افراد دارای اوتیسم علائم مختلف و گوناگونی از خود نشان می دهند اما همه این علائم در یک طبقه بندی جامع علائم اوتیسم قرار می گیرند. جهت تشخیص دقیق علائم اوتیسم در نوزادان و کودکان نیاز به بررسی کودک توسط دکتر اوتیسم می باشد که با انجام معاینات بالینی و چک لیست های والدین بتواند تشخیص درست و زودهنگامی داشته باشد. علائم اوتیسم در نوجوانان بارزتر و قابل مشاهده تر می باشد. به همین علت والدین از پی درمان به مرکز توانبخشی اوتیسم مراجعه و جهت ارزیابی کود اقدام می نمایند. مرکز تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر در زمینه تشخیص علائم اوتیسم و درمان تخصصی کودکان اوتیسم فعالیت می نماید. کادر درمان با تجربه در کنار تجهیزات به روز درمانی در مرکز اوتیسم دکتر صابر این مرکز را از دیگر مراکز تهران متمایز می کند.
سه حیطه کلید و چارچوب اصلی اختلالات طیف اوتیسم را تشکیل می دهد. این سه حیطه عبارتند از
ارشد اجتماعی
زبان و ارتباط
تفکر و تخیل
لازم به ذکر است که هر سه حیطه با یکدیگر همپوشی دارند و افراد دارای علائم اوتیسم تنوع گسترده ای از ناتوانی ها را که در نهایت خارج از این سه حیطه نیست از خود نشان می دهند تفاوت های موجود میان علائم اوتیسم کودکان نیز اغلب ناشی از وجود نقصی با درجه های متفاوت شدت در یکی از این سه حیطه است،
علائم اوتیسم در نوجوانان و رشد اجتماعی
نوجوانانی دارای اوتیسم تأخیر شدید و قابل ملاحظه ای در زمینه رشد اجتماعی، به ویژه رشد ارتباطات میان فردی از خود نشان می دهد. علائم اوتیسم در نوجوانان شامل دشواری ویژه و قابل مشاهده ای در برقراری ارتباطات اجتماعی و تعامل های معمول بین افراد می باشد و فرایند طبیعی مانند دوست یابی برای آنان سخت و گاه غیر ممکن است. تفسير جنبه غیر کلامی تعامل اجتماعی (درک نگاه و احساسات دیگران از طریق حالت های صورت، درک زبان بدن و حرکت های آن) برای این افراد دشوار و اغلب غیر ممکن است. از مراحل بسیار ابتدایی رشد، علائم اوتیسم در نوزادان ،نشانه های نقص و یا تأخیر در توسعه زمینه های اجتماعی را آشکار می سازد. کودکانی که در مراحل بعدی رشد تشخیص اوتیسم دریافت می کنند در مقایسه با افرادی که در زمینه اجتماعی دارای رشد طبیعی اند دارای شیوه های تعاملی متفاوتی هستند. از جمله اینکه :
کمتر به دیگران نگاه می کنند
کمتر به نام خود واکنش نشان
لبخند متقابل کمتر مورد استفاده آنان قرار می گیرد
بازی های اجتماعی (مثلا بازی دالی یا قایم باشک) را انجام نمی دهند و یا به طور یک جانبه و با خودشان انجام می دهند.
نوجوانان دارای اوتیسم، ممکن است علائمی حاکی از ناتوانی در ادراک اصول اولیه تعامل اجتماعی از خود نشان دهند. مشکل این است که این افراد جایگاه رفتارها و مناسبت های مربوط به آن را درک نمی کنند.
در کل، در علائم اوتیسم در کودکان مشکل در درک احساسات دیگران دیده می شود و قادر به همدلی با دیگران و قرار دادن خود به جای آنان نیستند. بنا بر این نقص در توانایی همدلی کردن با دیگران سد بزرگی بر سر راه دوست یابی و رشد فرایندهای مربوط به آن است. این امر باعث انزوا و ناتوانی این افراد در برقراری ارتباط در وضعیت های اجتماعی می شود.
زبان و ارتباط
افراد دارای اوتیسم در جنبه های متفاوت رشد زبان، گفتار و ارتباط مشکل دارند. تأخیر عمده در کاربرد اجتماعی زبان (که به عنوان عملکردهای زبانی شناخته شده است) و ادراک معانی نهفته در زبان (که معنی با سمنتیک” نامیده می شود) وجود دارد. هرچند تمامی افرادی که بر چسب تشخيصي اختلالات طیف اوتیسم دریافت می کنند، در این حیطه دشواری و با تأخیر دارند، اما این افراد توانایی های گوناگون و متفاوتی در زمینه عملکردهای گفتاری از خود نشان می دهند. در این گروه کودکانی وجود دارند که از نظر دایره واژگان، دستور زبان مورد استفاده و مهارت های گفتاری در حد همسالان فاقد مشكل خود، قرار دارند از سوی دیگر گروه قابل توجهی از این افراد که اغلب به عنوان “افراد دارای اوتیسم کلاسیک ” شناخته می شوند فاقد توانایی زبان و گفتار هستند.
شیوه های متفاوت تفکر و توانایی محدود تخيل از علائم اوتیسم در نوجوانان
یکی از ویژگی های تعیین کننده اختلالات طیف اوتیسم و آسپرگر وجود خشکی و عدم انعطاف در تغییرات ایجاد شده در محیط و امور روزمره است. انعطاف می تواند عاملی برای احساس دستپاچگی و به هم ریختگی آنان در زمان بروز تغییر در محیط در نظر گرفته شود. تعداد زیادی از نوجوانان دارای اوتیسم از تغییرات ایجاد شده در محیط و نحوه اجرای امور روزمره دچار ترس شده و مایل به حفظ “همانی ها و عدم تغيير آنها هستند. این امر باعث می شود تا در برابر گیجی و درماندگی ناشی از تغییر از خود حفاظت کنند. تفکر منعطف و سیال نیازمند استفاده از نشانگان و استعاره ها است. یعنی توانایی درک این موضوع که یک نشانه و یا علامت می تواند معنی خاصی را به ذهن القاء کند، (مثلا تصویر بشقاب می تواند به عنوان علامت غذا در نظر گرفته شود). انجام بازی های استعاره ای و برقراری ارتباط هر دو به نحوی توانایی فرد را در استفاده از نشانگان و استعاره ها را نشان می دهد. هر دو حیطه در افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم دیده می شود.
افراد دارای اوتیسم گستره وسیعی از رفتارهای وسواسی، و تکراری را به صورت کلیشه ای از خود نشان می دهند. این رفتارها می توانند به شدت مخرب بوده و مانعی بر سر راه رشد همه جانبه فرد باشند. زیرا الزام فرد به انجام این فعالیت ها باعث می شود که انجام بسیاری دیگر از فعالیت های مورد نیاز را به تأخیر اندازد، رفتارهای کلیشه ای و تکراری نوجوانان اوتیسم اغلب بسیار محدود و فاقد تنوع است ممکن است ساعت ها به بخشی از یک شیء خیره شوند (مثلا فرمان و با چرخ ماشین و یا ماشین لباسشویی در حال چرخش) و یا شیفته شیء خاص (مثلا دکمه یک لباس) باشند. اغلب از نقش شیء و با کاربرد و عملکرد آن در کلیت سیستم (مثلا نقش چرخ یا فرمان در کلیت ماشین) اطلاعی ندارند. وجود چنین علائقی، مهارت های مربوط به بازی کردن کودک را تحت تأثیر خود قرار می دهد و مانعی برای رشد این حیطه به شمار می آید. به دلیل تفاوت الگوهای مورد استفاده برای بازی در این گروه از کودکان، سایر کودکان نیز میلی به بازی کردن با این افراد از خود نشان نمی دهند و بنابر این بازی های مشترک و تعاملی نیز زمینه رشد و توسعه نمی باید.
توجه به جزئیات امور روزمره نیز از ویژگی های این افراد به شمار می رود. رفتارهای وسواسی شامل فعالیت هایی مانند چیدن و سازماندهی و یا عملکردهای تکراری مانند خاموش و روشن کردن چراغ و با اصرار بر بسته بودن در است. یک فعالیت کلیشه ای عملکردی است که به طور مکرر تکرار می شود و تغییرات بسیار کمی در نحوه اجرای آن داده می شود. این فعالیت ها گاه با سرعت زیاد انجام می شود (مثلا بال بال زدن و تکان دادن دستها چرخاندن خود، ضربه زدن، تکان دادن خود و با تکان دادن سر به طرفین). تعدادی از این رفتارها می تواند به فرد آسیب برسانند. وجود چنین رفتارهایی باعث تفاوت میان فرد دارای اوتیسم و خواهر و برادر وی و با گروه همسالانش می شود و عاملی برای منزوی شدن اجتماعی این افراد به شمار می رود. دشواری های حسی نیز در این گروه از کودکان مشاهده می شود که به نوبه خود می تواند بر رفتارهای آنان و نوع تعامل با محیط تأثیر بگذارد.
