عقب ماندگی ذهنی یا به عبارت دیگر کم توانی ذهنی نوعی اصطلاح پزشکی است که در دهه های گذشته برای افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی استفاده می شد. برخی اوقات به علت باور های اشتباه و برای پشتیبانی از کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، این وضعیت با سایر ناتوانی های ذهنی مقایسه می شود. در پاسخ به این که آیا اوتیسم همان عقب ماندگی ذهنی است باید بگوییم که احتمال دارد ژن هایی مشترک بین اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی وجود داشته باشد که تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی را کم کند. اما یکی از مهم ترین تفاوت های اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به موفقیت های کودکان اوتیسم در بعضی از مهارتها مربوط می شود. با توجه به سطحی که کودک اوتیسم دارد، شواهد زیادی وجود دارد که اگر کودک، اوتیسم عملکرد بالا باشد می تواند در تحصیلات و مشاغل گوناگون موفقیت هایی را به دست بیاورد. دکتر صابر در بهترین مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم با در نظر گرفتن بهترین خدمات توانبخشی برای درمان کودکان اوتیسم، به درمان هر چه سریع تر این کودکان می پردازد.
طبق تعریف عقب ماندگی ذهنی باید بیش از سن 18 سالگی شروع شده باشد. در برخی موارد کودک آزاری شدید به شکل غفلت یا سوء رفتار ممکن است در تأخیر رشد نقش داشته باشد که می تواند به صورت کم توانی ذهنی تظاهر کند. اما این آسیب ها با فراهم کردن محیطی تحریک کننده، غنی و اصلاحی در اوایل کودکی تا حدودی قابل برگشت است. چندین ناتوانی حسی به خصوص نابینایی و ناشنوایی ممکن است با عقب ماندگی ذهنی اشتباه شوند (درصورتی که عدم آگاهی از نقصان حسی منجر به انجام آزمون نامناسب شود). اختلالات گفتار بیانی و دریافتی غالباً موجب می شوند کودک حتی علی رغم هوش طبیعی، کم توان ذهنی به نظر برسد و فلج مغزی هم ممکن است با کم توانی ذهنی اشتباه گرفته شود؛ حتی ممکن است تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به درستی تشخیص داده نشود. هر نوع بیماری مزمن ناتوان کننده ممکن است علی رغم هوش طبیعی سبب تضعیف و تأخیر عملکرد و پیشرفت کودک شود. اختلالات تشنجی، به خصوص در موارد کنترل نشده، ممکن در بروز عقب ماندگی ذهنی پایدار نقش داشته باشند. سندرم های خاصی که منجر به معلولیت های مجزا می شوند مثل ناتوانی در خواندن (alexia)، ناتوانی در نوشتن (agraphia)، ناتوانی در برقراری ارتباط (aphasia) ممکن است در فردی باهوش طبیعی و حتی عالی نیز دیده شوند. کودکان با اختلالات یادگیری (که ممکن است با کاردرمانی کم توانی ذهنی همراه باشد) در یک زمینه خاص مثل خواندن یا ریاضیات دچار تأخیر یا نارسایی رشد هستند، ولی رشد شان در سایر زمینه ها طبیعی است. برعکس کودکان کم توان ذهنی در اکثر زمینه های رشد تأخیری کلی نشان می دهند. کم توانی ذهنی و اختلالات طیف درخودماندگی (ASD) اغلب همراه با همدیگر بروز می کنند؛ 70 تا75 درصد افراد با طیف درخودماندگی بهره هوشی 70 یا کمتر دارند. به علاوه، داده های همه گیر شناسی نشان می دهند که ASD تقریباً در 8/19 درصد افراد با کم توانی ذهنی وجود دارد. کودکان با ASD نسبت به کم توان های ذهنی در روابط اجتماعی مشکلات بیشتری پیدا می کنند و اختلال زبانی شدیدتری دارند. کودک زیر سن 18 سال که واجد ملاک های تشخیصی دمانس (زوال ذهن) بوده و بهره هوشی او زیر 70 باشد هر دو تشخیص دمانس و کم توانی ذهنی را دریافت می کند. اما فردی که بهره هوشی او پس از 18 سالگی به زیر 70 نزول کند و اختلالات شناختی تازه پیدا کند، فقط تشخیص دمانس دریافت می کند و تشخیص کم توانی ذهنی روی او گذاشته نمی شود.
آیا اوتیسم عقب ماندگی ذهنی است
هم ابتلایی: بسیاری از اختلالات روان پزشکی در عقب ماندگی ذهنی رایج هستند، شامل اختلالات افسردگی، اختلالات نقص توجه، اضطراب و اختلالات عصبی.
اختلال کم توجهی/ بیش فعالی: برآورد ها نشان می دهند اختلال کم توجهی/ بیش فعالی (ADHD) و نشانه های مشابه ADHD در میان کودکان با هوش کمتر از حد طبیعی، اختلالات ژنتیک، و تأخیر رشدی همچپون اوتیسم در مقایسه با جامعه به طور قابل ملاحظه ای بیشتر است.
اختلالات عصبی: اختلالات تشنجی در افراد با عقب ماندگی ذهنی بیشتر از جمعیت عادی اتفاق می افتد و نرخ شیوع تشنج با افزایش سطح شدت کم توانی ذهنی افزایش می یابد. یک مطالعه مروری که بر روی اختلالات روان پزشکی در کودکان و نوجوانان با عقب ماندگی ذهنی و تشنج انجام شده حالی از آن است که تقریباً یک سوم افراد، اختلال طیف اوتیسم را به صورت همراه با عقب ماندگی ذهنی داشتند ترکیب کم توانی ذهنی، صرح و اختلال طیف اوتیسم می تواند در 07/0 درصد جمعیت عادی اتفاق بیفتد.
سیر و پیش آگهی در عقب ماندگی ذهنی
در اکثر موارد ابتلا به عقب ماندگی ذهنی، اختلال هوشی زمینه ای بهبود نمی یابد. هر چند میزان انطباق شخص ممکن است تحت تأثیر مثبت محیط غنی و حمایت کننده قرار گیرد. به طور کلی افراد دچار کم توانی خفیف و متوسط بیشترین انعطاف پذیری را در انطباق با شرایط گوناگون محیطی دارا هستند. همچون افراد غیر کم توان، هر چقدر اختلالات روانی بیشتری به طور همزمان وجود داشته باشد، پیش آگهی کلی بدتر است و ممکن است تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به درستی احساس نشود. وقتی اختلالات روانی مشخصی به عقب ماندگی ذهنی اضافه شود، درمان های استاندارد برای اختلالات روانی همراه معمولاً مفید است. اما این بیماری پاسخ ضعیف تری به درمان نشان می دهند و بیشتر مستعد بروز عوارض دارو ها هستند.
کودکان مبتلا به اوتیسم مشکلات متعددی در برقراری ارتباطات اجتماعی دارند، اما مطالعات اخیر نشان می دهد آن ها در حیطه حافظه و یادآوری هم مشکل دارند. همچنین محققان به این نتیجه رسیدند کودکان سن مدرسه مبتلا به اوتیسم در مقایسه با سایر هم سن و سالان خود، در مدیریت وظایف حافظه، مشکل بیشتری دارند. آن ها غالبا به سختی چهره ها را به یاد می آوردند و همچنین در یاد آوری کلمات و برخی دیگر از اطلاعات نیز با مشکل مواجه اند. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با ارائه بهترین خدمات در حیطه اوتیسم و حافظه کودکان، کاردرمانی ذهنی اوتیسم، روش های تقویت حافظه کوتاه مدت و بلند مدت، به این کودکان کمک می کند.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ارتباط اوتیسم و حافظه کودکان
حافظه افراد دارای اختلال اوتیسم و روش های درمان اوتیسم به خصوص کاردرمانی ذهنی اوتیسم به طور وسیعی مورد مطالعه قرار گرفته است. این مطالعات توسط تحقیقات اولیه که اوتیسم را به یاد زدودگی پیوند داد، شروع شده است. این مقایسه توسط تحقیقات کالبدشناسی اعصاب حمایت شده است به خاطر شهرت اخیر تئوری آمیگدال اوتیسم، علاقه تازه ای را به خود جلب کرده است. شباهت ها و مقایسه های مطرح شده در سطح عصب شناختی قابل بحث است. بیماران مبتلا به یاد زدودگی به صورت بارز سه الگوی اختلال را نشان می دهند: حافظه فوری و کوتاه مدت سالم و نقص در حافظه بلندمدت، کاهش اثر تقدم در مقابل اثر تأخر طبیعی و منحنی یادگیری ثابت. اثر تقدم یعنی یادآوری بهتر اطلاعات مقدم که به دلیل انتقال اطلاعات به حافظه بلندمدت است و اثر تأخر مربوط به یادآوری اطلاعات پایانی به دلیل قرارگیری در حافظه کوتاه مدت است. این فرض مطرح شده که الگوی مشابهی در اختلال اوتیسم نیز وجود دارد.
علائم نقص در حافظه کودکان اوتیسم
در پاراگراف های آغازین مقاله اثرگذار کانر که در آن اختلال اوتیسم توصیف شده بود، حافظه فوق العاده بالای کودکان مطرح شده بود. مخصوصاً در مورد توانایی بالای آن ها در از بر خواندن لیست های طولانی موضوعات یا مطالب. محققان تجربی این مشاهدات را تأیید کرده اند. کودکان دارای اختلال اوتیسم در تکرار زنجیره کلمات و حافظه دیداری مانند گروه کنترل (از نظر سن عقلی) عمل می کنند. نکته دیگر مقایسه (شباهت) اوتیسم – یادزدودگی در اثر تقدم و تأخر است. در یادگیری کلمات، اثر تقدم نسبت به اثر تأخر در اختلال اوتیسم ضعیف تر است. این الگو از ویژگی های افراد مبتلا به یاد زدودگی به شمار می آید. حتی اگر در یادگیری از جملاتی استفاده شود که قسمت ابتدایی آن معنادار و قسمت بعدی آن بی معنی است، کودکان دارای اختلال اوتیسم تحت این شرایط نیز اثر تأخر قوی و اثر تقدم ضعیف نشان می دهند. چرا که اثر تأخر صرفاً به ساز و کارهای شنیداری متکی است، در حالی که یادآوری قسمت اول یک لیست مستلزم پردازش و رمزگردانی بعدی است. اثر تقدم کمتر رشد یافته در اختلال اوتیسم ممکن است به خاطر آسیب های سازمان دهی و رمز گردانی ثانویه باشد تا نقایص حافظه موضوعی. برتری در یادآوری موارد معنی دار نسبت به بی معنی که معمولاً در افراد عادی دیده می شود، در افراد دارای اختلال اوتیسم وجود ندارد. یعنی افراد دارای اختلال اوتیسم از نشانه های معنایی و نحوی که به دیگران در یادآوری مطالب کمک می کند، استفاده نمی کنند. به عنوان مثال، در کودکان دارای اختلال اوتیسم میزان یادآوری جمله های معنادار و جمله های بی معنی یکسان است. مطالعات اخیر درباره روش های درمان اوتیسم نشان دادند که کودکان دارای اختلال اوتیسم در استفاده از نشانه های معنایی در یادآوری ناتوان نیستند، اما به نظر می رسد در عمل نمی توانند از این توانایی استفاده کنند و از این راهبرد به صورت خودکار استفاده نمی کنند. با این وجود گروهی دیگر از محققین این نتایج را به دست نیاوردند و نشان دادند که کودکان دارای اختلال اوتیسم جملات معنی دار را بهتر از لیست کلمات بی معنی به یاد می آوردند، اگرچه به نظر می رسد کودکان دارای اختلال اوتیسم در یادآوری از معانی استفاده می کنند، به طور قابل توجهی از گروه کنترل، عقب ماندگان ذهنی و کودکان معمولی، عملکرد ضعیف تری دارند. مطالعات دیگر کاردرمانی ذهنی اوتیسم این الگو را تکرار کردند و نشان دادند که یادآوری لیست کلمات مرتبط و غیر مرتبط در افراد دارای اختلال اوتیسم یکسان است. در حالی که حافظه آن ها در مورد مواد بامعنا نسبت به گروه کنترل کارآمدی کمتری دارد.
نقص در حافظه کاری و اوتیسم
گروهی از محققین نشان داده اند که در اختلال اوتیسم نقص در حافظه کاری دیده می شود. حافظه کاری به عنوان توانایی حفظ اطلاعات در یک بازه زمانی برای هدایت پردازش های شناختی تعریف می شود و توسط قطعه پیشانی هدایت می شود. یک مطالعه اولیه درمان اوتیسم نشان داد که آزمودنی های دارای اختلال اوتیسم به طور معنا داری در مقایسه با گروه کنترل در تكالیف حافظه کاری آسیب دیده اند؛ اما در حافظه بازشناسی کوتاه مدت و بلندمدت، یادآوری نشانه ها یا توانایی یادگیری موارد جدید آسیبی ندارند. مطالعات جدید کمتر این نتایج را گزارش کرده اند. در یک تحقیق که توسط راسل و همکاران انجام شد افراد دارای اختلال اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی نسبت به گروه همتا تفاوتی در حافظه کاری – کلامی نشان ندادند. مرور شواهد بیان می کند که اختلال اوتیسم یک اختلال اولیه (نخستین) در حافظه بلندمدت نیست. به نظر می رسد مشکل در مرحله رمزگردانی و سازماندهی است که به وسیله کاردرمانی ذهنی اوتیسم درمان می شود. اضافه بار باعث می شود که تکالیف حافظه خاص برای افراد دارای اختلال اوتیسم دشوار باشد. علاوه بر این، بستگان درجه یک کودکان دارای اختلال اوتیسم نیز نقص معنی داری در حافظه کوتاه مدت و کاری نشان داده اند.
میزان یادگیری کودکان اوتیسم
حافظه به نوع یادگیری نیز بستگی دارد، هر چند در یادگیری صریح و ضمنی کلمات، عملکرد کودکان با تحول طبیعی از کودکان دارای اختلال اوتیسم بهتر است، ولیکن نقص کودکان دارای اختلال اوتیسم در یادگیری ضمنی بیشتر است که توسط کاردرمانی ذهنی اوتیسم درمان می شود. بر این اساس در آموزش کودکان دارای اختلال اوتیسم پیشنهاد شده است از روش های یادگیری صریح بیشتر استفاده شود. همچنین یادگیری توالی حرکتی صریح نیز بیش از توالی حرکتی ضمنی در کودکان دارای اختلال اوتیسم دچار نقص شده است. با این وجود، در کودکان دارای اختلال اوتیسم نقص در حافظه حرکتی می تواند علت نقص در مهارت های حرکتی باشد.
