اوتیسم نوعی اختلال در رشد است که بر نحوه تعاملات اجتماعی، رفتار کودک و برقراری ارتباط او با دیگران تأثیر می گذارد. بعضی از کودکانی که شروع به نشان دادن نشانه های اوتیسم می کنند، احتمال دارد در یادگیری حرف زدن با مشکل مواجه شوند. گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم خیلی از مشکلات ارتباطی را برطرف می کند. گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم همچنین باعث افزایش ارتباط از طریق بیان نظرات، درخواست کردن، دریافت اطلاعات و ازتباطات کلامی بین فردی می شود. کاردرمانی نیز به وسیله توصیه دوباره به فعالیت هایی که توانایی های عمومی را تقویت می کنند، می تواند موجب بهبود کودک اوتیسم شود. طبق مطالعات اخیر در حوزه اوتیسم، بهترین نوع درمان برای کودکان مبتلا به اوتیسم، تلفیقی از کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر اوتیسم کودکان در تهران، با در نظر گرفتن بهترین تمرینات کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان اوتیسم و تلفیق گفتاردرمانی و کاردرمانی برای اوتیسم، به درمان هر چه سریع تر این کودکان کمک می کند.
ارتباط آسیب شناس گفتار و زبان و کاردرمانگر می تواند مهارت های ارتباطی کودک مبتلا به اوتیسم را در طی یک فعالیت و بازی رشد دهد. در این روش نقایص ارتباطی و مشکلات حسی – حرکتی با مداخله کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان مورد هدف قرار می گیرد. مهارت های ارتباطی در خلال فعالیت های عملکردی و بازی های تعاملی تسهیل می شود. توانایی حرکات ظریف و درشت همراه با گفتاردرمانی و کاردرمانی برای اوتیسم ارتقاء می یابد و نقایص ارتباط، توجه و تمرکز و عملکرد حسی – حرکتی همراه با هم مورد مداخله قرار می گیرند.
اصول درمان
گفتاردرمانی و کاردرمانی برای اوتیسم به منظور درمان اختلالات گفتاری و حرکتی یا حتی دیگر اختلالات بسیار مفید واقع می شود. در اینجا اصول مداخله کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان به طور خلاصه بیان شده است:
کمک به کودک برای درک ارتباط:
راهکار ارائه شده در پاراگراف قبل برای تبدیل شدن به مخاطب بهتر می تواند برای درک ارتباط توسط کودک موثر باشد.
تسهیل درک زبان بیانی در موقعیت های اجتماعی:
تنبیه: استفاده از علامت دیداری ضربدر و استفاده از پروزودی که کودک دوست ندارد.
تشویق: استفاده از پروزودی مورد علاقه کودک
آموزش منظور و نتیجه برقراری ارتباط را به کودک: ۱- درخواست کمک ۲- ایرادگیری ٣- درخواست شیء ۴- درخواست انجام کاری ۵- درخواست کسب اطلاعات ۶- درخواست برای توقف فعالیت
فراهم ساختن شرایطی برای تعاملات اجتماعی: برقراری ارتباطات اجتماعی از قبیل احوال پرسی، صدا زدن، درخواست نیازهای روزمره، درخواست اطلاعات و دادن اطلاعات.
نظریه های مختلفی در زمینه درمان کودکان اوتیسم مطرح می باشد، نظریه انسجام مرکزی یکی از این نظریه ها می باشد. انسجام مرکزی ضعیف بیان می کند که مهارت محدود برای دیدن تصویر بزرگ، زمینه اصلی اختلال در اوتیسم می باشد. یکی از نقاط قوت نظریه انسجام مرکزی، پیش بینی استعداد ها و عملکرد های خاص در افراد اوتیسم است. این نظریه بیشتر بر برتری عملیات محلی و ادراکی در افراد مبتلا به اوتیسم متمرکز است. مرکز اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز تشخیص اوتیسم در کودکان، با در نظر گرفتن نظریه انسجام مرکزی در درمان اوتیسم و ارزیابی دقیق و انجام کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم، به درمان اوتیسم می پردازد.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ضعف در انسجام مرکزی و درمان اوتیسم
نظریه ضعف در انسجام مرکزی در درمان اوتیسم بیان می کند که افراد دارای اختلال اوتیسم به جای توجه جامع و کلی، به جزئیات توجه می کنند و علاقه مندی های محدودی دارند. آن ها در توجه به جزئیات عملکرد بسیار خوبی دارند، اما توانایی ادغام جزئیات در یک چارچوب بزرگتر را ندارند که البته در این موارد کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم کمک کننده است. ضعف در انسجام مرکزی، نقص در پردازش اطلاعات و همچنین مهارت های برتر در تمیز ادراکی، حافظه طوطی وار، و عملکرد دیداری- فضایی را تبیین می کند. به عنوان مثال، افراد دارای اختلال اوتیسم عملکرد خوبی در انجام تکالیف طراحی مکعب ها و تکمیل تصاویر در آزمون های هوشی دارند. ضعف در انسجام مرکزی به توضیح برخی از رفتار های غیر اجتماعی در اختلال اوتیسم و همچنین توجه بیش ازحد به جزئیات که منجر به رفتار وسواسی می شود، می پردازد. مرکز اوتیسم درباره انسجام مرکزی که یک نوع شیوه پردازش اطلاعات است بیان می کند که به افراد اجازه می دهد تا اطلاعات را در بافت پردازش کنند و اطلاعات مربوط به هم را در یک سطح انتزاعی در کنار هم قرار دهند. اگر یک فرد انسجام مرکزی قوی داشته باشد، قادر به انتخاب هدفمند بخش هایی از اطلاعات، ایجاد ارتباط و قیاس آن ها برای ایجاد «تصویر کلی» است.
ضعف در انسجام مرکزی در مبتلایان به اوتیسم
وقتی انسجام مرکزی ضعیف است، شخص قادر به دیدن کل و یا چارچوب بزرگتر نیست، اما درعوض بر جزئیات تمرکز دارد. افراد دارای اختلال اوتیسم تمایل به تمرکز بر روی یک قسمت به جای کل دارند. آن ها ممکن است درگیر جزئیات و عناصر کوچک و نه چارچوب بزرگتر شوند. در موارد خاص، این نوع افتراق دقیق می تواند یک قدرت محسوب شود. به عنوان مثال، برخی کارها مانند طراحی، تولید، بازرسی و ارزیابی تکالیفی هستند که نیاز به دقت و توانایی تمرکز بر جزئیات دارند و باید درمان اوتیسم سریعا انجام شود. در این موارد، انسجام مرکزی ضعیف مفید است. محققان مرکز اوتیسم دریافته اند که افراد دارای اختلال اوتیسم در کارهایی که نیاز به جاگذاری ویژگی ها و یا عناصر کوچک در داخل تصویری بزرگتر دارند، برتری دارند. افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم توانایی تمرکز بر جزئیات را دارند، آن ها در انجام وظایفی چون جاگذاری ساختار های دیداری، دستکاری اشکال چند بعدی و کامل کردن الگو های دیداری توانمندترند. ضعف در انسجام مرکزی نشانگر عدم هماهنگی بین ساختار های مغزی است و این ناهماهنگی بین دو نیمکره در اختلال طیف اوتیسم در آزمون های ادراکی و حرکتی نشان داده شده است.
نظریه همدلی و نظام مندی در اوتیسم
هر چند سه نظریه اصلی مرکز اوتیسم مطرح در درمان اوتیسم همان نظریه های بیان شده هستند، نظریه های دیگری که عمدتاً برخاسته از این سه نظریه محوری هستند برای تبیین اختلال اوتیسم به کار گرفته شده اند. یکی از آن ها نظریه نظام مندی – همدلی است. بر اساس نظریه نظام مندی – همدلی می توان توضیح بهتری برای اوتیسم و آسپرگر ارائه داد، همدلی اشاره به همدلی، کمتر از حد متوسط و نظام مندی اشاره به یک سازۀ نظام مندی که در افراد دارای اختلال اوتیسم در حد متوسط و یا حتی بالاتر از میانگین است. بنابراین اختلاف همدلی و نظام مندی است که تعیین می کند که آیا محتمل است فرد اختلال داشته باشد یا خیر. نظام مندی تمایلی برای تجزیه، تحلیل و ساخت نظام هاست. چیزی که نظام را تعریف می کند، پیروی از قوانین است و زمانی که ما نظام مندی هستیم در واقع تلاش می کنیم که قوانینی که بر یک نظام حاکم است را شناسایی کنیم تا بتوانیم بفهمیم که آن نظام چگونه کار خواهد کرد. شواهدی از نظام مندی غیر عادی قوی در افراد دارای اختلال اوتیسم و سندرم آسپرگر وجود دارد. در یک مطالعه کودکان دارای اختلال اوتیسم عملکرد بهتری از آنچه از سن شان انتظار می رفت را در آزمون فیزیک که نیازمند درک قوانین است نشان دادند و کودکان مبتلا به سندرم اسپرگر ۱۱-۸ ساله نمرات بالاتر در درس ریاضی در مقایسه با گروه نوجوانان با تحول طبیعی کسب کردند. به عبارت دیگر نظریه نظام مندی بیان می دارد که افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم نقش قالبی و کلیشه ای بین ورودی و خروجی دارند. آن ها سعی می کنند با همه محرک ها با همین قاعده رفتار کنند تا محیط را برای خودشان پیش بینی پذیر و قابل کنترل کنند. رفتار های تکراری که یک نشانه اصلی اختلالات طیف اوتیسم است، می تواند به وسیله این نظریه و کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم توضیح داده شود.
نظریه های متفاوت درمان اوتیسم
چندین نظریه در درمان اوتیسم وجود دارد که این نظریه را در مرکز اوتیسم تحت تأثیر قرار می دهند؛ مانند نظریه مغز خیلی مردانه که پردازش محرک ها را در افراد دارای اختلال اوتیسم توضیح می دهد. اثرات هورمون ها در دوره پیش از تولد بر روی تحول مغز تأثیرگذار است، سطح بالای هورمون تستوسترون در دوران جنینی در مردان موجب ایجاد تفاوت های مغزی و به دنبال آن تفاوت در کنش های شناختی آنان با زنان می شود. مردان بیشتر از قانون مندی و سیستمی کردن پیروی می کنند در صورتی که زنان توانایی بیشتر در تفسیر زبان بدن، تن صدا، حالت چهره ای و پی بردن به حالات ذهنی دیگران دارند. برتری زنان نسبت به مردان در ردیابی حرکات چشم دیگران، ذهن خوانی از طریق تصاویر چشم، ذهن خوانی از طریق صدا و نشانگان گستره اوتیسم نشان داده شده است. مردان در مقایسه با زنان در آزمون های استاندارد توانایی های کلامی نمره پایین تری بدست می آورند. در مقابل، مردان در بعضی از کنش های شناختی مانند نقشه – خوانی و چرخش ذهنی عملکرد بهتری از زنان دارند. این نیمرخ شناختی توصیف کننده مغز خیلی مردانه در افراد دارای اختلال اوتیسم است، به طوری که مغز افراد دارای اختلال اوتیسم در ویژگی های اجتماعی و غیر اجتماعی یک مغز مردانه قانون مند است.
