مراقبت و نگه داری از دندان کودکان از همان ابتدای نوزادی حائز اهمیت بوده و والدین کودک باید به این موضوع توجه داشته باشند. شاید فکر کنید که لازم نیست از همین حالا دربارة مسواک زدن دندان های نوزاد نگران باشید؛ چون او تا مدت های مدید دندان نخواهد داشت اما باکتری ها از همان روز های ابتدایی به لثه ها چسبیده و ممکن است دهان نوزاد را آلوده کنند. همچنین باکتری ها پلاک هایی تولید می کنند که بعدا به دندان های کودک که در بیایند، آسیب می رسانند. این درست است که در این زمان نمی توانید از مسواک یا خمیر دندان برای تمیز کردن لثه های نوزاد خود استفاده کنید اما می توانید از یک دستمال نرم و استریل استفاده کنید. بنابراین لثه های نوزادان تان را حتما پس از تغذیه و پیش از خوابیدن تمیز کنید و با بیرون زدن اولین دندان، استفاده از مسواک را شروع کنید. برخی کودکان به علت مبتلا شدن به اختلال پردازش حسی، با مسواک زدن در اینده مشکل داشته باشند اما با استفاده از کاردرمانی حسی می توان به درمان بیش حسی کودک فراری از مسواک زدن پرداخت. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با استفاده از روش های متنوع کاردرمانی حسی به درمان بیش حسی کودک فراری از مسواک زدن و مشکلات اختلال پردازش حسی کودکان می پردازد.
باید بگویم چنین انتظاری وجود دارد، در حقیقت شما باید از همین حالا به مسواک زدن کودک بیاندیشید و پیش از درآمدن دندان ها، او را به تمیز کردن لثه هایش عادت دهید. در چندبار اول، او احتمالاً شما را گاز خواهد گرفت. بهتر است شما قبل از آنکه این گاز گرفتن ها به خون‌ریزی بینجامد، چاره‌ای برای آن ها بیاندیشید. البته کار جالبی نخواهد بود. لِذا می گوید: «مسواک زدن از شستن مو ها مشکل تر است. یکی از کار های پراسترس است و ما در شب هرگز آن را انجام نمی دهیم». مسواک کردن «دندان های» نوزاد عادت خوبی است که از همین حالا باید شروع شود، نه فقط برای داشتن لثه های سالم و دندان های درحال رشد، بلکه برای ایجاد عادت روزانه در کودک.
روش های درمان بیش حسی در مسواک زدن
در زیر چند نکته برای جالب کردن مسواک زدن آورده شده است:
-کودکان عاشق تقلیدند. پیش از اینکه بخواهید دندان های کودک را مسواک بزنید، دندان های خود را در حضورش مسواک کنید.
-برای دندان های کودک اسم تعیین کنید و درضمن مسواک زدن برایشان آواز بخوانید.
-تظاهر کنید پشت دندان های کودک دنبال چیزی می گردید و به این ترتیب آن ها را مسواک کنید.
اگر کودک به هر علتی از جمله اختلال پردازش حسی با مسواک زدن مشکل داشت، با مراجعه به مراکز کاردرمانی معتبر و با تجربه از جمله کلینیک کاردرمانی دکتر صابر به استفاده از کاردرمانی حسی کودکان بپردازید.
طریقه مسواک زدن کودک فراری از مسواک زدن
بهترین مسواک برای کودک یک قطعه گاز مربع شکل (که در داروخانه ها به فروش می رسد) و خیس کردن آن با آب معمولی است. میزان جرمی که این گاز می تواند پاک کند حیرت‌آور است. دندان های کودک نوپای من به تازگی بسیار ناخوشایند و بد به نظر می رسیدند، گویی لایه‌ای از جرم ضخیم روی آن ها را پوشانده بود. او به من اجازه نزدیک کردن مسواک به دهانش را نمی داد. اما دهانش را برای دندان پزشک که لایه جرم را با قطعه ای گاز پاک کرد، گشود. یک جایگزین، مسواک نوک انگشتی است- نوعی مسواک با مو های لاستیکی که مانند کلاهکی روی انگشت قرار می گیرد. البته شما می توانید به‌طور مستقیم از مسواک استفاده کنید، زیرا مسواک نوزادان بسیار نرم است. (جویده شدن آن ها بر اثر لحظه‌ای غفلت یکی از نقاط ضعف آن هاست). هنگام مسواک زدن کودک، او را پشت به خود و رو به آینه نگه دارید تا آنچه را که انجام می دهید، مشاهده کنید. هنگامی که کودک را از پشت گرفته اید، کمتر نسبت به موقعی که رو به روی شماست، دندان هایش را برهم می فشرد و حرکت می کند. در این مرحله نباید از خمیر دندان استفاده کنید. کودک آن را خواهد بلعید و بلعیدن فلوراید زیاد، ممکن است موجب صدمه رساندن به مینای دندان های هنوز درنیامده شود. ولی کودکان بیش از شش ماهه مقدار معینی از فلوراید در رژیم غذایی خود لازم دارند تا از پوسیدگی دندان شان در آینده پیشگیری شود. اگر آب منطقه شما حاوی فلوراید نیست، می توانید آب معدنی مصرف کنید یا از پزشک کودکتان بخواهید قطره فلوراید برای او تجویز کند.
تاخیر حرکتی یکی از انواع مشکلاتی است که در کودکان پدید می آید؛ بدین صورت که آن ها نمی توانند فعالیت های متناسب با سن شان را در زمان تعیین شده انجام دهند و نسبت به هم سن و سالان خود، تاخیر دارند. تاخیر حرکتی کودکان با هر علتی موجب مشکلات فراوانی در هماهنگی حرکتی در آینده کودک می شود. یکی از روش های درمان تاخیر حرکتی کودکان، کاردرمانی تاخیر حرکتی می باشد. فرد متخصص با توجه به شرایط و سن کودک تمریناتی را برای او در نظر می گیرد که او باید با برنامه انجام دهد. به طور کلی می توان گفت روش درمان تاخیر حرکتی کودک به دلیل تاخیر حرکتی کودک و سن او بستگی دارد اما کاردرمانی برای راه رفتن کودک و کاردرمانی تاخیر حرکتی جز بهترین روش های درمان این اختلال در کودکان می باشد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با دو شعبه واقع در غرب و شرق تهران به انجام خدمات کاردرمانی کودکان از جمله کاردرمانی جسمی حرکتی، کاردرمانی برای راه رفتن کودک و… می پردازد. تجربه بالا و امکانات مرکز در جهت مهارت های حرکتی کودکان بسیار مفید می باشد.
رشد حرکتی کودک و تاخیر حرکتی
رشد کودکان از یک الگوی مشخص پیروی می کند به همین علت، می توان مراحل اصلی رشد حرکتی و سن تقریبی کسب این مراحل را پیش بینی کرد. واکنش های وضعیتی (Postural Reactions) نیز که شامل واکنش های راستایی، حفاظتی و تعادلی هستند از یک توالی قابل پیش بینی پیروی می کنند، بدین شکل که اولین واکنش ها در وضعیت دمر ظاهر می شوند و سپس در وضعیت های طاقباز، نشسته، چهار دست و پا و ایستاده نمایان می گردند. با وجود این که حرکات نوزاد بیشتر رفلکسی به نظر می رسند اما با نگاهی دقیق تر می توان شواهدی از پردازش و یکپارچه سازی داده های حسی را مشاهده کرد. در ماه اول زندگی نوزاد قادر است سرش را در وضعیت دمر به طرفین بچرخاند و اگر با کمک بنشیند سر را بالا خواهد آورد. در ۴ ماهگی نوزاد در وضعیت دمر سر را بالا آورده و محیط را نگاه می کند. این مهارت در ۶ ماهگی کاملاً عملکردی است. در این سن نوزاد در وضعیت طاقباز، مرتب غلت زدن، اولین مرحله ی تحرک و جابجایی در کودک محسوب می شود. غلت زدن ابتدا به صورت واکنش های لگد زده و پاها را به دهان می برد. خودکار راستایی در نوزاد بروز می کند؛ نوزاد ابتدا می تواند از شکم به بغل بچرخد، اما کم کم توانایی غلتیدن از شکم به پشت را نیز کسب می نماید. پس از ۶ ماهگی نوزاد می تواند طول اتاق را با غلت زدن طی کند. البته این مهارت ممکن است در نوزادان بزرگ یا سنگین با تاخیر چند ماهه همراه شود. نوزادان از همان ابتدا به نشستن با کمک علاقه مند هستند. در طول ۴ ماه اول که مهارت بینایی پیشرفت می کند علاقه ی آن ها به دیدن محیط در وضعیت نشسته نیز بیشتر می شود. طی ماه های اول نوزاد با پشت گرد می نشیند و فقط چند لحظه می تواند سر خود را صاف نگه دارد اما در ۴ ماهگی هم تنه صاف تر است و هم زمان نگه داشتن سر طولانی تر می باشد. در ۶ ماهگی نوزاد به تنهایی و با کمک دست هایش و سطح اتکای وسیعی که با پاهای خم خود ایجاد می کند، می نشیند. با این وجود نشستن او هنوز بی ثبات است و به راحتی می افتد. در ۹-۸ ماهگی کودک چند دقیقه بدون کمک نشسته و از دست ها برای بازی کردن یا خوردن استفاده می کند. در طی چند ماه آینده کودک مهارت نشستن را ابتدا از وضعیت دمر و سپس از وضعیت طاقباز کسب می کند. این مهارت ها کودک اجازه می دهد که به صورت متناوب بین سینه خیز و نشسته تغییر وضعیت دهد. شروع سینه خیز رفتن در نوزاد به سمت عقب است اما یک نوزاد ۷ ماهه توانایی سینه خیز رفتن به سمت جلو را نیز دارد. چهار دست و پا رفتن نسبت به سینه خیز رفتن، مهارت پیچیده تری است و قدرت و هماهنگی بیشتری می طلبد. این مهارت در کودکان ۱۲-۱۰ ماهه به خوبی تکامل یافته و در شرایط مختلف محیطی (سطوح و شیب های مختلف) قابل اجراست. نوزادان ۵-۶ ماهه از ایستادن لذت می برند و زمانی که با کمک والدین می ایستند با خوشحالی بالا و پایین می پرند. کودکان ۱۰ ماهه با گرفتن از مبل یا تخت به خوبی ایستاده و تمرین بشین پاشو می کنند. در ۱۲ ماهگی امکان انتقال وزن روی یک پا و شروع برداشتن اولین قدم ها با کمک لوازم خانه یا دست والدین میسر می شود. کم کم کودک دست خود را از کمک خارجی رها کرده و با پاهای باز و دست های بالا آمده شروع به راه رفتن مستقل می کند.
