برخی متخصصان بر این باوراند که پرخاشگری کودکان ریشه در عدم فرصت یادگیری دارد، به این معنا که کودک به علت این که فرصت یادگیری نداشته و نمی داند که نسبت به یک محرک چگونه عمل کند. به همین دلیل ممکن است کودک رفتار پرخاشگری از خود نشان دهد. در موارد دیگر ممکن است دلیل پرخاشگری کودکان، مشکلاتی باشد که کودک با آن ها دست و پنجه نرم می کنند؛ همچون رویداد های استرسی، مشکلات عاطفی، کمبود توجه، علائم اوتیسم و… . با این حال حتی در مواردی که کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری جدی ارزیابی شده اند، والدین و متخصصان رفتاردرمانی و کاردرمانی می توانند تاثیر بسیاری بر کنترل و مدیریت پرخاشگری کودکان داشته باشند. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر پرخاشگری کودکان، در کلینیک کاردرمانی و رفتاردرمانی دکتر صابر واقع در غرب و شرق تهران، علت پرخاشگری کودک را بررسی کرده و به درمان کودکان مبتلا به پرخاشگری با استفاده از متدهای روز دنیا می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درمان پرخاشگری کودکان و آزمون ناپذیری آن ها
بسیاری از کودکان می توانند مدت زیادی با درمانگر همکاری کنند به طوری که ارزیابی به راحتی و با سرعت ادامه می یابد، اما بعضی دیگر نمی توانند. در طول فرایند تشخیص، هر روانشناسی با کودکانی مواجه می شود که ارزیابی آن ها سخت است. بعضی از درمانگران این کودکان را «آزمون ناپذیر» می نامند. گزارش بالینی آن ها در مورد این کودکان ممکن است تنها شرح این مطلب باشد که کودک نتوانست در هیچ آزمونی همکاری کند و بنابراین اطلاعات تشخیصی جمع آوری نشد. به نظر برخی متخصصان هیچ کودکی آزمون ناپذیر نیست و با استفاده از ابزار های بالینی مختلف، دستیابی به حداقل بعضی از اطلاعات تشخیصی مفید در مورد هر کودکی امکان پذیر است، با وجود این که ممکن است ارزیابی او سخت باشد.
علت پرخاشگری کودک
هنگامی که درمانگران به کودکی آزمون ناپذیر می گویند، بدان معناست که کودک به آزمون های استاندارد شده پاسخ نمی دهد، اما به یاد داشته باشید که آزمون های استاندارد شده فقط برای بیان این که کودکی مشخصاً با سایرین متفاوت است، مورد نیاز هستند. انجام این کار در مورد کودکی با ارزیابی مشکل، به اندازه کافی راحت هست. حتی اگر درمانگر احساس کند که نتایج آزمون استاندارد شده، توانایی واقعی کودک را دست کم می گیرد و این واقعیت که کودک زیر نمره برش افتاده است، کافی است تا او را کاندیدای ارزیابی بیشتر کند. پس از آن می توان از روش های معیار -مرجع و مشاهده رفتاری استفاده کرد. این ها کمتر رسمی هستند و می توانند بر نیاز ها و علایق کودک منطبق شوند. حتی اگر کودک اصلاً قبول نکند در آزمون استاندارد شده شرکت کند، می توان از روش های مصاحبه استاندارد مانند مقیاس رفتار انطباقی واینلند برای دستیابی به یک نمرۀ هنجار – مرجع بر پایۀ گزارش والدین استفاده کرد. این نیز می تواند تفاوت عمدۀ کودک با همسالانش را تأیید کند و میتوان از روش هایی که کمتر رسمی هستند برای تعیین عملکرد پایه و شناسایی اهداف مداخله استفاده کرد.