در مرور نوشته های آکادمیک و مقاله های چاپ شده قدیمی به مواردی بر می خوریم که ویژگی افراد دارای نشانگان بیماری اوتیسم نوشته شده، اما نامی برای آن در نظر گرفته نشده است. در سال 1933 دکتر هوارد پاتر در مورد تعدادی از کودکانی که به باور او نوعی از اسکیزوفرنی کودکی را دارند، مطالبی را به چاپ رساند. یک سال پس از او محققی دیگر در مقاله ای که به چاپ رسانده گروهی از نوجوانان را معرفی کرد، که دارای ناتوانی هوشی شدید بودند و رفتارهای کاتاتون نیز از خود نشان دادند. مدتها طول کشید تا نشانه های بیماری اوتیسم به صورت یک نشانگان مطرح گردد. با تشخیص علت اوتیسم و درمان به موقع نشان های اوتیسم در کودکان می توان توانایی های کودکان را به حداکثر رساند و امکان تحصیل مناسب را برای کودکان فراهم نمود. مرکز تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر در حیطه شناخت علائم اوتیسم و درمان تخصصی آن فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درست پیش از آغاز جنگ جهانی دوم محققان هلندی مقاله ای را به چاپ رساندند که در مورد افرادی بود که رفتارهای ناشی از نشانگان بیماری اوتیسم داشتند و در آن مقاله برای بار نخست از واژه نشانگان اوتیستیک به گونه ای که امروزه به کار می رود استفاده شده بود. اما چه کسی برای بار نخست از علائم نشانگان اوتیسم با شکل امروزی استفاده کرد کانر” و یا آسپرگر تا چند سال اخیر گفته می شد که کانر در سال ۱۹۴۳ با مقاله ای که در مورد تعدادی از بچه های دارای نشانه های اوتیسم منتشر کرد پیشگام اصلی بیماری اوتیسم در نظر گرفته می شود زیرا که مقاله آسپرگر یک سال بعد به طور مستقل به چاپ رسید و سال ها بعد به دنیای غیر آلمانی زبان معرفی شد. اما، فرزند آسپرگر این جریان را درست نمی داند و بر اساس شواهدی که در اختیار دارد پدرش را پیشگامی می داند که حداقل ده سال قبل از کانر،نشانگان اوتیسم را به عنوان اختلال معرفی کرده است. پروفسور مایکل راتره که از افراد مطرح در زمينه بیماری اوتیسم به شمار می رود، معتقد است که کانر پیشگام در نظر گرفته می شود، زیرا که توصیف کامل و جامعی همراه با تابلوی دقیق بالینی از تیم ارائه کرد. همین جریان در مورد نخستین فردی که با استفاده از تلسکوپ اقدام به بررسی ماه کرد نیز صادق است. تا پیش از این گالیله را به عنوان نخستین فردی معرفی می کردند که دست به چنین کاری زده است، اما بررسی ها نشان داد که یک ستاره شناس گمنام انگلیسی به اسم توماس هاریوت پیش از او این کار را کرده است. با این وجود به دشواری می توان گفت که هاریوت بیشتر از گالیله بر ادراک ما از ماه تأثیر گذاشته است، زیرا تبیین گالیله از آنچه که مشاهده کرده است و سازمان دهی مشاهداتش بسیار ارزشمند تر از آن بوده که جایگاه خود را تنها به دلیل تأخیر زمانی از دست بدهد. چنین همزمانی ای در ارائه نظریه تکامل نیز بین چارلز داروین و الفرد والاس فردی که به شکلی کاملا مستقل باورهای مشابه با نظریه داروین را طی نامه ای برای خود داروین فرستاده بود نیز وجود دارد. این کار باعث شد که داروين تردید و دودلی مربوط به ارائه نظریه اش را کنار گذاشته و آن را زودتر از زمانی که قرار بود انتشار دهد. با علم و اطلاع از این موضوع هنوز چالز داروین به دلیل تبیین روشن و مشخصی که از نظریه تکامل ارائه کرده است به عنوان پیشگام این نظریه شناخته می شود اما در کنار نام وی به آلفرد والاس نیز اشاره می شود.
مطالعات بعدی نشانگان اوتیسم را به صورت طیفی از علائم مطرح می کند که در افراد مختلف متفاوت است برای مثال افرادی با نشانه هایی نظیر مشکلات ارتباطی و اختلالات کلامی وجود دارند که علائمی از اختلالات شناختی دیگر را از خود نشان نمی دهند و در بیماری اوتیسم خفیف یا آسپرگر قرار می گیرند. این طبقه بندی باعث می شود که اوتیسم از مقوله ناتوانی های یادگیری خارج شده و به عنوان اختلالی متفاوت مورد توجه قرار گیرد. زیرا تا پیش از آن افراد دارای نشانگان اوتیسم را به عنوان کسانی که می توانند دارای عملکرد هوشی عادی باشد مورد بررسی قرار نمی دادند. امروز باور این امر برای ما آسان است که افرادی دارای نشانگان اوتیسم می توانند افرادی با هوش متوسط و یا حتی بالاتر از حد معمول باشند. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر به بررسی و درمان کودکان اوتیسم توسط بهترین دکتر اوتیسم به صورت تخصصی می پردازد.
چرخیدن از سرگرمی های مورد علاقه کودکان اوتیسم می باشد. کودکان اوتیسم بر روی زمین می‌نشینند و دور خودشان میچرخیند. این رفتار خود انگیزشی باعث می شود که احساس قدرت کنند و کنترل محیط اطراف را به دست بگیرند. کودکان غیر اوتیسم نیز ممکن است از این نوع بازی لذت ببرند، اما زمانی که چرخیدن کودک به دور خود مخصوصا در دوسالگی به صورت یک عادت یا رفتار کلیشه ای چرخاندن اشیاء تبدیل می شود باید نگران شد. علاقه کودک به وسایل چرخشی از نشانه های مهم برای گوش به زنگی والدین می باشد. که باید توسط دکتر متخصص مورد ارزیابی قرار گیرد. مرکز توانبخشی کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن امکاناتی نظیر ماساژ درمانی، سنسوری روم، اتاق تعدیل حسی، کاردرمانی یکپارچگی حسی و… به درمان مشکلات پردازش حسی کودکان نظیر چرخش به دور خود می پردازد.
گاهی کودکانی را می بینیم که پس از پیچاندن تاب حیات روی آن می نشینند و در حین باز شدن زنجیره ها و چرخش تاب با خودشان فکر می‌کنند که زمین و آسمان را به چرخش در آورده اند. قابل درک است که بچه‌های غیر اوتیستیک هم به این نوع بازی علاقه مند باشند. اما تفاوت در این است که چرخش برای یک بچه اوتیستیک به منزله یک عادت و وسواس گونه است. مکانیزمی در گوش میانی وجود دارد که تعادل بدن را کنترل میکند و داده های تصویری و دهلیزی را کنترل می کند. به دلیل وجود یک رشته اتصال های عصبی، پس از مدتی چرخیدن، چشم ها شروع به پرش می‌کنند و معده هم دچار آشوب می شود و کودک چرخیدن را قطع میکند.
علت چرخیدن کودک دو ساله به دور خود- چرخاندن اشیاء توسط کودکان
بچه های اوتیستیک حرکت غیر ارادی کره چشم تقلیل یافته ای دارند و به نظر می‌رسد که بدن آنها نیاز به چرخش بیشتری دارد و از این چرخش به عنوان عاملی برای اصلاح سیستم عصبی تکامل نیافته خود استفاده می کنند. این کودکان از چرخیدن و چرخاندن مکرر سکه یا در پوش وسایل لذت فراوانی می‌برند و چنان مجذوب این کار میشوند که ارتباط با دنیای بیرون کاملاً قطع میشود. اطرافیان را نمی بینند و هیچ صدایی مانع از ادامه دادن فعالیت کودک نمی شود. به نظر می رسید که ناشنوا هستند و هیچ صدایی قادر نیست که کودک اوتیسم را از دنیای درونش بیرون بکشد.
نمونه ای از مشکلات کودکان اوتیسم:
به رغم تمام مسائل مطرح شده در محیط های معمولی، حساسیت زیادی به صدا داشتم. به یاد می‌آوردم که تابستان‌ها به تعطیلات خانوادگی در ننتاکت می رفتیم. این سفر حدود ۴۵ دقیقه با قایق موتوری به طول می‌انجامید. من از این قسمت سفر بیزار بودم. آنچه به نظر مادر، خواهر و برادرهای کوچکم بسیار هیجان انگیز و مهیج می‌آمد کابوسی پرسروصدا برای من محسوب می‌شد، و نه تنها گوش هایم را آزار می‌داد بلکه روحم را نیزمی آزرد. مادرم و معلم خانگی ام اصرار می‌کردند که در عرشه بنشینم. مادر مرتباً تکرار می‌کرد، بچه ها این هوای تازه را استنشاق کنید. معلم خانگی هم در ادامه می گفت : عجب هوای سالمی! این هوا لپ های شما را قرمز میکند و شما را سالم نگه می‌دارد. تنها مشکل این بود که برای استفاده از این هوا سالم ناگزیر بودم مستقیما زیر بوق قایق بنشینم. دردی که هنگام بوق زدن قایق در سرم می پیچید کشنده و غیر قابل تحمل بود. با اینکه گوش هایم را می گرفتم، این صدا را چنان باعث آزارم می شد که خود را روی عرشه پرت میکردم و بی وقفه فریاد می کشیدم. سپس برای آرام کردن خود شروع به چرخیدن دور خود می کردم و هیچ چیز نمی توانست من را آرام کند.