راه رفتن کودک و کارهایی که از 18 ماهگی انجام می دهد
در ۱۸ ماهگی کودک راه رفتن را به بقیه ی مهارت های جابجایی ترجیح می دهد اما هنوز تعادل کامل نیست و مرتب می افتد. در ۲ سالگی کودک با تعادل و هماهنگی خوبی راه می رود. در این سن دویدن اولیه نیز شروع می شود اما دویدن واقعی (که با چرخش تنه و حرکات بازوها همراه است) در ۳-۴ سالگی دیده می شود. در واقع یک کودک ۴ ساله مانند بزرگسالان راه می رود و یک کودک ۶ ساله مانند بزرگسالان می دود. کودکان در ۲ سالگی بدون کمک والدین (ولی با گرفتن نرده) از پله بالا رفته و در 2.5 سالگی از آن پایین می آیند این مهارت ها به صورت هر پله یک پا و بدون گرفتن نرده در 3.5 سالگی دیده می شوند در ۲ سالگی کودک برای چند لحظه کوتاه می تواند روی یک پا بایستد و توپی را شوت کند، اما در ۵ سالگی چند ثانیه روی یک پا ایستاده و بدون افتادن روی لبه جدول راه می رود. پریدن از ۲ سالگی شروع می شود و یک کودک ۳ ساله به راحتی از روی یک پله کوتاه پایین می پرد. لی لی کردن (Hopping) سخت تر است و در ۳٫۵ سالگی دیده می شود. پریدن روی پاها به صورت یک در میان نیازمند قدرت و هماهنگی بیشتری است و تا ۵ سالگی دیده نمی شود. کودکان از ۲ سالگی توانایی پدال زدن را پیدا می کنند اما مهارت راندن یک سه چرخه برای عبور از موانع در ۴ سالگی کامل می شود. شوت زدن نیز از ۲ سالگی شروع می شود اما کسب مهارت در آن ممکن است تا ۶ سالگی طول بکشد. کودکان ۲,۵ ساله توانایی گرفتن توپ های ۱۰ اینچی را دارند اما مهارت گرفتن توپ های کوچک تر تا ۴ سالگی زمان می برد. پرتاب کردن نیز ابتدا به صورت هل دادن بروز می کند ولی توانایی پرتاب کردن واقعی توپ با تعادل و هماهنگی مناسب در ۴ سالگی دیده می شود. در صورت عدم مشاهده موارد ذکر شده در کودک خود ابتدا به متخصص مراجعه کرده و در صورت تشخیص تاخیر حرکتی در کودک، از خدمات کاردرمانی تاخیر حرکتی و کاردرمانی برای راه رفتن کودک می توانید استفاده کنید.
روش های درمان در کاردرمانی کودکان تاخیر حرکتی
استفاده از روش تصویر سازی ذهنی
جهت آموزش کاردرمانی حرکتی کودکان ابتدا فعالیت یا تمرین مورد نظر را خود انجام دهید و از کودکان تاخیر حرکتی بخواهید در ابتدا فقط مشاهده کند و پس از مشاهده دقیق،تمام مراحل را در ذهن مرور و تصور کند در واقع به صورت ذهنی انجام دهد تا از نظر ذهنی کمی یادگیری صورت گیرد و یک طرحواره حرکتی در ذهن کودک تاخیر حرکتی ایجاد شود. و بعد از آن اقدام به انجام عملی تمرین کاردرمانی حرکتی و فعالیت مورد نظر را بکنید از این روش جهت آموزش تمام تمرینات کتاب و آموزش فعالیت های روزمره استفاده کنید تا سرعت یادگیری فرد تمرین کننده افزایش یابد. از این روش جهت آموزش هر تمرین یا فعالیتی استفاده کنید.
روش درکی-حرکتی در کاردرمانی حرکتی کودکان
از این روش استفاده کنید تا هماهنگی عضلانی کودک با تاخیر حرکتی را در تمام زمینه ها و در کل اعضای بدن بالا ببرید تا کودک بتواند با افزایش هماهنگی عضلانی اکثر فعالیت هایی را که در آنها مشکل دارند را انجام دهد و با توجه به اینکه محل یادگیری این تمرینات و شناخت و برخی مهارت های گفتاری در مغز تقریباً یک ناحیه است، انجام این تمرینات زمان بهبود حرکت منجر به بهبود کلیه اختلالات همراه یا ناشی از این اختلال نظیر اختلالات یادگیری،گفتاری و غیره می‌گردد. برخی از کودکان به خصوص افراد با ضریب هوشی پایین بعد از افزایش هماهنگی عضلانی باز از انجام برخی فعالیت ها و یادگیری مراحل حرکتی ناتوان هستند بنابراین باید ضمن اینکه از این روش در کاردرمانی حرکتی در جهت بالابردن هماهنگی عضلانی کودک تاخیر حرکتی استفاده شود با استفاده از روش‌های دیگر مانند روش گرایش و شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره ( کوپ ( COOP ) و آموزش عصبی حرکتی کار ( NTT ) سایر فعالیت های روزمره،ورزشی و شغلی را آموزش داد تا کودک در این فعالیت‌ها حداکثر مهارت را کسب کند،افزایش هماهنگی عضلانی به تنهایی شاید کافی نباشد.
روش یکپارچگی حسی در کاردرمانی جسمی کودکان
جهت یکپارچگی سازی حواس با یکدیگر و بهبود ویرایش آنها در مغز موثر است که نهایتاً احتمالاً میتواند منجر به بهبود مهارت حرکتی کودک گردد،از این روش نیز در برخی از تمرینات (بخش تمرینات با وسایل) استفاده شده است که البته این تمرینات نیز با روش درکی-حرکتی شباهت و یکسانی زیادی دارند،چنانچه تمرینات را روی تخته تعادل،ترامپولینگ، تیوپ و یا هر وسیله دیگری که حین تمرین منجر به تحریکات وستیبولار گردد،انجام شود به نحوی میتوان گفت تمرین از رویکرد یکپارچگی حسی نیز استفاده کرده است همچنین در تمرینات کاردرمانی حرکتی حالت خوابیده، ضمن استفاده از رویکرد درکی-حرکتی با توجه به تحریک شدید حواس لمس و حس عمقی در حالت خوابیده و بینایی و شنوایی میتوان بیان داشت به نحوی همزمان از این رویکرد نیز بهره می‌برد.
روش شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره در کاردرمانی در منزل
ضمن اینکه هماهنگی عضلانی کودک را با استفاده از رویکرد‌های دیگر افزایش می دهید از این روش جهت یادگیری و شناخت کودک نسبت به فعالیت‌های روزمره زندگی نظیر نحوه نظافت،بهداشت (شانه زدن،شستن دستها،صورت و غیره)،آموزش خوردن و پوست کندن انواع خوراکی ها،پوشیدن انواع لباس ها (جوراب،کفش،شلوار،تیشرت و غیره) استفاده کنید.
بعد از تمرینات درکی-حرکتی و افزایش نسبی هماهنگی عضلانی یا به صورت همزمان باید فعالیت‌های روزمره را به کودک با مشکلات حرکتی آموزش دهید با توجه به انجام تمرینات هماهنگی عضلانی و بهبودی نسبی،در صورت آموزش این بار فرد مورد نظر یادگیری بهتری نسبت به گذشته خواهد داشت،با استفاده از این رویکرد انگیزه،شناخت و انجام فعالیت‌های روزمره را در کودک با تاخیر حرکتی تقویت کنید به خصوص اینکه با صرف انجام تمرینات هماهنگی عضلانی و افزایش هماهنگی عضلانی باز شاید کودک نتواند تمام فعالیت‌ها را انجام دهد و در واقع در یکی از مراحل انجام برخی فعالیت ها مهارت نداشته باشد.
روش آموزش عصبی حرکتی کار ( NTT ) در کاردرمانی کودکان
آموزش تمام مراحل یک کار یا فعالیت به یک کودک با اختلال هماهنگی عضلانی بسیار دشوار و زمان گیر می باشد شما با استفاده از این روش می توانید فعالیت موردنظر را به بخش های مختلف تقسیم بندی کنید و با انجام و تکرار این بخش ها،زمانی که کودک مهارت لازم را در بخش‌های مختلف کسب کرد و به اصطلاح اعصاب و عضلات حرکتی فرد مهارت لازم را در قسمتهای مختلف آن فعالیت کسب کردند،شما می‌توانید با یکپارچه کردن قسمتهای مختلف با یکدیگر،فعالیت مورد نظر را آموزش دهید. در واقع با این روش می‌توانید طرحواره های حرکتی (برنامه حرکتی جهت انجام یک فعالیت حرکتی) را در فرد ایجاد کنید.
روش کاینستزیا در کاردرمانی جسمی
این روش در حین تمرینات درکی-حرکتی استفاده شده و این حس در حین تمرینات به مقدار کافی تحریک و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیشترین و مهمترین روشی که در این بخش جهت تمرین درمانی در کاردرمانی حرکتی ارائه شده است، رویکرد درکی-حرکتی است،زیرا این رویکرد باعث افزایش هماهنگی عضلانی در تمام قسمتهای بدن شده و در بهبود و پیشرفت عملکرد تمام اعضای بدن نظیر مغز و نخاع،تمام گیرنده های حسی،اعصاب محیطی و عضلات موثر است و کودک در تمام زمینه ها و مهارت های دیداری،هماهنگی عضلانی،توجه و تمرکز،مهارت های تحصیلی،شغلی و غیره پیشرفت می کند. خوشبختانه منابع علمی فراوانی نیز از این روش حمایت می کنند. ضمن این که تمرین دهی بر پایه این رویکرد و استفاده همزمان از سایر رویکردها به همراه این رویکرد بیشترین تاثیر را در بهبود کودکان تاخیر حرکتی و اختلال هماهنگی عضلانی دارد و سالها تجربه در این زمینه کاملا تایید کننده این نحوه تمرین دهی می باشد. در کل باید سعی و تلاش شود از همه رویکرد ها استفاده شود تا رویکرد ها نقاط ضعف یکدیگر را پوشش دهند و نقاط قوت همدیگر را تقویت کنند. استفاده از این رویکرد شاید برای همه مناسب نباشد و احتمال موارد خاص نیز وجود دارد.
کاردرمانی حرکتی کودکان
کانون اصلی مهارت های هوشی-تحصیلی، مهارت های زبانی و مهارت های حرکتی در ناحیه پره فرونتال مغز است،ما به راحتی می توانیم این ناحیه و سایر مدارهای حسی حرکتی در مغز و نخاع را با انجام تمرینات هماهنگی حرکتی تقویت و استعدادهای تحصیلی-هوشی،مهارت های زبانی و مهارت های حرکتی کودک را ارتقا داده و در نتیجه استقلال،عزت نفس و اعتماد به نفس کودک خود را افزایش دهیم. بنابراین خانواده هایی که دغدغه تربیت کودک با استعداد را دارند با انجام تمرینات هماهنگ حرکتی می توانند به راحتی به این هدف دست یابند.
همچنین با توجه به فیزیولوژی تاثیر تمرینات میتوان بسیاری از اختلالات ذهنی-جسمی را درمان و توان بخشی مناسب و موثر نمود،برخی از این اختلالات ذهنی عبارتند از:
اختلالات یادگیری
اختلالات زبان و گفتار
اختلال بیش فعالی
اختلال اوتیسم
اختلالات اضطرابی و کمرویی
و برخی اختلالات جسمی که عبارتند از:
ضعف مهارت‌های حرکتی (ضعف در انجام مهارت های روزمره،دوچرخه سواری،مهارت نوشتن و…)
بیماری های فلج مغزی،سکته مغزی،اس ام اس،ضایعات نخاعی و به ویژه پارکینسون
کاهش عوارض سالمندی
تمرینات هماهنگی حرکتی مصور و جامعی طراحی شده که درد درمان و توانبخشی اکثر اختلالات ذهنی-جسمی بسیار موثر و کارآمد هستند،این تمرینات بسیار جامع و کامل هستند و تقریباً تمام فاکتورهای موثر در هماهنگی حرکتی را پوشش میدهند،کلیات برخی از این تمرینات عبارتند از:
تمرینات هماهنگی حرکتی دست و پا
تمرینات هماهنگی چشم و دست
تمرینات هماهنگی لب و زبان
تمرینات تعادلی
تمرینات تحریک و تقویت حس عمقی
تمرینات هماهنگی حرکتی عبور از خط وسط بدن
تمرینات تقویت و بهبود غلبه طرفی
در کل در تمریناتی که یک یا چند عضو از یک نیمه بدن به نیمه دیگر بدن می روند به تقویت مهارت عبور از خط وسط بدن کمک می کنند.