کارکرد های اجرایی در کودکان اوتیسم
کارکرد های اجرایی مجموعه ای از فرایند هایی است که زمینه ساز رفتار های هدفمند خود نظارتی از قبیل توجه، برنامه ریزی، انعطاف پذیری شناختی و کنترل مهاری است. على رغم اتفاق نظر کلی در مورد مؤلفه های کارکرد اجرایی، در اکثر تقسیم بندی ها توانایی های شناختی، کنترل مهاری، حافظه فعال و انعطاف پذیری شناختی را به عنوان زیر مؤلفه های محوری کار کرد اجرایی در نظر می گیرند. شواهد متعددی در خصوص نقص عملکرد های اجرایی در اختلال اوتیسم وجود دارد که با کاردرمانی ذهنی اوتیسم درمان می شود. در جاماندگی رفتاری و تداوم در انجام فعالیتی که مناسب موقعیت نیست از علائم اختلال در عملکرد های اجرایی است. مهارت هایی غیر از عملکرد های اجرایی مثل زبان و هوش، ممکن است در نقایص عملکرد های اجرایی نقش داشته باشد. در یک مطالعه، یکسری از آزمون های عملکرد های اجرایی به کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا و گروه کنترل که کودکان دارای اختلال های زبانی بودند ارائه شد. تنها تفاوت مشاهده شده. خطا های در جاماندگی بیشتر در آزمون مرتب کردن کارت های ویسکانسین در گروه دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا بود که وقتی هوش کلامی به طور آماری کنترل می شد، از بین می رفت. علاوه بر این تفاوت های مهمی بین ضریب هوشی و عملکرد های اجرایی در افراد دارای اختلال اوتیسم گزارش شده است. در نهایت واضح است که نقایص عملکرد های اجرایی مختص اختلال اوتیسم نیستند و در بسیاری از اختلال های دیگر مثل اختلال نقص توجه – بیش فعالی، اختلال وسواس فکری – عملی، اختلال لكنت رشدی و افسردگی گزارش شده است.
سوالات متداول:
1- آیا کودکان اوتیستیک در حافظه بصری قویتر هستند؟
برخی کودکان اوتیستیک توانایی بالایی در حافظه بصری و فضایی دارند. آنها ممکن است جزئیات تصاویر، نقشه‌ها یا الگوها را با دقت بالا به خاطر بسپارند. این ویژگی اغلب به دلیل تمایل مغز آنها به پردازش اطلاعات از طریق جزئیات و الگوهاست، که میتواند در مهارت‌هایی مثل نقاشی یا حل پازل نمود پیدا کند.
2-تفاوت حافظه در کودکان اوتیستیک با کودکان عادی چیست؟
کودکان اوتیستیک ممکن است در یادآوری اطلاعاتی که نیاز به تفسیر اجتماعی یا انعطاف‌پذیری ذهنی دارد (مثل شوخی‌ها یا مفاهیم انتزاعی) ضعیف‌تر عمل کنند، اما در حفظ اطلاعات مبتنی بر الگوها، حقایق یا مهارتهای حرکتی تکراری بهتر باشند. این تفاوت ناشی از نحوه سازماندهی مغز آنهاست که بیشتر بر پردازش جزئیات متمرکز است تا کلیات.
کودکان اوتیسم بعضی اوقات گفتار اکولیلیایی از خود بروز می دهند به این معنا که صحبت های دیگران را بلافاصله یا با کمی فاصله به صورت طوطی وار تقلید می کنند. یا حتی احتمال دارد عبارتی را به صورت کلیشه ای استفاده کنند که به موضوع صحبت یا شرایط موقعیتی ارتباطی ندارد. طوطی وار حرف زدن کودک؛ این الگو های زبانی به طور معمول با معکوس شدن ضمایر همراه هستند. به طور کلی کودکان اوتیسم یا صحبت نمی کنند و یا حیلی تند تند و طوطی وار کلمات را می گویند. کلینیک تخصصی دکتر صابر، بهترین مرکز اوتیسم تهران، با تشخیص دقیق اوتیسم در کودکان و همچنین تشخیص اوتیسم و طوطی وار حرف زدن کودک به درمان این کودکان کمک می کند.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
توسعه مهارت های گفتمان و کاهش طوطی وار حرف زدن کودک
با توسعه ساختار های زبانی، کودک مبتلا به اوتیسم باید آمادگی استفاده از مکالمه در تشخیص دقیق اوتیسم اهمیت می یابد. در آموزش مهارت های گفتمان چگونگی سازماندهی اطلاعات زبانی در ساختارهایی بزرگ تر به کودک اوتیسم آموزش داده می شود. علاوه بر این کودک اوتیسم باید در خصوص قواعد کاربرد شناختی زبان نظیر: حفظ ارتباط چشمی، شروع موضوع، حفظ موضوع، رعایت نوبت و راهکار های اصلاح شکست های ارتباطی نیز مداخله دریافت نماید.
داستان های اجتماعی و آموزش دقیق کودکان اوتیسم
با افزایش توانایی های گفتاری و درک کلام کودکان اوتیسم، گفتار کلیشه ای و طوطی وار حرف زدن کودک کاهش می یابد. آموزگاری به نام کارول گری، مفهوم «داستان اجتماعی» را چنین تعریف می کند: راهی برای آموزش به افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در زمینه چگونه رفتار کردن در موقعیت های اجتماعی مختلف که برای افراد دارای این اختلال بسیار مشکل است. تعاملات اجتماعی به توانایی فرد در درک احساسات دیگران و واکنش مناسب به آن ها بستگی دارد و در واقع مهارتی است که برای افراد دارای پیشرفته ترین سطح عملکردی هم چالش برانگیز است . داستان های اجتماعی گری، طرحی از آنچه در شرایط مختلف انتظار می رود در اختیار می گذارد. داستان های اجتماعی قالب خاصی دارد: آن ها نسبتاً کوتاه بوده، یک ایده یا موقعیت را نشان می دهند و نتایج احتمالی آن موقعیت را توصیف می کنند و س پس موضوعی را به گونه ای می آموزند که فرد دارای اختلال طیف اوتیسم آن را بفهمد. داستان ها معمولاً به زبان اول شخص نوشته می شوند و کلا ساختار شادی دارند. ایــن داستان ها تنبیه را برای رفتار های نامناسب توصیه نمی کنند و به جای آن پاسخ های دیگری را آموزش می دهند. مسیر یک داستان اجتماعی، به آرامی پیش می رود و به روشی دور از هیجان تدریس می شود و بی پردگی و صبور بودن گوینده داستان را می طلبد و البته به تشخیص دقیق اوتیسم کمک می کند.
داستان های اجتماعی و تشخیص اوتیسم
گری چهار گام اساسی برای نوشتن یک داستان اجتماعی برای کودکان اوتیسم طرح کرده است که شامل موارد زیر می باشد:
-مشخص کردن هدف
-جمع آوری اطلاعات
-نوشتن متن مناسب
-آموزش
گری و گرند سه نوع جمله را که یک داستان اجتماعی را می سازند توضیح دادند:
توصیفی: جمله توصیفی واقعیت ها را توضیح می دهد که مستقل از فرضیات است.
دیدگاهی: جمله دیدگاهی افکار احساسات و اعمال دیگران را مشخص می کند.
رهنمودی: جملات رهنمودی برای هدایت رفتار فرد استفاده می شوند.
گری انواع دیگری از جملات را نیز پیشنهاد کرد:
تصدیق آمیز: جمله تصدیق آمیز شامل عقاید رایج دیگران است.
کنترل: جمله کنترل، توسط فردی که از داستان اجتماعی استفاده می کند نوشته می شود. این جمله برای کمک به درک معنی داستان، توسط خود فرد نوشته می شود.
مشارکتی: این نوع از جملات، فرد را از نحوه کمک کردن دیگران برای رسیدن به اهدافش آگاه می کند.
نا تمام: جملات نا تمام بسیار شبیه سوالات جای خالی طراحی می شوند که می توانند توصیفی، دیدگاهی و رهنمودی باشند. این جملات برای کمک به این که فرد پیش بینی کند، استفاده می شود.
قوانین داستان های اجتماعی
گری قوانینی را تدوین کرده است که تمام داستان های اجتماعی باید از آن پیروی کنند:
یک داستان اجتماعی باید نسبت یک جمله رهنمودی به هر دو تا پنج جمله توصیفی، دیدگاهی، تصدیق آمیز، کنترل و یا مشارکتی را رعایت کند. علت به کار گیری این نسبت این است که داستان اجتماعی بیشتر به منظور بالا بردن شناخت اجتماعی افراد مبتلا به اوتیسم استفاده می شود. داستان باید به صورت اول شخص نوشته شود که این تدبیر به درونی کردن اطلاعات توسط فرد مبتلا به اوتیسم کمک می کند. اگر داستان برای یک کودک کم سن و یا فردی نوشته میشود که در استفاده از ضمایر مشکل دارد، باید به شکل اول شخص و سوم شخص، به گونه ای نوشته شود که بتواند به جای یکدیگر استفاده شود. این کار به فرد در ارتباط دادن اسامی آن ها به ضمیر کمک خواهد کرد. به دلیل ظاهر بینی افراد مبتلا به اوتیسم، گری اخطار می کند که داستان ها باید از کلماتی از قبیل اکثراً، معمولا و گه گاه به جای همه و همیشه استفاده شود. این کار اجازه وقوع استثناها و تغییر در جریان عادی را می دهد. در ایجاد داستان اجتماعی باید از جملات مثبت استفاده شود و تمرکز بر رفتار های مطلوب باشد تا به تشخیص دقیق اوتیسم کمک کند.
جدول های تصویری برای کودکان اوتیسم
پس از تشخیص دقیق اوتیسم، در حیطه درمان جدول های تصویری به افراد مبتلا به اوتیسم کمک می کند تا دریابند چه اتفاقی می خواهد بیفتد و چگونه در طی واقعه خاصی در زندگی یا کار های روزانه یک روز رفتار کنند و به متخصص هم در تشخیص دقیق اوتیسم کمک می کنند. برای مثال، از طریق یک سری عکس یا تصاویر، کودک می تواند یاد بگیرد که چه فعالیت هایی در طی رفتن به یک مغازه رخ می دهد. تصاویر احتمالاً مواردی مانند ماشینی که باید سوار شد، مغازه، تابلوی مغازه، برخی از اجناسی که می توان خرید و صندوق پول را نشان خواهند داد. معلم، والدین، یا مداخله گر می تواند توالی از وقایع روزانه را بیان کند. تصاویر می تواند شامل یک میز و ظروف روی آن برای نشان دادن صبحانه، یک ظرفشویی در مصور ساختن چگونگی شستن ظرف ها ، یک کمد لباس برای یادآوری به کودک برای لباس پوشیدن یک معلم برای نشان دادن این که خردسال باید به مدرسه برود و به همین ترتیب چیزهایی دیگر باشد وقتی تصاویر را برای کودک توضیح می دهید، کلماتی مانند «اول»، «بعداً» و «سپس» معمولاً توالی کلام را برقرار می کنند. جداول تصویری برای کودکان مبتلا به اوتیسم سودمندند، چون خردسالان همیشه قادر به دریافت مفاهیم مربوط به زمان نیستند و اغلب در ارتباط دادن یک فعالیت به فعالیت بعدی دچار مشکل می شوند. با ارائه یادآوری مناسب، با استفاده از جداول تصویری، کودکان مبتلا به اوتیسم قادر به پیش بینی تغییرات می شوند و می توانند وقایع را راحت تر پشت سر بگذارند.
سوالات متداول:
1- آیا طوطی وار حرف زدن نشانه اوتیسم شدید است؟
نه لزوماً! این رفتار در سطح‌های مختلف اوتیسم دیده میشود. حتی برخی کودکان غیرکلامی هم ممکن است صداها را تکرار کنند. شدت اکولالیا به عوامل عصبی-رشدی کودک بستگی دارد.
2-چرا کودکم فقط دیالوگ‌های کارتون‌ها را تکرار میکند؟
این رفتار نشانه حافظه شنیداری قوی کودک است. او از این روش برای ابراز احساسات یا پاسخ به موقعیت‌ها استفاده میکند. گفتاردرمانگر میتواند به او یاد دهد چگونه این جملات را در موقعیت مناسب به کار ببرد.
روش سانرایز یک رویکرد جامع و کلی می باشد که شامل بازی درمانی، توسعه روابط و اصلاح رفتار است. روش سانرایز برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم جهت توسعه مهارت های اجتماعی و ارتباطی، بالا بردن انگیزه و علاقه به یادگیری و کم کردن رفتارهای مشکل ساز طراحی شده است. یکی از مزایای مهم روش سانرایز در درمان اوتیسم، تمرکز آن بر نقاط قوت و علایق کودک است. با استفاده از فعالیت ها و موضوعات مورد علاقه کودک، روش سانرایز به ایجاد یک محیط مثبت و انگیزشی کمک می کند تا یادگیری و رشد کودک اوتیسم تقویت شود. کلینیک توانبخشی اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی اوتیسم در تهران، با استفاده از روش هایی همچون درمان رفتاری اتیسم، روش سانرایز در آموزش کودکان اوتیسم کاردرمانی حسی، گفتاردرمانی تخصص، اتاق تاریک، سنسوری روم و… به درمان کودکان اوتیسم کمک می کند.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
رویکرد رشدی کودک اوتیسم و روش سانرایز
روش سانرایز بر کاربرد ارتباط تاکید دارد و شامل موارد زیر می باشد:
رویکرد های کودک محور اوتیسم: تحریک غیر مستقیم زبان
با خود حرف زدن کودک اوتیسم: توصیف اعمال خود
صحبت کردن موازی: توصیف اعمال کودک
تقلید: تقلید از کودک
بسط دهی: افزودن محتوای دستوری یا معنایی به تولیدات کودک
تعمیم دهی: افزودن اطلاعاتی به گفته کودک اوتیسم
تجزیه و ترکیب: تجزیه جملات کودک به عبارت و در نهایت ترکیب آن ها
قالب بندی مجدد: تبدیل جملات کودک به قالبی دیگر مثلا منفی، سوالی
Floor time: در این روش از کودک پیروی می شود، از رفتار های او تقلید می شود و به تدریج رفتار های او به سمت اهداف درستی هدایت می شوند.
Son-Rise: در این روش، والدین با تقلید از رفتار های تکراری کودک، با او همراه می شوند و زمانی که کودک رفتار به هنجاری بروز داد او را تشویق می کنند تا آن رفتار شکل بگیرد. اگر کودک علاقه ای اجتماعی بروز داد، والدین از این فرصت جهت رشد مهارت های اجتماعی بهره می برند. در رشد مهارت های اجتماعی به موارد زیر تاکید می شود: ارتباط چشمی و غیر کلامی، ارتباط کلامی، دامنه توجه فعال و انعطاف پذیری. هر یک از این موارد دارای هستند که جهت پیشرفت اجتماعی کودک لازم است گام زیر مجموعه هایی به گام طی شوند.