بسیار از متخصصین بر این عقیده اند که علت چرخش کودکان به دور خود ایجاد تحریک حسی خوشایند برای کودک وتیسم می باشد . در بسیاری از موارددر زمان هایی که محرک های آزاردهنده حسی مانند صدا های آزار دهنده در محیط وجود دارد، موجب به همریختگی بچه های اوتیسم می شود و عمیقاً آنها را می آزارد. در این موارد کودک اوتیسم شروع به چرخیدن به دور خود می کند تا خود را آرام کند. در موارد دیگر به علت کمبود های حسی کودکان مانند اختلال حس بینایی در کودکان اوتیسم کودک شروع به چرخاندن اشیاء می کند یا به اشیاء چرخنده خیره می شود. در مرکز دکتر صابر به صورت تخصصی به بررسی علل این رفتار و درمان موثر آن پرداخته می شود.
سوالات متداول:
1-از چه سنی چرخیدن غیرطبیعی محسوب میشود؟
اگر پس از 3 سالگی به طور مکرر و شدید ادامه یابد، نیاز به ارزیابی دارد.
2-چه تفاوتی بین چرخیدن عادی و اوتیستیک وجود دارد؟
در اوتیسم این رفتار معمولاً تکرارشونده، طولانی‌مدت و همراه با تمرکز زیاد است.
جهت توضیح این مسئله که علائم اوتیسم در نوزادان چیست؟ باید اشاره نمود که ابتدا نشانه های اوتیسم توسط والدین شناسایی می شود. از علائم اوتیسم در نوزاد سه ماهه می توان عدم ارتباط چشمی مناسب و بی قراری نوزاد و عدم عکس العمل به چهره مادر را نام برد. در مواردی که والدین به علائم اولیه اوتیسم در نوزادان شک می کنند باید جهت بررسی علائم اوتیسم در نوزادی به پزشک متخصص اوتیسم مراجعه کنند علائم اوتیسم در نوزاد شش ماهه به وضوح توسط یک پزشک متخصص اوتیسم قابل تشخیص می باشد. مرکز تخصصی اوتیسم دکتر صابر در زمینه تشخیص و درمان اختلال اوتیسم در تهران فعالیت می نماید و با دوشعبه فعال در شرق و غرب تهران آماده ارائه خدمات تست های تشخیصی، توانبخشی کاردرمانی، گفتار درمانی و روانشناسی کودک می باشد.
لزوم آگاهی از علائم اولیه اوتیسم در نوزادان
خانواده و در راس آن پدر و مادر، بیشترین تاثیر را در جلوگیری از بروز اوتیسم در کودکان دارند چراکه بیشترین زمان را با او می گذارنند . پس می بایستی با تکمیل اطلاعات خود راجع به علائم اوتیسم در نوزادان ،اگر علائم هشداردهنده ای مشاهده کردند ، با مراجعه به مرکز جامع اتیسم دکتر صابر در اسرع وقت، تشخیص قطعی اوتیسم را سرعت داده و با استفاده از تکنیک های درمانی مدرن و موثر گفتار درمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم باعث کنترل اوتیسم در کودکان شوند. اما آیا می توان علائم اولیه اوتیسم در نوزادان را شناسایی کرد؟ جواب مثبت است، پس ضروریست والدین معاینه های پیش از یک سالگی را جدی بگیرند تا از بروز اوتیسم در کودکان خود جلوگیری کنند. مشاهده علائم اوتیسم در نوزادان دلیل قطعی اختلال اوتیسم در کودکان نیست بلکه در صورت بروز چنین علائمی می بایستی رفتار کودک توسط دکتر صابر مورد ارزیابی تخصصی و دقیق تر قرار گیرد .
علائم اوتیسم در نوزادان چیست
مواجه شدن با فرزند اوتیستیک برای یک مادر جوان بسیار ترسناک است، چون نمی‌داند در برابر کودکی که او را از خود می راند باید چه عکس العملی نشان دهد. شاید مادران نوزادان اوتیسم سعی کنند که این رفتار نوزاد را معمولی ببینند و نادیده بگیرند. در عین حال نوزادان اوتیسم بچه ای بسیار سالم، هوشیار با حرکاتی هماهنگ به نظر می رسند. از آنجا که در اولین فرزند خانواده، شاید مادر این گوشه گیری نوزاد را عادی و جزئی از مراحل تکامل و مستقل شدن کودک بپندارد. عدم تمایل به برقراری هرگونه تماس که از علائم کودکان اوتیسم در نوزادی است، نقطه آغازی است برای رفتارهای اوتیستیک دیگری که در سال‌های بعد از خود بروز می دهد. علاقه شدید به چرخاندن اشیا، انزوا طلبی، رفتارهای مخرب، قشقرق، ناتوانی در تکلم، حساسیت به صدا های ناگهانی، علائم ناشنوایی و حساسیت فراوان به رایحه های مختلف از علائم اوتیسم در نوزادان می باشد
نوزاد شش ماهه
۶ ماه بیشتر نداشتم که مادرم متوجه موضوعی عجیب شد. منقبض کردن بدنم هنگام در آغوش گرفته شدن و عدم تمایل به برقراری این ارتباط. در حدود یک سالگی، هر وقت مادر سعی می کرد در آغوشم بگیرد، مثل حیوانی به دام افتاده به او حمله ور می شدم و او را چنگ میزدم. رفتار من برایش قابل درک نبود و عکس‌العمل‌های خشن من باعث آزردگی خاطرش می شد. او نوزادان دیگر را می دید که در آغوش مادرشان آرام می گیرند و صداهای دلنشینی در می‌آورند. کجای کارش اشتباه بوده است؟ او جوان و بی تجربه بود.
در دوران کودکی بسیار مخرب هستند.نه یکبار و دوبار بلکه هر بار که مداد یا مداد شمعی پیدا می کردم تمام دیوارها را نقاشی می کردم. یادم می‌آید که مادرم مرا به علت ادرار کردن روی فرش تنبیه می کرد، و من بارها پرده را می‌کشیدم و بین دو پای خود قرار می‌دادم تا شاید لباسم زودتر خشک شود و مادر متوجه حرکت ناپسند من نشود. بچه ها معمولا با خمیر بازی می کنند اما من به جای خمیر با مدفوع خودم باز می کردم، و هر چه را که می ساختم به همه جا می مالیدم. پازل ها را می جویدم و تفاله های کارت های بازی جویده شده را روی زمین تف میکردم.
علائم اولیه اوتیسم در نوزادان
رفتار بسیار خشنی دارند و اگر کسی آن ها را از انجام کاری منع کند هرآنچه به دستشان برسد از گلدان های عتیقه تا اسباب بازی پرتاب می کنندو بی وقفه فریاد میزنند. گاهی صدایی نامفهوم آنها را عمیقا تحریک می کند، در حالی که در بعضی شرایط به نظر ناشنوا می آیند. تفاوت زیاد رفتارهای نوزاد اوتیسم با کودکانی که در همسایگی آنها زندگی می کنند، باعث می شود که در تقریبا در سه تا سه سال و نیمگی والدین آنها را پیش یک متخصص مغز و اعصاب ببرند.
خاطرات یک کودک اوتیسم:
من اولین فرزند از چهار فرزند خانواده بودم و هیچ کدام از خواهران و برادران کوچکترم چنین رفتارهایی نداشتند. نوار مغزی و تست شنوایی طبیعی بود و ارزیابی صورت گرفته طبق پرسشنامه (فهرست بازبینی) ریملند امتیاز ۹+ را برای من رقم زد. لازم به ذکر است که در این ارزیابی امتیاز ۲۰ + بیانگر اوتیسم کلاسیک (سندروم کانر) است. (تنها ۱۰ درصد) از کودکان اوتیستیک در محدوده کانر می‌گنجند و دلیل این امر تفاوت های متابولیک میان مبتلایان به سندروم کانر و دیگر انواع اوتیسم است. اگرچه الگوهای رفتاری من به وضوح اوتیستیک بود، صداهای معنادار هرچند ضعیف من، باعث بهبود امتیازم در پرسشنامه ریملند شد.
