مرکز اوتیسم تهران دکتر صابر در حیطه تشخیص اوتیسم و درمان اوتیسم به صورت کاملا حرفه ای فعالیت می نماید. متخصصین گفتاردرمانی و کاردرمانی اوتیسم و روانشناسان مرکز با تجربه بالا در زمینه درمان اوتیسم با استفاده از تکنیک های درمانی روز دنیا و ابزار های پیشرفته مانند سنسوری روم، اتاق تاریک بینایی، اتاق توجه شنیداری و دیگر امکانات مرکز در دو شعبه غرب و شرق تهران مشغول به خدمت رسانی به مراجعین می باشند. از خدمات دیگر مرکز توانبخشی اوتیسم می توان به خدمات درمان اوتیسم در منزل اشاره نمود که شامل گفتاردرمانی در منزل اوتیسم میباشد. متخصصین مرکز زیر نظر دکتر صابر در محیط منزل به ارائه گفتاردرمانی کودک اوتیسم در خانه می پردازند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
برنامه گفتاردرمانی در منزل برای کودکان اوتیسم
از برنامه های گفتاردرمانی ارائه شده در منزل برای کودکان اوتیسم برنامه پکس می باشد. برنامه پکس با همکاری سه نفر آغاز می شود. فرد آموزش گیرنده یا کودک اوتیسم، شریک ارتباطی و تسهیل گر ارتباط. شریک ارتباطی کسی است که آموزش گیرنده از طریق تصویر با او ارتباط برقرار می کند. تسهیل گر یا درمانگر کسی است که در مراحل ابتدایی به آموزش گیرنده در راستای برقراری ارتباط با شریک ارتباطی کمک می کند. این کمک فقط با استفاده از هدایت جسمی فرد و بدون صحبت کردن با وی، انجام می شود. (توجه به این نکته ضروری است که در این مرحله نباید سخنی رد و بدل شود زیرا که ارتباط بین پاسخ و محرک بین گفتار و دریافت محرک انجام می شود.)
مرحله 1:
برنامه با هدف معرفی تصویر (به عنوان محرک شرطی) و برقراری ارتباط آن با محرک غیر شرطی تقویت کننده واقعی) و مرتبط کردن پاسخ غیر شرطی (تمایل به کسب محرک غیر شرطی) با آن آغاز می شود، گفتاردرمان اوتیسم با نشان دادن محرک خوشایند از پیش انتخاب شده به کودک اوتیسم توجه او را جلب می کند.
هنگامی که کودک اوتیسم برای به دست آوردن محرک دلخواه خود تلاش می کند، گفتاردرمان با استفاده از هدایت فیزیکی کودک اوتیسم را به برداشتن کارت تصویر محرک دلخواه و دادن آن به شریک ارتباطی، جهت می دهد. کارت تصویر در نزدیک کودک وجود دارد. شریک ارتباطی باید روبه روی فرد نشسته باشد.
وقتی کودک اوتیسم کارت را به شریک ارتباطی داد فورا محرک درخواست شده به کودک داده می شود ولی شریک ارتباطی نباید حرفی بزند فقط نام محرک درخواست شده را می گوید، مثلا “سیب”, در هر جلسه گفتاردرمانی در منزل برای کودک اوتیسم می توان تا سه تقویت کننده را مورد استفاده قرار داد، این کار باعث تنوع برنامه و جلوگیری از اشباع نسبت به تقویت کننده خواهد شد.
مرحله ۲:
در این مرحله هدف افزایش تقاضای خود انگیخته است. بدین منظور شریک ارتباطی از کودک اوتیسم فاصله بیشتری گرفته و کم کم این فاصله را بیشتر می کند و کودک اوتیسم برای دادن کارت و گرفتن محرک دلخواه خود، شریک ارتباطی را دنبال می کند. در این مرحله هنوز گفتاردرمان اوتیسم حضور دارد تا در صورت نیاز به صورت فیزیکی راهنمایی کند.
مرحله ۳:
هدف این مرحله از آموزش، تمایز و انتخاب کارت صحیح می باشد در کنار کودک اوتیسم به جای یک کارت دو کارت وجود دارد. یک کارت تصویر محرک دلخواه فرد و کارت دیگر تصویر چیزی که مورد دلخواه فرد نیست، مثل یک سیب و یک ملاقه!
اگر کودک اوتیسم کارت اشتباه را برداشت و به شریک ارتباطی داد همان محرک اشتباه به او داده می شود، مثلا ملاقه و این کار ادامه می یابد تا فرد تمایز را یاد بگیرد.
مرحله ۴:
این مرحله از گفتاردرمانی اوتیسم در منزل شروع جمله سازی است و جمله ها با “من می خواهم ساخته می شوند.
بدین صورت که کودک اوتیسم حتما باید کارت مربوط به محرک دلخواه را در کنار کارت من می خواهم بگذارد تا محرک به او داده شود
مرحله ۵:
در این مرحله از کودک اوتیسم می پرسیم که چه می خواهی و او باید با استفاده از “من می خواهم ” جمله بسازد تا به محرک دلخواه خود برسد.
در طول چهار مرحله قبل محرک توسط شریک ارتباطی به کودک اوتیسم نشان داده می شود، ولی در این مرحله از او می پرسیم که چه می خواهد؟
مرحله ۶:
این مرحله، بر خلاف مراحل قبل، که فقط بر توانایی تقاضا کردن تأکید داشتند، بر توانایی پاسخ دادن تأکید دارد. مثلا به کودک اوتیسم آموزش داده می شود؟ جواب سوال هایی از قبیل چه می خواهی؟ چه می بینی؟ و… را بدهد
در این روش گفتاردرمانی اوتیسم در منزل، هم از تصاویر رنگی و هم از تصاویر سیاه و سفید می توان استفاده کرد. اندازه کارت های تصاویر ۴×۴ سانتیمتر است. اشیاء، تصاویر و یا نمادهای مختلف را می توان بر اساس سطح رشد کودک، در این برنامه مورد استفاده قرار داد.