More Than Words: این روش به ارتباط از هر طریق ممکن معتقد است.
ارتباط با کودک مبتلا به اوتیسم
قبل از شروع مداخه، درمانگر کودک اوتیسم باید توجه داشته باشد که بتواند به نحوی وارد دنیای کودک مبتلا به اوتیسم شود به عبارتی باید بتواند با او ارتباط برقرار کند. یکی از کارهایی که می توان در جلسات ابتدایی جهت برقراری ارتباط انجام داد اجرای روش سرنخ آزاد است. بدین صورت که در طی جلسات ابتدایی کودک را وارد اتاق بازی با انواع وسائل در مکان های مختلف اتاق می نمائیم و به دقت کودک اوتیسم را زیر نظر می گیریم تا متوجه شویم در اکثر مواقع چه وسیله ای توجه او را بیشتر جلب کرده است. فهمیدن این نکته که کودک اوتیسم بیشتر با چه وسیله ای جذب می شود، نکته ای کاربردی است که در مراحل بعدی مداخله قابل بهره برداری است! مثلا می توان از همان وسیله در جلسات بعدی به عنوان وسوسه ی ارتباطی برای وارد شدن به دنیای کودک استفاده کرد به این ترتیب که آن شی در معرض دید ولی خارج از دسترس کودک قرار داده می شود تا توجه کودک را جلب نماید، با در نظر گرفتن این که کودک اوتیسم برای رسیدن به شی مورد نظرش به چه شکلی تلاش می کند، می توان پاسخ های مطلوب را با شرطی سازی در او ایجاد و رشد داد.
عملکرد های ارتباطی در درمان رفتاری اتیسم
رفتارهای کودکان اوتیسم از تولد تا حدود هشت ماهگی حامل هیچ گونه هدفی نیست به عبارتی با رفتارهایشان هدفی را دنبال نمی کنند. اما در حدود سن نه ماهگی تحولی در رفتار های آن ها ظاهر می شود و آن ها متوجه می شوند که می توانند با رفتارهایشان محیط را کنترل کنند. در این سن کودک هنوز قادر به استفاده از زبان نیست اما مقاصد خود را با رفتارهای غیر کلامی ابراز می دارد. به تدریج با رشد کودک رفتارهای کلامی جایگزین رفتارهای غیر کلامی خواهند شد. ما می توانیم با مشاهده بازی کودک پی ببریم که آیا کودک وارد مرحله‌ی هدفمندی ارتباط شده است یا خیر. به این صورت که اگر به کودک اسباب بازی هایی مثل عروسک، خانه و … ارائه شود و کودک بتواند نسبت به این موضوعات معمول پاسخ نشان دهد مثلا بتواند یک بازی نمادین ساده را انجام دهد و یا نسبت به وسایل معمول شناخت داشته باشد، می توان پی برد که کودک وارد مرحله هدفمندی ارتباط شده است. اما اگر کودک این رفتارها را نشان نداد، والدین نیز به یاد نمی آورند که کودک چنین رفتارهایی را نسبت به موضوعات معمول داشته باشد و با الگو دادن به کودک باز هم چنین رفتارهایی در کودک قابل مشاهده نبود، این موضوع نشان دهنده این است که کودک هنوز در مرحله پیش قصدمندی ارتباط باقی مانده و باید به او کمک شود تا هدفمندی ارتباط را متوجه شود. در شرایطی که کودک هنوز در مرحله‌ی پیش قصدمندی ارتباط باقی مانده است، می توان با تمرکز بر مهارت های پیش کلامی و بهره گیری از وسوسه های ارتباطی به کودک کمک نمود تا میزان تعاملاتش افزایش یابد و آماده ی ورود به مرحله ی هدفمندی ارتباط شود. بدین منظور در ادامه به معرفی مهارت های پیش کلامی، راه های توسعه آن ها و وسوسه های ارتباطی می پردازیم. باید توجه داشت که ممکن است کودکی سنی بیش از نه ماه داشته باشد در حالی که هنوز وارد مرحله هدفمندی ارتباط نشده است. در واقع در نظر گرفتن سن ۹ ماهگی برای این مرحله از ارتباط معرف رشد طبیعی کودکان است در حالی که در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم یا سایر اختلالات زبانی تاخیر در رسیدن به این مرحله قابل پیش بینی است.
سان رایز (Sunrise) چگونه به کودکان اوتیسم کمک میکند؟
روش سان رایز (Sunrise) یکی از رویکردهای نوین در توانبخشی و بهبود کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) است که با ترکیب اصول رفتاردرمانی، بازی‌درمانی و تعاملات اجتماعی طراحی شده است. این روش بر پایه‌ی ایجاد محیطی حمایتی و جذاب برای کودک استوار است تا با کاهش اضطراب و افزایش انگیزه، مهارتهای ارتباطی، شناختی و اجتماعی او را تقویت کند.
یکی از مؤثرترین تکنیک‌های مورد استفاده در این روش، بازیهای هدفمند است که به کودک کمک میکند در فضایی طبیعی و بدون فشار، تعامل با دیگران را یاد بگیرد. برخلاف برخی روشهای سنتی که ممکن است برای کودک استرس‌زا باشند، سان رایز با تکیه بر علایق و نقاط قوت کودک، فرآیند یادگیری را لذت‌بخش میکند. همچنین، این روش از تکنیک‌های رفتاردرمانی کودکان اوتیسم مانند تقویت مثبت و الگوسازی استفاده میکند تا رفتارهای مطلوب را در کودک نهادینه کند.
یکی از مزایای کلیدی سان رایز، شخصی‌سازی برنامه‌های آموزشی بر اساس سطح رشد هر کودک است. درمانگران با ارزیابی دقیق نیازهای کودک، تمرین‌هایی را طراحی میکنند که به‌تدریج چالش‌برانگیزتر میشوند. این رویکرد نه‌تنها به بهبود مهارتهای کلامی و غیرکلامی کمک میکند، بلکه هماهنگی حرکتی، تمرکز و خودتنظیمی هیجانی را نیز تقویت می‌نماید.
والدین نیز نقش کلیدی در این روش دارند و با آموزش‌های لازم میتوانند تکنیک‌های سان رایز را در خانه اجرا کنند. این مشارکت فعال، موجب تداوم پیشرفت کودک در محیطهای مختلف میشود. در نهایت، سان رایز با ترکیب علم و مهربانی، مسیر رشد کودکان اوتیسم را هموارتر می‌سازد و به آنها کمک میکند تا پتانسیل‌های خود را بهتر شکوفا کنند.
اگر به دنبال یک روش کم‌استرس و مؤثر برای حمایت از کودک مبتلا به اوتیسم هستید، سان رایز میتواند یک گزینه‌ی امیدوارکننده باشد.
سوالات متداول:
1-والدین چگونه می توانند در خانه از این روش استفاده کنند؟
والدین می توانند با ایجاد محیطی بازی محور و استفاده از تکنیک های ساده ای مثل تقویت تعاملات چشمی، تقلید از رفتارهای کودک و ایجاد فرصت های ارتباطی طبیعی، اصول سان رایز را در خانه اجرا کنند. شرکت در کارگاه های آموزشی ویژه والدین نیز بسیار کمک کننده است.
2-آیا این روش برای کودکان بزرگتر (بالای 10 سال) هم مؤثر است؟
هرچند سان رایز معمولاً برای کودکان کوچکتر طراحی شده، اما می توان اصول آن را با تعدیلاتی برای نوجوانان و بزرگسالان اوتیسم نیز به کار برد. در این موارد بیشتر بر بهبود مهارت های اجتماعی و استقلال فردی تأکید می شود.
کودکان مبتلا به اوتیسم توانایی تقلید کردن از دیگران را دارند ولی احتمال دارد این کار برای آن ها نسبت به دیگر کودکان سخت تر باشد. این دنیا مکانی جدید برای نوزادان و کودکان نوپا بوده و آن ها چیز های زیادی را باید از همدیگر یاد بگیرند. کودکان برای درک محیط اطراف و تناسب بین اشیای موجود در محیط به راهنمایی های بزرگ تر ها نیاز دارند. برای کودکان عادی، درک محیط اطراف همچون تقلید کردن از کار های پدر و مادر یا مراقبان آسان است ولی این شیوه احتمال دارد برای یک کودک مبتلا به اوتیسم سخت باشد. کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در برقراری ارتباط، ابراز احساسات با حالت های مختلف چهره و وانمود کردن هم دچار مشکل می شوند. یک کودک اوتیسم احتمال دارد نسبت به افراد اطراف خود بی میلی نیز نشان دهد، به این معنا که ممکن است اعمال و رفتار دیگر افراد را درک نکند. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر، تحت نظر بهترین دکتر تشخیص اوتیسم با پیدا کردن علت تقلید نکردن کودک و علل اوتیسم به درمان اوتیسم و تقلید کودکان و درمان علائم اوتیسم پرداخته و به این کودکان و والدین آن ها خدمات رسانی می کند.
تقلید مهارت مهمی برای یادگیری است چون شامل همکاری و تعامل بین دو نفر می شود که برای ارتباط ضروری است. بچه ها زبان را به وسیله ی تقلید کردن آنچه که می بینند و می شنوند یاد می گیرند. ارتباط اولیه بین والد و کودک از تقلید والد از صدا ها یا شکلک هایی که کودک می سازد شروع می شود. سپس معنادار می شود. بازی هایی که تقلید کودک را تشویق می کند، باید به بهبود مشاهده و تقلید مهارت هایی که برای یادگیری گفتار و زبان یا صدا ها ضروری هستند، کمک کند. به بازی کودک مبتلا به اوتیسم ملحق شوید و او را به تقلید کردن از کار های خودتان تشویق کنید. صدا ها، ژست ها و بیانات چهره ای کودک اوتیسم را تقلید کنید، آن ها را گسترش بدهید و سپس معنا دار کنید. گاهی اوقات کودکان آنقدر در بازی خودشان مجذوب شده اند که از کار شما تقلید نمی کنند اما بازی شما در کنار کودک به گسترش افکارشان کمک می کند. به والدین آگاهی دهید تا فرصت های مناسبی برای کودک شان فراهم کنند تا از روتین های هر روز تقلید کنند برای مثال به آن ها اجازه بدهند که یک پارچه داشته باشد و به والدین برای خشک کردن میز، کمک کنند.
روش های تقویت تقلید در کودک اوتیسم
1.تقلیدات اولیه
ابزار های ساختمانی: با کپی کردن از آنچه که کودک اوتیسم انجام می دهد، شروع کنید. برای مثال اگر او اسباب بازی ها را محکم به هم می زند، شما هم همان کار را کنید. دستانش را به یکدیگر نزدیک کنید و به او کمک کنید تا اسباب بازی ها را محکم به هم بکوبد و سپس سعی کنید بازی را توسعه دهید و منتظر بمانید تا تقلید کند.
2.بازی های وانمودی اولیه
ابتدا بازی کودک مبتلا به اوتیسم را تقلید کنید. اگر او یک کلاه می گذارد شما هم همان کار را کنید سپس منتظر بمانید تا کودک عمل شما را تقلید کند. برای مثال نوشیدن وانمودی از یک فنجان یا قرار دادن عینک آفتابی.
3.تقلید شکلک و صدا
شکلک های جالب در آینه در بیاورید و کودک اوتیسم را برای تقلید تشویق کنید و هر شکلک را که او در می آورد، تقلید کنید. صدا های جالب تولید کنید. واکه ها و همخوان هایی مثل او / آ / ماما / بابا برای شروع آسان ترین هستند. سعی کنید صدا هایی را پیدا کنید که برای کودک سرگرم کننده باشد. به صدا هایی که کودک می سازد پاسخ بدهید و آن ها را تقلید کنید.
4. عروسک بازی
راه های زیادی برای تشویق به تقلید به وسیله ی بازی با عروسک ها وجود دارد. شما می توانید هر کدام یک عروسک داشته باشید و بعد با آن ها با روش های مختلف بازی کنید:
– وانمود کنید که دارید به آن غذا و یا نوشیدنی می دهید.
– آن را پرت کنید، معلق کنید.
– لباس بپوشانید / لباسش را در آورید، آن را روی تخت بگذارید.
– دندان هایش را مسواک بزنید.
– حمامش کنید.
– ببوسید، در آغوش بگیرید.
– سوار ماشین کنید.
– آن را مخفی کنید.
5.حلقه ی لاستیکی کوچک یا حلقه ی پلاستیکی:
– حلقه را بغلتانید.
– روی دست خود با تعادل نگه دارید.
– آن را روی مچ / بازو / قوزک پا / یا پا بگذارید.
– وانمود کنید که آن یک فرمان است و شما در حال راندن یک ماشین هستید.
6.دانه ها، میخ ها یا آجر ها:
– الگویی را تقلید کنید: آبی / قرمز / آبی / قرمز
– الگوی ساختمان ها یا پله ها را تقلید کنید.
– شکل ها و یا رنگ ها را تطابق دهید.
– الگو های لگوی ساده با ترکیبات دو تایی را تقلید کنید.
7.تقلید اعمال را تشویق کنید برای مثال:
– دست بزن
– دستاتو بلرزون
– دستتو تکون بده
– دست بزن به بینی
– زبونت رو بیرون بیار (البته لازم است به این اعمال ملحق شوید تا کودک بتواند تقلید کند.)
8.پیروی از رهبری من:
این بازی با بیش از یک کودک در یک محوطه ی بزرگ، آسان تر خواهد بود؛ همه باید عملی را دنبال کنند برای مثال:
– گام نظامی برداشتن
– لی لی کردن
– پریدن
– قدم زدن با دست ها روی سر
بچه ها می توانند گام نظامی را با یک الگوی آهنگین اجرا کنند.
9.آهنگ ها و ریتم ها:
با آهنگ و ریتم کودک را به تقلید تشویق نمایید.
نقش تقلید صدا در گفتار کودکان اوتیستیک
تقلید صدا یکی از مهارتهای پایه‌ای در رشد گفتار و زبان است که در کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب با چالشهایی همراه میباشد. این مهارت نه تنها در یادگیری تولید کلمات، بلکه در رشد ارتباط اجتماعی و تعاملات روزمره نیز نقش حیاتی ایفا میکند. کودکان طیف اوتیسم ممکن است در تقلید صداها، کلمات و حتی حرکات دهان مشکل داشته باشند که این مسئله میتواند تأثیر مستقیمی بر رشد گفتار آنها بگذارد.
تحقیقات نشان میدهند که تقلید صدا اساس یادگیری زبان است. وقتی کودک بتواند صداهای اطراف خود را تکرار کند، به تدریج میتواند کلمات و جملات ساده را نیز تولید نماید. در کودکان اوتیستیک، این فرآیند ممکن است به دلایلی مانند تفاوت در پردازش حسی، مشکلات توجه مشترک یا دشواری در درک تقلید به عنوان یک رفتار اجتماعی، با تأخیر همراه باشد.