سوالات متداول:
1. تا چه سنی نگران راه رفتن کودکمان نشویم؟
به صورت طبیعی کودکان بین 12 تا 18 ماهگی توانایی راه رفتن را پیدا می کنند اگر کودک شما تا 18 ماهگی اولین قدم هایش را برنداشته و تا 2 سالگی هنوز نمی تواند راه برود برای بررسی دقیق تر به متخصص کاردرمانی مراجعه نمایید.
2. کاردرمانی در تاخیر تکاملی کودکان چه نقشی دارد؟
تمرینات کاردرمانی جسمی و کاردرمانی هماهنگی حرکتی به کودکان کمک می کند روند رشد طبیعی را طی کرده و مهارت های حرکتی پیشرفته را بیاموزند.
خواباندن کودک یا نوزاد یکی از پرچالش ترین مسائل برای والدین است. برای خواباندن نوزاد یا کودک خود باید نیاز های روزانه خواب آن ها را بشناسید و از روش های خواباندن کودک بهره بگیرید. زمانی که می‌خواهید در مورد خواب فرزندتان تصمیم بگیرید، آنچه را برای شما و نیز کودک موثر است، در نظر بگیرید. نگران گرفتار شدن در تصمیمتان نباشید. مانند اغلب ما، شما نیز روش های چندی را خواهید آزمود. برای اولین فرزندتان بر یک روش متمرکز می شوید و سپس در می یابید که این روش برای فرزند دومتان کاملاً غیر موثر است. به هیچ عنوان پیش از خواب نوزاد را هیجان زده نکنید. ارتباط چشمی موثر با نوزاد برقرار نکنید چرا که محرک ترین عامل برای نخوابیدن نوزاد است. هنگامی که کودک هنوز بیدار است، او را در رخت خواب قرار دهید و محیط مناسبی را برای خواب کودک یا نوزاد خود در نظر بگیرید. برای این که نوزاد یا کودک شما خواب بهتری داشته باشد، حتما قبل خواب او را آرام کنید. این نکته را به خاطر داشته باشید که خواب منظم در کودک یک عامل مهم در حفظ سلامتی اوست پس از اهمیت بسیاری برخوردار است. مرکز توانبخشی کودکان با بهترین دکتر متخصص خواب در کودکان و نوزادان، با در نظر گرفتن روش های خواباندن کودکان و نوزادان و تکنیک های متفاوت کاردرمانی و ماساژ برای کودکان و نوزادانی که اختلال خواب دارند، به این کودکان کمک می کند.
اصول چندی – البته نه تمام آن ها – در برنامه های خواب مشترک هستند. چنانچه میل ندارید یک روش را تا انتها ادامه دهید، می توانید عناصر زیر را هنگام شروع روش شخصی خود در نظر بگیرید:
-سعی کنید هنگامی که نوزاد خواب آلود ولی بیدار است، او را در محل مخصوص خودش قرار دهید. این کار را به او می آموزد که پس از بیدار شدن، چگونه دوباره به خواب برود.
-پیش از خواب تشریفاتی انجام دهید و از آن تخطی نکنید. درباره طول مدت این تشریفات و اینکه شامل خواندن کتاب ها یا آواز هایی باشد که شما تا سال ها از خواندن آن ها خسته نشوید، دقت لازم را داشته باشید.
-نوزاد خود را به یک شی «مورد علاقه» که «شیء انتقالی» نیز نامیده می شود، وابسته کنید. ایده اصلی اینجاست که کودک برای آرامش یافتن به جستجوی شی «دوست داشتنی مورد علاقه اش» می پردازد. این امر برای برخی از والدین پرسش برانگیز است. میل دارید نوزادتان به شما – مادرش – وابسته باشد، یا مثلاً به یک اردک زرد رنگ؟ زمانی که قادر نیستید در کنار کودک باشید، «اشیای مورد علاقه» واقعاً مفید هستند.
-اگر مایلید کودک خود را به وابستگی به «شیء مورد علاقه» (یک پتو، یک عروسک پشمالو یا شیء آرامش بخشی به استثنای گرمای پوست بدن خود) تشویق کنید، او را به سمت شیئی هدایت کنید که به تعداد زیاد می توانید خریداری کنید.
-هیچ کار خاصی انجام ندهید. فرزند شما سرانجام تمام شب را خواهد خوابید – حداقل زمانی پیش از نوجوانی؛ که در این صورت مشکل شما بیرون کشیدن او از رخت خواب پیش از ظهر خواهد بود.
روش فربر در خواباندن نوزاد یا کودک
در برنامه‌ای که توسط ریچارد فربر در سال ۱۹۸۵، در کتابش به نام «مشکل خواب کودک خود را حل کنید» پیشنهاد شده است (که توسط مادران فربراسیون نامیده می شود)، هدف، آموختن تنها خوابیدن در تخت به کودک و در صورت بیدار شدن در طول شب، دوباره بدون سر و صدا به خواب رفتن است. این امر تجربه مثبتی است که به تدریج به خواب رفتن خود به خودی را به کودک می آموزد. فربر این روند را به خواب رفتن فرد بالغی تشبیه می کند که استفاده از بالش برای او ممنوع شده است. ابتدا او برای به خواب رفتن دچار مشکل می شود، در مرحله بعد بارها بیدار می شود، اما بعد از چند شب به این حالت عادت می کند و به راحتی به خواب فرو می رود. روش فربر، مانند بسیاری از روش های دیگر، با تشریفات پیش از خواب شروع می شود (ابتدا احتمالاً گرفتن دوش، به دنبال آن مطالعه کتابی یا سر دادن آوازی)، سپس شما یا شوهرتان، در حالی که هنوز کودک بیدار است، او را در محل خوابش قرار می دهید و اتاق را ترک می کنید (و کودک گریه را سر می دهد). سپس به فاصله پنج، ده و پانزده دقیقه و بعد از آن به فاصله ۱۵ دقیقه ای برای اطمینان یافتن از وضعیت مناسب کودک، به اتاق او سرکشی می کنید. در این روش والد در اتاق باقی نمی ماند، کودک را نمی جنباند و هیچ نوع تکیه گاهی (مثل بطری یا پستانک) در اختیار او قرار نمی دهد و به هیچ وجه کودک را از تختش بیرون نمی آورد. این عمل با هر بار بیدار شدن کودک در طول شب تکرار می شود. در دومین شب فاصله ورود به اتاق هر بار ۵ دقیقه طولانی تر می شود. اگرچه فربر جایگزین های تدریجی (نشستن روی صندلی کنار تخت کودک و هر شب صندلی را قدری دورتر از تخت قرار دادن) را پیشنهاد می کند، اما بر روش ترک کردن اتاق در دوره های متوالی تاکید بیشتری دارد. روش فربر ممکن است چندین ساعت، چندین شب و روز و حتی چندین هفته ادامه یابد، ولی در نهایت معمولاً موثر واقع خواهد شد. پرسش این است که آیا شما قادر به ادامه آن تا «نهایت» خواهید بود یا خیر. (در اغلب موارد پدر دارای توانایی های بهتری برای انجام این برنامه است، زیرا هورمون های ترشح شده در مادران شیرده، هنگام شنیدن صدای جیغ و فریاد کودک برای مدت طولانی، انجام این کار را برای ایشان تقریبا غیر ممکن می سازد). از زمان انتشار کتاب فربر، برنامه های مشابه ولی بهینه سازی شده ای به چاپ رسیده اند. تحقیقات جدید نشان داده است که تکرار هر شبه روند فربر هنگام بیدار شدن کودک در طول شب الزامی نیست. این برنامه را یک بار در ابتدای شب انجام دهید و سپس هنگام بیدار شدن او را با تکان تکان دادن بخوابانید. در اغلب موارد این کار در خواب طولانی شب خللی وارد نمی کند.
کودک تان هنگام تولد معمولاً با گریه به دنیا خوش آمد می گوید. احتمالاً از شنیدن اولین گریه او خوشحال می شوید و احتمالاً آخرین باری است که چنین حالتی به شما دست می دهد. طی سال های آینده تلاش بسیار زیادی می کنید تا او گریه اش را قطع کند. تمام نوزادان به طور متوسط ۱ تا ۲ ساعت در روز گریه می کنند. بعضی نوزادان بیشتر – بسیار بیشتر – و بعضی کمتر گریه می کنند. چند روز اول بعد از تولد نوزادتان احتمالاً تمام شبانه روز را خواهد خوابید و به ندرت گریه خواهد کرد. البته هنوز زود است که به این خاطر به خودتان تبریک بگویید. گریه نوزاد اغلب چند هفته بعد از تولد شروع و در شش هفتگی به اوج میرسد. اغلب ما در جمع خانواده یا دوستان خود با کودکان و نوزادان بدقلق و ناآرام برخورد داشته ایم. حالت شایع این کودکان گریه کردن، بی قراری، جیغ زدن، تکان دادن دست و پاها و… است که در ابتدا شدید تر بوده و سپس کمتر می شود. با بزرگتر شدن کودک ،کنترل احساسات به کودک اجازه می دهد تا راه حل های پیشگیری از رفتار های پرخاشگرانه را جایگزین کند. رفتاردرمانی کودکان به آن ها کمک می کند تا بدقلقی و ناآرامی را کنار گذاشته و آرام تر شوند. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر کودک بدقلق و ناآرام، با انجام تکنیک های آرام سازی، ریلکسیشن، ماساژ درمانی و رفتاردرمانی کودکان به درمان مشکلات ناآرامی کودکان و نوزادان کمک می کند. متخصصین رفتاردرمانی مرکز با ارائه تکنیک های مختلف و مشاوره والدین شما را در بهبود مشکلات رفتاری و بدقلقی کودکان کمک می نمایند.
کودکی که گریه می کند در تلاش است تا چیزی به شما بگوید. ممکن است بخواهد گرسنگی یا پرخوری و شکم دردش را به شما اطلاع دهد و ممکن است بخواهد بگوید و پوشکش خیس و از این بابت ناراحت است، یا برعکس، او آن پوشک مرطوب و گرم را دوست می داشت و حالا که آن را تعویض کرده اند، سردش شده است و عصبانی است! ممکن است خسته باشد و دوست دارد با تکان تکان دادن او را بخوابانید با حوصله اش سر رفته است و انتظار دارد با چیزی او را سرگرم کنید. شاید هم می خواهد بگوید از اینکه نمی تواند روی فرش بخزد و به همه چیز دست بزند عصبانی است که البته در این صورت او تمام شش هفت ماه آینده را به گریه می گذراند (اما احتمالاً خزیدن را زودتر شروع خواهد کرد). هنگامی که برای اولین بار نوزادتان را در آغوش می گیرید، تصوری از هیچ یک از این موارد ندارید.
روش های آرام کردن کودک بدقلق و ناآرام
گریه کودک موجب افزایش ضربان قلب، بالا رفتن فشار خون و عرق کردن کف دست های مادر و پدر می شود. همچنین دمای پستان های مادر شیرده بالا می رود. شنیدن صدای گریه نوزاد ممکن است موجب ترشح شیر شود. وظیفه شما، درک زبان گریه نوزاد تان است، زیرا گریه نوعی زبان است. با درک هرچه زودتر این زبان، فرصت بیشتری برای گوش دادن به قان و غون او دارید و زمان کمتری را به شنیدن جیغ و فریاد او خواهید گذراند. در این مرحله، آنچه نباید انجام دهید آموزش صبر و حوصله به کودک تان است. در حقیقت، هرچه زودتر نسبت به گریه های او واکنش نشان دهید، بهتر است؛ زیرا آرام کردن کودک در ابتدای شروع گریه آسان تر از آرام کردن او در مرحله هیستریک و عصبانیت و ناراحتی شدید است.
