از آن جایی که دانش آموزان مبتلا به اوتیسم، نیاز ها و ویژگی های غیر عادی نسبت به سایر دانش آموزان دارند، استفاده از روش های آموزشی رایج برای آموزش به آن ها مناسب نبوده و تأثیر قابل توجهی بر یادگیری آن ها نمی گذارد. اگر کودک شما مبتلا به اوتیسم است، می تواند همه زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد، حتی ممکن است سلامت جسمی و روحی شما و زندگی اجتماعی را تحت تاثیر قرار دهد؛ از این رو آموزش والدین کودکان اوتیسم از جایگاه ویژه ه ای برخوردار است. چرا که مشکلات کودکان اوتیسم کم نیست. دکتر صابر، بهترین دکتر تشخیص کودکان اوتیسم در تهران، با آموزش به خانواده کودکان اوتیسم و آموزش نحوه برخورد با دانش آموز اوتیسم به پدر و مادر او، و آموزش های رفتار درمانی به درمان کودکان اتیسم می پردازد. متخصصین با تجربه مرکز در حیطه توانبخشی اوتیسم با انجام کاردرمانی گفتاردرمانی، بازی درمانی و رفتاردرمانی به بهبود مهارت های ذهنی، درکی و توجهی کودکان نموده و باعث افزایش توانایی های یادگیری کودکان اوتیسم و کاهش مشکلاتی نظیر ارتباط اجتماعی و تعاملات خانواده و کودک دارای اوتیسم می گردد.
آموزش کودکان اوتیسم
پیش از درمان و آموزش والدین کودکان اوتیسم باید ارزیابی کاملی از دانش آموز اوتیسم به عمل بیاید تا نیاز های فعلی و اهداف درمانی او مشخص شود. حوزه های متعددی از عملکرد او نیاز به بررسی دارند. دانش آموز برای نقایص اجتماعی، آغازگری اجتماعی نامناسب، فقدان کنترل رفتار های (طغیان، پرخاشگری و رفتار مقابله جویانه) وسواسی تشریفاتی اش و مشکلش در خویشتن داری و ارائه مداخله مستقیم نیاز دارد. یکی از حوزه های نگران کننده، مشکل والدین در مواجهه با طغیان های رفتاری، انعطاف ناپذیری رفتار، وسواس و رفتار های مقابله جویانه فرزندشان است. ارائه آموزش رفتاری به والدین می تواند به پدر و مادر دانش آموز در جهت بهبود مشکلات کودک اوتیسم در مدرسه، در موقعیت و اجتماع یاری رساند. بنابراین آموزش مدیریت رفتاری برای والدین با کمک یک متخصص رفتاری در خانه، توصیه می شود. مداخله در موقعیت کلاس نیز توصیه می شود.
نحوه برخورد والدین با دانش آموزان دارای اوتیسم
ایدهآل آن است که دانش آموز اوتیسم از کلاس فعلی به شدت ساختارمند خود به کلاسی کمتر ساختارمند منتقل شود. پیش از آن باید شرح واضحی از اهداف برنامه آموزش فردی، شامل اهداف اجتماعی تهیه و در ابتدا به شکلی ساختارمند تر و متناسب با ویژگی های شخصی دانش آموز اجرا شود؛ وقتی دانش آموز بدین اهداف دست یابد، انتقال او به کلاسی کمتر ساختارمند، میسر خواهد شد. یک دستیار در سایه در کلاس بایستی این انتقال را تسهیل کند، با در تظر گیری این نکته که نقش این دستیار در سریع ترین زمان ممکن باید کمرنگ تر و سپس محو شود. اجرای با ثبات برنامه رفتاری توسط والدین در خانه جهت کمک به تعمیم پیشرفت های رفتاری به محیط های دیگر بسیار مهم است. شاید حیاتی ترین نیاز برای افراد دچار ASD آموزش پیرامون مؤلفه های تعامل اجتماعی است. این افراد اغلب حتی در ابتدایی ترین مهارت های گفت و شنود اجتماعی نیاز به آموزش دارند: مهارت هایی نظیر رعایت فاصله مناسب نسبت به طرف مقابل و برقراری تماس چشمی با طرف مقابل در زمان آغاز و البته حین گفت و گو. برای جلوگیری از پافشاری بر موضوعی مشخص (اغلب وسواسی)، تغییر موضوع، پرسیدن سؤال از شریک اجتماعی و توجه به پاسخ طرف مقابل و هم چنین آموزش والدین کودکان اوتیسم نیز به آموزش نیاز است. آموزش پیرامون چگونگی تعبیر حالات چهره نیز حائز اهمیت است و چنین آموزش هایی برای دانش آموز اوتیسم هم در سطح فردی و هم به عنوان بخشی از یک تجربه گروهی، به شدت توصیه می شود. شرکت در یک برنامه اجتماعی گروهی به دانش آموز کمک خواهد کرد تا انواع مختلفی از مهارت های خاص را در کنار تعداد مختلفی از شریکان تعامل اجتماعی، بیاموزد. این برنامه بایستی در راستای سهولت اکتساب و تعمیم مهارت ها باشد و همچنین بر چسب گذاری بر دانش آموز، غیر اجتماعی بودن وی و نیز تمسخر او از سوی همسالان را کاهش دهد.
فنون مدیریت فردی در کودک اوتیسم
فنون مدیریت فردی می توانند در مورد چندین مسئله رفتاری به کمک دانش آموز اوتیسم بیایند. مدیریت فردی به شکلی مؤثر در مورد جمعیت های گوناگون به کار گرفته شده است، جمعیت هایی نظیر افراد دچار ناتوانی های رشدی و مبتلایان به ADHD . به طور معمول روند به کارگیری مدیریت فردی، انتخاب رفتار هدف (ایدهآل آن است که انتخاب توسط خود بیمار انجام پذیرد اما در مواردی مثل مورد افراد دچار ناتوانی های رشدی، انتخاب می تواند با مراقب فرد باشد) و سپس آموزش به بیمار جهت شناسایی وقوع این رفتار، ثبت آن، ارزیابی عملکرد و خود-تقویتی را در برمی گیرد. برای کودکی چون دانش آموز اوتیسم، مدیریت فردی به احتمال زیاد برای رفتار هایی نظیر چگونگی شروع یک تعامل اجتماعی، آغازگری و تغییر موضوع گفت و گو، همچنین کنترل فعالیت حرکتی بیش از حد، پیروی از دستورات، کاهش رفتار تشریفاتی و سایر اهداف رفتاری می تواند مفید باشد.
نمونه ای از مشاوره خانواده جهت برخورد با کودک اوتیسم
ایلیا از سوی مشاور مدرسه به خاطر مشکلات رفتاری در کلاس و زنگ تفریح به من ارجاع شده بود. والدین ایلیا متعجب بودند و ابراز می کردند پسرشان از هوش خوبی برخوردار است، خوب هم حرف می زند اما گاهی در تعاملات اجتماعی اش با مشکل مواجه می شود و دوستانش از این مورد متعجب می شوند. آن ها می گویند، ایلیا قوانین نانوشته زمین بازی را درک نمی کند و نمی داند چطور به بچه ها نزدیک شود و با آن ها گفتگو کند یا بازی کند. گاهی اوقات در عین حالی که کسی را نمی شناسد با او احساس صمیمیت می کند و فکر می کند بهترین دوست اوست. گاهی اوقات نیز فکر می کند که بچه ها او را مسخره کرده اند در حالی که آن ها اصلا چنین قصدی نداشته اند. ما همیشه فکر می کردیم که ایلیا یه کم با بقیه فرق می کند، اما این مسئله مشکل ساز نبود تا وقتی که به مدرسه رفت.
وقتی که در سوابقش کنکاش کردیم، چیز های بیشتری دست گیرمان شد. او از ابتدا کودک دشواری بوده است، به توجه و مراقبت بیشتری نیاز داشته است و همیشه کودکی ایراد گیر و غرغرو بوده است. والدینش می گویند، بعدها که کمی بزرگتر شده بود و می توانست در محیط حرکت کند درباره نحوه کار چیزها بسیار کنجکاو بود. وقتی به چیزی گیر می داد ته آن را در می آورد بعد به سراغ بعدی می رفت. آن اوایل عاشق پنکه سقفی بود. سه ساله که بود، آن‌قدر نق می زد تا ما را وادار می کرد که به فروشگاه لوازم خانگی برویم و انواع پنکه ها را بررسی می کرد. مدتی هم با قطار درگیر بود، مدتی نیز درگیر هواپیما بود. سال گذشته هم فکر و ذکرش فیلم « مختار » بوده است. کتاب قصه هایش را خریده است، سپر و شمشیرش را خریده است، دیالوگ های آن را تکرار می کرد و ادا های او را در می آورد. همیشه حراف بوده است. در اولین سالگرد تولدش از عبارات دو کلمه ای استفاده می کرد و در یک سال و نیمگی جمله می گفت. اما گاهی اوقات یک سؤال را بارها و بارها تکرار می کند یا روی یک موضوع کلید میکند مثل همان «مختار». در سه سالگی شروع کرد به خواندن. اما بیشتر دلش می خواست در مورد فیلم « مختار » بخواند. این ها برخی از علائم اوتیسم خفیف در مدرسه را نشان می دهد که به تشخیص اوتیسم کمک می کند.
مثل همه ارزیابی ها درباره مهارت های حرکتی ظریف و خود مراقبتی او پرسیدیم و فهمیدیم که ایلیا در هماهنگی حرکتی با ضعف مواجه بوده است. تا ۱۸ ماهگی نمی توانسته است از قاشق استفاده کند. حتی الان هم دچار شلختگی حرکتی است. تا ۴ سالگی نمی توانسته دکمه هایش را ببندد و هنوز هم نمی تواند بند کفشش را ببندد یا با چاقو پیتزا را ببرد و با چنگال بخورد. دست خطش درشت و خرچنگ قورباغه است. در مورد حرکات درشتش نیز در 14 ماهگی راه افتاده است و در 2 سالگی توانسته بدود. اما تا ۵ سالگی نمی توانسته پدال دوچرخه را پا بزند. در حالی که پسر عمو هایش در سه سالگی این کار را می کرده اند. ایلیا هنوز هم از دوچرخه سواری می ترسد حتی اگر چرخ های کمکی وصل باشد.
در ارزیابی ایلیا متوجه شدیم که هنگام پاسخ به سؤالات بیشتر به شانه های من نگاه می کند. وارد فضای شخصی ام می شود و تقریباً با من شاخ به شاخ می شود. حتی یک بار با لرزش لب هایش آب دهنش روی صورت پاشید. این رفتارش نشانگر عدم آگاهی اش از فضا های اجتماعی است. تحرکش زیاد بود و میزان توجه و تمرکزش برای کودکی به سن او کم بود. ولی به سؤالات مربوط به پدیده های عینی پاسخ می داد. مثلاً « سگ چند تا پا داره ؟ » او در برخی موارد دارای استعداد خاصی بود. مثلاً او علاوه بر این که روز تاریخ تولدش را می داند، می دانست دقیقاً در چه هفته ای از سال گذشته جشن تولد گرفته است ( دانشمند تقویم ). ایلیا از نظر واژگانی و نحو، جملات درستی استفاده می کرد اما زیر و بمی و نوای گفتارش غیر عادی بود. مثل یک دانشمند کوچک حرف می زد. گفتارش رسمی، خشک و با جزئیات بود. با توجه به سوابق رشدی، رفتار وی حین ارزیابی و نتایج آزمون های استاندارد برای وی تشخیص سندرم آسپرگر گذاشته شد. اگر امروز ایلیا مجدداً با همین ویژگی ها مراجعه نماید بر اساس نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، برای او تشخیص اوتیسم سطح ۱ یا همان علائم اوتیسم خفیف در مدرسه خواهیم گذاشت.
خانواده ایلیا با مشکلاتی نظیر ناتوانی کودک درانجام کارهای شخصی به صورت مستقل و اختلال در مهارت های هماهنگی حرکتی، انعطاف پذیریپایین و مشکلات ارتباطی و دوست یابیدر مدرسه مواجه هستند که در کنار مشکلات یادگیری او نیاز به آموزش و درمان دارد. مشاورین مرکز دکتر صابر با انجام مداخلات رفتاردرمانی و بازی درمانی ایلیا را در جهت بهبود مهارت های اجتماعی و افزایش ارتباط مناسب خانواده و کودک اوتیسم کمک می نماید.
سوالات متداول:
1-چرا کودک اوتیستیک من عاشق چرخیدن وسایل است؟
این رفتار “تحریک وستیبولار” را تأمین میکند. میتوانید با وسایل ایمن چرخان و فعالیتهای حرکتی سازمان‌یافته، این نیاز را به شکل سازنده برآورده کنید.
2-چرا کودک اوتیستیک من فقط با اسباببازیهای آبی رنگ بازی میکند؟
بسیاری از کودکان اوتیستیک “حساسیت ادراکی به رنگ‌ها” دارند. رنگ آبی اغلب اثر آرامش‌بخش روی سیستم عصبی آنها دارد. میتوانید به تدریج رنگهای مشابه (سبزآبی، نیلی) را معرفی کنید
یکی از علائم اصلی در کودکان مبتلا به اتیسم اختلال در گفتار و تاخیر کلام می باشد. باید توجه داشت که علی رغم تلاشهای مستمر گفتاردرمانگران، برخی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم هنوز در بخشی از پیش نیازهای مرتبط با رشد گفتار و زبان که شامل آواسازی و باز تولید اصوات گفتاری میشود، نیازمند تمرین گفتاردرمانی بیشتری هستند. به عبارتی کودکان اتیسم نیاز به تجربه ی تولید صداهای مختلف دارند. به همین منظور در آموزش گفتار درمانی برای کودک اوتیسم به تقویت صداسازی و تولید صدا ، تقلید گفتار و آواها، تقویت حرکات لب ها و تشویق کودک به تولید صدا پرداخته می شود. دکتر اوتیسم با بررسی مشکلات گفتاری و علل تاخیر گفتار در کودکان اوتیسم به ارائه راهبردهایی جهت درمان کودکان اوتیسم در مرکز اوتیسم تهران می پردازد.
در گفتار درمانی کودکان اوتیسم توجه به مشکلات رنج علایم کودکان اوتیسم یکی از روش های مفید برای طراحی روش های گفتاردرمانی مناسب برای هر کودک اوتیسم آوانگاری است. آموزش گفتار درمانی برای کودکان اوتیسم با جمع آوری یک نمونه مناسب از توانایی های گفتاری کودک آغاز می شود . پس از آن تمرینات گفتاردرمانی مناسب هر کودک اوتیسم ارائه می شود. آوانگاری نمونه زمان بر است ولی ارزش صرف کوشش و دقت را دارد و میتواند اطلاعات ارزشمندی را در مورد رفتارهای زبانی و غیر زبانی کودک فراهم آورد. سطح آوانگاری مثلا آوایی یا واژگانی و درون داد زبانی بزرگسال بسته به هدف ارزیابی (مثلا توصیف قوانین کودک یا مداخله بازی) دارد.
سرانجام گفتاردرمان باید یا یک سری علایم دستی را برای رمزگردانی انتخاب کند و یا از نرم افزار استفاده کند. مثل:
Child language data exchange system(CHLDES)
Systemic analysis of language transcribt (SALT)
اگر گفتاردرمان تصمیم بگیرد از سیستم استفاده کند باید به جنبه های رفتاری کودک نظیر تقسیم توجه، توجه موثر، تقابل و تقسیم علاقه که برای کودکان طیف اتیسم چالش برانگیز است، نیز توجه داشته باشد در رمز گردانی چه با دست و چه با کامپیوتر گفتاردرمان باید شکل های فرازبانی و زبانی را یادداشت کند که آیا کودک تقلید کرده، سرنخ دهی شده بوده و یا خودانگیخته بوده.
حیطه های انتخاب شده برای رمزگردانی به سطح رشدی زبانی کودک بستگی دارد. برای کودکی در مرحله ی Preintentional پاسخگویی به ورودی زبانی و توانایی کاربرد تعامل موثر اجتماعی، نگاه خیره و جهت یابی بدن می تواند از طریق مشاهده ی تعامل کودک اوتیسم با دیگران یادداشت شود. گفتاردرمانان برای کودکانی که به قصدمندی می توانند در مورد به کارگیری موثر کودک، عمل متقابل و معانی به اشتراک گذاشته شده نظر بدهند و رنج مقاصد ارتباطی و شکل هایی که آنها بیان می کنند را باید یادداشت کنند، برای مثال گفتاردرمان یادداشت می کند که کودک برای بیان مقاصد خود اشاره می کند، صداسازی می کند یا از زبان استفاده می کند. می تواند کودک را برای تقلید تحریک کند و اگر کودک می تواند یادداشت کند.
توصیه هایی برای آموزش گفتار درمانی
در آموزش گفتار درمانی برای کودک اوتیسم نمونه گفتاری ثیت شده باید چندبار تحلیل شود و انواع شکل های تولید شده، رنج بیانات مرتبط معنایی و تنوع شکل ها برای بیان مقولات بافتی بررسی شود. گفتاردرمان باید حضور هرگونه شکل قابل توجه، استفاده از تعامل مثل کلمات غیر مرسوم منحصر به خود، تقلیدهای فوری یا تاخیری و وارونه سازی ضمایر را یادداشت کند. گفتاردرمانگر ممکن است از چک لیست برای دامنه ی علایق ارتباطی و شکل های بیانی استفاده کند.
تحلیل نمونه ی محاوره
برای کودکانی که مکالمه ی توسعه یافته به کار میبرند، نمونه می تواند برای مهارت های مکالمه ای مختلفی تحلیل شود. گفتاردرمان می تواند شواهدی درباره ی مهارت های مکالمه ای از طریق یک نمونه ی زبانی به دست آورد و می تواند از بافت هایی مثل تکالیف ارتباط ارجاعی برای ارزیابی این مهارت ها استفاده کند. برای اطلاعات بیشتر به (1989)Rotherford(2000) Lahey(1988) Geiler مراجعه شود.
تحلیل نمونه ی روایت
نمونه ی روایت زبانی می تواند پارامترهای زیر را ارزیابی کند:
جنبه های کاربرد شناختی مثل انطباق با نیازهای شنونده
ساختارهای بزرگ شامل تمام سطوح مهارت های ساختاری مثل
– (1978) Applebees مهارت روایت کودکان را توصیف می کند مثل روایت های اولیه ی کودکان ۳-۴ ساله و روایت کودکان ۶-۷ ساله
– Stein: and Glenn’s story grammer مدل های ابتدایی دنبال شده برای داستان در آوردن در سال های اول مدرسه
ساختارهای کوچک مثل انواع عبارت هایی که برای ساخت روایت های مرتبط و انواع تمهیدات زبانی که ارتباط ایجاد می کند استفاده می شود.
در تحلیل همبستگی ارزیابگر می تواند مواردی مثل استفاده از فرم هایی مثل ضمایر ،شخصی گفتار معلوم (استفاده از حرف تعریف) برای وصل کردن گفته هایش به آنچه که قبلاً گفته را یادداشت کند.
گفتاردرمانی خودانگیخته: چگونه کودک اوتیستیک را به حرف زدن ترغیب کنیم؟
گفتاردرمانی خودانگیخته یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تشویق کودکان اوتیستیک به ارتباط کلامی است. گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه و خانه نیازمند روشهای خلاقانه و انگیزشی است. برخلاف تمرینات ساختاریافته، این روش بر ایجاد انگیزه درونی در کودک تمرکز دارد تا به طور طبیعی تمایل به صحبت کردن پیدا کند. کلید موفقیت در این روش، پیوند دادن گفتار به نیازها و علایق کودک است. برای مثال، اگر کودک به اسباب‌بازی خاصی علاقه دارد، به جای دادن مستقیم آن، از او بخواهید نامش را بگوید یا با اشاره درخواست کند.
چگونه این روش را در خانه اجرا کنیم؟
از موقعیت‌های روزمره استفاده کنید: هنگام غذا خوردن، بازی یا حمام کردن، با پرسش‌های ساده (“می‌خوای آبمیوه بخوری؟”) کودک را به پاسخ‌دهی تشویق کنید.
انتظار ارتباطی ایجاد کنید: اگر کودک چیزی می‌خواهد، بلافاصله آن را در اختیارش نگذارید. با مکث و نگاه منتظرانه، به او فرصت دهید تا تلاش کند.
علایق کودک را دستاویز قرار دهید: اگر به ماشینها علاقه دارد، با صداهای ماشین (“بیم بیییم!”) شروع کنید و کم‌کم به کلمات واقعی برسید.
از تقویت مثبت استفاده کنید: هر تلاش کودک (حتی ناقص) را با تشویق کلامی (“آفرین! خوب گفتی”) یا یک آغوش پاداش دهید.
گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه نیز میتواند از این روش استفاده کند، اما موفقیت آن در گرو هماهنگی بین خانه، مدرسه و درمانگر است. والدین باید صبور باشند و بدانند که پیشرفت در گفتار خودانگیخته ممکن است ماه‌ها طول بکشد، اما نتایج آن ماندگارتر و طبیعی‌تر خواهد بود.
سوالات متداول:
1- چرا بعضی کودکان اوتیستیک در آموزش گفتاردرمانی مقاومت نشان میدهند؟
ممکن است به دلیل حساسیت‌های حسی، اضطراب یا عدم درک هدف تمرینات باشد. استفاده از روشهای بازی‌محور و کوتاه کردن جلسات تمرین میتواند کمک کند.
2-چطور بفهمیم آموزش گفتاردرمانی که انجام می‌دهیم مؤثر است؟
نشانه‌های پیشرفت شامل افزایش تماس چشمی، تلاش برای تقلید صداها، استفاده از کلمات جدید و کاهش رفتارهای ارتباطی نامناسب (مثل گریه یا پرخاش) است.
اوتیسم یک بیماری یا بهتر بگوییم یک اختلال رشدی در کودکان می باشد که خود را با علائمی نظیر عدم برقراری ارتباط و مشکلات تعاملی، رفتارهای تکراری، در خود ماندگی، مشکلات گفتاری، اختلالات ادارکی و حسی نشان می دهد. این کودکان نیازمند خدمات توانبخشی در نزدیکترین زمان ممکن پس از تشخیص بیماری می باشند تا بتوانند استقلال خود را در زندگی بدست آورده و از حداکثر توانایی های خود در زمینه آموزش بهرمند شوند. اختلال مختلفی می تواند همراه با اوتیسم در کودک مشاهده شوند که از آن جمله می توان به صرع، عقب ماندگی ذهنی، اختلالات ژنتیکی و… اشاره نمود. تخمین زده میشود که حدود ۷۰-۸۰% کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم عقب ماندگی ذهنی هم دارند. البته افرادی هم در طیف وجود دارند که توانایی ذهنی طبیعی دارند. البته انجام تست استاندارد در این طیف بسیار مشکل است و این تخمین میتواند سؤال برانگیز باشد. سطح عملکرد هوشی افراد مبتلا به اتیسم میتواند متغیر باشد. جهت تشخیص دقیق عقب ماندگی ذهنی در کودکان اوتیسم نیاز به بررسی دقیق توسط دکتر اوتیسم و انجام تست های تشخیصی توسط گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم می باشد. مرکز اوتیسم تهران دکتر صابر در زمینه تشخیص و انجام تست های استاندارد همچنین درمان های تخصصی اوتیسم نظیر کاردرمانی و گفتاردرمانی، ماساژ درمانی، رفتاردرمانی و بازی درمانی، سنسوری روم و درمان های حسی و… به صورت کاملا حرفه ای در دو شعبه غرب و شرق تهران مشغول به فعالیت می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
صرع و عقب ماندگی ذهنی
به تجربه‌ی تشنج‌های مکرر صرع میگویند و شرایط پزشکی است که در حدود ۳۰% از افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم اتفاق می‌افتد. این کودکان در معرض خطر توسعه‌ی تشنج در دوران رشد هستند. اوج شروع از قبل از ۵ سالگی است و برخی بعد از ۱۰ سالگی. صرع در اختلالات طیف اتیسم خیلی زیاد با عقب ماندگی ذهنی در ارتباط است.
برای ارزیابی دقیق تر مهارت های ذهنی کودکان اوتیسم نیازمند ابزار ها و روش های کمکی جهت ایجاد ارتباط مناسب و قابل درک برای کودک می باشیم.
ارتباط مکمل و جایگزین (AAC)
AAC ممکن است یک جزء ضروری برای ارزیابی ابتدایی گفتار و زبان باشد. این مراجعان ممکن است که کاندیدای استفاده از AAC باشند که در واقع استفاده از یک نماد تصویری یا یک وسیله‌ی کمکی است. برای کودکان بزرگتر که کلام ندارند، AAC میتواند معانی را جهت بیان خواسته‌ها و نیازهایشان فراهم کند. AAC میتواند برای افرادی که ارتباط کلامی در آنها ترقی نمیکند مثل افراد مبتلا به فلج مغزی یا ناتوانی هوشی، آفازی و بیماری‌های پیشرونده مثل ALS (lou Gehri) مناسب باشد. در طی ارزیابی AAC ارزیابگر اطلاعاتی را از دامنه‌ی فهم افراد از ارتباط به دست می‌آورد. ارزیابی AAC برای افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم باید هم خانواده محور و هم فرد محور باشد.
نقاط قوت کودکان اتیسم
خط سیر رشدی در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم اغلب ویژگی‌های انحرافی دارد و فراتر از تأخیری است که در برخی کودکان می‌بینیم. علیرغم این
موضوع برخی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم در برخی زمینه‌ها نقاط قوتی دارند از جمله: حافظه‌ی عادتی، پردازش بینایی- فضایی.
بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم سطح بالا خرده مهارت‌هایی دارند که به صورت غیرمعمول بالاتر از حد طبیعی است مثل موسیقی، هنر، کامپیوتر، ریاضی و مکانیک. هایپرلکسیا نیز میتواند به‌عنوان یک خرده مهارت در برخی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم مطرح باشد.
برخی از تست‌های معرفی شده در مبحث غربالگری و تشخیص، مهارتهای ارتباطی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم را بررسی میکند. بنابراین در ادامه‌ی این بخش به معرفی سایر ابزارهای موجود پرداخته میشود.
آیا اوتیسم عقب ماندگی ذهنی است
هم ابتلایی: بسیاری از اختلالات روان پزشکی در عقب ماندگی ذهنی رایج هستند، شامل اختلالات افسردگی، اختلالات نقص توجه، اضطراب و اختلالات عصبی.
اختلال کم توجهی/ بیش فعالی: برآورد ها نشان می دهند اختلال کم توجهی/ بیش فعالی (ADHD) و نشانه های مشابه ADHD در میان کودکان با هوش کمتر از حد طبیعی، اختلالات ژنتیک، و تأخیر رشدی همچپون اوتیسم در مقایسه با جامعه به طور قابل ملاحظه ای بیشتر است.
اختلالات عصبی: اختلالات تشنجی در افراد با عقب ماندگی ذهنی بیشتر از جمعیت عادی اتفاق می افتد و نرخ شیوع تشنج با افزایش سطح شدت کم توانی ذهنی افزایش می یابد. یک مطالعه مروری که بر روی اختلالات روان پزشکی در کودکان و نوجوانان با عقب ماندگی ذهنی و تشنج انجام شده حالی از آن است که تقریباً یک سوم افراد، اختلال طیف اوتیسم را به صورت همراه با عقب ماندگی ذهنی داشتند ترکیب کم توانی ذهنی، صرح و اختلال طیف اوتیسم می تواند در 07/0 درصد جمعیت عادی اتفاق بیفتد.
سیر و پیش آگهی در عقب ماندگی ذهنی
در اکثر موارد ابتلا به عقب ماندگی ذهنی، اختلال هوشی زمینه ای بهبود نمی یابد. هر چند میزان انطباق شخص ممکن است تحت تأثیر مثبت محیط غنی و حمایت کننده قرار گیرد. به طور کلی افراد دچار کم توانی خفیف و متوسط بیشترین انعطاف پذیری را در انطباق با شرایط گوناگون محیطی دارا هستند. همچون افراد غیر کم توان، هر چقدر اختلالات روانی بیشتری به طور همزمان وجود داشته باشد، پیش آگهی کلی بدتر است و ممکن است تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به درستی احساس نشود. وقتی اختلالات روانی مشخصی به عقب ماندگی ذهنی اضافه شود، درمان های استاندارد برای اختلالات روانی همراه معمولاً مفید است. اما این بیماری پاسخ ضعیف تری به درمان نشان می دهند و بیشتر مستعد بروز عوارض دارو ها هستند.
خیر. همه کودکان اوتیستیک دچار عقب‌ماندگی ذهنی نیستند. برخی از آنها دارای هوش طبیعی یا حتی هوش بالا هستند، اما ممکن است مشکلاتی در تعاملات اجتماعی و ارتباطی داشته باشند.
2-آیا رفتارهای تکراری همیشه نشانه اوتیسم است؟
خیر. رفتارهای تکراری میتوانند در اوتیسم شایع باشند، اما ممکن است در سایر اختلالات رشدی مانند عقب‌ماندگی ذهنی نیز دیده شوند. بنابراین برای تشخیص دقیق، باید همه علائم در نظر گرفته شوند.
آن دوران گذشته است که کودکستانها تنها مکانی برای بازی بودند و زمان صرف بازی خیالی در یک فضای بسته میشد یا تنها زمانی را برای نقاشی انگشتی اختصاص میدادند. امروزه این انتظار می رود که کودکان با برخی مهارتهای مربوط به مدرسه وارد کودکستان شود. این مهارتهای حرکتی ظریف دربرگیرنده نوشتن نام، حروف الفبا و اعداد است. تا پایان پیش دبستانی، کودکان باید بتوانند برخی جملات ساده را بنویسند و این جملات باید بر روی خط باشد و تمام حروف تقریباً در یک اندازه ی مشابه باشند. این کار برای کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم چالش بزرگی است. این کودکان به احتمال زیاد نمیتوانند مهارتهای حرکتی ظریف را برای نگهداشتن درست مداد کسب کنند و یا قادر نخواهند بود به خطوط روی کاغذ توجه نشان دهند. در کلاسهای درس عادی اغلب آموزشها به صورت کلامی ارائه میشود. معلم به دانش آموزان میگوید که چه کاری انجام دهند و این انتظار میرود که آنها نیز دستورات را انجام دهند. برای بسیاری از کودکان با اختلالات طیف اتیسم استفاده از دستورات کلامی یک چالش بزرگ است. همه این مشکلات موجب می شود کودک اوتیسم و مدرسه عادی به چالش بزرگ والدین تبدیل گردد. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر در زمینه آموزش مهارت های پیش دیستانی اوتیسم و بهبود مهارت های بینایی و شنوایی و گفتاری این کودکان از طریق کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم به شما کمک می نمایند.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کودکان اوتیسم و مدرسه عادی
در درمان کودکان با اختلالات طیف اتیسم معمولاً زمانی که دستورات بینایی دریافت میکنند، کارکرد بهتری دارند. این به این معنا است که معلم نیاز دارد قبل از انجام هر مرحله از کار آن را به کودک نشان دهد. معلمین همچنین ممکن است مجموعه ای از تصاویر و جداول مربوط به فعالیتهای هر روز را داشته باشند. این کارهای ساده میتواند موفقیت یا شکست را در یک کلاس با کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم تعیین کند. زمانی که کودک مشارکتش در مدرسه را افزایش میدهد، انتظارات مربوط به حرکات ظریف نیز دشوارتر می شوند. فعالیتها اغلب شامل گام های مختلف و استفاده از ابزار است. در زیر فعالیتهای جالبی آمده است که زمانیکه در کلاس ارائه شوند، تجربیات مشابه مدرسه را برای کودک ایجاد میکنند.
با این تمرینهای ذکر شده، کودک تا حدودی با این فعالیتها و نیز سطحی از مهارتهای مربوط به آنها آشنا میشود.
قیچی کردن
استفاده از قیچی در زمانیکه کودک به سن مدرسه میرسد، یکی از تکالیف مهم محسوب میشود. استفاده از وضعیت “انگشت شست به بالا” گام اول در استفادهی مناسب از قیچی است. مفهوم اولیه ی باز و بسته کردن قیچیها باید پیش از آنکه بریدن موفق رخ دهد، توسط کودک به خوبی درک گردد.
قیچیهای اصلاح شدهی زیادی وجود دارند. مثلاً بعضی از آنها به صورت خودکار باز میشوند و فقط کافی است کودک مشت کردن ساده را انجام دهد تا عمل بریدن در طول خط انجام گردد. بعضی دیگر از قیچیها به شکلی هستند که یک فرد بزرگسال میتواند با قرار دادن دستش در سوراخ اضافهایی که تعبیه شده است در باز و بسته کردن قیچی به کودک کمک کند و کودک راحتتر کار را انجام دهد.
یکی از کاربردهای اصلی قیچی توجه به دست غالب و دست کمکی است. دستی که از قیچی استفاده نمیکند برای انجام این کار بسیار کمک کننده است. کودک باید تشویق گردد تا کارت یا کاغذی را که قرار است ببرد، با دست کمکیاش بگیرد تا ثابت باقی بماند. وقتی کودک مهارت قیچی کردن را کسب کرد، دست کمکی کاغذ را میچرخاند و دستی که قیچی را گرفته است میتواند در وضعیت درست، به مسیرش ادامه دهد. مراحل رشد مهارت بریدن به شکل زیر است:
بریدن لبههای یک برگه یا کارت ضخیم
شروع بریدن از لبهی یک کارت و بریدن در یک مسیر مستقیم که تنها نیاز به دو یا سه برش دارد.
شروع بریدن از لبهی یک کارت و بریدن یک خط منحنی و سپس یک خط با دو یا سه انحنا و خطی با لبههایی شبیه به دندانههای شانه.
بریدن یک سه گوش مربع و دایره.
در یک کودک با اختلالات طیف اتیسم اطمینان حاصل کنید که خطوطی که باید بریده شوند تضاد رنگی زیادی مثلاً به رنگ سیاه، نسبت به کاغذ داشته باشند. بریدن کاغذهای متفاوت مثل کاغذ ضخیم پوشه و یا برگههای نازک میتواند این مهارت را افزایش دهد.
بریدن وچسباندن
فعالیتهای بریدن و چسباندن نشانگر آگاهی از موادی است که در اختیار فرد قرار داده شده است. اغلب اوقات تکههای بریده شده از همان کاغذی هستند که قرار است ها در آن جاگذاری شوند. لذا در کودکان با اختلالات طیف اتیسم این حالت تضاد رنگی زیادی برای دیدن تفاوتهای میان تکههای بریده شده و محل هدف که باید چسبانده شوند، فراهم نمیآورد.
بهترین کار این است که کاغذهایی با رنگهای متضاد و دارای تضاد رنگی انتخاب شوند. شکلها و حروف با رنگهای تیره، تضاد رنگی مناسبی را فراهم میآورند. این کار موجب میشود کودک شانس موفقیت بیشتری را برای انجام فعالیت خواسته شده داشته باشد. ساختن کلاژ در خانه یا مدرسه نیز از فعالیتهای مفرح است. کلاژها به کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم شانس یادگیری و رشد یک مهارت مهم را میدهند در حالی که امکان لذت بردن از علائقشان را نیز فراهم میکنند. بهتر است مراحل زیر را در نظر گرفت:
یک بخش از یک کاغذ تیره (سیاه) را بعنوان زمینهی کلاژ در نظر بگیرید.
مجله‌هایی که دارای عکسهای جذاب و مطابق علائق کودکان است فراهم نمایید (ماشینها قطارها و غیره).
از کودک بخواهید عکس مورد نظرش را انتخاب کند.
دور عکس را خط تیرهی ضخیمی بکشید.
اگر کودک مهارت را دارد از او بخواهید دور عکس مد نظرش دایره یا هر شکل دیگری را بکشد.
از او بخواهید عکس مشخص شده را ببرد.
به کودک اجازه دهید عکسهای بریده شده را همانطور که دوست دارد بر روی کاغذ سیاه بچیند.
وقتی عکسها آماده شد از کودک بخواهید چسب را به عکسهای بریده شده بزند و آنها را یکی یکی به زمینه بچسباند.
وقتی کودک اعلام کرد که کارش تمام شده است، کار او را به سایرین نشان دهید.
رنگآمیزی شکلها و فضاها
یکی از پرکاربردترین جملات در کلاسهای سراسر جهان این است که مدام میگویند داخل خطوط را رنگ بزن. سعی و تلاش بر این نیست که همه چیز ایدهآل باشد اما گاهی اوقات، رنگآمیزی داخل خطوط مهم است. وقتی کودکی فضای خاصی را رنگ میکند در واقع نشان میدهد که میداند فضاها و اشکال خاص در کجا آغاز و کجا تمام میشوند. وقتی او بتواند با موفقیت آن فضا را پر کند در واقع بیانگر این است که او خطوط را هم به خوبی دیده است و گذشته از آن دستهایش به صورت هماهنگ با دستوراتی که از مغز میرسند کار میکنند. برای کمک به کودکان دچار اختلالات طیف اتیسم در دیدن فضاها فعالیت زیر توصیه میشود:
تهیهی یک شکل با کناره‌های تیره و رنگی متضاد
لبههای برجستهای را بسازید که درون آن با واکس یا نخ رنگآمیزی یا پر شود. یک طرف نخها را قبلا آغشته به چسب نمایید. همچنین میتوانید از استنسیلهای پلاستیکی برای این منظور استفاده نمایید.
دنبال کردن اشکال راه مناسبی برای آگاهی کودک از اشکال خاص است. وقتی کودک دستش را روی برگهی کاغذ میگذارد میتوانید دور دست او را با مداد مشخص نمایید تا به این ترتیب به او در دیدن شکل اشیا در محیط و نیز آگاهی از بخشهای مختلف بدنش کمک نمایید. میتوانید علاوه بر دست از سایر اشیا نیز استفاده کنید. فنجان مورد علاقهی کودک، جعبهی مداد یا اسباب بازیها نیز میتوانند مورد استفاده قرار گیرند. دیدن شکل اشیای آشنا مسلماً برای کودکان جذاب خواهد بود.
نوشتن خوانا روی خط
از آنجایی که در دنیای ما ارتباط نوشتاری در حال افزایش است، لذا دستخط مناسب یک مهارت مهم است که کودکان باید یاد بگیرند. انتخابهای زیادی برای ابزارهای نوشتاری وجود دارد. در فصل چهار بحث خواهد شد که براساس حواس، کودکان ممکن است نوع خاصی را انتخاب نمایند. به این منظور اشکال، اندازه‌ها و جنس‌های مختلف مداد و مداد شمعیها را امتحان کنید تا برسید به آنچه کودک ترجیح میدهد. برای خوانا نوشتن کودک نیاز دارد روی خط بنویسد و حروف به نحو صحیحی شکل داده شوند. همچنین حروفی که درست نوشته میشوند باید اندازهی یکسانی داشته باشند.
کودک همچنین نیاز دارد میزان مناسبی از فشار را به ابزار نوشتن خود وارد نماید تا حروف قابل دیدن باشند و نیز نوک مداد دچار شکستگی نگردد. مهارتهای زیادی در فرایند نوشتن دخیل هستند. برای کمک به کودک میتوانید روند زیر را دنبال کنید:
ابتدا از کودک بخواهید خطوط شکلها، حروف و اعداد را که به شکل نقطه چین نوشته شدهاند به هم وصل کند و سپس از روی آنها کپیبرداری نماید (مشابه همانها را بنویسد).
با خطوط عمودی و افقی شروع کنید. سپس سراغ خطوط، ضربدری، مربع و سه گوش و در نهایت دایره، حرف ایکس و کشیدن شکلی شبیه یک الماس با خطوط مورب بروید.
زمانی که کودک با موفقیت توانست اشکالی را که شما به صورت طراحی شده نشانش دادهاید، کپی کند به سراغ حروف بروید.
در انگلیسی از حروف بزرگ شروع کنید چون خطوط راست بیشتری دارند، و به سمت حروف کوچک بروید.
اولین کلمهای که کودک یاد میگیرد بنویسد، نام خودش است.
برای تشویق کودک جهت نوشتن بر روی خط مطمئن باشید که خطوط تیره هستند یا حتی در صورت امکان از خطوط برجسته استفاده نمایید تا کودک تشویق شود در زمان نوشتن روی خط بماند و به این ترتیب هر وقت به صورت ناگهانی از خط هم خارج شود، متوجه خواهد شد. برای نوشتن الفبا راههای زیادی وجود دارد. بهتر است با مدرسه کودک در ارتباط باشید تا شما نیز جهت تمرین کردن از همان روشی که مدرسه به کار میبرد، استفاده نمایید.
شرایط لازم برای موفقیت کودک اوتیسم در مدرسه عادی
موفقیت کودکان اوتیسم در مدارس عادی نیازمند فراهم‌آوردن شرایط ویژه و حمایت‌های هدفمند است. نخستین شرط، آمادگی محیط آموزشی است که شامل اصلاحات حسی (تنظیم نور و صدا)، ایجاد فضای آرامش‌بخش و در نظر گرفتن محل استراحت موقت میشود. دومین عامل کلیدی، تیم حمایتی مجهز متشکل از معلمان آموزش‌دیده، مربی همراه و کارشناسان حوزه اوتیسم است که باید با روشهای تدریس کودکان اوتیسم آشنا باشند. برنامه‌ریزی آموزشی فردی (IEP) به عنوان نقشه راه یادگیری، باید به دقت طراحی و اجرا شود و شامل اهداف کوتاه‌مدت، راهکارهای انطباقی و سیستم پاداش باشد. از سوی دیگر، آمادگی خود کودک از نظر مهارتهای پایه، توانایی تطابق با تغییرات جزئی و سطح تحمل محیط‌های شلوغ نیز باید ارزیابی شود. همکاری مستمر والدین با مدرسه، آموزش همکلاسیها برای ایجاد محیطی پذیرا و استفاده از ابزارهای کمک‌آموزشی بصری از دیگر ارکان این موفقیت هستند. با رعایت این شرایط و ارائه حمایت‌های هدفمند، بسیاری از کودکان اوتیسم میتوانند تجربه آموزشی موفق‌آمیزی در مدارس عادی داشته باشند.
سوالات متداول:
1-چگونه می‌توان زنگ تفریح را برای کودک اوتیسم در مدرسه عادی مدیریت کرد؟
زنگ تفریح میتواند برای کودک اوتیسم بسیار چالش‌برانگیز باشد زیرا ساختار مشخصی ندارد. راهکارها شامل تعیین “دوستان حامی”، ایجاد فعالیتهای ساختاریافته در حیاط مدرسه، و در نظر گرفتن فضای آرام برای استراحت در صورت نیاز است. بهتر است برنامه‌ای منظم برای زنگ تفریح طراحی شود تا کودک بداند در هر زمان چه انتظاری داشته باشد.
2-چگونه می‌توان در مدرسه عادی به کودک اوتیسم کمک کرد تا دوست پیدا کند بدون اینکه احساس “تفاوت” کند؟
ایجاد دوستی‌های طبیعی نیازمند برنامه‌ریزی هوشمندانه است. فعالیتهای گروهی کوچک حول علایق مشترک کودک (مثل کلوب کتاب یا گروه بازی‌های فکری) میتواند زمینه‌ساز دوستی باشد. آموزش نامحسوس مهارتهای اجتماعی در قالب بازی و استفاده از “سیستم دوستان” که به صورت چرخشی دانش‌آموزان را به هم مرتبط میکند، مؤثر است. مهم است این فرآیند طبیعی جلوه کند و کودک احساس نکند تحت نظر است.
مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم در زمینه درمان مشکلات دانش آموزان اوتیسم به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. نحوه آموزش اوتیسم در زمینه مفاهیم آکادمیک با کودکان عادی متفاوت است. درک اصطلاحات، مفاهیم انتزاعی برای کودکان اوتیسم دشوار می باشد. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر در حیطه کاردرمانی اوتیسم ، گفتاردرمانی اوتیسم، بازی درمانی و رفتاردرمانی کودکان اوتیسم، آموزش مفاهیم پیش دبستانی و دبستان فعالیت می نماید. استفاده از تکنیک های برتر آموزشی و تجربه بالای کادر درمانی مرکز بهترین نتایج درمانی را برای کودکان در پی دارد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مشکلات دانش آموزان اوتیسم
در آموزش کودکان برای کلاسهای نهم تا دهم ، از دانش آموزان انتظار می رود کتابهای سطح علمی کلاس را بفهمند و اصطلاحات را به منظور مقایسه آن ها با سایر اصطلاحات علمی درک کنند. این الزامات تأکید میکند که چقدر دانش لغوی در یادگیری کلاسی مهم است. معلمان میتوانند از کامپیوتر برای تایپ و فرستادن دایره لغوی خودشان در اتاق درس استفاده کنند و دانش آموزان هم میتوانند مبتنی بر آن دایره لغوی جملات خودشان را خلق کنند، وب سایت های زیادی نیز برای جستجوی دانش آموزان وجود برای مثال، quizlet.com که به دانش آموزان امکان میدهد فلش کارتهای لغوی مخصوص به خودشان را بسازند و پیشرفت اشان را بررسی کنند. آن ها حتی میتوانند خودشان را با سایر همکلاسیها مقایسه کنند. نمونه دیگر studyblue.com است که دانش آموز می تواند کارتهای لغوی خودش را بسازد و از کتابخانه وب سایت برای اضافه کردن تصویر به کارتهای اش استفاده کند.
روش آموزش به کودکان اوتیسم
برنامه های مختلفی نیز بر روی آی پد و آی فون در دسترس می باشند. ساخت فلش کارت را برای دانش آموز هنگام ایجاد دسته های مختلف بسته به نوع کلاس آسان می کند. همچنین با کمک به دانش آموز در دسترسی به هزاران کارت لغت موجود یادگیری لغات را تقویت می کند.
همان طور که قبلا ذکر شد، نقص در کارکرد اجرایی می تواند توانایی فرد را برای حفظ بخشهای اطلاعاتی به عنوان یک استراتژی یادگیری تحت تأثیر قرار دهد. حتی اگر فرد دارای ظرفیت فوق العاده ای جهت حفظ فيلمنامه، چهره ها و صحنه های فیلم باشد این مسئله تأثیرگذار است. به همین دلیل دانش آموزان دارای اوتیسم نمیتوانند بر حفظ کردن برای تسلط بر اصطلاحات لغوی تکیه کنند. حفظ کردن نمی تواند به آن ها کمک کند تا کلمات را در بافتهای بزرگتر یا در استراتژیهای درک مطلب بکار ببرند. به منظور درک مطلب، آن ها نیاز به ایجاد رابطه بین کلمات وکاربرد آن ها در شکلهای مختلف متن دارند. اتکاء قوی هسته مرکزی بر واژگان، یادگیری را برای کسانیکه در طیف اوتیسم قرار دارند سخت می کند. توانایی ایجاد روابط بافتی بین کلمات مختلف به منظور درک یک متن برای آن هایی که در طیف اوتیسم قرار دارند نقطه قوتی محسوب نمی شود و برای آن ها معایب بیشتری دارد. برای مقابله با این مسئله، از واژگان دیداری می توان برای کمک به دانش آموزان دارای کم توانی جهت افزایش تسلط بر لغات جدید استفاده کرد. لغات مورد نظر پرینت شده و بر روی دیوار کلاس مقابل چشمان دانش آموزان نصب میشوند . در روش دستورالعمل دایره لغوی که توسط اولوین ایجاد شد، دانش آموزان دارای سندرم داون و دارای تأخیر رشدی، قادر به یادگیری بهتر لغات از طریق تصویرسازی بودند و در نتیجه توانایی جمله سازی با استفاده از کلمات را داشتند.
حمایت از کارکرد اجرایی از طریق تکنولوژی برنامه های بینایی روزانه هدف برنامه های بینایی روزانه کمک به دانش آموزان دارای اختلالات طیف اتیسم جهت بهبود کارکرد اجرایی و استقلال است. از برنامه های فعالیت بینایی ، که به روشهای مختلفی تولید میشوند ، می توان برای کمک به افراد دارای اوتیسم جهت تکمیل تکالیف مختلف ، درک آنچه که یک پروژه لازم دارد و کمک به یادگیری برنامه های روزمره استفاده کرد. با ارائه مراحل پی در پی به روشی قابل دسترس، فرد می تواند در تکمیل تکالیفی که هنوز اتوماتیک وار یا از حفظ نمی تواند انجام دهد، موفق و مستقل باشد ، حتی اگر این تکلیف بخشی از برنامه معمول روزانه باشد.
از لحاظ رفتاری، برنامه فعالیت های بینایی ابزار مهمی برای کمک به کاهش اضطراب و رفتار مخرب هستند. این برنامه باعث کاهش اضطرابی می شود که فرد دارای اوتیسم، ممکن است در مورد اتفاق یا برنامه بعدی داشته باشد . اضطراب کاهش یافته رفتارهای چالش بر انگیزی را که منجر به صرف وقت بیشتر برای یادگیری در کلاس درس می شود، کاهش می دهد. فرایند تکمیل هر گام، “چک کردن” و سپس حرکت به سمت گام بعدی به یادگیرنده کمک میکند روی تکلیف متمرکز بماند و مشغول باشد . در زمان اتمام تکلیف دانستن اینکه گامهای بعدی چه هستند ، و اینکه آیا در برنامه زمان استراحت وجود دارد قابلیت پیش بینی را افزایش میدهد.
برنامه های دیداری در زمینه های آموزشی نیز میتوانند مفید باشد. به خصوص در کلاسهای تاریخ ، برنامه های دیداری را می توان برای ایجاد جدول زمان استفاده کرد . استاندارد اصلی مشترک تاریخ برای کلاسهای نهم از دانش آموزان می خواهد تا بفهمند چگونه رویدادهای مختلف بر رویدادهای بعدی تأثیر می گذارند. جدولهای زمانی به دانش آموز کمک میکند تا رخدادها را با ترتیب صحیح جهت درک بهتر علت و معلول مرتب کند. وب سایتهایی همچون dipidity.com به دانش آموزان کمک میکنند تا جدول زمانی خودشان را برای رویدادهای تاریخی مختلف خلق کنند. دانش آموزان نه تنها میتوانند آن ها را بسازند بلکه میتوانند آن ها برای مراجعات بعدی پرینت کنند.
منابع در دسترس زیادی برای ایجاد جدول زمان وجود دارد. نرم افزارهای متفاوتی به معلم این امکان را میدهد تا تصاویر را از بانک تصاویر استخراج یا انتخاب کند و توالیهای مختلف بسازد. تصاویر را می توان مانند گذشته چاپ کرد یا روی کامپیوتر و آی پد استفاده کرد. خوشبختانه، برنامه های متعدد برای آی پد و آی فون، گوشیهای هوشمند، کامپیوترها و تبلتها وجود دارد که به کاربران اجازه میدهد تا فعالیت های روز خود را برنامه ریزی کنند (۷٬۱ table ) چندین برنامه به کاربران امکان میدهد تا برنامه های روزانه یا تکالیف شان را خودشان درست کنند. سایر برنامه ها، روزمرگی های رفتاری مختلف را تقسیم بندی، تجزیه و تحلیل میکنند . این کار برای روشهای مختلف مانند انتقال بین کلاسها می تواند مفید باشد . از عکسها و تصاویر می توان برای ارائه مطالب مختلفی استفاده کرد ، و چنانچه ویدیو بهترین روش برای یادگیری فرد است ، ویدیویی از تک تک مراحل کار می توان تهیه کرد، همراه مکثهایی بین مراحل تا فرد بتواند آن ها را دنبال کند.
سازماندهنده های بینایی-گرافیکی سازمان دهندگان بینایی چندین کاربرد پشتیبانی آموزشی دارند هدف اولیه ممکن است این باشد که به دانش آموز نشان دهد چگونه اطلاعات مختلف به هم مرتبط میشوند. همانطور که دانش آموزان از سازمان دهه های ترسیمی علت – معلولی، قیاس – تضادا ، و فرایند – زنجیره در علم استفاده میکنند ارتباطات ساخته میشوند. مفاهیمی مانند فرایند فتوسنتز را که ممکن است برای افراد طیف بسیار انتزاعی باشد ، در حالیکه به مراحل کوچک در یک سازمان دهنده فرایند – زنجیره ای تبدیل می شود، این مفهوم را خاص تر میکند . سازمان دهنده های ترسیمی به درک نیز کمک میکنند زیرا آن ها دانش قبلی فرد را فعال میکنند و آن را با آموزش فعلی مقایسه میکنند.
در تدریس ادبیات، سازمان دهنده های ترسیمی و تصاویر داستانی ابزارهای قابل اعتمادی برای کمک به افراد دارای اوتیسم هستند تا بخشهای مختلف داستان را تشخیص دهند . هسته مرکزی نیاز دارد که دانش آموزان پایه ششم بدانند چگونه رویدادها از هم متفاوتند و مردم چگونه در ابعاد مختلف یک داستان شرکت میکنند . تصاویر به دانش آموز کمک میکند تا از طریق جستجو و پر کردن بخشهای مختلف تصویر، شامل زمینه، اشخاص و طرح به این هدف دست یابد . درک زنجیره ای داستان به دانش آموز اجازه میدهد تا ادبیاتی را که خطوط داستانی پیچیده تر و طولانی تری دارد بتواند دنبال کند.
اوتیسم در دانش آموزان
ک.ای دانش آموز پایه اول دارای اوتیسم با سطح 2، “نیاز به حمایت اساسی” شناسایی شده است. او نیاز به حمایت بینایی برای افزایش مهارتهای ارتباطی اش و همچنین نیاز به حداکثر تحریک برای تعامل با همسالان دارد.ک.ای در تمام نواحی آموزشی زیر سطح پایه عمل می کند.نمونه عملکردش شامل خواندن تقریبا بیست کلمه دیداری و شمردن طوطی وار تا پنجاه بود. ک.ای با سطح 1,0 در تمام شش حوزه محتوایی وارد برنامه درسی اصول تیچ تاون شد. طی دوازده هفته استفاده از برنامه، برنامه سطح او را طبق عملکردش در دروس در هر شش حوزه تنظیم کرده بود. تا انتهای دوازده هفته، ک.ای بین یک دهم و نیم از یک سطح در چهار حوزه از شش حوزه پیشرفت کرده بود
به مدت ۱۲ هفته، ک.ای از برنامه کامپیوتری تقریباً به مدت سه جلسه دوازده دقیقه‌ای در هفته جمعه به مدت7 ساعت در این زمان استفاده کرد، او بر روی سیزده درس کار کرد. اغلب درسها بین دو تا چهار مفهوم را هدف قرار میدادند. در ماه سپتامبر، او بر و درس تسلط یافت که قبلا در پیش آزمون آن شکست خورده بود و متعاقبا تمرینات آموزشی و پس آزمون را گذراند. یکی از درسهای تسلط یافته تطابق و ادراک بینایی اسباب بازیها بودن(یعنی: توپ، تاب، سرسره، حباب، عروسک، جورچین، کتاب و تدی خرس عروسکی) و درس دیگر شناسایی شخصیتها در برنامه؛ هم در حوزه اجتماعی و عاطفی بود. در این درسها به طور متوسط به اندازه سه تمرین آموزشی، ارائه ۴۵ آزمون، برای ارتقاء از نمره پیش آزمون شکست خورده تا نمره پس آزمون موفق تولید کشید.
ک.ای در حال حاضر بر روی ۱۱ درسی کار میکند که در پیش آزمون شکست خورده بود و بر روی تمرینات آموزشی یا پس آزمون های این درسها کار می کند. عنوان هر درس در حال پیشرفت و همچنین داده های درسی که آخرین بار کار شده بود در گزارش پیشرفت فردی نشان داده میشود. برای ک.ای همه درسهای در حال پیشرفت به جز دو تا طی یک تا دو هفته گذشته کار شده بود، به علاوه درسی به رنگ قرمز که نشان می‌داد او ظاهراً در این درس مشکل داشته و احتمالا نیاز به کمک اضافی به منظور تسلط بر موضوع دارد. نمودار پیشرفت درسی به معلم اجازه میدهد تا محتوایی را که ک. ای با آن در این درس مشکل داشت دقیقا مشخص کند. این نشان میدهد که ک.ای در درک شناخت اسباببازیهای توپ و تاب، بعد از تکمیل ۳۱ تمرین آموزشی که او برای ۱۶ تا از آنها انگیزش دریافت کرده بود، مسلط نشده است. درکل ک.ای 64 دقیقه یا بیست جلسه کامپیوتری را در حال کار بر روی این تکلیف بدون کسب مهارت گذراند. نمودار پیشرفت درسی همچنین نشان می دهد کدام درس تعمیم دهی را که معلم میتواند برای تقویت آموزش در رابطه با مهارتی که ک.ای با آن مشکل دارد به کار ببرد.
دانش آموز دوم
ال.دی دانش آموز پایه اول با اوتیسم سطح یک، در دسته “نیاز به حمایت” قرار داشت. بدقلقی های شدید باعث دخالت شدید در کلاس درس شده بود، اما به مرور بهبود یافت. او هم اکنون نزدیک به سطح پایه در تمامی نواحی آموزشی عمل می کند. ال.دی با سطح 1,0 در هنر های زبانی، رشد زبان، و حوزه های عاطفی و اجتماعی، سطح 2,0 در حوزه مهارتهای شناختی، و سطح 3,0 در ریاضیات و حوزه‌های مهارتهای سازگاری وارد برنامه شد. در انتهای دوازده هفته ال.دی در تمام شش حوزه پیشرفت کرده بود با افزایش بین یک دهم و چهارپنجم از یک سطح طی دوازده هفته او به طور متوسط در معرض 4 جلسه تقریبا 13 دقیقه ای و در مجموع ۱۲ ساعت بود که در کل شامل 31 درس می شد. از 31 درس کار شده او بر 7 تای آنها در هر شش حوزه تسلط یافت. او حداقل مشکل را در تسلط به دروس تشخیص اعداد در ریاضی و تطبیق اعداد با مقادیر داشت، و بیشترین مشکل را در حوزه ادراک موقعیت های عاطفی مانند ترس و بیماری و ارتباط سگ و گربه داشت؛تعداد تمرینات برای یادگیری کامل موضوع نشان داده شده است.
ل.دی در حال حاضر بر روی ۲۴ درس کار می کند. گزارش پیشرفت شخصی درس درحال پیشرفتی را نشان می دهد که ال.دی ظاهراً برای تسلط بر مطالب آن در حال تلاش است و احتمالاً نیاز به پشتیبانی دارد_هدف این درس شناسایی احساسات شادی، غم، عصبانیت و تعجب است. تکالیف دیگری که بر اساس تعداد جلسات سپری شده نسبتاً زیاد بر روی مطلب به نظر میرسد وی در حال تلاش بر روی آن ها است شامل شناسایی پدرها و مادرها، تطابق تصاویر غیردقیق دلفینها، نهنگ ها و ماهی ها و شناسایی منظومات لباس پوشیدن همانند پیراهن و کت می باشد گزارش پیشرفت شخصی درس(های) تعمیم دهی خارج از رایانه را نشان می دهد که با هر کدام از این درس های در حال پیشرفت هماهنگی دارد.
سوالات متداول:
1-فناوری‌های کمکی چگونه میتوانند به دانش‌آموزان اوتیسم کمک کنند؟
فناوری‌های کمکی طیف وسیعی از ابزارها را شامل میشوند. نرم‌افزارهای تبدیل گفتار به متن برای دانش‌آموزانی که در نوشتن مشکل دارند، برنامه‌های سازماندهی کارها برای مدیریت زمان، اپلیکیشن‌های آموزش مهارتهای اجتماعی، و دستگاه‌های کاهش حساسیت حسی نمونه‌هایی از این ابزارها هستند. انتخاب ابزار باید بر اساس نیازهای فردی دانش‌آموز انجام شود.
2-مشکلات اجتماعی دانش‌آموزان اوتیسم در مدرسه چگونه بر یادگیری تأثیر میگذارد؟
چالشهای اجتماعی میتواند تأثیر عمیقی بر تجربه تحصیلی داشته باشد. مشکل در درک قوانین نانوشته اجتماعی، تفسیر حالات چهره و زبان بدن دیگران، و مشارکت در کار گروهی میتواند منجر به انزوا، قلدری و کاهش اعتماد به نفس شود. این عوامل به نوبه خود انگیزه یادگیری را کاهش داده و ممکن است باعث اضطراب مدرسه شود.
بسیاری از کودکان اوتیسم در نوشتن دچار اختلال می باشند. مرحله آغازین فرایند نوشتن قبل از نوشتن است و شامل ۱) درک موضوع گفته شده یا انتخاب موضوع، ۲) شناسایی ایده اصلی، ۳) پیدا کردن اطلاعات اضافی برای پشتیبانی ایده اصلی، و ۴) سازماندهی اطلاعات می باشد. افراد دارای اوتیسم، ممکن است نیاز به دستور العمل مستقیم اضافی، کوچک تر کردن قسمت های تکلیف ارائه شده، وابزارها یا استراتژیهای ویژه ای به منظور تکمیل موفقیت آمیز قبل از نوشتن داشته باشند. مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم دکتر صابر در زمینه مشکلات اتیسم در نوشتن به صورت تخصصی فعالیت می نماید. تجهیزات پیشرفته درمان اوتیسم در حیطه آماده سازی کودکان اوتیسم برای نوشتن و نحوه آموزش اوتیسم به همراه تمرینات کاردرمانی اوتیسم در مرکز اوتیسم تهران توانسته است بهترین نتیجه را در درمان اختلال نوشتن در کودکان اوتیسم حاصل نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اختلال نوشتن در اوتیسم
زمانیکه دانش آموز مرحله قبل از نوشتن را آغاز می کند، یک موضوع داده می شود یا انتخاب می شود. اگر همه چیز ممکن شد، حیطه خاص مورد علاقه دانش آموز به عنوان یک موضوع یا قسمتی از موضوع، می تواند ابزاری انگیزشی باشد. دانش آموز اوتیسم در مورد موضوع داده شده یا موضوعات احتمالی، ابتدا از طریق موتورهای جستجو پژوهش می کند و اطلاعات اولیه را جمع آوری می کند. برای دانش آموز دارای اوتیسم، این اولین قدم قبل از نوشتن بدون پشتیبانی و راهنمایی بیشتر می تواند پریشان کننده باشد. زمانیکه دانش آموز موضوع را انتخاب کرد، قدم بعدی پشتیبانی از موضوع با ایده های اصلی و اطلاعات پشتیبان برای هر ایده اصلی می باشد. سپس، همه این اطلاعات هنگام آماده شدن برای نوشتن واقعی باید تنظیم شوند. اقدامات کوچکتر بسیاری در میان این مراحل وجود دارد که می تواند بر کیفیت پروژه تأثیر بگذارد. همانطور که قبلا بحث شد، برای دانش آموز دارای اوتیسم؛ چگونگی شروع هر کدام از این مراحل، اینکه از کجا باید اطلاعات را پیدا کند و اینکه تصمیم بگیرد کدام مطالب مرتبط و قابل استفاده است، و با توجه به زمان بندی اینکه چه چیزی را چه وقت انجام دهد. طبیعتاً چالش برانگیز است. استراتژیها و ابزارهایی وجود دارد که به دانش آموز دارای اوتیسم کمک می کند با موفقیت بیشتری رویکرد پیش نوشتن را در پیش بگیرند.
اولین سوالی که برای دانش آموز دارای اوتیسم پیش می آید ممکن است این باشد که ” پژوهش ها و اطلاعات را از کجا باید پیدا کنم ؟ ” در این مرحله، لیستی از کتابهای مرتبط و موتورهای جستجو می تواند مفید باشد. برخی موتورهای جستجو مانند Custom Search Sweet Search iPL2، Google یا KidsKlick ، می توانند مفید و برای کودکان جذاب باشند. یک سایت هست به نام Twurdy که نتایج جستجو را تا حد لازم خوانا نشان می دهد.
برخی دانش آموزان دارای اوتیسم ممکن است نیاز به مؤلفه های خاص تر جسنجو مانند لیستهای تخصصی صفحات برای دیدن داشته باشند یا فرمی لازم داشته باشند تا میزان محدودی از اطلاعات را در آن پر کنند و یا یک معلم که قبل از ادامه کار از او راهنمایی بگیرند. هنگامیکه دانش آموز بر روی موضوعی پژوهش می کند، طراحان یا برنامه ریزان گرافیک (GO ) می توانند نسبت به ارائه حقایق یا افکار به صورت متن، به آن جنبه بینایی تری بدهند. این ابزار طراحی نقشه یا برنامه ریزی گرافیکی را می توان در تمام سطوح سنی برای رفع نیازهای دانش آموز استفاده و شخصی سازی کرد. به عنوان مثال ، کودکان کم سن تر می توانند از برنامه ریز پنج انگشتی استفاده کنند که از دانش آموز می خواهد روی شکل دست چیزی را بنویسد یا ترسیم کند. کف دست حاوی موضوع است . انگشت دارای یک جزء است و انگشت شست، احساس کودک نسبت به موضوع است. کودک بزرگتر ممکن است از طرح حبابی استفاده کند که در آن هر منطقه حاوی یک نقطه و جزئیات پشتیبانی است. برخی دانش آموزان از یک ابزار گرافیکی یا نقشه برداری مجازی برای تنظیم اطلاعات پیدا شده در مرحله پژوهش استفاده می کنند.
شناسایی ایده ها در اختلال نوشتن در کودکان اوتیسم
هنگامیکه اطلاعات پژوهش جمع آوری شد، دانش آموز ایده های اصلی و جزئیات پشتیبانی را مشخص خواهد کرد. بار دیگر ، استفاده از ابزار نقشه برداری یا گرافیکی می تواند در بینایی کردن این مرحله به دانش آموز دارای اوتیسم کمک کند. آموزش مستقیم یا کنفرانس دانش آموز – معلم برای کمک به دانش آموز در محدود کردن موضوع و شناسایی ایده های اصلی و جزئیات پشتیبانی ممکن است لازم باشد. گام نهایی قبل از نوشتن مرتب سازی اطلاعات به طور پیوسته است. این کار از طریق استفاده از یک الگو که از توالی نظم مثل کدام اول بیاید و کدام بعدی و بعدی انجام می شود. دوباره ، مدل سازی چگونگی تنظیم کردن اطلاعات با استفاده از انواع مختلفی از کاغذ و قلم یا الگوهای مجازی از رشد مهارت های فرد حمایت می کند. با این حال آموزش مستقیم برای برخی افراد طیف ضروری است. برای رفع نیازهای کارکرد اجرایی که طی فرایند نوشتن بوجود می آیند، به خصوص آن هایی که مربوط به سازماندهی است ابزارهای متعددی در کاردرمانی اوتیسم وجود دارد که می توان استفاده کرد.
چنانچه تکمیل پروژه برای دانش آموزی با وجود آموزشهای پایه همچنان چالش برانگیز باشد، در این صورت استفاده از دستورالعمل گام به گام نوشته شده یا تصویری لازم می شود. با تجزیه و تحلیل تکالیف مربوط به پروژه شروع کنید و سپس تصمیم بگیرید تا چه حد دانش آموز لازم است این پروژه را برای رسیدن به بالاترین سطح موفقیت خرد کند. داشتن یک متن، چک لیست مجازی یا تصویری از مراحل مورد نیاز، برای کامل کردن فرایند قبل از نوشتن می تواند به دانش آموز دارای اوتیسم در تکمیل همه بخشهای تکالیف کمک کند.
یکی دیگر از مهارت های کارکرد اجرایی که ممکن است برای افراد طیف چالش برانگیز باشد مدیریت زمان است. تکمیل هر مرحله از فرایند پیش نویس نیازمند مدت زمانی خاصی است. ساخت چک پوینتها یا یادآورها به دانش آموز دارای اوتیسم کمک می کند در طول فرایند با یک زمان بندی مشخص حرکت کند. یادآورها می توانند ستاره ای همراه متن باشند ” امروز با معلم چک کن ” یا می تواند یک هشدار مجازی باشد که بر روی ical, CalAlarm , Google Calendar قابل دسترسی است. اپلیکیشن هایی مانند Countdown Calendar نشان می دهد چند روز تا پایان کار باقی است . به همین ترتیب ، iHomework می تواند پروژه را به بخشهای کوچکتر تقسیم کند و برای هر بخش هم یک یادآور دارد.
به یاد داشته باشید، ابزارها و پشتیبانیهای زیادی وجود دارد که می توان برای دانش آموز دارای اوتیسم بکار برد، اما کاربرد ابزارها باید از طریق آموزش مستقیم تدریس شوند و هنگام استفاده آن ها توسط دانش آموز مورد نظارت واقع شوند.
استراتژی های حمایت از مقررات نوشتن
مقررات نوشتن همان قوانین هجی کردن و دستور زبان مورد نیاز برای دانش آموز است تا عمل نوشتن را به طورفنی اجرا کند. همانطور که قبلا گفته شد، بسیاری از دانش آموزان دارای اوتیسم با قراردادهای نوشتن به چند دلیل درگیر هستند. چالشهای نوشتن با دست ممکن است توضیحی بر این مشکل باشد زیرا ممکن است آنها منابع شناختی مورد نیاز برای نوشتن از جمله مقررات نوشتن را در کل تهدید کنند. علاوه بر این، کمبودهایی در حافظه فعال ممکن است توجه کردن و بهره برداری از تمام جنبه های فرایند نوشتن و دیکته نویسی را بطور همزمان به چالش بکشد در نهایت، نقصهای زبانی ممکن است نه تنها بر جنبه کاربرد شناختی اثر بگذارند بلکه ممکن است تأثیر معناداری از لحاظ تولید و درک محتوای گرامری صحیح نیز داشته باشند. فناوری های کمکی می توانند زمینه های متعدد چالش های نوشتن را، که توسط دانش آموزان دارای اوتیسم اغلب تجربه می شوند پشتیبانی کنند. همانطور که قبلا ذکر شد، نیاز سنجی برای انتخاب بهترین پشتیبان های فناوری با توجه به نیازهای دانش آموز، محیط و تکلیف ضروری است. چارچوب Zabala 2005) SETT ) می تواند کمک کند تا تیم هایی با یک چارچوب برای بحث و گفتگو در مورد پشتیبان های فناوری خاص و لازم برای دانش آموز ایجاد شوند.
چالشهای حسی افراد دارای اوتیسم میتواند به شکل حساسیت یا پاسخ کاهش یافته به ورودی حسی باشد. هر دو مورد میتواند چالش‌هایی را در نگه داشتن ابزارهای نوشتن و اجرای حرکت برای نوشتن با دست ایجاد کند ویژگی‌های ابزاری که ممکن است برای کودک دارای حس‌های حساس مفید باشد شامل امتحان سایزها، شکلها، جنس‌ها و انواع ابزارهای نوشتن است تا ببینیم کدام یک از لحاظ حسی برای دانش‌آموز قابل پذیرش‌تر است. علاوه بر ابزار واقعی نوشتن، کاغذ و سطح نوشتن نیز میتواند بر دانش‌آموزان حساس تاثیر بگذارد. توجه به نوع رنگ و بافت کاغذ مورد استفاده نیز ضروری است. برخی دانش‌آموزان ممکن است از نظر حسی ترجیح دهند خودکار یا مداد روی سطح نوشتن بکشند. تخته‌ها یا خودکارهای ژله‌ای تجربه نوشتن نرم‌تر و محکم‌تر به همراه کشش کمتر ارائه میدهند، در حالیکه قلم‌های با نوک نازک و کاغذهای ضخیم‌تر هنگام نوشتن مقاوم‌ترند و در آخر افراد دارای اوتیسم نه تنها ممکن است حساسیت‌های حرکتی و لمسی داشته باشند بلکه برخی ممکن است حساسیت‌های بینایی به کاغذ و رنگ متن هم داشته باشند.
درمان اختلال یادگیری نوشتن اوتیسم
تست رنگ صفحه در تعیین رنگهای موثرتر در حمایت از نیازهای نوشتن برای یک دانش آموز خاص میتواند مفید باشد. اگر دانش‌آموز تازه شروع به نوشتن کرده است و در نگهداشتن ابزار نوشتن به دلیل حساسیت‌های حسی مشکل دارد گاهی تکنولوژی‌های صفحه لمسی گزینه‌ای را برای پشتیبانی از استفاده از ابزارهای نوشتن در آینده به دانش‌آموز ارائه میدهد. اغلب یک انگشت می تواند برای خلق حروف، کلمات یا جملاتی استفاده شود که روی صفحه نمایش بدون نیاز به نگهداشتن ابزار نوشتن نمایش داده میشود و به دانش‌آموز اجازه میدهد تا حس کینستاتیک شکل‌دهی و حروف را بدون روبرویی با چالش نگه داشتن ابزار همزمان رشد دهد این کار از طریق برنامه شناسایی دستخط، در دستگاه صفحه لمسی یا از طریق اپلیکیشن‌های جداگانه به خصوص اپلیکیشن‌های طراحی انجام‌پذیر است به دلیل سایز بسیار کوچک اغلب صفحه‌های لمسی و سایز ضربه انگشت این کار عموماً راه حل خوبی برای نوشتن متن‌های طولانی نیست. با این حال در حال حاضر قلم‌هایی وجود دارند که به جای اینکه مانند ابزار نوشتن در دست نگه داشته شود روی انگشت پوشیده میشود این قلم ها را می‌توان برای ایجاد لمس دقیق‌تر به وسیله انگشت استفاده کرد که منجر به ضربه کوچک میشود و به فرد اجازه میدهد ورودی متن بیشتری نسبت به ضربه انگشت قبلی داشته باشد.
برخی اپلیکیشن‌ها به خصوص آنهایی که مخصوص طراحی هستند نیز گزینه‌ای دارند که سایز علامت ایجاد شده به وسیله انگشت را علیرغم سایز واقعی انگشت تطبیق میدهند. به هر حال به طور کلی استفاده از انگشت برای ایجاد ورودی دست نوشته روی صفحه لمسی برای دانش آموزان اوتیسمی که به تازگی نوشتن یا طراحی را شروع کرده‌اند بهترین استفاده را دارد زیرا درک این مسئله را که حرکات صورت گرفته روی کاغذ معنادار هستند برای دانش‌آموز آسان میکند و آگاهی حرکتی از شکل‌گیری حروف را در آینده رشد میدهد. امتحان وسایل سنگین نوشتاری برای دانش‌آموزان اوتیسم با پاسخ‌دهی حسی کاهش یافته و همچنین افرادی که روی سطح نوشتاری زیاد فشار میآورند مفید می‌باشد. سطوح نوشتاری و کاغذهای با ضخامت و بافت زیاد ورودی و مقاومت اضافی را فراهم میکنند. افزایش مقاومت و وزن میتواند گاهی در ایجاد ورودی حسی اضافه مورد نیاز کودکان اوتیسم مفید باشد. اغلب نسبت به آنچه که هر کودک اوتیسم به عنوان یک وسیله نوشتاری و کاغذ بر اساس نیازها و ارجحیت‌های حسی اش نیازمند است، تنوع نسبتاً گسترده‌ای از لوازم وجود دارد. آزمایش کاغذها و ابزارهای مختلف با توجه به ویژگی‌های شخصی فرد میتواند گزینه‌های انتخابی را کمتر کند.
نکات فیزیکی در درمان اختلال نوشتن اوتیسم
کودک دارای اوتیسم ممکن است چالشهای حرکتی نشان دهد که شامل ضعف و آگاهی از بدن، ضعف ثبات فوقانی و ضعف عمومی است. این چالش‌ها میتواند مستقیماً بر نوشتن از لحاظ سرعت، کیفیت و استقامت تاثیر بگذارد. با این حال قبل از اینکه تاثیر واقعی حرکتی نوشتن مشخص شود بهتر است وضعیت عمومی و حالت نشستن کودک اوتیسم مورد توجه قرار گیرد، چرا که خود این مسئله بر موفقیت نوشتن تاثیر خواهد گذاشت.
ارتفاع میز و صندلی باید طوری تنظیم شود که کودکان اوتیسم بتوانند به راحتی پشت میز بنشیند طوری که کف پاهایشان کاملاً روی زمین قرار گیرد. آنها همچنین باید قادر باشند آرنج‌ها را روی میز در یک ارتفاع طبیعی برای حمایت مناسب قرار دهند و برای شرکت در ام نوشتن، به اندازه کافی به وسایل نزدیک شوند. کودکان اوتیسم دارای ضعف قابل توجه و مشکلات تون عضلانی پایین احتمالاً پشتیبانیهای نشستن و وضعیت اضافی را نیز خواهند داشت که فراتر از اندازه استاندارد میز و صندلی تهیه شده در کلاس درس است. کاردرمانگر و یا فیزیوتراپیست باید به امکانات اضافه کمک کند. مهم است قبل از پرداختن به دیگرامکانات نوشتن به این مسائل توجه کنیم، کمک به نشستن مناسب اغلب بر عملکرد نوشتن بدون امکانات اضافه یا حتی با امکانات کمتر تاثیر مثبت میگذارد و کودکان دارای اوتیسم ممکن است الگوهای گرفتن متفاوتی در عمل نوشتن نشان دهند که بعضاً به مربوط به حساسیت‌های حسی مانند تون عضلانی پایین یا ضعف عضلانی است که منجر به اختلال نوشتن در اوتیسم می شود. دستگیره‌های مخصوص که سرنخ‌های بینایی را برای قرار دادن انگشت در جاهای مخصوص روی قلم ارائه میدهد ممکن است برای دانش آموزان اوتیسمی که برای پیدا کردن و پیشرفت در الگوی گرفتن امداد نیاز به کمک داشته باشند، تشویق‌کننده باشد.
برای کودکان اوتیسمی که به عنوان یک مسئله زیربنایی در چالشهای نوشتن قدرت کم و ضعف دارند، ابزارهای نوشتاری سایز بزرگ گاهی مفید است. ابزارهای نوشتاری قابل پوشیدن که وضعیت مناسبی ایجاد میکند و نیاز به گرفتن ابزار نوشتاری را کاهش دهد نیز به احتمال زیاد میتواند مفید باشد. همچنین سطوح نوشتاری که نرم و صاف هستند و هنگام نگاشتن مقاومت کمی دارند مانند وایت برد برای مشکلات نوشتن اوتیسم ممکن است سودمند باشد.
ویژگی بینایی حرکتی فناوری کمکی
افراد دارای اوتیسم دارای نواقص اساسی در یکپارچه‌سازی حرکتی بینایی هستند که بر توانایی‌شان در شکل‌دهی و حروف و کلمات مانند اندازه و فاصله مناسب و عروق تأثیر میگذارد مخصوصاً درشت‌‌نویسی مشخصه آن نوشتن بسیار بزرگ است. یک مسئله شایع در دستخط افراد دارای اوتیسم است. این نوع چالش‌ها با استفاده از کاغذهای خاصی که سرنخ‌های بینایی و یا بساوایی دارند میتوانند رفع شود.
کاغذهایی که سرنخ‌های بساوایی دارند یک یا چندین خط برجسته دارند به طوری که کودکان اوتیسم خط را هنگام برخورد با ابزار نوشتاری‌اش حس میکند. آن نوع کاغذها را می‌توان خرید یا میتواند با پوشیدن رنگهای برجسته یا چسب مایع سفید روی خطوط خود کاغذ ساخت. این کاغذها برای راهنمایی کودکان اوتیسم در سایزبندی مناسب و حروف و کلمات میتواند مفید باشد.
کاغذهای خاص همراه سرنخ‌های بیماری میتواند تناوب بسیاری داشته باشد که سرنخ‌های بینایی را برای خطوط و فضاها ارائه میدهد. کاغذها را می‌توان بارها برای حمایت از اموزش از رشد نوشتن استفاده کرد و همچنین پشتیبانی بینایی دائمی را برای حفظ مهارتهای رشد یافته فراهم کرد. کاغذهایی با انواع مرزبندی‌ها و خطوط متفاوت وجود دارد مانند خطوط مقطع، خطوط نقطه‌چین و خطوط پررنگ و کادر برای حروف. همچنین کاغذهایی با کدگذاری رنگی وجود دارد به طوری که هم خطوط و هم فضاهای نوشتاری با رنگ کدگذاری شده باشند. علاوه بر این، کاغذهایی با تصاویر کمکی، خط‌های پایین، متوسط و بالا برای راحت نوشتن علامت‌گذاری شدهاند.
سوالات متداول:
1-آیا مشکلات نوشتن با افزایش سن در کودکان اوتیسم بهبود می یابد؟
بدون مداخله هدفمند معمولاً بهبود محسوسی اتفاق نمی افتد. اما با برنامه ریزی درست، حدود 60-70% کودکان پیشرفت قابل توجهی نشان می دهند، به خصوص در سنین 8 تا 12 سال.
2-چرا برخی کودکان اوتیسم هنگام نوشتن دچار اضطراب می شوند؟
این اضطراب می تواند ناشی از چالش های حسی (مثل فشار مداد روی دست)، ترس از اشتباه، یا مشکل در پردازش دستورالعمل های چندمرحله ای باشد. استرس هنگام نوشتن در 68% کودکان اوتیسم گزارش شده است.
به طور کلی، کودکان دارای اوتیسمی که محرک دیداری یا یادگیری دیداری اولویت اول آنها می باشد، ممکن است به مدل سازی ویدیویی به عنوان یک تکنیک مداخله ای بهتر در آموزش اوتیسم پاسخ دهند. به طور معمول سه نوع فیلم آموزشی کودکان اوتیسم وجود دارد که برای آموزش انواعی از مهارت ها به کار می رود : فیلم آموزشی اوتیسم کلاسیک، نقطه نظر و خود مدل سازی ویدیویی. فیلم آموزشی درباره اوتیسم شامل فیلمبرداری از عمل مورد هدف است. ویدیو مدل و عمل مورد هدف که به درستی اجرا و کامل شده است را ضبط می کند. این ویدیو سپس برای کودک دارای اوتیسم نمایش داده می شود. کودک ویدیو را تماشا میکند و سپس این فرصت را دارد تا آن را اجرا کند. همانطور که قبلا گفته شد فیلم آموزشی اتیسم به طور مؤثر برای درمان اوتیسم و آموزش مهارت های بازی، مهارت های اجتماعی، مهارت های خود یاری، مهارت های زندگی روزمره، مهارت های زبانی و مهارت های آکادمیک استفاده شده است. مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم زیر نظر دکتر صابر با در اختیار داشتن فضای آموزشی اوتیسم و بهره گیری از تکنیک های آموزش کودکان اوتیسم و متخصصین مجرب و آگاه به نحوه آموزش اوتیسم در زمینه آموزش مفاهیم و آموزشهای رفتاری و آکادمیک به کودکان پیشرو می باشند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مدل سازی ویدیویی نقطه نظر (POVM) شامل فیلمبرداری از نقطه نظر مدل است، اغلب فقط دستهای فرد را هنگام تکمیل هدف مدنظر از نزدیک نشان می دهند. این نوع مدل سازی ویدیویی بطور موثر برای آموزش بازی با اسباب بازی به کودکان پیش دبستانی ،مهارت های خود یاری، مانند لباس پوشیدن و مهارت های زندگی روزانه استفاده شده است. POVM تا حدی در حمایت از رفتارهای اجتماعی در کودکان پیش دبستانی و دبستانی دارای اوتیسم مفید بوده است
خود مدل سازی ویدیویی(VSM) شامل فیلمبرداری از کودک دارای اوتیسم در حال اجرای چندباره مهارت هدف و سپس ویرایش ضبط برای ایجاد محصول نهایی است که در آن کودک در حال اجرای صحیح مهارت نشان داده می شود. کودک تنها فیلم آموزشی از خودش را در حال اجرای صحیح عمل می بیند VSM وقت گیر تر است و به دلیل نیاز به ویرایش نیازمند مهارت های تکنیکی بیشتری است؛ اما، هنگام آموزش مهارت های متنوع مفید واقع شده است. بخصوص VSM می تواند مهارت های اجتماعی و زبانی ، رفتار حین انجام تکلیف و پایبندی به انظارات كلاس به عنوان مثال:
فیلم آموزشی کودکان اوتیسم چگونه باشد
برای تعیین اینکه آیا نوع فیلم آموزشی کودکان اوتیسم مورد استفاده (یعنی قياس مدل های کلاسیک، خود مدل سازی و نقطه نظر) هم تأثیرگذار است یا نه؛ بررسی های تحلیلی و فراتحلیلی انجام شده است. تا این تاریخ که تفاوتی گزارش نشده است و همه انواع مدل سازی ویدیویی شاخصهای شیوه مبتنی بر شواهد را برآورده کرده است. با در نظر گرفتن متغیر سن فردی که به عنوان مدل ویدیویی عمل می کند، پژوهش ها نشان میدهند خواهر، برادر، همسالان و بزرگسالان همگی مدلهای مؤثری میتوانند بسازند
اینطور گفته می شود، کار با مدلهای بالغ تر زمان کمتر و آموزش کمتری می طلبد، و مقرون به صرفه تر است. در حالیکه اکثر پژوهش های مدل سازی ویدیویی هنگام نشان دادن فیلم آموزشی به کودک دارای اوتیسم بر جلسات یک به یک تمرکز میکند، پژوهش نوظهوری وجود دارد که نشان میدهد از مدل سازی ویدیویی می توان به طور گروهی هم استفاده کرد. انعطاف پذیری در مدل سازی ویدیویی به عنوان یک مداخله به استفاده و بهره وری آن کمک می کند. در حالیکه مراحل ایجاد یک فیلم آموزشی سابقا نیاز به سطح خاصی از توانایی تکنیکی داشت، با معرفی گوشیهای هوشمند و تبلتها، مهارت های تکنیکی برای خلق مدل ویدیویی تقریبا هم اکنون جهانی شده است. باید در نظر داشت که، این مراحل سازگار با نوع دستگاه استفاده شده و مدل ویدیویی ایجاد شده باشد(یعنی کلاسیک در مقابل خود مدل سازی در مقابل نقطه نظر)،
مراحل ابتدایی فیلم آموزشی درباره اوتیسم به شرح زیر است:
1 – رفتار هدفی را که می خواهید بر آن تمرکز کنید، تعیین کنید.
۲- تعیین کنید از چه کسی می خواهید به عنوان مدل ویدیویی فیلم بگیرید.
٣- تعیین کنید چگونه می خواهید از مدل فیلم بگیرید (یعن کلاسیک در مقابل خود مدل سازی در مقابل نقطه نظر).
۴- از مدل بخواهید رفتار هدف را چندین بار تمرین کند. داشتن تحلیل رفتار یا لیستی از مراحل لازم، می تواند مفید باشد. سودمند است که از مدل بخواهید آنچه را که انجام میدهد به زبان بیاورد، یا توصیف کند. یا فکر کند یک کودک هنگام تکمیل عمل طبیعتا چه میگوید. سخن گفتن هنگام مدل ویدیویی مهم است چرا که کودکان اغلب شروع میکنند به تقلید آنچه که می شنوند یا می بینند.
۵- فیلمبرداری را از مدل هنگام اجرای رفتار هدف با اپلیکیشن موجود روی گوشی هوشمند یا تبلت تمرین کنید.
۶- ویدیو را ببینید تا مطمئن شوید تمام مراحل رفتار هدف را گرفته اید و مطمئن شوید کیفیت صدا و تصویر واضح است.
۷- مدل ویدیویی را به کودک در محیط مناسب و هدایت کننده یاد گیری شان نشان دهید. از حضور اشیاء و مواد مورد نیاز کودک برای تکمیل کار در نزدیکی وی اطمینان حاصل کنید .
۸- مدل ویدیویی را یکبار برای کودک اجرا کنید. چنانچه شیئی برای رفتار هدف مورد نیاز است آن را نزدیک جاییکه در دسترس کودک است قرار دهید یا مطمئن شوید بلافاصله آیتم مورد نظر را هنگام اتمام ویدیو در دسترس آن ها می‌گذارید. ۹- چنانچه کودک تقلید کرد او را تشویق کنید. اگر کودک تقلید نمیکند ویدیو را دو مرتبه اجرا کنید.
۱۰- اگر کودک سه تلاش ناموفق دارد، به راحتی به کودک به طور فیزیکی انگیزه دهید تا رفتار هدف را اجرا کند. تحریک فیزیکی به آن ها کمک میکند بفهمند چه انتظاری از آن ها می رود و سطح موفقیت شان را افزایش می دهد.
کودکان دارای اوتیسم اغلب دوست دارند فیلم آموزشی اوتیسم را بارها و بارها تماشا کنند. مادامی که آن ها رفتار هدف را اجرا می کنند، تماشای ویدیوها مهارت را تقویت می کند. آن ها میتوانند ویدیو را چندین بار در روز یا هفته تماشا کنند. همانطور که قبلا ذکر شد، محققان در یافته اند که کودکان میتوانند چند عمل را از طریق مدل سازی ویدیویی همزمان یاد بگیرند، بنابراین برای انتخاب چندین رفتار هدف همزمان راحت باشید. همه کودکان به فیلم آموزشی اوتیسم پاسخ نمی دهند، اما کسانی هم هستند که سریع واکنش میدهند. چنانچه کودکی در حال تلاش است می توانید همیشه به عقب برگردید یا ویدیو را بررسی کنید ببینید آیا لازم است چیزی دوباره ضبط شود. مدل سازی ویدیویی مداخله ای است که بخوبی در مورد آن پژوهش شده و مراقبان کودک، پرستاران و پزشکان نیز میتوانند آن را استفاده کنند و ابزاری بسیار کارآمد و مؤثر است که طیف وسیعی از رفتارهای هدف را در مجموعه ای از محيطها پوشش می دهد. طی سی سال گذشته، مدل سازی ویدیویی شیوع بیشتری یافته است و ابزاری قوی است که زندگی کودکان دارای اوتیسم را بطور مستمر غنی می سازد.
سوالات متداول:
1-آیا زیرنویس فیلم‌ها برای کودکان اوتیسم مفید است؟
برای کودکان خواندن، زیرنویس میتواند به درک بهتر دیالوگ‌ها کمک کند. اما برای کودکان غیرخواندن، زیرنویس ممکن است حواس‌پرتی ایجاد کند. بهتر است نسخه‌های بدون زیرنویس یا با زیرنویس بسیار ساده را انتخاب کنید. در برخی موارد، زیرنویس‌های تصویری (پیکتوگرام) میتوانند مفید باشند.
2-چگونه می‌توان از فیلم برای آموزش مهارتهای خودیاری استفاده کرد؟
فیلم‌های آموزشی که مراحل کارهایی مانند مسواک زدن، لباس پوشیدن یا غذا خوردن را به صورت مرحله به مرحله نشان میدهند بسیار مؤثرند. بهتر است این فیلم‌ها را قبل از انجام فعالیت با کودک تماشا کنید و سپس همان مراحل را عملاً انجام دهید. تکرار فیلم و تمرین عملی با هم بهترین نتیجه را دارد.
کودکان طیف اوتیسم به غیر از مشکلات تعاملی و کلامی در روند رشد حرکتی و مهارت های آکادمیک و نوشتن دچار اختلال می باشند. یک معلم خوب برای اوتیسم کودک را در جهت بهبود مهارت های حافظه، برنامه ریزی، حرکات ظریف ، درک مطلب و مهارت های نوشتاری کمک می رساند و موجب پیشرفت روند رشد او می شود. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن بهترین مربی خصوصی اوتیسم به صورت تخصصی در حیطه آموزش کودکان اوتیسم جهت آمادگی برای تست ورود به مدرسه و پس از آن فعالیت می نماید. از دیگر خدمات مرکز توانبخشی اوتیسم می توان به بازی درمانی، رفتاردرمانی، کاردرمانی ذهنی و جسمی، یکپارچگی حسی، سنسوری روم، اتاق تاریک ، اتاق شنیداری، گفتاردرمانی، ماساژ درمانی و آب درمانی می باشد که در درمان اوتیسم موثر است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
عناصر بیان نوشتاری- دستخط، پیش- نوشتارها، نوشتن، و روش نوشتن- نیاز به مجموعه‌ای از مهارتهای پیچیده دارد که فراتر از قلم به دست گرفتن و تحلیل کلمات بر روی کاغذ است. این مهارت شامل تعامل پیچیده بین سیستم‌های حسی، شناختی و جسمی است. اکثر دانش‌آموزان دارای اختلال طیف اوتیسم احتمالا مشکلاتی در بیان نوشتاری دارند که بر عملکرد اکادمیک آنها در موضوعات مختلف تاثیرگذار خواهد بود.
این مقاله برخی چالشهای تجربه شده در افراد دارای اختلال طیف اوتیسم و همچنین پشتیبانی معلم خصوصی اوتیسم از تکنولوژی کمکی را خاطرنشان میکند که تأثیر مثبتی بر ۱) دستخط ۲) فرآیند پیش نوشتاری ۳) فرایند نوشتن شامل پیش‌نویس، ویرایش، تجدیدنظر و محصول نهایی و ۴) روش نوشتن شامل املا و گرامر دارد.
ویژگی‌های اختلال اوتیسم که مربی خصوصی اوتیسم باید بداند
افراد دارای اوتیسم دارای مشکلات حرکتی شایعی هستند که بر جنبه‌های فیزیکی دستخط مانند: کنترل وضعیت بدنی، کنترل حرکتی، حافظه حرکتی و برنامه‌ریزی حرکتی تاثیر میگذارد. ثبات نقص در برنامه‌ریزی حرکتی شیوع بالایی از اختلال حرکتی ارادی را در کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم دارد. دیسپراکسی یعنی مختل شدن روش انتقال پیام‌ها از مغز به بدن، بر توانایی فرد در اجرای حرکات هماهنگ و نرم تأثیر میگذارد. به عبارتی حرکات مورد نیاز هنگام اجرای مهارتهای حرکتی ظریف مانند دستخط را دچار مشکل میکند. علاوه بر این، افراد دارای اتیسم، مشکلاتی را در مهارت و چابکی عمومی، تن عضلانی و قدرت گرفتن دارند که معلم خصوصی اوتیسم باید از آنها آگاه باشد.
وقتی دانش آموزان با دست خط در تقلا هستند پیامدهای نامطلوبی در تکالیف نوشتاری وجود خواهد داشت. شکل‌دهی حروف، سایز، ترازبندی، فاصله‌گذاری و خوانایی کلی اغلب به خطر می‌افتد. در نتیجه، مشارکت و عملکرد تحصیلی می تواند تحت تاثیر قرار گیرد. توصیف آنچه دانش‌آموز درباره مطلب خاصی میداند یا توانایی بیان افکار و عقایدش هنگامی که دست‌خطش دچار مشکل است میتواند به خطر بیفتد. نوشتن با خط خوانا نیاز به توجه به بسیار بالایی دارد و اغلب با تمرکز برای نوشتن خود تکالیف تداخل پیدا میکند و نهایتاً استرس شدیدی را برای کودک اوتیسم وارد میکند. بعلاوه چالشهای دستخط باعث اجتناب دانش‌آموز از ادامه میزان زیادی از کارهای نوشتاری مورد نیاز در مدرسه شود که نهایتاً تاثیر منفی بر عملکرد آموزشی دارد.
راهنمایی معلم خوب اوتیسم برای نوشتن
نوشتن بسیار وابسته به اجزای کارکرد اجرایی شامل برنامه‌ریزی، حافظه فعال، و انعطاف پذیری شناختی و مهار می‌باشد. کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم در فرایند نوشتن تقلب میکنند و هنگام پیشرفت اولیه نوشتن‌شان نیاز به حمایت دارند. آمادگی برای نوشتن و آماده‌سازی برای انشای واقعی برای آنها میتواند بسیار چالش‌برانگیز باشد و نیاز به آموزش مفاهیم به اوتیسم دارد. سوالاتی مانند “از کجا شروع کنم؟ و از کجا و چگونه می‌توانم مطلبی را برای موضوع پیدا کنم؟ چگونه اطلاعات جمع‌آوری شده را سازماندهی کنم؟ و چگونه باید تکلیف تمرکز داشته باشم و آن را تا زمان معین کامل کنم؟” مکررا توسط نویسندگان پرسیده میشود. جواب به چنین سوالاتی برای افراد دارای اختلال طیف اوتیسم ساده نیست. به همین دلیل برای کمک به فرایند نوشتن یاد پشتیبانی دارند.
علاوه بر این، ویژگی‌های مرتبط با ASD، مانند نواقصی در تئوری ذهنی (ToM) یا توانایی توجه به نقطه‌نظر دیگران، مشکل مشارکت در تفکر انتزاعی و تخیلی، و هماهنگی ضعیف مرکزی، و ناتوانی در دیدن “تصویر بزرگ” و به جای آن تمرکز فقط بر جزئیات، میتواند به طور منفی در توانایی کودک اوتیسم برای مشارکت موفقیت‌آمیز در فرایند نوشتن تاثیر بگذارد. بعلاوه، تفاوت در مهارتهای زبانی و ارتباطی مرتبط با تجمیع و بیان افراد به صورت یکپارچه و سپس بیان آنها روی کاغذ نیز میتواند فرآیند نوشتن را در معرض خطر قرار دارد.
پژوهش‌های بسیاری نشان داده است که عملکرد مغز افراد دارای ASD با افراد بدون اوتیسم متفاوت است و متعاقباً بر روی بیان نوشتاری تاثیر میگذارد.
قسمت های مختلف مغز با شیوه‌ای مشابه دانش‌آموزان دارای رشدی عادی با یکدیگر در ارتباط نیستند. توانایی نوشتن شامل مقدار زیادی هماهنگی بین آن قسمت‌هایی از مغز است که حاکم بر کنترل حرکتی،مهارتهای زبانی، فیدبک حسی و کارکرد اجرایی می‌باشد. وقتی این قضیه رخ نمی‌دهد هماهنگی مهارتهای مورد نیاز بیان نوشتار تحت تاثیر منفی قرار می‌گیرند که منجر به وقفه در جریان و برنامه‌ریزی افکار و تبدیل آنها به متن میشوند. برای مثال دانش‌آموزی نقص زبانی داشته باشد ممکن است مشکلاتی در تولید ایده‌ها بر روی کاغذ داشته باشد و ممکن است با شکل دهی جملات و یا پاراگراف‌ها و سازماندهی معنادار آنها مشکل داشته باشند. به طور همزمان، عمل استفاده واقعی از یک مداد ممکن است باعث شروع اضطراب به دلیل چالشهای حرکتی شود.
استراتژیهای دستخط
عمل توانایی نوشتن موثر و کارآمد با دست همانطور که قبلاً ذکر شد برای کودک دارای اوتیسم میتواند چالش‌برانگیز باشد. با این حال فناوری‌های کمکی مختلف وجود دارد که توسط مربی خصوصی اوتیسم پیشنهاد می شود و به مشکلات نوشتن با دست کمک میکند. انجام ارزیابی AT (تکنولوژی کمکی) بسیار مهم است چرا که اجزای مختلف دستخط را نشان میدهد به طوری که ویژگی‌های فناوری کمک مناسب را می‌توان بر اساس نیازهای خاص دانش‌آموز انتخاب کرد. انطباق و پشتیبانی از فرآیند دست خط با اولین نگاه به ابزار نوشتن و محل قرار گیری کاغذ قبل از جستجو برای گزینه‌های با تکنولوژی بالا برای نوشتن مانند استفاده از کیبورد و صفحه لمسی میتواند مفید باشد. گاهی تکنولوژی سطح پایین راحتتر اجرا میشود و حداقل نیاز را برای یادگیری توسط دانش‌آموز دارد. این بخش ویژگی‌های مختلف از AT پشتیبانی نوشتن را ارائه میدهد زیرا مطابق ویژگی‌ها یکی از مهم‌ترین و بحرانی‌ترین بخشهای فرآیند ارزیابیAT است.
سوالات متداول:
1-چه نوع تکالیف خانگی برای دانش آموزان اوتیسم مناسب تر است؟
تکالیف باید کوتاه، ساختار یافته و مرتبط با توانایی های دانش آموز باشد. استفاده از دستورالعمل های تصویری، تقسیم تکلیف به بخش های کوچک تر و در نظر گرفتن علایق خاص دانش آموز کمک کننده است. بهتر است با خانواده درباره مدت زمان مناسب و روش انجام تکلیف توافق کنید.
2-چگونه می توانم رفتارهای چالش برانگیز دانش آموز اوتیستیک را در کلاس مدیریت کنم؟
ابتدا باید محرک های رفتار را شناسایی کنید. سپس از راهبردهای پیشگیرانه مثل برنامه ریزی بصری، هشدارهای قبل از تغییرات و سیستم های پاداش استفاده نمایید. در مواجهه با رفتارهای چالش برانگیز، حفظ آرامش، دوری از تنبیه و استفاده از راهبردهای تنظیم حسی (مثل وسایل فشاردهنده یا حرکات ریتمیک) کمک کننده است.
اغلب کودکان طیف اوتیسم دارای اختلال یادگیری نوشتن و یا خواندن می باشند. این امر نیاز این کودکان را به اموزش های خاص روشنتر می کند. نحوه آموزش اوتیسم با در نظر گرفتن مشکلات حسی و اختلالات درکی این کودکان باید توسط دکتر متخصص اوتیسم برنامه ریزی شود. مرکز توانبخشی اوتیسم زیر نظر دکتر صابر به ارائه خدمات مختلف در حیطه تشخیص و درمان اوتیسم می پردازد. آموزش نوشتن به اوتیسم از دیگر خدمات مرکز اوتیسم تهران است که توسط متخصصین این مرکز در کلینیک و منزل انجام می گیرد. کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم، روانشناسی، بازی درمانی و رفتاردرمانی، ماساژ درمانی و…. همگی از خدمات موثر مرکز اوتیسم دکتر صابر در جهت درمان این کودکان می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مشکل نوشتن اوتیسم
چالشهای حسی افراد دارای اوتیسم میتواند به شکل حساسیت یا پاسخ کاهش یافته به ورودی حسی باشد. هر دو مورد میتواند چالش‌هایی را در نگه داشتن ابزارهای نوشتن و اجرای حرکت برای نوشتن با دست ایجاد کند ویژگی‌های ابزاری که ممکن است برای کودک دارای حس‌های حساس مفید باشد شامل امتحان سایزها، شکلها، جنس‌ها و انواع ابزارهای نوشتن است تا ببینیم کدام یک از لحاظ حسی برای دانش‌آموز قابل پذیرش‌تر است. علاوه بر ابزار واقعی نوشتن، کاغذ و سطح نوشتن نیز میتواند بر دانش‌آموزان حساس تاثیر بگذارد. توجه به نوع رنگ و بافت کاغذ مورد استفاده نیز ضروری است. برخی دانش‌آموزان ممکن است از نظر حسی ترجیح دهند خودکار یا مداد روی سطح نوشتن بکشند. تخته‌ها یا خودکارهای ژله‌ای تجربه نوشتن نرم‌تر و محکم‌تر به همراه کشش کمتر ارائه میدهند، در حالیکه قلم‌های با نوک نازک و کاغذهای ضخیم‌تر هنگام نوشتن مقاوم‌ترند و در آخر افراد دارای اوتیسم نه تنها ممکن است حساسیت‌های حرکتی و لمسی داشته باشند بلکه برخی ممکن است حساسیت‌های بینایی به کاغذ و رنگ متن هم داشته باشند.
درمان اختلال یادگیری نوشتن اوتیسم
تست رنگ صفحه در تعیین رنگهای موثرتر در حمایت از نیازهای نوشتن برای یک دانش آموز خاص میتواند مفید باشد. اگر دانش‌آموز تازه شروع به نوشتن کرده است و در نگهداشتن ابزار نوشتن به دلیل حساسیت‌های حسی مشکل دارد گاهی تکنولوژی‌های صفحه لمسی گزینه‌ای را برای پشتیبانی از استفاده از ابزارهای نوشتن در آینده به دانش‌آموز ارائه میدهد. اغلب یک انگشت می تواند برای خلق حروف، کلمات یا جملاتی استفاده شود که روی صفحه نمایش بدون نیاز به نگهداشتن ابزار نوشتن نمایش داده میشود و به دانش‌آموز اجازه میدهد تا حس کینستاتیک شکل‌دهی و حروف را بدون روبرویی با چالش نگه داشتن ابزار همزمان رشد دهد این کار از طریق برنامه شناسایی دستخط، در دستگاه صفحه لمسی یا از طریق اپلیکیشن‌های جداگانه به خصوص اپلیکیشن‌های طراحی انجام‌پذیر است به دلیل سایز بسیار کوچک اغلب صفحه‌های لمسی و سایز ضربه انگشت این کار عموماً راه حل خوبی برای نوشتن متن‌های طولانی نیست. با این حال در حال حاضر قلم‌هایی وجود دارند که به جای اینکه مانند ابزار نوشتن در دست نگه داشته شود روی انگشت پوشیده میشود این قلم ها را می‌توان برای ایجاد لمس دقیق‌تر به وسیله انگشت استفاده کرد که منجر به ضربه کوچک میشود و به فرد اجازه میدهد ورودی متن بیشتری نسبت به ضربه انگشت قبلی داشته باشد.
برخی اپلیکیشن‌ها به خصوص آنهایی که مخصوص طراحی هستند نیز گزینه‌ای دارند که سایز علامت ایجاد شده به وسیله انگشت را علیرغم سایز واقعی انگشت تطبیق میدهند. به هر حال به طور کلی استفاده از انگشت برای ایجاد ورودی دست نوشته روی صفحه لمسی برای دانش آموزان اوتیسمی که به تازگی نوشتن یا طراحی را شروع کرده‌اند بهترین استفاده را دارد زیرا درک این مسئله را که حرکات صورت گرفته روی کاغذ معنادار هستند برای دانش‌آموز آسان میکند و آگاهی حرکتی از شکل‌گیری حروف را در آینده رشد میدهد. امتحان وسایل سنگین نوشتاری برای دانش‌آموزان اوتیسم با پاسخ‌دهی حسی کاهش یافته و همچنین افرادی که روی سطح نوشتاری زیاد فشار میآورند مفید می‌باشد. سطوح نوشتاری و کاغذهای با ضخامت و بافت زیاد ورودی و مقاومت اضافی را فراهم میکنند. افزایش مقاومت و وزن میتواند گاهی در ایجاد ورودی حسی اضافه مورد نیاز کودکان اوتیسم مفید باشد. اغلب نسبت به آنچه که هر کودک اوتیسم به عنوان یک وسیله نوشتاری و کاغذ بر اساس نیازها و ارجحیت‌های حسی اش نیازمند است، تنوع نسبتاً گسترده‌ای از لوازم وجود دارد. آزمایش کاغذها و ابزارهای مختلف با توجه به ویژگی‌های شخصی فرد میتواند گزینه‌های انتخابی را کمتر کند.
نکات فیزیکی در درمان اختلال نوشتن اوتیسم
کودک دارای اوتیسم ممکن است چالشهای حرکتی نشان دهد که شامل ضعف و آگاهی از بدن، ضعف ثبات فوقانی و ضعف عمومی است. این چالش‌ها میتواند مستقیماً بر نوشتن از لحاظ سرعت، کیفیت و استقامت تاثیر بگذارد. با این حال قبل از اینکه تاثیر واقعی حرکتی نوشتن مشخص شود بهتر است وضعیت عمومی و حالت نشستن کودک اوتیسم مورد توجه قرار گیرد، چرا که خود این مسئله بر موفقیت نوشتن تاثیر خواهد گذاشت.
ارتفاع میز و صندلی باید طوری تنظیم شود که کودکان اوتیسم بتوانند به راحتی پشت میز بنشیند طوری که کف پاهایشان کاملاً روی زمین قرار گیرد. آنها همچنین باید قادر باشند آرنج‌ها را روی میز در یک ارتفاع طبیعی برای حمایت مناسب قرار دهند و برای شرکت در ام نوشتن، به اندازه کافی به وسایل نزدیک شوند. کودکان اوتیسم دارای ضعف قابل توجه و مشکلات تون عضلانی پایین احتمالاً پشتیبانیهای نشستن و وضعیت اضافی را نیز خواهند داشت که فراتر از اندازه استاندارد میز و صندلی تهیه شده در کلاس درس است. کاردرمانگر و یا فیزیوتراپیست باید به امکانات اضافه کمک کند. مهم است قبل از پرداختن به دیگرامکانات نوشتن به این مسائل توجه کنیم، کمک به نشستن مناسب اغلب بر عملکرد نوشتن بدون امکانات اضافه یا حتی با امکانات کمتر تاثیر مثبت میگذارد و کودکان دارای اوتیسم ممکن است الگوهای گرفتن متفاوتی در عمل نوشتن نشان دهند که بعضاً به مربوط به حساسیت‌های حسی مانند تون عضلانی پایین یا ضعف عضلانی است که منجر به اختلال نوشتن در اوتیسم می شود. دستگیره‌های مخصوص که سرنخ‌های بینایی را برای قرار دادن انگشت در جاهای مخصوص روی قلم ارائه میدهد ممکن است برای دانش آموزان اوتیسمی که برای پیدا کردن و پیشرفت در الگوی گرفتن امداد نیاز به کمک داشته باشند، تشویق‌کننده باشد.
برای کودکان اوتیسمی که به عنوان یک مسئله زیربنایی در چالشهای نوشتن قدرت کم و ضعف دارند، ابزارهای نوشتاری سایز بزرگ گاهی مفید است. ابزارهای نوشتاری قابل پوشیدن که وضعیت مناسبی ایجاد میکند و نیاز به گرفتن ابزار نوشتاری را کاهش دهد نیز به احتمال زیاد میتواند مفید باشد. همچنین سطوح نوشتاری که نرم و صاف هستند و هنگام نگاشتن مقاومت کمی دارند مانند وایت برد برای مشکلات نوشتن اوتیسم ممکن است سودمند باشد.
ویژگی بینایی حرکتی فناوری کمکی
افراد دارای اوتیسم دارای نواقص اساسی در یکپارچه‌سازی حرکتی بینایی هستند که بر توانایی‌شان در شکل‌دهی و حروف و کلمات مانند اندازه و فاصله مناسب و عروق تأثیر میگذارد مخصوصاً درشت‌‌نویسی مشخصه آن نوشتن بسیار بزرگ است. یک مسئله شایع در دستخط افراد دارای اوتیسم است. این نوع چالش‌ها با استفاده از کاغذهای خاصی که سرنخ‌های بینایی و یا بساوایی دارند میتوانند رفع شود.
کاغذهایی که سرنخ‌های بساوایی دارند یک یا چندین خط برجسته دارند به طوری که کودکان اوتیسم خط را هنگام برخورد با ابزار نوشتاری‌اش حس میکند. آن نوع کاغذها را می‌توان خرید یا میتواند با پوشیدن رنگهای برجسته یا چسب مایع سفید روی خطوط خود کاغذ ساخت. این کاغذها برای راهنمایی کودکان اوتیسم در سایزبندی مناسب و حروف و کلمات میتواند مفید باشد.
کاغذهای خاص همراه سرنخ‌های بیماری میتواند تناوب بسیاری داشته باشد که سرنخ‌های بینایی را برای خطوط و فضاها ارائه میدهد. کاغذها را می‌توان بارها برای حمایت از اموزش از رشد نوشتن استفاده کرد و همچنین پشتیبانی بینایی دائمی را برای حفظ مهارتهای رشد یافته فراهم کرد. کاغذهایی با انواع مرزبندی‌ها و خطوط متفاوت وجود دارد مانند خطوط مقطع، خطوط نقطه‌چین و خطوط پررنگ و کادر برای حروف. همچنین کاغذهایی با کدگذاری رنگی وجود دارد به طوری که هم خطوط و هم فضاهای نوشتاری با رنگ کدگذاری شده باشند. علاوه بر این، کاغذهایی با تصاویر کمکی، خط‌های پایین، متوسط و بالا برای راحت نوشتن علامت‌گذاری شدهاند.
از نظر برنامه ریزان آموزشی برای کودکان اوتیسم مهم ترین ویژگی هایی که افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم را از سایرین جدا می سازد این است که اوتیسم مشكلی عصب شناختی است و مشکلات رشد و شیوه های خاص یادگیری ریشه در این واقعیت دارد. بر همین اساس این افراد دارای تفاوت در رشد و الگوهای رشدی هستند، الگوهای رشد آنان تخریب نشده است بلکه متفاوت از سایر افراد است. این الگوی متفاوت باعث ایجاد فرهنگی خاص برای این گروه از افراد شده که به “فرهنگ اتیسم” مشهور شده است. در مرکز اوتیسم تهران با در نظر گرفتن الگوهای رشدی کودکان اوتیسم به طراحی روش آموزشی در اوتیسم جهت درمان کودکان اوتیسم پرداخته شده است. دکتر صابر با گردآوری تجهیزات پیشرفته درمانی و متخصصین مجرب در حیطه کاردرمانی اوتیسم ، گفتاردرمانی و روانشناسی نحوه آموزش به کودکان اوتیسم را به صورت متفاوتی ارائه می کنند.
درک فرهنگ اوتیسم و اثر آن بر روی رفتار و شیوه های یادگیری باعث می شود که تفاوت ها و شباهت های آنان با سایر افراد مشخص شود. به منظور شناسایی این تفاوت ها و مشابهت ها همکاری میان والدین و متخصصان از اولویت برخوردار است و باعث می شود که بیشترین میزان بهره مداخلات درمانی به افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم برسد، آموزش مناسب به ارزیابی رشدی صحیح وابسته است .دلیل استفاده از این روش این است که بررسی های انجام شده بر روی نحوه ادراک افراد قرار گرفته در طیف اختلالات اوتیسم نشان می دهد که آنان محیط را به صورت قطعات مختلف و مجزا از هم درک می کنند. سازمان دهی رفتار حول زمینه های ویژه (مجموعه رفتارهای که در ارتباط با یک محرک یا شرایط خاص در افراد شکل می گیرد) برای آنان دشوار است و به دلیل وجود اختلالات حسی مدیریت محرک های حسی و جداسازی و طبقه بندی آنها برایشان دشوار است بنابراین واکنش های مناسب در برابر هریک از آنها برای شان اغلب غیر ممکن است. برای جبران این ناتوانی ها روش آموزشی در اوتیسم شیوه آموزش ساخت دار است که تأكیدی است بر :
سازماندهی محیط فیزیکی : شیوه ای از چیدمان که مبلمان و ابزارهای موجود در کلاس به گونه ای سازمان دهی شوند که معنی و با زمینه مشخصی را به محیط و فضای کلاس اضافه کند. این کار به دو دلیل انجام می شود نخست ایجاد موانع مشخص فیزیکی و بصری؛ مشخص کردن مسیرهایی که افراد را به مکان های مشخص شده انجام فعالیت هدایت می کند .
استفاده از برنامه های انفرادی : به منظور افزایش امکان پیش بینی محرک های محیطی برای فرد انجام می شود.
ارتقاء سطح مهارت های مستقل
تعديل و انطباق مواد و محتواهای آموزشی و شیوه هایی که بر اساس آنها اطلاعات به صورت بصری به فرد ارائه می شود .
نحوه آموزش ساخت دار نوعی برنامه آموزشی نیست، بلکه نوعی چار چوب است. چارچوبی برای تفکر درباره نیاز های کودکان دارای اوتیسم و راهنمایی که با استفاده از آن می توان هر برنامه آموزشی را برای اوتیسم در هر سطحی آموزش داد .
برای شروع برنامه حمایت های بصری موارد زیر را در نظر گیرید :
نخست به این سئوال پاسخ دهید که حمایت های بصری قرار است چه نوع کمکی به فرد بکند؟ پاسخ می تواند موارد زیر باشد :
فراهم آوری امکان انتخاب
ارائه اطلاعات در مورد پیش بینی فعالیت های آینده و با محل قرار گیری و بافتن سایر افراد (کارگاه، کلاس درس، زمین بازی و …)
راهنمای انجام فعالیت و یا انتقال از محلی به محل دیگر
کمک به تکمیل یک کار که از مراحل مختلفی تشکیل شده است
پیش از آنکه وقت و انرژی خود را وقف انتخاب و استفاده از شیوه ای از حمایت بصری برای یک فرد کنید، با پستی در مورد اینکه کدام ویژگی این حمایت ها برای فرد مناسب است اطلاعاتی به دست آورید. اگر فرد جدید به گروه شما اضافه شده است و هنوز به خوبی وی را نمی شناسید باید زمانی را صرف این موضوع کنید که واکنش های وی را به تصاویر، اندازه، رنگ ها و شکل های مختلف مشاهده کنید. وقتی که فرد چگونگی استفاده از یک حمایت بصری خاص را یاد گرفت باید استفاده از یک محرک بصری را آغاز کنید و سپس به طور سازمان یافته تعداد روش های مناسب و مورد نظر خود را به سطح مورد نیاز برسانید. مثلا اگر از یک برنامه مربوط به جدول تصویری برای افزایش میزان استقلال در ضمن انجام بازی استفاده می کنید، اول از یک تصویر استفاده کنید. وقتی فرد یاد گرفت که به آن تصویر واکنش نشان دهد، یک تصویر دیگر اضافه کنید. هر گاه اطمینان حاصل کردید که فرد قادر است هر دو فعالیت را به طور مستقل انجام دهد، تصویر سوم را اضافه کنید و این کار را ادامه دهید تا زمانی که فرد قادر خواهد بود که تمامی فعالیت در نظر گرفته برای وی را متناسب با سن و سطح رشد خود به طور مستقل انجام دهد. برای در نظر گیری سطح رشد و سن فرد، گاه لازم است که فرد هم سن وی را که دارای رشد عادی است مشاهده کنید تا بدانید که قادر به انجام مستقل کدامین فعالیت ها است. در این صورت هدف در نظر گرفته شده شما به واقعیت نزدیک تر خواهد بود.
هانن، در نظر گیری هر اشاره با علامتی از جانب فرد به عنوان وسیله ای برای برقراری ارتباط با دیگران امری است کاملا مورد توجه و اهمیت و توصیه می شود که مربی در نحوه آموزش به کودکان اوتیسم، مراقبان و اطرافیان براساس وضعیت کودک اوتیسم و زمینه ای که درخواست در آن صورت می گیرد از خود واکنش نشان دهند و در صدد رفع نیاز و برآوری خواسته های او برآیند. به عنوان مثال، کودک به سمت شیر آب حرکت می کند، می توانید به عنوان یک مراقب با بزرگتر کلمه “آب” را بر زبان آورده و جمله “پس آب می خواهی” را بر زبان بیاورید. این شیوه از برقراری ارتباط و واکنش نشان دادن به حرکت و فعالیت های او می تواند سرنخی برای برقراری ارتباط با دیگران با استفاده از حرکت به سمت اشياء مورد نظر، در اختیار وی قرار دهد. در این روش از صدا و کلمات با توجه به علائق فرد استفاده می شود. یعنی موضوع یا شی مورد علاقه فرد در مرکز برنامه ارتباطی قرار دارد و فرد برای انجام یک تعامل دو جانبه تشویق می شود. تقلید حرکت فرد در ضمن رفتن به سمت شی مورد نظر می تواند سرنخ دیگری در مورد انجام فعالیت دوجانبه در اختیار وی قرار دهد. مراقب فرد با والدین نیز فرصتی به دست خواهند آورد تا فعالیت های دیگری (با کلماتی دیگر) را به عملکردهای فرد اضافه کرده و فرصتی برای تقلید حرکت و با کلمه جدید برای او فراهم کنند. چنین روشی به عنوان یکی از فعالیت های فرد محور در نظر گرفته می شود که معمولا فشارها و اضطراب های معمول برنامه های مداخله ای را با خود به همراه ندارد.
نحوه آموزش به کودکان اوتیسم
در برنامه “بيش از کلام ” هانت به منظور توسعه مهارت های گفتاری و ارتباطی فرد، پیشنهاد می شود که والدین و مراقبان کودک به فعالیت های آنان بپیوندند، حتی اگر انجام این کار در مراحل نخست دشوار باشد و کودک از چنین فعالیتی چندان استقبال نکند. پیوستن به فعالیت های کودک اوتیسم در زمانی که وی مایل به پیوستن دیگران به فعالیت هایش نیست امری دشوار است، به ویژه زمانی که کودک اوتیسم از انجام فعالیت های انفرادی با خود لذت می برد، تمامی این وضعیت ها نشانگر این موضوع است که فرد فاقد مهارت های مربوط به انجام تعاملات اجتماعی در عملکردهای روزانه و بازی های خود است. در هر حال اغلب ورود آرام و تدریجی به دنیای کودک و ارائه فرصت های متعدد برای عادت کردن وی به حضور فردی دیگر در کنارش از جمله راهکارهای مناسب تقویت سطح ارتباطی به شمار می آید.
در تدریس ادبیات، سازمان دهنده های ترسیمی و تصاویر داستانی ابزارهای قابل اعتمادی برای کمک به افراد دارای 