برای بهبود این مهارت، روشهای مختلفی وجود دارد:
استفاده از بازیهای تقلیدی مانند تکرار صداهای حیوانات یا وسایل نقلیه
به کارگیری تقویت مثبت هنگام تلاش کودک برای تقلید صداها
تمرینات چهره‌به‌چهره برای جلب توجه کودک به حرکات دهان
استفاده از ابزارهای بصری مانند تصاویر همراه با صداهای مربوطه
درمانگران معمولاً از تکنیک‌هایی مانند «تقلید متقابل» استفاده میکنند، یعنی ابتدا خودشان صدای کودک را تقلید میکنند تا او را به پاسخ‌دهی تشویق نمایند. این روش‌ها در قالب بازی و در محیطی طبیعی میتوانند به مرور زمان مهارت تقلید صدا را در کودکان اوتیستیک بهبود بخشند.
بهبود توانایی تقلید صدا نه تنها به رشد گفتار کمک میکند، بلکه میتواند پایه‌ای برای توسعه مهارتهای ارتباطی پیچیده‌تر باشد. با این حال، باید توجه داشت که پیشرفت در این حوزه معمولاً تدریجی است و به صبر و تمرین مداوم نیاز دارد.
سوالات متداول:
1-چه بازی‌هایی برای تقویت تقلید صدا مفید هستند؟
بازی‌هایی مانند تکرار صداهای حیوانات، وسایل نقلیه یا آواهای ساده میتوانند مؤثر باشند. استفاده از اسباب‌بازی‌های صدادار نیز کمک‌کننده است.
2-آیا مشکلات تقلید صدا در همه کودکان اوتیستیک یکسان است؟
خیر، این مشکلات میتواند از بسیار خفیف تا شدید متفاوت باشد. هر کودک نیاز به برنامه‌ریزی آموزشی متناسب با سطح خود دارد.
اوتیسم یک بیماری یا بهتر بگوییم یک اختلال رشدی در کودکان می باشد که خود را با علائمی نظیر عدم برقراری ارتباط و مشکلات تعاملی، رفتارهای تکراری، در خود ماندگی، مشکلات گفتاری، اختلالات ادارکی و حسی نشان می دهد. این کودکان نیازمند خدمات توانبخشی در نزدیکترین زمان ممکن پس از تشخیص بیماری می باشند تا بتوانند استقلال خود را در زندگی بدست آورده و از حداکثر توانایی های خود در زمینه آموزش بهرمند شوند. اختلال مختلفی می تواند همراه با اوتیسم در کودک مشاهده شوند که از آن جمله می توان به صرع، عقب ماندگی ذهنی، اختلالات ژنتیکی و… اشاره نمود. تخمین زده میشود که حدود ۷۰-۸۰% کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم عقب ماندگی ذهنی هم دارند. البته افرادی هم در طیف وجود دارند که توانایی ذهنی طبیعی دارند. البته انجام تست استاندارد در این طیف بسیار مشکل است و این تخمین میتواند سؤال برانگیز باشد. سطح عملکرد هوشی افراد مبتلا به اتیسم میتواند متغیر باشد. جهت تشخیص دقیق عقب ماندگی ذهنی در کودکان اوتیسم نیاز به بررسی دقیق توسط دکتر اوتیسم و انجام تست های تشخیصی توسط گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم می باشد. مرکز اوتیسم تهران دکتر صابر در زمینه تشخیص و انجام تست های استاندارد همچنین درمان های تخصصی اوتیسم نظیر کاردرمانی و گفتاردرمانی، ماساژ درمانی، رفتاردرمانی و بازی درمانی، سنسوری روم و درمان های حسی و… به صورت کاملا حرفه ای در دو شعبه غرب و شرق تهران مشغول به فعالیت می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
صرع و عقب ماندگی ذهنی
به تجربه‌ی تشنج‌های مکرر صرع می‌گویند و شرایط پزشکی است که در حدود ۳۰% از افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم اتفاق می‌افتد. این کودکان در معرض خطر توسعه‌ی تشنج در دوران رشد هستند. اوج شروع از قبل از ۵ سالگی است و برخی بعد از ۱۰ سالگی. صرع در اختلالات طیف اتیسم خیلی زیاد با عقب ماندگی ذهنی در ارتباط است.
برای ارزیابی دقیق تر مهارت های ذهنی کودکان اوتیسم نیازمند ابزار ها و روش های کمکی جهت ایجاد ارتباط مناسب و قابل درک برای کودک می باشیم.
ارتباط مکمل و جایگزین (AAC)
AAC ممکن است یک جزء ضروری برای ارزیابی ابتدایی گفتار و زبان باشد. این مراجعان ممکن است که کاندیدای استفاده از AAC باشند که در واقع استفاده از یک نماد تصویری یا یک وسیله‌ی کمکی است. برای کودکان بزرگتر که کلام ندارند، AAC میتواند معانی را جهت بیان خواسته‌ها و نیازهایشان فراهم کند. AAC میتواند برای افرادی که ارتباط کلامی در آنها ترقی نمیکند مثل افراد مبتلا به فلج مغزی یا ناتوانی هوشی، آفازی و بیماری‌های پیشرونده مثل ALS (lou Gehri) مناسب باشد. در طی ارزیابی AAC ارزیابگر اطلاعاتی را از دامنه‌ی فهم افراد از ارتباط به دست می‌آورد. ارزیابی AAC برای افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم باید هم خانواده محور و هم فرد محور باشد.
نقاط قوت کودکان اتیسم
خط سیر رشدی در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم اغلب ویژگی‌های انحرافی دارد و فراتر از تأخیری است که در برخی کودکان می‌بینیم. علیرغم این
موضوع برخی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم در برخی زمینه‌ها نقاط قوتی دارند از جمله: حافظه‌ی عادتی، پردازش بینایی- فضایی.
بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم سطح بالا خرده مهارت‌هایی دارند که به صورت غیرمعمول بالاتر از حد طبیعی است مثل موسیقی، هنر، کامپیوتر، ریاضی و مکانیک. هایپرلکسیا نیز میتواند بهعنوان یک خرده مهارت در برخی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم مطرح باشد.
برخی از تستهای معرفی شده در مبحث غربالگری و تشخیص، مهارتهای ارتباطی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم را بررسی میکند. بنابراین در ادامه‌ی این بخش به معرفی سایر ابزارهای موجود پرداخته میشود.
آیا اوتیسم عقب ماندگی ذهنی است
هم ابتلایی: بسیاری از اختلالات روان پزشکی در عقب ماندگی ذهنی رایج هستند، شامل اختلالات افسردگی، اختلالات نقص توجه، اضطراب و اختلالات عصبی.
اختلال کم توجهی/ بیش فعالی: برآورد ها نشان می دهند اختلال کم توجهی/ بیش فعالی (ADHD) و نشانه های مشابه ADHD در میان کودکان با هوش کمتر از حد طبیعی، اختلالات ژنتیک، و تأخیر رشدی همچپون اوتیسم در مقایسه با جامعه به طور قابل ملاحظه ای بیشتر است.
اختلالات عصبی: اختلالات تشنجی در افراد با عقب ماندگی ذهنی بیشتر از جمعیت عادی اتفاق می افتد و نرخ شیوع تشنج با افزایش سطح شدت کم توانی ذهنی افزایش می یابد. یک مطالعه مروری که بر روی اختلالات روان پزشکی در کودکان و نوجوانان با عقب ماندگی ذهنی و تشنج انجام شده حالی از آن است که تقریباً یک سوم افراد، اختلال طیف اوتیسم را به صورت همراه با عقب ماندگی ذهنی داشتند ترکیب کم توانی ذهنی، صرح و اختلال طیف اوتیسم می تواند در 07/0 درصد جمعیت عادی اتفاق بیفتد.
سیر و پیش آگهی در عقب ماندگی ذهنی
در اکثر موارد ابتلا به عقب ماندگی ذهنی، اختلال هوشی زمینه ای بهبود نمی یابد. هر چند میزان انطباق شخص ممکن است تحت تأثیر مثبت محیط غنی و حمایت کننده قرار گیرد. به طور کلی افراد دچار کم توانی خفیف و متوسط بیشترین انعطاف پذیری را در انطباق با شرایط گوناگون محیطی دارا هستند. همچون افراد غیر کم توان، هر چقدر اختلالات روانی بیشتری به طور همزمان وجود داشته باشد، پیش آگهی کلی بدتر است و ممکن است تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به درستی احساس نشود. وقتی اختلالات روانی مشخصی به عقب ماندگی ذهنی اضافه شود، درمان های استاندارد برای اختلالات روانی همراه معمولاً مفید است. اما این بیماری پاسخ ضعیف تری به درمان نشان می دهند و بیشتر مستعد بروز عوارض دارو ها هستند.
خیر. همه کودکان اوتیستیک دچار عقب‌ماندگی ذهنی نیستند. برخی از آنها دارای هوش طبیعی یا حتی هوش بالا هستند، اما ممکن است مشکلاتی در تعاملات اجتماعی و ارتباطی داشته باشند.
2-آیا رفتارهای تکراری همیشه نشانه اوتیسم است؟
خیر. رفتارهای تکراری میتوانند در اوتیسم شایع باشند، اما ممکن است در سایر اختلالات رشدی مانند عقب‌ماندگی ذهنی نیز دیده شوند. بنابراین برای تشخیص دقیق، باید همه علائم در نظر گرفته شوند.
در نگاه اولیه، کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم احتمال دارد به دید افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی یا اختلالات یکپارچگی حسی یا حتی مشکلات نابینایی یا ناشنوایی دیده شوند که البته احتمال دارد این موارد واقعا وجود داشته باشند و بعداً اختلال اوتیسم را شدید تر کنند. آنچه مهم است این است که تشخیص اوتیسم در کودکان و شناسایی به موقع می تواند پایه و اساسی به منظور انتخاب و ارائه حرفه ای ترین خدمات و تخصصی ترین برنامه های درمانی باشد. برای تشخیص اوتیسم در کودکان از روش هایی همچون آزمایشات ژنتیکی، غربالگری های رشدی، ارزیابی و… استفاده می کنند. کودکی که غربالگری او مثبت شود، حتما مبتلا به اوتیسم نیست. علاوه بر غربالگری، آزمایش های گوناگون دیگری توسط یک تیم پزشکی که از دکتر اوتیسم، روان شناس کودک، گفتاردرمانگر و کاردرمانگر تشکیل شده، انجام می گیرد. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر تشخیص اوتیسم در کودکان، با جمعی از متخصصین حرفه ای، در مرکز تخصصی تشخیص و درمان اوتیسم در دو شعبه فعال در تهران با استفاده از روش هایی همچون کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، رفتاردرمانی اوتیسم و… به درمان علایم اوتیسم کودکان می پردازد.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
نقش گفتاردرمانگر ها در تشخیص اوتیسم در کودکان
هسته های اصلی اختلالات طیف اوتیسم شامل موارد زیر می باشد:
آسیب ارتباط کلامی و غیر کلامی
نقص در تعامل اجتماعی
رفتار ها و علایق محدود و تکراری
تشخیص اوتیسم بیشتر به صورت رفتاری می باشد تا این که براساس خصوصیات فیزیولوژیکال باشد. به‌طور ایده آل تشخیص اوتیسم در کودکان توسط تیم تشخیصی که شامل متخصصان مختلف است، صورت می گیرد. تیم شامل: پزشک اطفال، نورولوژیست، روان پزشک، مربی آموزش استثنایی، آسیب شناس گفتار و زبان و کاردرمانگر می باشد. گفتاردرمانگر نقش مهمی را در تشخیص تیمی ایفا می کند زیرا تخصص او در ۲ حیطه از حیطه‌ی اصلی اختلال اوتیسم می باشد؛ یعنی ارتباط و تعامل اجتماعی. معمولاً گفتاردرمانگر ها اولین متخصصینی هستند که وارد عمل می شوند زیرا در مورد مشکلات ارتباط، گفتار و زبان کودک نگرانند. گفتاردرمانگر ها دانش پایه و مهارت بالینی کافی جهت ارزیابی این هسته های نقص را دارند.
علت دشوار بودن تشخیص اوتیسم در کودکان
تشخیص اوتیسم بسیار دشوار است، زیرا به صورت انواع ناتوانی ها نشان داده می شود. از ناتوانی های شدید تا ناتوانی های بسیار خفیف که کودکان مبتلا به آن ها، تقریباً مانند کودکان سالم، مهارت های بسیار بالایی دارند و در نتیجه شناسایی علائم اوتیسم کودکان بسیار دشوار است. آن چه تشخیص اوتیسم در کودکان را پیچیده تر می سازد این است که با تغییر سن، رفتار های این افراد نیز تغییر می کند، علائم اوتیسم کودکان ممکن است با درجات مختلفی از معلولیت ذهنی نشان داده شود و اختلال اوتیسم معمولاً با سایر اختلالات هم رویدادی دارد مثلاً با نقص توجه و بیش‌فعالی و صرع. بیشتر ارزیابی های تشخیص اوتیسم در کودکان از مقیاس های ارزیابی، چک لیست ها، مصاحبه، تکمیل پرسش نامه توسط والدین یا مراقبان کودک تشکیل شده است. افرادی که ممکن است در معرض خطر اوتیسم شناسایی شوند، جهت ارزیابی تشخیصی اوتیسم هدایت می شوند. مقیاس های ارزیابی هم مشابه غربالگری از سن ۱۸ ماهگی شروع می شوند اما برخلاف آن ها تا سنین بزرگسالی هم قابل استفاده هستند. ارزیابی تشخیصی اوتیسم کودکان شامل: مشاهدهی مستقیم کودک، چک لیست، مقیاس ارزیابی و گزارش والدین است که برای غربالگری هم استفاده می شود.
روشهای تشخیص اوتیسم:
تشخیص اختلال طیف اوتیسم (ASD) فرآیندی پیچیده و چندوجهی است که نیازمند همکاری تیمهای تخصصی شامل روانپزشکان، روانشناسان، گفتاردرمانگران و کاردرمانگران است. برخلاف بسیاری از اختلالات پزشکی، هیچ آزمایش خون، تصویربرداری یا تست ژنتیکی قطعی برای تشخیص اوتیسم وجود ندارد. در عوض، تشخیص بر اساس مشاهده رفتارها، ارزیابی مهارتهای ارتباطی-اجتماعی و تحلیل تاریخچه رشدی کودک انجام میشود. در این مقاله، مراحل کلیدی و روشهای معتبر تشخیص اوتیسم را با توجه به جدیدترین پروتکلهای جهانی بررسی میکنیم.
