مرکز درمان کودکان اوتیسم در غرب و شرق تهران زیر نظر دکتر صابر با بیش از 16 سال تجربه موفق در زمینه توانبخشی کودکان اوتیسم فعالیت می نماید. بخش های مختلف مرکز کاردرمانی اوتیسم دکتر صابر در حیطه مشکلات حسی کودکان اوتیسم شامل ماساژ درمانی، اتاق تعدیل حسی، اتاق تاریک بینایی، اتاق تقویت مهارت های شنیداری، سنسوری روم می باشد. تولید محرک های دیداری مناسب در درمان اوتیسم که به تقویت مهارت های توجه، هوشیاری و حافظه کودکان اوتیسم کمک کند نیاز به تخصص کاردرمانان مجرب مرکز توانبخشی اوتیسم دارد که زیر نظر دکتر صابر انجام می گیرد. گفتاردرمانی اوتیسم از دیگر بخش های مرکز اوتیسم تهران می باشد که زیر نظر دکتر متخصص اوتیسم فعالیت می نماید. محرک دیداری در درمان اوتیسم از درمان حسی موثر در اوتیسم هستند که در بخش گفتاردرمانی نیز استفاده می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
استفاده از محرک دیداری در درمان اوتیسم
پس از ساختن ابزار مورد نیاز برای یک حمایت دیداری باید مشخص شود که این حمایت به شکل ثابت و یا قابل حمل و متحرک انجام خواهد شد. برای کودکان اوتیسم کم سن و یا تعدادی از افراد دارای اوتیسم شدید که مشکلات حرکتی نیز دارند به دلیل ضعف در حرکت و دشواری در دستکاری کردن اشیاء و موارد بهتر است که وسایل کوچک ساخته شوند. اما برای گروهی از کودکان اوتیسم نیز بزرگ بودن محرک های مورد استفاده برای حمایت های دیداری ضروری است. بهتر است که اشیاء و حمایت های دیداری در ابعاد بزرگ در یک جا نگهداری شوند و موارد کوچکتر برای زمانی که کودک اوتیسم قرار است در کلاس درس و همراه با سایر کودکان شرکت کند مورد استفاده قرار گیرد. در این صورت لازم است به این امر توجه شود که ابزار مورد استفاده کودک مخل یادگیری دیگران نشود و عاملی برای جلب توجه آنها و پرت شدن حواسشان نباشد، این موضوع در هنگام فراهم شدن امکان آموزش فراگیر و حضور در کنار کودکان دارای رشد عادی و یا در وضعیت های اجتماعی نیز باید مورد توجه باشد.
اگر قرار است که حمایت محرک های دیداری همراه با کودک باشد یکی از نکاتی که باید در نظر گرفته شود اندازه خود کودک است. اگر کودک اوتیسم از نظر جثه کوچک است و توان حمل وزن زیادی را ندارد بهتر است حمایت دیداری مورد استفاده تا حد ممکن سبک باشد. نحوه حمل و نقل حمایت دیداری نیز امر مهمی است که باید در نظر گرفته شود. در این صورت می توان از یک جعبه دسته دار و یا وسایلی که حمل و نقل را ممکن می سازند (ساک های چرخ دار و موارد مشابه مثل زنبیل خریدهای چرخ دار) استفاده کرد. ما در عصری زندگی می کنیم که روزانه مجبوریم تعداد زیادی وسیله مختلف با خود حمل کنیم وسایلی مانند لب تاپ، تلفن همراه، تعدادی کتاب و معمولا کوله و یا کیف دستی، بنابراین باید راهی برای حمل این موارد برای فرد دارای اوتیسم نیز پیدا کنیم که در صورت لزوم بتواند محرک هی دیداری مورد استفاده خود را با خود به محل های مختلف ببرد مثلا چند تکه کردن و با تا کردن و در کیسه و با کیف گذاشتن می تواند یک راه حل باشد .