بدقلقی کودکان و نوزادان به چه علت است؟
اگرچه هیچ کس تاکنون فرهنگ لغتی برای ترجمه گریه کودک تهیه نکرده است، اما ریتم و زیر و بم گریه نوزاد تان می تواند کلید جستجو برای یافتن مشکل باشد. گریه زوزه مانند و به نوعی آهنگین، که ممکن است غیر عادی و گاهی همراه با مالش چشم ها و گونه ها باشد به علت خسته شدن از گریه است. درد شدید ناگهانی. جیغ و به دنبال آن یک سکوت طولانی و سپس یک جیغ دیگر، این نوع گریه و جیغ ممکن است به علت نفخ شکم، گیر کردن پای کودک در فاصله نرده های تخت یا فرو رفتن سنجاق پوشک در بدنش باشد.
انواع گریه کودکان و نوزادان
گرسنگی: گریه های کوتاه و موزون و ریتم دار که ناامیدانه به نظر می رسند.
اجابت مزاج: بیشتر با یک گریه یا خرناس شروع می شود و اغلب حین غذا خوردن صورت می گیرد.
احساس گرمای زیاد: بیماری یا تب داشتن، گریه ناله مانند.
عصبانیت یا استیصال: کودک ممکن است هنگام خارج کردن پستانک از دهانش، باز کردن پوشکش یا بدون هیچ دلیل موجهی فریاد های گوش خراشی سر دهد.
ملالت و بی‌حوصلگی: از غر شروع و به ضجه و زاری ختم می شود. از جا برداشتن کودک بی حوصله موجب قطع فوری گریه اش می شود.
ناهنجاری های مادرزادی یک مشکل یا بیماری است که هنگام رشد کودک در رحم مادر اتفاق می افتد و کودک از بدو تولد به آن مبتلا می شود. ناهنجاری های مادرزادی می تواند طیفی از ضعیف یا شدید داشته باشد و بر ظاهر، عملکرد اعضای بدن و رشد جسمی و روانی کودک تاثیر بگذارد. نقایص زمان تولد، ناهنجاری های مادرزادی و آنومالی های مادرزادی اصطلاحات مشابهی هستند که جهت توصیف اختلالات ساختمانی، رفتاری، عملکردی و متابولیکی موجود در زمان تولد به کار برده می شوند. علمی که این اختلالات را مطالعه میکند تراتولوژی (teratology) نامیده می شود (کلمه ی تراتوس اصطلاحی یونانی است و به معنی بد پیکر میباشد). ناهنجاری های مادرزادی می توانند از نظر اهمیت بالینی و نیاز به مداخلات بهداشتی و درمانی، جزئی (minor) یا عمده (major) باشند و همین طور می توانند به صورت موردی یا به صورت چند ناهنجاری همراه در نوزاد بروز کنند. آنومالی های عمده ساختمانی در ۲ تا ۳ درصد از نوزادانی که زنده به دنیا می آیند، رخ می دهد و ۲ تا ۳ درصد اضافه بر آن نیز در کودکانی که به ۵ سالگی می رسند، شناخته شده است که در مجموع ۴ تا ۶ درصد را تشکیل می دهند. کلینیک تخصصی کاردرمانی دکتر صابر واقع در غرب و شرق تهران با در نظر گرفتن خدمات توانبخشی برای کودکان مبتلا به ناهنجاری های مادرزادی همچون کاردرمانی ناهنجاری های مادرزادی، گفتاردرمانی ناهنجاری های مادرزادی، کاردرمانی جسمی، کاردرمانی ذهنی و… به درمان این کودکان مشغول می باشد.
نقایص ساختمانی هنگام تولد از علل اصلی مرگ نوزاد می باشد (به طور تخمین ۲۱ درصد از تمام شیرخواران مبتلا می میرند). این اختلالات پنجمین علت بالقوه مرگ در سنین قبل از ۶۵ سالگی و یک عامل مهم در معلولیت ها هستند. همچنین این ناهنجاری ها وابستگی به نژاد و گروه خاصی ندارد به طوری که مرگ و میری که به علت نقایص زمان تولد رخ می دهد. در آسیایی ها، سیاه پوستان آمریکایی، ساکنین آمریکای لاتین، سفید پوستان و بومیان آمریکایی (سرخ پوستان) تقریباً مشابه می باشد. آنومالی های خفیف به طور تقریبی در ۱۵ درصد از نوزادان اتفاق می افتد. این ناهنجاری های ساختمانی، مثل میکروشیا (کوچکی گوش ها)، لکه های رنگی و کوتاهی شیار پلکی، به خودی خود برای سلامتی فرد زیان آور نیستند اما در برخی از موارد همراه با نقایص اصلی می باشند. مثلاً نوزادان مبتلا به یک آنومالی جزئی ۳ درصد احتمال این را دارند که دچار ناهنجاری های عمده باشند؛ آن افرادی که دارای دو آنومالی جزئی هستند. 10 درصد احتمال داشته و آن هایی که تعداد ۳ یا بیشتر از آنومالی های جزئی را دارا باشند. ۲۰ درصد احتمال ابتلا به ناهنجاری های اصلی را دارا هستند. لذا آنومالی های جزئی به عنوان کلیدی برای تشخیص ناهنجاری های زمینه ای مهم‌تر به کار گرفته می شوند. مخصوصاً ناهنجاری های گوش که نسبت به بقیه نقیصه ها به آسانی قابل تشخیص بوده و نشانه وقوع دیگر نواقص است و در واقع در تمام کودکانی که دچار سندروم های ناهنجاری می باشند، قابل تشخیص است.
انواع ناهنجاری های مادرزادی
ناهنجاری هایی که در طی شکل گرفتن ساختمان ها رخ می دهند، مثلاً در طی دوره عضو سازی آن ها، ممکن است باعث فقدان کامل یا نسبی یک یا قسمتی از ساختمان یک عضو یا باعث تغییر شکل طبیعی آن ها گردند. بیشتر ناهنجاری ها از سومین تا هشتمین هفته بارداری منشا می گیرند. این ناهنجاری ها ممکن است به صورت تخریب (از هم گسیختگی)، تغییر شکل (بدریخت شدن) و یا سندرم دیده شوند. تخریب ایجاد تغییراتی در شکل ظاهری ساختارهایی است که قبلا تشکیل شده اند و علت ایجاد آن یک فرایند تخریبی می باشد. تغییر شکل اعضا ناشی از نیروی مکانیکی است که قالب گیری قسمتی از جنین را در طی یک دوره طولانی باعث می شود یا چنبری (clubfoot) مثالی در این مورد است که بر اثر تحت فشار قرار داشتن جنین در حفره آمنیون ایجاد می شود. بدریختی اغلب در دستگاه عضلانی – اسکلتی دیده می شود و ممکن است بعد از تولد قابل اصلاح باشد. سندروم نیز عبارت است از ناهنجاری هایی که با هم رخ داده و یک علت خاص مشترک دارند (کاربرد این واژه نشان می دهد که تشخیص قطعی مشخص شده و خطر عود آن شناخته شده است). برعکس زمانی که دو یا چند ناهنجاری به صورت شایع اما بدون علت خاص و مشترکی همزمان رخ دهند از واژه همراهی (association) استفاده می شود. ناهنجاری های مادرزادی، بسته به نوع، در یکی از گروه های: ناهنجاری های سیستم عصبی (مانند آننسفالی، آنسفالوسل و اسپاینا بیفیدا)؛ ناهنجاری های دستگاه تناسلی، ادراری و کلیه (مانند هیپوسپادیاس)؛ ناهنجاری های دست ها و پا ها (مانند فوکوملیا؛ همی ملیا و آملیا)؛ ناهنجاری های کروموزومی (سندروم دان)؛ لب شکری (با و بدون شکاف کام)؛ ناهنجاری های قلبی؛ ناهنجاری های عضلانی – اسکلتی (پا چنبری و دست چنبری)؛ ناهنجاری های گوارشی؛ ناهنجاری های گوش و چشم؛ و سایر ناهنجاری ها قرار می گیرند.
علت ناهنجاری های مادرزادی
علل عمده ی ناهنجاری های مادرزادی شامل علل کروموزومی (۱۰ درصد)، علل ژنتیکی (۲۵ درصد)، علل مربوط به عوامل محیطی و تراتوژن ها (۱۰ درصد)، علل چندگانه یا مولتی فاکتوریال (تاثیر متقابل علل ارثی و محیطی که در واقع نیمی از تمام ناهنجاری ها مربوط به این علل هستند)، و علل ناشناخته (۵ درصد) می گردد. با توجه به نقش عوامل محیطی در بروز ناهنجاری های مادرزادی امروزه برنامه های کنترل و پیشگیری به صورت گسترده توسط سازمان جهانی بهداشت توصیه و توسط کشور های مختلف در حال انجام است. از عوامل محیطی شایع می توان به عوامل عفونی (مانند ویروس های سرخچه، سیتومگالوویروس و توکسوپلاسموز) بیماری های مادر (مانند چاقی، دیابت، و مشکلات هورمونی)، عوامل فیزیکی (مانند پرتو های اشعه ایکس)، و عوامل شیمیایی (مانند دارو ها و الکل مصرفی، سرب و جیوه) اشاره کرد.
کاردرمانی ناهنجاری های مادرزادی
متخصصین از روش های گوناگونی برای ارزیابی رشد و نمو جنین و تشخیص ناهنجاری های قبل از تولد استفاده می کنند. از جمله این روش ها می توان به اولترا سونوگرافی، غربالگری سرم مادر، آمنیوسنتز و نمونه برداری از پرز های جفتی اشاره کرد. با تشخیص به موقع ناهنجاری های مادرزادی، می توان برخی از این اختلالات را حتی قبل از تولد درمان کرد. از درمان های جنینی می توان به تزریق خون به جنین، درمان دارویی جنین، جراحی جنین، پیوند سلول های پایه و ژن درمانی اشاره کرد. پس از تشخیص ناهنجاری ها با روش های گفته شده، می توان از روش های کاردرمانی ناهنجاری های مادرزادی یا توانبخشی، کاردرمانی در منزل و… برای درمان استفاده کرد.
اختلال خواب در کودکان به صورت های مختلف و علائم متفاوتی بروز پیدا می کند و سبب ایجاد فشار های عصبی، استرس، اضطراب در سنین کودکی و نوجوانی، کاهش اعتماد به نفس می شود. کودک یا نوزادی که با اختلالات خواب دست و پنجه نرم می کند، احتمال دارد با مشکلاتی رو به رو شود. برخلاف تصور عموم که گمان می کنند اختلال خواب فقط افراد بزرگ سال را درگیر می کند، باید گفت که نه این اختلال کودکان و حتی نوزادان را نیز درگیر می کند. بعد از سه ماهگی اختلال خواب آثار خود را بر شما نشان خواهد داد و با خود خواهید اندیشید که آیا هرگز نوزادتان شب ها را کامل خواهد خوابید. اثر اختلال خواب بیش از خسته بودن است؛ ضمن این که شما متوجه واکنش تأخیری شلختگی و تاری دید در خود خواهید شد. ممکن است بسیار فرسوده تر و بی رمق تر از آن باشید که متوجه اختلال در استدلال و قضاوت، بی توجهی و بی علاقگی، آشفتگی و اضطراب و افزایش حساسیت به درد در خود شوید. علاوه بر فراموشکار بودن سردرگمی و زود خشمی و تحریک پذیری فزاینده شما جداً به مادرانی که نوزادانشان از ۷ شب تا ۷ صبح می خوابند حسادت خواهید کرد. چنین افرادی را خواهید دید و به این فکر خواهید افتاد که اشکال روشتان در کجاست؟بنابر این باید انرژی خود را برای چالش بعدی که فرزندتان پیش خواهد آورد ذخیره کنید. کلینیک توانبخشی پایا و کلینیک غرب تهران تحت نظر بهترین دکتر متخصص اختلال خواب کودکان در تهران با روش های تخصصی و به روز، به درمان اختلال خواب نوزادان و کودکان می پردازد. استفاده از ماساژ های آرام سازی، تغییر عادات غذایی با مشاوره متخصص تغذیه و درمانهای ذهنی به درمان اختلالات خواب کودکان کمک می کند.