۱. ارزیابی جامع رشدی و رفتاری
اولین گام، بررسی دقیق نقاط عطف رشدی (Developmental Milestones) کودک است. متخصصان با استفاده از پرسشنامههای استانداردشده مانند (M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers)، رفتارهای کودک در حوزههای زیر را بررسی میکنند:
تعامل اجتماعی: تماس چشمی محدود، عدم پاسخ به نام، ناتوانی در اشاره کردن به اشیاء مورد علاقه.
ارتباط: تأخیر در گفتار، استفاده کلیشهای از کلمات، ناتوانی در شروع مکالمه.
رفتارهای تکراری: حرکات یکنواخت (بال زدن دستها)، حساسیت غیرمعمول به صداها یا نور، اصرار بر روتینهای ثابت.
این ارزیابیها معمولاً از ۱۸ ماهگی آغاز میشود، اما در مواردی که علائم شدید باشند، حتی در ۱۲ ماهگی نیز قابل انجام است.
۲. استفاده از ابزارهای تشخیصی استاندارد
دو ابزار طلایی در تشخیص اوتیسم، ADOS-2 (آزمون مشاهده تشخیصی اوتیسم) و ADI-R (مصاحبه تشخیصی اوتیسم) هستند:
ADOS-2: یک آزمون تعاملی نیمهساختاریافته است که در آن کودک طی بازیها و فعالیتهای هدفمند، توسط روانشناس آموزشدیده ارزیابی میشود. این آزمون تواناییهای اجتماعی، ارتباطی و الگوهای رفتاری را در چهار سطح شدت طبقهبندی میکند.
ADI-R: مصاحبهای عمیق با والدین است که تاریخچه رفتاری کودک از دوران نوزادی تاکنون را بررسی میکند. این ابزار بهویژه برای تشخیص موارد خفیف یا افتراق اوتیسم از اختلالات مشابه (مانند اختلال زبان) حیاتی است.
۳. بررسی‌های پزشکی برای رد سایر اختلالات
حدود ۲۰% کودکان مبتلا به اوتیسم، شرایط همزمان پزشکی مانند صرع، اختلالات متابولیک یا ناهنجاریهای ژنتیکی (مانند سندرم ایکس شکننده) دارند. بنابراین، انجام آزمایشهایی مانند EEG، MRI مغز، تستهای شنواییسنجی و پانل ژنتیک بهعنوان بخشی از فرآیند تشخیص توصیه میشود. این مرحله بهویژه زمانی ضرورت مییابد که کودک علائم غیرمعمول (مانند پسرفت ناگهانی مهارتها) نشان دهد.
۴. نقش خانواده و محیط در تشخیص
والدین و مراقبان اصلی، کلیدیترین منابع اطلاعاتی هستند. متخصصان از آنها درباره الگوهای خواب، واکنش به محرکها، تعامل با همسالان و تغییرات رفتاری در محیطهای مختلف سوال میپرسند. برای مثال، کودکی که در خانه رفتارهای تکراری نشان میدهد اما در مهدکودک تعامل طبیعی دارد، ممکن است نیاز به ارزیابی عمیقتری داشته باشد.
۵. تشخیص افتراقی: مرز باریک بین اوتیسم و اختلالات مشابه
تشخیص اوتیسم گاهی با چالشهایی همراه است، زیرا علائم آن با اختلالاتی مانند ADHD، اختلال اضطراب
1-نقش بازیهای کودک در تشخیص اوتیسم چیست؟
پاسخ: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب بازیهای تخیلی محدود دارند. مثلاً بهجای وانمود کردن به غذا دادن به عروسک، ممکن است ساعت ها اشیا را در ردیف منظم بچینند یا فقط به بخشی از اسباببازی (مثل چرخهای ماشین) توجه کنند. همچنین، تمایل به بازی موازی (بدون تعامل با همسالان) و مقاومت در برابر تغییر قوانین بازی از نشانههای هشداردهنده است.
۷. آیا حساسیت به صدا یا نور همیشه نشاندهنده اوتیسم است؟
خیر. حساسیت حسی میتواند در کودکان بدون اوتیسم نیز دیده شود. اما در اوتیسم، این حساسیت معمولاً شدیدتر و همراه با سایر علائم است. مثلاً کودک ممکن است بهدلیل صدای سشوار دچار حمله اضطرابی شود، همزمان با حرکات تکراری دست و اجتناب از تماس چشمی. برای تشخیص، این رفتارها باید در چارچوب کلی علائم ارزیابی شوند.
اجتماعی یا اختلال پردازش حسی همپوشانی دارد. در چنین مواردی، تیم تشخیصی از ابزارهایی مانند (CARS (Childhood Autism Rating Scale) استفاده میکند که شدت علائم را در مقیاس ۱۵ تا ۶۰ امتیاز میسنجد. نمره بالای ۳۰ معمولاً نشاندهنده اوتیسم است.
سوالات متداول:
سوالات متداول:
1-آیا تست ژنتیک میتواند اوتیسم را به‌طور قطعی تشخیص دهد؟
پاسخ: خیر. تنها در ۱۰-۱۵% موارد، اوتیسم با ناهنجاریهای ژنتیکی مشخص مانند سندرم ایکس شکننده یا موزاییسم کروموزومی همراه است. تستهای ژنتیک مانند «آرایه کاریوتایپ» یا «توالییابی اگزوم» ممکن است به شناسایی این موارد کمک کنند، اما نتیجه منفی، وجود اوتیسم را رد نمیکند. این تستها بیشتر برای بررسی شرایط همزمان یا برنامه‌ریزی خانواده توصیه میشوند.
2- نقش بازیهای کودک در تشخیص اوتیسم چیست؟
پاسخ: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب بازیهای تخیلی محدود دارند. مثلاً بهجای وانمود کردن به غذا دادن به عروسک، ممکن است ساعت ها اشیا را در ردیف منظم بچینند یا فقط به بخشی از اسباببازی (مثل چرخهای ماشین) توجه کنند. همچنین، تمایل به بازی موازی (بدون تعامل با همسالان) و مقاومت در برابر تغییر قوانین بازی از نشانههای هشداردهنده است.
علائم اوتیسم در کودکان و نوزادان در یک زمان بروز نمی کند. ممکن است نوزادی در 6 ماهگی علائم اوتیسم را بروز دهدو کودک دیگری علائم اوتیسم را در یکسالگی نشان دهد . بعضی از علایم واضح هستند مانند عدم برقراری ارتباط چشمی مناسب، عدم واکنش کودک به نام خود و رفتارهای تکراری در دست ها. پزشک متخصص اطفال شاید در اولین ارزیابی ها متوجه علائم اوتیسم در کودک نشود اما دکتر اوتیسم با بررسی دقیق علائم و تاریخچه کودک می تواند تشخیص دقیق تری دهد. زمانی که علایم اوتیسم در نوزادی بروز کند تشخیص زودهنگام به درمانگران و والدین کمک می کند تا روند درمان را سریعتر آغاز کرده و با استفاده از کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی و رفتاردرمانی کودکان اوتیسم را درمان نمایند. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر در زمینه تشخیص علائم اوتیسم و درمان تخصصی آن با در اختیار داشتن تیم متخصص و با تجربه در دو شعبه غرب و شرق تهران مشغول به فعالیت می باشند.
بیشتر ارزیابی های استاندارد شده ی سنتی میتواند جهت ارزیابی برخی کودکان طیف اتیسم مفید باشد به خصوص آنهایی که عملکرد بالا دارند به هر حال ارزیابگر ممکن است به اصلاح تستهای رسمی نیاز داشته باشد. این تغییرات و اصلاحات شامل تشویق، تغییر آیتمها برای حفظ علاقه ی کودک، تکرار آیتمها، دستورالعمل دادن و فراهم آوردن سرنخهای اضافی برای جلوگیری از شکست کودک می باشد. به عبارتی زمانی که کودک آیتمها را متوجه نمیشود راهنمایی هایی اضافه میشود ولی در نهایت در نتایج گزارش به آنها اشاره می شود. بیشتر تستهای استاندارد ممکن است روی صرف و نحو زبان تمرکز کنند تا این که بر مشکلات کاربرد شناختی زبان که از جمله مشکلات غالب است، متمرکز باشند، در انتخاب تستهای رسمی کاردرمانگر مقیاسهایی که کاربرد شناختی را هم در نظر بگیرد احتیاج دارد که این تستها میتواند شامل بخشی از ارزیابی زبان – ارتباط درکی باشد. این تستها بیشتر هنجار مرجع اند و دامنه ی سنی آنها از نوزادی تا بزرگسالی را در بر میگیرد. ارزیابی کودکی که در مرحله ی preintentional) ) مرحله ی پیش از ارتباط هدفمند است باید شامل آزمایش اهداف شناختی – اجتماعی، تعامل دو جانبه و توجه مشترک، مشارکت موثر، تقلید و قصدمندی باشد.
اوتیسم زیر یکسال
اهداف اجتماعی – شناختی ارتباط و زبان
تواناییهای اجتماعی و شناختی، ارتباط شفاهی و سواد آموزی را پشتیبانی میکند.
تعامل دوجانبه و مشارکت موثر
در طول ۶-۸ ماهگی کودک رفتارهای متنوعی را نشان میدهد، مثلا نگاه خیره، گریه کردن لمس کردن و لبخند زدن.
کودک با این رفتارها قصدمندی برای ارتباط ندارد ولی پاسخ بزرگسالان به آنها باعث ایجاد هدفمندی میشود. در مراحل اولیه ی پیش قصدمندی ارتباط، کودک مبتلا به اوتیسم مشکلاتی را تعامل دو جانبه مثل کودکان طبیعی دارد اما این توانایی در کودکان طبیعی در مرحله پیش کلامی، برای رشد مهارتهای اجتماعی در کودکان عملکردی می شود.
جنبه های تعامل دوجانبه در اختلالات طیف اوتیسم
احساسات یکنواخت و خودداری از نگاه خیره
تمایل برای تنها بودن
مشکل با درگیر شدن در تعامل
مشکل در پاسخ به درونداد زبانی (برخی شواهد پیشنهاد میکند که کودکان خیلی کوچک مبتلا به اوتیسم صدای مادر را جهت یابی میکنند ولی توجهی به گفتاری که متوجه آنهاست نمیکنند)
کیفیت و تکرار این رفتارهای اجتماعی بهترین ارزیابی است که از طریق مشاهدهی تعامل کودک با دیگران قابل بررسی است.
توجه مشترک
در طول نیمه ی دوم اولین سال زندگی، به طور طبیعی کودک از ترکیب ژست، صداسازی و نگاه خیره استفاده میکند. یک نکته ی چالش برانگیز ارتباط در کودکان اتیسم این است که در طول مرحله ی پیش زبانی از توجه مشترک استفاده نمایند توجه مشترک به جهت یابی و توجه به شریک اجتماعی احتیاج دارد و سپس جلب توجه فرد مقابل به شی مورد علاقه برای به اشتراک گذاری تجربه.
ارزیابگر باید به مواردی توجه کند:
آغاز توجه مشترک با دیگران (نشان دادن چیزی به والدین یا ارزیابگر)
پاسخ به پیشنهاد دیگری برای توجه مشترک (دنبال کردن اشاره ی ارزیابگر به چیزی)
توجه به ارجاعات اجتماعی (کردن حالات چهرهای ارزیابگر در موقعیت های نامطمئن اجتماعی)
قصد مندی
قصد مندی برای ارتباط معمولاً در سال اول زندگی رشد میکند (حدود سن 7 – 8 ماهگی)
تقلید
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در تقلید کارهایی مثل دست زدن آسیبهای را نشان میدهند. کودکان مبتلا به اوتیسم در تقلید حرکات oral-motor نیز دچار مشکلاند.
اخذ یک نمونه میتواند جهت فهم نقاط ضعف و قوت کلام کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم که به ارتباط هدفمند دست مییابند مفید باشد.
شکل زبان رمز زبان است که با محتوا و کاربرد تعامل دارد. محتوای زبان به ایده هایی که از طریق زبان بیان میشوند اشاره دارد و شامل عملکرد و بافت زبان میشود. از دیگر علایم اوتیسم درک پایین کودک می باشد. ارزیابی درک زبان و گفتار در کودکان اوتیسم که دارای کلام هستند باید شامل ارزیابی جنبه های مختلف زبان به ویژه کاربرد شناختی زبان باشد (استفاده از زبان در بافت ارتباط) جنبه های واج شناختی و آواشناختی (به خصوص واحدهای زیر زنجیرهای و پروزودی) و تولید، استفاده ی غیر معمول از شکل زبان مثل اکولیلیا و یا وارونه سازی ضمیر نیز باید بررسی گردد. جنبه های دیگر زبان شامل شكل، محتوا، (ارتباطات معنایی و صرفی – نحوی)، محاوره، روایت کردن زبان درکی و بازی میباشد.
گفتاردرمان ابتدا بر روی زبان و ارتباط کودک تمرکز می کند و بنابراین متخصصان دیگر میتوانند اطلاعات با ارزشی را در ارتباط با مشکلات اجتماعی، آسیب حرکتی، مشکلات حسی، آسیب شنوایی، ناتوانی شناختی و مسایل پزشکی مثل تشنج فراهم آورند.
الگوهای رشد واژگانی و پارامترهای محتوای زبانی
معمولا کودکان در حال رشد شروع به فهمیدن و استفاده کردن از اولین کلماتشان در بافت زندگی روزمره شان میکنند و ارتباطات نمادین خود را گسترش میدهند. اولین کلمات یکی از جنبه های محتوای زبانی هستند و معنا و تصوری است که از طریق زبان دریافت می شود رشد واژگانی در کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است این خصوصیات را داشته باشد:
الگوهای غیر معمول رشد شامل تاخیر در اولین کلمات / توقف رشد یا پسرفت پس از اکتساب اولیه
انواع مشابه کلمات در مراحل اولیهی واژگانی رشد میکند
دفع کلماتی که انتزاعی هستند مثل /دانستن فکر کردن و کلماتی که احساسات را منتقل میکنند
تعامل محتوا و شکل زبان
گفته های کودک مبتلا به اوتیسم معمولا به لحاظ گرامری صحیح هستند زبان کودک مبتلا شاید باید به لحاظ جنبه های صرفی – نحوی بررسی شود:
نوع ساختارهای خودانگیخته استفاده شده و تنوع کلمات بیان شده توسط آنها
استفادهی کودک از تکواژهای دستوری
برای همه ی جنبه های شکل و محتوای زبان همه ی آن چیزهایی که به دست آورده شده اند یا از دست رفته اند باید در نظر گرفته شود.
پارامترهای زبان از طریق نمونه ی طبیعی زبان بهتر ارزیابی میشوند.