سوالات متداول:
1- مزایای استفاده از این نظریه در درمان اوتیسم چیست؟
این رویکرد درمانی به کودکان اوتیستیک کمک میکند تا تعادل بهتری بین پردازش جزئیات و درک کلیت برقرار کنند. بهبود این مهارت میتواند عملکرد آنها را در موقعیت‌های اجتماعی (مثل تشخیص حالات چهره)، یادگیری تحصیلی (مثل حل مسائل پیچیده) و انعطافپ‌ذیری ذهنی افزایش دهد. همچنین، با تکیه بر نقاط قت کودک (مثل حافظه جزئینگر)، اعتمادبه‌نفس او را تقویت میکند.
2-چالشهای اجرای این نظریه در درمان اوتیسم چیست؟
مهمترین چالش، نیاز به شخصیسازی روشهاست، زیرا سطح تمرکز بر جزئیات در هر کودک متفاوت است. همچنین، برخی کودکان ممکن است در برابر تغییر الگوهای پردازش اطلاعات مقاومت نشان دهند. علاوه بر این، کمبود متخصصان آموزشدیده در این حوزه میتواند اجرای روشها را محدود کند.
تمرینات گفتاردرمانی و گفتار درمانی اوتیسم خیلی از مشکلات ارتباطی و کلامی کودکان مبتلا به این اختلال را برطرف می کند. این مشکلات احتمال دارد یادگیری شیوه درک نشانه های اجتماعی، یادگیری شیوه صحیح حرف زدن، و بهبود ساختار واژه ها و جمله ها را شامل شود. کار با یک آسیب شناس گفتار و زبان در هر مقطعی می تواند برای کودکان مبتلا اوتیسم موثر باشد. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز اتیسم تهران، با در نظر گرفتن بهترین تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم و انجام خدمات گفتار درمانی اوتیسم در منزل به درمان کودکان اوتیسم می پردازد. ارائه خدمات گفتاردرمانی و بازی درمانی در غالب داستان های اجتماعی و گروه درمانی به کودکان اوتیسم کمک می کند نحوه صحیح ارتباط و مهارت های کلامی را بیاموزند. مرکز گگفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه کودکان اوتیسم در دو شعبه غرب و شرق تهران به ارائه خدمات مشغول می باشد
رویکرد های مداخله ای در تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم
رویکرد های مداخله ای مورد استفاده در تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم به شرح زیر می باشد:
۱- رویکرد آموزشی یا درمانگر محور: این رویکرد بر مبنای رفتارگرایی در گفتار درمانی اوتیسم است و از تشویق برای ایجاد رفتار های مطلوب بهره می برد. این رویکرد شامل سه زیر مجموعه می باشد:
DTI (دستورات آموزشی مجزا): این رویکرد جهت گسترش زبان درکی با استفاده از سرنخ های دیداری طراحی شده است.
RMI (تقلید حرکتی سریع): این رویکرد برای بیان اولین واژه ها کاربرد دارد و در ابتدا از تقلید حرکات درشت مثل ضربه زدن به توپ و سپس تقلید حرکات ظریف تر مثل کشیدن خط شروع می شود. در نهایت تقلید کلمه تمرین می شود و در صورت موفقیت کودک در تقلید بیان کلمه از همان شیء به عنوان پاداش استفاده می شود.
ABA (تحلیل رفتار کاربردی): این رویکرد بر شکل دهی رفتار تاکید دارد مانند شیوه‌ی لوواس که در قبل به آن اشاره شد.
۲- رویکرد طبیعت مدار: این رویکرد، آموزش را از علائق کودک شروع می کند.
آموزش فراگیر: این روش خود شامل سه زیر مجموعه می شود:
سرنخ آزاد: در این روش، چندین محرک تصویری در اختیار کودک قرار داده می شود و هر زمان به هر کدام واکنش نشان داد، محرک به عنوان پاداش به کودک داده میشود. این کار تا جایی پیش خواهد رفت که در نهایت کودک بتواند به صورت مستقل از اشاره برای درخواست استفاده کند.
آموزش ضمنی: در این رویکرد، اشیاء مورد علاقه ی کودک در حوزه دید کودک ولی خارج از دسترس او قرار می گیرند تا توجه کودک را جلب کرده و او را برای ارتباط ترغیب نماید. سپس مداخله گر صبر می کند تا کودک واکنشی نشان دهد. با دیدن واکنش کودک، مداخله گر او را به استفاده از شکل خاصی از تقاضا تشویق می کند.
تقاضا – الگو: این رویکرد شبیه آموزش ضمنی است اما با این تفاوت که در ابتدا لازم نیست مداخله گر منتظر آغازگری از جانب کودک باشد و به محضی که کودک کمی نسبت به محیط علاقه بروز داد، مداخله گر از تحریکات کلامی برای برانگیختن اهداف کلی از کودک تلاش می کند.
سیستم ارتباط بر مبنای مبادله تصویر در گفتار درمانی اوتیسم
این روش برای کمک به کودکان و بزرگسالان مبتلا به ناتوانی، به ویژه کسانی که در صحبت کردن مشکل دارند، ابداع شده است، و از تقویت به عنوان راهی برای کمک به افراد در یادگیری برقراری ارتباط استفاده می کند. اصول این مداخله بر اساس تحلیل رفتار کاربردی می باشد. معلمانی که از سیستم ارتباطی تبادل تصاویر استفاده می کنند، باید اول مشخص کنند که چه چیز می تواند کودک را به یادگیری ترغیب کند. پس از آن که آن ها مشخص کردند یک دانش آموز خاص چه چیزی را دوست دارد و به آن پاسخ می دهد، از آن برای پاداش دادن به وی، استفاده می کنند. مداخله گران معمولاً سعی در آموزش چگونگی درخواست یک شیء یا عمل به کودک دارند. مداخله گر، پس از انتخاب پاداش بر اساس دارد علاقه کودکی که با او کار می کند، آن را به کودک نشان می دهد و وقتی کودک می خواهد آن را بقاپد، مداخله گر تصویر پاداش را به او نشان می دهد. بدین ترتیب، به کودک آموزش داده می شود که تصویر را بردارد و آن را برای دریافت پاداشت به مداخله گر بدهد. وقتی کودک جایزه را گرفت، نام آن نیز همزمان برده می شود و از این راه، او فراخواهد گرفت که اشیا را با نام هایشان شناسایی کند. برای مثال، برای کودکی که درگیری فکری شدیدی با ماشین دارد، یک ماشین بازی کاغذی میتواند جایزه مناسب و مؤثری باشد و وقتی یک کودک این را فرا بگیرد که با دادن تصویر یک ماشین را به مداخله گر می تواند ماشین اسباب بازی را بگیرد، آماده فراگیری تبادلات پیچیده تر می شود. به مرور زمان، کودک به جایی می رسد که می تواند به دیگران با نشان دادن کارت بفهماند چه احساسی دارد و چه فکر می کند. در این هنگام، کودک مبتلا به اوتیسم به جای درخواست های ساده، قادر خواهد بود تا افکارش را مبادله کند. این روش یکی از روش های تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم و گفتار درمانی اوتیسم می باشد.
دیگر روش های گفتار درمانی اوتیسم
PROMPT: این روش جهت کمک به بازسازی اهداف آوایی دهانی – عضلانی برای کودکان مبتلا به آپراکسی رشدی ارائه شده است. کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، ممکن است از آپراکسی هم رنج ببرند. این روش از سرنخ های لمسی برای ایجاد فشار لمس و سرنخ های حرکتی و حس عمقی برای تسهیل تولید گفتار بهره می برد. این روش از جایگاه انگشت بر روی گردن و صورت بیمار استفاده می کند تا جایگاه تولید را علامت بزند و نیز سرنخ هایی در مورد دیگر مختصه های حرکتی مثل شیوه ی تولید و … را برای بیمار فراهم می کند. به طور مثال قرار گرفتن انگشت در اطراف بینی، نیاز به خیشومی شدگی را نشان می دهد و در همان زمان قرار دادن انگشت دیگر روی لب ها، جایگاه تولید مثلا دولبی را نشان می دهد که در این حالت صدای مورد نظر میتواند صدای / م / باشد. دیدگاه گفتار جزئی بر کاهش گفتار مداخله گر تاکید دارد. در این روش کودک را با اشیاء و یا خوراکی های مورد علاقه ترغیب می شود. بعد از جلب توجه کودک، شیء یا خوراکی مورد علاقه به او داده می شود و کودک برچسب کلامی آن را از جانب مداخله گر می شنود. این روش ها نیز در تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم است.
نتیجه‌گیری:
در پایان باید تأکید کرد که گفتاردرمانی برای کودکان مبتلا به اوتیسم، به ویژه در موارد پیشرفته، فرآیندی تدریجی اما امیدبخش است. همانطور که در مقاله اشاره شد، ترکیب روشهای نوین گفتاردرمانی با تمرینات منظم خانگی و استفاده از ابزارهای ارتباطی جایگزین (AAC) میتواند تحولی چشمگیر در توانایی‌های ارتباطی کودک ایجاد کند. هرچند مسیر درمان ممکن است طولانی باشد، اما کوچک‌ترین پیشرفت‌ها، گامی ارزشمند به سوی استقلال بیشتر کودک محسوب می‌شوند. به خاطر داشته باشید که کلید موفقیت در سه عامل اصلی نهفته است: شروع زودهنگام مداخلات، همکاری مستمر بین درمانگران و خانواده، و حفظ صبر و پشتکار در این مسیر. با به کارگیری اصول علمی و عشق بی‌قیدوشرط، میتوان پنجره‌های جدیدی از ارتباط را به روی کودکان اوتیستیک گشود و کیفیت زندگی آنان را به میزان قابل توجهی بهبود بخشید.
سوالات متداول:
1-بهترین زمان برای شروع تمرینات گفتاردرمانی چه زمانی است؟
هرچه زودتر بهتر! حتی کودکان 2-3 ساله هم می‌توانند از تمرینات ساده بهره ببرند. شروع زودهنگام باعث میشود کودک سریع‌تر پیشرفت کند و مهارت‌های ارتباطی بهتری کسب نماید.