ارزیابی کودکان و درمان پرخاشگری
نلسون چهار دسته از کودکانی را مطرح کرد که احتمالاً به سختی ارزیابی می شوند: کودکانی که بی نهایت خجالتی و ساکت هستند، آن هایی که لجباز و پرخاشگر هستند، آن دسته که بیش فعال و تکانشی هستند و کودکان مبتلا به معلولیت های جسمی. در مورد کودکان خجالتی، کم کردن ارزیابی، دادن وقت بیشتر برای گرم شدن و آغاز کار با روش های ارزیابی درکی که احتیاج کمتری به گفتار دارند، می تواند مفید باشد. یک درمانگر می تواند برای آماده کردن این کودکان برای ورود به شیوه های ارزیابی معیار-مرجع و مشاهدات رفتاری، از نامگذاری غلط اشیاء معمولی و نقش بازی کردن برخلاف جریان عادی استفاده کند. در مورد کودکان لجباز و بیش فعال یا تکانشی، استفاده از یک لحن کنترل کننده محکم توسط درمانگر و احتمالاً درخواست از والدین برای منتظر ماندن در اتاق مشاهده، ممکن است مفیدتر از زمانی باشد که در معرض دید کودک باشند. نلسون استفاده از روش های مهلت دادن را برای کسب همکاری کودک لجباز پیشنهاد کرد. این روش ها ممکن است به ارزیابی طولانی تری نسبت به آنچه طراحی شده، بیانجامد، اما در عوض باعث می شود اطلاعات معتبر دیگری از کودک بدست آوریم، به جای این که مجبور شویم به خاطر شکست خوردن، ارزیابی را رها کنیم. با پرهیز از شیوۀ زبانی که کودک را بر درمانگر غالب می کند -مثلاً از کودک درخواست می کنید «آیا می خواهی فلان کار را انجام دهی؟ یا دنبال کردن یک دستور با خوبه؟ – می توان از بروز وضعیت های ناشیانه در برابر کودکی که درمانگر را در مقابل عمل انجام شده قرار می دهد، به طوری که مجبور می شود از آنچه پیشنهاد کرده عقب نشینی کند، جلوگیری کرد. با دور کردن محرک های خارجی از محیط می توان به تمرکز کودک بیش فعال روی مواد ارزیابی کمک کرد. با انعطاف پذیری در مقابل محلی که ارزیابی در آنجا انجام می شود نیز می توان به این نوع کودک کمک کرد. به جای اصرار روی نشستن کودک پشت میز، درمانگر می تواند مقداری از ارزیابی را کف اتاق، داخل راهرو، یا زیر میز انجام دهد. نلسون نیز پیشنهاد کرد شکست های مکرر کودک را بپذیرید و ارزیابی را به جای مدتی طولانی، در دوره های کوچک زمانی انجام دهید.
رفتاردرمانی کودکان با مشکلات ذهنی و جسمی
کودک مبتلا به ناتوانی های بینایی یا سایر ناتوانی های جسمی نیز به علت ناتوانی در پاسخ به محرک های معمولی ارزیابی به شیوه ای عادی، مشکلات خاصی را نشان می دهد. از کودکان مبتلا به ناتوانی های جسمی که قادر به اشاره کردن نیستند، می توان خواست به محرکی نگاه کنند که بهتر از همه با آنچه که درمانگر گفته، جور درمی آید. در یک رویکرد ارزیابی پویا، برای آن کودکانی که اصلاً گفتار ندارند، به منظور تعیین آنچه به برقراری ارتباط بهتر به آن ها کمک می کند می توان از انواع مختلف سبک های جایگزین برقراری ارتباط مانند تصاویر، علائم، یا کلمات نوشتاری استفاده کرد. از کودکان نابینا می توان خواست اشیائی را که حس می کنند، نام ببرند یا توصیف کنند یا در مورد رویدادهایی که تجربه کرده اند، صحبت کنند. نلسون پیشنهادات بیشتری را برای کار با کودکی که سخت ارزیابی می شود، ارائه کرد. نکته مهم آن است که درمانگر بداند حتی اگر به نظر نرسد که آزمون استاندارد شده، پربارترین منبع اطلاعات است، باز هم می توان از هر کودک مبتلا به یک مشکل ارتباطی، چیزی آموخت. از نظر من، ما هرگز نباید صرفاً با عبارت «آزمون ناپذیر» برای کودکی، حذف کردن او را توجیه کنیم. با استفاده از مجموعه کامل ابزارهای ارزیابی خود تصمیم گیری در مورد این که آیا کودکی مشکل برقراری ارتباط دارد یا نه، تعیین عملکرد پایه و این که کودک برای برقراری ارتباط بهتر به چه چیزی نیاز دارد امکان پذیر می شود. این، هدف عمدۀ ما به عنوان یک تشخیص دهنده است، هر چند ممکن است مشکل باشد، اما هرگز غیرممکن نیست.