در صورتی که به اندازۀ کافی استراحت نکنید میزان شیر شما کاهش می یابد، در نتیجه نوزاد گرسنه خواهد بود و به دفعات بیدار خواهد شد و به این ترتیب میزان خواب شما باز هم کمتر خواهد شد. برای من عدد مبارک و نیکو پنج است. چنانچه پنج ساعت خواب متوالی و چند ساعت خواب منقطع داشته باشم از نظر روانی فردِ به نسبت معقولی خواهم بود. در چنین شرایطی می توانم محل قرار دادن کلید خودرو ام را به خاطر بیاورم، بدون سکندری خوردن راه بروم و در یک گفت و گوی منطقی شرکت کنم. اما چند هفته ای بدون آن پنج ساعت خواب متوالی کافی است تا مشکلات من شروع شوند. زمانی که دخترم نوزاد بسیار کم خوابی بود، روزی بعد از حمام پسر چهار ساله ام و خشک کردن بدن او، به سختی سعی می کردم تا یک پوشک سایز ۱ را دور کمر او محکم کنم و از این که این پوشک جفت و جور نمی شد، بسیار ناراحت شده بودم. نمی دانم چرا در این بین پسرم کاملاً ساکت و آرام مانده بود، آیا بر اثر شوک سکوت کرده بود یا می ترسید که اگر بخواهد از این کار منصرفم کند، به کار واقعاً بدتری دست بزنم؟ بنابراین پرسش این است که به عنوان مادر و برای انجام وظایف مادری آیا به اندازه کافی می خوابید و چند ساعت خواب متوالی دارید؟ فقط خود شما می دانید که چند ساعت خواب کافی است و چطور می توانید آن را به دست آورید. چنانچه به صورت خطرناکی دچار اختلال خواب هستید و نوزادتان از پستانک تغذیه می شود، گاهی سعی کنید به تنهایی روی مبل یا در محل مشابه دیگری بخوابید و همسرتان وظایف شبانه مراقبت از نوزاد را انجام دهد. یک شب خواب و استراحت کافی می تواند تفاوت مثبتی در شما ایجاد کند. با مراجعه به کلینیک پایا در پاسداران و انجام روش های درمانی، می توانید اختلال خواب خود و نوزاد تان را درمان کنید و به آرامش بیشتری دست یابید.
راهکارهایی برای درمان اختلال خواب نوزادان و کودکان
اینک ببینیم آیا می توانیم با روش هایی نوزادان مان را به کمی خواب بیشتر و اداریم؟ احتمالاً به این منظور از روش های متفاوت و متعددی می توانیم استفاده کنیم. بعضی از این روش ها برای نوزاد فعلی شما مؤثرند ولی ممکن است برای فرزند بعدی بی اثر باشند. پاره ای ممکن است به نظر شما بسیار منطقی باشند در حالی که از دید مادر دیگری احمقانه هستند. پیش از رسیدن به برنامه های متفاوت اجازه دهید مسائل نسبتاً مهم خواب را بررسی کنیم. شاید در جایی اهمیت یادگیری خوب خوابیدن نوزادتان و در نتیجه آن ایجاد اتکاء به نفس در او را مطالعه کرده باشید. من شخصاً به این مسئله معتقد نیستم. فکر نمی کنم به علت این که در شش ماهگی خواب رفتن در تنهایی را به آن ها یاد نداده ام، آنان دربارۀ توانایی های شان در مورد پایین رفتن از سرسره یا جدا شدن از من در اولین روز دوره پیش دبستانی دارای اعتماد به نفس کمتری بوده اند. شاید در جایی خوانده باشید که نوزادها اگر در تخت شان تنها باشند، بهتر میخوابند؛ ولی اگر نوزاد را تمام مدت در آغوش بگیرید، راحت و طولانی مدت می خوابد؛ در حقیقت او در چنین حالتی عالی می خوابد. وقتی کودک را می خوابانید چراغ ها را خاموش کنید. نوزادان تا دو سالگی از تاریکی نمی ترسند بنابراین چرا عادت روشن بودن لامپ را در آن ها ایجاد کنیم؟ با انجام بعضی از این روش ها ی توان به درمان اختلال خواب نوزادان و کودکان کمک کرد.
دیگر راهکارهای درمان اختلال خواب نوزادان
علاوه بر روش های خواب برنامه ریزی شده، کارهای ساده و مفید دیگری می توان انجام داد؛ البته مانند هر روش دیگری این کارها برای تمام نوزادان مؤثر نیستند، اما سودمند هستند و ممکن است برای فرزندان شما کارآمد باشند. زمان نوزادی فرزندتان اجازه دهید او در آغوش تان به خواب فرو برود، سپس به آرامی او را در محل مخصوص قرار دهید. در حالی که تمام مدت یک دست را روی قفسه سینه اش قرار داده اید، بعد از پایین گذاشتن او برای لحظه ای هر دو دست را روی بدنش قرار دهید و سپس به آرامی آن ها را بردارید. بیدار نگه داشتن کودک در روز زمانی که خسته است موجب خواب بهتر او در شب نمی شود، بلکه او را بد قلق تر می کند. در هر صورت تنظیم ساعت چرت های کوتاه مدت آثاری دارد و خواب بعد از ظهر کودک بسیار بهتر از بیدار ماندن او در تمام بعد از ظهر و سپس خوابیدن در ساعت ۵ است. نگران ایجاد عادت ناخوشایند در کودک زیر سه ماه نباشید؛ اگر این روش برای شب مؤثر باشد به اندازه کافی مفید بوده است. هنگام خواب نوزاد، منزل شما نباید الزاماً سکوت یک کتابخانه را داشته باشد. اجازه دهید رادیو روشن باشد، ظرف و ظروف صدا کنند و زنگ در به صدا درآید. کودک به زودی خوابیدن با این سر و صداها را خواهد آموخت و شما به جای راه رفتن روی نوک انگشتان پا قادر به یافتن و داشتن آرامش خواهید بود. با توجه به عادات فرزند خود می توانید یکی از روش های گفته شده را انتخاب کنید تا به درمان اختلال خواب نوزاد خود بپردازید.
تاثیر حرکت بر درمان اختلال خواب نوزادان
در زندگی روزمره مادران کتاب های بسیاری دربارۀ خواب مطالعه می کنند، دربارۀ آن با دوستان شان گفت وگو می نمایند و سپس آنچه را برای شان مؤثر است، انجام می دهند. البته گاهی با هیچ کس دربارۀ آن صحبت نمی کنند؛ زیرا از رعایت نکردن قوانین احساس شرمندگی و تقصیر می نمایند. مادری که در پارک ملاقات می کنید به شما می گوید نوزادم حتماً تمام شب را می خوابد ولی نمی گوید که از نظر او تمام شب از ساعت ۱۲ تا ۴ نیمه شب است. در حالی که متخصصان خواب ممکن است به مادرانی که در فروشگاه های بزرگ چرخ خرید شان را از لوازم کمک خواب از ویبراتور های لرزاننده های خودکار تخت نوزاد تا نوار های صوتی صدا های اقیانوس انباشته اند، بخندند اما بعضی از مادران ادعا می کنند، که این محصولات مؤثر بوده اند. حرکت معمولاً مؤثر است بنابراین دنبال وسیله ای باشید که کودک را بجنباند یا حرکت ریز جهشی داشته باشد. علاوه بر استفاده از یک صندلی جنبان یا سبد آویخته مخصوص بچه می توانید در حالی که روی توپ مخصوص ورزشی نشسته اید، کودک را در آغوش بگیرید. نشستن روی این توپ و حرکت مختصری روی آن علاوه بر این که موجب استراحت شماست، بر قدم زدن در اتاق برای خواب کردن کودک ارجح است. اگر روش بدون استفاده از دست مورد نظر شما باشد یک تاب کوکی یا صندلی لرزنده و جهنده کودک را آرام به خواب فرو می برد. در ضمن آشپزی، او را در آشپزخانه قرار دهید یا صندلیش را روی ماشین لباسشویی بگذارید اما هرگز او را بدون نظارت رها نکنید. زمزمه زیر لبی مداوم ممکن است برای اختلال خواب نوزادتان مؤثر باشد. دستگاه ضبط صوت خودکاری تهیه و نوار های لالایی یا آهنگ های آرام بخش مورد علاقه تان را برای کودک پخش کنید. در صورتی که هیچ یک از این روش ها موفقیت آمیز نبود، می توان از خودرو استفاده کرد. مجموعه سرعت گیر های بالا و پایین برنده، حرکت ریز و یکنواخت خودرو و صدای کارکرد موتور آن، بسیار مؤثر خواهد بود. شاید بسیار غیر عملی و یا به نظر شما آرام بخش باشد ولی مسیر مورد علاقه من برای رانندگی و خواباندن نوزادم رفتن به کنار دریا بود که در آنجا خودرو را رو به امواج پارک می کردم و سپس از مطالعۀ کتابی لذت می بردم.
یکی از مشکلات حسی شایع در آسیب سیستم اجرایی مغزی، استرگنوزیس می باشد که اهمیت بسیار زیادی در عملکرد های دستی روزانه فرد دارد. استرگنوزیس در فرآیند ادراک و بازشناخت اشیاء و ویژگی هایشان توسط لامسه به تنهایی می باشد. این توانایی نیازمند پردازش حسی اطلاعات در مورد یک شیء، بافت، اندازه، جنبه های فضایی و دما برای شکل دادن یک بازنمود لمسی که می تواند با دانش معنایی در مورد شیء جهت بازشناسی مقایسه گردد. ما به شناسایی لمسی برای تشخیص اشیاء که نمی توانیم ببینیم (جستجوی کلیدها در یک کیف یا پیدا کردن یک کلید برق در تاریکی)، برای هدایت و تعامل با محیط نزدیک زمانی که خارج از میدان بینایی می باشد یا زمانی که ما نمی توانیم بینایی را به سمت آن هدایت کنیم (نشستن روی یک صندلی، کنترل ماشین) و برای دستکاری کردن و جهت دهی اشیاء مناسب با استفاده از آن ها (نگه داشتن یک خودکار برای نوشتن، و بستن کراوات) متکی هستیم. شناسایی لمسی نیاز به پردازش و یکپارچگی حواس عمقی و کوتانئوس دارد. حس عمقی اطلاعاتی در مورد شکل و موقعیت دست ها و حرکات مفاصل و عضلات در فعالیت دستکاری شیء و انعطاف پذیری سطوح، ویژگی های فضایی و بخش های در حال حرکت فراهم می کند. دستکاری اشیای موجود در دست یک توانایی مهم است، که نیاز به زبردستی دارد، و این مسئله را دنبال می کند که مشکلات برنامه ریزی حرکتی ممکن است سبب شناسایی لمسی ضعیف گردد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با در نظر گرفتن تخصصی ترین درمان های در حیطه درمان اختلال پردازش حسی همچون کاردرمانی حسی و درمان یکپارچگی حسی به کودکان مبتلا به استرگنوزیس هم کمک می کند.