توانبخشی در بهبود علائم اوتیسم در نوزادان
احساس درماندگی والد و کودک در هر درجه اوتیسم اجتناب ناپذیر است. بعد از انجام ارزیابی، زمانی که وجود هرگونه معلولیت جسمانی منتفی اعلام شود ، پزشک کاردرمانی و گفتار درمانی را به منظور بهبود ناتوانی کودک در برقراری ارتباط پیشنهاد می کند. برقراری ارتباط برای کودک اوتیسم به منزله خیابانی یک طرفه است، هر آنچه گفته می‌شد برای او قابل فهم نبوده، و قادر به پاسخگویی نیست. فریاد زدن و تکان دادن دست برای نوزاد تنها راه برقرار کردن ارتباط است. گنجینه لغات کودک اوتیسم در ابتدای امر بسیار محدود بود و لغات را به سختی و با تکیه ادا می کند مثلاً (bah ) را به جای (ball) به کار می برد. البته از کلمات یک سیلابی به وفور استفاده میشود مثل (نه) ، (تو) ، (من) ، (یخ) و از این قبیل از نظر والدین کوشش های کودک شگفت آور و ارزشمند است. گامی به پیش محسوب میشود، گامی جلوتر از زمزمه کردن و جیغ کشیدن و گامی به سوی ادای کلمات.
از خانم رنلدز به عنوان گفتار درمانم به استثنای چوب اشاره‌ای که همیشه در دست داشت، خاطرات خوبی دارم. چوب اشاره او بسیار تیز و عجیب بود در خانه بارها به من گفته شده بود که هرگز وسیله تیزی را به سمت کسی نگیرم چون می‌تواند حتی چشم آدم را از حلقه درآورد. و حالا خانوم رنلدز آن را به سوی من نشانه می گرفت، و من با ترس خود را عقب کشیدم. شاید او هیچگاه متوجه وحشت من از آن وسیله نشد و من هم قادر نبودم که ترس خود را برای او بازگو کنم. بدون در نظر گرفتن این یک مورد او بسیار به من کمک کرد. به یاد دارم اولین باری که به تلفن پاسخ دادم، در دفتر او بودم خانم رنلدز برای چند لحظه اتاق را ترک کرد که تلفن شروع به زنگ زدن کرد، تلفن بی‌وقفه زنگ میخورد و کسی نبود تا جواب آنها را بدهد. در آن لحظه اضطراب و هیجان که صدای تلفن در من به وجود آورد روزنه ای را در دنیای همیشگی من با آن کلمات متزلزل کرد. ناگهان به آن سوی اتاق دویدم و گوشی را برداشتم (اَل – لو!) حتم دارم که اولین تلفن گراهام بل هم نمی‌توانست چنین عکس العمل حیرت انگیزی را همراه داشته باشد.
سوالات متداول:
1-چرا نوزاد من فقط به چرخش پنکه سقفی خیره میشود؟
تمرکز شدید و طولانی‌مدت بر حرکات چرخشی می‌تواند از اولین نشانه‌های تفاوت‌های پردازش حسی در اوتیسم باشد.
2-چرا نوزاد من اصلاً به چهره‌ها نگاه نمی‌کند؟
اجتناب از تماس چشمی پایدار در نوزادان 2-6 ماهه یکی از قوی‌ترین نشانه‌های اولیه اوتیسم محسوب میشود.
در توضیح این مطب که اوتیسم چیست؟ باید به این نکته اشاره کرد که تشخیص و درمان اوتیسم در مراحل اولیه بسیار حائز اهمیت است. مرکز توانبخشی دکتر صابر با در اختیار داشتن 45 نیرو متخصص در زمینه تخیص و درمان کودکان طیف اوتیسم، شامل خدمات گفتار درمانی اوتیسم ، کاردرمانی اوتیسم و روانشناسی کودک می باشد. تعریف اوتیسم شامل بررسی منشاء اختلال و معرفی علائم و طیف کودکان اتیسم می باشد که در زیر توضیح داده شده است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اوتیسم چیست؟
در تعریف اوتیسم توسط دکتر اوتیسم، باید اشاره کرد که اوتیسم جزو اختلالات نورولوژیک است که معمولا خود را در دوره نوپایی نشان می دهد. این ناهنجاری، توانایی کودک در برقراری ارتباط با دیگران، مهارتهای اجتماعی و مشارکت در بازی های تخیلی را تحت تاثیر قرار می دهد و در واقع این ناهنجاری مانع رشد کودک میشود .در طول چندین دهه اوتیسم برای دانشمندانی که سعی در کشف ماهیت پیچیده آنها داشته اند، چالشی جدی ایجاد کرده است. اگر چه امروزه دانش ما درباره اوتیسم نسبت به سالیان گذشته بیشتر شده است، با این حال هنوز هم این اختلال برای ما مبهم و پیچیده است. اوتیسم در حال حاضر پازلی است که هر روز در حال تغییر است، با این حال در آینده نزدیک ممکن است برای همه ابهامات موجود آن پاسخی داشته باشیم. واژه اوتیسم برای نخستین بار توسط دانشمندی به نام ایگن بلولر در سال ۱۹۱۲ مطرح شد. وی پیش از واژه اسکیزو فرنی را برای بیان نوعی مشکل روانی ابداع کرده بود. البته اولین اشاره به اوتیسم به عنوان یک ناهنجاری در نوشته های دکترلئوکانرز پزشک اهل بالتیمور در سال ۱۹۴۳ با عنوان (اختلالات اوتیستیک تماس موثر) مشاهده میشود. این کتاب شرح مشاهدات وی از کودکی است که در آن زمانی با اختلال عاطفی و مغزی شناخته شدند. یک سال بعد از پزشکی و نیز به نام هانس آسپرگر مطالبی در خصوص بیماری نوشت که علائم آن مشابه علائم توصیه شده توسط کانرز بود و بعد ها این نوع ناهنجاری به نام سندروم آسپرگر نام گذاری شد. (البته در حال حاضر، سندروم آسپرگر دیگر در طبقه بندی جدید اختلالات طیف اوتیسم جایگاهی ندارد.
چندین دهه بعد از نظریات بتلهایم در مورد مادران یخچالی جایگزین نظریات برنارد ریملند شد که منشا بیولوژیک برای اختلاف پیدا کرده بود.امروزه ، دانشمندان می دانند که اوتیسم هیچ ارتباطی به نوع رفتار مادر و کودک ندارد. آنها توانسته اند جهش کروموزومی را به عنوان منشأ اوتیسم مشخص نمایند. طی سال‌های متمادی هرچه معیارهای تشخیص و روش های کار بهبود یافته است، متخصصان اطفال، مراقبان بهداشت و مربیان در تشخیص و شناسایی کودکان دارای اوتیسم موفق‌تر بوده اند. شکی نیست که این بیماری امروزه در همه جا ممکن است یافت شود، اما برای بسیاری از خانواده ها چیزی بیش از یک تشخیص ساده است. و شرح کلینیکی نقایص موجود موجب اندوه آنها میشود. خانواده‌هایی که متوجه میشوند فرزندشان مبتلا به اوتیسم است، احساس می‌کنند که زندگی آنها کاملا زیر و رو شده است و باید به همه چیز از تغذیه تا تحصیلات کودکشان دوباره از اول فکر کنند. آنها باید انتظارات قدیمی را دور ریخته، اهداف جدیدی را مد نظر قرار دهند، چون باید روش های آموزشی نوینی را در پیش گیرند که به کودک آنها فرصت یادگیری رشد و سلامتی مجدد را بدهد.
علائم اوتیسم در کودکان بسته به شدت اختلال متفاوت می باشد. یکی از علایم اوتیسم در نوزادان عدم ارتباط چشمی کودک است و با رشد کودک علائم دیگر خود را نمایان می کند. مشکلات حسی نظیر رژیم غذایی محدود، بی قراری در هنگام تعویض لباس و… از دیگر علائم کودکان اوتیسم است. عدم واکنش به نام خود از دیگر علائم هشدار دهنده اوتیسم در کودکان بالای دو سال می باشد. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با تشخیص دقیق علائم واضح اوتیسم به درمان کودکان اوتیسم در حیطه توانبخشی کودکان، کاردرمانی، گفتاردرمانی و روانشناسی کودک می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
رایج ترین نشانه های کودک اوتیسم به شرح زیر می باشد :
علایم حسی اوتیسم : رفتارهای خود تحرکی، بیش و یا کم برانگیختگی حسی، علایق محدود غذایی، رفتار غیر قابل پیش بینی در برخورد با محرک‌های حسی، برانگیختگی یا گوشه گیری در محیط هایی که چندین حس درگیر میشود و ناتوانایی در تعدیل ورودی حسی جزو علائم اوتیسم در نوزادان و کودکان است.
علائم رفتاری اتیسم : رفتارهای خود آزاری، رفتارهای شدید و طولانی پرخاشگرانه، آشفتگی در خواب، بیش فعالی، علایق محدود، آشفتگی، وابستگی به اشیا یا فعالیت ها، روتین های تکراری، اصرار بر یکنواختی، مقاومت در برابر تغییر، اشتغال با موضوعات خاص و سبک آموزش منحصر به فرد شامل : ضعف در تعمیم، یادگیری بینایی قوی و یادگیری موارد تکراری.