2-چند جلسه تمرین گفتاردرمانی در هفته لازم است؟
بهتر است حداقل 3-5 جلسه کوتاه در هفته داشته باشید. جلسات منظم و کوتاه مدت تأثیر بیشتری نسبت به جلسات طولانی و نامنظم دارند.
اختلال طیف اوتیسم نوعی ناتوانی در رشد بوده که عموما پیش از ۳ سالگی خود را نشان می دهد. اوتیسم نوعی اختلال عصبی است که اختلال در ارتباطات و حتی اختلال در تعاملات اجتماعی و مهارت های شناختی را شامل می شود. یکی از مشکلات کودکان مبتلا به اوتیسم، اختلال گفتار است. صحبت کردن کودک اوتیسم به طور معمول یکی از چالش های اساسی والدین می باشد که خانواده ها برای درمان و تقویت گفتار کودک اوتیسم خود از متخصصین گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم راهنمایی می گیرند تا کودک شان توانایی های لازم را کسب کند. خانواده ها عموما از طریق تاخیر گفتاری و اختلالات گفتاری کودک اوتیسم متوجه نوع اختلال آن ها می شون.، گفتاردرمانان عموما در کمک به تشخیص درمان اوتیسم و ارجاع به سایر متخصصان، نقش بسیار مهمی دارند. گفتاردرمانی که با کودک مبتلا به اوتیسم کار می کند، احتمال دارد از برخی رویکرد هایبازی برای درمان تاخیر گفتار کودک اوتیسم استفاده کند. مرکز اتیسم دکتر صابر با بهترین گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم و انتخاب بهترین بازی برای تقویت گفتار کودک اوتیسم به درمان اختلالات گفتاری و زبانی و گفتاردرمانی اوتیسم می پردازد.
وسوسه های ارتباطی در تقویت گفتار کودک اوتیسم
اگر کودک به صورت خود انگیخته نمی تواند ارتباط برقرار کند، ارزیابگر می تواند توجه کودک برای تقویت گفتار کودک اوتیسم را از طریق وسوسه های ارتباطی جلب کند. این بافت ها برای جلب توجه کودک برای برقراری ارتباط طراحی می شوند. این موقعیت ها برای کودکانی که بین مرحله ی پیش زبانی تا مرحله ی ابتدایی زبان هستند، بهتر عمل می کند زیرا آن ها ممکن است که غیر کلامی باشند و آن ها می توانند برای کودکان با ارتباط محدود به کار گرفته شوند. برای مثال ارزیابگر می تواند یک بادکنک را باد کند و سپس به آهستگی هوای آن را خارج کند و صبر کند تا کودک پاسخی بدهد تا گفتار کودک اوتیسم تقویت شود. ارزیابگر اگر توانست کوک را وسوسه کند باید نوع پاسخ کودک را یادداشت نماید (ژست، صداسازی یا کلمات). چند موقعیت وسوسه برانگیز ارتباطی می تواند به عنوان بخشی از ارزیابی بالینی برای گفتاردرمانی استفاده شود.
تحلیل نمونه بازی برای تقویت گفتار کودک اوتیسم
ارزیابگر می تواند بازی کودک ۸ ماهه تا ۵ ساله را ارزیابی کند تا بهترین بازی برای تقویت گفتار کودک اوتیسم را انتخاب کند. اطلاعات به دست آمده از طریق مشاهده ی مستقیم می تواند تکمیل کننده ی مصاحبه، چک لیست و با دستور العمل های استاندارد باشد. تحلیل بازی باید بر اساس یک نمونه که نمایشگر رفتار های بازی کودک با استفاده از مجموعه ی متنوعی از وسایل است، باشد. نمونه ی بازی کودک باید حدود ۳۰ دقیقه طول بکشد و بستگی به بافت دارد و مداخله گر می تواند از بخش هایی از نمونه ی زبانی برای تحلیل بازی استفاده کند. مثل رفتار های زبانی، رفتار های بازی هم می تواند به صورت تقلیدی، خود انگیخته با سرنخدهی شده یادداشت شود. علاوه بر سطوح بازی، بازی کودک باید از ۴ بعد ارزیابی شود: بافت زدایی، بافت مربوطه، سازماندهی و روابط بین خود و دیگران.
مراحل تقویت گفتار کودک اوتیسم
مقیاس بازی west by
این مقیاس مهارت های بازی و گفتار را به صورت موازی بررسی می کند.
مرحله 1:
۱۹-۱۷ ماهگی: کودک به طور همزمان با استفاده از اشیاء در موقعیت های روزمره شروع به ارتباطات معنایی و عملکردی می کند مثل رد کردن، انکار و ….
مرحله ۲:
۲۲-۱۹ ماهگی: همزمان با ترکیب ۲ فعالیت یا ۲ اسباب بازی شروع به ترکیب واژگان می کند.
مرحله ۳:
۲ سالگی: همزمان با پیچیده شدن کار های منفرد و ساده شروع به استفاده از عبارات و نشانه های ساختارشناسی می کند.
مرحله ۴:
5/2 سالگی: در این مرحله بازی ها لذت بخش و تکانشی اند و کودک به پرسش ها پاسخ می دهد.
مرحله ۵:
۳ سالگی: کودک در این مرحله به اجرای دوباره پیشامد های تجربه شده می پردازد. در حالی که توانایی اطلاع دادن، پیشگویی، قصه گویی و استفاده از زمان حال و گذشته را دارد.
مرحله ۶:
3- 5/3 سالگی: کودک در این مرحله به فعالیت های ساختگی، استفاده از عروسک به جای شخصیت ها می پردازد در حالی که همزمان با آن ها علایق خود را بیان می کند. استدلال می کند و …
مرحله ۷:
5/3- 4 سالگی: از ابزار برای ساختن صحنه و از زبان برای ایفای نقش استفاده می کند و به چرا و چگونه پاسخ می دهد.
مرحله ۸:
۵ سالگی: از زبان برای چیدن صحنه استفاده می کند (ابزاری ندارد، مثلا می گوید من یک پادشاهم و روی اسب نشسته ام و …). در این مرحله بازی ها تخیلی اند و همزمان در این مرحله کودک از واژگان نحوی (ربطی) مانند پس و … استفاده می کند.
سطوح نمادین بازی تقویت گفتار
1.سطح بازی نمادین: وانمود کردن مثلا نوشیدن چای
2.سطح بازی نمادین: استفاده از اسباب بازی در ارتباط با خود مثلا هل دادن ماشین
3.سطح بازی مستقیم: عروسک گردانی
4.سطح بازی ترکیبی: ترکیب بازی ها
5.سطح بازی مستقیم درونی: نشان دادن برخی برنامه ها در بازی
ارزیابی متکی بر بازی و گفتاردرمانی کودکان
در این روش والدین و متخصصین به مشاهده ی قوانین گوناگون موجود در بازی های گوناگون بدون ساختار و دارای ساختار کودک می پردازند. اطلاعات به دست آمده از این روش ما را از مهارت های حسی و حرکتی، اجتماعی، عاطفی، زبانی و ارتباطی کودک آگاه می کند. این روش برای کودکان از سنین نوزادی تا ۶ سالگی و نیز برای کودکانی که دچار ناتوانی هایی هستند، قابل اجراست. به طور خلاصه ارزیابگر باید از ارزیابی های غیر استاندارد متنوع برای تقویت گفتار کودک اوتیسم و مقیاس های غیر رسمی به منظور هدایت ارزیابی ارتباط – زبان درکی در طیف اوتیسم استفاده کند که این شامل مشاهده ی رفتاری که هسته ی اصلی نقص در اوتیسم می باشد هم می شود. در مرکز ارزیابی ها، ارزیابی ارتباط و زبان (نمونه گیری و تحلیل آن) خواهد بود و بر روی استخراج وسوسه های ارتباطی و اهمیت ارزیابی غیر رسمی درک نیز تأکید می شود.
بازیهای تقلید صوتی: روشی لذت‌بخش برای تحریک گفتار در اوتیسم
بازیهای تقلید صوتی یکی از مؤثرترین روشها برای تحریک تکلم کودکان اوتیسم محسوب می‌شوند. این بازی‌ها با ایجاد محیطی شاد و بدون استرس، به کودکان کمک می‌کنند تا به طور طبیعی صداها، کلمات و جملات ساده را تمرین کنند. بسیاری از کودکان طیف اوتیسم با چالشهای گفتاری روبرو هستند و بازیهای صوتی می‌توانند راهکاری جذاب برای تشویق آنها به تولید صدا باشد.
چرا بازیهای تقلید صوتی در اوتیسم مؤثر هستند؟
این بازی‌ها بر اساس علایق کودک طراحی می‌شوند. مثلاً اگر کودک به حیوانات علاقه دارد، میتوان با تقلید صدای حیوانات شروع کرد. روش کار ساده است: ابتدا درمانگر یا والدین صداها را تولید می‌کنند، سپس از کودک می‌خواهند همان صدا را تکرار کند. میتوان از اسباب‌بازی‌های صدادار یا تصاویر حیوانات برای جذاب‌تر کردن بازی استفاده کرد.
نمونه‌هایی از بازیهای تقلید صوتی:
بازی “صدای چی هست؟”: پخش صدای حیوانات و حدس زدن نام حیوان
بازی “منو تکرار کن”: گفتن کلمات ساده با آهنگ و ریتم خاص
بازی “صداهای محیطی”: تقلید صداهایی مثل بوق ماشین یا صدای باران
سوالات متداول:
1-اگر کودک فقط چند صدا تکرار میکند چه کار کنیم؟
این کاملاً طبیعی است. همان صداها را توسعه دهید. مثلاً اگر “ما” می‌گوید، به تدریج “مامان” را آموزش دهید. هر پیشرفت کوچکی را تشویق کنید.
