برچسب: کاردرمانی کودکان

رشد کودک پیش از تولد

رشد کودک پیش از تولد به سه بخش تقسیم می شود: دوره نوجنینی (از زمان لقاح تا لانه گزینی که حدودا 14 روز است)، دوره نوجنینی (از هفته دوم تا هفته هشتم بعد از لقاح) و دوره رویانی (از هفته هشتم تا پایان بارداری). رشد کودک پیش از تولد در انسان از زمان لقاح آغاز شده و انسان زندگی خود را با نفوذ اسپرم ها به دیواره تخمک ایجاد می شود. از این مرحله است که رشد کودک پیش از تولد تا پایان دوران بارداری به سه مرحله کلی که نام بردیم، تقسیم می شود که هر کدام از این مراحل، تعدادی مراحل جزئی را شامل می شود. رشد کودک پیش از تولد زمان تغییراتی است که زمینه ساز پیشرفت روان شناختی در آینده کودک است. آسیب هایی که هنگام رشد جنین و پیش از تولد کودک به مغز وارد می شود، موجب بروز عقب ماندگی های ذهنی و بعضی بیماری ها و اختلالات دیگر می شود. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین کلینیک کاردرمانی در شهرک غرب و پاسداران و همچنین بهترین کلینیک گفتاردرمانی، با انجام خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی به کودکان مبتلا به اختلالات رشدی که در دوران رشد کودک پیش از تولد اتفاق می افتد، رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

دوره های رشد کودک پیش از تولد

رشد پیش از تولد در سه دوره صورت می‌ پذیرد:

1- دوره نوجنینی (Germinal): از زمان لقاح تا لانه گزینی و حدود ۱۴ روز طول می‌ کشد.

2- دوره رویانی (Embryonic): از هفته سوم تا هشتم پس از لقاح.

3- دوره جنینی (Fetal): از هفته نهم تا زمان تولد.

دوره نوجنینی

تخمک بارور شده توسط اسپرم که اکنون سلول تخم نامیده می‌ شود، به کمک مژک‌ ها در طول لوله فالوپ پیش می‌ رود. حدود ۳۰ ساعت پس از باروری، فرایند تقسیم سلولی آغاز می‌ شود. یک سلول به دو سلول، ۲ به ۴، ۴ به ۸ و به همین ترتیب تقسیم ادامه می‌ یابد تا مجموعه این سلول‌ها (۱۶ تایی) توده مورولا (واژه­ی لاتین به معنی توت) را تشکیل دهند. هر بار که سلول‌ها تقسیم می‌ شوند، کوچکتر شده تا عبور کل توده را که اکنون بلاستولا نامیده می‌ شود، از لوله فلوپ امکان‌ پذیر نمایند. نتیجه این تقسیمات سلولی مکرر، رانده شدن توده سلول‌ های داخلی به یک قطب بلاستولا و تشکیل یک بخش درونی توخالی حاوی مایع است. در این حالت بلاستولا (که اکنون بلاستوسیت نامیده می‌ شود) دارای یک توده سلولی داخلی یا امبریوپلاست است که بعداً بافت‌ های جنینی را ساخته و یک دیواره خارجی یا تروفوبلاسم می‌ باشد که بعداً جفت را خواهد ساخت. ۳ تا ۴ روز پس از بارور شدن، بلاستولای تازه تشکیل شده وارد رحم می‌ شود و برای ۳ تا ۴ روز دیگر در آن شناور می‌ ماند تا بلاستوسیت طی فرایند لانه گزینی چسبیدن به لایه داخلی رحم را آغاز کند. فرایند لانه گزینی ظرف ۱۰ روز از زمان ورود بلاستولا به داخل رحم کامل می‌ شود.

دوره ­رویانی

بیشتر اعضای اصلی بدن در طی این دوره تشکیل می‌ شوند، از این رو این دوره از زندگی را تحت عنوان دوره عضو سازی (period of organogenesis) می‌ نامند. در این دوره ممکن است بیشترین نقایص ساختمانی نیز ایجاد شود، زیرا ممکن است مادر در این دوره بحرانی متوجه بارداری خود نبوده و به دلیل عدم وجود مراقبت‌ های لازم، جنین آسیب پذیر (خصوصا در هفته‌ های سوم و چهارم) در معرض آسیب قرار بگیرد. همانطور که قبلاً اشاره شد، بلاستوسیت از طریق تروفوبلاست (لایه خارجی بلاستوسیت) ظرف ۱۴ روز اول پس از لقاح در دیواره رحم لانه می‌ گزیند. دوره رویانی از پایان هفته دوم آغاز می‌ شود رویان از امبریوبلاست (لایه سلول داخلی بلاستوسیت) بوجود می­آید. این بخش خود به سه لایه­ ی دیگر به نام­ های اکتودرم (لایه­ ی خارجی)، مزودرم (لایه­ ی میانی) و اندودرم (لایه­ ی داخلی) تقسیم می‌ شود (در واقع مشخص‌ترین واقعه هفته سوم گاسترولاسیون است که لایه‌ های زایا در رویان تشکیل می‌ شوند). در روز هجدهم، اندازه رویان حدود 0625/0 اینچ است. در این مرحله رویان انسان بسیار شبیه رویان سایر جانوران مهره‌ دار است. پس از این مرحله از هر یک از لایه‌ ها به ترتیب دستگاه‌ های اصلی بدن شروع به تشکیل و تمایز می‌ کنند:

لایه­ ی اکتودرم بافت‌ هایی را می‌ سازد که با محیط خارج در ارتباط خواهند بود. دستگاه‌ های عصبی مرکزی و محیطی؛ اپیتلیوم حسی گوش، بینی و چشم؛ بخش خارجی پوست، مو و ناخن؛ غدد هیپوفیز، پستانی و عرق؛ و مینای دندان از این لایه ساخته می‌ شوند.

از لایه­ ی مزودرم دستگاه اسکلتی (عضلات، استخوان‌ ها و غضروف ها) خون و سیستم عروقی، دستگاه دفع مواد زائد، بخش داخلی پوست، و سیستم اوروژنیتال تشکیل خواهد شد.

لایه­ ی اندودرم نیز دستگاه گوارش، تنفس و اندام‌ های داخلی دیگر (مانند پوشش اپی تریال اندام‌ های داخلی) را می‌سازد.

دوره­ جنینی

وجه مشخصه­ ی این دوره، رشد سریع (قد و وزن) و تکامل ارگان‌ های تشکیل شده در مرحله قبل می‌ باشد. در پایان دوره رویانی نخستین ساختار های استخوانی، اندام‌ ها و انگشتان مجزا که وجه تمایز انسانی است، در جنین به وجود می‌ آید؛ عروق اصلی خونی تشکیل می‌ شوند، و شکل‌ گیری اندام‌ های داخلی پیشرفت می‌ کند. در پایان سه ماهه­ ی اول بارداری، جنین حدود ۳ اینچ طول دارد و اکثر اندام‌ های اصلی وجود دارند، سر بزرگ و صورت جنین به خوبی شکل گرفته و ضربان قلب توسط گوشی قابل شنیدن است. از چشم گیر ترین تغییرات دوره جنینی، کاهش رشد سر نسبت به سایر قسمت‌ های بدن است؛ بنابراین با گذشت زمان رشد بدن سرعت می‌ یابد اما رشد سر کندتر می‌ شود. در طول ماه سوم صورت جنین بیشتر شبیه انسان می‌ شود و چشم‌ ها و گوش‌ ها نزدیک محل واقعی خود قرار می‌ گیرند. در انتهای ماه سوم، در جنین‌ های سقط شده، می‌ توان رفلکس‌ های عصبی را به وجود آورد که این امر فعالیت عضلانی در آن ها را نشان می‌ دهد. در پایان ماه چهارم در طول ماه پنجم مادر معمولا حرکات جنین را احساس می‌ کند. پوست جنین از کرک‌ های ظریفی پوشیده شده است که معمولاً پیش از تولد می‌ ریزند. در پایان ماه پنجم جنین حدود ۱۲ اینچ طول دارد، می‌ خوابد، بیدار می‌ شود، می‌ مکد و جای خود را تغییر می‌ دهد. در پایان ماه ششم چشم‌ ها، پلک‌ ها و مژه‌ ها شکل می‌ گیرند. چشم‌ ها به نور حساس شده، صدا های خارج رحم را می‌ شنود و به ارتعاش و تحریک صوتی پاسخ می‌ دهد. جنین نارسی که در ماه ششم متولد می‌ شود به سختی می‌ تواند به زندگی خود ادامه دهد زیرا، برخلاف سایر دستگاه‌ های بدن، تمایز سیستم اعصاب مرکزی و دستگاه تنفسی به اندازه کافی نیست و هماهنگی لازم بین این دو دستگاه وجود ندارد. در طول سه ماهه سوم سر و بدن جنین متناسب‌ تر و لایه‌ های چربی زیر پوست تشکیل می‌ شود. در پایان ماه هشتم جنین حدود ۱۸ اینچ طول دارد. در پایان ماه نهم ناخن‌ ها در انتهای انگشتان دست و پا می‌ رویند، پوست صاف‌ تر شده و با ماده مومی شکل به نام ورنیکس کازئوز پوشیده می‌ شود. اکنون جنین آماده تولد است.

سوالات متداول:

1- در دوران رویانی (هفته‌های ۳ تا ۸) چه تحولات مهمی رخ می‌دهد؟
در این مرحله بنیاد ساخت اعضای حیاتی شکل می‌گیرد: قلب شروع به تپیدن می‌کند، مغز و نخاع ساخته می‌شوند، جوانه‌های اندام‌ها، چشم‌ها، گوش‌ها و سیستم گوارشی رشد اولیه خود را آغاز می‌کنند. این دوره حساس‌ترین مرحله برای آسیب‌های محیطی و سقط جنین است

2- چه عوامل پیش از تولد می‌توانند بر رشد جنین تأثیر منفی بگذارند؟
بیماری‌های مادر مانند سرخجه، آبله‌مرغان، مسمومیت حاملگی، دیابت یا پره‌اکلامپسی، مصرف داروها، سن والدین، تغذیه نامناسب، تنش روانی شدید یا ضربه جسمانی می‌توانند زمینه‌ساز ناهنجاری‌های رشدی و حتی تولد نوزاد با نقص جسمی یا ذهنی باشند

کاردرمانی و کار تیمی

کاردرمانگران به دنبال دستیابی به بهترین نتیجه ممکن، برنامه‌های خود را براساس تئوری، شواهد عقاید و اصول حرفه‌ای و به صورت کاردرمانی و کار تیمی انجام می‌دهند. آسیب‌های مغزی اغلب باعث نقایص شناختی می‌شود که کاملاً برطرف نمی‌شوند و کاردرمانگر در کل برای کاهش این نقایص بر اساس فرد، عملکرد کاری، نقش‌ها و زندگی، فعالیت می‌کند. شواهد برای اثر بخشی مداخلات خاص،بحث برانگیز است. کاردرمانگران از استدلال بالینی حرفه‌ای در انتخاب و اعمال مداخلات، با توجه به نظریه‌ها و شواهدی که مداخلات بر اساس آنها هستند، استفاده می‌کنند. از آنجا که، ارزیابی، یک مرحله‌ی ضروری از طرح درمان می‌باشد، بنابراین سنجش پیامدها هم برای ارزیابی تأثیر مداخلات و هم قادر ساختن عملکرد حرفه‌ای برای تحول و، توسعه مهم می‌باشد. مرکز کاردرمانی کودکان تهران با کادری مجرب و متخصص و تحت نظر دکتر صابر، کودکان مبتلا به اختلالات مختلف را با متد های متنوع، تخصصی و به روز دنیا، درمان می کند.  کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با سابقه بالا در زمینه ارزیابی دقیق و درمان صحیح کودکان، در غرب و شریق تهران مشغول به فعالیت می باشد. خدمات مرکز شامل گفتاردرمانی، کاردرمانی ذهنی، کاردرمانی جسمی، کاردرمانی دست، ماساژ درمانی، بازی درمانی، سنسوری روم، اتاق توجه شنیداری، اتاق تاریک بینایی و… می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کار تیمی کاردرمانی

فاکتورهایی که روند کاردرمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهند:

هدف کلی مرکز کاردرمانی دکتر صابر، تصمیم مشترک با سایر اعضای تیم چند متخصصه می باشد. کار تیمی از مراقبان حرفه‌ای اجتماعی و سلامت و مخصوصاً مراجعان و افراد دیگر مربوطه تشکیل شده است. البته این تیم می‌تواند بنا به نیاز مرجع و موقعیت، موجود به پرسنل حمایتی،  آسایشگاه‌ها و داوطلبان یا کارفرمایان،گسترش یابد توانبخشی و مدیریت تأثیر گذار، نیازمند توانایی تنظیم یک برنامه درمانی واضح و پیروی از آن می‌باشد. در سراسر روند توانبخشی، و انجام مشاوره در تیم، این برنامه درمانی باید بازبینی و بر پیشرفت بیمار نیز، نظارت گردد. تصمیم در مورد تمرکز مداخلات، یک روش با بیشترین تاثیرگذاری برای بکارگیری، شدت و تعداد دفعات درمان و این که چه زمان مداخلات تعدیل شوند، همگی تحت تأثیر این است که نظرات تیم و نیازهای افراد مرتبط با بیمار چه باشد، توانبخشی شناختی می‌تواند یک روند طولانی مدت داشته باشد و اعضای تیم در طول زمان با توجه به تغییر نیازهای مراجع تغییر خواهند کرد.