علائم زبانی کودکان اوتیسم : غیر کلامی بودن، عدم استفاده از ژست های ارتباطی مثل اشاره و خداحافظی با دست، اظهار نیازها با ژست، استفاده از رفتارهای چالش برانگیز برای ارتباط، اکولیلیا، گفتار بی معنا، آسیب درک زبان، دشواری در آغازگری محاوره و استفاده از جارگون غیرقابل فهم.
علایم اجتماعی : تماس چشمی ضعیف، علاقه محدود به اجتماع شامل: ضعف در فهم سرنخ های اجتماعی، ضعف در مهارت نوبت گیری، اشکال در دوستیابی و حفظ دوست.
طبقه بندی بر اساس علائم اوتیسم در کودکان دو و سه ساله
رایج ترین طبقه بندی موجود برای تشخیص اختلال طیف اوتیسم توسط دکتر اوتیسم، در حال حاضر طبقه بندی معرفی شده توسط DSM _V به شرح زیر می باشد :
وجود نقایصی در ارتباطات و تعاملات اجتماعی در تمام زمینه های گوناگون که اخیراً یا در گذشته رخ داده است، به صورتی که در ادامه می‌آید :
نقایصی در تقابل اجتماعی و عاطفی. برای مثال رفتارهای اجتماعی غیرعادی و شکست در گفت و گو های رو در رو، کاهش یافتن علائق مشترک، عواطف، یا احساسات شکست در شروع تعاملات اجتماعی و یا پاسخ به آن.
نقص در رفتارهای ارتباطی غیر کلامی مورد استفاده برای تعاملات اجتماعی. برای مثال کمبود یکپارچگی ارتباطی کلامی و غیرکلامی، ناهنجاری هایی در تماس چشمی و زبان بدن یا نقایصی در فهم و کاربرد ایما و اشارات، نبود کامل حالات چهره و ارتباط غیر کلامی.
نقایصی در رشد، ادراک و فهمیدن ارتباطات. برای مثال مشکلات در سازگاری رفتاری در زمینه های اجتماعی گوناگون، مشکلاتی در مشارکت در بازی های تخیلی یا در دوست یابی و فقدان تمایل به همسالان.
نقص در تعامل و ارتباط اجتماعی، که از بارز ترین و متداول ترین علائم اختلالات طیف اوتیسم می باشد. افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم در استفاده از رفتارهای غیرکلامی (مثل تماس چشمی، میمیک صورت) ناتوانایی دارند و نمی‌توانند تعامل اجتماعی و ارتباطات میان فردی را تنظیم کنند. کودکان اوتیسم به ندرت به دیگران نزدیک میشوند و تقریباً هرگز در سلام کردن به دیگران پیشقدم نمی شوند و به هنگام حرف زدن با دیگران یا جدا شدن آنها به چشمهای مخاطبشان نگاه نمی‌کنند.
در کودکان خردسال این پدیده به صورت عدم علاقه ی آشکار به دوست یابی، حفظ دوستی، یا سایر انواع ارتباط میان همسالان ظاهر می شود. کودکان اوتیسم ظاهرا نمی‌توانند قصد، نیت یا هیجان های دیگران را درک کنند و به طور کلی نسبت به کارهای دیگران بی اعتنا هستند. این حالت باعث شده که بعضی روانشناسان بالینی عقیده داشته باشند که کودکان اوتیسم نمی تواند ذهن خوانی داشته باشند. یعنی نمی‌توانند نیت، خواسته ها و باورهای دیگران را حدس بزنند و یا درک کنند. این ناتوانی باعث میشود که آنها نتوانند بفهمند که چرا بعضی مردم بعضی کارها را انجام میدهند. کودکانی که به سطوح خفیف تر به علائم اوتیسم مبتلا هستند ممکن است متوجه شوند که کدام رشته های فیزیکی و کدام میمیک ها با حرکات، احساسات و هیجانات ارتباط دارند. مثلا، متوجه میشوند که اخم کردن نشانه ی خشم یا عدم تایید است. اما متوجه نمی‌شوند که چرا دیگران هیجان خاصی را نشان میدهند، مثلاً متوجه نمی‌شوند که چرا کودک بغل دستی آنها ناگهان داد می‌کشد و بعد از آن گریه میکند.
معیار B در تشخیص علائم اوتیسم
الگوهای علایق، فعالیت ها و رفتارهای تکراری و محدود، همچنین مشاهده شدن دو مورد از موارد زیر که اخیرا یا قبلا اتفاق افتاده باشد.
فعالیت های حرکتی تکراری و کلیشه ای، استفاده کلیشه ای و غیر معمول از اشیا یا گفتار. مثل حرکت های ساده کلیشه ای به خط کردن اسباب بازیها و حرکت‌های پروانه ای، اکولالیا یا و گفته‌های به خصوص به خود.
پافشاری بر یکنواختی، پیروی بدن انعطاف از امور روزانه و الگوها یا رفتارهای کلامی و غیرکلامی تشریفاتی. برای مثال پریشانی شدید در اثر کوچکترین تغییر. مشکلات با تغییرات، الگوهای فکری جامد، مراودات تشریفاتی، نیاز به حفظ خط سیری ثابت در امور روزانه و یا خوردن یک غذای تکراری در هر روز.
محدودیت فراوان در اثر علائق ثابت که در شدت یا مرکز توجه بودن غیرعادی هستند. برای مثال وابستگی به تمایلات شدید اشیا غیر معمول علایق افراطی محدود یا ثابت.
بیش واکنشی یا کم واکنشی به درون داد حسی یا علایق غیرمعمول در جنبه های حسی در محیط (نشان دادن بی تفاوتی به درد یا فشار، پاسخ‌های مغایر به صداها یا نسوج خاص و یا پاسخ افراطی به گروه‌های لمس شدن، شیفتگی دیداری به نور یا حرکت.
یکی از ویژگی های کلی افراد مبتلا به اختلال اوتیسم این است که رفتارها، علایق و فعالیت‌های بسیار محدود، تکراری و کلیشه‌ای دارند. آنها در کودکی به تعداد انگشت شماری از اسباب بازیها علاقه‌ای خاص نشان می دهند. آنها اسباب بازیهای خود را بارها و بارها و دقیقاً به یک شکل پشت سر هم می چینند و اگر کسی روتین آنها را به هم بزند یا به آنها اجازه ندهد روتین خود ادامه دهند بسیار ناراحت میشوند. به نظر می رسد که نیاز به یکنواخت بودن صرفاً به وسایل شخصی ختم نمی‌شود. مثلا اگر جای مبلمان خانه عوض شود یا در مسیر دیگری غیر از مسیر همیشگی به مدرسه بروند به شدت ناراحت می شوند. مثلا اگر پدر در سر راه مدرسه مسیر خود را عوض کند و جلوی خودپرداز یک بانک لحظه ای توقف کند، آنها به شدت مشوش می شنوند و قشقرق به راه می‌اندازند.
کودکان اوتیسم، به اشیای بی جان علاقه خاص عمیقی پیدا می کنند، مثلاً به کلید، سنگ، وسایل مکانیکی، یا ابزارهایی که دست زدن به آنها احساس خاصی در حس لامسه ایجاد میکند. مثلا عاشق صافی و لیزی سطح سنگ هستند. این کودکان معمولا با اسباب بازی ها بازی نمی کنند و اگر هم شروع به بازی کنند، به هنگام بازی نیز بازی نمادین (سمبولیک) ندارند. مثلا ماشین اسباب بازی را دور اتاق نمی گردانند، در حالی که کودکان سالم با یک قوطی کبریت ماشین بازی می‌کنند، آنها را واقعی می پردازند. یک علامت کلی دیگر کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم حرکات بدنی کلیشه ای، مثل دست زدن، بشکن زدن، جلو و عقب رفتن در صندلی، جلو و عقب یا به چپ و راست حرکت دادن بالا تنه به هنگام ایستادن یا بالا و پایین بردن خود می باشد. این رفتارهای تکراری ظاهراً برای خود تحریکی هستند و گاهی آنقدر شدید و قوی می شوند که ممکن است آسیب فیزیکی ایجاد کنند، مثل گاز گرفتن انگشت، کوبیدن سر در به دیوار یا جاهای دیگر، کشیدن موها و خاراندن خود.