تحقیقات و نوشته های بسیاری در مورد ادراک فضایی بینایی و آگنوزی بینایی وجود دارد، اما آگنوزی در سایر مدالیته های حسی نیز اتفاق می افتد و می تواند مشکلات معناداری برای افراد ایجاد کند، و روی استقلال عملکردی، امینت و عملکرد در دامنه ی وسیعی از آکوپیشن ها تأثیر می گذارد. بخاطر این که تحقیقات و توجهات کلینیکی بسیاری درباره ی آسیب سیستم های ادراکی بینایی وجود دارد، آگنوزی در سایر مدالیته های حسی در خطر حذف شدن یا نادیده گرفتن شدن تأثیر آن ها روی عملکرد و کیفیت زندگی می باشند. زمانی که ضربه ی مغزی سبب نقایص حسی- پیکری اولیه می گردد، از نقایصی لمسی- ادراکی ممکن است چشم پوشی گردد. زمانی که آسیب های حرکتی وجود دارند تمرکز روی توانبخشی ممکن است روی بهبود عملکرد حرکتی بدون بازشناخت امکان نقایص حسی اولیه یا آگنوزی لمسی که منجر به عملکرد ضعیف و فقدان پیشرفت در بهبودی می شود، باشد. همچون آگنوزی بینایی، از روش های کاردرمانی برای درمان آسترگنوزیس نیز استفاده می شود.
آستروگنوزیس چیست؟
همانند آگنوزی بینایی، شناسایی لمسی نیز شامل مراحلی می باشد؛ پردازش حسی پایه، یکپارچگی حسی و ارتباط معنایی. یک آگنوزی ممکن است به دلیل وقفه ی یکپارچگی، که شناسایی لمسی درکی نامیده می شود، یا به علت اختلال در اکتساب معنایی، که شناسایی لمسی ارتباطی نامیده می شود، باشد. مطالعات موردی افرادی با ضربه به نیمکره ی مغزی در یک ساعت نشان داده است که آگنوزی لامسه اغلب به علت ضربه به کرتکس پاریتال و اکسیپیتو تمپورال ایجاد می شود، که به ندرت از سایر مشکلات ادراکی شناختی تفکیک می شود، و ارزیابی های اختصاصی بسیار کمی برای آن وجود دارد، که داده های موجود برای درمان آن را بسیار محدود می کند. روش های نوین و تخصصی کاردرمانی تحت نظر فرد متخصص به درمان اختلال پردازش حسی و استرگنوزیس کمک می کند.
اثرات آسترگنوزیس
برای افرادی که با نقص در ادراک بینایی، جهان، ناآشنا، عجیب و گمراه کننده به نظر می رسد. در محیط خانه، زمانی که موارد را نتوان شناسایی کرد، انجام دادن فعالیت های روزمره زندگی سخت است. ابزار مناسب برای یک هدف خاص انتخاب نمی شود. ظروف مواد غذایی در کابینت نمی توانند بر اساس شکل و رنگ انتخاب شوند. در لباس پوشیدن، موارد لباس پوشیدن نمی توانند انتخاب شوند، مخصوصا زمانی که روی هم باشند و روی یک پوشش تخت باشند. لباس ها وقتی وارونه یا پشت و رو هستند، ممکن است شناسایی نشوند. ممکن است مشکل در شناخت اموال شخصی مانند محتویات یک کیف دستی، وجود داشته باشد. لذت بردن از پیاده روی در اطراف گل های فراوان، کمتر از گذشته است. در محیط بیرون، موارد را نمی توان در قفسه ها شناسایی کرد و ممکن است مشکلی در دسته بندی سکه ها برای پرداخت به صندوق وجود داشته باشد. در خیابان، سرعت و مسافت حرکت ماشین ها را نمی توان به حد کافی برای حفظ امینت تخمین زد. پیگیری فعالیت های اوقات فراغت ممکن است توسط ناتوانی در تخمین فاصله ی بالا رفتن توپ، خدشه دار شود. شناخت چهره ای ضعیف، تعاملات اجتماعی با فامیل، دوستان و همسایگان را تحت تأثیر قرار می دهد و منجر به انزوای اجتماعی می شود. مشاوره به بستگان و دوستان در مورد اهمیت بیانان چهره ای و صدا می تواند استرس فرد را کاهش دهد.
آگنوزی در لامسه، شنوایی و بویایی، هم چنین می تواند زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد. آگنوزی لامسه باعث ایجاد مشکل در فعالیت هایی که خارج از محدوده ی دید هستند، می شود. کشیدن زیپ عقب و یافتن سکه در جیب، مثال هایی از این دست هستند. فعالیت های کاری با استفاده از ماشین آلات و تجهیزات اغلب شامل عملیات دستکاری کردن خارج از دید می باشند. آگنوزی شنوایی ممکن است منجر به ناتوانی در افتراق صدای افراد مختلف شود. او ممکن است تلویزیون و جاروبرقی را روشن بگذارد و از اینکه سمعکش شکسته است، شکایت کند. آگنوزی بویایی وقتی که بوی گاز، دود و غذای سوخته نادیده گرفته شود، عوارضی برای امنیت دارد. با استفاده از روش های کاردرمانی همچون کاردرمانی حسی می توان به کاهش اثرات استرگنوزیس کمک کرد.
روش های درمانی آسترگنوزیس
پردازش ادراکی پایه باید مقدم بر عملکردهای شناختی پیچیده ارزیابی شوند. آگنوزی اشیاء می تواند با استفاده نادرست از اشیاء در فعالیت ها تظاهر کند، که در آپراکسیا نیز دیده می شود.
استفاده از محیط طبیعی برای غربالگری نقایص پایه ای ادراک بینایی، برای مثال، از فرد بخواهید تمام فنجان های همرنگ و هم اندازه را از قفسه انتخاب کند (اسکن بینایی، تطابق شکل و رنگ)، یا انتخاب یک مورد خاص از یک کمد لباس و شناسایی دکمه و جیب ها در آن (شکل از زمینه)
مشاهده فرد در حال انجام دادن فعالیت های زندگی در محیط طبیعی، برای تأثیر عملکردی آسیب ها در فعالیت ها مانند؛
شناسایی دوستان و نزدیکان از طریق بینایی
مکان یابی موارد نام برده شده در یک اتاق (شناخت اشیاء و نامگذاری)
یافتن چندین باره ی یک مورد در جهت گیری های متفاوت (ثبات شیء)
ثبت نوع و تعداد خطاها در عملکرد فعالیت ها
استفاده از اجزای ارزیابی های استاندارد برای تشخیص و اندازه گیری نقایص خاص ادراک بینایی و هر تغییری در طول زمان.
دیگر روش های درمانی
روش بازسازی استرگنوزیس ممکن است شامل تمرین تکرار شونده ی مسدود شده از تمریناتی از قبیل مکانیابی و نامگذاری اشیاء، تطبیق رنگ و شکل، اسکن در سراسر میدان بینایی برای اشیاء در مکان های مختلف، باشد. برنامه های کامپیوتری و برگه های کاری می توانند برای تمرینات شکل از زمینه و اسکن کردن، به کار رود.
شواهد محدودی برای حمایت ارزش برنامه های بازسازی از نظر میدان تاثیرگذاری هرکدام از تمرینات که باعث بهبودی های عملکردی شده اند، وجود دارد. رژیم های تمرینی تنها می تواند باعث بهبودی در وظایف مشابه شود (انتقال نزدیک) و نمی تواند به زندگی روزمره تعمیم پیدا کند. درجه بندی با افزایش تعداد یا گوناگونی اهداف، پیچیدگی و گوناگونی شرایط و کاهش راهنماهایی که طی فعالیت داده می شود، اتفاق بیافتد.
نامگذاری، مکان یابی و شناسایی اشیاء و مردم می توانند با روال روزمره عجین شوند، هر دو برای به حداکثر رساندن بازسازی و برای کمک به سازگاری توسط ارتباط اشیاء و مردم با محیط.
سازگاری با محیط و اشیاء و استفاده از تکنیک های جبرانی برای بهینه سازی استقلال و عملکرد امن مهم هستند:
فراهم کردن اشیاء و ابزار در رنگ های خاص تا فرد را قادر سازد که اشیاء را بوسیله ی ارتباط با رنگ بشناسد (برای مثال همه لیوانها در رنگ زرد روشن)
شناسایی اشیاء با لمس (استرگنوزیس سالم باشد)
تشویق دیگران به اینکه خودشان را در ملاقات ها به صورت زبانی توصیف کنند.
حصول اطمینان از اینکه محیط، طبیعی و منظم است و به طور مداوم سازماندهی شده است به طوری که اشیا را می توان در جای ثابتی به آسانی پیدا کرد.
مشارکت خانواده بسیار مهم می باشد. مشارکت و همکاری با اقدامات تطبیقی که به خانه منتقل می شود همچنین روش های نوین کاردرمانی باعث استقلال بیشتر افراد می گردد. فهم طبیعت نقص ادراک بینایی، اعضای خانواده را قادر می سازد که استراتژی های تدبیری و اصلاحی را برای شرایط موجود و شرایط آینده ادامه دهند.
آگنوزی بینایی هنگامی بروز پیدا می کند که در امتداد مسیر هایی که لوب پس سری مغز را به لوب جداری متصل می کنند، آسیب سیستم اجرایی مغزی ایجاد گردد. آگنوزی بینایی نوعی اختلال عصبی است که غالبا در نتیجه آسیب به نقاط خاصی از مغز، توانایی تشخیص چهره ها، صدا ها و مکان ها از دست می رود. آگنوزی بینایی، ناتوانی در شناخت اشیاء آشنا توسط چشم در غیاب آسیب آشکار بینایی یا هوشی است. آگنوزی به معنای واقعی کلمه «عدم آگاهی» معنی می دهد. آگنوزی خالص در بالین به ندرت دیده می شود اما بسیاری از موارد خاص آگنوزی بینایی اشیاء در نوروسایکولوژی شناختی گزارش شده است. از دیدگاه متخصصان در بهترین حالت اگر آگنوزی بینایی تنها بر یک مسیر اطلاعاتی مغز اثر گذار باشد، احتمال دارد بیمار بتواند همچنان فکر کند، حرف بزند یا ارتباط برقرار کند. از جمله روش های درمانی آگنوزی بینایی، کاردرمانی است. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با انجام نوین ترین روش های درمانی از جمله تمرینات اتاق تاریک بینایی و کاردرمانی در منزل و… به درمان آگنوزی بینایی کمک می کند.
آگنوزی بینایی اشیاء ابتدا توسطLissauer در سال 1900 به دو نوع عمده تقسیم شد که این دو نوع عبارت اند از:
آگنوزی وابسته به ادراک: ناتوانی در شکل دادن بازنمود درکی ثابت از اشیا. مشکلات شناسایی بر پایه ی آسیب در ادراک بینایی می باشند. بیمار نمی تواند اشکال یا اشیاء را تطبیق دهد یا کپی کند و همچنین قادر به شناسایی و نامگذاری اشیاء از طریق لمس یا صدا هستند.
آگنوزی ارتباطی (معنایی): عدم توانایی در شناخت اشیاء آشنا وقتی که ادراک بینایی سالم است می باشد. بیمار می تواند اشیاء و اشکال را کپی کرده و رسم کند. آنها می توانند اشیا را با توصیفات کلامی از ساختارشان نامگذاری کنند اما نمی توانند عملکرد آن را توصیف کنند. یک بازنمود ذهنی می تواند شکل بگیرد اما نمی تواند با دانش های ذخیره شده از اشیاء و موارد استفاده آنها، ارتباط برقرار کند.
آگنوزی وابسته به ادراک معمولا در ضایعات نیمکره ی راست و آکنوزی ارتباطی در ضایعات نیمکره ی چپ، به خصوص لوب تمپورال چپ، اتفاق می افتد. آگنوزی ارتباطی می تواند به عنوان قطع ارتباط از مسیر «چه» تعریف شود. به وسیله روش های درمانی کاردرمانی از جمله کاردرمانی در منزل می توان به درمان انواع آنوزی بینایی کمک کرد.