2-چه ویژگی‌هایی باید در انتخاب بازی برای تقویت گفتار کودک اوتیسم در نظر گرفته شود؟
بازی باید:
-ساختار واضح و قابل پیش‌بینی داشته باشد
گفتاردرمانی اوتیسم به منظور بهبود گفتار و بهتر شدن برقراری ارتباط اجتماعی کودک با دیگران ارائه می شود. زبان وسیله انتقال پیام بوده و پیدایش هر نوع اختلال زبانی می تواند موجب بروز مشکل در برقراری ارتباط با دیگر افراد شود و به این دلیل که مشکلات گفتاری و ناتوانی در برقراری ارتباط موثر یکی از علائم شایع اختلال طیف اوتیسم است، گفتاردرمانی اوتیسم از اهمیت بسیاری برخوردار است. گفتاردرمانی اوتیسم نقش مهمی در تشخیص و افزایش رشد ارتباط اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به اوتیسم دارد. گفتاردرمانی اوتیسم و تقویت مهارت های ارتباطی به کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم در بهبود توانایی صحبت کردن و برقراری ارتباط کمک های بسیاری می کند. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین گفتار درمانی برای کودکان در تهران، با انجام تمرینات گفتاردرمانی اوتیسم و تقویت مهارت های ارتباطی کودکان به بهبود اختلالات گفتاری این کودکان کمک می کند.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تاثیر وسوسه های ارتباطی در گفتاردرمانی اوتیسم
وسوسه های ارتباطی موقعیت هایی هستند که برای کودکانی که به صورت خود انگیخته نمی توانند ارتباط برقرار کنند، طراحی می شوند و به تقویت مهارت های ارتباطی آن ها کمک می کند. این موقعیت ها برای جلب توجه کودک و تشویق او به برقراری ارتباط مفید هستند و برای کودکانی که بین مرحلهی پیش زبانی تا مرحله ی ابتدایی زبان هستند، بهتر عمل می کند زیرا آن ها ممکن است که غیرکلامی باشند و آن ها می توانند برای کودکان با ارتباط محدود به کار گرفته شوند. برای مثال مداخله گر می تواند یک بادکنک را باد کند و سپس به آهستگی هوای آن را خارج کند و صبر کند تا کودک پاسخی بدهد. مداخله گر اگر توانست کودک را وسوسه کند باید نوع پاسخ کودک را یادداشت نماید و در جلسات بعدی برای توسعه ی شکل پاسخ تلاش کند. (ژست، صداسازی یا کلمات)
چند نمونه از موقعیت های وسوسه برانگیز ارتباطی در گفتاردرمانی اوتیسم در زیر قابل ملاحظه است:
خوردن غذای مورد علاقه کودک بدون تعارف کردن به او
باد کردن یک بادکنک در مقابل کودک و سپس خالی کردن هوای آن
کوک کردن یک اسباب بازی کوکی، تمام شدن کوک آن و سپس دادن آن به کودک
قرار دادن اشیاء مورد علاقه ی کودک در ظرفی شیشه ای که در آن محکم بسته شده است
قطع کردن بازی مورد علاقه ی کودک به انتظار کشیدن برای تلاش کودک جهت برقراری مجدد بازی
در ادامه ی مبحث قبل باید توجه داشت که چنانچه کودک با کمی الگو دهی از جانب ارزیابگر توانست مدل ها را به کار ببرد و رفتار هدفمندی را بروز دهد، نشان دهنده ی این است که کودک می تواند از مداخله ی متمرکز بر روی استخراج ارتباط هدفمند بهره ببرد. در این مرحله باید به نوع مقاصد ارتباطی مورد استفاده توسط کودک، شیوه ی رسیدن به مقاصد و فراوانی این رفتارها ارتباطی توجه نمود و در جهت گسترش آن ها تلاش کرد.
انواع مقاصد ارتباطی در گفتاردرمانی اوتیسم
مقاصد ساده:
جلب توجه
بیان تقاضا
رد کردن، امتناع و اعتراض
مقاصد پیچیده تر:
درخواست اطلاعات
ارائه اطلاعات
تأیید
تشکر
اوتیسم در کودکان به صورت غیر طبیعی در مقاصدی مانند درخواست و اعتراض، نمود بیشتری پیدا می کند، این در حالی است که کودکان طبیعی، بیشتر از مقاصدی که نیازمند توجه است استفاده می کنند مثل نشان دادن، نمایش دادن و… شیوه های رسیدن به مقاصد ارتباطی در طی رشد دچار تحول می شود به گونه ای که کودکان در ابتدا از ژست (۸- ماهگی ۱۲) سپس از آواسازی (۱۲-۱۸ ماهگی) و در نهایت از کلمات قراردادی (۱۸-۲۴ ماهگی) به منظور رسیدن به هدف خود بهره می برند.
روش هایی برای تقویت مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم
هر بار سطح بالاتری را از کودک انتظار داشته باشید: مثلاً در دالی بازی، اول در طی اجرای بازی توقعی از کودک در خصوص بازی ایجاد کنید و بازی را آن قدر تکرار کنید که کودک به روند بازی عادت کند مثلاً هر بار دست روی صورت بگذارید و سپس با برداشتن دست کلمه ی دالی را ادا کنید اما پس از مدتی این توقع را بشکنید مثلاً دست خود را روی صورت نگه دارید و اجازه دهید کودک با عکس العمل خود، شما را مجبور به ادامه بازی کند و سپس هر بار عکس‌العمل کودک را رشد دهید مثلاً در دفعات اول کشیدن و دست شما توسط کودک، پاسخی که قابل قبول است ولی در مراحل بعد انتظار بیشتری از او داشته باشید مثلاً این که صداسازی کند و یا این که کلمه ای که همیشه می شنیده و الگوی کافی از آن گرفته است را بیان کند.
بین اعمال کودک و کلمات رابطه ایجاد کنید: مثلاً زمانی که کودک دستانش را به منظور بغل شدن بالا می آورد بگویید بغلت کنم! بغل…
در مقابل هر صدا سازی و یا حتی ژست، به کودک پاداش دهید.
از تکنیک های آموزش پیش زبانی فراگیر (PMT) استفاده کنید.
اشیاء مورد علاقه کودک را دور از دسترس او قرار دهید و یا ترتیب مورد انتظار کودک را برهم زنید.
جهت تمرکز کودک بر روی شی انتظار بکشید.
جهت نشان دادن واکنشی که از جانب کودک به گونه ای که ما بتوانیم از آن به عنوان درخواست تعبیر کنیم، انتظار بکشید. باید توجه شود که در طی اجرای این تکنیک ممکن است کودکانی بی میل و یا غیر آغازگر باشند! راه حل های زیر منجر به تحریک کودک می شود و او را تشویق می کند که رفتار های بیشتری را تولید نماید.
تقلید حرکتی تصادفی: اعمال حرکتی خود را تقلید کنید.
تقلید صوتی تصادفی: اعمال ساده کودک را تقلید کنید.
زمانی که کودک با انجام مراحل قبل به آغازگری دست یافت، باید فراوانی این رفتارها را افزایش داد. راه حل: تأخیر زمانی: در طی فعالیت ها وقفه ایجاد کنید به گونه ای که اشکالی از مقاصد ارتباطی، در کودک برانگیخته شود.
تحریک کلامی: سرنخ هایی در ارتباط با مقاصد کودک ارائه کنید. (مثلاً چی می خوای؟ / توپ می خوای؟ و… )
همه موارد گفته شده در بهبود گفتاردرمانی اوتیسم و تقویت مهارت های ارتباطی کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار موثر می باشد.
سوالات متداول:
1-چطور می‌توانم فهمیدن شوخی و کنایه را به کودک اوتیستیکم آموزش دهم؟
از “داستان‌های اجتماعی مصور” استفاده کنید که حالت‌های مختلف چهره و معنی واقعی جملات را با تصاویر طنزآمیز مقایسه میکند.
2-چرا کودکان اوتیستیک در برقراری ارتباط چشمی مشکل دارند؟
این مسئله ناشی از تفاوت در پردازش حسی و اضطراب اجتماعی است. گفتاردرمانگران با تمرینات تدریجی مانند “نگاه کن-بگیر” و استفاده از اسباب‌بازی‌های جذاب، این مهارت را بهبود می‌بخشند.
اکولالیا وضعیتی است که می تواند با اوتیسم در ارتباط باشد و به عنوان یکی از علائم اختلال طیف اوتیسم باشد. تکرار کلمات در کودکان مبتلا به اکولالیا شایع است، آن ها نمی توانند با دیگران ارتباط مناسبی داشته باشند به دلیل این که همزمان برای ارائه ی تفکرات و ارتباط شان تلاش می کنند. به عنوان مثال اگر از آن ها سوالی پرسیده شود، احتمال دارد به طور دائم سؤال را تکرار کنند تا این که بتوانند جواب سوال را بدهند. به چندین روش اختلال طیف اوتیسم می تواند سبب به وجود آمدن اکولالیا شود، برخی از کودکان این وضعیت را فقط زمانی تجربه می کنند که تحت فشار یا استرس باشند، اما برخی دیگر آن را در هر زمانی تجربه می کنند و این احتمال دارد در پایان موجب شود سکوت را انتخاب کنند چرا که نمی توانند عقاید شان را ابراز کنند. همه کودکان یک زمانی اکولالیا را تجربه می کنند که زبان گفتاری را یاد می گیرند اما در این میان، کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم بیشتر در معرض ابتلا به اکولالیا می باشند. کلینیک گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم در تهران، با در نظر گرفتن خدمات گفتاردرمانی کودکان اوتیسم به درمان اکولالیا اوتیسم و تکرار کلمات در کودکان می پردازد. همچنین خدمات رفتاردرمانی و بازی درمانی به ایجاد ارتباط اجتماعی مناسب در کودکان و بهبود در خود مانگی کودک کمک می نماید.
انواع تکرار کلمات در کودکان اوتیسم
چندین ویژگی زبانی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم منعکس کننده مشکلات تعاملی شکل وکاربرد زبان می باشد. این ویژگی ها شامل: اکولالیا، زبان مخصوص به خود، تکرار کلمات در کودکان و معکوس سازی ضمایر می باشد.
اکولالیا: کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم که محدودیت در مهارت های کلامی دارند، ممکن است از اکولالیا استفاده کنند که یکی از خاموش ترین ویژگی های انحرافی زبان در اوتیسم می باشد. اکولالیا تکرار گفته قبلی است که می تواند فوری یا تأخیری باشد.
اکوی فوری: مستقیما به دنبال گفته های قبلی اتفاق می افتد و معمولاً ویژگی های زبانی و فرازبانی را به اشتراک می گذارد.
اکوی تاخیری: به تکرار چیزی که در جایی دیگر شنیده است اشاره دارد( مثلا قبلا والدینش در پاسخ به این که نباید به چیزی دست بزند به او گفته اند که « به اون دست نزن» و کودک این گفته را در جای دیگر تکرار می کند. گاهی این اکو می تواند به علت یک برنامه تلویزیونی یا فیلم باشد.
باید توجه داشت که اکوی فوری و تاخیری هر دو می توانند در عملکرد ارتباطی مورد استفاده باشند! به این صورت که می توانند به سمت گفتاری هدفمند جهت دهی شوند.
زبان مخصوص به خود: نمونه های از اکوی تاخیری می تواند معانی مخصوص به خود داشته باشد که شنونده آن را درک نمی کند مگر آن که بافت منشأ آن را بداند.
نمونه ای از کاربرد گفته های مخصوص به خود: سگ را از بالکن پرت نکن!
این گفته قبلا توسط والدین کودک استفاده شده و کودک نیز برای کنترل رفتار خود درمواقعی دیگر آن را به کار می برد.