اگر قرار است که از وسیله ای مانند جعبه استفاده کنید قبل از ساختن حمایت دیداری باید کیف با جعبه را تهیه کرد و براساس اندازه آن اقدام به ساخت وسیله آموزشی کرد. این موضوع اهیمت زیادی دارد که وسیله مورد استفاده تا حد امکان یک یا چند تکه محدود باشد تا تعداد زیاد تکه ها و قطعات باعث گیج شدن و به هم ریختن فرد نشود
وضوح وسیله یا محرک دیداری مورد استفاده برای اوتیسم
برای اینکه از اثر گذاری وسیله آموزشی مورد استفاده اطمینان داشته باشید، باید وضوح و شفافیت انتقال مفهوم با استفاده از آن وسیله را آزمایش کنید. یک نمونه آزمایشی تهیه کنید و آن را مورد استفاده قرار دهید. آیا وسیله مورد استفاده به اندازه ای گویا و مشخص بوده که کودک اوتیسم با استفاده از آن بتواند فعالیت درخواست شده از وی را درک کند؟
به عنوان مثال، اگر از یک پس زمینه رنگی برای اصلاح نوع واکنش کودک اوتیسم استفاده می کنید، این رنگ پس زمینه به اندازه ای برجسته و قابل دید است که کودک بتواند به خوبی نسبت به آن از خود واکنش نشان دهد؟ برای این کار ممکن است از رنگ های شاد و غیر معمول استفاده کنید تا توجه کودک اوتیسم را نسبت به خود جلب کنید. ممکن است که از ماژیک های علامت گذار استفاده کنید و با توجه به تنوع رنگ و حق انتخاب وسیعی که امروزه وجود دارد واکنش کودک را نسبت به رنگ های مختلف بسنجید و مناسب ترین آنها را انتخاب کنید.
اگر از عکس و با تصویر استفاده می کنید آیا به اندازه کافی واضح و شفاف هستند ؟ اگر عکس کوچک با وضوح پایین را بزرگ کنید اغلب کیفیت خود را از دست می دهد و نمی تواند مفهوم مورد نظر شما را به درستی انتقال دهد، وضوح تصویر هنگامی بسیار مهم و حیاتی است که لازم باشد تصویر مورد استفاده را از دور و با فاصله از کودک اوتیسم به وی نشان دهید. در این صورت، اندازه محرک دیداری نیز می تواند موضوع مهمی باشد. بنابر این محرک های حس دیداری بزرگ برای استفاده از فاصله های دور مناسب است اگر قرار است که حمایت بصری تنها یک موضوع را آموزش دهد از این امر اطمینان حاصل کنید که تنها همان مفهوم در تصویر وجود داشته باشد. مثلا اگر قرار است موضوعی مانند “در” را آموزش می دهید، اطمینان حاصل کنید که تصویر مورد استفاده بقیه اجزای خانه مانند پنجره و دیوار را در خود نداشته باشد. علت این موضوع این است که تعدادی از افراد دارای اوتیسم به اجزاء مختلف توجه می کنند و ممکن است به جزء مورد نظر شما، در میان مجموعه ای از اجزاء توجه چندانی نداشته باشند.
ممکن است از محرکی دیداری استفاده کنید، که کودک اوتیسم برای نشان دادن واکنش، مجبور به انجام حرکت و یا عملی باشد، آیا این واکنش باید قابل مشاهده باشد و با راه مشخص تری برای نشان دادن واکنش می تواند وجود داشته باشد، ممکن است با آموزش مفهومی روبه رو شوید، که باز نمایی آن به راحتی ممکن نیست. در چنین وضعیتی پیش از آموزش مفهوم مورد نظر خود باید نحوه نشان دادن واکنش به فرد آموزش داده شود.