علاوه بر علائم هشدار دهنده اوتیسم حدود ۸۰ درصد افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم ناتوانی ذهنی دارند و هوش بهر آنها کمتر از ۷۰ است. اما ماهیت نقص های ذهنی کودکان اوتیسم و کودکان مبتلا به معلولیت ذهنی، متفاوت است. کودکان اوتیسم در آزمونهای توانایی دیداری فضایی، در مقایسه با آزمونهای ادراک اجتماعی یا توانایی کلامی، معمولا عملکرد بهتری دارند. بنابراین، آنها در یافتن اشیا پنهان شده در یک نقاشی، سر هم کردن اشیای باز شده و جفت کردن اشیا مربوط به هم در آزمونهای مختلف (مثلاً مکعب ها) بسیار بهتر عمل می کنند. برخی افراد مبتلا به اوتیسم در یک کار یا فعالیت خاص بسیار عالی عمل می کنند، مثلاً توانایی محاسبه ی تاریخ‌ها، ریاضیات یا موسیقی. افرادی که در زمینه های مختلف ناتوانی ذهنی دارند و تنها در یک کار مهارت و تخصص خارق العاده‌ای نشان میدهند، مبتلا به سندروم ساوانت نامیده می شود. (ساوانت با ریشه فرانسوی، یعنی دانشمند و فردی بسیار مطلع و توانا به عنوان مثال این افراد، می‌توانند بگویند روز ۲۲ آوریل سال ۱۲ ۱۲ میلادی شنبه بوده است یا جمعه، اما ممکن است نتوانند لباس خود را بپوشند!
معیار C در تشخیص علائم اوتیسم در کودکان
بیشتر علائم اوتیسم می بایستی در دوره‌های اولیه رشد مشاهده شود، اما ممکن است تا زمانی که نیازهای اجتماعی، ظرفیت‌های محدود در این زمینه را نمایان سازد، به طور کامل آشکار نگردد، یا اینکه ممکن است به وسیله راهبردهای یاد گرفته شده در مراحل بعدی زندگی پوشیده شده باشد.
معیار D
علائم موجب آسیب های مهم در امور اجتماعی، حرفه‌ای یا دیگر زمینه‌های مهم در عملکرد فعلی فرد گردیده باشد.
معیار E
اختلالات اوتیسم به واسطه نقص در عملکرد هوش یا تاخیر در رشد کلی نمایان نمی شود. ناتوانی هوش و اختلالات طیف اوتیسم اغلب با هم رخ می دهند و هر دو همزمان نمایان می گردد. تمایز بین این اختلال و اختلالات همزمان تعامل اجتماعی باید در تمام مراحل رشد مورد نظر قرار گیرند.
طبقه بندی جدید، توجه به نکات زیر مهم به نظر می رسد :
افرادی که طبق معیارهای DSM_IV مبتلا به اختلال اوتیسم، آسپرگر، یا اختلال رشدی فراگیر نامشخص، شناخته شده اند اکنون باید مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دیاگنوز معرفی شوند.
افرادی که در ارتباط اجتماعی نقص‌هایی شدید دارند، اما علائم شان معیارهای لازم برای اختلالات طیف اوتیسم را برآورده نمی‌کنند، باید برای اختلال ارتباط اجتماعی (پراگماتیک) معاینه شوند.
در صورت وجود آسیب هوشی می بایستی دیگر ملاک های تشخیصی علائم اوتیسم مورد بررسی قرار گیرند مانند علایق محدود، حرکات های کلیشه ای و… و توجه به این نکته مهم است که ناتوانی های عملکردی کودک مانند فقر ارتباط به خاطر اختلال هوش عقب ماندگی ذهنی نباشد.
از طبقه بندی جدید این گونه بر می آید که نمی‌توان تاخیر و محدودیت زبانی را منحصرا ملاکی برای تشخیص علائم اوتیسم دانست.
اگر اختلال، با یک عامل شناخته شده پزشکی یا شرایط ژنتیک یا عامل محیطی ارتباط داشته باشد، در زمان ارزیابی و تشخیص می بایستی به شرح حال و تاریخچه ای که شرح می دهند توجه نمود.
باید به این نکته توجه شود که اگر کودک اکثریت ملاک های مرتبط تشخیصی را داشته باشد، باید مراقب بود که ملاک های تشخیصی اختلال نافرمانی مقابله ای یا رفتارهای تخریبی کودک با علائم رفتاری اختلال اوتیسم اشتباه نشود به همین علت می بایستی در زمان مشخص و ارزیابی به شرح حال و تاریخچه خانوادگی و شرایط و علائم کودک در فرایند رشد توجه گردد تا در جای ممکن جلوی تشخیص های انحرافی گرفته شود.
درمان علائم واضح اوتیسم در کودکان
مرکز اوتیسم دکتر صابر با دو شعبه فعال در غرب (سعادت آباد) و شرق تهران( پاسداران) به صورت کاملا تخصصی در زمینه تشخیص ، ارزیابی و درمان کودکان اوتیسم مشغول به فعالیت می باشد. دکتر صابر مدرس دانشگاه با تجربه بالا در زمینه کودکان اوتیسم در حیطه درمان این کودکان پیشرو بوده و با گردهم آوردن جدیدترین متدهای درمانی متداول در دنیا در زمینه کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی کودکان اوتیسم بستری را فراهم آورده تا کودکان اوتیسم و والدینشان با آرامش بیشتری روند درمان را پیگیری کرده و بهترین نتیجه درمانی را بدست آورند. متخصصین مرکز اوتیسم دکتر صابر در بخش های مختلفی نظیر کاردرمانی حسی حرکتی، کاردرمانی ذهنی، سنسوری روم، اتاق شنیداری، اتاق تاریک، بخش تعدیل حسی، گفتار درمانی، آب درمانی، بازی درمانی ، رفتاردرمانی و بخش آموزش پیش دبستانی و تست های تخصصی هوش به ارائه خدمات کاردرمانی، گفتار درمانی و روانشناسی می پردازند. همچنین خدمات توانبخشی در منزل برا مراجعینی که امکان حضور در کلینیک را ندارند توسط مربیان مرکز انجام می گیرد. امکان ویزیت آنلاین کودکان توسط دکتر متخصص مرکز جهت تشخیص علائم کودکان اوتیسم و خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی آنلاین جهت درمان در این مرکز وجود دارد که با صلاح دید دکتر به صورت دوره های دو ماهه توسط تماس ویدئویی ارائه می شود.
سوالات متداول:
1-آیا عدم تمایل به برقراری دوستی با همسالان از نشانه‌های اوتیسم است؟
بله، کودکان مبتلا اغلب تمایل کمی به تعامل با همسالان نشان میدهند. آنها ممکن است در درک احساسات دیگران، تقسیم کردن علایق، یا مشارکت در بازیهای گروهی مشکل داشته باشند. برخی نیز ترجیح میدهند تنها بازی کنند یا فقط با بزرگسالان ارتباط برقرار کنند.
2-مشکلات در بازیهای تخیلی چگونه از علائم اوتیسم محسوب میشوند؟
کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب در انجام بازیهای تخیلی یا نمادین (مثل وانمود کردن به غذا دادن به عروسک) مشکل دارند. آنها ممکن است به‌جای استفاده خلاقانه از اسباب‌بازی‌ها، روی جزئیات غیرعملی (مثل چرخاندن چرخهای ماشین برای ساعت‌های طولانی) تمرکز کنند یا اصرار داشته باشند قوانین خاصی در بازی رعایت شود.
یکی از نکات مهم در درمان کودکان اوتیسم تشخیص زود هنگام علائم اوتیسم در کودک توسط دکتر اوتیسم می باشد. مرکز اوتیسم دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران در زمینه تشخیص زودهنگام علائم اوتیسم در کودکان همچنین انجام تست های تشخیصی فعالیت می نماید. وجود امکانات پیشرفته و تجهیزات مدرن درمانی در زمینه کودکان اوتیسم در مرکز اوتیسم دکتر صابر این امکان را برای مراجعین فراهم نموده که با تشخیص دقیق علائم اوتیسم در کودکان سه ساله و پایین تر از آن به طرح درمان توانبخشی همه جانبه توسط تیم کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی اوتیسم و روانشناسان کودک با تجربه در زمینه کودکان اتیسم پرداخته و بهترین استفاده را از زمان طلایی درمان کودکان اوتیسم برده و به یاری خداوند متعال بسیاری از کودکانی که با علائم اوتیسم در سنین پایین به مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر مراجعه کرده اند با درمان پیوسته از طیف اوتیسم خارج و یک زندگی عادی را تجربه می کنند. در ادامه به شرح نمونه موردی از مراجعین مرکز پرداخته می شود.