سلامت و امنیت در کاردرمانی

در زمان بررسی مداخلات، سلامت و امنیت یک نگرانی اولیه می‌باشد. قابل اجرا بودن مداخلات، صرف نظر از فواید و پتانسیل درمانی یا اولویت آکوپیشنال، تحت تأثیر میزان امنیت آن است. تمام حرفه‌های مراقبت از سلامت، نگرانی‌های ایمنی خود را در کدهای اخلاقی و حرفه‌ای – رفتاری خود کدگذاری کرده‌اند. راهنمایی برای آمادگی ارزیابی اولیه در فصل دو ارائه شد، به طور یکسان در فصول مداخله و درمان، با تاکید بر امنیت مراجع و درمانگر اعمال می‌شود. برای افراد با نقایص شناختی، محیط می‌تواند چالش‌های دائمی داشته باشد. عدم آگاهی ناشی از حافظه مختل شده یا مشکلات توجهی وابسته به آن می‌تواند در محیط‌هایی که به نظر می‌رسد کم خطر باشند، ایجاد خطرکند. عدم بینش نسبت به توانایی و سلامت خود می‌تواند باعث شود که مراجع فعالیت‌هایی بالاتر از ظرفیت خود را متحمل شود (برای مثال، یک مراجع ممکن است سعی کند بدون کمک از تخت بیرون آید اگرچه فقط می‌تواند روی یک پای خود تحمل وزن کند).

مزایای کلیدی کار تیمی در کاردرمانی: چرا چند متخصص بهترند؟

کار تیمی در کاردرمانی، هنگامی که چندین تخصص (مانند کاردرمانی، فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، روان‌شناسی و مشاوره خانوادگی) به‌صورت هماهنگ برای یک مراجع فعالیت می‌کنند، عملکرد درمان را به‌طور چشمگیری ارتقا می‌دهد. در مدل تیمی، هر متخصص نقطه قوت خود را وارد فرایند بررسی و ارزیابی می‌کند و باعث می‌شود برنامه مداخلات دقیق‌تر، جامع‌تر و شخصی‌تر باشد. مثلاً، کاردرمانگر با بررسی مهارت‌های روزمره، فیزیوتراپیست قدرت و تعادل را سنجیده، گفتاردرمانگر مشکلات زبان و بلع را ارزیابی می‌کند، و روان‌شناس مشکلات عاطفی و رفتاری را تشخیص می‌دهد. این هماهنگی، علاوه بر کاهش ارزیابی‌های مکرر، موجب صرفه‌جویی در وقت و هزینه مراجع می‌شود و از بار مراجعه‌ به چندین متخصص جلوگیری می‌کند. نتیجه این است که مراجعین ضمن دریافت خدمات دقیق‌تر، تجربه یکپارچه‌تری از درمان را تجربه می‌کنند.

بینش و خود آگاهی

زمانی که ساختارها و عملکردهای بدن آسیب می‌بینند و ناتوان می‌شوند، درمان بهبودی و کاردرمانی نیاز به همکاری و مشارکت فعال افراد دارد. این مسئله یکی از پایه‌های فکری بنیادی کاردرمانی است و بقیه توانایی فرد برای درک و درگیر شدن در درمان می‌باشد. این توانایی از فاکتورهای درون فردی بسیاری منشاء می‌گیرد دو فاکتور در این مورد، درجه بینش فرد از شرایط خود و درجه خود آگاهی فرد، می‌باشند، برخلاف، آسیب به سیستم‌های دیگر بدن، وقتی که مغز صدمه می‌بیند این عملکردها مستقیماً آسیب می‌بینند.

فراشناخت واژه‌ای است که شامل عملکرد و روند خودآگاهی و بینش می‌شود و هر دو آنها از عملکرد اجرایی مؤثر نشات می‌گیرند. نقص فراشناخت ممکن است باعث:

• کمبود آگاهی از نقایص
• مشکل در درک ثاثیر نقایص بر عملکرد و توانایی
• ناتوانی در جهت دهی و تنظیم مؤثر افکار و رفتارها برای حل مسائل یا ایجاد درک واقع بینانه از موقعیت این چنین نقص‌هایی،تأثیر زیادی در اثرگذاری توانبخشی خواهند داشت و در انتخاب رویکرد درمانی و روش‌های احتمالی که استفاده خواهند شد، تأثیر خواهند گذاشت.

زمانی که یک مراجع از نقایص خود کاملاً آگاه باشد، این موضوع می‌تواند توانایی او در مشارکت در درمان را، تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال، ناتوانی در به‌خاطر سپردن مسیر یک مکان به مکان دیگر یا در بازشناسایی چهره افراد خانواده می‌تواند باعث استرس و نا امیدی و خجالت شود. اضطرابی که از این موقعیت‌ها ایجاد می‌شود می‌تواند ترکیبی از مشکلات برای مراجع ایجاد کند و عملکرد را، بدتر کرده و انگیزه را پایین بیاورد. علاوه بر آن می‌تواند قضاوت را مختل کند و باعت تصمیم گیری ضعیف شود. آماده سازی دقیق، جهت یابی مراجع و توجه به امنیت وراحتی او باعث ایجاد یک حس اعتماد و امنیت و حمایت توانایی‌های وی در مشارکت با مداخلات می‌گردد.

چالش‌های ایجاد کار تیمی مؤثر در کلینیک‌ها و چگونگی غلبه بر آنها

اگرچه مزایای کار تیمی روشن است، اما اجرای آن با چالش‌هایی همراه است. اول، هماهنگی بین متخصصان مختلف نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و زمان‌بندی منظم جلسات مشترک است، مخصوصا وقتی تقویم درمانگران شلوغ باشد. دوم، هر متخصص ممکن است از دیدگاه علمی، اولویت مداخلات یا روش تشخیصی متفاوتی داشته باشد. این تفاوت رویکرد می‌تواند باعث عدم توافق در برنامه درمانی شود. برای غلبه بر این چالش‌ها، ایجاد کمیسیون‌های تخصصی یا جلسات هفتگی تیمی ضروری است تا اطلاعات به‌روز بیماران، نتایج جلسات و ملاحظات اختصاصی هر حوزه مطرح شود. همچنین، استفاده از کار تیمی نیاز به فرهنگ‌سازی در کلینیک دارد؛ اینکه تمام اعضای تیم به نقش سایرین احترام بگذارند و با دید جمعی برای پیشرفت مراجع تلاش کنند. مدیر یا مسئول مرکز باید نقش هماهنگ‌کننده قوی را ایفا کند تا از هم‌پوشانی یا متضاد بودن پیشنهادات جلوگیری شود.

سوالات متداول:

1-کار تیمی در چه اختلالاتی شایع است؟
فلج مغزی، اوتیسم، اختلالات یادگیری، بیش‌فعالی و سندروم‌های خاص.

2-گونه کیفیت کار تیمی را ارزیابی کنیم؟
از طریق پیشرفت مهارت‌های عملکردی، کاهش نوبت‌دهی، ارزیابی رضایت خانواده و بازخورد متخصصین ارزیابی می‌شود.

کاردرمانی و مصاحبه جلسه اول

رایج‌ترین روش برای جمع آوری اطلاعات اولیه در مورد یک مراجع مشاهده و مصاحبه جلسه اول می‌باشد. استفاده از یک چهارچوب قابل قبول، انتشار یافته، همانند ICF، که برای حرفه‌های مختلف آشنا باشد، می‌تواند کاردرمانی و مصاحبه جلسه اول را تسهیل کند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با دارا بودن تعداد زیادی متخصص در حیطه درمان اختلالاتی نظیر بیش فعالی، اختلالات یادگیری، اوتیسم، تاخیر رشدی، سندرم های ژنتیک، لکنت، اختلالات گفتاری و… ، به عنوان بهترین مرکز کاردرمانی در تهران شناخته شده است. ارزیابی دقیق توسط جناب آقای دکتر صابر، این مرکز را به بهترین مرکز کاردرمانی تهران تبدیل کرده است. این مرکز شامل دو کلینیک، کلینیک پایا در شرق تهران و کلینیک توانبخشی غرب تهران واقع در غرب تهران، می باشد که با امکانات تخصصی خود در حیطه توانبخشی کودکان و بزرگسالان فعالیت می نماید.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

رایج‌ترین روش برای جمع آوری اطلاعات اولیه در مورد یک مراجع مشاهده و مصاحبه جلسه اول می‌باشد. ارزیابی‌ اولیه کودک برای کاردرمانگر و مراجع اکتشافی است. یک چک لیست از اطلاعات اولیه و یک پروتکل از تکالیف کوتاه، مشاهدی عملکرد را ساده می‌سازد، و اغلب برای ایجاد غربالگری‌های بیشتر و نیازهای ارزیابی مفید می‌باشد. چک لیست و پروتکل‌های استاندارد که بر مبنای چهارچوب تئوریکی واضح ایجاد شده‌اند، بر ارزیابی‌های غیررسمی و مختص یک مرکز، ترجیح دارند. استفاده از یک چهارچوب قابل قبول، انتشار یافته، همانند ICF، که برای حرفه‌های مختلف آشنا باشد، می‌تواند کاردرمانی و مصاحبه جلسه اول را تسهیل کند. اگر یک چهارچوب همه‌ی جنبه‌ها و سطوح عملکرد را یکپارچه کند، و مفاهیم را تشریح، کند درک بین رشته‌ای ارتقا می‌یابد. بنابراین اگر یک حوزه در ارزیابی اولیه تشخیص داده شده است، همه‌ی اعضای تیم قادر خواهند بود تا آن را در زمینه‌ی گسترده‌ی سلامتی مراجع جای دهند و ارتباط آن را درک کنند.

کاردرمانی و ارزیابی های اولیه

در ارزیابی اولیه کودک در کاردرمانی و مصاحبه جلسه اول، مهم است که به موارد زیر دست یابید:

• بدست آوردن اطلاعات زمینه‌ای – برای مثال، زبان مادری مراجع و زمینه‌ی فرهنگی او، ارتباطات فامیلی، زمینه‌ی آموزشی و علائق وی، دست غالب، تاریخچه‌ی آسیب/ بیماری و تاریخ. درک مراجع از شرایط سلامتی خودش.
• آماده سازی محیط – کاهش عواملی که موجب حواسپرتی می‌شوند و اطمینان ازراحتی، حریم و موقعیت امن.
• حذف عوامل گیج کننده – آیا به‌خاطر مصرف دارو خواب آلود است؟ آیا عفونت دارد؟ درد دارد؟ یبوست دارد؟ آسیب بینایی دارد – و آیا عینک مورد نیاز است؟ آیا یک وسیله‌ی کمک شنوایی نیاز است؟
• مورد توجه قرار دادن توانایی مراجع برای انطباق – آیا مراجع می‌تواند توجه خود را حفظ کند یا نیازهای فرآیند را برآورده سازد، آیا نیاز است تا جلسات به جلسات کوتاهتری تبدیل شوند و مابین جلسات استراحت در نظر گرفته شود؟
• اگر هر هر آسیب ارتباطی، بینایی یا حسی – حرکتی وجود دارد ارزیابی‌های دیگری نیز باید انجام گیرد، اغلب همه‌ی اعضای تیم چند متخصصه جهت تعیین وجود و وسعت هر آسیب با هم همکاری و ارتباط برقرار می‌کنند.
• مشاهده‌ی هر احتیاط یا کانتر اندیکاسیون ضروری می‌باشد – دستورالعمل‌هایی مثل «ممنوعیت غذایی» یا دستورات جابجایی خاص، ارزیابی کاردرمانی را متاثر می‌کند. مانند، مراجعی که دارای کانتر است یا ابزارهای جراحی و پزشکی به او متصل می‌باشد. شیوه‌های اجرایی تطابق یافته نیاز دارد.

مصاحبه و ارزیابی اولیه

مصاحبه‌ها اهداف مختلفی دارند: کمک به ایجاد پایه ای برای ارتباط درمانگر – مراجع؛ بدست آوردن اطلاعات زمینه ای؛ تشخیص روش‌های مؤثر ارتباط با مراجع؛ شروع تعیین این که مراجع چه مشکلاتی دارد و اهداف انتظارات آنها چیست؟ و نقش درمانگر چیست؟

مدل‌های کاردرمانی و چهارچوب‌ها منجر به ساختاردهی ابزارهای مصاحبه‌ی استاندارد می‌شوند. ابزارهایی مثل ۲۰۰۵ ۱OCAIRS و ۲۰۱۴ COPM تاریخچه، ارزش‌ها و نگرانی‌های یک فرد را با جزئیات نشان می‌دهند. این ابزارها نیاز به سطح خاصی از عملکرد مراجع جهت شرکت در فعالیت‌ها دارد، و علاوه بر مهارت‌های ارتباطی بیانی و دریافتی، توجه، تمرکز، حافظه، به سطح مشخصی از مقاومت به خستگی، و درک واقعی از ظرفیت و عملکرد خود (بصیرت) نیاز دارد.