اما بررسی ها نشان داده اند که درک تصاویر دقیق و همراه با جزئیات برای کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم دشوار است و تصاویر ساده تر و کلی تر برای آنان مناسب تر است مخصوصا اگر تصویر به همراه نام آن به صورت نوشته شده، همراه با تصویر ارائه شود (هر دو روی یک کارت)، مثلا، یک تصویر بریده شده از یک بسته پفک از نظر کودک دارای اختلالات طیف اوتیسم تنها به همان مارک تجاری پفک دلالت خواهد کرد و نمی تواند به تمام انواع موارد مشابه دلالت کند، در حالی که یک تصویر ساده نقاشی شده از پفک از نظر وی به هر مارک و مدلی از پفک دلالت خواهد کرد .
گفتاردرمانی اوتیسم در منزل
همان گونه که توضیح داده شد، برنامه پکس به سمت تمایز میان نمادها و تصاویر و ساخت جملات ساده حرکت می کند، بنابراین از وابستگی کودک به هدایت و راهنمایی جلو گیری می کند. استفاده از این روش ساده است و نیازمند استفاده از تجهیزات گران قیمت، برای اجرای این برنامه گفتاردرمانی نیست.
می توان نتیجه گیری کرد که برنامه پکس برنامه ای است که به دقت طراحی شده است تا بر اساس آن کودک اوتیسم بتواند
- برنامه تبادل تصاویر را یاد بگیرد
- به شکل فعال در جستجوی کسی باشد تا تصویر مورد نظر را برای دریافت شی، یا فعالیت مورد نیازش دریافت کند
- بین چندین نماد موجود تمایز قائل شود
- کتابچه قابل حمل ارتباطی را مورد استفاده قرار دهد
- جملات ساده درخواستی و بیانی را بسازد
هزینه های مربوط به اجرای این برنامه گفتاردرمانی در منزل برای کودک اوتیسم به مراتب ارزان تر از برنامه هایی مانند ای. بی. ای. است. اما مشکل عمده در نحوه اجرای برنامه است، زیرا همان طور که قبلا اشاره شد اغلب کسانی که به نحوی از تصویر برای آموزش استفاده می کنند ادعای استفاده از این روش را دارند در حالی که به باور پایه گذاران این برنامه، تنها افراد آموزش دیده توسط مراکز تأیید شده روش پکس، می توانند برنامه گفتاردرمانی اوتیسم در منزل را به درستی ارائه و اجرا کنند.
در ارتباط با سوء تفاهم های رایج در مورد این روش گفتاردرمانی اوتیسم نکات زیر قابل توجه هستند :
۱. هر نوع استفاده از تصویر به معنی استفاده از روش پکس نیست
۲. تنها استفاده از تصویر در برنامه های آموزشی نشان دهنده استفاده از روش پکس نیست
٣. پکس فارغ از سطح توانایی ارتباط کلامی کودک و برای تمام بچه هایی است که دارای اوتیسم با اختلالات ارتباطی تشخیص داده می شوند.
۴. اگر از پکس استفاده کنیم، کودک، آغازگری ارتباط را یاد خواهد گرفت و در مقطعی وادار به درک اهمیت صحبت کردن می شود
۵. پکس جایگزین صحبت کردن کودک اوتیسم نمی شود پس از استفاده از پکس اغلب کودکان به مرحله کلام می رسند، اما لوری فراست توصیه می کند که پیش از تمرکز بر روش های عملکردی برقراری ارتباط کودک را از سایر فرصت های کسب مهارت محروم نکنید سعی کنید که برای برقراری ارتباط کلامی، آواسازی، تقلید صدا و ترکیب صدا فرصت هایی را برای کودک فراهم کنید).
۶. پکس بچه ها را لوس بار نمی آورد، زیرا که دستورالعمل آموزشی پکس تنها به ما اجازه می دهد که در مرحله اول و دوم تمامی خواسته های فرد را انجام دهیم. زمانی که فرد به مهارت رسید و برقراری ارتباط را آغاز کرد به وی آموزش داده خواهد شد که گاه پاسخ درخواست وی “نه” خواهد بود
٧. محدودیت سنی در استفاده از برنامه پکس وجود ندارد.
۸. پکس و روش های ABA و تیچ هیچ تضادی با هم ندارد و پکس برگرفته از دیدگاه رفتاری و روش ای، پی. ای. است، بنابراین با هم قابل ترکیب هستند
همان گونه که توضیح داده شد برنامه پکس به سمت تمایز میان نمادها و تصاویر و ساخت جملات ساده حرکت می کند، بنابراین از وابستگی فرد به هدایت و راهنمایی جلوگیری می کند. استفاده از این روش ساده است و نیازمند استفاده از تجهیزات گران قیمتی برای اجرای این برنامه نیست.
می توان نتیجه گیری کرد که گفتاردرمانی در منزل اوتیسم به نحوی طراحی شده است تا براساس آن کودک بتواند :
- برنامه تبادل تصاویر را یاد بگیرد
- به شکل فعال در جستجوی کسی باشد تا تصویر مورد نظر را برای دریافت شیء با فعالیت مورد نیازش، دریافت کند.
- بین چندین نماد موجود تمایز قائل شود.
- از کتابچه قابل حمل ارتباطی استفاده کند.
- جملات ساده درخواستی و بیانی را بسازد.