علام هشدار دهنده اوتیسم در کودک 3 ساله
اختلال اوتیسم شامل طیف وسیعی از علائم و نشانه ها می باشد .این علائم در هر کودک با کودک دیگر متفاوت است و جهت تشخیص دقیق نیاز به بررسی متخصص اوتیسم می باشد. اما بعضی علائم در بیشتر کودکان اوتیسم دیده می شود. کودکان اوتیسم بسته به سطح درگیری ممکن است علائم شدید یا خفیفی را از خود نشان دهنده اما همه این کودکان تاخیر در گفتار و مشکلات ارتباطی را از خود نشان می دهند. عدم ارتباط چشمی مناسب، عدم واکنش به اسم خود از علائم هشدار دهنده ای است که در کودکان سه ساله به وضوح قابل مشاهده است و والدین نباید آن را به حساب خجالتی بودن یا توجه پایین کودک بگذارند. از دیگر علائم شایع رفتار های کلیشه ای مانند بال بال زدن در دست ها و یا چرخش به دور خود یا چرخاندن اسباب بازی ها توسط کودک می باشد. روی پنجه راه رفتن، خیره شدن به چرخش اشیاء و بهمریختگی حسی در کودکان از دیگر نشانه های اوتیسم می باشد که در کودکان در سنین 3 سالگی و پایین تر قابل مشاهده است.
می خواهم شما را با کودکی آشنا کنم که بسیاری از جنبه های اوتیسم را به ما نشان خواهد داد. بهترین راه برای اینکه یک کودک همه ویژگی هایش را به شما نشان دهد و راحت با شما کار کند آن است که با او دوست باشی! گاهی این یعنی با کودک روی زمین بنشینی و بازی کنی. گاهی نیز یعنی اینکه به کودک اجازه بدهی اتاق را راحت وارسی کند. یا با اسباب بازی هایی که حواسش را تحریک میکند بازی کند (توپ های چراغ دار، جغجغه چرخان…) در همه موارد یعنی به کودک احترام بگذاری و او را بپذیری، همون طور که هست! حتی وقتی که سعی می کنی رفتارش را تغییر دهی.
علائم کودک اوتیسم در سه سالگی (علی:سی و سه ماهه)
والدین علی در اولین جلسه نگران ایشان را اینگونه ابراز می کنند : (علی دچار تاخیر در گفتاره، نامفهوم حرف میزنه. یه چیزایی میگه ولی ما نمیفهمیم. فکر می‌کنم وقتی بهش میگی نکن میفهمه، ولی اغلب اوقات وقتی باهاش حرف میزنیم یا کاری ازش میخوایم گوش نمیده، بعضی وقت ها فکر میکنیم نمیشنوه اما شنوایی سنجی گفته شنوایی اش خوبه ! برای رسیدن به چیزهایی که میخواد دست مارو رو میکشه به سمت اون جایی که میخواد تا باهاش بریم. و دست مارو میگذاره روی چیزی که میخواد.)
می پرسم چیز دیگه ای هست که نگرانتون کرده باشه؟
به طور عجیبی عاشق گوشه آدماست! وقتی بغلش می کنی همش میخواد دست بزنه به گوش ات یک کارهایی رو همش تکرار می کنه. مثلاً موقع خواب هر شب باید یه کارهای مشخصی رو تکرار کنیم و اگر نه پخش میشه روی زمین!
چطوری بازی میکنه؟
عاشق ردیف کردن اسباب بازی ها شه. ساعت ها سرگرمش میکنه! یا ورق زدن صفحه های کتاب! نه این که به غصه هاش علاقه مند باشه، فقط ورق میزنه. یا اینکه یکی از ماشین هایش رو عقب و جلو میبره و به چرخش چرخ هایش روی زمین نگاه می کنه. وقتی خیلی ذوق زده میشه شروع میکنه به چرخیدن به دور خودش یا روی پنجه های پاهاش راه میره، دوست داره که باباش قلقلکش بده یا باباش دور اتاق دنبالش بدوه . البته بیشتر دوست داره خودش تنها یه جا بشینه و با مهره هایش بازی کنه.
اینها فقط یک بخش از مکالماتی است که با والدین علی کودک اوتیسم سه ساله داشتم. چیزهایی که آنها گفتند علائم مختلف اوتیسم است. رفتارهای تکراری و خشک، عاشق اشیا چرخان، بازیهای محدود و ساده، حالت های بدنی عجیب و غریب (شکلک) های عجیب و تاخیر در همه حوزه های زبان همه از علائم اوتیسم در کودکان می باشد. از کارهای دیگر او که والدینش نام می برند آن است که هنوز با دست غذا میخورد (مهارت هفت ماهگی) و هنوز از قاشق استفاده نمی کند کاری که باید حدود ۱۸ ماه قبل یاد می گرفت! وقتی از والدیتنش میپرسم با مداد رنگی هایش چیکار میکنه؟ والدین او می گویند: که نه میتونم بهش مدادشمعی بدم فقط میخواد اونا رو بخوره!
بچه ها معمولاً اول عدد مداد رنگی به عنوان دندان گیره استفاده می کنند، اما از حدود ۱۲ تا ۱۴ ماهگی دیگر برای نقاشی از آن استفاده می کنند تقریباً همان سنی که استفاده از قاشق را شروع می کنند. تاخیر علی در استفاده از قاشق و مداد رنگی من را نگران می کند. اوتیسم خالص شامل این نقایص نمی‌شود. لذا وجود این علائم احتمال یک تاخیر شناختی و حتی یک عقب ماندگی ذهنی را زیاد میکند.
معاینه علایم کودکان اوتیسم در مرکز اوتیسم
حین معاینه علائم اوتیسم، علی تقریباً هیچ گونه تماس چشمی برقرار نمی کند و صداسازی اش محدود به گریه کردن می باشد. هیچ یک از دستور های من را چه با اشاره و چه بدون اشاره به اجرا نمی‌کند (مثلاً وقتی دستم را دراز می کنم و می گویم توجه نمی‌کند.) وقتی مکعب ها را روی هم میچینم یا با مداد نقاشی می کنم از من تقلید نمی کند اصلاً همکاری نمی کند. علی از من و نیات من بی خبر است. کودک اوتیسم از دیگران بریده است و از همکاری یا مخالفت با دیگران عاجز است. از طرف دیگر علی وقتی قرار نیست به من نگاه کند یا با من همکاری کند با وسایلم (وسایل معاینه) سرگرم می شود ما این رفتارها را رفتارهای محرک محور می گوییم به عبارت دیگر این شکل و جنبه های فیزیکی اشیا است که رفتارکودک اوتیسم را هدایت می کند.
مثل اینکه شکلها را توی سوراخ های شان بگذارد(پازل یا کره هوش) کودک بدون ارتباط با بزرگترها، مستقیم سروقت اشیا می رود. این کارها در سنین پایین تر طبیعی است. که با تکان دادن یک جغجغه صدایش را در بیاورد در هفت ماهگی طبیعی است یا اینکه اشکال را با هم جور کند و آن را از سوراخ های هم شکلش در کره هوش به داخل کره بیاندازد در ۱۶ ماهگی عادی است. اما در سن علی در (سی وسه ماهگی) رفتار کودک باید مبتنی بر سرنخ‌های اجتماعی باشد و از اشیا متناسب با کاربرد آن استفاده کند مثلاً راندن یک قطار غذا دادن به عروسک نگاه کردن عکس های یک کتاب تقلید کردن از بزرگسالان! نه اینکه فقط با جنبه های فیزیکی اشیا درگیر باشد. بچه های دارای اوتیسم در سن پیش دبستان در تکالیف محرک محور خوب عمل می کنند. اما هنگامی که مجبور به در یافتن سرنخ از فرد دیگری می باشند، شکست می خورند.
من بارها کودکان اوتیسم را دیده‌ام که تکالیف پیچیده مستلزم جور کردن اشکال مثل پازل ها را مثل آب خوردن انجام میدهند اما از انجام یک تقلید ساده مثل روی هم گذاشتن دو مکعب عاجزند. البته نه این که نتواند یا نداند چه طور مکعب ها را روی هم بگذارد بلکه مشکل در ناتوانی کودک در فهم این نکته است که از او انتظار می‌رود کار فرد بزرگسال تقلید کند. علی به راحتی تکلیف مرتب کردن میله های رنگی بر اساس بلندی یا رنگ (پگ بورد) را که برای بچه های ۱۴ تا ۱۶ ماهه طراحی شده است انجام می دهد. اما وقتی آن را تمام کرد به جای اینکه به دنبال تشویق باشد یکی از میله ها را برداشته و جلوی چشمانش می چرخاند با توجه به سوابق رشدی علی، مشاهدات من و نتایج آزمون های استاندارد در زمینه تشخیص علائم اتیسم در کودکان می‌توان برای علی تشخیص اوتیسم با تاخیر در مهارت های تطابقی (ناتوانی در استفاده از قاشق با عنوان یک ابزار) و تاخیر در رشد گذاشت. اگر امروز علی مجدداً با همین ویژگی مراجعه نماید بر اساس نسخه پنجم راهنمایی تشخیصی و آماری اختلالات روانی ( دی اس ام ) برای او تشخیص اوتیسم سطح ۳ با تاخیر در مهارت های تطابقی و تاخیر در رشد خواهیم داشت.
مرکز کاردرمانی و گفتار درمانی دکتر صابر در زمینه انجام تست های تشخیصی در زمینه اوتیسم و تست های هوش ،تست های توجهو تمرکز و آزمون هماهنگی حرکتی در کودکان دارای بخش تخصصی می باشد که توسط تستر های با تجربه در حیطه سنجش کودکان انجام می پذیرد.