تناسب محرک دیداری در درمان کودک اوتیسم
تناسب حمایت دیداری با سن فرد هنگامی مطرح می شود که فرد به مرحله سنی بالاتر از هفت سال می رسد. تناسب با سن به این دلیل مهم است که مایل نیستیم که به جامعه چنین القاء کنیم که افراد دارای اوتیسم از نظر رشد و سن عقلی در مرحله پایین تر نسبت به کل جامعه قرار دارند. این موضوع زمانی که کودک به مرحله سنی متوسط کودکی می رسد (یعنی ۹ تا ۱۲ سالگی) اهمیت بیشتری می یابد. هنگامی کودک دارای اوتیسم بهتر در جامعه مورد پذیرش قرار می گیرند که موارد و ابزارها و محرک های مناسب سن خود را مورد استفاده قرار دهند. به عنوان مثال اغلب شخصیت های کارتونی (با چند مورد محدود استثنا) برای بچه های کوچیک مناسب هستند، بنابراین برای اینکه مشخص کنید که یک محرک دیداری مورد استفاده مناسب سن فرد است یا خیر، مشاهده کودکان دارای رشد عادی هم سن فرد مورد نظر شما مناسب ترین کار است. حتی ممکن است با بعضی از آنها صحبت کنید تا متوجه شوید که چه چیزی مناسب آنها است و چه چیزی را رد می کنند و نمی پذیرند. آیا می توان تصور کرد که فرد دارای اوتیسم، در جامعه از آن محرک حسی استفاده کند و این عمل مناسب سن وی باشد؟ کودکان فامیل و با همسایگانی که می شناسید منبع خوبی برای حصول اطمینان از مناسب بودن محرک های دیداری مورد استفاده برای فرد دارای اوتیسم شما است.
سهولت استفاده از درمان حسی اوتیسم
تعدادی از کودکان دارای اوتیسم همانند اغلب کودکان دیگر فارغ از نوع رشد شان مایل نیستند که برای یادگیری یک موضوع کوششی بیش از اندازه از خود نشان دهند. بنابر این باید از این امر اطمینان حاصل کنید که محرک حسی دیداری مورد نظر شما به راحتی مورد استفاده قرار می گیرد و یادگیری را تسهیل می کند. به عنوان مثال اگر کودک اوتیسم دارای نقص در حرکات ظریف و فعالیتی مانند «چنگ زدن» است استفاده از محرکی که نیازمند این مهارت است ممکن است از جانب وی با منع روبه رو شود و اگر محرکی که دستکاری آن راحت تر باشد در اختیار وی قرار گیرد، راحت تر بتواند از آن استفاده کند.
استفاده از محرک های دیداری در درمان اوتیسم باید فعالیت های یادگیری فرد را تسهیل کند. اگر حمایت های بصری شما کوششی فراتر از توان فرد را بطلبد باعث بروز رفتارهای نامناسب از وی خواهد شد. بهتر است قبل از تدوین یک برنامه حمایت بصری نخست اطلاعات قابل اطمینانی در مورد فعالیت های حرکتی فرد، ویژگی های رفتاری و سطح تحمل وی به دست آورید. مثلا اگر فرد عادت دارد که اشیاء و اجسام را پرت کند، لازم است که موارد مورد استفاده خود برای آموزش را با استفاده از چسب به یک سطح بچسبانید، به عنوان مثال عکس را با چسب بر روی یک سطح ثابت کنید تا پرت کردن آن به راحتی ممکن نباشد، علاوه بر این تعداد اقلام مورد استفاده برای آموزش را بسیار محدود کنید تا در صورت پرت شدن به راحتی قابل برداشتن و قرار دادن روی میز باشد. اهداف در نظر گرفته شما باید زندگی را برای فرد راحت تر و معنی دار تر کند.
اگر از محرک دیداری مناسب با توان کودک اوتیسم استفاده کنید احتمال بروز چنین اتفاقی بسیار بالا می رود یعنی کودک احساس موفقیت می کند زیرا توانسته است که فعالیت را با موفقیت طی کند و معلم نیز به دلیل موفقیت او را تشویق می کند و دریافت تشویق یا پاداش توسط یک بزرگسال باعث افزایش فعالیت های یادگیری وی می شود.