شکل های مخصوص به خودزبان می تواند برای کودک اوتیستیک عملکرد ارتباطی داشته باشد مخصوصا برای آن هایی که بیان محدود دارند. آن ها ممکن است زمانی از آن استفاده کنند که محدودیت در درک دارند در واقع برای پر کردن مکالمه یا برای حفظ عملکرد کاربرد شناختی.
معکوس سازی ضمایر: کودکان اوتیستیک از ضمایر دوم شخص برای اول شخص استفاده می کنند: من… تو؛ که ممکن است ریشه در اکوی آن ها داشته باشد. این رفتار غیر عادی زبانی می تواند مشکل در deixis را منعکس کند ( جنبه ای از زبان که تغییر روابط بین گوینده و شنونده را تنظیم می کند). در واقع مشکل اصلی آن ها ناتوانی در معکوس سازی ضمایر است نه معکوس سازی آن ها که این موضوع می تواند ناشی از عدم انعطاف پذیری آن ها باشد. این ویژگی در همه کودکان اوتیستیک صادق نیست. شرکت در مکالمه و تولید روایت احتیاج به فهم کودک از نقش شنونده و گوینده دارد. ارزیابی این بخش شامل توجه به مهارت های مکالمه ای بچه های مبتلا به اوتیسم می شود.
علل و دلایل اکولالیا در کودکان اوتیسم
اکولالیا یا طوطی وار حرف زدن کودکان اوتیسم، پدیده‌ای شایع است که ریشه در تفاوت‌های عصبی-شناختی این کودکان دارد. یکی از اصلی‌ترین دلایل این رفتار، چالش در پردازش زبان است. کودکان اوتیستیک اغلب در درک معنی کلمات و ساخت جملات اصلی مشکل دارند، بنابراین به تکرار آنچه می‌شنوند روی می‌آورند. این رفتار ممکن است راهی برای تمرین زبان یا پاسخ به اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی باشد. از دیدگاه عصب‌شناختی، اکولالیا میتواند ناشی از تفاوت در مسیرهای مغزی مربوط به زبان و ارتباط باشد. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که کودکان اوتیستیک در استفاده از نواحی زبانی مغز (مثل ناحیه بروکا) با کودکان عادی تفاوت دارند. همچنین، حافظه شنیداری قوی این کودکان باعث میشود جملات را دقیقاً به خاطر بسپارند، بدون اینکه لزوماً معنی آنها را درک کنند. در برخی موارد، اکولالیا استراتژی ارتباطی است. کودکانی که در بیان نیازهای خود مشکل دارند، ممکن است از جملات تکرارشده به عنوان ابزاری برای تعامل استفاده کنند. به عنوان مثال، کودکی که گرسنه است، به جای گفتن “من گرسنه‌ام”، ممکن است جمله‌ای را که قبلاً در این موقعیت شنیده تکرار کند، مثل “می‌خوایم غذا بخوریم؟” شناخت این دلایل به والدین و درمانگران کمک میکند تا با دید بهتری به مدیریت این رفتار بپردازند و راهکارهای مؤثری برای تبدیل تکرارهای کلامی به ارتباط معنادار ارائه دهند.
تفاوت اکولالیا فوری و تأخیری در کودکان اوتیسم
اکولالیا یا تکرار طوطی‌وار گفتار دیگران در کودکان اوتیستیک به دو شکل اصلی دیده میشود: اکولالیا فوری و اکولالیا تأخیری. درک تفاوت این دو نوع برای والدین و درمانگران ضروری است، چرا که هر کدام نشانه‌های متفاوتی داشته و نیاز به راهکارهای درمانی خاص خود دارند.
اکولالیا فوری به تکرار فوری و بلافاصله کلمات یا جملات گفته شده توسط دیگران اشاره دارد. برای مثال، وقتی از کودک پرسیده میشود “اسمت چیه؟”، او هم دقیقاً همین سوال را تکرار میکند. این نوع اکولالیا معمولاً نشانه‌ای از تلاش کودک برای برقراری ارتباط است، حتی اگر درک کاملی از معنی کلمات نداشته باشد. در گفتاردرمانی، از این ویژگی میتوان برای آموزش پاسخ‌های مناسب استفاده کرد، مثلاً با مدل‌دادن پاسخ صحیح پس از پرسش. از طرف دیگر، اکولالیا تأخیری به تکرار کلمات یا جملات پس از گذشت مدت زمانی از شنیدن آنها اشاره دارد. این نوع اکولالیا ممکن است ساعت‌ها، روزها یا حتی ماه‌ها بعد ظاهر شود. مثلاً کودکی که دیالوگ‌های کارتون موردعلاقه‌اش را در موقعیت‌های نامربوط تکرار میکند. این رفتار اغلب راهکاری برای خودتنظیمی یا بیان احساسات است، اما معمولاً ارتباط مستقیمی با موقعیت فعلی ندارد. درمان این نوع اکولالیا پیچیده‌تر است و نیاز به روش‌هایی مانند آموزش جایگزین‌های ارتباطی دارد.
شناخت این تفاوت‌ها به والدین کمک میکند تا واکنش مناسب‌تری به رفتارهای کلامی کودک نشان دهند. در حالی که اکولالیا فوری میتواند نقطه شروعی برای آموزش ارتباط باشد، اکولالیا تأخیری اغلب نیاز به راهکارهای تخصصی‌تری دارد. گفتاردرمانگران معمولاً از هر دو نوع اکولالیا به عنوان پل ارتباطی برای رسیدن به گفتار معنادار استفاده می‌کنند. نکته مهم این است که این رفتارها را سرکوب نکنیم، بلکه آنها را هدایت کنیم تا به ارتباط مؤثر تبدیل شوند.
سوالات متداول:
1-چرا کودکان اوتیستیک دچار اکولالیا می‌شوند؟
دلایل متعددی برای اکولالیا در اوتیسم وجود دارد. از جمله میتوان به تفاوت در پردازش زبان در مغز، مشکلات درک مفاهیم انتزاعی، تلاش برای برقراری ارتباط، و استفاده از تکرار به عنوان راهی برای خودتنظیمی اشاره کرد. برخی کودکان نیز از این روش برای تمرین مهارت‌های زبانی استفاده می‌کنند.
2-بهترین روش گفتاردرمانی برای کاهش اکولالیا چیست؟
روشهای مؤثر گفتاردرمانی شامل تکنیک‌هایی مانند مدلسازی گفتار (ارائه الگوهای صحیح)، استفاده از تصاویر برای ارتباط، آموزش پاسخ‌های مناسب به جای تکرار، و تمرین‌های تعاملی است. درمانگران معمولاً از خود اکولالیا به عنوان پایه‌ای برای آموزش استفاده می‌کنند.
مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر، در زمینه درمان کودکان اوتیسم همچنین گفتاردرمانی تخصصی برای کودکان اتیسم فعالیت می نماید. دکتر اوتیسم با بررسی علائم گفتاری کودکان اوتیسم به ارائه تمرینات گفتاردرمانی مناسب هر کودک می پردازد. باید توجه داشت که علی رغم تلاشهای مستمر گفتاردرمانگران، برخی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم هنوز در بخشی از پیش نیازهای مرتبط با رشد گفتار و زبان که شامل آواسازی و باز تولید اصوات گفتاری میشود، نیازمند تمرین بیشتری هستند. به عبارتی کودکان اتیسم نیاز به تجربه ی تولید صداهای مختلف دارند. به همین منظور در تمرینات گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم به تقویت صداسازی و تولید صدا ، تقلید گفتار و آواها، تقویت حرکات لب ها و تشویق کودک به تولید صدا پرداخته می شود.
چه مشکلاتی از کودکان اوتیسم را میتوان با تمرینات گفتاردرمانی برطرف کرد؟
گفتاردرمانی یکی از مؤثرترین روشها برای کمک به کودکان اوتیستیک است و میتواند مشکلات متعددی را بهبود بخشد، از جمله:
1. تاخیر در گفتار و زبان
مشکل: بسیاری از کودکان اوتیسم دیرتر از همسالان خود شروع به صحبت می‌کنند.
راهکار: گفتاردرمانگران با تمرینات تقلید صدا، افزایش دایره واژگان و تحریک گفتار، به کودک کمک می‌کنند تا ارتباط کلامی را آغاز کند.
2. مشکلات تلفظ و تولید صدا
مشکل: برخی کودکان در تلفظ صحیح کلمات مشکل دارند.
راهکار: تمرینات حرکتی دهان، لب‌ها و زبان به بهبود تولید صداها کمک میکند.
3. دشواری در برقراری ارتباط اجتماعی
مشکل: کودکان اوتیستیک ممکن است نتوانند از زبان برای تعامل با دیگران استفاده کنند.
راهکار: آموزش مهارت‌های مکالمه، نوبت‌گیری در گفتگو و درک احساسات دیگران از طریق گفتاردرمانی امکان‌پذیر است.
4. مشکلات درک دستورات و مفاهیم
مشکل: برخی کودکان در فهم جملات پیچیده یا سوالات مشکل دارند.
راهکار: استفاده از تصاویر، داستان‌های اجتماعی و تمرینات درک مطلب به بهبود این مهارت کمک میکند.
5. رفتارهای تکراری در گفتار (اکولالیا)
مشکل: تکرار بی‌هدف کلمات یا جملات دیگران (پژواک‌گویی).
راهکار: گفتاردرمانگران با تبدیل اکولالیا به گفتار معنادار، به کودک کمک می‌کنند تا از کلمات به صورت هدفمند استفاده کند.
6. مشکلات آهنگ گفتار (پروسودی)
مشکل: صدای یکنواخت یا غیرطبیعی در صحبت کردن.
راهکار: تمرینات تن صدا، تاکید روی کلمات و بیان احساسات از طریق گفتار آموزش داده میشود.
7. مشکلات بلع و جویدن
مشکل: برخی کودکان اوتیستیک در جویدن غذا یا بلع مشکل دارند.
راهکار: تمرینات حرکتی دهان و حلق به بهبود این مهارت کمک میکند.
تمرینات گفتاردرمانی برای اوتیسم
تمرینات گفتاردرمانی زیر برای اینگونه کودکان توصیه می شود:
خنداندن کودک و تشویق او به تولید صدا
افزایش آگاهی کودک نسبت به حرکات لب
کشیدن واکه ها و آواز خواندن
تغییرات بلندی صدا و تقلید از صداسازی کودک
تولید صداهای نمادین مثل صداسازی حیوانات و یا صداهای متناسب با احساسات و تشویق کودک به بازتولید آن ها
انجام بازی با اسباب بازیهای بادی
ضبط صدا
اجرای مداخلات گفتار مبنا شامل:
شکل دهی گفتار تقلیدی: افزایش آواسازی با کمک تقویت، شکل دهی صداها و در نهایت محو تقویت ها
روش جفت محرک: شکلدهی رفتار به سمت گفتار اتوماتیک
تکرار زبان: سرنخ، شکلدهی و در نهایت محو سرنخ ها
رویکرد زبان تاخیری: شامل بهره گیری از آموزش فراگیر و طبیعی مدار، توجه مشترک و تماس چشمی می باشد.