تست های آگنوزی بینایی
در سال 1980 تست های پیچیده ی بیشتری برای آگنوزی بینایی ایجاد شد، برای مثال، ارائه ی اشیاء در یک موقعیت غیرمعمول با کمترین ویژگی ها در شکل های شبح و سوار. تست عملکرد اشیاء شامل تطبیق دادن یکی از موارد تست (چتر بسته شده) با یک شیء یا همان عملکرد (چترباز) یا یک شیء مشابه از نظر بینایی با عملکرد متفاوت (عصای راه رفتن). این مطالعه تفاوت های بین دو نوع آگنوزی بینایی اشیاء را با دو دسته ی عمده پیدا کرد. تبیینی از آگنوزی شیء توسط فرح در 1991 ایجاد شد که تمرکز بر کل محور یا جزء محو بودن پردازش برای شناسایی داشت. فرح پیشنهاد کرد که شناخت اشیاء که هر دو نوع پردازش جزء و کل محور را درگیر می کند، در وسط زنجیره ای بین شناخت صورت (پردازش کل محور) و شناخت کلمات (پردازش جزءمحور) جای گرفته است. این فرضیه بر اساس بازبینی تمام موارد منتشر شده در نوشته ها می باشد. مردم با آگنوزی اشیاء اغلب آگنوزی صورت (or alexia) هم دارند، اما دو شرایط دیگر معمولا به تنهایی اتفاق می افتد. تست های کاردرمانی آکنوزی بینایی در انتخاب بهترین روش درمانی این اختلال بسیار کمک کننده می باشد.
آگنوزی بینایی و تشخیص دیگران
برخی افراد با آگنوزی بینایی میتوانند برخی اشیاء را بهتر از دیگران تشخیص دهند. فرح و دیگر نویسندگان افرادی با آگنوزی را گزارش داده اند که می توانند نقاشی ها و موجودات زنده را نام ببرند ولی نمی توانند موجودات غیرزنده را نام ببرند. این مطالعات که توسط مطالعات PET scan حمایت می شوند، اشاره می کنند. پردازش متفاوت یا قسمت های متفاوت از مغز در شناخت موجودات زنده با غیرزنده، درگیر هستند. این مشاهده به عنوان آسیب خاص دسته بندی، شناخته می شود. تاکنون هیچ گزارشی از تفکیک دوجانبه داده نشده است. فردی که می تواند موجودات غیرزنده را بشناسد ولی نمی تواند موجودات زنده را نام ببرد. تحقیقات بسیار جدیدتر به استفاده از خطوط نقاشی برای محرکات در این تست به عنوان منبع ویژگی دسته آشکار، اشاره دارد. موجودات زنده مواردی هستند که از طریق کلمات بسیار آشناتر از تصاویر هستند، و نقاشی کردن از آن ها بسیار پیچیده تر از موجودات غیرزنده می باشد. در آگنوزی بینایی، توانایی تشخیص چهره ها از دست می رود که با کمک کاردرمانی می توان به بهبود آن کمک کرد.
ارتباط آگنوزی بینایی و کارهای روزمره
تصور مشکلاتی که افراد با آگنوزی با آن ها روبرو هستند، سخت است، افرادی که با محیط بینایی سردرگم کننده مجاور هستند. برای برخی هیچ چیز به نظر آشنا نمی آید و شکل های پایه به سوی سردرگمی می روند. برای دیگران جزئیات اشیاء شکل طرح کلی را مبهم می کند. این همانند این است که از طریق یک تلسکوپ نگاه کنی و سعی کنی که دید را در جهت های مختلف به یاد آوری. برخی افراد یک بهبودی در ماه های اولیه ی بعد از شروع نشان می دهند. برای دیگران مشکل در طول زندگی باقی می ماند. موارد مورد علاقه می توانند در هامفری و ریدوک 1987 و ساکس 1985 خوانده شوند. ارتباط بین تقص ادراک بینایی با عملکرد در کارهای روزمره زندگی در بیماران سکته ای بررسی شده است. ماهیت و تعداد تست های استفاده شده در هر مطالعه، متفاوت بوده است اما نتایج پیش بینی می کند که حضور نقص بینایی- درکی در ضایعه های نیمکره ی راست و چپ باعث تأثیر منفی روی عملکرد مهارت های روزمره زندگی فرد می شود. در خصوص بهبود انجام کار های روزمره زندگی در اثر به وجود امدن آگنوزی، روش های کاردرمانی بسیار کمک کننده و اثرگذار است.
آگنوزی بینایی و عدم شناخت چهره
توانایی شناسایی چهره در راه عملکرد زندگی هر روزه ی ما بسیار برجسته است. شناخت چهره، پایه ی تمام تعاملات ما با دیگران می باشد. یک چهره اطلاعات بسیار بیشتری از صورت را ارائه می دهد. مشترک با اشیاء یک چهره می تواند به عنوان یک ساختار بینایی، پردازش و وقتی از زاویه های متفاوت دیده شود، به عنوان یک چهره شناخته شود. جزئیات شکل و اندازه ی چشم ها، بینی و دهان و بافتار پوست هر چهره را یکتا و مشابه می سازد. در یک چهره، ما با بیان احساسات و عواطف و حرکات لب ها در گفتار روبرو هستیم. در اوایل رشد، یک نوزاد حرکات سر و چشم ها را برای تعقیب صورت فردی که در دیدش هست، تکان می دهد و می تواند بیانات چهره ای آن ها را کپی کند. ما می توانیم یک عضو فامیل، یک دوست یا همکار را از طریق صدای او، نگاهی گذرا یا از حالت چهره ای خاص او بشناسیم. شناخت یک فرد از طریق یکپارچگی اطلاعات در مورد فرد حمایت می شود. برای مثال: سن، جنسیت، کار و رفتار. دلایل مختلفی برای شکست در شناخت یک فرد وجود دارد اما قبل از اینکه اسم او را به یاد آوریم باید بدانیم که آن فرد کیست. مطالعات نوروسایکولوژی روی این سوال تمرکز دارند: «آیا شناخت چهره، خاص و متفاوت از اشیاء میباشد؟» برخی حمایت ها برای پردازش متمایز چهره، مطالعات وارونگی چهره را ارائه می کنند. برای درمان بهتر عدم شناخت چهره ها یا همان آگنوزی بینایی بهتر از روش های گوناگون کاردرمانی استفاده شود.
درمان آگنوزی بینایی و کاردرمانی
وقتی عکس هایی از افراد مشهور در جهت معمولی و برعکس به افراد سالم ارائه شد، شناخت برای موقعیت مستقیم، سریع و برای موقعیت برعکس، آهسته تر است. این تأثیر واژگونی در اشیاء خیلی کمرنگ تر می باشد. نتایج مطالعات تصویربرداری در افراد سالم مناطق متفاوتی از لوب تمپورال را که وقتی چهره های مستقیم شناسایی می شوند، که در مقایسه با نوع وارونه، فعال هستند، نشان می دهد. این مشاهدات اشاره دارد که الگوها ازچهره مستقیم و وارونه در حافظه جدا از هم ذخیره می شوند. مطالعات اولیه از مراحل پردازش در نروسایکوژی شناختی، بر اساس مطالعه ی افراد سالم و افراد با مشکل در شناخت چهره های آشنا، که به یک مدل از شناخت چهره که توسط بروس و یونگ در 1986 توصیف شده، تکیه می کنند. تحقیقات جدیدتر بر جزئیات پردازش موازی از اطلاعات بیوگرافی، تمرکز دارند. مدلی که گفتیم، بر پایه ی مدل بوس و یونگ می باشد. که این مراحل عبارت اند از:
آنالیز ادراک بینایی، موارد بینایی یک چهره اعم از چشم، بینی، دهان و … را متمایز می کند. اختلال در این مرحله اولیه به معنی ناتوانی در تمایز قائل شدن بین ویژگی های پایه ای چهره می باشد وبه احتمال زیاد منجر به مشکلات عدیده ی ادراکی می شود.
تمایز توصیف ساختار بینایی یک چهره از اشیاء و سایر موارد، با توانایی تطبیق چهره ها نشان داده می شود. پردازش موازی در مدل ها برای آنالیز بیانات و حرکات چهره ای (لبخوانی) در این مرحله اتفاق می افتند.
واحدهای شناخت چهره شامل اطلاعات ساختاری در مورد شناخت چهره ها هستند که اجازه می دهد یک چهره خاص شناسایی شود نه یک شخص خاص. این چهره ای است که آشنا به نظر می رسد؟
گره هویت شخص، اطلاعات ذخیره شده ی افراد شناخته شده خاص می باشد. آیا این اشخاص را می شناسم؟
نتایج پردازش بیانات چهره ای و زبان صورت با یکدیگر و با اطلاعات بیوگرافی از سن، فرهنگ و کار و … این سطح توسط سیستم معنایی و حافظه، دسترسی پیدا می کند (برچسب سیستم شناختی).
بازیابی اسم مرحله ای برای دستیابی به اطلاعات ذخیره شده ی اسم افراد آشنا می باشد. من این فرد را می شناسم. اسم او چیست؟ اختلال در این مرحله به معنی این است که فرد می تواند شناسایی کند ولی نمی تواند نام ببرد.
مدل نشان می دهد که تولید اسم می تواند فقط از گره شناسایی شخص که به نوبه خود اطلاعات بیوگرافی در مورد فرد را ذخیره می کند، در دسترس باشد. این بدین معنی است که ما نمی توانیم بدون اینکه اطلاعات دیگری مثل کار یا رابطه از فرد را داشته باشیم یکی اسم را به یک چهره بدهیم. با مطالعه ای تأیید شد که از مردم می خواست که یک دفتر خاطرات روزانه از مشکلات خود در شناخت چهره نگه دارند (یونگ و همکاران- 1985) هیچ موردی گزارش نداد که اسم یک فرد را دانسته است بدون اینکه همزمان اطلاعاتی در مورد او داشته باشد. فقط تعداد کمی توانستند اطلاعاتی را در مورد افراد به یاد آورند اما نه اسم آن ها. یکی از بهترین گزینه های درمانی آگنوزی بینایی و آپراکسی و این گونه موارد، کاردرمانی می باشد.
کاردرمانی اتاق تاریک به افرادی که دچار اختلالات حسی هستند کمک می کند و هم چنین به بکارگیری حواس مختلف آن ها کمک می کند. کاردرمانی اتاق تاریک و تمرینات اتاق تاریک می تواند زندگی یک کودک یا حتی فرد بزرگسال را تغییر دهد. تجربه های حسی که از تمرینات اتاق تاریک می تواند به عنوان راهکاری باری درمان افرادی که در برقراری ارتباط و تعامل با دیگر افراد مشکل دارند، استفاده شود. در سال 1920 روانشناسان گشتالت، پیشنهاد دادند که درک برای تولید «شکل خوب» سازماندهی شده است. آنها واژه ی “Figure ground” را معرفی کردند. در دنیای بصری، ما کل اشیاء را در یک پس زمینه میبینیم. تمامی موارد و اشیاء که ما استفاده میکنیم باید از سطحی که سایر اشیاء روی آن هستند و یا همپوشانی دارند، جدا شود. ادراک بینایی محیط را به زمینه و پس زمینه تقسیم میکند. گروهبندی رنگ، شکل و عمق هم است که زمینه را تشکیل میدهند و آن را از پس زمینه جدا میکند. بسیاری از توهمات بینایی عکسهایی هستند که در آن زمینه و پس زمینه میتوانند با هم عوض شوند. یک فرد با آسیب در شکل و زمینه در برداشتن اشیاء وقتی که در مجاورت اشیاء دیگر هستند، مشکل دارند، برای مثال، یک چنگال در یک کشوی کارد و چنگال. فرد نمیتواند اشیاء را پیدا کند. برای مثال، صابون در حمام، یک شانه در کشو و یا یک فنجان در جافنجانی. کلینیک کاردرمانی تخصصی دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصصین کاردرمانی اتاق تاریک و انجام بهترین تمرینات اتاق تاریک به درمان مشکلات حسی کودکان و هم چنین اختلالات پردازش حسی می پردازد.