با این که هر کدام از ابزارها می‌توانند در هر زمانی مفید باشند توصیه نمی‌شود که آنها را قبل از این که توانایی مراجع برای انطباق با این ابزارها سنجیده گردد معرفی کنیم. به هر حال، یک ابزار مانند COPM می‌تواند برای تنظیم اهداف و اندازه گیری روند پیشرفت مراجع مفید باشد زیرا هم یک ابزار ارزیابی و هم پیامد می‌باشد که می‌تواند قبل، در طول و در پایان درمان اجرا گردد. این مسئله مراجع را قادر می‌کند تا اهداف نزدیک به اهداف درمانگر را انتخاب کنند و روند پیشرفت خودشان را حین درمان اندازه گیری نمایند. اما COPM یک ابزار اندازه گیری رضایت و درک از عملکرد می‌باشد، این ابزار واقعاً توانایی عملکردی را اندازه گیری نمی‌کند. بنابراین این مثال نیاز به استفاده از استدلال بالینی را برای انتخاب ابزارهای اندازه گیری و درک این که این ابزارها واقعاً چه چیزی را اندازه می‌گیرند مشخص می‌کند.

مشاهدات مصاحبه جلسه اول

مشاهده یک روش دیگر جهت جمع آوری اطلاعات برای کمک به ایجاد فرآیند ارزیابی می‌باشد. زمانی که ما به صورت غیررسمی عمل می‌کنیم، مشاهدات پتانسیل ایجاد تفاسیر ذهنی و گاهی اوقات نادیده گرفتن آن چه را که دیده ایم را دارد. با این حال، مشاهدات اولیه غیررسمی هستند و اغلب در طول مصاحبه‌های اولیه انجام می‌گیرند.

مشکلاتی در اجرای تکالیف می‌تواند به هر دلیلی صورت گیرد. اماده سازی مناسب مراجع و محیط همانطور که شرح داده شد می‌تواند عوامل گیج کننده را کاهش دهد. برای مثال، اگر از یک مراجع خواسته شود تا لیوان را بردارد و از آن آب بنوشد، در صورتی که نیازمند وسیلهی کمک شنیداری باشد، دچار مشکل می‌شود. اگر درمانگر از این آسیب حسی آگاهی ندارد، ممکن است در شروع تکلیف تأخیر را مشاهده کند و آنرا به‌عنوان آفازی دریافتی، یا آسیب ادراکی – بینایی یا آپراکسی، تفسیر کند.

مشکل در دنبال کردن دستورالعمل‌ها ممکن است آسیب شناختی نباشد، اما در غیاب وسیله‌های کمکی رخ دهد. مشاهدات اولیه باید با تکالیف، آشنا کوتاه و پایه هماهنگ گردد. به‌عنوان یک قاعده کلی، تکالیف پیچیده و جدید نیازهای شناختی بیشتری لازم دارند و می‌توانند فراتر از توانایی‌های یک مراجع باشند. بنابراین مزیت کمتری دارد تا درمانگر و مراجع برای انجام آنها تلاش نمایند. تکالیفی که در مشاهدات اولیه مفید می‌باشند شامل آن‌هایی هستند که می‌توانند با شرایط ارزیابی به طور طبیعی یکپارچه گردند. نیازهای تکلیف بایستی به میزان زیادی با بافتار زندگی فرد متناسب باشد، و این کار به عدم استفاده از روش‌هایی که برای مراجع معنای آکوپیشنال و هدف قابل درکی ندارد، کمک می‌کند.

ثبت دقیق مشاهدات باید توسط مهارت آنالیز فعالیت پشتیبانی گردد. تشکیل یک آکوپیشن به این که چگونه انجام می‌شود اشاره می‌کند یک درمانگر کاردرمانی باید دانش نیازهای عملکردی و اجزای عملکردی یک فعالیت را به منظور مشاهده شکل و انجام آن توسط مراجع داشته باشد،  و جنبه‌هایی که سبب مشکل می‌شوند را ثبت نماید. این تنها شامل مهارت‌های عملکردی مراجع نمی‌باشد، جنبه‌های محیط که ممکن است عملکرد وی را حمایت کنند نیز مهم هستند. برای مثال،  در مورد استفاده از موارد روی میز که قبلاً اشاره شد،  جهت دهی،  یا فاصله‌ی بین مراجع و میز ممکن است عملکرد را تحت‌تأثیر قرار دهد. همین‌طور عوامل شخصی مثل فرهنگ ممکن است نشان دهد که یک فعالیت چگونه اجرا می‌گردد و این می‌تواند برای درمانگر ناآگاه غیر آشنا یا حتی غیر طبیعی باشد. مشاهده‌ی اولیه جهت غربالگری غیررسمی محدودیت‌های فعالیتی حاصل از نقایص شناختی، با ارزش می‌باشد با توجه به اهمیتی که قبلاً اشاره شده است، یک نفر می‌تواند مشکلات عملکردی را با استفاده از مشاهده شرح دهد، اما علت آن را نمی‌تواند بفهمد.

انتخاب تکالیف کاردرمانی

انتخاب تکالیف مناسب باید در طول ارزیابی اولیه انجام شود که توسط سطح عملکرد مراجع، محیط و دامنه‌ی نیازهای شناختی تکالیف هدایت می‌شود. درمانگر از تئوری آکوپیشنال، آنالیز فعالیت و دانش شناختی در این فرآیند استفاده می‌کند. بسته به محیط و بافتار( آیا ارزیابی در یک بیمارستان، یا در یک دپارتمان درمانی یا درخانه مراجع صورت می‌گیرد؟) دامنه‌ای از تکالیف برای نیازهای همه‌ی اجزای شناخت مورد نیاز است ادراک، بینایی، توانایی‌های فضایی، توجه، حافظه حرکات هدفمند و عملکردهای اجرایی ممکن است در برخی درجات مورد غربالگری قرار گیرند.

با انتخاب تکالیف، امکان ارزیابی منفرد هر جزء شناختی وجود ندارد، چرا که حتی تکالیف ساده اجزای شناختی چندگانه ای دارند. درمانگر باید از تکالیفی که ساده‌اند استفاده کند، و باید هر جزء شناختی مورد نظر در أن تکلیف بیشتر نیاز باشد. شکستن یک تکلیف به مراحل جزئی می‌تواند به همان هدف دست یابد.

داشتن یک انتخاب از موارد روزمره روی یک میز در جلوی مراجع، درمانگر را قادر می‌سازد تا به نیازهای شناختی مختلفی از طریق انتخاب تکلیف برسد. برای مثال، موارد ممکن است شامل مجلات، خودکار و کاغذ لیوان آب، و یک شانه باشد. این موارد می‌توانند از مراجع بخواهند که:

• یک شیء را نشان دهد – نیازمند ادراک بینایی( تشخیص شکل از زمینه) و بازشناسی شیء.
• یک شیء را بردارد و به یک موقعیت دیگر ببرد – نیازمند توانایی‌های فضایی.
• استفاده از یک شیء انجام و یا نمایش دهد – بر اساس باز شناخت و پراکسی.
• استفاده از دو شیء مرتبط (ریختن آب داخل (لیوان) – نیازمند همه‌ی موارد بالاست، به علاوه‌ی برنامه ریزی حرکتی و توالی، قضاوت و پیش بینی.

این که چگونه این توالی نیازها سازمان دهی می‌شوند را مورد توجه قرار دهید،  بنابراین پایه‌ای ترین تکالیف ابتدا می‌آیند،  و هر تکلیف روی تکمیل موفق تکالیف دیگر قرار می‌گیرند.

هر مشکلی در اجرای تکالیف کاردرمانی باید همان‌طور که مشاهده می‌گردد ثبت شود.اغلب برای یک درمانگر وسوسه‌انگیز است که در مورد مشاهدات استنتاج نماید ( آقای X نمی‌تواند لیوان را بردارد زیرا…) ،  اما از این مسئله باید جلوگیری شود. این به‌خاطر (الف) اطلاعات غیرمؤثری در این مرحله در مورد وسعت و ماهیت آسیب مراجع جهت استنتاج وجود دارد،  (ب) روش‌های غیررسمی منجر به اختلاف بین درمانگران و محیط می‌گردد و بنابراین، عملکرد مراجع ممکن است توسط عواملی به‌غیراز آسیب‌های خودشان تحت‌تأثیر قرار گیرد.

سوالات متداول:

1-در مصاحبه جلسه اول کاردرمانی چه اطلاعاتی جمع‌آوری می‌شود؟
اطلاعات پایه‌ای مانند زبان مادری، سابقه سلامتی/دارویی، سوابق تحصیلی/تمرکزی، و علایق کودک.

2-ابزارهایی مثل COPM و OCAIRS چه نقشی دارند؟
کمک به مشخص کردن اهداف درمان و ارزیابی رضایت مراجع از تغییرات عملکردی

کاردرمانی چیست؟

عملکرد آکوپیشنال یا کاردرمانی نیازمند استفاده مؤثّر از مهارت­های عملکردی است که به شکل الگوی عملکردی سازمان یافته در حوزه­ های کاردرمانی انجام می­گیرد. این الگو­ها شامل عادات، روتین­ها و نقش­ها می­ باشد. یک برنامه تأثیر­گذار مداخله شامل اهداف شناختی برای رسیدن به الگوهای تأثیرگذاری است که اهداف کاردرمانی موفقیّت در عملکرد را پایه­ ریزی می­کند. اهداف کاردرمانی باید شامل مشخصات قابل مشاهده و اندازه­ گیری از هر الگوی عملکردی باشد تا پیشرفت رو به جلوی آنها قابل اندازه­ گیری و نظارت باشد. اهداف کاردرمانی، پیشرفت مراجع را مشخص خواهند کرد و یک چهارچوب برای برنامه مداخله می­ سازند. هر مرحله از عملکرد (عادات، روتین، نقش و یا مسائل معنوی) بر اساس وضعیت قبلی ساخته می­ شود و با هر مرحله موفقیّت­ آمیز، پیچیدگی تقاضا بر اساس شناخت افزایش می­یابد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز کاردرمانی در تهران، با در نظر گرفتن خدمات متنوع کاردرمانی از جمله کاردرمانی در منزل، کاردرمانی کودکان و بزرگسالان، کاردرمانی اوتیسم و… در زمینه درمان مشکلات توانبخشی به صورت اختصاصی و مناسب با هر مراجع رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

عملکرد عادتی بر اساس رفتارهای خودکار مشخص می­شوند. روتین­ها به ترکیبی از رفتارهای خودکار با قابلیت جابه­جایی نیاز دارند. عملکرد نقش نیاز به توانایی اعمال دامنه­­ای از راهبردها در محیط­های گوناگون با دامنه­ای از نیازها دارد. هر مرحله، نیازهایش بر اساس حل مسأله و سایر عملکردهای اجرایی افزایش می­یابد. مداخله باید شامل سطح عملکردی که فرد مشکلش را در آن نشان می­دهد، باشد. برای مثال، مداخله برای عملکردهای روتین در حالی که عادات ایجاد نشده باشند، نیازهایی بیش از توان فرد تحمیل می­کنند.

انتخاب و به ­کارگیری رویکردهای کاردرمانی

طبقه­بندی حرفه­ای کاردرمانی می­تواند گیج­کننده باشد. برخی واژگان می­توانند در مقاله­های منتشر شده به جای هم استفاده شوند. برای مثال، به ICF ، به عنوان یک چهارچوب اشاره شده است، که توسط انجمن کانادایی کاردرمانی به عنوان مدل و چهارچوب و توسط برخی نویسندگان به عنوان مدل اشاره شده است. در زمینه­ی توانبخشی شناختی واژه­های «رویکرد» و «مدل» به جای هم استفاده می­شوند. به طور خلاصه، مدل­ها و چهارچوب­ها پایه­ای برای سازمان­بندی و اولویت­بندی اطلاعات مراجع و شناسایی اهداف کاردرمانی فراهم می­کنند. واژه­ی رویکرد نشان می­دهد که یک مدل یا چهارچوب چگونه وارد اجرای یک مداخله می­شود. یک رویکرد کاردرمانی معمولاً از یک یا چند تئوری مرتبط نشأت گرفته و نشان می­دهد که چگونه به درمان مشکلات (آسیب­ها و نقایص عملکردی) بپردازیم. اغلب کاردرمانگر به علّت پرداختن به دامنه­ای از مشکلات یا مواجهه با نیازهایی که در طول زمان تغییر می­کنند، چندین رویکرد را برای مراجع انتخاب و استفاده خواهد کرد.

با توانبخشی شناختی، رویکردها برای مداخله به صورت سنّتی در یکی از این دو دسته­بندی قرار می­گیرند: درمانی و جبرانی. کاردرمانگران از هر دو بهره می­برند ولی توانایی بیمار برای عملکرد در زندگی خودش و شرایط محیط را درنظر می­گیرند که منجر به طرح سوّمین رویکرد یعنی «رویکرد عملکردی کاردرمانی» می­شود.