درک نخستین کلمات در تمرینات گفتاردرمانی اوتیسم
برای افزایش کلمات درکی کودک، میتوان از رویکردهای کودک محور، گفتاردرمان اوتیسم محور و مختلط بهره برد.
برای آگاهی از اولین کلمات کودکان می توانید از فرم استاندارد CDI استفاده نمائید.
خزانه واژگان کودک را تا ۵۰ کلمه افزایش دهید.
با تقویت ژست ها، اشارات و زبان بدنی، رشد واژگان را تقویت کنید.
بیان نخستین کلمات:
توجه کنید که اولین کلمات آموزشی، برای کودک، کاربردی و جذاب باشد.
ابتدا واژه های عینی در مقوله های مختلف و در موقعیت های مختلف آموزش داده شود.
کلمات را به صورت اغراق آمیز و با بیان آهنگین آموزش دهید.
فعالیت کتابخوانی مشترک، ضبط صدا و پرسیدن سؤال از تصاویر میتواند به گسترش کلمات کودک کمک نماید.
به اصلاح پروتکل دهانی – حرکتی با افزایش مهارت تقلید، حمایت تنفسی و نوای گفتار و کاهش سرعت توجه نمائید.
از سرنخ برای مشخص کردن مرز کلمات استفاده کنید.
از راهبرد drill (تکرار محرک) استفاده کنید.
افزایش کلمات بیانی:
کلمات بیانی را تا ۵۰ واژه افزایش دهید (باید دقت کرد که در طول این دوره نباید آموزش افعال مغفول واقع شود زیرا در مراحل بعدی مورد نیاز است).
بیان جفت واژگان نحوی – معنایی:
شامل استفاده از جفت واژهها می باشد. مثلاً: کتاب بابا، روی میز
بیان جملات: برنامه تحلیل، غربال سازی و مداخله زبان (LARSP ):
در این برنامه از Textural Promt& Pictural استفاده می شود.
انواع prompt
کلامی: تکمیل جمله و حاشیه گویی حول کلمه مورد نظر
متنی: ارائه محرک نوشتاری با تصویری به صورت سرنخ
غیر کلامی: لمس دهان و لب و یا تکان دادن صندلی یا اشاره کردن
مرحله اول شامل: تمرین جملات امری، گفتار اجتماعی (نه آره سلام) و کلیشه ها (تکمیل اشعار کودکانه)
مرحله دوم شامل: تمرین جملات سوالی ساده (بابا کو)، خبری (مامان رفت) و منفی (آب نیست)
برای تحریک کودک به کاربرد ساختار مورد نظر از الگو دهی استفاده می شود. مثلا برای آموزش ساختار جملات خبری بدین شکل عمل می کنیم:
با بیان جمله ای امری به شخص سومی دستور می دهیم که فعلی را اجرا کند.
پس از انجام عمل، جمله ای سوالی به کار می بریم. دقت کنید که مورد سوال در هر مرحله با توجه به محوریت هر ساختار متفاوت خواهد بود.
در نهایت الگوی مطلوب که در این جا الگویی خبری است را الگو دهی می کنیم و کودک را تشویق می نماییم که الگو را به صورت مستقل بیان نماید.
مرحلهی فعل محور:
مامان بخور
مامان چی کار کرد؟
خورد.
مرحله فاعل محور
مامان بخور
کی خورد؟
مامان خورد
مرحلهی مفعول محور:
مامان سیب بخور
مامان چی خورد؟
مامان سیب خورد
مرحلهی حرف اضافه محور:
مامان سیب رو بخور
مامان چی رو خورد؟
مامان سیب رو خورد
سایر حروف اضافه هم به همین ترتیب تمرین می شود.
مرحلهی صفت محور:
مامان سیب قرمز رو بخور
مامان چی رو خورد؟
مامان سیب قرمز رو خورد
مرحلهی تطابق فعل و فاعل:
من سیب رو خوردم
تو سیب رو خوردی
مامان سیب رو خورد.
مرحلهی حرف ربط محور:
مامان سیب و موز رو بخور
مامان چه چیزهایی رو خورد؟
مامان سیب و موز رو خورد
مرحله ی قید محور:
مامان سیب رو آروم بخور.
مامان چه جوری سیب رو خورد؟
مامان سیب رو آروم خورد.
سوالات متداول:
1-چرا بعضی کودکان اوتیستیک بعد از یادگیری کلمات، ناگهان آنها را فراموش می‌کنند؟
این پدیده که “از دست دادن مهارت‌های زبانی” نام دارد، در اوتیسم شایع است. معمولاً به دلیل تغییرات رشدی مغز یا استرس اتفاق می‌افتد. با تمرینات مداوم و محیط ثابت میتوان از آن جلوگیری کرد.
2-آیا ماساژ دهان واقعاً در گفتاردرمانی اوتیسم مؤثر است؟
برای کودکانی که حساسیت دهانی دارند یا عضلات ضعیفی دارند، بله. اما باید توسط متخصص انجام شود. ماساژ نادرست ممکن است باعث حساسیت بیشتر شود.
یکی از علائم اصلی در کودکان مبتلا به اتیسم اختلال در گفتار و تاخیر کلام می باشد. باید توجه داشت که علی رغم تلاشهای مستمر گفتاردرمانگران، برخی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم هنوز در بخشی از پیش نیازهای مرتبط با رشد گفتار و زبان که شامل آواسازی و باز تولید اصوات گفتاری میشود، نیازمند تمرین گفتاردرمانی بیشتری هستند. به عبارتی کودکان اتیسم نیاز به تجربه ی تولید صداهای مختلف دارند. به همین منظور در آموزش گفتار درمانی برای کودک اوتیسم به تقویت صداسازی و تولید صدا ، تقلید گفتار و آواها، تقویت حرکات لب ها و تشویق کودک به تولید صدا پرداخته می شود. دکتر اوتیسم با بررسی مشکلات گفتاری و علل تاخیر گفتار در کودکان اوتیسم به ارائه راهبردهایی جهت درمان کودکان اوتیسم در مرکز اوتیسم تهران می پردازد.
در گفتار درمانی کودکان اوتیسم توجه به مشکلات رنج علایم کودکان اوتیسم یکی از روش های مفید برای طراحی روش های گفتاردرمانی مناسب برای هر کودک اوتیسم آوانگاری است. آموزش گفتار درمانی برای کودکان اوتیسم با جمع آوری یک نمونه مناسب از توانایی های گفتاری کودک آغاز می شود . پس از آن تمرینات گفتاردرمانی مناسب هر کودک اوتیسم ارائه می شود. آوانگاری نمونه زمان بر است ولی ارزش صرف کوشش و دقت را دارد و میتواند اطلاعات ارزشمندی را در مورد رفتارهای زبانی و غیر زبانی کودک فراهم آورد. سطح آوانگاری مثلا آوایی یا واژگانی و درون داد زبانی بزرگسال بسته به هدف ارزیابی (مثلا توصیف قوانین کودک یا مداخله بازی) دارد.
سرانجام گفتاردرمان باید یا یک سری علایم دستی را برای رمزگردانی انتخاب کند و یا از نرم افزار استفاده کند. مثل:
Child language data exchange system(CHLDES)
Systemic analysis of language transcribt (SALT)
اگر گفتاردرمان تصمیم بگیرد از سیستم استفاده کند باید به جنبه های رفتاری کودک نظیر تقسیم توجه، توجه موثر، تقابل و تقسیم علاقه که برای کودکان طیف اتیسم چالش برانگیز است، نیز توجه داشته باشد در رمز گردانی چه با دست و چه با کامپیوتر گفتاردرمان باید شکل های فرازبانی و زبانی را یادداشت کند که آیا کودک تقلید کرده، سرنخ دهی شده بوده و یا خودانگیخته بوده.
حیطه های انتخاب شده برای رمزگردانی به سطح رشدی زبانی کودک بستگی دارد. برای کودکی در مرحله ی Preintentional پاسخگویی به ورودی زبانی و توانایی کاربرد تعامل موثر اجتماعی، نگاه خیره و جهت یابی بدن می تواند از طریق مشاهده ی تعامل کودک اوتیسم با دیگران یادداشت شود. گفتاردرمانان برای کودکانی که به قصدمندی می توانند در مورد به کارگیری موثر کودک، عمل متقابل و معانی به اشتراک گذاشته شده نظر بدهند و رنج مقاصد ارتباطی و شکل هایی که آنها بیان می کنند را باید یادداشت کنند، برای مثال گفتاردرمان یادداشت می کند که کودک برای بیان مقاصد خود اشاره می کند، صداسازی می کند یا از زبان استفاده می کند. می تواند کودک را برای تقلید تحریک کند و اگر کودک می تواند یادداشت کند.
توصیه هایی برای آموزش گفتار درمانی
در آموزش گفتار درمانی برای کودک اوتیسم نمونه گفتاری ثیت شده باید چندبار تحلیل شود و انواع شکل های تولید شده، رنج بیانات مرتبط معنایی و تنوع شکل ها برای بیان مقولات بافتی بررسی شود. گفتاردرمان باید حضور هرگونه شکل قابل توجه، استفاده از تعامل مثل کلمات غیر مرسوم منحصر به خود، تقلیدهای فوری یا تاخیری و وارونه سازی ضمایر را یادداشت کند. گفتاردرمانگر ممکن است از چک لیست برای دامنه ی علایق ارتباطی و شکل های بیانی استفاده کند.
تحلیل نمونه ی محاوره
برای کودکانی که مکالمه ی توسعه یافته به کار میبرند، نمونه می تواند برای مهارت های مکالمه ای مختلفی تحلیل شود. گفتاردرمان می تواند شواهدی درباره ی مهارت های مکالمه ای از طریق یک نمونه ی زبانی به دست آورد و می تواند از بافت هایی مثل تکالیف ارتباط ارجاعی برای ارزیابی این مهارت ها استفاده کند. برای اطلاعات بیشتر به (1989)Rotherford(2000) Lahey(1988) Geiler مراجعه شود.
تحلیل نمونه ی روایت
نمونه ی روایت زبانی می تواند پارامترهای زیر را ارزیابی کند:
جنبه های کاربرد شناختی مثل انطباق با نیازهای شنونده
ساختارهای بزرگ شامل تمام سطوح مهارت های ساختاری مثل
– (1978) Applebees مهارت روایت کودکان را توصیف می کند مثل روایت های اولیه ی کودکان ۳-۴ ساله و روایت کودکان ۶-۷ ساله
– Stein: and Glenn’s story grammer مدل های ابتدایی دنبال شده برای داستان در آوردن در سال های اول مدرسه
ساختارهای کوچک مثل انواع عبارت هایی که برای ساخت روایت های مرتبط و انواع تمهیدات زبانی که ارتباط ایجاد می کند استفاده می شود.