استفاده از کاربردشناسی زبان
مشکل در استفاده از زبان یکی از علائم بارز کودکان مبتلا به اوتیسم است همچنین در آن دسته از کودکان مبتلا که کلام دارند، نقص در محاوره و داستان گویی وجود دارد.
مشکلات حسی
بیش حسی یا کم حسی از دیگر علائم کودکان اوتیسم می باشد که منجر به بی قراری و پرخاشگری در کودک می گردد. والدین متوجه این مشکل نمی شوند و دائم از گریه های زیاد کودک شکایت می کنند.
مقاومت به تغییر محیط
کودک اوتیسم به علت مشکلات حسی از تغییر در محیط زندگی اش فراری است. او نمی تواند محیطه های پرسرو صدا یا نور مستقیم آفتاب را تحمل کند. یا از وزش باد و حرکت موهایش در باد اجتناب می کند.
مشکلات جسمی حرکتی
به علت مشکلات درکی حرکتی بسیاری از کودکان اوتیسم هماهنگی حرکتی ضعیفی دارند و در حس عمقی و لمس دچار اختلال می باشند همچنین ترس از ارتفاع در انان شایع است.
در مورد علل اوتیسم، هیچ کس دقیقاً نمی داند که علت اوتیسم در کودکان چیست. بحث در مورد علل اوتیسم بسیار مشکل است زیرا نظریه های بسیاری وجود دارد. محققان برای قابل درک کردن اختلال اوتیسم بسیار کوشیده اند و پیشرفت هایی هم به سمت شناسایی و مشخص کردن عوامل ژنتیکی آن داشته اند، اما تعیین یک علت یا مجموعه ای از علل اتیسم هنوز ممکن نیست. البته این موضوع تعجب برانگیز نیست، زیرا اوتیسم بر خلاف بسیاری از اختلالات دیگر دوران کودکی، اختلال مبهم و رمزآلودی است. اوتیسم اشکال بسیار متنوعی دارد و هر فرد مبتلا ممکن است طیفی از علایم و رفتار ها را بروز دهد که در افراد دیگر معمولاً دیده نمی شود؛ به علاوه هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا به اوتیسم قبل از تولد کودک یا بعد از آن وجود ندارد و این کودکان در درجه اول از میان مشاهدات و علائم تشخیص داده می شوند. فقدان اطلاعات در خصوص علل اوتیسم ناراحت کننده است، ولی با وجود بسیاری از والدین و سازمان هایی که برای یافتن پاسخ اصرار می کنند، به دست آوردن راه حل چندان دور از ذهن نیست، متأسفانه بسیاری از متخصصان خودخواه مدعی شده اند که علل اصلی بروز اتیسم و مداخله آن را یافته اند. مرکز جامع توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز اوتیسم تهران، با بهترین دکتر اوتیسم به بهبود نشانه های اوتیسم در کودکان پرداخته و از روش های کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم و… استفاده می کند.
در حالی که برخی محققان ادعا می کنند واکسن ها باعث افزایش میزان اوتیسم می شوند. بیشتر متخصصان این طور فکر نمی کنند. تحقیقی در ژورنال داروسازی انگلستان به نام The lance به چاپ رسید که توسط دکتر اندرو ویک فیلد انجام شده بود و نشان داد که واکسن سه گانه MMR (سرخک، اوریون، سرخجه) امکان صدمه زدن را دارد. این نتیجه گیری غیر قابل اعتماد بوده است و بسیاری از متخصصان که روی این موضوع کار کرده بودند بسیاری از خطاها را در یافته هایشان پذیرفتند. طبق گزارش های دکتر نیل هالسی از مرکز تأمین واکسن دانشگاه جان هاپکینز مدرسه سلامت عمومی بولومبرگ، کسی که در زمینه سوال های مربوط به واکسن در رادیو نشنال پابلیک در برنامه «صحبت از ملت» در سال ۲۰۰۳ به طور کامل شرح داد که در روش مطالعه Lancet نقایص زیادی وجود داشته است. در حقیقت مطالعه ای که پس از آن در ژورنال داروسازی New England به چاپ رسیده اطلاعات مشابهی را مرور کرده و مدارک ناقصی از هرگونه رابطه مستقیم بین واکسن و اوتیسم را به دست آورده بود. دانشمندان دانمارکی در تحقیقات خود تقریباً ۴۰۰ هزار کودک را که واکسن MMR دریافت کرده بودند، بررسی کرده و با مقایسه آن ها با چند هزار کودک دیگر که این واکسن را دریافت کرده بودند، تفاوت بسیار کوچکی را در میان این دو گروه از لحاظ میزان اوتیسم مشاهده کردند. عده ی دیگری از گروه مخالف از واکسن تیمروزال که ماده ای نگهدارنده در برخی واکسن هاست را به عنوان علل اوتیسم یاد کرده اند (اما جالب اینجاست که به واکسن MMR مشکوک نیستند) آنان می گویند متیل جیوه که ماده سمی در تیمروزال است، ممکن است بچه ها را تحت تأثیر قرار دهد. سازمان نظارت بر غذا و دارو نیز به والدین در مورد در معرض جیوه قرار گرفتن کودکان هشدار داده است این سازمان توصیه می کند که خانم های باردار و کسانی که زمان زایمان آن ها فرارسیده است در دوران بارداری مقدار مصرف غذا های دریایی را محدود کنند، افزون بر آن برخی پزشکان اظهار می کنند که علایم مسمومیت با متیل جیوه مشابه اوتیسم است، اما متخصصان دیگر مخالف این عقیده اند. مقاله ای در سال ۲۰۰۴ در مجله مادر جونز چاپ شد که ارتباط میان متیل جیوه و اوتیسم را توجیه کرد و احتمالاً گام دیگری در توضیح این رابطه برداشت از طرف دیگر صرفا با وارد شدن جیوه به سیستم بدن کودک، یک زنجیره تکاملی از اتفاقات ایجاد می شود. جیوه در واکسن ها برای آن کودکانی که از قبل مشکل دفع ماده از بدن را داشته اند مصداق ضرب المثل زين حصیری کمر شتر را شکست بوده است. دانشمندانی که به این نظریه معتقدند می گویند تعدادی از کودکان که مبتلا به اوتیسم تشخیص داده شدند جیوه زیادی در خون شان داشتند و مقداری از این جیوه ممکن است با واکسن وارد بدن آنان شده باشد، آن ها نمی توانستند آن را مثل اکثر کودکان دفع کنند و در نتیجه اوتیسم ایجاد شده است. با توجه به این که هیچ تحقیق قابل اطمینان و طولانی مدتی که رابطه مستقیم میان اوتیسم و جیوه را اثبات کند، وجود ندارد پذیرفتن قاطع این فرضیه مشکل است. به عبارت دیگر این فرضیه فقط برای شمار اندکی از کودکان اوتیستیک در خور توجه است (همه کودکان اوتیستیک مشکل تجمع جیوه خارج از گردش خون را ندارند) افزون بر این در طی سال های اخیر مقدار تیمروزال در واکسن ها از سوی سازندگان آنان به صفر رسیده و یا کمتر شده است ولی میزان اوتیسم همچنان در حال افزایش است. متیل جیوه همچنین در غذا های دریایی نیز یافت شده و گفته شده است آنچه یک کودک خاص را تحت تأثیر قرار می دهد مصرف ماهی یا صدف در دوران بارداری توسط مادر یا توکسین های مملو از جیوه که زن – یا بعدها فرزندش – ممکن است ناآگاهانه در معرض آن قرار گیرند نیست، بلکه واکسن تیمروزال – لاسه است. حوادث دیگری نیز می تواند در شروع اوتیسم مؤثر باشد. تمرکز روی این موضوع که چه موقع کودک واکسینه می شود بسیار آسان تر از دنبال کردن غذایی است که کودک خورده و یا اسباب بازی است که دستکاری کرده است. بررسی دوباره گام ها موفقیت آمیز است، زیرا خطر می تواند هر جایی در کمین باشد. البته شاید هم هیچ خطر محیطی وجود نداشته باشد!
واکسن ام ام ار (سرخک، اوریون ، سرخچه) و علت اوتیسم در نوزادان
آیا ممکن است واکسن سه گانه باعث علت اوتیسم شود ؟ ترس از این موضوع از سال ۱۹۹۸ پس از آنکه مقاله‌ای در مجله لانست توسط آندرو واکفیلد به چاپ رسید مطرح شد. واکفیلد و همکارانش گزارش کردند که ۱۲ کودک به بخش بیماری‌های معده و روده کودکان ارجاع شدند که دارای سابقه رشدی طبیعی بودند. اما طبق گفته والدین پس از تزریق واکسن سرخک ، اوریون ، سرخچه دچار مشکل شده‌اند. ۸ نفر از آنها مهارت های زبانی خود را به تدریج از دست داده و دچار اسهال و دردهای شکمی شده بودند و ۴ نفر دیگر فقط دچار ناهنجاری های روده ای شده بودند آنها معتقد بودند که واکسن ام ام آر علت اوتیسم و اختلالات روده ای کودکان شده بود. این مقاله امنیت واکسن سه گانه را زیر سوال برد. آیا کودکانی که واکسن ام ام ار دریافت می کنند در مقایسه با آنان که این واکسن را نمی زنند بیشتر دچار اوتیسم می شوند آیا استفاده از واکسن ام ام ار نرخ شیوع اوتیسم پیشرفتی را تغییر داده است؟ آیا اوتیسم پیشرفتی پس از واکسن سه گانه شایع تر از سایر اوقات است ؟ برای پاسخ به این سوالات باید نمونه گیری های بزرگی انجام می شد. در کشورهای پیشرفته پایگاه داده هایی وجود دارد که داده های مربوط به تولد واکسن ها ، سلامتی و رشد همه شهروندان ثبت می شود. با بررسی این پایگاه های داده پاسخ سوالات فوق به این ترتیب بود : هیچ تغییری در شروع اوتیسم پس از واکسن ام ام آر رخ نداده است به علاوه نرخ شیوع اوتیسم پسرفتی نیز پس از تزریق واکسن ام ام آر شتاب نگرفته است از سویی متوقف کردن واکسن ام ام ار در برخی کشورها منجر به کاهش نرخ شیوع اوتیسم نشده است. در سال ۲۰۰۴ ده تن از همکاران واکفیلد که در مقاله ۱۹۹۸ با وی مشارکت داشتند با پس گرفتن ادعایشان نوشتند که شواهد کافی برای اثبات ارتباط علت – معلولی واکسن ام ام آر و اوتیسم وجود ندارد در سال ۲۰۰۹ واکفیلد و دو تن از همکارانش توسط شورای عمومی پزشکی انگلیسی به واسطه عدم صداقت و رفتار غیر مسئولانه در عدم افشای روش به کار گیری بیماران در پژوهشی که منجر به گمراهی جامعه شده است جریمه شدند. اما متاسفانه علیرغم اینکار همکاران واکفیلد و عدم وجود شواهد کافی داستان واکسن ام ام ار و علت اوتیسم همچنان در ذهن جامعه ادامه دارد.
اثر واکسن در اوتیسم
بسیاری از والدین معتقدند که مشکلات کودک شان به فاصله کوتاهی پس از واکسیناسیون ایجاد شده است، آن ها می گویند پیش از آن که کودک نوپای آن ها به قرار ملاقات های منظم با متخصص اطفال و دریافت موجی از تزریقات عادت کند، کودکی عادی هوشیار و کنجکاو نسبت به دنیای اطرافش بوده است؛ اگر چه احتمال کمی وجود دارد که ارتباطی بین این دو وجود داشته باشد. درست است که علایم اوتیسم در همان دوره زمانی که کودکان بخش عمده ای از تزریق را دریافت می کنند ظاهر می شود و پیامد های نامطلوبی از جمله بی اشتهایی و تب احتمال دارد ناشی از واکسیناسیون باشد اما هرگز اثبات نشده است که واکسیناسیون باعث توقف یادگیری و زبان کودکان می شود، و کودکی که در گذشته فردی اجتماعی بوده، ناگهان دچار عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران شود و یا این که باعث تقویت رفتارهای وسواس گونه ای که در کودکان اوتیستیک شایع است، می شود و یا این واکسن ها عامل اوتیسم هستند. ارزش واکسن ها خیلی مهم تر از گمانی اثبات نشده در خصوص آن هاست. ده ها سال متمادی و (حتی قرن ها) بیماری های مرگ بار یا مسری مثل فلج اطفال یا دیفتری بسیاری از کودکان را می کشت و کشف واکسن ها به توقف انتشار آن ها کمک کرد و زندگی بسیاری را نجات داد، اما اگر هر کسی بشنود که واکسن ها خطرناک هستند و از آن ها اجتناب کند، بیماری هایی که تقریباً با واکسن از بین می روند، دوباره می توانند جایگاهی پیدا کنند و سلامت عمومی جامعه را به خطر بیندازند. همچنین بعضی متخصصان اطفال نسبت به واکسینه کردن کودکان در زمانی که ناخوش است یا تب دارد و یا مثلاً مبتلا به آنفولانزا است هشدار می دهند در هنگام تب کودکان نباید واکسینه شوند، زیرا در هنگام بیماری سیستم ایمنی بدن ضعیف شده است و واکنش های نامطلوب مثل تحریک پذیری و تب درجه پایین باقی می ماند پس بهتر است قرار ملاقات برای واکسیناسیون به زمان دیگری واگذار شود تا کودک کاملاً خوب شود و اگر تردید وجود دارد که کودک در اثر واکسن به این حالت دچار شده است والدین باید به برنامه های دولتی مراجعه کنند که برای فرزندشان برنامه واکسن متعادلی ارائه می کند.
اوتیسم در کودکان نارس
کودکان نارس، چون خیلی زودتر از موعد طبیعی متولد می شوند، احتمالاً بسیاری از سیستم های بدن آنان به خوبی نوزادانی که تمام دوره را طی می کنند تکامل نیافته اند و مستعد ابتلا به بسیاری از تأخیرها و نگرانی های سلامتی هستند. در حقیقت گاه نوزادانی چند هفته زودتر متولد شوند، متخصصان اطفال به همان مقدار انتظار عقب افتادن رشد و تکامل آن ها را دارند. طی ماه های آخر بارداری جنین با سرعت حیرت انگیزی رشد می کند و ریه های او تکامل می یابند. قلب و مغز او رشد می کنند و برای خارج شدن از رحم شروع به ذخیره کردن چربی می کند. وقتی فرآیند های داخلی بدن کامل نیستند، روند تکامل نیز کوتاه می شود. نوزادان نارسی که با مشکلات عصبی متولد می شوند توانایی کنترل دمای بدن شان را ندارند یا حتی اولین تنفس آن ها با کمک دستگاه انجام می شود. گفتن این که، آیا تولد زودهنگام سبب اوتیسم میشود، سخت است. اگر چه ممکن است بعضی از ناهنجاری های عصبی آن ها باعث زود به دنیا آمدن شود، ولی در بسیاری از کودکان که در چهل هفته کامل بارداری رشد یافته اند نیز احتمال مشاهده ی اختلال وجود دارد. تا کنون ارتباط مستقیمی بین اوتیسم و تولد زودرس اثبات نشده است. هر چند می توان دید که چگونه یک اثر نامطلوب روی توانایی کودک باعث می شود که دیرتر به مهارت های به خصوصی در زندگی دست یابد.