رویکرد کاردرمانی چیست

رویکرد کاردرمانی با هدف بازگرداندن و بهبودی بخشیدن به نقایص عملکردی با حمایت و تسهیل ظرفیت مغزی برای بازیابی و انعطاف­پذیری مغز می­باشد. این رویکرد از تئوری­های بهبودی آسیب­های مغزی نشأت گرفته است. که به عنوان یک ظرفیت برای بازیابی عملکرد درنظر گرفته می­شود، مانند روند جوانه­زنی آکسونی، شکل­پذیری سیناپسی و سازماندهی دوباره­ی عملکرد در نواحی از مغز که آسیب ندیده­اند تا نواحی آسیب دیده را پوشش دهند. روش­های درمانی به هدف بهبودی آسیب­های خاص (مانند آموزش حافظه، تمرینات رومیزی درکی) هستند تا با بهبودی این اجزاء باعث بهبودی در عملکرد شوند.

این رویکرد تأکید می­کند که نقایص شناختی به ایجاد تغییرات در پی آسیب مغزی، مقاومت نشان می­دهند، و بر اساس این فرض است که بهبودی در سیستم عصبی مرکزی محدود می­باشد. تمرکز روی عملکردهای بهینه­ی باقی مانده و استفاده از ظرفیت­های باقیمانده­ی فرد برای یادگیری استراتژی­ها و تکنیک­ها، جهت غلبه بر مشکلات می­باشد و همچنین با دستکاری محیط جهت برآوردن نیازهای فرد هماهنگ می­باشد. بهبودی در توانایی­های عملکردی از طریق استفاده از راهبردها و تکنیک­ها برای جبران نقایص، ایجاد می­گردد. روش­های درمانی از تئوری­های یادگیری بهره می­برند و می­تواند شامل انطباق فعالیت­ها یا محیط برای جبران محدودیت­های دائمی و به حداکثر رساندن استقلال باشد. در مورد فردی با نقایص مداوم در تمایز شکل از زمینه استفاده از رنگ­های روشن برای تفاوت قائل شدن کاسه­های سفالی در یک آشپزخانه شلوغ، به پیدا کردن و شناسایی ظروف کمک می­کند.

هدف اصلی کاردرمانی

این یک وظیفه­ی اخلاقی همه­ی خدمات سلامت است که بهترین نتیجه را برای هر مراجع بخواهند. هدف اصلی همه مداخلات توانمند ساختن مراجع برای رسیدن به سطح بهینه­ی استقلال عملکردی در همه حیطه­های زندگی با بهترین شرایط سلامت ممکن می­باشد. درمان معمولاً اوّلین رویکرد همگرا با هدف بازیابی و جبران ساختارها و عملکردهای بدنی آسیب دیده می­باشد.

تطابق می­تواند به عنوان قسمتی از یک برنامه­ی کلی کاردرمانی و یا اگر که مراجع به یک سطح ثابتی از بهبودی درونی برسد و دیگر هیچ نشانه­ای از پیشرفت بیشتر در او دیده نشود به عنوان یک رویکرد غالب استفاده گردد. برای یک فرد، تطابق یک فعالیت برای کاهش نیازهای شناختی آن در مراحل اوّلیه توانبخشی می­تواند بسیار مهم باشد. هر چقدر که عملکرد بیمار بهبود بیابد، تطابقات برای افزایش چالش فعالیت­ها و نزدیک کردن عملکرد مراجع به پارامترهای طبیعی حذف می­شوند. در این راه، تطابق به عنوان یک تکنیک برای درجه­بندی مداخله، با یک رویکرد درمانی استفاده می­شد.

تطابق به عنوان یک رویکرد می­تواند باعث تطابق محیط مراجع برای آماده­سازی برگشتن او به خانه و یا آموزش استفاده از تجهیزات برای جبران آسیب­های دائمی باشد. برای مثال، در مورد آسیب حافظه، مراجع می­تواند از یک جدول زمانی نوشته شده یا یادآورنده برای حمایت او در کارهای روزمره­اش استفاده کند.

رویکرد عملکردی کاردرمانی

درحقیقت یک درمانگر به ندرت از یک رویکرد برای نادیده گرفتن کامل رویکردهای دیگر، استفاده خواهد کرد. ترکیب رویکردها و تکنیک­ها که با یک برنامه توانبخشی به کار گرفته می­شوند، از ارزیابی و آنالیز قدرت و مشکلات مراجع و حقیقت پاتولوژی یا آسیب، نشأت می­گیرد.

لی و همکارانش یک مدل عملکردی از توانبخشی شناختی را ارائه دادند و این گونه استدلال کردند که مداخلات کاردرمانی تعادلی بین رویکردهای درمانی و جبرانی هست. تمایز بین درجه پلاستیسیتی و پتانسیل برای درمان با سیستم عصبی مرکزی هر شخصی، غیرممکن است. به جای تلاش برای طبقه­بندی که آیا یک مراجع در هر مرحله­ای از روند توانبخشی، پتانسیل برای درمان دارد یا نه، مدل عملکردی، دیدگاه مراجع محور را حمایت می­کند که عملکرد نتیجه تعامل بین فاکتورهای محیطی خارجی با فاکتورهای مربوط به مراجع می­باشد. همچنین، هر فعالیتی که در یک محیط انجام می­شود، ویژگی­های هر دو رویکرد درمانی و تطابقی را خواهد داشت. تعادل بین دو رویکرد درمانی و تطابقی از به رسمیت شناختن و استفاده از هر موقعیت با هدف درمانی تا آن جایی که ممکن باشد و ارزیابی دقیق عملکردها و پیشرفت مراجع، به وجود می­آید.

فاکتورهای محیطی، عملکرد را تسهیل می­کنند و یا باز می­دارند. شواهدی برای این موضوع از تحقیقاتی که در حوزه­ی حافظه و یادآوری به دست می­آید، حاصل می­شود. بسیاری از کاردرمانگران این را در ارزیابی بیماران دمانس می­بینند، فردی که نمی­تواند در یک آشپزخانه ناآشنا اشیاء را مکان­یابی کند یا وظایف را به صورت متوالی انجام دهد، می­تواند همان وظایف را در خانه خود بدون هیچ مشکلی انجام دهد. ما به صورت دائمی راهنمایی­هایی را از محیط به منظور عملکرد مناسب و مؤثّر، می­گیریم. وقتی که راهنماها تغییر کرده یا غائب باشند، نیازهای شناختی بیشتری، برای حل مشکلات، مکان­یابی، شناسایی و یادگیری استفاده از اشیاء ناآشنا، یا اعمال دانسته­های قبلی بر یک موقعیت جدید (انتقال مهارت­ها) بر ما قرار داده می­شود.

دانش در مورد نقش بافتار در عملکرد، کاردرمانگران را قادر می­سازد که محیط و فعالیت را برای درمان با تطابق، دستکاری کنند. رویکرد عملکردی کاردرمانی تشخیص می­دهد که روند پایه­ای شناختی در هر فعالیت یا موقعیتی درگیر می­شود، بنابراین، آیا به دنبال درمان یا تطابق نیازها بر اساس شناخت برای یادگیری و انتقال یادگیری به یک یا چند موقعیت ساخته می­شوند؟ بدون توجّه به رویکرد، تمام مداخلات درمانی نیازمند یادگیری مراجع هستند، حال آن که، یک مراجع نیازمند یادگیری دوباره­ی فعالیت­ها و مهارت­های قبلی است یا یادگیری راه­های تازه برای جبران توانایی­های از دست رفته و یا یادگیری مهارت­های جدید برای اوّلین بار. برای بیشتر خواندن درمورد عمومی کردن درمان به مراجعه شود.

سوالات متداول:

1-چه کسانی نیاز به کاردرمانی دارند؟
افراد در هر سنی با اختلالات جسمی (مثل سکته مغزی، آسیب دست)، ذهنی (او‌تی‌سم، سندرم داون)، شناختی، روانی یا تأخیر رشدی می‌توانند از کاردرمانی بهره‌مند شوند.

2- کاردرمانی چگونه در کودکان مؤثر است؟
با فعالیت‌های هدفمند و بازی‌محور، تمرین هماهنگی، دقت، توجه، مهارت‌های اجتماعی و عملکرد اجرایی، کاردرمانی به رشد شناختی–حرکتی کودکان کمک می‌کند.

کاردرمانی کودک شش، هفت و هشت ساله

مرکز توانبخشی دکتر صابر با بیش از 18 سال سابقه در زمینه کاردرمانی و گفتاردرمانی در تهران به صورت تخصصی در حیطه کاردرمانی کودک شش و هفت ساله فعالیت می نماید. والدین کودکان در سنین 6،7 سالگی با ورود به دبستان متوجه بسیاری از اختلالات در کودک خود شده و با سردرگمی موجه می شوند. مرکز کاردرمانی کودکان با استفاده از تجربه و تخصص تیم توانبخشی خود در زمینه مشاوره روانشناسی، درمان اختلالات یادگیری، درمان های رفتاری، بیش فعالی و اختلالات پردازش حسی و…. در کنار کودکان بوده و روند درمان آنان را تسهیل می بخشد. کلینیک دکتر صابر با بخش های متعددی نظیر بازی درمانی، کاردرمانی ذهنی و جسمی، گفتاردرمانی، سنسوری روم و اتاق تاریک ، کاردرمانی در منزل و… آماده ارائه خدمات می باشد.

روند رشد بازی در کاردرمانی کودک شش تا هشت ساله

-در سن ۷ الی ۸ سالگی کودک نمی‌فهمد که قانون بازی برای همه یکسان است و اغلب نمی‌تواند قوانین بازی را بر میل به برنده شدن در بازی ترجیح دهد.

-در ۸ الی ۹ سالگی از ورزش لذت می‌برد (شامل شنا کردن، چوب‌بازی و ورزش‌های outdoor).

-از درست کردن کاردستی و پروژه‌های هنری لذت می‌برد و تا میانه کودکی برای تکمیل کردن کاردستی به کمک بزرگسال نیاز دارند. محصول نهایی برای کودک در این سن مهم می‌شود.

-در سن ۹ الی ۱۰ سالگی نسبت به پیروی از قوانین آگاه‌تر می‌شود. یاد می‌گیرد که درباره قوانین مذاکره کنند و قوانین خود را می‌سازند.

-بازی کامپیوتری و ویدئویی بسیار محبوب است و تا سنین نوجوانی بازی غالب وی است.

تکامل آکوپیشین‌های میانه‌ی کودکی: ۶-۱۰ سالگی

مهارت‌های عملکردی در کاردرمانی کودک 7 و 8 ساله

بررسی توانایی های کودکان در کاردرمانی مواردی را مورد توجه قرار می دهد که در زیر به آن اشاره می شود.

حرکت ظریف و دستکاری

-نقاشی کودک در ۸-۹ سالگی دارای تناسب و دقت مناسب است.

-همچنان که کودک در نوشتن manuscript و سپس cursive را می‌آموزد، مهارت‌های دست‌نویسی، سرعت و دقت افزایش می‌یابد.

شناخت

-کودک مفاهیم و روابط را در دنیای واقعی و فیزیکی می‌فهمد و آنها را به کار می‌گیرد.

-کودک اتفاقات گذشته را به آینده ربط می‌دهد و می‌فهمد چگونه شرایط در گذر زمان تغییر می‌کند.

-کودک می‌تواند داستانی را با جزئیات تعریف کند و اجزای یک شی را از کل تشخیص بدهد و رابطه کل به جزء و برعکس را می‌فهمد.

-در سنین پایین‌تر کودک یک راه‌حل طرح می‌کند و اگر آن راه‌حل جواب نداد در آن مسئله‌ گیر می‌کند اما در سنین ۸ تا ۹ سالگی کودک با استدلال چندین راه‌حل پیدا می‌کند و بیشتر راه‌حل‌ها براساس منطق و استدلال هستند تا آزمون و خطا.

اجتماعی

-در این سن مقایسه با همسالان به شدت اهمیت پیدا می‌کند.

-اگر در کارهای مدرسه با یک دانش‌آموز موفق مقایسه شود، ارزیابی منفی کودک می‌تواند منجر به کاهش اعتمادبه‌نفس او شود و ممکن است احساس ناتوانی کند.

-یکی از بهترین پیش‌بینی‌کننده‌های موفقیت در بزرگسالی شرکت در وظایف خانه‌داری در دوران بچگی است.

اهمیت رشد حرکتی در سن ۶ تا ۷ سالگی

در این سن، کودک وارد مدرسه می‌شود و نیازمندی‌های حرکتی مشابه با گذشته نیست. رشد صحیح حرکتی به او کمک می‌کند تا در فعالیت‌های جسمانی مانند ورزش، بازی‌گروهی و فعالیت‌های اجتماعی قوی‌تر عمل کند. تقویت تعادل، هماهنگی دست‌و‌پا، سرعت واکنش و استقامت عضلانی، علاوه بر سلامت جسمی، به اعتمادبه‌نفس و پیشرفت تحصیلی کمک واقعی می‌کند. به بیان دیگر، رشد حرکتی در این دوره پایه‌ای برای کنترل بهتر عضلات، کاهش خطر سقوط، و دستیابی به استقلال بالا در فعالیت‌های روزمره است. والدینی که شرایط بدنی و توان حرکتی کودک را در این سن نادیده می‌گیرند، احتمالاً با چالش‌هایی در یادگیری، تعاملات اجتماعی، و اعتماد به نفس کودک مواجه خواهند شد. این اهمیت در مقالات تخصصی نیز تأکید شده است که دوره 3 تا 6 سال یک دوره طلایی برای رشد حرکتی است و سنین ۶ و ۷ سال در ادامه آن نقش تثبیت‌کننده دارند.

نشانه‌های تأخیر رشد حرکتی در این گروه سنی

تأخیر حرکتی ممکن است به‌صورت بی‌قراری، افت کیفیت اجرای حرکات، کندی واکنش به محرک، زمین خوردن مکرر یا مشکل در هماهنگی دوطرفه بدن بروز کند. اگر کودک در بازی‌های گروهی یا در کلاس، از مشارکت باز می‌ماند، در فعالیت‌های تعادلی ضعیف است یا در مهارت‌های ظریف مانند نقاشی یا نوشتن مشکل دارد، چنین مواردی می‌توانند نشانه‌هایی از عقب‌ماندگی حرکتی باشند. این موارد گاهی همراه با علائمی شبیه به ADHD یا اختلال پردازش حسی هستند و نیازمند ارزیابی تخصصی توسط کاردرمانگر کودکان هستند.

ویژگی‌های حرکتی کودک ۶–۷ ساله

در این سن بسیاری از کودکان توانایی‌هایی مانند دویدن، پریدن، بازی با توپ، بالا و پایین رفتن از پله و حتی انجام بازی‌های ورزشی را دارند. کودکی که رشد طبیعی دارد، می‌تواند روی یک پا بایستد، توپ را با دقت پرتاب یا دریافت کند و در فعالیت‌های گروهی ساده شرکت کند. از لحاظ مهارت‌های حرکتی ظریف نیز در این دوره توانایی‌هایی مثل نقاشی، کاردستی، استفاده از قیچی و نوشتن بهتر در حال شکل‌گیری است. تعادل بین مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف نشانه رشد هماهنگی عصبی–حرکتی مطلوب است. ضعف در هر یک از این زمینه‌ها می‌تواند نشان دهنده تأخیر حرکتی یا نیاز به مداخله کاردرمانی باشد.

سوالات متداول:

1- کاردرمانگر در این سنین چه مهارت‌هایی را ارزیابی می‌کند؟
کاردرمانگر مهارت‌های حرکتی ظریف (مانند نوشتن، بستن دکمه)، مهارت‌های حرکتی درشت (دویدن، پریدن)، مهارت‌های ادراکی-شناختی، مهارت‌های زندگی روزمره، و توانایی توجه و تمرکز را مورد بررسی قرار می‌دهد.

2- آیا کاردرمانی باعث پیشرفت تحصیلی هم می‌شود؟
بله. با بهبود مهارت‌های حرکتی، تمرکز و برنامه‌ریزی ذهنی، کودکان در انجام تکالیف، نوشتن، نشستن در کلاس و تعامل با معلم و هم‌کلاسی‌ها عملکرد بهتری خواهند داشت.

مشکل مدرسه نرفتن کودکان

در ابتدای سال تحصیلی والدین با چالش های مختلفی روبه رو هستند. در این میان کودکان با نیاز های خاص مشکلات بیشتری را با مدرسه رفتن تجربه می کنند. محیط ناآشنای مدرسه، استفاده از سرویس بهداشتی یا تحمل صدای بلندگوی مدرسه برای کودکان با نیاز های خاص دشوار می باشد. کاردرمانان در این میان می توانند کمک بسزایی به کودک و والدین در بهبود شرایط و تطابق کودک ایفا نمایند. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در حیطه کاردرمانی حرکتی، کاردرمانی دست، کاردرمانی حسی، جهت بهبود مهارت های حرکتی و تطابق حسی کودکان و رفتاردرمانی ، بازی درمانی گروهی جهت بهبود ارتباط اجتماعی و آموزش صحیح نحوه ارتباط با دیگران ، درمان پرخاشگری یا گوشه گیری کودکان فعالیت می نماید. تجهیزات پیشرفته مرکز در کنار تجربه بالای درمانگران و مشاوره اصولی به والدین بهترین نتیجه درمانی را در کوتاه ترین زمان ممکن برای کودکان رقم می زند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

نمونه ای از مشکلات مدرسه رفتن کودکان

-گابریل به مدرسه می‌رود

گابریل از این که صبح‌ها بیدار شود و به مدرسه برود بیزار است. مادرش تلاش می‌کند او را به آرامی‌ بیدار کند اما پس از مدتی کلنجار رفتن صبر خود را از دست می‌دهد. گابریل از این‌که صورتش خیس شود خوشش نمی‌آید، اما مادر او را مجبور می‌کند که صورتش را بشوید و دندان­های خود را با خمیردندان چندش ­آور نعنایی مسواک بزند. تنها بوی صبحانه حال او را بهم می‌زند، اما اندکی از کیک صبحانه می‌خورد. او به اتوبوس مدرسه می‌رود و گوش­های خود را می‌گیرد. او از خود می‌پرسد :چرا بچه‌ها هر صبح فریاد می‌زنند؟ چرا راه اتوبوس انقدر پر چاله و برآمدگی است و چرا اتوبوس بوی گازولین می‌دهد؟ در نهایت، او همراه چند صد دان­ش آموز دیگر به مدرسه می‌رسد.در راهروی مدرسه­ی هرج و مرج صبحگاهی است. او بالاخره به کلاس درس خود می‌رسد. کودکان اسباب­بازی و لگو‌ها را از قفسه‌ها بیرون می‌آورند. گابریل یک کتاب مصور پیدا می‌کند و در گوشه­ای می‌نشیند. او به بالا نگاه می‌کند و معلم را می‌بیند که فعالیت روزانه را آماده می‌کند که نقاشی است. او آهی می‌کشد. قرار است امروز یک روز طولانی دیگر در پیش دبستانی باشد.

-زمان نهار جسی

جسی روز خیلی خوبی را در مدرسه می‌گذراند. او امتحان­های ریاضی و ادبیات خود را خیلی خوب داده است. او هنگام ظهر بسیار گرسنه است اما برای همکلاسی­ هایش صبر می‌کند تا اول غذایشان را بگیرند. خیلی سخت است که سینی کافه تریا را که پر از غذا است را متعادل نگه دارد. اما حداقل یاد گرفته است که کتابی روی صندلی نزدیک به صف غذا بگذارد تا مجبور نباشد با سینی مسافت طولانی را طی کند. او به سرعت غذای خود را قورت می‌دهد تا بتواند برای زنگ استراحت آماده باشد. در حالی که بچه‌های کلاس او به بیرون می‌روند، یکی از هم کلاسی­هایش دوباره او را جسی شلخته صدا می‌زند. او به دستشویی می‌دود و می‌بیند که صورتش پر از خرده نان است، او متوجه می‌شود که پیراهنش را دوباره برعکس پوشیده. او با خود می‌گوید: خدایا، اصلا چه کسی اهمیت می‌دهد؟ و از خود می‌پرسد که آیا پسرهای دیگر امروز او را در بازی بسکتبال راه می‌دهند یا نه.

-کلاس تربیت بدنی پیت

پیت با خود فکر می‌کند: خدارا شکر، حداقل می‌توانم از این صندلی سخت بیرون بروم و در کلاس تربیت بدنی حرکت کنم. کی می‌دانست دبیرستان تا این قدر نشستن و نوشتن دارد؟ اما معلم تربیت بدنی امسال یک مشکل خواهد شد. او خیلی سخت­گیر است. همان لحظه که پیت وارد باشگاه می‌شود، باید بنشیند و ساکت باشد. واقعا که! سپس معلم شروع می‌کند به حرف­های بیهوده زدن و آن زمین چوبی برای نشستن خیلی سفت است و آنجا طناب­های خیلی جالبی برای بالا رفتن وجود دارد. او خیلی میل دارد بلند شود و خود را کشش دهد. خداوندا! توپ­های جدید آورده­اند. معلم تربیت بدنی به او می‌گوید که باز روی زمین بنشیند. و معلم به حرف زدن ادامه می‌دهد. پیت باز هم می‌ایستد. کمر او درد می‌کند و معلم او را به دفتر مدیر می‌فرستد. منصفانه نیست!

راه حل­‌های کاردرمانی برای مدرسه رفتن کودکان

اگر کودک یا نوجوان در مدرسه کاردرمانی دریافت می‌کنند، باید توسط کاردرمان مشاهده و برای پیشرفت در هر زمینه یاری شود. اگر کودکی در خارج مدرسه با یک کاردرمان کار می‌کند، باید در وظایف متفاوت مدرسه یاری شود. بقیه این بخش به متخصص کمک می‌کند بسیاری از مشکلات پروسه­ی حسی شایع در مدرسه و راه حل آن‌ها را درک کند.

راهکارهای مدرسه

بسیاری از مدارس زمان­های برنامه­ ریزی شده برای سرویس­های رفت و برگشت دارند تا از هرج و مرج ناشی از رسیدن کودکان به مدرسه و هنگام رفتن به خانه بکاهند. این می‌تواند لطف بزرگی برای دانش آموزی باشد که در بین حرکات شلوغ و پر سر و صدای گروه­های بزرگ ادم‌ها غرق می‌شود.

اگر ممکن باشد، مدرسه می‌تواند برای یک کودک حساس طوری برنامه ریزی کند که چند دقیقه قبل از بقیه به مدرسه برسد تا بتواند به راحتی به کلاسش برود و به درستی آماده شود. گزینه­ ی دیگر، این است که دانش ­آموز به یک مکان خاص مانند دفتر یا اتاق درمان­گر برده شود تا بقیه کودکان در کلاس‌ها قرار گیرند.

دیگر گزینه ­هایی که با والدین بحث می‌شوند شامل فراهم کردن رژیم حسی برای دانش آموز قبل از مدرسه و همین­طور محافظت گوش و یک برنامه­ ی عملکردی است.

• فعالیت­های رژیم حسی قبل از مدرسه می‌تواند شامل یک ماساژ سفت یا بغل کردن­ های محکم در حالی که کودک هنوز در تخت است، پخش موسیقی مورد علاقه به عنوان نظم بیدار شدن، پریدن روی یک تخته­ی پرش کوچک، چرخیدن روی یک صفحه ، از پله‌ها رفتن بجای استفاده از آسانسور، با دیگر فعالیت­های حرکتی که به بیدار شدن بدن و ذهن کمک می‌کنند و شروع خوبی برای یک روز خوب در مدرسه ایجاد می‌کنند باشد.
• کربوهیدرات برای صبحانه، مخصوصاً کربوهیدرات­های شکردار، از ارزش تغذیه­ای پایینی برخوردار هستند. حتی تبلیغات­های تلوزیونی نیز اعلام می‌کنند که غلات صبحانه­ای تنها بخشی از یک صبحانه­ی دارای ارزش غذایی هستند. یک کاسه از غلات صبحانه با شیر به کودک انرژی فوری می‌دهد، اما برای او ارزش غذایی کافی برای نگه داشتن کودک در طی صبح نمی‌دهد. نوعی پروتئین برای تغذیه­ی دستگاه عصبی قبل از مدرسه برای کودک مفید است. لازم نیست صبحانه­ی سنتی باشد. اگر کودک از ناگت مرغ با پنیر خوشش می‌آید ، خوب است. یک آبمیوه­ ی صاف شده ، شاید هم با کمی‌ پودر جو اضافه شده، یک نوشیدنی فوق العاده­ی صبحانه است.
• هنگام سوار شدن در اتوبوس مدرسه، مترو یا وارد شدن به راه روی شلوغ مدرسه هنگام رسیدن همه، کودک می‌تواند از محافظ­های گوش کاهش­ دهنده­ ی صدا استفاده کند؛ مانند محافظ­ه ای شنوایی که شبيه هدفون هستند و از ورود صدا با پوشاندن خارج کانال گوش جلوگیری می‌کنند؛ یا گوش­گیرهای ساده­ی کاهش ­دهنده ­ی صدا که از داروخانه‌ها یا آنلاین تهیه می‌شوند. کودک می‌تواند در خانه یا در راه مدرسه یا خانه از طریق هدفون به موسیقی مورد علاقه­ ی خود گوش دهد. کودک می‌تواند با نگه داشتن عروسک دستی مورد علاقه یا وسیله­ ی دیگری مثل توپ فشاری قادر به خود-تنظیمی ‌باشد. همین­طور پوشیدن جليقه­ ی وزن­دار می‌تواند در این زمان‌ها نظم دهنده و آرامش بخش بانشد.

سوالات متداول:

1-چگونه تفاوت بین لجبازی معمولی و مدرسه هراسی (School Phobia) را تشخیص دهیم؟
لجبازی موقت است و با قاطعیت والدین بهبود می‌یابد، اما در مدرسه‌هراسی کودک نشانه‌های وحشتزدگی (لرزش، تنفس سریع، گریه‌های کنترل‌نشده) نشان می‌دهد و غیبت‌ها بیش از ۲ هفته طول می‌کشند. امتناع از خوابیدن در اتاق جداگانه نیز نشانه‌ای هشداردهنده است.

2-نقش والدین در درمان مدرسه نرفتن کودکان چگونه باید باشد؟
والدین باید از “تسلیم شدن در برابر گریه” یا “تهدید/تنبیه شدید” پرهیز کنند. حفظ آرامش، همکاری با تیم درمان، ایجاد روال ثابت صبحگاهی و استفاده از سیستم پاداش غیرمادی (مثل پارک پس از مدرسه) موثرترین راهکارها هستند.

کاردرمانی در منزل برای کودکان

 دانستن مراحل رشد طبیعی کودک به والدین کمک می­کند تا مشکلات احتمالی را شناسایی کرده و در اسرع وقت وارد عمل شود.  کاردرمانی کودکان به صورت تخصصی به ارزیابی اختلالات کودکان پرداخته و با استفاده از تکنیک های تخصصی کاردرمانی به روند رشد کودکان کمک می کند. کاردرمانی در منزل برای کودکان به والدین کمک می کند رشد طبیعی کودکان را شناسایی و کودکان را در تسهیل مراحل رشد حرکتی و کاردرمانی ذهنی در منزل یاری رسانند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کاردرمانی کودکان در منزل

در ادامه مراحل مهم رشدی کودک از بدو تولد تا 2 سالگی مرور می­شود.

1 تا 3 ماهگی

• کنترل گردن نداشته و هنوز به حمایت سر نیاز دارد.
• به نور واکنش نشان می­دهد.
• به طور غیر ارادی شی­ای را که به دستش می­دهند محکم گرفته و اجازه نمی­دهد که آن شیء از دستش بگیرند.
• هنگامی که روی پشت خود خوابیده (وضعیت طاق باز) به طور متناوب لگد می­زند.
• هنگام گرسنگی یا هر نوع مشکل دیگری (مثلا نیاز به تعویض پوشک) گریه می­کند.
• شروع به لبخند زدن می­کند.

3 تا 6 ماهگی

• بدون حمایت از حالت خوابیده به حالت نشسته در می­آید.
• به طور مستقل سرش را نگه می­دارد.
• با زبان بدن ارتباط برقرار می­کند.
• شادی و خوشحالی را بروز می­دهد.
• شروع به خوردن غذاهای نرم می­کند.
• از بازی کردن با دیگران لذت می برد.
• شروع به غان و غون کردن و ادای الفاظ کودکانه می­کند.

6 تا 9 ماهگی

• صورت افراد را می­شناسد.
• به نام خود واکنش نشان می­دهد.
• بدون کمک می­نشیند.
• می­تواند غلت بزند.
• شروع به بردن اشیاء به دهان خود می­کند.
• اشیاء را از یک دست به دست دیگر خود می­دهد.
• به منظور برقراری ارتباط حروف را کنار یکدیگر می­گذارد تا کلماتی را ادا کند.

9 تا 12 ماهگی

• با حمایت می­ایستد.
• شروع به چهار دست و پا رفتن می­کند.
• می­تواند انگشتانش را مستقل از یکدیگر استفاده کند.
• بعضی ژست­ها و اداها را می­فهمد.
• نامش را می­داند.
• از والدینش تقلید می­کند.
• هیجاناتش را بروز می­دهد.
• بعضی اسباب بازی­هایش را به بعضی دیگر ترجیح می­دهد.
• دالی موشک بازی می­کند.
• توجه بینایی دارد (نظرش به اشیاء جلب می­شود).

12 تا 18 ماهگی

• به طور مستقل شروع به راه رفتن می­کند.
• می­تواند اشیاء کوچک را با انگشتانش بردارد.
• می­تواند از مداد شمعی یا انواع ماژیک استفاده کند.
• از اینکه کسی برایش کتاب بخواند لذت می­برد.
• تا 20 لغت را می­تواند ادا کند.
• از قاشق و چنگال می­تواند برای خوردن استفاده کند.
• می­تواند صداها یا کارهای دیگران را تقلید کند.
• به درخواست­های ابتدایی و ساده واکنش نشان می­دهد.

18 ماهگی و بالاتر

• با دیگران بازی می­کند.
• می­تواند کج خلقی (بهانه گیری همراه با جیغ و گریه) داشته باشد.
• از خود مهربانی و عاطفه نشان می­دهد.
• دویدن را آغاز می­کند.
• می­تواند از پله­ها بالا برود.
• توپ را پرتاب می­کند.
• دامنه لغات مورد استفاده­اش افزایش یافته و جملات کوتاه بیان می­کند.
• به بازی کردن تظاهر می­کند.
• می­تواند جفت پا بپرد.

آماده سازی کودک برای ارزیابی در منزل

بهتر است والدین را در موضوع آماده سازی کودک برای کاردرمانی جلسه اول کمک کنید. بسیاری اوقات کودکان فکر می‌ کنند که در ارزیابی مردود خواهند شد، یا عقیده دارند که نتیجه ارزیابی وضعیت زندگی آن‌ ها را تعیین خواهد کرد. بهتر است والدین شب قبل از ملاقات در این مورد با کودک صحبت کنند و هدف از ارزیابی را برای کودک شرح دهند و مثال‌ های خاصی همچون ساختن خانه با بلوک‌ ها، نگاه کردن به تصاویر، طراحی و پاسخ دادن به سؤالات فراهم کنند. با این وجود، کودک نباید فکر کند برای بازی مراجعه می‌ کند، چون در این صورت حداکثر تلاش خود را به کار نخواهد گرفت. برای کودکانی با اضطراب بالا، اختلالات طیف اوتیسم یا هر اختلالی که نیاز به زمان ارزیابی بیشتری دارد، آماده سازی کودک قبل از ملاقات زمان بیشتری نیاز دارد. برای کودکانی که به طور خاص از لحاظ عاطفی شکننده هستند، باید کودک محل آزمون را مشاهده کند. به این ترتیب او احساس راحتی بیشتری با محیط اطراف خواهد داشت. برای چنین کودکانی تمام آزمون در یک روز انجام نمی‌ شود و بهتر است که آزمون را به اجزاء کوچک تری تقسیم کنید. هر چقدر کودک برای ارزیابی بهتر آماده شود، ارزیابی راحت تر انجام خواهد گرفت و نتایج کاربردی تری برای بررسی سطح عملکرد فعلی کودک به دست خواهد آمد.

روش برخورد آزمون گر با کودکان

آزمون گر باید محیطی راحت و امن را برای ارزیابی فراهم کند. بهتر است به کودک فرصت داده شود تا با اتاق خو بگیرد. اثاثیه اتاق باید مناسب و راحت باشند. پیروی از قوانین چیدمان اتاق مخصوصاً برای کودکانی که دارای مشکلات رفتاری هستند و یا کودکان مضطرب بسیار ضروری است. این موضوع اغلب باعث جلوگیری از تنفر، ترک اتاق و آرام صحبت کردن خواهد شد. اهداء جایزه های ملموس مخصوصاً برای کودکان سرکش یا مقاوم در برابر آزمون اغلب بسیار مفید است. بهتر است والدین در اتاق ارزیابی حاضر نباشند، مگر در زمانی که کودک خیلی کم سن بوده و نیاز به حضور والدین خود دارد. اغلب والدین تصور می‌ کنند که باید در اتاق حضور داشته باشند، اما اگر آزمون گر قاطع برخورد کند، کودک اغلب نیاز به چنین حضوری نخواهد داشت. در موارد سخت تر این امکان برای والدین وجود دارد که در ابتدا حاضر باشند، با این شرط که پاسخی به کودک ندهند و سپس بعد از این که کودک احساس راحتی کرد، اتاق ارزیابی جلسه اول را ترک کنند. بسیاری از کودکان می‌ توانند این نوع جدایی را مدیریت کنند، خصوصاً اگر بدانند که والدین شان در اتاق انتظار هستند. اگر آزمون گر تصمیم گرفت که از یک رویکرد غیر ساختار یافته استفاده نماید و آزمون‌ ها را با ترتیب ترجیحی خود ارائه دهد، آزمون‌ های مناسب باید به سهولت در دسترس باشند. آزمون گران تازه کار بهتر است که یک لیست پیش رو داشته باشند، در حالی که احتمالاً برای آزمون گران کارآزموده نیاز نباشد. اگر آزمون توسط یک تکنسین انجام می‌ گیرد، او باید برای آزمون‌ هایی که ممکن است مورد نیاز باشد، آماده شود و اگر نتایج آزمون نیاز به مهارت داشته باشد، آن را به دست آورد.

بخش ابتدایی ارزیابی کاردرمانی کودک

بخش ابتدایی ارزیابی جلسه اول می‌ تواند گفتگوی ساده با کودک و کسب شناخت نسبت به او باشد. می‌ توانید با او درباره آنچه به آن علاقه دارد و با آنچه از آن بیزار است و این که چرا برای دیدن شما آمده اند، صحبت کنید. بسته به سن رشدی کودک، بهتر است که ارزیابی با تکالیف شروع شود و سپس به تدریج درباره احساس و موضوعاتی که به فراخور آن‌ ها کودک با آزمون گر بیشتر احساس راحتی می‌ کند، صحبت کنید. برای کودکانی که دلیل حضورشان گفته می‌ شود، توضیحی درباره این که چرا این آزمون انجام خواهد گرفت و این که کودک چه احساسی نسبت به آن دارد، مفید است. مصاحبه یک هنر است و متکی بر این است که آزمون گر در درک و تفسیر عواطف، خلق و خو و تأثیرات کودکان ماهر باشد و سؤالات را به طور مناسب تطبیق دهد. در بعضی از کودکان نیاز است که سریعاً درباره نگرانی‌ های آن‌ ها صحبت شود، در حالی که کودکان دیگر نیاز به زمانی دارند تا با آزمون گر احساس راحتی کنند.

انواع آزمون های ارزیابی کودکان

آزمون های ارزیابی جلسه اول و کاردرمانی کودکان باید با مقیاس‌ های نسبتاً آسان و جذاب آغاز شوند، بدین ترتیب کودک می‌ تواند در این موقعیت احساس راحتی کند. وقتی کودک احساس راحتی بیشتری کرد، امکان ارائه تکالیف چالش برانگیزتر وجود دارد. علاوه بر این پیشنهاد می‌ شود که آزمون‌ ها جایگزین شوند. بدین ترتیب که همه مقیاس های چالش برانگیز و دشوار در کنار هم نباشند. همچنین مهم است که جلسه با تکلیفی که کودک در آن احساس موفقیت می‌ کند به پایان برسد. با این روش کودک اتاق را با احساس خوبی نسبت به نحوه عملکرد خود ترک خواهد کرد و نسبت به بازگشت برای جلسه بعدی خوشحال خواهد بود. برای کودکانی که مضطرب یا انعطاف ناپذیر هستند بهتر است که گفته شود در آن بازه زمانی چه تعداد آزمون انجام خواهد شد و پس از انجام هر آزمون آن را از روی لیست پیش روی کودک خط زد. این روش حسی از پیشرفت را در کودک ایجاد می‌ کند و به کودک اجازه می‌ دهد که ببیند پایانی برای آنچه از او پرسیده می‌ شود، وجود دارد. علاوه بر این اگر مناسب باشد، آزمون گر می‌ تواند به او اجازه انتخاب آزمون را بدهد. به عنوان مثال، اغلب می‌ گوییم “امروز یک آزمون ریاضیات و یک آزمون طراحی خواهیم داشت، می‌ خواهی ابتدا کدام آزمون انجام شود؟” در این روش کودک تا حدی بر موفقیت کنترل دارد و احساس می کند در تصمیم گیری شریک است.

پایان ارزیابی کاردرمانی کودکان

در پایان جلسه ارزیابی جلسه اول و کاردرمانی کودکان، مناسب است به کودک گفته شود که عملکرد خوبی داشته است و این که چیز های زیادی وجود دارد که می‌ تواند به خوبی انجام دهد و فهرست کردن تکالیفی که او بهتر انجام داده است، مفید خواهد بود. اگر قرار است ملاقات‌ های بعدی وجود داشته باشد، بسیار مفید است که بیان شود “من شما را ۵ روز دیگر ملاقات خواهم کرد” و یا برای کودکان بزرگ‌ تر، قرار ملاقات‌ هایی با تاریخ معین مناسب تر است. اگر آزمون به اتمام رسیده است، بهتر است که به کودک یا نوجوان گفته شود که آزمون انجام شده است و شما در آینده ای نزدیک برای بررسی نتایج با او ملاقات خواهید کرد.

سوالات متداول:

1- آیا والدین بدون حضور کاردرمانگر می‌توانند کاردرمانی انجام دهند؟
خیر، شروع تمرینات حتماً باید با ارزیابی و برنامه‌ریزی کاردرمانگر باشد. اما پس از آن، کاردرمانگر می‌تواند برنامه تمرینی را آموزش دهد تا والدین آن را در منزل اجرا کنند. بازبینی منظم برنامه نیز ضروری است.

2- چگونه مطمئن شویم تمرین‌ها در خانه به درستی اجرا می‌شوند؟
با دریافت آموزش صحیح از کاردرمانگر، استفاده از ویدیوهای آموزشی، بازخورد گرفتن هفتگی یا ماهانه، و یادداشت‌برداری از روند پیشرفت کودک، می‌توان از درستی تمرینات اطمینان حاصل کرد. در صورت شک، مراجعه حضوری به مرکز ضروری است.

اسپاینابیفیدا چیست

اسپاینابیفیدا چیست؟ بسته نشدن لوله عصبی در طی رشد جنین به علت نقص مادرزادی قوس مهره و ستون فقرات را اسپاینابیفیدا گویند. این نقص میتواند به صورت جزئی یا کیستیک باشد. درمان های جراحی و توانبخشی از درمان های شایع در این بیماری می باشد. مرکز کاردرمانی جسمی دکتر صابر در حیطه توانبخشی به صورت تخصصی در زمینه کاردرمانی اسپاینابیفیدا فعالیت می نماید. تیم تخصصی کاردرمانی حرکتی و تجهیزات مرکز نظیر مکانو تراپی، آب درمانی، کاردرمانی حسی و… بهترین نتیجه درمانی را برای این بیماران حاصل می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

انواع اسپاینابیفیدا چیست؟

1.اسپاینا بیفیدا مخفی: نقص جزئی بدون ناهنجاری در نخاع.