سوالات متداول:
1- اگر کودک سه ساله‌ام چند علامت دارد اما بسیار باهوش است، باز هم ممکن است اوتیسم داشته باشد؟
بله، بسیاری از کودکان با اوتیسم عملکرد بالا (مانند سندرم آسپرگر) هوش طبیعی یا بالایی دارند اما در مهارتهای اجتماعی مشکل دارند.
2-کودک سه ساله‌ام فقط غذای با رنگ سفید میخورد. آیا این از نشانه‌های اوتیسم است؟
محدودیت‌های شدید غذایی بر اساس رنگ، بافت یا ظاهر غذا از نشانه‌های رایج مشکلات حسی در اوتیسم است.
علایم اوتیسم براساس آخرین یافته های روانپزشکی( دکتر صابر)
در نسخه پنجم دی اس ام اختلالات عصبی – رشدی با تغییرات انقلابی مواجه شده است. اختلال آسپرگر، اختلال فروپاشی دوران کودکی، اختلالات رت و اختلال اوتیسمحذف و همه این موارد ذیل چتری به نام اختلال طیف اوتیسم جمع شده است. علایم تشخیص اختلال طیف اوتیسم از سه دسته به دو دسته کاهش یافته است. در گروه اختلالات ارتباطی نیز برای اولین بار اختلال ارتباط اجتماعی مطرح شده است. بزرگترین تغییری که در توضیح تشخیص علایم اوتیسم در نسخه چهارم به پنجم دی اس ام انجام شده است آن است که تمام زیر گروه های تشخیصی اختلال طیف اوتیسم (اختلال اوتیسم، اختلال آسپرگر و اختلال رشدی فراگیر نامشخص PDD در قالب یک تشخیص تحت عنوان اختلال طیف اتیسم جمع شده است. در توضیح علایم اوتیسم در نسخه پنجم دی اس ام اختلالات مجزائی که در نسخه چهارم در ذیل اختلالات طیف اوتیسم می‌آمد را ذیل یک چتر تشخیصی ولی نه با نام‌های مجزا بلکه با شدت‌های مختلف مختلف آورده است.
تغییر دوم در توضیح علایم اوتیسم است که در نسخه چهارم معیارهای تشخیص سه حوزه ارتباط اجتماعی، تعامل اجتماعی و علائق و الگوهای رفتاری تکراری و محدود بود. اما در نسخه پنجم علایم اوتیسم به دو حوزه تقلیل یافته است : ۱) حوزه ارتباط اجتماعی و تعامل اجتماعی ۲) رفتارهای تکراری و محدود. به علاوه برای تشخیص علایم اختلال طیف اوتیسم وجود ۳ نوع از تاخیرهای ارتباط اجتماعی و ۲ نوع از رفتارهای تکراری و محدود لازم است. این تغییرات نشانگر آن است که رویکرد نسخه پنجم دی اس ام از رویکردی طبقه ای به رویکردی بعدی تغییر یافته است. در نسخه پنجم دی اس ام تغییراتی در مورد سن و الگوی شروع اختلال طیف اوتیسم نیز مطرح شده است. در این نسخه اگرچه تاکید شده است که علائم اوتیسم باید در مراحل اولیه رشد ظاهر شود، اما توجه به این نکته نیز مهم است که ظهور کامل برخی از علائم اوتیسم مستلزم آن است که فشار تقاضای اجتماعی به حد آستانه برسد. برای مثال، اگر کودکی هیچ خواهر و برادری نداشته باشد و به مهدکودک نرود و تعامل کمی با همسایگان و همسالانش داشته باشد، ممکن است والدین او متوجه هیچ یک از علائم نقص در تعامل اجتماعی نشوند. چرا که کودک با تقاضایی اجتماعی زیادی مواجه نیست هر چقدر تعامل کودک با سایر کودکان افزایش یابد جدیت نقایص اجتماعی اش بیشتر دیده میشود.
جهت تشخیص کودک اوتیسم ، کودک باید 6مورد یا بیشتر از علایم 1،2،3 را داشته باشد که دستکم 2 مورد از(1) و یک مورد از (2) و (3) در آن باشد.
1.نقص کیفی در تعامل اجتماعی که دستکم به صورت ۲ مورد از موارد زیر بروز نماید :
الف) نقض آشکار در استفاده از رفتارهای غیرکلامی مثل نگاه چشم در چشم و حالات چهره، حالات بدنی و اشارات برای تنظیم تعامل اجتماعی یکی از علایم اوتیسم است.
ب) ناتوانی در شکل دادن روابط متناسب با سطح رشد با همسالانش
پ) فقدان تلاش خود به خودی برای اشتراک گذاری لذت ها، علائق یا موفقیت ها با دیگران )مثل عدم نشان دادن، آوردن و اشاره به اشیاء مورد علاقه.)
ت) فقدان بده بستان هیجانی یا اجتماعی.
2. نقص کیفی در ارتباط که به صورت یکی از موارد زیر بروز نماید :
الف) تاخیر یا فقدان رشد زبان بیانی (بدون هیچ تلاشی برای جبران از طریق روش‌های جایگزین ارتباط مثل : اشاره یا پانتومیم) که یکی از علایم شایع در اوتیسم می باشد
ب) در افرادی که دارای گفتار کافی هستند، نقص آشکار در آغاز یا تداوم گفتگو با دیگران.
پ) استفاده کلیشه ای و تکراری از زبان یا زبان عجیب و غریب
ت) فقدان بازی های ایفای نقش یا تقلید های اجتماعی خود انگیخته و متنوع متناسب با سطح رشد.( علامت شایع اوتیسم)
3.الگوهای رفتاری علائق و فعالیت های تکراری، محدود و کلیشه‌ای که به صورت یکی از موارد زیر بروز کند :
الف) اشتغال با یک یا چند الگوی کلیشه‌ای و محدود که در شدت یا تمرکز غیرعادی است.( علایم شایع اوتیسم)
ب)چسبندگی غیر منعطف آشکار به کارهای روزمره غیر عملکردی یا کلیشه‌ای
پ) حرکات تکراری و کلیشه ای (مثل تکان دادن یا چرخاندن دستان یا انگشتان یا حرکات پیچیده کل بدن.)
ت) اشتغال پایدار با بخش ها و اجزاء اشیاء.
ب) تاخیر یا عملکرد غیر عادی، دست کم در یکی از حوزه های زیر که قبل از 3 سالگی بروز نماید؛
الف) تعامل اجتماعی
ب) به کارگیری زبان در ارتباطات اجتماعی
ج) بازیهای تخیلی یا نمادین
ج) نقایص موجود با سندروم رت یا اختلال فروپاشیده دوران کودکی توجیه نشود.
نمونه هایی از علائم اختلال طیف اوتیسم در دو حوزه ( ارتباطات اجتماعی و تعامل اجتماعی ) (علائق و رفتارهای محدود و تکراری)
توضیح انواع اوتیسم با توجه به شدت علایم اوتیسم در کودک دو ساله
ارتباط اجتماعی و تعامل اجتماعی
اوتیسم خفیف : ضعف در شروع و پاسخ به تعاملات اجتماعی ، کاهش علاقه به دیگران ، ساختار جمله سالم است اما در محاوره دچار مشکل است. برای دوست یابی تلاش می کند اما به شیوه های عجیب و اغلب و نا موفق
اوتیسم متوسط : با وجود حمایت باز دچار مقایسه قابل توجهی است. آغاز گری و پاسخ های محدود به تعاملات اجتماعی گفتاری با جملات ساده و کوتاه صورت می‌گیرد. و ارتباط غیرکلامی عجیب و محدود. تعاملات اجتماعی محدود به علائق محدود و خاص می شود.
اوتیسم شدید : تعاملات اجتماعی محدود و پاسخ‌های محدود به همه، کلمات بسیار محدود به ندرت آغازگر ارتباط است و آن هم با روش های غیر معمول، تنها به تعاملات اجتماعی بسیار مستقیم پاسخ می‌دهد.
علائق و رفتارهای محدود و تکراری
اوتیسم خفیف : عدم انعطاف پذیری مشخص، مشکل در تعویض فعالیت‌ها ضعف در مهارتهای برنامه ریزی و سازماندهی به نحوی که عملکرد مستقل فرد را تحت شعاع قرار می‌دهد.
اوتیسم متوسط : انعطاف ناپذیری در رفتار، مشکل در سازگاری با تغییرات
اوتیسم شدید : انعطاف ناپذیری شدید و مشکل شدید در سازگاری با تغییرات، هنگام نیاز به تغییر در توجه و فعالیت دچار پریشانی آشکار می شود. رفتارهای تکراری و محدود که آشکارا مزاحم سایر حوزه های عملکردی است.
جهت مطالعه مطالب بیشتر درباره علایم کودکان طیف اوتیسم به لینک های زیر مراجعه فرمایید:
