دسته: کاردرمانی

کاردرمانی و توانبخشی

کاردرمانی یکی از زیرشاخه های مهم در علم توانبخشی است که در سال های اخیر با رشد چشم گیری از نظر تکنیکی و عملکردی روبرو بوده است. کاردرمانی هم در زمینه توانبخشی مشکلات جسمی در بزرگسالان نظیر اختلالات ارتوپدیک، شکستگی و آسیب های مفصلی، همچنین در حیطه مشکلات نورولوژیک مانند آسیب مغزی، ضربه مغزی، سکته مغزی، آسیب های نخاعی ناشی از تصادفات و بیماری هایی نظیر پارکینسون، ام اس، آلزایمر و دمانس به صورت تخصصی عمل کرده و موجب بهبود کیفیت زندگی در بیماران می گردد. گرایش دیگری از کاردرمانی در زمینه مشکلات روان در بزرگسالان فعال می باشد و در مراکز نگهداری روزانه بیماران فعالیت می نمایند. قسمت مهمی از فعالیت های کاردرمانی در توانبخشی کودکان ارائه می گردد. که شامل کاردرمانی اختلالات تکاملی کودکان، کاردرمانی در کودکان فلج مغزی و مشکلات حرکتی، کاردرمانی ذهنی کودکان با اختلالات ذهنی و کاردرمانی در کودکان اوتیسم، بیش فعالی و اختلالات یادگیری می باشد. مرکز کاردرمانی دکتر صابر به صورت تخصصی در حیطه توانبخشی کودکان فعالیت می نماید.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کاردرمانی و توانبخشی

بخش های مختلف کاردرمانی و توانبخشی دکتر صابر شامل، کاردرمانی ذهنی، کاردمانی جسمی، کاردرمانی حسی،کاردرمانی یکپارچگی حسی(SI  )، ماساژ درمانی، سنسوری روم، توانبخشی بینایی در اتاق تاریک، توانبخشی مهارت های شنیداری، رفتاردرمانی، بازی درمانی و بخش تست های هوش و امادگی برای سنجش و… که در کنار گفتاردرمانی تخصصی کودکان به بهبود هر چه سریعتر کودکان با نیازهای خاص کمک می نماید.

یک چهارچوب کاردرمانی برای توان‌بخشی مؤثر مفید است

ICF ظرفیت و عملکرد را به‌عنوان ابعاد انجام فعالیت و مشارکت در نظر می‌گیرد. همچنین آگاهی در مورد تأثیر بافتار بر شرایط فرد ( برای مثال محیط فیزیکی یا شرایط اقتصادی) و تشخیص اینکه اینها می‌توانند به‌عنوان تسهیل‌کننده یا موانع برای توانایی فرد در نظر گرفته شوند نیز مهم است.

گذشته از تعاریف ظرفیت و عملکرد، ICF هیچ چهارچوبی را برای آنالیز توانایی‌های فرد پیشنهاد نداده و معیارهای اندازه‌گیری را برای تعیین و درجه‌بندی سطوح، آسیب محدودیت در فعالیت و مشارکت ارائه می‌کند؛ اما این معیارها کلی هستند و اجازه توصیف یک مشکل را نمی‌دهند؛ بنابراین کار درمانگران به‌منظور برنامه‌ریزی مؤثر جهت درمان یا مداخلات به یک چهارچوب کاردرمانی برای تشخیص بهتر مشکلات و توانمندی‌های فرد نیاز دارند. OTPF ساختاری را پیشنهاد می‌کند که در ادامه آمده است:

• × عوامل شخصی مانند ارزش‌ها ، عقاید و عملکردهای بدنی بیشتر توضیح داده شده است.
• × جنبه‌های محیطی و بافتاری به طور کامل آنالیز می‌شوند.
• × مهارت‌ها و الگوهای عملکردی که نیاز به انجام دارند مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌گیرند

بدون چنین دانشی، تعیین تأثیر هر آسیب (در ساختار یا عملکرد بدن) بر عملکرد آکوپیشنال یک فرد مشکل است. برای شرح این مسئله ، مثالی در مورد رانندگی معرفی می‌شود. بیشتر بزرگسالان درک کلی از چگونگی راندن یک خودرو و مهارت‌های موردنیاز آن دارند بیشتر افراد می‌دانند که رانندگی نیاز به توانایی‌هایی همچون

• × هماهنگی اندام‌های فوقانی و تحتانی
• × قابلیت دید واضح
• × آگاهی و به‌کارگیری قوانین جاده
• × کارکردن و کنترل خودرو

مهارت های عملکردی در کاردرمانی

به‌ هرحال آن چه که کمتر آشکار است ” نیازهای فعالیت “در فرد که به معنای “مهارت‌های عملکردی” می‌باشد و این که چگونه بافتار می‌تواند بر این موارد تأثیر بگذارد.

مهارت‌های عملکردی می‌توانند شامل توانایی:

• × حفظ انرژی و زمان‌بندی مؤثر عملکرد
• × حفظ توجه و انتخاب اطلاعات مهم بینایی شنوایی و لامسه
• × استفاده از دانش استفاده از حافظه کوتاه‌مدت، توپوگرافیک و رویه‌ای) برای رسیدن به هدف موردنظر (رسیدن به مقصد به طور ایمن)
• × سازماندهی خود و محیط برای عملکرد مؤثر خودرو
• × شروع ، توالی وپایان رساندن تکلیف موجود در رانندگی به طور مناسب
• × حفظ پوزیشن وایجاد توالی هماهنگ از حرکات، کارکردن به‌صورت دوطرفه و یک‌طرفه برای کنترل‌کردن
• × مشاهده پاسخ و تنظیم شرایط تغییریافته و حوادث غیرقابل‌پیش‌بینی

گسترش مهارت‌های عملکردی برای استفاده در طول رانندگی بر حسب شرایط، جاده موقعیت جغرافیایی و عملکرد کسانی که از جاده عبور می‌کنند تغییر می‌یابد.

OTPF مهارت‌ها و الگوهای عملکردی و نیازهای فعالیت را به‌عنوان ابعاد در حال انجام شناسایی کرده است و نه‌تنها بر تمایلات فردی (ساختار و عملکرد بدن) تأکید می‌کند، بلکه بر محیط و ویژگی‌های فعالیت و نقش خود فرد نیز اشاره دارد.

1. کاردرمانی بر عملکرد بیشتر از ظرفیت تأکید دارد که این توانایی فرد برای ” انجام‌دادن” یا عمل در محیط و بافتار طبیعی می‌باشد.
2. کار درمانگران هویت، محتوا و زمینه‌ی یک فعالیت را که بر چگونگی انجام تأثیر می‌گذارد، تشخیص و بنابراین روی نیازهای فرد اثر می‌گذارند.
3. زمانی که برای حل مشکلات آکوپیشنال فرد تلاش می‌شود نه‌تنها بر سلامتی و توانایی‌های خود فرد بلکه بر جنبه‌های بافتاری عملکرد (تسهیل‌کننده و مانع ) ، نیز تمرکز می‌شود.

بنابراین ، ترکیب دو چهارچوب یک مکانیسم سیستماتیک فراهم می‌کند که کاردرمانگر می‌تواند:

• × ویژگی‌ها و نیازهای تکلیف ، فعالیت یا آکوپیشن را تجزیه‌وتحلیل کند.
• × نقایص فرد، محدودیت در فعالیت و مشارکت را برای بررسی و ارزیابی‌های بیشتر مشخص کند.
• × عملکردهای بدنی سالم که می‌تواند در فرایند درمانی جهت به حداکثر رساندن عملکرد آکوپیشنال استفاده شود را تعیین می‌کند.
• × تأثیرات مثبت و منفی محیط، فیزیکی اجتماعی و نگرشی را تحلیل می‌کند.

چرا شناخت برای تجزیه تحلیل کارها، تکالیف و فعالیت‌ها نیاز است؟

فرایندهای ذهنی فرد که شناخت را تشکیل می‌دهند شامل مکانیسم‌های عصبی پیچیده می‌باشد (مانند درک یا حافظه) و همیشه در داخل مجموعه‌ی پیچیده ، یکپارچه و مرتبط عمل می‌کنند. درک ، نیاز به حافظه دارد چرا که بدون حافظه نمی‌توان اشیا را بازشناسی کرد. در مقابل ، حافظه هم نیاز به درک دارد، و بدون فرایند درکی نمی‌توانیم به تجربیات معنی دهیم.

درباره رانندگی در یک خیابان شلوغ فکرکنید. راننده به یک نقشه‌ی ذهنی از راه نیاز خواهد داشت. این کار نیازمند حافظه، و توانایی حفظ مداوم منظره و چشم‌انداز اطراف و مقایسه آن با نقشه‌ی ذهنی می‌باشد . به‌عبارت‌دیگر وی باید قادر باشد تا اطلاعات بینایی را دریافت کرده، و آن را با دانش ذخیره شده از قبل مقایسه کند ، و برای برنامه‌ریزی و اعمال آینده مورداستفاده قرار دهد. به‌علاوه، وی باید توجه خود به فعالیت را در همه حال، حفظ کند، و از کنترل و چک‌کردن سرعت و موقعیت در جاده استفاده کند. وی باید حوادث پیرامون، سایر وسایل نقلیه ترافیک و علائم را مورد بازبینی قرار دهد. همچنین، ممکن است به طور خودبه‌خود با یک مسافر صحبت کند یا به رادیو گوش دهد.

برای به‌دست‌آوردن همه اینها راننده باید دارای موارد زیر باشد:

• × توجه – پیوسته انتخابی و انتقالی
• × درک – بینایی – فضایی، شنوایی و لامسه
• × استفاده از حافظه کوتاه‌مدت توپوگرافیک و رویه‌ای
• × برنامه‌ریزی حرکتی و اجرای حرکات مهارتی
• × اعمال اجرایی: حل مسئله و تصمیم‌گیری سریع

آنالیز رانندگی اهمیت فرایندهای شناختی، یکپارچگی و تعامل آنها را نشان می‌دهد. مثال‌های ابتدایی از آقای ب نیز اهمیت عملکرد شناختی فردی در مهارت‌های زندگی روزمره را نشان می‌دهند، خصوصاً زمانی که نقص یک عملکرد مانند حساب‌کردن می‌تواند منجر به ناتوانی در حفظ شغل گردد.

چرا آگاهی از آسیب مهم است؟

آگاهی از فرایندهای شناختی برای تجزیه‌ وتحلیل عملکرد و تشخیص مشکلات آکوپیشنال (محدودیت در فعالیت و مشارکت) مهم است. همچنین این آگاهی برای کار درمانگر جهت تفاوت قائل‌شدن بین نقایص شناختی نیز اهمیت دارد.

در مورد آقای ب، مشکل وی در تکمیل تکالیف پیچیده می‌تواند چندین عامل داشته باشد :

۱. مشکلات موجود در بازیابی می‌تواند وی را از یادآوری دستورالعمل‌ها بازدارد.

2. نقایص حل مسئله ممکن است سبب ناتوانی در به‌کارگیری نقش‌ها در مسائل جدید شود.
3. فقدان سائق می‌تواند موجب ناامیدی وی از تلاش در امور سخت شود.

آگاهی از منابع احتمالی مشکلات، درمانگر را برای تشخیص اینکه کدام جنبه از شناخت نیاز به ارزیابی دارد، و اینکه چگونه بهترین درمان انتخاب شود یاری می‌دهد اگر مشکل آقای ب  برخواسته از بازیابی ضعیف وی  باشد، آماده‌کردن دستورالعمل‌های نوشتاری به موفقیت او کمک می‌کند؛ اما اگر مشکل وی در حل مسئله، باشد نیاز است تا فرد را قادر سازیم که قواعد را یاد بگیرد و آنها را در برنامه‌ی تکالیف درجه‌بندی‌شده تمرین کند.

بنابراین ، محدودیت فعالیت می‌تواند چندین دلیل احتمالی داشته باشد، و نیاز است که بنا به علت‌های مطرحه رویکرد درمانی متفاوت بکارگرفته شود انتخاب مداخله بدون آگاهی از شناخت، آنالیز آکوپیشنال دقیق و ارزیابی آسیب‌ها می‌تواند نتایج ناموفقی داشته باشد.

سوالات متداول

1- آیا کاردرمانی تنها مختص کودکان است؟

خیر. گرچه بیشتر افراد کاردرمانی را برای کودکان می‌شناسند، اما بزرگسالان نیز در صورت بروز مشکلات جسمی، شناختی یا روانی نیازمند کاردرمانی می‌شوند.

2- چه سنی برای شروع کاردرمانی مناسب است؟

کاردرمانی محدودیت سنی ندارد. از نوزادان با تأخیر رشدی گرفته تا سالمندان با مشکلات حرکتی یا شناختی، همگی می‌توانند از خدمات کاردرمانی بهره‌مند شوند. هرچه زودتر مداخله انجام شود، نتیجه بهتری حاصل خواهد شد.

کاردرمانی درکی

مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی درکی، شناختی و کاردرمانی ذهنی و جمسی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. بررسی دقیق روند رشد ذهنی کودکان و تشخیص نقاط ضعف و تاخیر رشدی کودکان در مرکز کادرمانی و گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر به صورت تخصصی انجام می گیرد و بسته به اختلال تشخیص داده شده، از خدمات کاردرمانی درکی، کاردرمانی یکپارچگی حسی و … جهت درمان استفاده می شود. در این متن به بررسی نکاتی در زمینه رشد درکی شناختی کودکان پرداخته می شود.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کاردرمانی درکی و موارد شناختی در نوزادان

کاردرمانان به صورت دقیق روند رشد کودکان را مشاهده و ارزیابی می کنند.

– در ۶ ماه اول زندگی، کودک در مورد بدن خود می‌آموزد و اثر آن را بر محیط متوجه می­شود. یادگیری نوزاد از طریق حواس اولیه (نگاه کردن، چشیدن، لمس‌کردن، بوییدن، شنیدن و حرکت دادن) صورت می‌گیرد. بازی بر عملی که روی اشیا اجرا می‌شود و متمرکز است (مانند به دهان گذاشتن یا تکان دادن آن) به جای اینکه روی (کاربرد) اشیا متمرکز باشد.

– در ۸ الی ۹ ماهگی گستره توجه نوزادان به ۲ الی ۳ دقیقه است. در این سن بقای اشیا را می‌آموزد (یعنی حتی اگر اشیاء در دامنه بینایی نوزاد نباشد و آن را نبیند می‌داند همچنان وجود دارد) می‌تواند منبع صدا را پیدا کند و به صورت فعال به دنبال صدای جدید می‌گردد.

– موارد شناختی مهم در ۱۲ ماهگی:

* درک کاربرد اشیاء افزایش می­یابد – بازی به طور پیشرونده بر اساس اسباب بازی­ای که استفاده می­شود تعیین می‌گردد و کودک مطابق عملکرد و کاربرد اسباب­‌بازی با آن بازی می­کند (به عنوان مثال با ماشین، ماشین­بازی می­کند و تفنگ بازی نمی­کند)

* کودک رفتار هدف محور بیشتری نشان می­دهد، یعنی رفتارهای مشخصی برای رسیدن به اداف مشخص انجام می­دهد.

* ابزار در این سن مم می­شوند، زیرا کودک به منظور اینکه بهفمد ابزار چگونه کار می­کنند (مثلا دکمه چگونه باز می­شود) با ابزارهای منزل بازی می­کند (مانند چکش و بیلچه)

– در سال دوم کودک می­تواند چندین توالی پشت هم بچیند، به عنوان مثال عروسک­ها را درون ماشین اسباب­بازی قرار دهد و سپس ماشین را حرکت دهد. انجام فعالیت­های متوالی نشان دهنده افزایش حافظه و گسترش توجه می­باشد.

– توانایی شناختی کودک در سن 5/1 سالگی:

• بازی اجتماعی
• تقلید از بزرگسالان
• انجام اعمال متوالی
• رعایت نوبت
• درک بقای شی

اجتماعی

– هدف ابتدایی سیستم بدنی نوزاد تازه متولد شده، حفظ کارکرد بدن است (یعنی سیستم‌های قلبی عروقی، تنفسی و گوارشی) اما با بزرگتر شدن کودک هدف این سیستم افزایش تعامل با محیط می‌شود. حس اعتماد یا عدم اعتماد اولیه به ارتباط نوزاد با مراقبان اولیه­اش بستگی دارد.

– بر اساس گفته اریکسن : اولین نشانه اعتماد اجتماعی به راحتی غذا خوردن و به راحتی خوابیدن است.

– کودک از بدو تولد گریه کردن را بلد است و در ۲ ماهگی بروز سایر احساسات را شروع می‌کند (مانند خنده و لبخند).

– از ۵ الی ۶ ماهگی نوزاد به رفتن جلوی آینه علاقه نشان می­دهد، نشان دهنده شروع شناختن خودش است.

– از ۴ الی ۵ ماهگی صدا سازی می­کند و رضایت­مندی یا نارضایتی­اش را نشان ددهد.

– در سال دوم کودک تمایل دارد جلوی دید پدر و مادرش باشد و احساساتش را با بغل کردن و بوسیدن آنها ابراز می­کند، همچنان به والدین وابسته است و در نبود آنها دچار ترس می­شود.

-کودک در سن ۲ سالگی از بودن کنار کودکان دیگر لذت می‌برد، اما بیشتر تمایل دارد آنها را نگاه کند تا با آنها تعامل کلامی یا فیزیکی داشته باشد.

– در ۲ سالگی با سای کودکان در یک اتاق کنار هم بازی­های تقلیدی می‌کنند و تعامل کلامی کمی با یکدیگر دارند.

بافتار نوزاد و کاردرمانی کودکان

بافتارهای فرهنگی

– نژاد و قومیت بر چگونگی توجه والدین به کودک و اینکه چند وقت یکبار یک یا بار بچه را بغل می‌کنند و اینکه چقدر پاسخگوی گریه بچه هستند تأثیرگذار است.

بافتار فیزیکی

– محیط کودک در سال اول زندگی شامل خانه، تخت، صندلی و گهواره است.

– بازی زود هنگام در بغل پدر و مادر رخ می‌دهد. اولین بازی­های اکتشافی و آکوپیشن­های مربوط به وابستگی کودک در بغل و دامن پدر و مادر رخ می‌دهد.

– نوزاد در ۶ ماه دوم زندگی نیاز به حمایت کمتری در بازی دارد و نقش عمده والدین محافظت از کودک در برابر آسیب است. هر چه تحرک نوزاد بیشتر می‌شود هدف اصلی او معطوف به اکتشاف محیط می‌گردد.

-در دومین سال زندگی،‌ محیط کودک به حیاط خانه، خانه همسایه و نقاط اکتشاف نشده درون خانه بسط پیدا می‌کند. بازی کردن در فضای باز فرصت یکپارچه شدن حواس را می‌دهد اما از لحاظ امنیت نگران کننده است.

تأثیر کاردرمانی درکی بر رشد اجتماعی و تحصیلی

کاردرمانی درکی فراتر از مهارت‌های حرکتی ظریف، بسته‌ای جامع برای ارتقای رشد شناختی، ادراکی و اجتماعی کودک فراهم می‌کند. در جلسات گروهی یا بازی محور، کودک می‌آموزد چگونه نوبت‌بندی داشته باشد، با دیگران هم‌کاری کند و در فضای دسته‌جمعی از تحریکات حسی استفاده کند. این مهارت‌ها بنیاد ارتباط موثر با مدرسه و محیط اجتماعی هستند. تمریناتی مانند بازی با توپ برای تقویت هماهنگی چشم و دست، حل معماهای تصویری برای رشد حافظه دیداری و فعالیت‌های حرکتی گروهی برای تقویت مهارت اجتماعی طراحی می‌شوند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بهبود مهارت‌های درکی-حرکتی منجر به افزایش توانایی کودکان در یادگیری واژگان، ریاضی و ارتباط کلامی می‌شود  بنابراین کاردرمانی درکی نقشی حیاتی در پشتیبانی از مسیر تحصیلی و اجتماعی کودکان دارد.

نقش کاردرمانی درکی در ارتقای مهارت‌های نوشتاری

در دوران پیش‌دبستانی و دبستان، توانایی نوشتن یکی از مهم‌ترین مهارت‌های تحصیلی است. کاردرمانی درکی به‌ویژه از طریق تمرین مهارت‌های حرکتی ظریف، مانند گرفتن صحیح مداد، تمرین تمیزنوشتن و کنترل فشار، نقش کلیدی دارد. این فرآیند شامل ترکیب حس لامسه، بینایی و مهارت‌های حرکتی برای توسعه هماهنگی دقیق انگشتان است. کاردرمانگران با طراحی فعالیت‌هایی نظیر عبور دادن نخ از سوزن، تراشیدن مداد، شکل‌دهی با خمیر و نقاشی‌های ظریف، مسیر عصبی-عضلانی را تقویت می‌کنند. این تمرین‌ها باعث افزایش دقت، کنترل فشار، سرعت و توالی حرکتی در حین نوشتن می‌شوند. مهم‌ترین ویژگی این هدایت آن است که نه‌تنها مهارت نوشتن را بهبود می‌بخشد، بلکه به پرورش اعتماد‌به‌نفس و انگیزه کودک در فعالیت‌های تحصیلی نیز کمک می‌کند.

سوالات متداول:

1-چه نشانه‌هایی می‌تواند بیانگر ضعف در مهارت‌های درکی-حرکتی باشد؟
اختلال در گرفتن ابزار، عدم هماهنگی چشم و دست، افتادن مکرر، کندی در واکنش، مشکلات نوشتن یا لباس پوشیدن ممکن است نشان از ضعف در مهارت‌های درکی باشد

2-آیا والدین هم باید در جلسات حضور داشته باشند؟
بله؛ آموزش والدین مهم است، زیرا تمرین‌های ساده در منزل می‌تواند مداومت درمان را تقویت کند.

اوتیسم و بیش حسی شنیداری| اختلال پردازش شنیداری در اوتیسم| درمان اوتیسم| مرکز اوتیسم تهران

صداهای متعددی در اطراف ما وجود دارد. افراد عادی مهارت کافی برای حذف صداهای غیر ضروری و توجه به صداهای مورد نیاز را دارند، اما کودکان با اختلالات طیف اتیسم به تمام صداهای اطراف خود با درجه اهمیت متفاوت توجه دارند. مثلاً صدای ماشین ظرفشویی، گریه کودک و صدای مادر در حال اعتراض. در همین زمان ماشین هم در حال عبور از خیابان است و تهویه هوا هم در حال روش و خاموش شدن است. رادیو و تلویزیون هم روشن است. با این همه صدا شما کودک را مشاهده می‌کنید که در حال گرفتن گوش خود است زیرا شنیدن تمامی صداهای محیط برای وی آزار دهنده است. کاردرمانی و گفتاردرمانی در حیطه تعدیل حسی به کودکان اوتیسم کمک می کنند. مرکز اوتیسم دکتر صابر با استفاده از علم روز دنیا و تجهیز اتاق شنیداری در بهبود اختلالات حسی شنیداری کودکان اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید. امکانات این مرکز نظیر سنسوری روم ، اتاق تاریک، کاردرمانی حسی در کنار اتاق شنیداری موجب بهبود اختلالات حسی کودک و کاهش رفتارهای پرخاشگراه انان می گردد. از دیگر خدمات مرکز اوتیسم تهران  کاردرمانی حسی در منزل می باشد که در کنار خدمات کلینیکی با انجام تمرینات موثر حسی روند درمان کودکان اوتیسم را تهسیل می نماید.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کاردرمانی حسی و اوتیسم

آگاهی از درک کودک اوتیسم از محیط حسی یک گام مهم در کمک به تطابق و احساس رضایت و راحتی نسبت به دنیای اطراف است. اگر کودک احساس راحتی و آرامش داشته باشد احتمال بروز رفتارهای غلظ کمتر خواهد بود. از این رفتارهای غلط می­توان به تکان دادن دستها، قایم شدن زیر مبل و نگه داشتن دست در بالای سر اشاره نمود. البته اینگونه رفتارها کاملا از بین نمی‌روند اما رژیم حسی در کاهش این رفتارهای غلط موثر هستند.

روش‌های زیر می‌تواند برای از بین بردن صداهای مزاحم محیطی مورد استفاده قرار بگیرند.

۱. رادیو و تلویزیون در صورت عدم استفاده خاموش شود.

۲. یک قانون در خانه ایجاد کنید که هر کسی که می‌خواهد با یک نفر صحبت کند به جای اینکه از این اتاق به به آن اتاق برود در یک اتاق پابت صحبت خود را انجام دهد.

۳. استفاده از گوشگیر یا هدفن در مکانهای پر سر و صدا

4. به حجم صدای خود و دیگران به خصوص کودکانی که در یک اتاق هستند نظارت داشته باشید.
5. در مورد تکرار سئوال آگاهی داشته باشید. اغلب کودکان با اختلالات طیف اتیسم به مقداری زمان برای درک کلمات گفته شده توسط شما دارند. تکرار سئوالات شما مشابه زدن دکمه ریفرش در کامپیوتر است و کودک نیاز دارد که مجدداً فرآیند پردازش و درک صحبتهای شما را شروع کند.

کاردرمانی و رویکرد NDT

رویکرد NDT یکی از رویکرد های بیومکانیک در کاردرمانی است که بر پایه الگوهای حرکتی نرمال در رشد کودکان طراحی شده است. این تکنیک ها برای کودکان فلج مغزی مورد استفاده قرار می گیرند. در  رویکرد NDT کاردرمانگر با handling نقاط کلیدی تون پاسچرال را در کودک تسهیل می‌کند. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر به صورت تخصصی و با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی در حیطه توانبخشی کودکان فلج مغزی فعالیت می نماید.  امکانات این مرکز نظیر مکانو تراپی و کاردرمانی یکپارچگی حسی در حیطه کاردرمانی جسمی و اتاق تاریک بینایی، اتاق سنسوری و اتاق مهارت های شنیداری در زمینه ذهنی به بهبود کودکان cp کمک بسزایی می کند. کاردرمانی در منزل از دیگر خدمات این مرکز در زمینه درمان کودکان فلج مغزی می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

تعریف و مبانی نظری NDT

رویکرد NDT (درمان عصبی-تکاملی) در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ توسط مارگوت بوبت و کارل بالایر پایه‌گذاری شد. این روش بر این فرض طراحی شده که مغز کودکان فلج مغزی توانایی یادگیری مجدد الگوهای حرکتی طبیعی را دارد، مخصوصاً اگر تحریک‌های حسی (مانند فشار عمقی یا وزن اندام‌ها حین فعالیت) به شکل صحیح و هدفمند اعمال شود. در NDT، تمرکز بر پیشگیری و کاهش اسپاستیسیتی عضلانی، تقویت ثبات مفاصل پروگزیمال (مانند شانه و لگن)، و تسهیل حرکات طبیعی نظیر چرخش‌ها و انتقال وزن است. کاردرمانگر با کنترل نقاط کلیدی پاسچرال مانند شانه‌ها و لگن، شرایطی ایجاد می‌کند که کودک بتواند حرکات ظریف و دقیق را یاد بگیرد. الگوهای حرکتی پایه مانند چرخش شانه و سوپینیشن برای توسعه حرکات پیچیده‌تر ضروری هستند. این رویکرد به‌دلیل داشتن ساختاری منسجم و مبتنی بر شواهد، جایگاه مهمی در درمان‌های تلفیقی مانند کاردرمانی در منزل، یکپارچگی حسی و مکانو‌تراپی پیدا کرده است.

تکنیک‌های اصلی در NDT

NDT شامل مجموعه‌ای از تکنیک‌های تخصصی مانند «Handling»، «Positioning»، «Weight-bearing» و تحریک حس عمقی است. Handling به کاردرمانگر اجازه می‌دهد تا با قرارگیری دقیق دستانش روی نقاط استراتژیک، حرکات را هدایت کند و تون عضلانی را تنظیم نماید. Positioning برای قرار دادن بدن کودک در وضعیت صحیح و جلوگیری از انقباضات نامناسب مفید است. Weight-bearing با وارد کردن وزن مناسب روی مفاصل، حس موقعیت‌یابی بدن را تقویت می‌کند. تحریک حس عمقی (Deep pressure) و ورودی حسی هدفمند باعث آگاهی بیشتر کودک از بدن خود می‌شود و به او کمک می‌کند تا حرکات را بهتر کنترل کند. این تکنین‌ها در کنار هم، یک تسهیل سیستماتیک برای حرکات طبیعی فراهم می‌کنند.

نکاتی در مورد رویکرد NDT در کاردرمانی

• از اصول رویکرد بیومکانیک + تکنیک­های handling و وضعیت دهی برای بهبود حرکت در کودک cp استفاده می­کند.
• بوبت معتقد بود که کودک با استفاده از فیدبک حسی می­تواند الگوهای حرکتی نرمال را بیاموزد.
• اصول و تکنیک­های NDT برای کودک با CP که تون عضلانی غیر طبیعی دارد مناسب است.
• هدف NDT‌: مهار اسپاستیسیتی و رفلکس‌های اولیه + تسهیل الگوهای حرکتی نرمال
• تکنیک‌های تسهیل تون پاسچرال : استفاده از دروندادهای حسی مانند فشار عمقی و WB در اندام فوقانی
• برای انجام حرکات ظریف، ثبات پروگزیمال (لگن، شانه، آرنج ، ساعد و مچ) ضروری است.
• در NDT درمانگر با handling نقاط کلیدی تون پاسچرال را در کودک تسهیل می‌کند : شانه و لگن
• کودک زمانی کنترل بازو برای فعالیت­های دو دستی و reach را به دست می‌آورد که کنترل shifing و واکنش­های تعادلی را بدست آورده باشد.
• الگوهای حرکتی چرخشی پایه الگوهای حرکتی نرمال هستند، بنابراین ابتدا باید الگوهای چرخشی تسهیل شوند
  (مانند چرخش شانه، پرونیشن و سوپینیشن)

کاربرد NDT در درمان کودکان مبتلا به فلج مغزی

کودکان مبتلا به فلج مغزی اغلب با تون عضلانی نامتعادل (هایپرتونی یا هیپوتونی)، کنترل ضعیف پاسچرال و اسپاستیسیتی مواجه هستند. NDT با روش‌های دقیق، مانند موقعیت‌دهی صحیح و فشار متعادل اندام‌ها، به کاهش تون عضلانی غیرطبیعی کمک می‌کند. کاردرمانگران نقاط کلیدی بدنی را شناسایی کرده و با استفاده از دست‌ورزی (Handling)، تعادل حسی را برقرار می‌کنند. این کار نه‌تنها کشش عضلانی و توان حرکتی را بهبود می‌بخشد، بلکه عملکرد کودک در فعالیت‌های روزمره مانند نشستن، راه رفتن و استفاده از دست‌ها برای انجام امور ظریف را تقویت می‌کند. به‌علاوه، توانبخشی چند‌بُعدی همراه با NDT – شامل مکانو‌‌تراپی و تحریک یکپارچگی حسی – باعث هم‌افزایی بیشتر اثرات درمانی می‌شود.

تحمل وزن در روش بوبت در کاردرمانی فلج مغزی

– W.B روی دست‌ها:

۱- باعث بهبود کنترل پاسچرال و ثبات در ناحیه scapulohumeral

2- حفظ co-contraction و ext مچ

۳- بهبود ext مچ و انگشتان دست

– مناسب­ترین پزیشن W.B برای کودکی که tightness دارد:

۱-prone on elbow +  Sidelying

۲- اگر شست کودک در Add و  flex دچار  tightness باشد، اعمال فشار زیاد بر روی MP اول و ایجاد حرکات چرخشی اندک و آرام

– ساده‌ترین شیوه انجام  active supination انجام سوپینیشن در flex ۹۰ درجه یا بیشتر در آرنج است.

-نقطه­ی مهم و کلیدی در حرکات مجزای انگشتان : مفاصل MP و قوس پالمار دست است.

رویکردهای occupation – based

• این رویکردها بر تعامل بین فرد، محیط و فعالیت تاکید دارد.
• بر اساس این رویکردها، تعامل کودک، محیط و فعالیت تعیین کننده نحوه مشارکت کودک در relationship/ADL/Social play/ mobility است.
• ۴ مدلی که بر اساس رویکرد occupation – based موجب بهبود عملکرد دست می‌شوند:

۱.motor learning

۲. pediatric-CIMT

۳.CO – OP

۴.   OT-SI

نقش یکپارچگی حسی در NDT

حس عمقی یکی از ارکان کلیدی NDT است؛ یعنی توانایی بدن در احساس فشار و وزن خود بدون نگاه مستقیم. تحریک این حس به‌خصوص در مغزهای در حال رشد فلج مغزی سبب تقویت مسیرهای عصبی مرتبط با حرکت کنترل‌شده می‌شود. کاردرمانگر با استفاده از فشارهای ملایم و تحمل وزن توسط کودک، سیستم عصبی مرکزی را تحریک می‌کند تا اطلاعات درست حرکتی را تقویت کرده و الگوهای طبیعی‌تر را در اختیار کودک بگذارد. در کنار این، تحریک یکپارچگی حسی – مانند استفاده از وسایل حسی، اتاق تاریک بینایی و اتاق مهارت‌های شنیداری – می‌تواند اثرگذاری NDT را به مراتب افزایش دهد.

مزایا و محدودیت‌های NDT

مزایای NDT شامل بهبود کنترل پاسچرال، افزایش آزادی حرکت، کاهش اسپاستیسیتی و ارتقای کیفیت زندگی کودک و خانواده است. از طرف دیگر، NDT نیازمند تداوم جلسات منظم تحت نظر کاردرمانگران مجرب است و ممکن است در دسترسی به تجهیزات تخصصی یا هزینه‌های آن محدودیت‌هایی ایجاد کند. علاوه بر این، این روش برای برخی کودکان با ناتوانی‌های چندگانه یا در درجات بسیار شدید فلج مغزی ممکن است به تنهایی کافی نباشد و لازم باشد با روش‌های مکمل مانند اوکولی‌مو‌تورهاپی یا فناوری‌های کمکی همراه شود.

سوالات متداول:

1-چه تفاوتی بین NDT و سایر روش‌های کاردرمانی وجود دارد؟
بر خلاف روش‌های صرفاً تمرینی، NDT مبتنی بر کنترل عصبی مرکزی و بیومکانیک است و با حرکت هدایت‌شده و کنترل‌شده، عملکرد عصبی-حرکتی را اصلاح می‌کند.

2-NDT چگونه اسپاستیسیتی را کاهش می‌دهد؟
با تکنیک‌هایی مانند فشارهای عمقی، هنگام handling و موقعیت‌دهی، تون عضلانی بیش‌فعال را تنظیم کرده و انعطاف‌پذیری عضلات را افزایش می‌دهد.

تقویت ذهن کودکان

رشد ذهنی کودکان در سال های ابتدایی زندگی سرعت بسیار دارد و والدین در تسریع و تقویت ذهنی کودکان نقش مهم و تاثیر گذار را ایفا می کنند. نخستین سال‌های زندگی که این تغییرات سریع رخ می‌دهند پایه ی رشد و پرورش مغزی کودک می باشند. تمرینات کاردرمانی ذهنی موجب تقویت ذهن کودکان در حیطه های مختلف نظیر اداراک دیداری و شنیداری، حافظه، سرعت پردازش اطلاعات، ادراک فضایی و… می گردد. مرکز کاردرمانی ذهنی کودکان تهران زیر نظر دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه کودکان فعالیت می نماید. امکانات تکنیکال و تخصصی مرکز کاردرمانی کودکان نظیر اتاق تاریک بینایی، اتاق شنیداری و سنسوری روم در بهبود عملکرد ذهنی کودکان بسیار موثر می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ماهیت و اصول رشد و تکامل ذهن کودکان

از زمانی که نطفه‌ی انسان منعقد می‌شود تا هنگام مرگ، فرد پیوسته در حال تغییر است و این جریان تکامل هیچگاه متوقف نمی‌شود. انسان همیشه متوجه این تغییرات نیست؛ البته با وجود این پیوستگی سرعت این تغییرات در فرد متفاوت است. در نخستین سال‌های زندگی که این تغییرات سریع رخ می‌دهند، اغلب توجه افراد به این تغییرات جلب شده و ناگزیر هستند که با آن سازگار گردند ( البته ممکن است آن را با آغوش باز بپذیرد؛ زیرا این تغییرات نوید بلوغ و تکامل را می‌دهند) این نکته را باید در نظر گرفت که منظور از رشد تنها بزرگ‌شدن نیست؛ زیرا در دوره‌ی سالمندی تغییرات بدنی و روانی نشانه‌ای از سیر فرد به‌سوی پیری و تحلیل تعدادی از دستگاه‌ها می‌باشد که بر خلاف دوران کودکی است؛ اما باتوجه‌به تعریف رشد چون شامل تغییر و تحولات در طی زندگی فرد می‌گردد، باز هم بخشی از فرایند رشد را در بر می‌گیرد به‌عبارت‌دیگر این تغییرات می‌تواند به سه صورت پیش‌رونده، پس‌رونده و دوباره سازماندهی دیده شوند.

ماهیت و ویژگی‌های رشد و تکامل انسان

رشد و تکامل انسان دارای ویژگی‌هایی است که در چگونگی روند رشد بسیار مؤثر هستند این ویژگی‌ها عبارتند از:

1. رشد و تکامل مستلزم تغییر است : همان‌گونه که از تعریف رشد بر می‌آید رشد فقط به معنی بزرگ‌شدن نیست؛ بلکه در برگیرنده‌ی تمام تغییرات در طول عمر فرد، از ابتدای لقاح تا مرگ است؛ بنابراین مهم‌ترین ویژگی رشد بروز تغییر است که در این فرایند رخ می‌دهد.
2. رشد و تکامل از الگوی معینی پیروی کرده و قابل‌پیش‌بینی است: رشد جانداران اعم از انسان و حیوان در قالبی حاصل می‌شود که مختص به آن‌گونه است و میزان تکامل افراد آن نوع به یکدیگر شبیه است. در مورد انسان باید گفت که تکامل به‌صورت اتفاقی و غیرمنظم انجام نمی‌گیرد؛ بلکه به شکلی مرتب و مستمر حاصل می‌شود هر مرحله‌ای از تکامل نتیجه و محصول مرحله‌ی قبلی و شرط ضروری مرحله‌ی بعدی است. مثلاً کودک ابتدا چهاردست‌وپا راه‌رفته سپس ایستاده و به‌مرور قدم برمی‌دارد.

حال باتوجه‌به پیروی رشد از الگوهای معین و درنظرگرفتن این نکته که میزان تکامل هر فرد در طول عمر تقریباً ثابت است می‌توان حدود تقریبی تکامل وی را در اوایل عمر و هنگام بلوغ پیش‌بینی کرد. چنانچه با کمک اشعه‌ی ایکس استخوان‌های مچ دست کودک را مورد بررسی قرار دهیم معلوم می‌شود قد نهایی فرد حدوداً چقدر خواهد بود یا از طرق مختلف میزان بهره هوشی فرد را محاسبه می‌کنند تا به‌صورت تقریبی بتوان آینده شغلی، اجتماعی و … کودک را پیش‌بینی کرد.

3. رشد و تکامل جریانی مداوم و پیوسته دارد: چنانچه مایکی از جنبه‌های رشد، مثلاً افزایش وزن را به طور سطحی موردتوجه قرار دهیم، ممکن است این‌طور به نظر برسد که رشد فرد گاهی متوقف شده و سپس دوباره آغاز می‌شود، ولی این موضوع به‌هیچ‌وجه صحیح نیست. رشد از هنگام انعقاد نطفه تا وصول بلوغ و کمال، پیوسته ادامه داشته که گاهی سرعت مراحل مختلف آن کم یا زیاد می‌شود.
4. 4. تفاوت‌های فردی در فرایند رشد نقش داشته و کمابیش ثابت می‌مانند: معمولاً تصور می‌شود کودکی که رشدش به حد موردنظر نرسیده است، پس از چندی جبران نقص گذشته را خواهد کرد این گمان از نظر علمی صحیح نیست؛ بلکه برعکس دلایل متعددی وجود دارد که میزان رشد تقریباً ثابت می‌ماند نوزادانی که در ابتدا به‌سرعت رشد کرده‌اند در مراحل بعدی، نیز اگر شرایط مهیا، باشد از سرعت رشد خوبی برخوردار خواهند بود و نوزادانی که از رشد کندی برخوردار بوده‌اند بعداً نیز به‌کندی رشد می‌کنند بنابراین می‌توان این‌گونه اظهارنظر کرد که باوجوداینکه الگوی رشد معین و قابل‌پیش‌بینی است؛ اما این الگو در هر شخص منحصربه‌فرد بوده و تفاوت‌های فردی نیز مستقیماً بر آن تأثیر می‌گذارند
5. رشد و تکامل قسمت‌های مختلف بدن به میزان متفاوتی رخ می‌دهد: تمام قسمت‌های بدن به یک مقدار رشد نمی‌کنند و به همین صورت کلیه جنبه‌های روانی و ذهنی نیز به یک اندازه تحقق نمی‌یابند جنبه‌های مختلف جسمانی و روانی، هر یک به مقدار مخصوص به خود رشد کرده و در زمان‌های مختلف به مرحله‌ی کمال می‌رسند.
6. رشد و تکامل دارای مراحلی است که هر مرحله دارای مشخصات مربوط به خود است : تقسیم‌بندی‌های مختلفی برای مراحل رشد در نظر گرفته شده است؛ اما عموماً رشد به سه مرحله‌ی اصلی رشد، کودک رشد نوجوانی و رشد بزرگسالی تقسیم می‌شود که البته مراحل اول و سوم خود به دوره‌های کوتاه‌تری به این شرح تقسیم می‌شوند

6–1) رشد کودک:  این مرحله شامل دوره‌های پیش از تولد (لقاح تا تولد) شیرخواری (2 سال اول زندگی)، کودکی اولیه ( ۳–۵ سالگی) و کودکی میانه (6–11 سالگی) می‌باشد.

6–2) رشد نوجوانی : که مرحله گذار از کودکی به بزرگسالی است و سنین ۱۲–۱۹ سالگی را شامل می‌شود

6–3 ) رشد بزرگسال: این مرحله نیز به سه دوره بزرگسالی اولیه یا جوانی (دهه ۲۰ و ۳۰ زندگی ) بزرگسالی میانی یا میان‌سالی (دهه‌ی ۴۰ و ۵۰ زندگی) و بزرگسالی پایانی یا سالمندی (۶۰ و در برخی منابع ۶۵ سال به بالا) تقسیم می‌شود .

این دوره‌ها هر یک دارای ویژگی‌های رشدی خاص خود می‌باشند که در این کتاب رشد کودک مورد بررسی قرار می‌گیرد.

7. هر فرد عادی معمولاً تمام مراحل رشد و تکامل را طی می‌کند: اگرچه مدتی برای تکمیل هر یک از مراحل رشد لازم است؛ اما به‌جز در موارد استثنایی هر فرد تمام مراحل رشدی را به پایان می‌رساند. برای مثال رشد جسمی هر فرد تقریباً در سن ۲۱ سالگی کامل می‌شود.
8. رشد و تکامل دارای جنبه‌های مختلفی است که عموماً به همدیگر وابسته هستند : درست است که رشد و تکامل یک فرایند مستمر است؛ اما این فرایند در بخش‌های مختلف و جنبه‌های گوناگون وجود انسان رخ می‌دهد این جنبه‌ها در نظر اول ممکن است از هم مستقل به نظر برسند؛ اما در واقع به‌هم‌پیوسته بوده و اختلال در رشد و تکامل یک جنبه می‌تواند بر رشد و تکامل سایر جنبه‌ها تأثیرگذار باشد. این جنبه‌ها شامل رشد و تکامل ،جسمی حرکتی احساس و ادراک ذهنی و شناختی گفتار و زبان، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی می‌باشند.

سوالات متداول:

1- چه بازی‌هایی برای تقویت حافظه دیداری کودکان مناسب است؟
بازی‌هایی مثل پازل، فلش‌کارت، بازی‌های حافظه‌ای (matching)، و Uno به خاطر سپاری بصری را تقویت می‌کنند. این بازی‌ها کودکان را وادار می‌کنند اطلاعات را پردازش کرده و حافظه کاری را فعال نگه دارند

2- تاثیر تغذیه بر حافظه کودکان چیست؟
مواد غذایی غنی از امگا‑۳، ویتامین‌های گروه B، روی، کولین و آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ماهی، تخم‌مرغ، آجیل، سبزیجات برگ‌سبز، و توت‌ها به تکامل مغز و تقویت حافظه کمک می‌کنند

کاردرمانی کودک شش، هفت و هشت ساله

مرکز توانبخشی دکتر صابر با بیش از 18 سال سابقه در زمینه کاردرمانی و گفتاردرمانی در تهران به صورت تخصصی در حیطه کاردرمانی کودک شش و هفت ساله فعالیت می نماید. والدین کودکان در سنین 6،7 سالگی با ورود به دبستان متوجه بسیاری از اختلالات در کودک خود شده و با سردرگمی موجه می شوند. مرکز کاردرمانی کودکان با استفاده از تجربه و تخصص تیم توانبخشی خود در زمینه مشاوره روانشناسی، درمان اختلالات یادگیری، درمان های رفتاری، بیش فعالی و اختلالات پردازش حسی و…. در کنار کودکان بوده و روند درمان آنان را تسهیل می بخشد. کلینیک دکتر صابر با بخش های متعددی نظیر بازی درمانی، کاردرمانی ذهنی و جسمی، گفتاردرمانی، سنسوری روم و اتاق تاریک ، کاردرمانی در منزل و… آماده ارائه خدمات می باشد.

روند رشد بازی در کاردرمانی کودک شش تا هشت ساله

-در سن ۷ الی ۸ سالگی کودک نمی‌فهمد که قانون بازی برای همه یکسان است و اغلب نمی‌تواند قوانین بازی را بر میل به برنده شدن در بازی ترجیح دهد.

-در ۸ الی ۹ سالگی از ورزش لذت می‌برد (شامل شنا کردن، چوب‌بازی و ورزش‌های outdoor).

-از درست کردن کاردستی و پروژه‌های هنری لذت می‌برد و تا میانه کودکی برای تکمیل کردن کاردستی به کمک بزرگسال نیاز دارند. محصول نهایی برای کودک در این سن مهم می‌شود.

-در سن ۹ الی ۱۰ سالگی نسبت به پیروی از قوانین آگاه‌تر می‌شود. یاد می‌گیرد که درباره قوانین مذاکره کنند و قوانین خود را می‌سازند.

-بازی کامپیوتری و ویدئویی بسیار محبوب است و تا سنین نوجوانی بازی غالب وی است.

تکامل آکوپیشین‌های میانه‌ی کودکی: ۶-۱۰ سالگی

مهارت‌های عملکردی در کاردرمانی کودک 7 و 8 ساله

بررسی توانایی های کودکان در کاردرمانی مواردی را مورد توجه قرار می دهد که در زیر به آن اشاره می شود.

حرکت ظریف و دستکاری

-نقاشی کودک در ۸-۹ سالگی دارای تناسب و دقت مناسب است.

-همچنان که کودک در نوشتن manuscript و سپس cursive را می‌آموزد، مهارت‌های دست‌نویسی، سرعت و دقت افزایش می‌یابد.

شناخت

-کودک مفاهیم و روابط را در دنیای واقعی و فیزیکی می‌فهمد و آنها را به کار می‌گیرد.

-کودک اتفاقات گذشته را به آینده ربط می‌دهد و می‌فهمد چگونه شرایط در گذر زمان تغییر می‌کند.

-کودک می‌تواند داستانی را با جزئیات تعریف کند و اجزای یک شی را از کل تشخیص بدهد و رابطه کل به جزء و برعکس را می‌فهمد.

-در سنین پایین‌تر کودک یک راه‌حل طرح می‌کند و اگر آن راه‌حل جواب نداد در آن مسئله‌ گیر می‌کند اما در سنین ۸ تا ۹ سالگی کودک با استدلال چندین راه‌حل پیدا می‌کند و بیشتر راه‌حل‌ها براساس منطق و استدلال هستند تا آزمون و خطا.

اجتماعی

-در این سن مقایسه با همسالان به شدت اهمیت پیدا می‌کند.

-اگر در کارهای مدرسه با یک دانش‌آموز موفق مقایسه شود، ارزیابی منفی کودک می‌تواند منجر به کاهش اعتمادبه‌نفس او شود و ممکن است احساس ناتوانی کند.

-یکی از بهترین پیش‌بینی‌کننده‌های موفقیت در بزرگسالی شرکت در وظایف خانه‌داری در دوران بچگی است.

اهمیت رشد حرکتی در سن ۶ تا ۷ سالگی

در این سن، کودک وارد مدرسه می‌شود و نیازمندی‌های حرکتی مشابه با گذشته نیست. رشد صحیح حرکتی به او کمک می‌کند تا در فعالیت‌های جسمانی مانند ورزش، بازی‌گروهی و فعالیت‌های اجتماعی قوی‌تر عمل کند. تقویت تعادل، هماهنگی دست‌و‌پا، سرعت واکنش و استقامت عضلانی، علاوه بر سلامت جسمی، به اعتمادبه‌نفس و پیشرفت تحصیلی کمک واقعی می‌کند. به بیان دیگر، رشد حرکتی در این دوره پایه‌ای برای کنترل بهتر عضلات، کاهش خطر سقوط، و دستیابی به استقلال بالا در فعالیت‌های روزمره است. والدینی که شرایط بدنی و توان حرکتی کودک را در این سن نادیده می‌گیرند، احتمالاً با چالش‌هایی در یادگیری، تعاملات اجتماعی، و اعتماد به نفس کودک مواجه خواهند شد. این اهمیت در مقالات تخصصی نیز تأکید شده است که دوره 3 تا 6 سال یک دوره طلایی برای رشد حرکتی است و سنین ۶ و ۷ سال در ادامه آن نقش تثبیت‌کننده دارند.

نشانه‌های تأخیر رشد حرکتی در این گروه سنی

تأخیر حرکتی ممکن است به‌صورت بی‌قراری، افت کیفیت اجرای حرکات، کندی واکنش به محرک، زمین خوردن مکرر یا مشکل در هماهنگی دوطرفه بدن بروز کند. اگر کودک در بازی‌های گروهی یا در کلاس، از مشارکت باز می‌ماند، در فعالیت‌های تعادلی ضعیف است یا در مهارت‌های ظریف مانند نقاشی یا نوشتن مشکل دارد، چنین مواردی می‌توانند نشانه‌هایی از عقب‌ماندگی حرکتی باشند. این موارد گاهی همراه با علائمی شبیه به ADHD یا اختلال پردازش حسی هستند و نیازمند ارزیابی تخصصی توسط کاردرمانگر کودکان هستند.

ویژگی‌های حرکتی کودک ۶–۷ ساله

در این سن بسیاری از کودکان توانایی‌هایی مانند دویدن، پریدن، بازی با توپ، بالا و پایین رفتن از پله و حتی انجام بازی‌های ورزشی را دارند. کودکی که رشد طبیعی دارد، می‌تواند روی یک پا بایستد، توپ را با دقت پرتاب یا دریافت کند و در فعالیت‌های گروهی ساده شرکت کند. از لحاظ مهارت‌های حرکتی ظریف نیز در این دوره توانایی‌هایی مثل نقاشی، کاردستی، استفاده از قیچی و نوشتن بهتر در حال شکل‌گیری است. تعادل بین مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف نشانه رشد هماهنگی عصبی–حرکتی مطلوب است. ضعف در هر یک از این زمینه‌ها می‌تواند نشان دهنده تأخیر حرکتی یا نیاز به مداخله کاردرمانی باشد.

سوالات متداول:

1- کاردرمانگر در این سنین چه مهارت‌هایی را ارزیابی می‌کند؟
کاردرمانگر مهارت‌های حرکتی ظریف (مانند نوشتن، بستن دکمه)، مهارت‌های حرکتی درشت (دویدن، پریدن)، مهارت‌های ادراکی-شناختی، مهارت‌های زندگی روزمره، و توانایی توجه و تمرکز را مورد بررسی قرار می‌دهد.

2- آیا کاردرمانی باعث پیشرفت تحصیلی هم می‌شود؟
بله. با بهبود مهارت‌های حرکتی، تمرکز و برنامه‌ریزی ذهنی، کودکان در انجام تکالیف، نوشتن، نشستن در کلاس و تعامل با معلم و هم‌کلاسی‌ها عملکرد بهتری خواهند داشت.

درمان اوتیسم و حرکات ظریف دست

مهارت­های حرکتی ظریف عبارتی است که برای شرح چگونگی کارکرد دست­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. تمام کودکان توالی رشدی را مشابه هم طی نمی­کنند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم نیز این مهارت­ها را کسب خواهند کرد، ممکن است آن­ها در سنین بالاتری نسبت به همسالان با رشد طبیعی خود کسب کنند اما چیزی که مهم است، این است که آن­ها نیز قادر به کسب این مهارت­ها خواهند بود. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم در زمینه کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید. تمرینات کاردرمانی دست در پیشرفت مهارت های حرکتی ظریف موثر می باشد. در این مطلب به ارائه­ ی پیشنهاداتی که رشد مهارت­های کارکردی را ترغیب می­کند و در عین حال فضایی شاد را ایجاد کرده و موجب تعامل بیشتر می­گردد می پردازیم.

درمان اوتیسم و حرکات ظریف دست

اطلاع از این که کودک به چیزهای خاصی علاقه دارد و آن­ها را ترجیح می­دهد، بسیار مهم است. از بین پیشنهادات مختلف می­توانید موارد مورد علاقه و یا آن­هایی که کودک اشتیاقی نشان نمی­دهد را شناسایی کنید. توجه داشته باشید که علی رغم ارجح دانستن یک مورد از جانب کودک، لازم است که تنوع را در سرلوحه ­ی کار خود قرار دهید چرا که یک روز ممکن است او شما را غافلگیر کرده و یک فعالیت کاملاً متفاوتی را انتخاب نماید. گاهی به نظر می­رسد مهارت­هایی که کودک قبلاً داشته است، دیگر وجود ندارند و از بین رفته ­اند. اما واقعیت این است که آن مهارت­ها از بین نرفته ­اند بلکه در حال حاضر به اجرا در نمی ­آیند. کودک در زمان مناسب از این مهارت­ها استفاده خواهد کرد. برای مثال او دوباره قادر به گرفتن مسواک، بستن دکمه ­ی پیراهن و ساختن بلوک­های خانه سازی خواهد بود.

مهارت­های حرکتی ظریف عبارتی است که برای شرح چگونگی کارکرد دست­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. اغلب درمانگران و متخصصان پزشکی از این عبارت برای صحبت در خصوص عضلات، هماهنگی و چالاکی دست­ها استفاده می­کنند. مشاهده­ی دست­ها در زمان انجام کارها انجام می­شود و نه در زمان استراحت. بیشتر کارهایی که ما در غالب کارهای روزمره انجام می­دهیم در دسته­ی مهارت­های حرکتی ظریف قرار می­گیرند. برخی از آن­ها عبارتند از لباس پوشیدن، بهداست فردی، کارهای مدرسه و کارهای دستی. کودک در طی رشد خود از دست­هایش برای یادگیری درباره­ی خود و جهان پیرامونش استفاده می­کند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است به نا به دلایلی مانند فقدان علاقه، ضعف و یا دوست نداشتن آن شی، برای استفاده از دست­های­شان بی­میل باشند. تأخیر در استفاده از دست­ها در این کودکان باعث کوچک شدن عضلات دست و نیز ضعیف ماندن و عدم رشد آن ها می­شود. تشویق کودک به راه­های مختلف برای استفاده از دست­هایش به او اجازه­ی کشف جهان پیرامون را می­دهد.

مهارت­های حرکتی ظریف در اوتیسم

کودک به شناسایی محیط پیرامونش می­پردازد، در واقع در حال یادگیری است و به دست­ها و عضلات انگشتاش کمک می­کند تا قوی­تر شوند. کودکانی که بعدها تشخیص اختلالات طیف اتیسم را دریافت می­کنند زمانی که تشویقی نداشته باشند و تنها رها شوند، معمولاً با دست­هایشان بازی نمی­کنند. بازی کردن با دست­ها اولین کاری است که نوزادان برای رشد مهارت­های دست خود انجام می­دهند. کودکان با رشد عادی دست­های خود را زمانی کشف می­کنند که معمولاً یکی از دست­ها را بدون هدف خاصی حرکت می­دهند و با دست دیگر تماس پیدا می­کند و پس از آن کودک شروع به گرفتن و نگه داشتن دست­های خود می­کند. همین کار منجر به رشد عضلات کوچک دست می­شود. از دیگر مزایای بازی با انگشتان این است که کودک یاد می­گیرد هر دست او پنج انگشت دارد که می­توانند به صورت جدا از هم حرکت نمایند. البته کودک ممکن است پیش از آن، انگشت شست خود را شناخته باشد. او دست­هایش را برای کشف بیشتر به سمت دهانش می­برد و کشف اتفاق می­افتد. نوزادان و کودکان کم سن و سال مرتب دست­هایشان را به نزدیکی صورت خود می­برند و از آن دور می­کنند. این کار راهی برای امتحان کردن بینایی را در اختیارشان قرار می­دهد. کودکان با رشد عادی اغلب تا شش ماهگی علاقه­ی خود برای مکیدن انگشت شست را از دست می­دهند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است علاقه­ای به مکیدن انگشت تا رسیدن به سن مدرسه نشان ندهند. این کودکان شاید به مکیدن یقه­ی لباس و یا مواد غیر خوراکی روی بیاورند. این افراد با انگشتان دست خود بازی نمی­کنند و یا انگشت شست خود نمی­مکند و لذا تا قبل از سنین پیش دبستانی و یا سن سه سالگی مهارت­های دستی آن­ها همچنان با تأخیر رو به رو است. اغلب شعرها و آهنگ­های کودکان حرکات دست و انگشتان را دارند که به رشد حرکات ظریف کمک می­کنند. این حرکات به افزایش قدرت، چالاکی و پالایش حرکات انگشتان کمک می­کنند. در زمان خواندن این اشعار حرکت دادن دستان کودک منجر به حرکت انگشتان او همراه با موسیقی خواهد شد. از آهنگ­های گوناگون استفاده نمایید چرا که در برخی از آن­ها حرکات کل دست­ها لازم است و در برخی دیگر حرکات انفرادی انگشتان. وقتی از کودک بخواهید که با دست خود علامت پیروزی را نشان دهد می­توانید اطلاعات بیشتری را در مورد نحوه­ی استفاده از دستان کودک به دست بیاورید. از کودک بخواهید به بینی خود اشاره کند و سپس توجه کنید که او از کل دست خود برای اشاره کردن استفاده می­کند و یا فقط از انگشت اشاره استفاده می­نماید. گاهی اوقات کودکان از این که در هر دست خود پنج انگشت دارند، بی­اطلاع هستند. خواندن آوازها و استفاده از حرکاتی که لمس نوک انگشتان را با انگشت شست تشویق می­کند، تمرین خوبی است. این تمرین تقابل نامیده می­شود که در آن نوک انگشت شست، نوک تمام انگشتان دیگر را لمس می­کند. افزایش آگاهی کودک از هر ده انگشتش و تشویق او به استفاده از آن­ها، اولین گام در کمک به کودک برای استفاده از دست­هایش در سایر فعالیت­ها مانند نوشتن و بستن دکمه لباس است.

توانایی نگه داشتن و استفاده­ی مؤثر از یک شی مانند گرفتن مداد و یا وسایل غذاخوری پس از یادگیری و رشد قابل ملاحظه­ای کسب می­شود. دست­ها نیاز دارند رشد کنند و سپس کودک یاد بگیرد به صورت مناسبی یک شی را دستکاری و از آن­ها به صورت هدفمند استفاده نماید. این موارد ماهیت رشد مهارت حرکتی ظریف است و دست اولین ابزار مورد استفاده می­باشد. میان کودکان با اختلالات طیف اتیسم و سایر کودکان تفاوتی در این زمینه وجود ندارد. در ابتدا نوزاد به محض آن که انگشت و یا اسباب بازی را که در کف دستش احساس کند، آن را می­گیرد که این عمل یک اقدام رفلکسی است. به این معنا که کودک برای انجام دادن آن نیاز به فکر کردن ندارد. کودک به مرور انگشت مادر خود را می­گیرد که او را آرام می­کند و فرآیند رشد حرکت ظریف آغاز می­شود. کودکان با اختلالات طیف اتیسم برای رشد مهارت­های دست خود نیاز دارند که تشویق شوند. رشد مهارت­های دست و بینایی در هم تنیده است. هر چه کودک به یک شی توجه بینایی بیشتری نشان دهد به همان اندازه نیز تلاشش برای استفاده از دست­هایش برای گرفتن آن شی و بازی با آن بیشتر خواهد شد. جلب کردن توجه کودک با اختلالات طیف اتیسم به گونه­ای که بخواهد شی را لمس کند، یک چالش بزرگ­ است. از اسباب بازی­هایی که رنگ­های بسیار تیره و یا بسیار روشن دارند استفاده نمایید و در واقع از کانتراست ( تضاد رنگا ها ) برای جلب توجه او بهره بگیرید. ترکیب رنگ­های سیاه، سفید و قرمز بسیار خوب است. احتمال این که نظر کودک به سمت اسباب بازی­هایی با این ترکیب رنگ­ها جلب شود، بسیار بیشتر از رنگ­های ملایم است. اگر کودک در معرض خطر اختلالات طیف اتیسم باشد به احتمال زیاد توجهی به اسباب بازی­ها نشان نمی­دهد. از آنجایی که او برای کشف جهان با دستانش بی­میل است لذا می­توان دید که تأخیر در مهارت­های حرکتی ظریف چگونه از سنین کم آغاز می­شود. از این رو لازم است که او را به استفاده از دست­هایش تشویق نماییم. پیشنهادات زیر فرصتی برای افزایش استفاده از دست­ها در کودکان با سن کم فراهم می­آورد. در ابتدا کودک به شی­ای که از بالای سرش آویزان است و در محدوده­ی دست او است، ضربه می­زند. کودک از کل دست استفاده می­کند و ممکن است تمام بدن او به دنبال حرکت دست و بازو به حرکت در آید. او معمولاً از هر دو دست به صورت هم زمان استفاده می­کند و در نهایت شی را در ابتدا در قالب رفلکسی و سپس به صورت ارادی می­گیرد.

زمانی که کودک مهارت­هایی را در نگه داشتن شی کسب می­کند آن را به مرکز دید خود می­آورد تا بهتر ببیند و حتی ممکن است در دهانش بگذارد. کودک می­بیند که زمانی که شی را حرکت می­هد تولید صدا نیز دارد که اگر صدا را دوست داشته باشد، آن را مرتب تکان می­دهد تا صدایش را دوباره بشنود. بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم به صدا بسیار حساس هستند. آن­ها ممکن است صدای یک جغجغه را به بقیه ترجیح دهند که باید به این موارد توجه نشان داد. اگر صدایی منجر به لبخند زدن کودک یا توجه بینایی او شد در صورتی که بقیه اسباب بازی­ها منجر به گریه کردن و یا واکنش منفی او شدند، با توجه به این واکنش­ها می­توان به علاقه­ی کودک پی برد. یادگیری تنها در زمان شنیدن صدای خوشایند در کودک رخ خواهد داد. چنانچه کودک از هیچ یک از صداها لذت نبرد باید آن­ها را از سبد اسباب بازی­ها جدا کنید، تا زمانی که او در برابر شنیدن صداها احساس خوبی داشته باشد.

گام بعد گذاشتن هدفدار شی در دهان است. وقتی کودک از این فعالیت لذت ببرد به جستجوی آن می­پردازد. حرکات کودک که زمانی به صورت لمس و گرفتن­های تصادفی بود، هدفمد می­شوند. شناسایی زمانی که کودک شورع به تماشای شی می­کند که می­تواند آن را بگیرد و در دهانش بگذارد، یک فرصت مهم برای تشویق یادگیری است. هر چه کودک در غلبه بر چالش­ها موفقیت کسب کند به همان میزان برای کارهای بیشتر تلاش خواهد کرد. این قاعده برای تمام سنین و در سراسر طول عمر و در تمام فعالیت­ها صادق است. برای ایجاد یادگیری بهتر اشیا را در نزدیکی کودک و یا در دست او نگذارید بلکه آن را در فاصله­ی مناسبی قرار دهید تا کودک با اندکی تلاش بتواند شی را بگیرد. وقتی این اتفاق با موفقیت رخ داد، احساسی از توانایی در او شکل می­گیرد و همین موفقیت یک محرک بسیار مؤثر خواهد بود. اگر کودک شی یا اسباب بازی را به سمت مرکز دید خود نیاورد، شما این کار را برای او انجام دهید. برای آن که چشمان کودک هماهنگ با یکدیگر کار کنند، باید به اشیا در مقابل خود و در وسط میدان دیدش نگاه کند. اسباب بازی را بالای بینی کودک در فاصله­ی شش اینچی ( 15 سانتی متر ) نگه دارید و با حرکت دادن آن توجه کودک را جلب نمایید. صدا یا نور برخواسته از اسباب بازی می­تواند توجه کودک را بر انگیزد. به یاد داشته باشید که اسباب بازی­ها با رنگ­های متضاد بیشتر جلب توجه می­کنند. شی را به آرامی به بالا و پایین و طرفین حرکت دهید تا کودک با چشمش آن را دنبال کند. این کر را هر بار فقط چند دقیقه­ی کوتاه انجام دهید. برای تشویق کودک از حداقل صداها و کلمات استفاده کنید تا کودک به واسطه­ی اطلاعات بیش از حد در هر بار اذیت نشود. اولین گرفتن با دست، گرفتن درشت نامیده می­شود که در آن تمام دست مورد استفاده قرار می­گیرد. در آغاز کودک برای خوردن بیسکویت یا گرفتن مداد شمعی از این نوع گرفتن استفاده می­کند. در گام بعدی گرفتن پالایش شده و بهتر انجام می­شود که به آن گرفتن انبری گفته می­شود. از گرفتن انبری برای نگه داشتن زیپ لباس، برداشتن حبوبات ریز یا نگه داشتن مداد استفاده می­شود. زمانی که کودک می­تواند به تنهایی بنشیند، رشد دستان او نیز پیشرفت بیشتری می­کند. گرفتن و رها کردن از مهارت­های پایه­ای هستند که رشد می­کنند. نگه داشتن اشیا در اندازه و شکل­های مختلف، این رشد را تضمین کرده و پایه­ی محکمی را برای مهارت­های بعدی فراهم می­آورد.

بیشتر کودکان با اختلالات طیف اوتیسم مهارت­های دستکاری ضعیفی دارند. مهارت­های دستکاری برای نوشتن، غذا خوردن، لباس پوشیدن و مشارکت در بسیاری از فعالیت­های اوقات فراغت مهم است. فعالیت­های زیر برای کمک به رشد چالاکی حرکات ظریف در جهت استفاده­ی ابزار توسط کودکان با اختلالات طیف اتیسم طراحی شده است. در تمام موارد زیر چنانچه فعالیتی منجر به استرس کودک شود باید آن را متوقف کرد و نباید کودک را مجبور کرد تا مرز خستگی در فعالیتی درگیر باشد. باید به کودک اجازه داد تا موفقیت را تجربه کند و فعالیت را در قالب بازی تا زمانی که چالش­زا است و کودک به آن علاقمند است، ادامه داد. هر فعالیتی را که کودک بعد از مدتی آن را به خوبی انجام می­دهد، متوقف نمایید تا به نقطه‌ه­ایی که عملکردش افت خواهد کرد، نرسد.

سوالات متداول:

1-آیا کاردرمانی می‌تواند به بهبود حرکات ظریف دست در کودکان اوتیسم کمک کند؟ چه مدت طول می‌کشد تا نتیجه بگیریم؟

بله، کاردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود حرکات ظریف دست است. متخصصان کاردرمانی از تمرینات خاص، ابزارهای تطابقی و بازی‌های درمانی استفاده می‌کنند. مدت زمان مشاهده نتایج بستگی به سطح توانایی کودک، تداوم تمرینات و شدت چالش‌ها دارد، اما معمولاً پس از ۳ تا ۶ ماه تمرین منظم، پیشرفت قابل توجهی دیده می‌شود.

2-آیا مشکلات حرکات ظریف دست در کودکان اوتیسم با افزایش سن بهتر می‌شود؟

در بسیاری از موارد، با تمرینات مداوم، کاردرمانی و رشد طبیعی کودک، مهارت‌های حرکتی ظریف بهبود می‌یابند. اما اگر این مشکلات درمان نشوند، ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا کنند. مداخله زودهنگام (قبل از ۵ سالگی) بهترین نتایج را دارد، اما حتی در سنین بالاتر نیز می‌توان پیشرفت ایجاد کرد.

تمرین ذهنی اوتیسم

کودکان با اختلالات طیف اتیسم معمولاً در تصمیم این که در هر زمان به کدام یک از اطلاعات توجه نشان دهند، مشکل دارند. در زمانی که معلم و سایر دانش آموزان همراه با یکدیگر در حال خواندن سرود صبحگاهی هستند و یا می­خواهند نقاشی انگشتی بکشند و در کار تزئین کلاس کمک کنند، این کودکان ممکن است به آرام کردن خود برای داشتن احساس راحتی در کلاس مشغول باشند. تمرینات ذهنی اوتیسم در کاردرمانی ذهنی کودکان موجب بهبود مهارت های ذهنی کودکان اوتیسم و درمان اوتیسم و ایجاد ارتباط اجتماعی صحیح در کودک می گردد. مرکز اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا در حیطه توانبخشی اوتیسم فعالیت می نماید. سنسوری روم، اتاق شنیداری، اتاق تاریک، گفتاردرمانی اوتیسم، رفتاردرمانی اوتیسم و … از دیگر امکانات این مرکز می باشد.

تمرینات ذهنی در اوتیسم

-برنامه ریزی برای یک فعالیت مفرح

برنامه­ های پیش دبستانی فعالیت­های حرکتی ظریف زیادی را در بر دارند. این برنامه­ ها فرصتی برای کودکان جهت شرکت کردن در آهنگ­ها با حرکات انگشتان و دست­ها، ساختن بلوک­ها، نخ کردن مهره­ها و استفاده از جنس­های مختلف مانند شن، آب و یا کرم ریش ترشی را فراهم می­ آورند. در این برنامه­ ها ابزارهای مختلف ترسیم و نوشتن زیادی در دسترس کودک قرار می­گیرد مانند رنگ انگشتی، مداد، قلمو و ماژیک­های مختلف. او برای استفاه از ابزارهای دیگری مانند قیچی و انبر همراه با وسایل لازم برای خوردن غذا و آشپزی ترغیب می­شود. کودکان در پیش دبستان­ها حتی ممکن است یاد بگیرند چگونه از حیوانات مراقبت کنند مثلاً چگونه به ماهی­ ها غذا بدهند یا چگونه با میخ و چکش برای پرندگان لانه بسازند. در مواقعی آن­ها ممکن است صداهای ایجاد شده به واسطه­ ی لمس ابزارهای موسیقی مختلف با حرکات انگشتان­شان یا با نواختن گیتار را کشف کنند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است چنین فرصت­هایی نداشته باشند. آن­ها دستورات کلامی را درک نمی­کنند و همچنین ممکن است از بودن نزدیکی همکلاسی­های خود و یا دریافت یک باره­ی اطلاعات بیش از حد، احساس ناراحتی کنند.

کودکان با اختلالات طیف اتیسم معمولاً در تصمیم این که در هر زمان به کدام یک از اطلاعات توجه نشان دهند، مشکل دارند. در زمانی که معلم و سایر دانش آموزان همراه با یکدیگر در حال خواندن سرود صبحگاهی هستند و یا می­خواهند نقاشی انگشتی بکشند و در کار تزئین کلاس کمک کنند، این کودکان ممکن است به آرام کردن خود برای داشتن احساس راحتی در کلاس مشغول باشند. فعالیت­های زیر یک راه ساختار یافته برای ارائه­ی فعالیت­های مربوط به مهارت­های دستی جهت کودکان با اختلالات طیف اتیسم است. این فعالیت­ها حرکت­های پیچیده­ی دست را موجب می­شوند و راهی برای چگونگی ارائه­ی راهنماها نشان می­دهند. به طور کلی اگر فعالیت­ یک کار دستی باشد، داشتن یک نمونه­ی تکمیل شده از آن خوب است اما ضرورت زیادی هم ندارد.

کودکان با اختلالات طیف اتیسم به طور کلی زمانی که بتوانند فعالیت یا حرکتی را کپی کنند از پس کار به خوبی بر می­آیند. بنابراین لازم است که فضای شاد و مفرحی ایجاد کنید و به خاطر داشته باشید که این فعالیت­ها یک فرایند هستند و نه تولید یک محصول نهایی. لازم است که دیدگاه کودک مبتلا به اختلالات طیف اتیسم را درک کنید. ممکن است شما از نشان دادن محصول نهایی لذت ببرید اما این نشان دادن برای کودک معنای متفاوتی داشته باشد. برای کودک تنها ممکن است تجربه­ی تولید کردن و ساختن جذاب باشد در صورتی که محصول نهایی برای او هیچ جذابیتی نداشته باشد. زمانی که با کودکی که اختلال طیف اتیسم کار می­کنید به محیط کاملاً مسلط باشید. در این فعالیت­ها کار کردن بر روی مهارت­های دست کافی است. در بحث درباره­ی مهارت­دهی ارتباطی به جزئیات محیط پرداخته خواهد شد. در زما انجام فعالیت­ها، رادیو یا تلویزیون نباید روشن باشد و تکالیف چدگانه به کودک داده نشود. ده تا بیست دقیقه روی مهارت وقت صرف کنید و حواستان به کودک باشد و این که او چه چیزی را در آن لحظه می­خواهد انجام دهد.

-تمرینات گرفتن ظریف 

تاکنون به این فکر کرده ­اید که در طول روز چند مرتبه انگشت شست و اشاره­ ی خود را با هم حرکت می­دهید ؟ در زمان برداشتن خودکار، بستن دکمه لباس یا در زمان برداشتن یک شی از جعبه این کار را انجام می­دهید. این کار یکی از مهم­ترین و متداول­ترین حرکات دست است. کودکان برای گرفتن ظریف ابتدا از تمام انگشتان­شان استفاده می­کند و سپس با رشد و پیشرفت به دو انگشت می­رسند. برای کمک به کودکان در جهت رشد این مهارت، اشیایی از بزرگ تا کوچک را برای او تدارک ببینید. اشیای بزرگ می­توانند به بزرگی یک توپ تنیس یا بلوک­های یک اینچی ( 5 / 2 سانتی متری ) باشند و موارد ریز نیز به کوچکی یک نخود فرنگی یا حتی کوچکتر باشند. سعی کنید اشیای ریز خوراکی باشند تا اگر کودک به دهان خود برد مسئله­ای پیش نیاید و یا حداقل از مواد سمی تهیه نشده باشند.

فعالیت­هایی که در آن­ها اندکی مقاومت نهفته است برای رشد عضلات کوچک دست، بسیار مناسب هستند. این عضلات در رشد چالاکی انگشتان دست نقش مهمی دارد. یک فعالیت خوب برای رشد قدرت عضلات دست و گرفتن ظریف، ساخت تصاویر با باندهای کشی پلاستیکی است. بر روی یک صفحه که روی آن میخ کوبیده شده است، باندهی کشی پلاستیکی را بکشید و با گیر دادن به میخ­ها، تصاویر را بسازید. نتیجه­ی نهایی کار مهم نیست همین که باند را از یک میخ به دیگری بکشید کافی است. کودک ممکن است تصویری بسازد که برای خودش زیبا است اما برای شما بی­معی و نا آشنا باشد. به کودک فرصت بیان و ابراز احساساتش را بدهید. در اینجا مثال­های دیگری نیز آورده شده است که می­توانند سرگرم کننده باشد. این فعالیت­ها اغلب با وسایل معمولی خانه قابل انجام هستند.

-تمرین تصویر برجسته

مواد لازم برای این فعالیت شامل موارد زیر است :

• کاغذهای رنگی
• کاغذ روغنی
• چسب
• رنگ نقاشی ( 2 یا 3 رنگ )
• توپ­های کتانی ( یا تکه­ای از کتان )، فیبرهای طبیعی برای ترکیب مناسب­تر هستند مانند پلی ستر.

1. یک کاغذ رنگی در ابعاد 5 / 8 در 11 اینچ ( برگه­ی آ چهار ) تهیه نمایید که زمینه­ی کار شما را تشکیل ؟ خواهد داد
2. رنگ­های مختلف را روی کاغذ روغنی بگذارید
3. یک توپ کتانی را بردارید و آن را بین انگشتان شست و اشاره هر دو دست خود بگیرید. توپ را از دو ؟ طرف بکشید. اگر کودک در مرحله­ایی است که از تعداد انگشتان بیشتری استفاده می­کند، مشکلی ؟ نیست. به مرور و با رشد، او خواهد توانست گرفت ظریف را انجام دهد.
4. زمانی که توپ کتانی به خوبی کش آمد، آن را به چسب آغشته کرده و روی بخشی از کاغذ زمینه که به رنگ متضاد آن است، قرار دهید.این کار را برای ساختن اشکال متنوع با استفاده از توپ­های کتانی ادامه دهید.
5. وقتی طرح شما کامل شد، توپ دیگری بردارید و دوباره میان دو انگشت شست و اشاره خود بگیرید. سپس آن را در رنگ دلخواه خود بر روی کاغذ روغنی، فرو برده و توپ کتانی را که قبلاً به کاغذ چسبیده شده است، رنگ آمیزی کنید. این رنگ آمیزی می­تواند با رنگ کردن با توپ کتانی و یا با یک تکه پارچه­ی معمولی انجام شود. توپ کتانی رنگی، می­تواند به عنوان قلمو برای افزودن رنگ بر روی کاغذ به کار رود. از توپ­های کتانی مختلف برای هر رنگ استفاده کنید. تعدادی از اشکال کرک­دار ممکن است بدون رنگ نیز رها شوند.
6. صبر کنید تا کار خشک شود و سپس بالا بگیرید تا همه آن را ببینند. این فعالیت یک کار بسیار مناسب برای کودکان با اختلالات طیف اوتیسم و همچنین یک کار سرگرم کننده برای سایر کودکان است. این فعالیت توالی را به کودک آموزش می­دهد، تجربه­ی درک جنس­های مختلف را فراهم می­آورد و فرصتی به کودک می­دهد تا با نشان دان چیزی که ساخته است، به خود افتخار کند.

استفاده از رنگ­ها با تضاد بالا، کودکان با اختلالات طیف اتیسم را برای مدت طولانی­ تری علاقمند نگه می­دارد ( برای زمان طولانی ­تری توجه آن­ها را جلب می­کند ). از رنگ­های ملایم مانند نیلی گیاهی و یا رنگ­های کم رنگ مانند قرمز، آبی و زرد کم رنگ استفاده نکنید.

-پیش به سوی تهیه­ ی شام

حتی کودکان بسیار کم سن نیز می­توانند در آماده کردن غذا برای خانه یا غذای خودشان مشارکت کنند.

در این قسمت مواردی پیشنهاد می­شود که هر فردی می­تواند از آن لذت ببرد.

مواردی که نیاز خواهید داشت :

• خمیر پیتزا
• ظرف شیرینی نچسب
• چاشنی و ادویه جات : نمک، پودر سیر، پونه، فلفل، شکر و دارچین به اندازه­ی کافی. از این مواد به صورتی که برای کودک خوشایند باشد، استفاده نمایید.

دستورالعمل :

1. مقدار کمی از خمیر را بین دو انگشت شست و اشاره بگیرد
2. خمیر را درون مخلوطی از ادویه­ها فرو برید
3. توپ­های خمیری را درون ظرف شیرینی با فاصله­ی یک اینچ ( 5 / 2 سانتی متر ) بگذارید
4. طبق دستور العمل روی پاکت خمیر، آن را بپزید.

کودک به خاطر مشارکت در تهیه­ ی شام بسیار خوشحال خواهد بود. اگر شکل­های به دست آمده از خمیرها ناهمگون شد، هیچ اشکالی ندارد. چنانچه کودک خواست تا شکل­های خمیری گردی داشته باشد، از او بخواهید خمیر را به شکل توپ ورز دهد. برخی دیگر از کارهایی که به رشد گرفتن ظریف در آشپزخانه کمک می­کند شامل مواردی مانند پوست کندن لوبیا سبز، جدا کردن کاهو یا کندن پوست مرکبات است.

راهنمای جامع تمرینات ذهنی برای والدین کودکان طیف اوتیسم (ASD)

تمرینات ذهنی برای کودکان طیف اوتیسم یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود مهارت‌های شناختی، توجه و حافظه است. این تمرینات با هدف تقویت عملکردهای اجرایی مغز طراحی شده‌اند و می‌توانند به کودکان در حل مسائل، برنامه‌ریزی و کنترل تکانه‌ها کمک کنند. فعالیت‌هایی مانند پازل‌های تصویری، بازی‌های حافظه و تمرینات طبقه‌بندی می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی بر رشد شناختی کودک داشته باشند. والدین می‌توانند با استفاده از ابزارهای ساده مانند کارت‌های آموزشی، اپلیکیشن‌های ویژه و بازی‌های فکری، این تمرینات را در خانه اجرا کنند. نکته کلیدی این است که تمرینات باید متناسب با سطح توانایی کودک و به صورت گام‌به‌گام طراحی شوند تا هم برای کودک جذاب باشند و هم فشار بیش از حد به او وارد نکنند. اوتیسم و تمرینات توجه و تمرکز کودکان موضوعی است که تحقیقات زیادی روی آن انجام شده و نشان داده است این تمرینات می‌توانند بهبودهای قابل‌ملاحظه‌ای در عملکرد روزمره کودک ایجاد کنند.

برای دستیابی به بهترین نتایج، توصیه می‌شود تمرینات ذهنی به صورت منظم و در محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی انجام شوند. ترکیب این تمرینات با فعالیت‌های حرکتی مانند یوگا یا ورزش‌های تعادلی می‌تواند اثربخشی آن‌ها را افزایش دهد. والدین باید صبور باشند و پیشرفت‌های کوچک را نیز تشویق کنند، چرا که این کار انگیزه کودک را برای ادامه تمرینات حفظ می‌کند. همکاری با متخصصان کاردرمانی و روان‌شناسان کودک نیز می‌تواند به طراحی برنامه‌ای شخصی‌سازی شده کمک کند. تحقیقات نشان داده‌اند که کودکان اوتیستیک که به طور منظم تمرینات ذهنی انجام می‌دهند، در مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و یادگیری پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند. این تمرینات نه تنها بر عملکرد شناختی، بلکه بر کیفیت کلی زندگی کودک و خانواده تأثیر مثبت می‌گذارند.

سوالات متداول:

1-هر جلسه تمرین ذهنی چقدر باید طول بکشد؟
برای کودکان زیر 5 سال: 10-15 دقیقه. 5-8 سال: 20-25 دقیقه. بالای 8 سال: 30-40 دقیقه. بهتر است کوتاه اما منظم باشد.

2-تفاوت تمرینات ذهنی برای اوتیسم خفیف و شدید چیست؟
در اوتیسم خفیف روی مهارت های پیچیده تر مثل حل مسئله تمرکز می شود. در موارد شدید، بر ارتباط ساده و توجه پایه ای کار می شود.

کاردرمانی در منزل اختلال پردازش حسی

یکی دیگر از سوالاتی که والدین در مورد کودکانی که به مشکلات حسی بزرگی برخورد کرده‌اند می‌باشد پاسخ به این پرسش است که چگونه در اوایل اختلال پردازش حسی کودک شناسایی شده، این مشکلات چند تاست و چه اندازه درمان مفید دریافت کرده‌اند. اختلالات پردازش حسی  از شدید تا خفیف خود را با علام مختلفی نشان می دهد. کاردرمانی حسی یکی از درمان های مهم و اساسی در حیطه درمان اختلالات پردازش حسی است. اما به علت بیقراری و پرخاشگری شدید در این کودکان مراجعه به کلینیک برای والدین مشکل ساز است. کاردرمانی در منزل کودکان  یکی از درمان های مفید در این حیطه است که در مرکز دکتر صابر ارائه می گردد. کاردرمانی در منزل، کاردرمانی ذهنی و حسی توسط متخصصین با تجربه مرکز موجب بهبود روند درمان کودکان می شود. مرکز دکتر صابر با دو شعبه کاردرمانی در غرب و شرق  تهران به ارائه خدمات توانبخشی در سرار تهران می پردازد.     

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید. 

کاردرمانی اختلال پردازش حسی

گاهی اوقات کودکان با مشکلات متوسط حسی به مشابه برگ‌هایی هستند که در مسیر رودخانه در زیر سنگ گیر کرده‌اند. آنها فقط به کمک کوچکی نیاز دارند که از این درگیری رهایی یابند و به مسیر خود ادامه دهند. دیگر کودکان مشکلات حسی مهم‌تری دارند که باید آن‌ها را برای تغییر از شکلی به شکل دیگر برای ورود به زندگی‌شان همراهی کنیم. با این حال، کودکان، نوجوانان و جوانان می‌توانند گام‌های بزرگی  برای در اختیار قرار گرفتن تجارب حسی و عکس‌العمل‌هایشان بردارند.

با ویکتوریا اسکیورتینو  آشنا شوید، یک کودک که در 13 ماهگی  به فرزندی پذیرفته شد (هنگامی که دختر بچه‌ای کوچک بود، به نینا در کتاب چگونه یک کودک باهوش بپرورانیم تغییر نام داده شد اما می‌خواست که در این کتاب از نام واقعی‌اش استفاده شود). هنگامی که  ویکتوریا برای اولین بار به نیوروک رسید، با محرک‌های حسی بی‌ضرر پریشان می‌شد، محرک‌هایی مثل باران و آفتاب روی پوستش برخورد می‌کنند  و او نمی‌توانست بیش از چند دقیقه در زیر آنها بنشیند، با نوک پا راه می‌رفت بدون  آنکه بداند به کجا می‌رود، در حال پذیرایی از مهمانان در خانه‌شان خود بالا و پایین می‌پرید، هم‌کلاسی‌های خود را به شدت در پیش‌دبستان می‌زد و پس از آن هر شب به سرعت خود را تکان می‌داد تا به خواب برود.

اکنون ویکتوریا 14 سال دارد. او عاشق اسب سواری است و چنین مدال در رقابت‌های اسب دوانی دریافت کرده است. او اسکی نیز می‌کند. در ابتدا او نمی‌توانست درس‌های گروهی را فرا گیرد و کاملاً از این گونه کلاس‌ها خارج می‌شد. پس از دریافت تمرین‌های فرد به فرد برای مهارت‌های اساسی‌اش، اکنون از درس‌های گروهی استفاده می‌کند. مادر او، جوانا می‌گوید که ویکتوریا به پایان رساندن کار‌هایش را به تعویق می‌اندازد اما هنگامی که به خانه می‌آید حقوق خود را از کارش دریافت می‌کند. همه ورودی‌های وستیبولار حس عمقی ملایم شده‌اند و بدون او کارایی و اشتیاق کافی را برای انجام تکالیف خانه را دارد. این موضوع همچنین کمک می‌کند که اگر او به موسیقی در سرکار گوش می‌دهد، بدن خود را با ریتم آهنگ‌های خوانندگان پاپ تکان دهد.

هنگامی که ویکتوریا با اشتیاق بسیاری، آموخت که چگونه می‌تواند حرکات بدنی را بدست آورد، او با تأخیر در چالش‌های حسی مواجه می‌شد. او منتفر بود از اینکه بخواهد صورت خود را بشوید یا موهایش را شانه کند او فقط لباسهای  نرم و کشی می‌پوشید و به هیچ وج از جین استفاده نمی‌کرد. او به جلو و عقب کردن خودش در هنگام رانندگی با ماشین ادامه می‌داد، درست مانند زمانی که او یک کودک نوپا بود. او برای برقراری حس مناسبش در پایان روز از پوشیدن لباس خواب استفاده می‌کرد، در زیر پتو‌های نرم قرار می‌گرفت و در دور یک توپ سفید می‌پیچید. بنابراین هنگامی او که هر روز صبح‌ها شروع به بیدار شدن می‌کرد، خود را تکان می‌داد تا ورودی‌های حرکتی خود را دریافت کند و از وردی برای کمک به رسیدن احساسات خود- تنظیمی استفاده می‌کرد و برای آن روز آماده می‌شد.

جرمی- اسکیل-کیرا، از تکنولوژی برای برقراری ارتباطات اجتماعی بهره می‌برد. او در مورد چالش‌های حسی خود اینگونه بیان می‌کند:

هنگامی که نور کم باشد آسیب زننده است. بدنم نمی‌تواند صورت اشخاص را تشخیص دهد. هنگامی که به صورت افراد می‌نگرم به این نیاز دارم که درک کنم چه چیزی را می‌بینم. هنگام پردازش از طریق حس بینایی نمی‌توانم از پردازش شنیداری استفاده کنم.

من بسیار نیاز دارم که که محیطم بی‌سروصدا باشد. برای مثال، هنگامی که نزدیک کافه تریا استار باکس هستم، می‌خواهم که کمی ‌صدایش کمتر باشد. اینگونه موارد صدا‌های متفاوتی از خود را برای من به همراه دارند، صدا‌هایی مثل صدای ماشین قهوه‌سازی و زمانی که چند نفر با هم صبحت می‌کنند. دماغ من می‌تواند هر بویی احساس کند. تشخیص بوی اصلی برایم مشکل است چرا که نمی‌توانم از هرکدام از بو‌های ناخوش‌آیند جلوگیری کنم. بوی اشیاء و انسان‌ها عامل حواس پرتی من و نوعی چالش برای من است. من می‌توانم قهوه، عطر، دئودورنت و بوی کرم دست افراد را تشخیص دهم و این عامل سبب حواس پرتی من می‌شود. بوی بد افراد سیگاری روی لباسشان برای من نوعی چالش است.

بدن من دوست ندارد افراد نا شناس را لمس کند. من می‌خواهم قبل از هر لمسی توسط افراد آماده باشم چرا که این برای من می‌تواند بسیار دردناک باشد. اگر من آن فرد را بشناسم، معمولاً می‌توانم برای لمس آن‌ها خود را آماده سازم و من نیز خودم اینگونه از لمس استفاده می‌کنم برای افراد غریبه این کار سخت است چرا که من نمی‌دانم لمس آن‌ها چه احساسی به من می‌دهد. (ارتباطات شخصی جرمی ‌سیکیلا کیرا، 6 فورئه 2013). اکنون جرمی ‌می‌تواند تشخیص دهد که چه چیزی دقیقاً او را پریشان می‌کند، او می‌تواند روی خود- تنظیمی خودش در محیط‌های سختی مثل کافه تریا کار کند و بیان کند که چه کار‌هایی بهترین اقدامات برای احساس بهتر اوست. جرمی‌ در واقع زیر احساس بهتری پیدا میکند:

• نگاه کردن به‌ آی پدش، که او برای برقراری ارتباط کمک می‌کند.
• نگاه مستقیم به کتاب، مثل کتاب‌های هنر که نقاشی‌های زیبایی دارند.
• یکی از اعشای حامی ‌همراه او باشد، به آرامی ‌و خونسردی با او صبحت کند.
• اقدام به پیاده‌روی، خوردن، نوشیدن آب، عینک زدن، یا ضربه زدن به یکی از اعضای بدنش کند.

نکات کاردرمانی در منزل اختلال پردازش حسی

کودکی در جلسه کاردرمانی خود می گوید هدف اصلی من این  است که قبل از اینکه صدا‌های زیاد مرا آشفته کند، بتوانم آن‌ها را مدیریت کنم. رفتن به مکان‌های ساکت‌تر قبل از اینکه صدا‌ها مرا دست‌پاچه کنند، بسیاری به من کمک می‌کند. این به من کمک می‌کند که قبل از نشستن زمانی را تعیین کنم و از لحظه‌های نزدیک بیررون رفتنم مطمئن شوم. هنگامی که آن مکان پر سر و صدا می‌شود این به من کمک میکند تا کتاب زیبایی که هر روز به عنوان یکی  از گزینه‌ها روی میزم با خودم حمل کنم. وقتی از کوره در می‌روم صفحات آن کتاب در خونسرد شدنم به من کمک می‌کنند. هدف دوم من این است که در هنگام دست‌پاچه شدن ارتباط برقرار کنم. این به من کمک می‌کند که از کارت استراحتم که روی میزم آن را نگه می‌دارم استفاده کنم و بتوانم آن را لمس کنم تا پشتیبان من بفهمد که نیاز به ترک مکان دارم. فرانکلی من همیشه نیاز به پشتیان‌هایی مثل شریک ارتباطی دارم. هنگامی که فرد پشتیبان آرامی‌ همراه من است، بسیاری به من کمک می‌کند. داشتن اشیای حامی‌ کمکم می‌کنند چرا که همه چیز‌ها روی میز آماده است و بنابراین با آن‌ها ارتباط برقرار کنم، به خصوص آی پدم موارد انتقالی (مثل کتاب) و کارت استراحتم.

جرمی‌ کار‌های زیادی انجام می‌دهد تا برایش روشن شود چه تعدیل‌هایی باعث خارج شدن او از وضع دست‌پاچگی شده و چه کمک‌هایی باعث می‌شود خونسرد بماند و منظم شود و حالا می‌خواهد که به دیگران هم کمک کند. او کتابی را تحت عنوان «زندگی کامل با اوتیسم» نوشته است و در وبلاگ قرار داده است. او نقاشی‌های رویاپردازانه و پس از آن نقاشی کردن افرادی را که می‌شناسد و با آن‌ها ملاقات می‌کند را نیز شروع کرده است. شما می‌توانید نقاشی‌های او و مطالب او را در وبلاگ Jeremy sicile-kira.com دنبال کنید.

علاوه بر این، کمک به کودکان و نوجوانان با چالش‌های پردازش حسی ممکن است در زمان‌هایی سخت باشد، اما بسیار ارزشمند است. تماشای کودکانی که مشکلات حسی داشته‌‌اند و به جوان‌ها و بزرگسالانی تغییر یافته‌اند که مشکلات حسی خود را مدیریت کرده اند بسیار پاداش بزرگی است. با استفاده از زمان، تلاش، صبر، می‌توانید حساسیت مراجعین خود را از چالش‌ها به نقاط قوت تبدیل کنید. مراجعینی با حساسیت بیش از حد بینایی ممکن است در هنر و معماری بسیار پیشرفت کنند؛ مراجعینی با مکشلات شنیداری می‌توانند مکانیک شوند؛ افراد بد غذا ممکن است آشپز‌های حرفه بشوند؛ و آنهایی که مشکلات تعادلی دارند ممکن است ورزشکار المپیکی شوند.

سوالات متداول:

1- والدین در کاردرمانی خانگی چه نقشی دارند؟
والدین نقش کلیدی دارند؛ آن‌ها باید زیر نظر کاردرمانگر تمرین‌ها را اجرا کرده، محیط خانه را متناسب‌سازی کنند و رفتارهای کودک را با دقت زیر نظر بگیرند. آموزش والدین بخش جدایی‌ناپذیر درمان است.

2-آیا تمرین‌های حسی برای همه کودکان یکسان است؟
خیر. تمرین‌ها باید براساس ارزیابی تخصصی و نوع اختلال حسی (بیش‌حسی، کم‌حسی، جست‌وجوی حسی) توسط کاردرمانگر طراحی شوند.

بازی حسی حرکتی در بازی درمانی کودکان

بسیاری از کودکان از بازی در زمان های آزاد لذت می برند، و به سمت اسباب بازی و فعالیت های مورد علاقه کشیده می شوند، چه ساختن یک ساختمان با لگو باشد، یا انجام بازی های تخیلی با دوستان، بازی با شن و یا کشیدن با گچ و ماژیک. بسیاری از دانش آموزان دچار مشکلات حسی توسط تمام منظره ها، صداها و حرکات سردرگم وغرق می شوند و در کشف هدف دار اسباب بازی ها و تجهیزات کلاس دچار مشکل می شوند. بازی درمانی حسی با استفاده از بازی های حسی حرکتی مناسب و به صورت هدفمند به درمان مشکلات حسی کودکان کمک می کند. مرکز بازی درمانی دکتر صابر با استفاده از تجهیزات پیشرفته نظیر سنسوری روم و تجربه بالای متخصصین مرکز با برنامه ریزی حرفه ای در درمان کودکان پیشرو می باشد. خدمات بازی درمانی در منزل در کنار خدمات کلینیک موجب تسریع در روند درمان می گردد.

بازی حسی چیست

کودکانی که به محرک ها بسیار حساسند، به تنهایی بازی کردن در گوشه ای از اتاق روی می آورند. آن ها ممکن است همان عروسک یا اسباب بازی همیشگی را بردارند و همان بازی ها را در نقطه ی ساکت اتاق انجام دهند. آن ها ممکن است در اتاق بگردند و به کارهای دیگران برای یک یا دو دقیقه نگاه کنند ، یا بطور کاملا بی هدف در محیط اتاق پرسه بزنند. آن ها ممکن است در وقت مرتب کردن اتاق از همکاری خودداری کنند چون نمی توانند جایی که این همه هرج و مرج است را تحمل کنند.

کودکانی که حساسیت کمتری به محرک ها دارند به تجسس برای حرکات و ورودی فشار عمقی روی می آورند، اجرهای اسباب بازی را برداشته و آن ها را جمع می کنند، به دیگر کودکان برخورد می کنند و اسباب بازی هارا به زمین می کوبند. ممکن است آن ها به اخطار مکرر نیاز داشته باشند که آرام باشند، دستانشان را کنترل کنند و به جایی که می روند توجه نمایند.آن ها ممکن است برای یک دقیقه با یک اسباب بازی بازی کنند و بعد به سراغ دیگری بروند. هنگام مرتب کردن اتاق، ممکن است در پیروی از دستورها مشکل داشته باشند و زیادی تحریک و هیجان زده شوند. باید کمی نظم و سازماندهی برای کودکی که نمی داند با خود در دوره های آزاد چه کار کند اعمال کرد. یک والد یا معلم می تواند به کودکی که در زمان های انتخابی “در فضا گم شده” کمک کند که کاری را که می خواهد انجام بدهد را انتخاب کند. کودک می تواند از یک لیست از فعالیت های نوشته شده سود ببرد، شاید با یک نقاشی یا عکسی از لوازمی که استفاده خواهد کرد. معلم می تواند هر مورد که استفاده شد را از لیست خط بزند. هدف این است که کودک را تا جای ممکن در فعالیت های کلاسی شرکت دهیم، نه اینکه تمام لیست را تکمیل کنیم. اگر کودک در حال لذت بردن از کاردستی درست کردن یا بازی کردن با یک ماشین اسباب بازی است، مأموریت انجام شده است. لیست تنها برای پشتیبانی و برای زمانی است که کودک تمرکزش را از دست داده است.

بازی های حسی حرکتی برای کودکان

برای کودکی که به دنبال ورودی های حسی است، لیست بازی های کوتاه مدت باید شامل چندین فعالیت نظم دهنده و تعدیل کننده باشد که اشتیاق کودک برای ورودی حس را ارضا کند تا بتواند در بازی های گروهی به طور هماهنگ نقش داشته باشد. این می تواند شامل انجام حرکات شدید و فعالیت های هوشیاری بدنی مانند پریدن روی تخته پرش یا حرکت پروانه رفتن، شنا رفتن روی زمین یا دیوار، کشش های یوگا با موضوع حیوانات باشد.

استفاده از زمان سنج ها

به خاطر داشته باشید که کودکان حس ضعیفی از زمان دارند. برای کودکانی که در حال شرکت در بازی های جذاب و آزاد هستند، زمان می تواند به سرعت بگذرد. برای کودکی که با یک بازی آزاد مشکل دارد، زمان می تواند بسیار زیاد طول بکشد. یک زمان سنج می تواند به کودک بگوید چه مقدار دیگر باید بازی کند- یا بودن در یک وضعیت خسته کننده را تحمل کند. یک زمان سنج تصویری می تواند به کودک کم سن تر کمک کند که گذر زمان را اندازه بگیرد، مانند زمان سنج که بسیار خوب برای کودکانی که هنوز نمی توانند اعداد ساعت رابخوانند و به یک تصویر سریع از زمان باقی مانده نیاز دارند کار می کند.

داشتن درکی از زمان و درک اینکه چگونه هر دقیقه اهمیت دارد می تواند به دانش آموزان بسیار کمک کند. کودک پر مشغله ای که با شروع یک تکلیف آموزشی مشکل دارد می تواند آن را با تراشیدن مداد خود، به دستشویی رفتن، نوشیدن یک لیوان آب و سپس شروع به کار کردن به تعویق بیندازد و سپس گلایه کند که وقت کافی برای اتمام کارش را نداشته است. یک زمان سنج مناسب قادر است تصویری مناسب از زمان را که وقتی در حال گذر است و دارد تمام می شود را فراهم کند، که می تواند برای امتحان دادن، نوشتن انشا درون کلاس، ارائه ی کلامی، زمان انتخابی و بیشتر بسیار مناسب باشد.

زمان سنج انتخابی عالی برای مدارس، در چندین شکل ارائه می شود: ساعت مچی برای دانش آموزان سن بالا تر، یک زمان سنج ۷ سانتی متری برای استفاده ی شخصی، یک زمان سنج ۳۵ سانتی متری که بیشتر افراد می توانند آن را در طول اتاق ببینند، برنامه ی آی پد،آی فون یا اندروید ، و نرم افزار کامپیوتر. وقتی تا یک ساعت کار گذاشته شود( یا در برنامه و نرم افزار برای مدت دلخواه بیشتر)، دیسک قرمز مخصوص زمان سنج با گذر زمان شروع به ناپدید شدن می کند و به همه کمک می کند ببینند چقدر از زمان باقی مانده است. بیشتر مدل ها زنگ هشدار صوتی نیز دارند.

یک زمان سنج بصری مناسب دیگر ،زمان سنج یاد گیری است، که شبیه یک چراغ راهنما عمل می کند و در یک نگاه به کودکان می گوید که زمان زیادی دارند( نور سبز)، باید کم کم کار خود را تمام کنند(چراغ زرد)، و یا باید توقف کنند (چراغ قرمز). برای هر نور صداهای همراه نیز وجود دارد. اگر کودکان از زنگ های هشدار ناگهانی وحشت زده نمی شوند، هشدارها بر روی آیفون ها و دیگردستگاه های گوشی می توانند با صداهای جذاب مانند صدای گیتار یا اردک یا موتورسیکلت نصب شوند.

سوالات متداول:

1.بازی های حسی چگونه هستند؟

شامل چندین فعالیت نظم دهنده و تعدیل کننده باشد که اشتیاق کودک برای ورودی حس را ارضا کند. این می تواند شامل انجام حرکات شدید و فعالیت های هوشیاری بدنی مانند پریدن روی تخته پرش یا حرکت پروانه رفتن، شنا رفتن روی زمین یا دیوار، کشش های یوگا با موضوع حیوانات باشد و همراه آن استفاده از محرکهای حس لمس و شنوایی و رنگ ها و محرک های بینایی باعث تحریک حواس کودک می گردند.

2.بازی حسی چه فایده ای دارد؟

بازی های حسی موجب بهبود یگپارچگی حسی در کودکان ، بهبود هماهنگی حرکتی و ارتقاع مهارت های حرکتی کودکان می گردد. همچنین در جهت بهبود تعاملات اجتماعی و کاهش اضطراب در کودکان مفید می باشد.