۲. اسپاینا بیفیدا کیستیک: شامل یک دهانه گسترده ستون فقرات و یک کیسه باز ساخته شده از مایع مغزی نخاعی و مننژها.

الف. مننگوسل: شیوع کمتر، فتق مننژ به دلیل نقص قوس مهره‌ای. فاقد بافت عصبی بودن کیسه تکال یا

دورال ساک (ترکیبی از سخت شامه و عنکبوتیه) به بیرون رانده شده (عدم فتق نخاع یا ریشه‌های آن).

تجمع مایع در فضای ساب آراکنوئید و برجستگی روی پوست بیمار.

ب. میلومننگوسل: شایعتر از مننگوسل، باز بودن قسمت خلفی مهره‌ها و بیرون زدن مجموعه‌ای از نخاع و مایع مغزی نخاعی به شکل یک کیسه.

• هیدروسفالی: افزایش فشار داخل جمجمه و بزرگ شدن بطن‌ها به دلیل اختلال در تخلیه مایع مغزی نخاعی

و غالبا همراه با میلومننگوسل. بستگی داشتن میزان اختلال به میزان و درجه درگیری نخاع.

علت

• رخ دادن نقص در هفته چهارم بارداری
• امکان شناسایی با آمنيوسنتز
• نقش داشتن عوامل محیطی و ژنتیکی
• شامل بودن وراثت و کمبود اسید فولیک در اکثر موارد

توصیف اسپاینابیفیدا

• مشاهده اختلالات حسی و حرکتی در زیر سطح ضایعه غالباً با ضایعات (غالبا نیاز به جوشکاری).
• بیشتر ضایعات در ستون فقرات قفسه سینه یا کمر و فلج بودن‌اندام تحتانی
• مشاهده اختلال پردازش حسی و مشکلات ادراکی (و مشکلات حرکتی ریز مربوط به مربوط به مسائل ادراکی) در کودکان با هیدروسفالی و یا نقص قابل توجهی حرکتی
• ناتوانی‌های ذهنی و تشنج
• منجر شدن به سندرم مهمانی كوكتيل (گفتار زیاد، زبان بیانگر پیشرفته‌تر از گیرنده)
• امکان مشاهده مشکلات ارتوپدی مانند اسکولیوز، کلاپ فوت، آرتروگریپوز یا دررفتگی ران
• دچار شدن به مشکلاتی در هماهنگی چشم و دست (درکی-حرکتی)، توجه، بیش فعالی، مشکلات یادگیری، حافظه، سازماندهی، توالی، استدلال و حل مسئله و انگیزه
• رایج بودن آلرژی لاتکس (به دلیل حساسیت‌های ایجاد شده توسط جراحی‌ها).

درمان اسپاینابیفیدا چگونه است؟

درمان و توانبخشی مبتنی بر تیم یکی از مؤثرترین رویکردها در مراقبت از بیماران دچار مشکلات نورولوژیک، سکته مغزی و سایر اختلالات جسمی و حرکتی است. در این روش، تیمی از متخصصان با یکدیگر همکاری می‌کنند تا یک برنامه جامع و شخصی‌سازی‌شده برای بیمار تدوین کنند. این تیم معمولاً شامل پزشک متخصص، فیزیوتراپیست، کاردرمانگر، گفتاردرمانگر، روانشناس، پرستار، و در صورت لزوم مددکار اجتماعی است. هر یک از این اعضا، نقش خاص و مکملی را در روند درمان ایفا می‌کنند. در مرکز تخصصی توانبخشی دکتر صابر، درمان مبتنی بر تیم نه‌تنها یک شعار، بلکه یک رویکرد عملی و دقیق است که با هدف بهبود همه‌جانبه عملکرد بیماران دنبال می‌شود. دکتر صابر با سال‌ها تجربه در زمینه توانبخشی بیماران سکته مغزی، پارکینسون، آسیب‌های نخاعی و بیماری‌های حرکتی، معتقد است که بدون هماهنگی میان تخصص‌های مختلف، نمی‌توان به نتایج پایدار و مؤثر دست یافت.

یکی از مزیت‌های مهم درمان تیمی این است که هر بیمار به‌صورت چندبعدی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال، اگر بیماری دچار مشکلات حرکتی و گفتاری باشد، فیزیوتراپیست و گفتاردرمانگر هم‌زمان و هماهنگ روی بهبود وضعیت او کار می‌کنند. همچنین روانشناس می‌تواند بر جنبه‌های روانی بیماری مانند اضطراب، افسردگی یا کاهش انگیزه تمرکز داشته باشد. این هماهنگی سبب می‌شود که روند درمان با سرعت و کیفیت بهتری پیش رود و از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری شود.

دکتر صابر در جلسات تیمی هفتگی با تمامی اعضای تیم درمانی، وضعیت هر بیمار را بررسی می‌کند و در صورت نیاز برنامه درمانی را بازنگری و به‌روزرسانی می‌نماید. این جلسات فرصت مناسبی برای همفکری، تبادل نظر و تصمیم‌گیری دقیق‌تر در خصوص روند توانبخشی بیماران است.

درمان و توانبخشی مبتنی بر تیم، به‌ویژه در بیماران دچار اختلالات مزمن و پیچیده، یک انتخاب هوشمندانه و علمی است که در مرکز دکتر صابر به‌خوبی پیاده‌سازی می‌شود و نتایج قابل توجهی در بهبود کیفیت زندگی بیماران به همراه داشته است.

ارزیابی کاردرمانی اسپپاینابیفیدا

• حیطه‌ها
• ADL
• IADL
•  مهارتهای بازی
• حرکت ظریف مانند دستخط (به علت اختلال ادراکی بینایی، دیس پراکسیا)
• بینایی و ادراک
• برنامه‌ریزی حرکتی
• حس (هیچ حسی در زیر سطح ضایعه وجود ندارد، امکان تحریک‌پذیری بالا یا پایین)
• کنترل روده و مثانه
• شناخت
• مشکلات روانی اجتماعی (خودپنداره، سازگاری)

ابزار ارزیابی

استاندارد:

• مقیاس رشد نوزاد Bayley
• VMI (یکپارچگی دیداری حرکتی، ۳-۱۸ سالگی)
• TVPS (ادراک بینایی، ۴-۱۲ سالگی)
• مقیاس‌های رفتاری Vineland (مراقبت از خود، مهارت‌های زندگی کردن مستقل)
• WeeFIM (مراقبت از خود، مهارت‌های زندگی کردن مستقل، ۶ ماهگی تا ۷ سالگی)
• پروفایل حسی (۳-۱۰ سالگی)

علائم، آسیب‌ها و تشخیص اسپینا بیفیدا

علائم اسپینا بیفیدا بسته به نوع و محل نقص متفاوت است. در اکولتا، ممکن است تنها اختلال جزئی حس یا یک ناحیه پرمویی در کمر دیده شود. ولی در میلومننگوسل، نوزاد با کیسه‌ای برجسته در ستون فقرات متولد می‌شود، ممکن است تورم، بی‌حسی، اختلال کنترل مثانه و روده، فلج یا کجی ستون فقرات را تجربه کند. تشخیص قبل از تولد از طریق آزمایش AFP در هفته ۱۶–۱۸ بارداری و سونوگرافی آنومالی رایج است؛ در صورت شک، آمنیوسنتز و MRI نیز انجام می‌شود

مداخله توانبخشی اسپاینابیفیدا

• تجويز ارتودیک، جلوگیری از شکستگی‌ها
• تجویز ویلچیر
• لزوم کنترل فشار به دلیل کاهش حساسیت تحرک و بی‌اختیاری
• تجویز وسایل کمکی

مراقبت از خود: روتین‌های روده و مثانه، مراقبت از پوست (جلوگیری از درد)

• IADL ها، یکپارچگی جامعه و ایمنی
• مدرسه و دستخط
• جابجایی

پیشگیری و اهمیت اسیدفولیک در دوران بارداری

کمبود اسیدفولیک قبل از بارداری تا سه ماهه اول، به‌طور قابل‌توجهی خطر اسپینا بیفیدا را افزایش می‌دهد. توصیه می‌شود تمام زنان در سن باروری روزانه حداقل ۴۰۰ میکروگرم اسیدفولیک مصرف کنند تا احتمال نقص لوله عصبی کاهش یابد. سایر عوامل مؤثر شامل ژنتیک، مصرف داروهای ضدتشنج، دیابت کنترل‌نشده، چاقی، تب بالا و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی هستند . زوج‌هایی با سابقه خانوادگی نقص لوله عصبی می‌توانند با مشاوره ژنتیک و غربالگری دقیق ریسک بارداری سالم را بالا ببرند.

سوالات متداول:

1-آیا اسپینا بیفیدا روی هوش اثر دارد؟
تأثیر سخت‌افزاری ندارد؛ اکثر افراد دارای هوش طبیعی هستند، اگرچه در برخی موارد خفیف مشکلات یادگیری گزارش شده‌اند.

2-مصرف اسیدفولیک چه زمانی مؤثر است؟
حداقل یک ماه قبل از بارداری و تا پایان سه ماهه اول، مصرف روزانه ۴۰۰ میکروگرم اسیدفولیک به‌طور قابل‌توجهی خطر را کاهش می‌دهد.

کاردرمانی آسیب­ دست

مرکز توانبخشی دکتر صابر، در زمینه کاردرمانی آسیب دست در کودکان و بزرگسالان به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. کاردرمانی در مهارتهای دست به صورت حرفه ای به ارزیابی و درمان آسیب های دست می پردازد. مرکز کاردرمانی دست دکتر صابر با تجهیزات پیشرفته و کادر توانبخشی حرفه ای در زمینه مشکلات دست کودکان، اختلالات دست نویسی و دستورزی، آسیب های استخوانی که موجب محدودیت حرکتی می شوند، افزایش قدرت عضلات و بهبود هماهنگی حرکتی به درمان می پردازد. همچنین خدمات کاردرمانی دست کودکان در منزل جهت پیشرفت روند درمان در مرکز توانبخشی دکتر صابر ارائه می گردد. تمرینات کاردرمانی دست کودک را برای ورود به مدرسه و مهارت های دست نویسی آماده می سازد. در این مطلب به توضیح نحوه ارزیابی عملکرد دست و مواردی که در کاردرمانی آسیب دست مورد توجه قرار می گیرد، پرداخته می شود تا بیشتر با فعالیت های این بخش آشنا شوید.

ارزیابی کاردرمانی آسیب دست

در کاردرمانی دست تعدادی ارزیابی وجود دارد که باید هنگام انجام ارزیابی دقیق از آسیب دیدگی دست انجام شود:

1- تاریخچه مشکل فعلی: چه کسی آن ها را ارجاع داده است،  این مشکل تا چه مدت بوده است، چه علائمی را تجربه کرده اند و سابقه پزشکی قبلی مربوط به بیماری.

2- ملاحظات محیطی: با آن­ها در مورد زندگی، وظایف و وظایف شغلی، نقش در خانواده و نقش اوقات فراغت صحبت می کنیم. مشکلات عملکرد شغلی مشخص شده را لیست می کنیم.

3- ظاهر دست را ارزیابی می کنیم: هرگونه ورم، جای زخم، بخیه، خونریزی

4- امتیاز درد: نمره درد 0 – 10 را بدست آورید (نمره ده بدترین درد را ایجاد می کند که تا به حال حس کرده اند) ، چه مدت درد را تجربه کرده اند و چند ساعت در روز درد وجود دارد و درد در کجا احساس می­شود.

5- ارزیابی دامنه حرکتی همه ی انگشتان و مفاصل با استفاده از گونیامتر، مشاهده کیفیت حرکت.

6- ارزیابی احساس درد در صورت لزوم (به عنوان مثال مونوفیلامنت Semmes Weinstein )

Semmes Weinstein آستانه احساس لمس را اندازه گیری می کند. فرد در حالی که دست آن ها از چشمانش قایم شده است، راحت نشسته است و شما با کوچکترین مونوفیلامنت (2.83) شروع می کنید، رشته را عمود بر روی پوست نگه دارید و آن را فشار دهید تا اینکه خم شود. هر محل آزمایش را سه بار تکرار کنید و در صورت عدم درک درد از رشته های ضخیم تر به تدریج استفاده کنید. یافته­های ارزشیابی اغلب به صورت غایب (از دست دادن کامل احساس) ، دست نخورده (احساس طبیعی) یا اختلال (قادر به تشخیص برخی از محرک ها اما نه همه محرک ها) یا هنگامی که درک محرک متفاوت از ناحیه ای از پوست است گزارش می­شود. استانداردهایی برای سمس وینشتاین از نظر جنسیت و سن در نظر گرفته شده است.