در تحلیل همبستگی ارزیابگر می تواند مواردی مثل استفاده از فرم هایی مثل ضمایر ،شخصی گفتار معلوم (استفاده از حرف تعریف) برای وصل کردن گفته هایش به آنچه که قبلاً گفته را یادداشت کند.
گفتاردرمانی خودانگیخته: چگونه کودک اوتیستیک را به حرف زدن ترغیب کنیم؟
گفتاردرمانی خودانگیخته یکی از مؤثرترین روشها برای تشویق کودکان اوتیستیک به ارتباط کلامی است. گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه و خانه نیازمند روشهای خلاقانه و انگیزشی است. برخلاف تمرینات ساختاریافته، این روش بر ایجاد انگیزه درونی در کودک تمرکز دارد تا به طور طبیعی تمایل به صحبت کردن پیدا کند. کلید موفقیت در این روش، پیوند دادن گفتار به نیازها و علایق کودک است. برای مثال، اگر کودک به اسباب‌بازی خاصی علاقه دارد، به جای دادن مستقیم آن، از او بخواهید نامش را بگوید یا با اشاره درخواست کند.
چگونه این روش را در خانه اجرا کنیم؟
از موقعیت‌های روزمره استفاده کنید: هنگام غذا خوردن، بازی یا حمام کردن، با پرسش‌های ساده (“می‌خوای آبمیوه بخوری؟”) کودک را به پاسخ‌دهی تشویق کنید.
انتظار ارتباطی ایجاد کنید: اگر کودک چیزی می‌خواهد، بلافاصله آن را در اختیارش نگذارید. با مکث و نگاه منتظرانه، به او فرصت دهید تا تلاش کند.
علایق کودک را دستاویز قرار دهید: اگر به ماشین‌ها علاقه دارد، با صداهای ماشین (“بیم بیییم!”) شروع کنید و کم‌کم به کلمات واقعی برسید.
از تقویت مثبت استفاده کنید: هر تلاش کودک (حتی ناقص) را با تشویق کلامی (“آفرین! خوب گفتی”) یا یک آغوش پاداش دهید.
گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه نیز میتواند از این روش استفاده کند، اما موفقیت آن در گرو هماهنگی بین خانه، مدرسه و درمانگر است. والدین باید صبور باشند و بدانند که پیشرفت در گفتار خودانگیخته ممکن است ماه‌ها طول بکشد، اما نتایج آن ماندگارتر و طبیعی‌تر خواهد بود.
سوالات متداول:
1- چرا بعضی کودکان اوتیستیک در آموزش گفتاردرمانی مقاومت نشان می‌دهند؟
ممکن است به دلیل حساسیت‌های حسی، اضطراب یا عدم درک هدف تمرینات باشد. استفاده از روشهای بازی‌محور و کوتاه کردن جلسات تمرین میتواند کمک کند.
2-چطور بفهمیم آموزش گفتاردرمانی که انجام می‌دهیم مؤثر است؟
نشانه‌های پیشرفت شامل افزایش تماس چشمی، تلاش برای تقلید صداها، استفاده از کلمات جدید و کاهش رفتارهای ارتباطی نامناسب (مثل گریه یا پرخاش) است.
بعضی وقت ها گفتاردرمانگران از این که از آن ها خواسته شده تا دانش آموزان مبتلا به اختلال اوتيسم را درمان کنند، متعجب می شوند. این سوال نیز احتمال دارد برای پدر و مادر کودکان به وجود بیاید که گفتاردرمانگران چه خدماتی را می توانند به کودک شان ارائه دهند. از آن جایی که کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در ابعاد گوناگون ارتباطی همانند توانایی حرف زدن، برقراری ارتباط، بیان نیاز های اصلی خود یا شروع یک گفت و گو دارای مشکلات متفاوتی هستند، نمی توان پاسخ صحیحی به این سوال داد. امروزه با توجه به این که تعداد دانش آموزان مبتلا به اوتیسم افزایش یافته، خدمات گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه های خاصی انجام می پذیرد. مرکز دکتر صابر، بهترین کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم در تهران، با انجام تمرینات گفتار درمانی برای اتیسم ، گفتاردرمانی در منزل برای اوتیسم و بستن قرارداد با مدارس برای گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه به درمان این کودکان کمک می کند.
گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه و مهارت های تحصیلی
مهارت های تحصیلی در کودکان اوتیستیک متناسب با همه‌ی سطوح رشدی آن هاست. درک خواندن برای برخی از این کودکان ممکن است ارتباط ضعیفی با کدگشایی کلمات داشته باشد. برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم پدیده‌ی hyperlexia را نشان می دهند که نشانه‌ی توانایی کدگشایی است که به مهارت شناختی، اجتماعی و دیگر مهارت های زبانی اشاره دارد. خصوصیات hyperlexia عبارت اند از:
کد گشایی پیشرفته‌ی کلمه
اشتغال دائمی با خواندن حروف یا نوشتن
نجوا در کودکان دارای اکو
Pedntic speech که به الگوی غیرطبیعی زبان که بیانی متفاوت دارد و کیفیتی متفاوت را در استفاده از کلمات و سبک گفتاری منعکس می کند، اشاره دارد (مورد استفاده در اوتیسم سطح بالا)
مشکل در تفسیر معنای تن صدا مثل این که آیا یک پیام تمسخر را حمل می کند یا صمیمیت را؟!
برای تمامی افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم که دارای کلام هستند، ویژگی های فرا زنجیره ای، فرازبانی مثل تن، تکیه و بلندی باید ارزیابی شود. این کودکان در این نواحی مشکل دارند. الگوی غیر معمولی گفتاری مثل آن چیزی که در اوتیسم سطح بالا دیده می شود (Pentic speech style) باید بررسی شود و بهترین راه ارزیایی پروزودی، نمونه‌ی گفتار خود انگیخته است.
فاصله‌ی قابل مشاهده بین مهارت قوی کدگشایی، تشخیص کلمات و هجی در مقایسه با درک ضعیف خواندن
علاقه‌ی زودهنگام نسبت به خواندن
یادگیری خواندن بدون آموزش مستقیم!
واج شناختی و تمرینات گفتاردرمانی کودکان اوتیسم
واج شناختی به سیستم صدا های زبان اشاره دارد و شامل قوانینی برای ترکیب زنجیره‌ی صدا های (همخوان ها و واکه ها) گفتاری می باشد. تولید به حرکات مسیر صوتی برای تولید صدا های گفتاری اشاره دارد که شامل جایگاه تولیدگر ها و اصلاح اندازه و شکل حفرات تشدید می باشد. همانند سایر جنبه های شکل زبان، زنجیره های واج شناختی و تولیدی معمولاً از نقاط قوت کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم می باشد. این حیطه در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم مشابه با کودکان طبیعی تکامل می یابد و در واقع همان رشد طبیعی را پی می گیرد. ولی به هر حال یک سری تولیدات غیر دقیق و مبهم در این کودکان گزارش شده است. در مراحل اولیه ارزیابگر می تواند آوا های موجود در ساختار های هجایی و وقوع فرآیند های واجی و خرابگویی های تولیدی را برای آن هایی که در سطح پیش دبستانی و فراتر از آن هستند، یادداشت برداری کند.
جنبه های گفتاردرمانی کودکان اوتیسم
جنبه های فرا زنجیره ای با نوای گفتار در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم اغلب آسیب دیده است. این جنبه های فرا زنجیره ای گفتار به‌عنوان جنبه های فرازبانی هم ارجاع داده می شوند و شامل: تن صدا، تکیه و بلندی می شود. یکی از توصیف های اصلی اختلالات طیف اوتیسم شامل آسیب نوای گفتار است که یک علامت تشخیصی فوری اختلال است. مشکلات نوای گفتار در میان افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم خیلی وسیع است و نیاز به گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه دارد و شامل موارد زیر می شود:
آهنگ اغراق آمیز، فرکانس بالا و جیغ مانند برای یک صدای منوتن یکنواخت
جایگاه نامناسب تکیه در بزرگسالان و نوجوانان مبتلا به اوتیسم سطح بالا
مشکلاتی با بلندی شامل کنترل ضعیف، نوسان غیر منتظره و بلندی بیش از حد
معلمان چگونه می‌توانند به گفتاردرمانی کودک اوتیستیک کمک کنند؟
معلمان نقش کلیدی در پیشرفت گفتار و ارتباط کودکان اوتیستیک دارند. با اجرای راهکارهای ساده در محیط کلاس، می‌توانند به طور مؤثری از برنامه گفتاردرمانی حمایت کنند. اولین قدم ایجاد محیطی ارتباط‌پذیر است – فضایی که کودک احساس امنیت کند و برای بیان خود تشویق شود. معلمان می‌توانند از تکنیک‌های بصری در درمان اوتیسم مانند برنامه‌های تصویری روزانه، فلش‌کارت‌های احساسات و جدول‌های حمایتی استفاده کنند. در فعالیت‌های گروهی، دادن زمان کافی (حداقل 10 ثانیه) برای پاسخ دادن به کودک اوتیستیک بسیار مهم است. مدلسازی گفتار با جملات کوتاه و واضح، استفاده از تکرارهای هدفمند و تبدیل دستورات پیچیده به مراحل ساده از دیگر راهکارهای مؤثر است. معلمان هوشمند با ادغام اهداف گفتاردرمانی در برنامه درسی – مثلاً استفاده از علایق خاص کودک برای تشویق به صحبت کردن – می‌توانند پیشرفت چشمگیری ایجاد کنند. یادداشت‌برداری منظم از رفتارهای ارتباطی کودک و همکاری مستمر با گفتاردرمانگر نیز به شخصیسازی روشها کمک میکند.