آلرژی غذایی شدید چه تاثیری بر اوتیسم دارد؟
با وجود این که بسیاری از پزشکان متخصص، عقیده ندارند که علت اوتیسم در کودکان، الرژی غذایی است هنوز هم بعضی از آن ها بر این اعتقاد اصرار دارند آنان می گویند افراد اوتیستیک با حساسیت جدی که سیستم ایمنی شان را تضعیف کرده است نمی توانند قارچ ها و باکتری ها و پروتئین های خاص در محصولات غذایی ویژه را هضم کنند اما مطالعات ذکر کردند که تقویت این شرایط واقعاً رابطه روشنی را اثبات نمی کند. اکثر آن ها نشان دادند که معمولاً شماری از کودکان اوتیستیک از آلرژی غذایی رنج می برند، در بعضی مردم آلرژی غذایی می تواند باعث ناتوانی بدن در سوزاندن مواد خاصی شود، اما هیچ تحقیقی به طور صد در صد اثبات نکرده که آلرژی می تواند باعث اوتیسم در کودکان شود. از این تحقیقات پرسش های زیادی مطرح می شود. برای مثال اگر حساسیت غذایی باعث اوتیسم می شود، چرا خیلی از بچه های این گروه به هر گونه غذایی که می خورند هیچ حساسیتی نشان نمی دهند؟ اگر آلرژی غذایی مقصر است چرا تمام کودکان با آلرژی غذایی شدید به اوتیسم مبتلا نیستند؟ بسیاری از کودکان اوتیستیک از آلرژی شدید به محصولات غذایی خاصی رنج می برند اما این شبیه اختلالی که به آن ها نسبت داده می شود نیست. به احتمال بیشتر این دو حالت با هم وجود دارند و یکی دیگری را تشدید می کند. وقتی آلرژی فردی توسعه می یابد بدن نسبت به مواد خاصی عکس العمل نشان می دهد که آلرژن نامیده می شود. آلرژن سلول ها را تحریک می کند و سپس آنتی هیستامین آزاد می کند و سپس منجر به بروز التهاب می شود. اگر فرد یک ناسازگاری برای مثال نسبت به مواد چسبنده داشته باشد و با بی توجهی این مواد را بخورد سیستم گوارشی او معذب می شود و ممکن است احساس درد در ناحیه شکم، نفخ و کلاً احساس ضعف و بیماری داشته باشد. اکنون این فرد هنوز اوتیستیک است و احساس خوبی ندارد و احساس می شود که بعضی از رفتار های او که معمولاً با اختلال رشدی اش همراه هستند، تشدید می شود. اگر او به طور طبیعی دست هایش را تکان می دهد و از صداهای بلند می ترسد. اگر آلرژی او را اذیت می کند و وقتی با صداهایی که دوست ندارد مواجه می شود ممکن است با شدت بیشتری واکنش نشان دهد. اگر دوست دارد برای کنترل بیشتر روی محیط اطرافش بدون توقف دور خودش بچرخد، وقتی احساس خوبی ندارد احتمالاً این کار را با قدرت بیشتری انجام می دهد اما این حالت حتی در اشخاص غیر اوتیستیک هم درست است هنگامی که ما بیمار هستیم معمولاً مثل همیشه فعالیت کنیم تحریک پذیر می شویم و نگرانی به آسانی در ما گسترش می یابد. همه ما می خواهیم احساس بهتری داشته باشیم.
نقش اسید فولیک در اوتیسم
برخی ها بر این که اوتیسم می تواند با میزان پذیرش اسید فولیک زنان پی جویی شود، پافشاری می کنند. اسید فولیک ماده ای طبیعی است و در بدن به ویتامین B به نام فولات تبدیل می شود. مخصوصاً در دوران بارداری و چندین دهه بود که مادران باردار اسید فولیک کافی نمی خوردند و به همین علت، هزاران کودک با نقایص مادرزادی متولد می شدند ولی امروزه این مواد غذایی در دسترس است. در بسیاری از نان های غنی شده، غلات و سبزیجاتی که توسط سازمان نظارت بر غذا و دارو توصیه شده است وجود دارد. علی رغم این، منتقدان معتقدند زنان باردار امروزه بیش از حـد این ماده را در رژیم غذایی شان دارند ولی با این حال باز هم کودکان اوتیستیک متولد می شوند. اگر چه این نظریه جالب است مانند بسیاری از فرضیه هایی که در مورد علل اوتیسم مطرح شده است ولی هیچ ارتباط مستقیمی بین اسیدفولیک و اوتیسم تا به حال اثبات نشده و تا امروز هیچ تحقیقی وجود نداشته است که این تئوری را تأیید کند. دانشمندان با این موضوع موافقند، ولی سازمان نظارت بر غذا و دارو موافق نیست، زیرا این سازمان مدعی است که در تحقیقات خود بسیار سخت کوش است و هیچ دلیلی برای تغییر توصیه های مربوط به اسیدفولیک نمی بیند. در واقع این ماده غذایی به عنوان سلاح قدرتمندی در پیشگیری از ضایعات نخاعی و آنسفالیت در کودکان اثبات شده است. به علاوه برخی متخصصان اوتیسم معتقدند که تجویز دوز بالایی از اسید فولیک روشی عملی برای مداخله کودکان اوتیستیک است، اما به هر حال این موضوع در مطالعات کنترل شده اثبات نشده است بنابراین بسیاری از متخصصان در پیروی از این مداخله هوشیارانه عمل می کنند.
رابطه میان ژنتیک و اتیسم
امروزه دانشمندان می گویند یک جزء ژنتیکی قوی باعث اختلال تکاملی می شود اما به جای اینکه یک ژن مسئول اختلالات تکاملی باشد، احتمالاً شمار معدودی از ژن ها در این اختلال شرکت دارند. برای درک دقیق این که در ژن ها چه اتفاقی و در چه زمانی رخ می دهد به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است. با این حال هنوز هم علم ژنتیک به تنهایی از توصیف علل اوتیسم عاجز است. در بسیاری از خانواده های با بیش از یک فرزند، خواهر و برادرها به بیماری دچار نمی شوند یا در نمودار تاریخچه ژنتیکی هیچ ستونی از شجره نامه کودکانی نداشته است که اوتیسم تشخیص داده شده باشند یا علایم آن را نشان دهند که بتوان اختلال را به آن نسبت داد. از این رو اکثر محققان معتقدند که نیروهای خارجی هم مقصر هستند اما این که این نیروها به طور دقیق تر چه هستند هنوز مورد بحث و بررسی است.
آیا والدین در بروز اتیسم کودک خود نقش دارند؟
هر مشکلی که برای کودکان پیش بیاید مهم این است که والدین همه تقصیر ها را به گردن خود نیندازند. وقتی کودکی به اوتیسم مبتلا می شود، طبیعی است که والدین به خودشان به عنوان یک فرد مسئول نگاه کنند. اگر چه خوشایند نیست چون آن ها به خودشان اجازه می دهند چیزی را که ضرورتاً یک وضعیت غیر قابل کنترل است، تا اندازه ای تحت کنترل در بیاورند اما این موضوع به آن ها اجازه می دهد که اختلال را درک کنند و باعث ایجاد سوال های زیاد و پاسخ های محدودی در ذهن شان شوند به ویژه این طبیعی است که عقایدی سراغ والدین بیایند که ادعا می کنند آن ها در بروز اوتیسم در فرزندشان مقصر بوده اند. بسیاری از این نظریه ها به اعمالی که آن ها به عنوان والدین انجام می دهند اشاره می کنند مثلاً خواب ناکافی در دوران بارداری و در پی آن امکان زایمان زود هنگام یا موافقت با پیشنهاد پزشک برای واکسیناسیون آن ها تصور می کنند اگر این کارها انجام نمی شد کودک شان به اوتیسم مبتلا نمی شد. این نظریه تفاوت زیادی با نظریات بعضی از پزشکان قدیمی در مورد مادران یخچالی ندارد. نتیجه این نظریه آن است که اگر مادری با کودک خود که در شکم دارد، ارتباط بهتری برقرار کند می تواند از بروز اوتیسم جلوگیری کند. اما امروزه می دانیم که دیگر رابطه مادر و کودک تأثیری در ابتلای کودک به اوتیسم ندارد و دانش معاصر از نظریه هایی که ادعا می کنند علل اتیسم را توضیح می دهند حمایت نمی کند. شرایط روی همه کودکان بدون توجه به نژاد، ثروت یا تحصیلات اثر می گذارد، بنابراین والدین هیچ کاری انجام نداده اند که باعث اوتیسم شود.
منشا اوتیسم و درمان
درمان های مکمل برای اوتیسم
با توجه به عدم وجود راه قطعی درمان اوتیسم همیشه درمان های مکمل برای اوتیسم مطرح بوده است. پژوهشگران بر این باورند که با وجود علاقهٔ والدین به طب جایگزین و درمان های مکمل، تاکنون هیچ درمان جایگزین گفتار درمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم نشده است.با توجه به منشا بیماری اوتیسم و ناشناخته بودن علت اوتیسم، اکسیژن درمانی در اوتیسم، سم زدایی در اوتیسم، استفاده از اسید چرب در درمان اوتیسم، دارو امگا 3 در درمان اوتیسم و … مطرح می باشد که تأثیر آن به طور قطع ثابت شده باشد، اما در نهایت برخی درمان‌های جایگزین به شکلی پذیرفته میشود. دکتر صابر متخصص در درمان کودکان اوتیسم در مرکز توانبخشی اوتیسم توصیه هایی را برای والدین مطرح می کنند. نخست آگاهی لازم را در زمینه بیماری اوتیسم و شدت اوتیسم در فرزند خود بالا ببرید، در گام دوم درمان های توانبخشی را به صورت جدی پیگیری کنید، سوم اینکه در مورد درمان های نوین و هزینه و میزان اثر گزاری آنها تحقیق کنید و با متخصصان مربوطه صحبت کنید. در آخر در صورت تمایل یک درمان مکمل را پیگیری نمایید.
سم زدایی در اوتیسم
داده های معتبر قابل توجهی برای اینکه جیوه علت اوتیسم باشد وجود ندارد. با این حال بسیاری از والدین به امید اینکه جیوه و سایر فلزات از بدن کودک شان بیرون بکشند آنها را در معرض سم زدایی قرار میدهند. هیچ مطالعه کنترل شده ای در مورد سم زدایی در اوتیسم وجود ندارد که از این فرض که سم زدایی منجر به بهبود عملکردهای کودکان دارای اوتیسم میشود، حمایت کند. به علاوه مطالعات نشان داده است که ساکسیمر محبوب ترین عامل سم زدایی خوراکی خود باعث صدمات مغزی می شود. این یک داستان فاجعه بار است چرا که والدین با این باور که ساکسیمر هیچ عارضه جانبی ندارد به مصرف ساکسیمر برای فرزندان شان ادامه می دهند. دیان استانگل و همکارانش در سال ۲۰۰۷ با بررسی فواید و مضرات ساکسیمر در سم زدایی سرب در موش ها به این باور پایان دادند. آنها در مطالعه شان به جای جیوه از سرب استفاده کردند. چرا که باور عمومی بر آن است که کودکان به طور مداوم در معرض سطوح پایین سرب می باشند و لازم است به واسطه مسمومیت با سرب سم زدایی شوند. استانگل دو گروه تشکیل داد. یک گروه موش هایی که در معرض مسمومیت سرب قرار داشتن و گروهی که مسمومیت با سرب نداشتند. سپس برای هر دو گروه ساکسیمر تجویز گردید. در گروه دارای مسومیت هرچقدر ساکسیمر مسمومیت زدایی می کرد وضعیت یادگیری موش های مسموم تیز بهتر می‌شد و به سطح طبیعی نزدیک تر می‌شد. این مشاهده با این فرضیه که سرب باعث کاهش عملکرد مغز میشود همسو است و جای تعجب ندارد. اما محققان از کشف دیگری متعجب شدند. آنها مشاهده کردند که نمرات تست هوش موش‌های گروه غیر مسموم که ساکسیمر استفاده کرده بودند، افت کرده است. پس از مصرف ساکسیمر کارایی مغزی آنان به سطح عملکرد موش های مسموم پیش از درمان افت کرده بود. به نظر می رسد که اگر ساکسیمر ، سربی در مغز پیدا نکند، خود سلول‌های مغزی را مورد حمله قرار می دهد. در نتیجه این پژوهش موسسه سلامت ملی آمریکا به خاطر خطر ضایعات مغزی ناشی از مصرف ساکسیمر پروژه درمان کودکان اوتیسم با ساکسیمر را متوقف کرد. حتی اگر این ادعا که جیوه علت اوتیسم است و سم زدایی در اوتیسم به درمان آن کمک میکند. درست باشد (هرچند در حال حاضر شواهد بسیار کمی در حمایت از آن وجود دارد) باز با نقطه عطفی مواجه خواهیم بود که از یک سوی آن خطر مسمومیت با جیوه و در سوی دیگر آن خطر صدمات مغزی ناشی از خود ساکسیمر قرار دارد. اگر سطح جیوه کودک به حد کافی بالا نباشد، ساکسیمر به جای جیوه به خود مغز حمله ور خواهد شد. هنوز هیچ کس نمی داند این نقطه عطف کجاست؟! آیا شما حاضر چنین قماری بکنید؟
اکسیژن درمانی با فشار بالا در اوتیسم
طرفداران درمان اوتیسم با اکسیژن درمانی فشار بالا بر این باورند که اگر کم خوب است بیشتر بهتر است ! متاسفانه این ضرب المثل در مورد اکسیژن درمانی در اوتیسم صدق می کند. تصور کنید جلوی یک شومینه گرم لم داده اید کسی بیاید و بگوید تو که جلوی آتش انقدر کیف می کنی میخوای تو بگذرم تو آتش بیشتر کیف کنی! ارائه اکسیژن اضافی به مغز همینطور است! اکسیژن درمانی در اوتیسم در بافت‌ها از دو راه ممکن است :
افزایش میزان اکسیژن، در هوایی که فرد تنفس میکند هوا تقریبا ۲۱ درصد اکسیژن دارد و این مقدار میتواند به ۲۵، ۳۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش یابد.