7- ارزیابی ورم در صورت لزوم (Volumeter): ادم یکی از دلایل محدود بودن دامنه حرکتی است و می تواند با اندازه گیری حجمی ارزیابی شود. اندازه گیری حجم جرم قسمت بدن توسط مقدار جابجایی آب جابجا شده است. به عنوان مثال، دست متورم شده درون ظرفی پر از آب قرار می گیرد. دست متورم شده داخل ظرف و مقدار آبی که از چاله خارج می شود داخل یک استوانه مدرج قرار می گیرد. دست متورم آب بیشتری را نسبت به یک دست غیرمتورم جا به جا می­کند. بنابراین مقدار آب ریخته شده دست متورم و دست غیرمتورم مقایسه می شوند.

8- تست کردن نیروی دست با دینامومتر برای گرفتن و مشت کردن.

9- انجام تست­های تحریک آمیز: الف) فالن (به سندرم تونل کارپال مراجعه کنید) ب) تینل (به سندرم تونل کارپال مراجعه کنید) ج) فینکلشتاین ( نگاه کنید به تاندونیت deQuerveins)

ارزیابی عملکردی دست در کاردرمانی

ارزیابی عملکرد دست در کاردرمانی دست شامل هفت خرده آزمون است که نشان دهنده ی فعالیت های مختلف دستی است. هریک از اجزای آزمون ها طوری طراحی شده اند که دقیقاً به همان شیوه برای هر مبحث انجام شوند. روش ها و دستورالعمل های دقیق استانداردسازی برای ارزیابی ارائه شده است. زمان انجام کار برای هر آزمون ثبت می­شود. هر دو دست غالب و غیر غالب به طور مستقل مورد آزمایش قرار می­گیرند.

آیتم های آزمون عبارتند از:

1- نوشتن یک جمله کوتاه

2- ورق زدن کارت های 3 در 5 اینچ (شبیه سازی ورق زدن کتاب)

3- برداشتن اجسام کوچک و قرار دادن در یک طرف

4- چکرهای روی هم قرار داده شده

5- شبیه سازی کردن خوردن

6- جابجایی اشیاء بزرگ خالی (قوطی)

7- جابجایی اجسام بزرگ وزن (قوطی)

قدرت

تمایز قائل شدن آزمون بین افراد دارای و بدون انواع مختلف ناتوانی جسمی

ارائه دادن اندازه گیری های کمی از وظایف استاندارد شده با عملکردهای بیمار و مقایسه عملکرد بیمار

ارائه دستور العمل ها و رویه های استاندارد

ضعف

اجازه استفاده از تجهیزات تطبیقی را نمی­دهد

این سؤال که آیا زیرگروه ها وظایف متداول روزمره را ارائه می کنند و واظیف مورد نظر برای اندازه گیری را شبیه سازی می کند یا خیر.

این سؤال که آیا نوشتن و زمان نوشتن اصلاً آزمایش شده است یا خیر.

آزمون The purdue Pegboard در کاردرمانی دست

آزمون دو نوع فعالیت را اندازه گیری می کند: 1- حرکت قابل مشاهده دست، انگشت و بازو 2- مهارت نوک انگشت.

علاوه بر افراد دارای صدمات دست، از این ارزیابی در بسیاری از جمعیت­ های بالینی از جمله افراد دارای:

آسیب های مغزی، ناتوانی در یادگیری، اختلالات بینایی و همچنین در توانبخشی شغلی، غربالگری عصبی- روانی، نقص های عصبی- شناختی در اسکیزوفرنی استفاده می شود. در طول ارزیابی بیمار زمان بندی انجام می شود که چقدر سریع میخ ها را در سوراخ قرار می­دهد و قطعات جمع می­شوند. این تخته چوبی دارای دو ردیف سوراخ ریز به علاوه مخزن نگه داشتن پین، یقه ها و واشر است. چهار وسیله آزمایش بر روی دست غالب، غیرغالب و دو دست انجام می شود که تعداد پین های قرار داده شده در 30 ثانیه شمارش می شود. مهارت از طریق سرعت ارزیابی می شود و امتیاز با استانداردهای موجود مقایسه می شود. این ارزیابی از قابلیت اطمینان آزمون مجدد برخوردار است.

سوالات متداول:

1.آیا کاردرمانی دست برای بهبود نوشتن مفید است؟

بله، در کاردرمانی دست به بهبود مهارت های حرکتی ظریف، نحوه مداد گرفتن، بهبود سرعت نوشتن و دست خط کمک می شود.

2. کاردرمانی دست چطور انجام می شود؟

کاردرمانی دست با استفاده از ابزارهای مکانیکی نظیر کش های تقویتی و گجت های مختلف و انجام ماساژهای دست به تقویت حرکات ظریف انگشتی، بهبود دست ورزی و بهبود دامنه حرکتی فرد می پرازد.

3.امکان انجام کاردرمانی دست در منزل هست؟

بله، با توجه به مشکلات فرد در صورت عدم توانایی حضور در کلینیک می توان جلسات درمانی را در منزل بیمار ارائه نمود.

توانبخشی ذهنی و تقویت حافظه و یادگیری کودکان

یادگیری و حافظه فرایندهای شناختی مرتبط به هم هستند. یادگیری عبارت است از توانایی شخص در ایجاد اطلاعات جدید یا اصلاح اطلاعات قبلی و حافظه شامل دریافت، ثبت اطلاعات، ذخیره سازی، حفظ و بازیابی اطلاعات است. توانبخشی ذهنی کودکان در جهت بهبود یادگیری کودک و تقویت حافظه کودکان نقش بسزایی دارد. بعد از اینکه یادگیری جدید شکل گرفت اطلاعات و تجارب در حافظه بلند مدت ذخیره می گردند تا در صورت لزوم در آینده به کار گرفته شوند. مرکز کاردرمانی کودکان دکتر صابر در حیطه تقویت حافظه کودکان و ارتقاع سطح یادگیری کودکان به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. امکانات پیشرفته کاردرمانی ذهنی مرکز دکتر صابر در حیطه توانبخشی ذهنی نظیر اتاق بینایی، اتاق مهارت های شنیداری، سنسوری روم و…. موجب گردیده کودکان با مشکلات یادگیری نظیر اختلالات یادگیری، مشکلات حافظه در بیش فعالی و نقص توجه بتوانند از حداکثر توان ذهنی خود در جهت آموزش استفاده نمایند و به بهترین نتیجه عملکردی دست یابند.

تقویت حافظه کودکان

هرچند یادگیری یک مطلب یا یک عمل حرکتی جدید با تمرین به نحو عمیق تر و سازمان یافته تری ایجاد گردد معمولاً یادآوری و بازیابی آن از حافظه به صورت آسان‌تری امکان پذیر خواهد بود. بنابراین، فرایندهای شناختی حافظه و یادگیری کاملاً وابسته به هم هستند. تحقیقات و بررسی های محققان نیز نشان می دهد که فرایند یادگیری با خاطرات، تجارب و دانش قبلی ما رابطه بسیار نزدیکی دارد. چنین شرایطی به ایجاد دانش جدیدتر و منابع درک مفاهیم جدیدتر کمک می کند.

نکته مهمی که در توانبخشی ذهنی باید مد نظر قرار گیرد این است که یادگیری و عملکرد ( رفتار) نباید یکسان فرض شوند، چون یادگیری یک فرآیند شناختی (ذهنی و درونی) بوده ولی عملکرد یک اقدام یا کنش بیرونی محسوب می شود. از آنجایی که عملکرد افراد تحت تاثیر عوامل مختلف روانی (مانند انگیزش،اضطراب و استرس)  و محیطی ( مانند گرما، سرما و سرو صدا) قرار می گیرد، بنابراین کاهش عملکرد لزوماً به معنای کاهش یادگیری نیست.

مکانیزم های زیست شناختی (بیولوژیکال) یادگیری و حافظه

یادگیری در ارتباط با کسب اطلاعات و مهارت های جدید یا اصلاح آن ها است و با حافظه که به معنای دریافت،ثبت،ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات می باشد متفاوت است ولی این دو فرایند شناختی همان طور که قبلاً اشاره کردید و کاملاً در ارتباط با یکدیگر هستند.در حقیقت یادگیری باعث گسترش و توسعه حافظه یا اصلاح آن با توجه به شرایط محیطی و نیازهای فرد می گردد.

مکانیزم های زیست شناختی یادگیری به طور دقیق شناخته نشده اند و امروزه تحقیقات زیادی جهت فهم بهتر مکانیسم های سلولی و مولکولی آن در حال انجام است.

اولین بار در سال ۱۸۹۴، راکون کاخال نوروآناتومیست اسپانیایی احتمال تقویت ارتباط سیناپسی بین نورون ها را به عنوان ایجاد حافظه مطرح کرد. حدود نیم قرن بعد،دونالد اولدینگ هب نوروسایکولوژیست کانادایی فرضیه تغییرات در سیناپس‌های بین نورون ها ( سلول های عصبی) را که خود تاییدی بر دیدگاه کاخال بود عنوان کرد.

براساس فرضیه هب ، نورون های مغز توانایی ایجاد ارتباطات سیناپسی جدید و تقویت ارتباط بین خود را در شرایط خاص دارند. بر طبق قانون هب،سیناپس بین دو نورون زمانی قوی تر می شود آن دو نورون با هم فعال گردند. به این سیناپس ها، سیناپس‌های هبین گفته می شود که باعث باهم فعال شدن غشا پیش سیناپسی و پس سیناپسی می گردند.

مکانیسم های سلولی در یادگیری و حافظه

محققان بر این عقیده اند که فرایندهای یادگیری و حافظه باعث تغییرات ساختاری و عملکردی در نورون های مغز می گردند.چنین تغییراتی در سیستم عصبی به عنوان انعطاف پذیری عصبی (شکل پذیری عصبی)شناخته می شود که نشان دهنده ظرفیت و توانایی تغییر پذیری سیستم عصبی در پاسخ به اطلاعات و تجربه های جدید است. بنابراین یادگیری (کسب اطلاعات جدید یا تغییرات رفتاری از طریق تجربه) در اثر تغییر در مدارهای مغز ایجاد می گردد.

بررسی‌ها و مطالعات نشان می دهند که به هنگام یادگیری،تغییراتی در زیست شیمیایی مغز ایجاد می شوند. این تغییرات ممکن است در ارتباط با برخی از پروتئین ها،مولکولهای ریبونوکلئیک اسید، یون های کلسیم و پتاسیم،گیرنده های سیناپسی و غیرو باشند.

به طور کلی برخی از مکانیسم های سلولی که ممکن است در یادگیری و حافظه کودک نقش داشته باشند عبارتند از:

• ایجاد سیناپس های جدید
• تغییر در میزان انتقال دهنده های عصبی (میانجی های عصبی)
• تغییر در میزان گیرنده های پس سیناپسی
• تقویت طولانی مدت (افزایش قدرت و نسبتاً طولانی مدت سیناپسی)
• نقش و عملکرد سلولهای گلیال که سلول های غیر عصبی هستند

تقویت طولانی مدت یکی از مهمترین پدیده های انعطاف پذیری سیناپسی می باشد که در سیناپس های شیمیایی در توجیه یادگیری مطرح است.این پدیده بارد است از افزایش یا تسهیل در انتقال پیام های عصبی بین دو نورون که در اثر تحریک همزمان آنها ایجاد می گردد. به وضعیت عکس تقویت طولانی مدت،تضعیف طولانی مدت گفته می‌شود که باعث کاهش قدرت سیناپسی می گردد.

توانبخشی ذهنی کودک در ارتقاع یادگیری

یادگیری در انسان تحت تاثیر عوامل مختلفی است که در اینجا به برخی از این عوامل اشاره می گردد:

• میزان توجه
• عوامل ذاتی (فطری) و ژنتیکی
• عوامل محیطی
• عوامل فرهنگی
• هوش
• قدرت زبان آموزی
• پشتکار و فعال بودن
• حس کنجکاوی
• اطلاعات قبلی
• تصویر سازی ذهنی
• شخصیت
• انگیزش به خصوص انگیزه های درونی
• رشد طبیعی و سلامت عمومی
• عوامل اجتماعی و اقتصادی
• حافظه
• ادراک
• هدفمندی
• پاداش و تنبیه
• نوع نظام آموزشی
• تجربیات گذشته
• تمرین و تکرار
• استرس، اضطراب و افسردگی
• نگرش ها و باورها
• تغذیه
• قدرت تصمیم گیری و حل مسئله
• میزان خواب
• نیازهای فیزیولوژیکی یا نیازهای اولیه مانند: غذا، آب و غرایز جنسی
• حس خودکارآمدی یا باورهای فرد نسبت به توانایی های خود.

سوالات متداول:

1.آیا یادگیری همان به خاطر سپردن در حافظه کودکان است؟

یادگیری در ارتباط با کسب اطلاعات و مهارت های جدید یا اصلاح آن ها است و با حافظه که به معنای دریافت،ثبت،ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات می باشد متفاوت است.

2. توانبخشی ذهنی چگونه به کودکان کمک می کند توانایی های یادگیری خود را بهبود بخشند؟

فرایندهای یادگیری و حافظه باعث تغییرات ساختاری در نورون های مغز می گردند.چنین تغییراتی در سیستم عصبی به عنوان انعطاف پذیری عصبی شناخته می شود. با انجام تمرینات تقویتی در جهت بهبود حافظه در کودکان می توان روند یادگیری را در کودک بهبود بخشید.