چگونه بین گفتاردرمانی مدرسه و جلسات کلینیک هماهنگی ایجاد کنیم؟
هماهنگی بین گفتاردرمانی مدرسه و کلینیک نیازمند برنامه‌ریزی سیستماتیک است. اولین گام، تشکیل جلسات منظم سه‌جانبه بین معلم، گفتاردرمانگر و والدین است. استفاده از دفترچه ارتباطی دیجیتال یا کاغذی که در آن اهداف هفتگی، تمرینات و پیشرفت کودک ثبت شود، بسیار کمک‌کننده است. گفتاردرمانگر میتواند ویدئوهای کوتاهی از تکنیک‌های مورد استفاده در کلینیک تهیه کند تا معلمان همان روشها را در مدرسه اجرا کنند. مدارس می‌توانند زمان‌بندی مشخصی را برای تمرینات گفتاردرمانی در نظر بگیرند – مثلاً 15 دقیقه قبل از ناهار یا در ساعت بازی. ایجاد کیت ابزار گفتاردرمانی مشترک شامل تصاویر، اسباب‌بازی‌های آموزشی و وسایل کمک‌ارتباطی که هم در کلینیک و هم مدرسه استفاده شود، به ثبات روشها کمک میکند. ارزیابی‌های ماهانه مشترک و تنظیم اهداف کوتاه‌مدت قابل اندازه‌گیری، این همکاری را مؤثرتر میکند. نکته کلیدی این است که همه طرف‌ها از یک زبان و روش مشترک استفاده کنند تا کودک دچار سردرگمی نشود.
سوالات متداول:
1-آیا فضای شلوغ مدرسه مانع گفتاردرمانی نیست؟
با ایجاد “گوشه سکوت” در کلاس با صندلی‌های ایگو و هدفون‌های کاهش نویز میتوان محیطی بهینه برای تمرینات حساس ایجاد کرد.
2-آیا میتوان از فناوری‌های مدرسه مثل تخته هوشمند برای گفتاردرمانی استفاده کرد؟
قطعاً! برنامه‌هایی مثل “کلمه‌ساز” یا “داستان‌گوی تصویری” روی تخته هوشمند می‌توانند انگیزه یادگیری را چندبرابر کنند.
گفتاردرمانی که با هدف به کار گیری حداکثر توانایی های گفتاری فرد، به درمان اختلال گفتاری در کودکان می پردازد. در حقیقت گفتاردرمانی یکی از شاخه های توانبخشی است که به آسیب شناسی اختلال گفتاری در کودکان و هم چنین بزرگسالان می پردازد. جهت درمان صحیح اختلالات زبان باید به نکات مختلفی توجه نمود.یکی از این موارد تفاوت های فرهنگی می باشد. گفتاردرمانی با توجه به تفاوت های فرهنگی در فرد می تواند با مدلها و روش متفاوتی اراه شود. برای مثال: خانم ترک زبانی که مشکل روانی گفتار در زبان فارسی دارد متفاوت با یک فارس زبان با اختلال روانی گفتار درمان می شود. کلینیک گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز گفتاردرمانی در تهران، با سابقه بالا در زمینه درمان اختلال گفتاری در کودکان و بزرگسالان، با استفاده از متد های پیشرفته و روز دنیا، رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
یک مدل به طور ساده نشان دهنده تفکر ما درباره این موضوع است که چیز ها چگونه کار می کنند؟ مدل نیز مانند یک برچسب، معمولاً بعضی از عقاید و ذهنیات ما را درباره چیزی که ارائه می شود، مجسم می کند. روشی که مدل را از طریق آن مفهوم سازی می کنیم، بر انتخاب ما درباره این که با آن چه کاری می توان انجام داد، تاثیر می گذارد. برای مثال اگر معتقد باشیم که اختلالات زبان ناشی از عملکرد عصب شناختی معیوب است، آن ها را بسیار متفاوت تر از وقتی که اختلالات زبان را ناشی از درون داد نامناسب محیط بدانیم، درمان می کنیم. بنابراین وقتی در مورد یک اختلال زبانی بحث می کنیم، آگاه شدن از مدلی که استفاده می شود مهم است. بسیار امکان دارد که متخصصین درباره اینکه چه مدلی برای ارائه پدیده اختلال زبان بهترین است، توافق نداشته باشند و این نشان دهنده گفتاردرمانی و تفاوت های فرهنگی می باشد. در حقیقت هیچ مدلی در این زمینه وجود ندارد که هر متخصصی آن را تایید کند. اما بحث در مورد چگونگی تاثیر این تفاوت ها در کار بالینی ممکن نیست مگر اینکه مدل ها و فرضیات در ذهن ما روشن باشند. اجازه دهید با بعضی از مدل‌هایی آشنا شویم که برای بحث در مورد اختلالات زبان در کودکان استفاده شده اند.
تفاوت های فرهنگی در گفتاردرمانی
در نظر گرفتن یک اختلال زبان از دیدگاه فرهنگی بدان معناست که ما گمان نمی کنیم همه مشکلات ارتباطی در کودک هستند، بلکه بیشتر در رابطه ای که بین گویندگان برقرار است، وجود دارند. این دیدگاه می رساند که همه راه حل ها تغییر دادن کودک نیست، بلکه بعضی از آن ها شامل ایجاد تغییر در محیط نیز می شوند (نلسون). اگرچه در نگاه اول به نظر نمی رسد که این مدل مربوط به آسیب شناس گفتار و زبان باشد، با این حال کاربرد هایی دارد که در وسعت بخشیدن به تفکر ما درباره اختلالات زبان در کودکان مهم هستند؛ به ویژه تفکر ما در مورد چگونگی غلبه یافتن بر معلولیت های یک کودک که قبلاً آن ها را تعریف کردیم.
راهکارهای درمان اختلال گفتاری در کودکان
اولاً این مدل برای تصمیم گیری در مورد آنچه که یک اختلال زبان را تشکیل می دهد و مخالف با یک اختلاف زبانی است، مهم می باشد. اگر کودکی با لهجه متفاوت با آنچه که توسط معلم یا دیگر همکلاسی هایش استفاده می شود، صحبت کند، ممکن است به عنوان دارنده یک مشکل یا اختلال در نظر گرفته شود. در حقیقت اختلال ممکن است، به هر حال به دلیل عدم تناسب بین سبک گفتاری کودک با آنچه در مدرسه ویژه یا مرکز مراقبت روزانه به کار می رود، باشد. در نظر گرفتن اینکه کودک دچار اختلال است، نشان می دهد که کودک نیازمند «درمان» است یا باید تحت آموزش زبان یا لهجه قالب قرار گیرد. در عوض توجه به این مشکل به عنوان عدم تناسب میان مراجع و بافت، به این معناست که ممکن است نیاز باشد در کودک تغییراتی ایجاد شود، اما ممکن است تغییر در محیط ارتباطی نیز لازم شود. شاید واقعاً لازم باشد که افراد دور و بر کودک از تغییرات گویشی موجود در محیط آگاه شوند یا شاید معلم لازم بداند در مورد مفهوم تغییر در دانگ صدا با آموزش بحث کند. معلم می تواند با دانش آموز برای شناسایی بافت های مناسب ساخت های زبانی متفاوت، کمک کند، تا اندازه‌ای که کودک بتواند بفهمد که می تواند و گاهی اوقات بهتر است که در خانه و مدرسه متفاوت صحبت کند. در هر مورد، به مشکل، بیشتر به عنوان نوعی تعامل نگاه می شود تا اینکه تنها در مراجع وجود داشته باشد. زیرا پیشنهاد یک مدل نظام مند این است که محیط تعاملی، باید مرکز تغییر باشد؛ این مدل هنگام تصمیم گیری درباره یک راهبرد مدیریتی برای مراجعی با تفاوت فرهنگی نیز مفید است. در این مورد، ممکن است مشکل برقراری ارتباط، در خود مراجع، به اندازه واکنشی که از دیگران دریافت می کند، بزرگ نباشد. یک دیدگاه نظام مند به ما اجازه می دهد که برای ایجاد تعامل موثرتر، هم با مراجع و هم با شرکای ارتباطی، کار کنیم.
تفاوت های فرهنگی و روش های برقراری ارتباط
تفاوت های گویشی و فرهنگی، تنها مضامینی نیستند که یک مدل نظام مند می تواند برای آن ها مفید باشد. وقتی با مراجعانی کار می کنیم که ناتوانی های شدید دارند، این مدل اغلب کمک می کند که بیشتر در مورد چگونگی تغییر محیط برای تسهیل برقراری ارتباط یا کاهش موقعیت های ایجاد کننده معلولیت فکر کنیم نه اینکه صرفاً روی آنچه برای برقراری ارتباط نیاز است یاد بگیرد، متمرکز شویم. مثلاً ممکن است یک مراجع مبتلا به اوتیسم بدون کلام، چون نمی تواند به مردم بفهماند که خواسته اش چیست، از یک برنامه تلویزیونی خاص محروم شود و این محرومیت باعث پرخاشگری یا رفتار خودآزاری می شود. اگرچه این مطلب درست است که مشکل عدم توانایی انتقال پیام «در» خود شخص مبتلا به اوتیسم است ولی ممکن است محیط بتواند به اندازه ای تغییر داده شود که کودک بتواند ارتباط برقرار کند، از وسایل در دسترس خود استفاده کند و دور چرخه محرومیت و پرخاشگری را کوتاه کند. احتمالاً عوض کردن برقراری ارتباط کلامی با عکس هایی که برای برچسب گذاری کانال های مختلف استفاده می شوند و می توان آن ها را به تلویزیون چسباند، به گونه ای که کودک بتواند خودش عمل کند، نیاز او به کمک را رفع می کند. احتمالاً بزرگسالانی که در اطراف کودک هستند می توانند یاد بگیرند که علامت کودک برای کمک را شناسایی کرده و قبل از اینکه او به سطح محرومیت و در نهایت رفتار ناسازگار برسد، به او پاسخ دهند. این روش، عدم تناسب بین مشکل برقراری ارتباط کودک و علائمی که از سوی محیط انتظار می رود را از بین خواهد برد.
دیدگاه نظام مند در گفتاردرمانی
یک مفهوم مهم دیدگاه نظام مند آن است که در این مدل لازم نیست سطوح استاندارد یا طبیعی کاربرد زبان هدف قرار گیرند. هنگامی که در حال فکر کردن برای مداخله در مورد مراجعاتی هستیم که ناتوانی های عمیق یا شدید دارند و موقعی که مهارت های زبانی مناسب با سن تقویمی هدف نیستند و زمانی که ما درگیر یافتن راه حلی برای ارسال و دریافت پیام از سوی مراجع برای افراد مهم زندگی خودش هستیم، این مدل اغلب رویکرد کاملاً معقولی است. مهم آن است که به خاطر داشته باشیم، که محیط باید علاقه مند به برقراری ارتباط باشد تا برای هر مراجع، پاداش دهنده باشد. حتی اگر ما معتقد باشیم که اختلال درون مراجع است، همیشه می توانیم سوال کنیم که محیط چگونه می تواند مفیدتر و پرمعنی تر با کودکان ارتباط برقرار کند تا بهترین تلاش های آن ها را تشویق کرده و معلولیت آن ها را در هر موقعیت کاهش دهد. در این راه، دیدگاه نظام مند و خدمات مناسب گفتاردرمانی می تواند یاری دهنده سودمند برای تفکر ما در مورد هر نوع اختلال زبانی و اختلال گفتاری در کودکان باشد.