افزایش فشار، اکسیژن درمانی پرفشار عبارت است از اکسیژن در فشار اتمسفریک بالاتر از حد نرمال. حاصل هر دو روش افزایش سطح اکسیژن در بافت‌های بدن هایپر اکسیا میباشد هایپر اکسیا در موارد محدود پزشکی مثل کمک به عضلات قلبی پس از یک حمله قلبی یا ترمیم زخم ها استفاده می شود اما عموما هایپراکسیا ایده خوبی نیست چراکه:
باعث افزایش استرس اکسیداسیونی می شود.
موش هایی که در معرض سطوح بالای اکسیژن درمانی قرار می‌گیرند، سطح بالای اکسیژن از طریق استرس اکسیداسیونی منجر به بروز صدمات مغزی در آنها میشود.
یکی از هر ۱۵ کودک دارای اوتیسم دارای اختلال میتوکندری می باشد که خود با استرس‌های اکسیداسیونی همراه است. لذا اگر این کودکان اوتیسم در معرض اکسیژن درمانی با فشار بالا قرار بگیرند احتمالا صدمات شان دوچندان خواهد شد.
هایپر اکسیا باعث برانگیختن مرگ سلول ها از طریق فرآیند خزان سلولی آپوپتوز می شود.
هایپر اکسیا باعث بروز تغییرات در مغز می شود که مرتبط با بیماری آلزایمر می باشد.
وحشتناک خواهد بود که ۱۰ ، ۲۰ یا ۳۰ سال دیگر بفهمیم اکسیژن درمانی با فشار بالا در کودکان اوتیسم منجر به بیماری آلزایمر میشود! تاریخ علم پزشکی مملو از موارد مشابه می باشد. با همه آنچه در مورد خطرات اکسیژن درمانی با فشار بالا می دانیم عجیب است که باز برخی از درمانگران و والدین از این روش برای درمان اوتیسم حمایت میکنند. در اولین مطالعه تصادفی ۶۲ کودک تحت درمان اکسیژن درمانی با فشار بالا و روش پلاسبو (اتاق دارای هوای نسبتا متراکم) قرار گرفتند.
محققان برای بررسی نتایج درمان از سه مقیاس آتک ، آ ب س ، سی جی ای استفاده کردند. نتایج مطالعه نشانگر تفاوت‌هایی بین نتایج درمانی حاصل از دو روش، به نفع روش درمان با اکسیژن فشار بالا بود. این تفاوت ها مربوط به یکی از چهار خرده مقیاس آ ب س، یکی از پنج خرده مقیاس آتک و سه تا از هشت خرده مقیاس سی جی آی ای بود. اما همین فواید محدود نیز با هم سازگار نمی باشد . برای مثال در حالی که بر اساس سی جی ای به دنبال استفاده از اکسیژن با فشار بالا، تماس چشمی و زبان ادراکی شرکت کنندگان بهتر شده بود آگاهی اجتماعی، تعامل اجتماعی و گفتار شرکت کنندگان تغییر نکرده بود!
اسیدهای چرب امگا ۳ در درمان اوتیسم
اسیدهای چرب امگا ۳ که بیشتر در روغن ماهی یافت می شود آنتی اکسیدان هستند. آنتی اکسیدان ها برای کاهش استرس های اکسیداسیونی ضروری می باشند بر اساس برخی گزارش ها نشانگر های بیوشیمیایی مبین افزایش استرس اکسیداسیونی در بیماری‌های رشدی – عصبی شامل عقب ذهنی، سندروم رت، اسکیزوفرنی اضطراب و اوتیسم دیده می‌شو.د بنابراین منطقی خواهد بود که اگر فرض کنیم که هر چیزی که باعث کاهش استرس اکسیداسیونی بشود برای درمان این بیماری‌ها مفید خواهد بود. گزارش‌های زیادی از پژوهش‌هایی درمورد منشا اوتیسم نشان میدهد. اسیدهای چرب امگا ۳ برای درمان بیماری‌های مختلف مفید است چاپ شده است. دست کم دو آزمایش پلاسبو – کنترل وجود دارد که نشان میدهد مصرف این اسیدهای چرب باعث بهبود رفتار کودکان اوتیسم میشود. حدس زده میشود که این بهبودی ناشی از کاهش استرس اکسیداسیونی میباشد. ممکن هم هست که مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ به صورت مستقیم بر انتقال عصبی اثر گذار باشد.
سوالات متداول:
1-آیا مشکلات بارداری میتواند علت اوتیسم باشد؟
برخی عوامل مانند عفونت‌های شدید در بارداری، دیابت بارداری کنترل نشده یا کمبود اکسیژن هنگام تولد ممکن است خطر را افزایش دهند، اما به تنهایی علت مستقیم نیستند.
2-آیا عوامل محیطی مثل آلودگی هوا در اوتیسم نقش دارند؟
برخی مطالعات ارتباط احتمالی بین قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های خاص و افزایش خطر اوتیسم را نشان داده‌اند، اما این فقط یکی از عوامل احتمالی در کنار زمینه ژنتیکی است.
مشکلات حرکتی اوتیسم و اختلال حسی حرکتی در اوتیسم یکی از ویژگی های برجسته اختلال طیف اوتیسم می باشد. در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، مشکلات حرکتی حداقل در طول ۲ سال اول زندگی ممکن است با توانایی و قوه ی کودک مرتبط باشد. به هر حال با سپری شدن این زمان، برخی از کودکان اتیسم چالش هایی را با مهارت های حرکت درشت و ریز پیدا می کنند که مرتبط با praxis، توانایی برنامه ریزی و اجرای هدفمند است. طبق آخرین تحقیقات منتشر شده در حوزه مشکلات حرکتی و اختلال حسی در اتیسم، مشکلات حرکتی اوتیسم و تحکیم آن در گروه اختلالات طیف اوتیسم می تواند به دلیل اختلال عملکرد نیمکره چپ باشد. کلینیک کاردرمانی حسی حرکتی اتیسم دکتر صابر تحت نظر بهترین دکتر اوتیسم در تهران با استفاده از درمان های تخصصی و به روز همچون کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم ، ماساژ درمانی و سنسوری روم به ارائه خدمات درمانی به کودکان طیف اوتیسم مشغول می باشد.
انواع مشکلات حرکتی اوتیسم
رنج مشکلات حرکتی در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم به صورت قابل توجه ی گسترده است. برای مثال مشکلات حرکتی در افراد مبتلا به سندوم رت قابل توجه است و می تواند تا حد شدید توسعه یابد. مسائل حرکتی در آسپرگر خفیف است و ویژگی های حرکتی آن ها شامل clumsy (دست و پا چلفتی!) می شود.
برخی افراد مبتلا حرکات کلیشه ای مثل تکان دادن و یا بال زدن دست ها را دارند که می تواند بازنمایی رفتار های تکراری به عنوان یکی از هسته های اصلی نقص در اوتیسم باشد.
مشکل در مهارت های حرکتی درشت که با زندگی روزمره تداخل می کند مثل بالا رفتن از پله ها.
مشکل در مهارت های بینایی – حرکتی مثل کامل کردن پازل.
آپراکسی دهانی غیر کلامی که به نقص در تقلید حرکتی اشاره دارد.
مشکلات حرکتی و حسی در اوتیسم
ارزیابگر باید به مشکلات حرکتی اتیسم توجه کند مثلا اگر فرد مبتلا به آسپرگر clumsy دارد ارزیابگر باید به فعالیت هایی مثل بالا رفتن از پله ها و مهارت های ظریفی مثل بریدن و مهارت های بینایی- حرکتی مثل کامل کردن پازل یا نوشتن و پراکسیا و یا مهارت برنامه ریزی حرکتی مثل تقلید حرکات بدنی توجه کند. سرانجام ارزیابگر باید به وجود حرکات تکراری مثل تکان دادن دست توجه نماید. پردازش حسی به راهی برای مدیریت اطلاعات حسی شامل تلفیق یکپارچه سازی و سازماندهی درونداد حسی اطلاق می شود. حدود %۴۲ تا ۸۸% از افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم با این حیطه مشکل دارند:
مشکلات برنامه ریزی حرکتی
پاسخ بیش از حد یا کمتر از حد به محرک حسی (بیش برانگیختگی یا کم برانگیختگی)
كم حسی یا بیش حسی
اشتغال زیاد با ویژگی های حسی
پاسخ متضاد به محرکات حسی
اگرچه این مشکلات در تمامی حواس شامل بینایی، شنوایی، لامسه، عمقی و دهلیزی مطرح است، اما این موضوع در خصوص حس شنوایی در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم رایج تر است. در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم سطح بالا بیش حسی نسبت به لمس و صدا گزارش شده. یکپارچگی حسی توسط کاردرمانگر انجام می شود. گفتاردرمانان اوتیسم ممکن است با کاردرمانگر برای شفاف سازی ماهیت و وسعت مسائل پردازش حسی مشورت کند.
ارزیابی اختلال حسی حرکتی در اتیسم
هایپوسنس (برانگیختی کم) / هایپرسنس (بیش برانگیختگی) به محرک
اشتغال زیاد با ویژگی های حسی محیط
پاسخ متضاد به محرک حسی
قواعد حسی
سازماندهی رفتاری
مهارتهای حرکتی درشت و ریز در کودکان اوتیسم و راهکارهای بهبود آنها
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) اغلب در رشد مهارتهای حرکتی درشت و ریز با چالشهایی روبه‌رو هستند. مهارتهای حرکتی درشت شامل فعالیتهای بزرگتر مانند دویدن، پریدن، حفظ تعادل و هماهنگی اندام‌هاست، در حالی که مهارتهای حرکتی ریز به حرکات ظریف مانند دست‌خط، استفاده از قیچی یا بستن دکمه‌ها مربوط میشود. اختلال در این مهارتها میتواند بر استقلال فردی، یادگیری و تعاملات اجتماعی کودکان تأثیر منفی بگذارد.
چالش‌های حرکتی در کودکان اوتیسم
بسیاری از کودکان اوتیسم با مشکلاتی مانند ضعف در هماهنگی حرکتی، تون عضلانی نامتعادل یا تاخیر در رشد حرکتی مواجه هستند. برای مثال، ممکن است کودک در پرتاب توپ یا راه رفتن روی یک خط مستقیم مشکل داشته باشد یا در انجام کارهای ظریف مانند نقاشی کردن دچار ناهماهنگی شود. این مشکلات گاهی ناشی از تفاوت‌های پردازش حسی یا اختلال در برنامه‌ریزی حرکتی (دیسپراکسی) است.
راهکارهای بهبود مهارتهای حرکتی
یکی از روشهای مؤثر برای تقویت این مهارتها، کاردرمانی اوتیسم در منزل یا کلینیک است. متخصصان کاردرمانی از طریق تمرین‌های هدفمند، بازیهای حرکتی و ابزارهای ویژه، به کودک کمک میکنند تا هماهنگی، قدرت عضلانی و دقت حرکتی خود را بهبود بخشد.
برای مهارتهای درشت: فعالیت‌هایی مانند تاب خوردن، بالا رفتن از وسایل بازی، پرتاب توپ و تمرین‌های تعادلی مفید هستند.
برای مهارتهای ریز: تمرین‌هایی مانند نخ کردن مهره‌ها، بازی با خمیر، استفاده از قیچی و نقاشی میتوانند مؤثر واقع شوند.
با ترکیب این روش‌ها و در نظر گرفتن نیازهای حسی و شناختی کودک، می‌توان عملکرد روزمره و مشارکت او در فعالیتهای آموزشی و اجتماعی را افزایش داد. کاردرمانی نه تنها به رشد فیزیکی کمک میکند، بلکه زمینه را برای پیشرفت در سایر حوزههای رشدی نیز فراهم می‌سازد.
تمرینات حسی-حرکتی مؤثر برای کودکان اوتیسم در خانه
کودکان طیف اوتیسم اغلب نیازمند فعالیت هایی هستند که همزمان چند سیستم حسی و حرکتی را درگیر کند. این تمرینات ساده اما هدفمند می توانند به سازماندهی عصبی، بهبود توجه و خودتنظیمی کودک کمک شایانی کنند.
تمرینات یکپارچگی حسی-حرکتی:
پتو burrito (پتو بوریتو): پیچیدن ملایم کودک در پتو با فشار آرام می تواند حس عمقی را تحریک و اضطراب را کاهش دهد. اجازه دهید کودک خودش را از پتو آزاد کند تا هماهنگی حرکتی هم تقویت شود.
مسیرهای حسی: ایجاد مسیری با سطوح مختلف (فرش، فوم، سنگ ریزه) برای راه رفتن با پای برهنه. این کار علاوه بر تحریک حس لامسه، به بهبود آگاهی بدن کمک می کند.
فعالیت های سازماندهی کننده سیستم عصبی:
فعالیت های فشاری: هل دادن اجسام سنگین مثل سبد لباس یا گاری، یا بازی “دیوار را هل بده” می تواند به تنظیم سیستم عصبی کمک کند.
تمرینات تعادلی پویا: استفاده از بالشتک های تعادلی یا تشک های نرم برای ایستادن روی یک پا همراه با پرتاب توپ به دیوار.
تمرینات تقویت توجه و هماهنگی:
بازی “دنبال نور”: استفاده از چراغ قوه برای ایجاد الگوهای نوری که کودک باید با دست یا پا دنبال کند.
آهنگ های حرکتی: ساخت روتین های حرکتی ساده همراه با موسیقی ریتمیک برای بهبود توالی حرکتی.
نکات اجرایی مهم:
همیشه به نشانه های کودک توجه کنید و در صورت بروز ناراحتی، فعالیت را متوقف کنید.
محیط را ساده و بدون محرک های اضافه حفظ کنید.
از وسایل ساده خانه مانند بالش، حوله و اسباب بازی های موجود استفاده کنید.
مدت زمان فعالیت ها را کوتاه (5-10 دقیقه) و در عوض تکراری در روز نگه دارید.
این تمرینات نه تنها به بهبود پردازش حسی کمک می کنند، بلکه می توانند به کاهش رفتارهای کلیشه ای و افزایش تعاملات اجتماعی کودک نیز منجر شوند. برای دستیابی به بهترین نتایج، تمرینات را به صورت روزانه و در محیطی آرام انجام دهید.
سوالات متداول:
1-چرا کودک من در بستن دکمه و زیپ لباس مشکل دارد؟
این مشکل معمولاً به ضعف مهارتهای حرکتی ریز و برنامه‌ریزی حرکتی مربوط است. تمرین با اسباب‌بازی‌های دارای دکمه و زیپ میتواند آن را بهبود بخشد.
2-آیا راه رفتن روی پنجه پا در اوتیسم طبیعی است؟
بله، این رفتار در بسیاری از کودکان اوتیسم دیده میشود و معمولاً به حساسیت لمسی کف پا یا اختلال در حس عمقی مرتبط است. تمرینات حسی و کفش‌های مخصوص میتوانند کمک‌کننده باشند.