درک عمق تا حدودی از تفاوت در تصویری است که از شیء از طریق شبکیه ی هر چشم به مغز میرسد، اگرچه راهنماهای دیگری نیز در زمینهی بینایی وجود دارد که اطلاعات را در مورد عمق، بهبود میبخشد اگر یک شیء تا حدودی یکی دیگر را مبهم میکند، شیء کامل به نزدیکتر درک میشود. وقتی که اشیاء مشابه به نظر در اندازه متفاوت باشند، آن شی که بزرگتر است، نزدیکتر درک میشود و شی کوچکتر دورتر. خطوط موازی به نظر همگرا و بافتها در دور، بهتر هستند. ادراک عمق، پایه ی توانایی ساخت و ساز و یافتن مسیر اطرافمان هست. حرکات در محیط راهنماهایی در مورد عمق به ما میدهند. وقتی که در یک ماشین در حال حرکت هستید، ویژگی های نزدیک صحنه ی بصری مانند قطبهای تلگراف، به نظر سریع حرکت میکنند، در حالی که درختهای دور به نظر آرام حرکت میکنند. به کمک روش های موثر کاردرمانی اتاق تاریک یا به کارگیری تمرینات اتاق تاریک توسط متخصص می توان به بهبود درک عمق کمک کرد.
ثبات ادراکی و تمرینات اتاق تاریک
ثبات ادراکی یکی از ویژگی های ادراک بینایی است که به ما اجازه میدهد که اشکال و اشیاء را زمانی که در شرایط مختلفی ارائه میشوند، شناسایی کنیم. تمییز اندازه، قسمتی از ثبات شکل میباشد. ما میتوانیم یک شیء را در اندازه های مختلف از اشیاء و اشکال دیگر تمییز بدهیم. میز من وقتی که در یک متری ایستاده ام یا در شش متری اتاق هستم، همان اندازه به نظر میرسد. وقتی که نسبت به اتاق حرکت میکنم، اگرچه تصویر میز روی شبکیهی من تغییر میکند اما من حرکتی در میز نمیبینم. اگر سرم را به یک سمت بچرخانم، تصویر شبکیه باز هم تغییر میکند، اما میز همانطوری به نظر میرسد. وقتی ما یک شیء را در اندازهها، جهات و روشناییهای مختلف میبینیم. شکل شبکیه ای متفاوت است، اما ما شیء را یکسان شناسایی میکنیم. اگر یک شیء ناآشنا ببینیم وقتی که آن را از پایین و بالا یا زوایه های مختلف ببینیم باز هم می توانیم آن را همان شکلی شناسایی کنیم. این به عنوان ثبات ادراکی شناخته میشود و بدون آن دنیای بینایی بسیار گیج کننده خواهد بود. ادراک بینایی شاید با اطلاعات اضافی که در پسزمینه هستند، تعریف شود. توهمات بینایی وقتی ایجاد میشود که محیط، اطلاعات ثباتی ادراکی ناواضحی را تحریک میکند. افراد با نقص در ثبات ادراکی در شناسایی اشیاء یا اجسام آشنا وقتی که در یک جهت غیرمعمول یا بدون پسزمینه باشند، مشکل دارند. آنها ممکن است مشکلاتی در وظایف آشپزخانه و انتخاب موارد مناسب و استفاده صحیح از آنها داشته باشند. در لباس پوشیدن، یک لباس وقتی وارونه یا پشت و رو باشد میتواند شناسایی نشود. به کمک کاردرمانی اتاق تاریک و با استفاده از بهترین تمرینات اتاق تاریک می توان به درمان نقص در ثبات ادراکی و تقویت توجه پرداخت.
رابطه حرکت و تمرینات اتاق تاریک
ادراک بینایی شامل تفسیر حرکاتی که در محیط اتفاق میافتد، است. حرکت، موارد را در زمینه خودشان از هم جدا میکند که شناسایی یک فرد در حال حرکت در میان سایر افراد راحتتر است. ما جهت باد را از حرکت درخت ها میبینیم. جهت حرکت یک اتوبوس را از توالی تصاویر ارسالی به شبکیه میشناسیم. میتوانیم سرعت عبور و مرور را از حرکت ماشین ها در طول جاده تخمین بزنیم. پردازش ادراکی حرکت یک بخش مهم از تمامیت ادراک بینایی ما میباشد. موارد شدید مشابه، گزارش نشده است اما دیده شده است که TMS روی کرتکس بینایی میتواند توانایی قضاوت برای حرکت محرک به راست یا چپ را تحت تأثیر قرار دهد. این شرایط «اکینتوپسیا» فقط میتواند در ضایعات دوطرفه اتفاق بیافتد. مطالعات موردی آسیب های ادراک رنگ بدون از دست دادن ادراک حرکتی گزارش شده است. بنابراین مطالعه موردی که در بالا ارائه شد، تفکیک دوگانه و شواهد برای پردازش جداگانه ی رنگ و حرکت را حمایت میکند. به طور خلاصه، ادراک رنگ، شکل، عمقِ، حرکت، شکل از زمینه و ثبات ادراک، پردازش اولیهی «پایین به بالا» را شکل میدهند که با پردازش «بالا به پایین» برای بازشناخت از محیط، تعامل دارد و با تمرینات اتاق تاریک و کاردرمانی اتاق تاریک می توان به بهود پردازش کمک کرد.
فلج مغزی یا CP از اختلالات عصبی می باشد که در مغز در حال رشد اتفاق میافتد. به صورت میانگین از هر ۱۰۰۰ کودکی که متولد میشود ۲ تا ۳ کودک در جهان دچار فلج مغزی هستند. تشخیص زودهنگام و دقیق نوع فلج مغزی در روند درمان این کودکان بسیار حائز اهمیت است. فناوری‌های تصویربرداری مغز میتواند قسمتهای آسیب‌دیده مغز و یا قسمت‌هایی از مغز که به صورت طبیعی رشد نکرده‌اند را مشخص نماید و در تشخیص فلج مغزی مفید می باشد. تصویر برداری مغزی یا اسکن مغزی برای کودکان چند نوع مختلف دارد. با استفاده از روش های تصویر برداری مغز می توان برنامه درمانی مناسب جهت کاردرمانی و گفتاردرمانی کوکان فلج مغزی را تدوین نمود. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه خدمات کاردرمانی فلج مغزی و گفتاردرمانی فلج مغزی به صورت تخصصی فعالیت می نماید و به کمک تیم مجرب توانبخشی خود کودکان فلج مغزی را در استفاده از حداکثر توان خود یاری می نماید.
تشخیص فلج مغزی با تصویر برداری مغزی
سازماندهی ساختاری و عملکردی مغز امروزه میتواند با تکنیک های کیفیت بالا که در ۲۰ سال اخیر گسترش یافته اند عکس برداری شود. این تکنیک ها قادرند اطلاعات دو بعدی و سه بعدی از مغز را بازسازی کنند تصویربرداری تاثیر زیادی بر تحقیقات در نوروسایکولوژی داشته است. توموگرافی کامپیوتری (CT Scan) از یک پرتو اشعه ایکس فن شکل که یک برش از مغز را میبیند استفاده می کند. لوله ی اشعه ایکس دور سر میچرخد، بنابراین مغز از تمام زوایا دیده می شود. یک کامپیوتر تمام زوایا را ترکیب کرده و تغییر در بافت نرم در بخش آسیب دیده یکجا در یک عکس نشان داده میشود.
انواع روش های تصویربرداری از مغز
انواعی از روش های تصویربرداری از مغز وجود دارد: توموگرافی کامپیوتری فعالیت عملکردی را در مغز نشان نمی دهد اما اطلاعات مفیدی را در مورد تغییرات ساختاری فراهم می کند امروزه به صورت عمده از آن در تشخیص بیماریهای نورولوژیک به کار برده می شوند. توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) بعد از ۱۹۸۰ میلادی بطور فراوان برای نشان دادن نواحی از مغز که فعالیت زیادی دارند با حساسیت به میزان گردش جریان خون، استفاده شده است. فرد بصورت تزریقی یک محلول حاوی اشعه رادیو اکتیو ایزوتوپ پوزیترون را دریافت می کند که تجمع در مغز با نسبت مستقیم جریان خون موضعی مشخص می شود. نتیجه، نشان دادن عکسی از مغز است که نقاط شفاف تر نشان دهنده سطح بالاتری از فعالیت مغزی است طول زمان در دسترس برای استفاده تحقیقاتی از PET محدود است زیرا عکس ها با گذر زمان به سرعت محو می شوند. روش تفریق برای شناسایی قسمت هایی از مغز که در یک فعالیت شناختی خاص نقش دارند بصورت تقلید حرکتی مطرح می شود. عمل فعال:A از فرد خواسته میشود حرکات خاصی از دست که توسط آزمونگر انجام میشود را تقلید کند این کار یک اسکن از فعالیت حسی – حرکتی و شناختی مورد نظر را ایجاد می کند. عمل پایه :B از فرد خواسته می شود تا حرکات از پیش تعیین شده دست را در حال تماشای آزمونگر که حرکات مشابه دست در مرحله قبل را انجام می دهد باشد، اما این بار فرد آنها را تقلید نکند. اسکن تفریقی ، A منهای B ، منطقه ای از مغز را که مخصوص تقلید می باشد، شناسایی می کند.
تصویربرداری با تشدید مغناطیسی
تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (MRI) در اصل برای شناسایی بافت نرم در بدن بسیار واضح تر از X-RAY استفاده می شود. که در اوایل ۱۹۹۰ به Functional MRI گسترش یافت که مانند PET scanning گردش خون منطقه ای را در نواحی مختلف مغز بدون مداخله آسیب رسان از رادیوایزوتوپ ها در بدن ثبت می کند. در این تکنیک افزایش در جریان خون در یک منطقه فعال مغز توسط افزایش سطح گردش خون اکسیژنه نشان داده می شود. FMRI وضوح فضایی بهتری از PET دارد و می تواند در زمان طولانی تری ادامه داشته باشد. تحریک مغناطیسی مغز (TMS) با استفاده از یک سیم سیم پیچ محکم در روکشی از غلاف عایق پیچیده شده است یک جریان الکتریکی بزرگ از سیم می گذرد که یک میدان مغناطیسی که از پوست و جمجمه برای تحریک نورون ها در آن ناحیه عبور می کند. اثر TMS کوتاه است و فقط می تواند در کشف نواحی قشری در سطح مغز استفاده شود.
محدودیت های تکنیک تصویربرداری
محدودیت هایی در استفاده از تکنیک تصویربرداری وجود دارد. یک اسکن میتواند نواحی فعال در مغز را در حین انجام یک فعالیت شناسایی کند اما اعمال حیاتی میتواند همکاری هایی با سایر نقاط مغز داشته باشد. همچنین مورد باید در درون یک اسکنر دراز بکشد که انواع تحقیقات را که میتوان انجام داد را محدود میکند و زمان آزمایش نیز محدود است این تکنیک های جدید تصویربرداری دانش فعالیت مربوط به عملکردهای خاص شناختی را وسیع تر می کند. آنها برای ایجاد فرضیه های جدید مفید هستند و میتوانند با استفاده از سایر روش شناختی مورد سنجش قرار گیرند.
سوالات متداول:
1.برای تشخیص فلج مغزی از چه آزمایشی باید استفاده نمود؟
برای تشخیص فلج مغزی در ابتدا نیاز به معاینه کودک توسط متخصص مغز و اعصاب می باشد. پس از بررسی علائم جهت تشخیص میزان آسیب و نوع فلج مغزی از تصویر برداری مغزی استفاده می شود.
2. چه نوع تصویر برداری برای تشخیص فلج مغزی انجام می شود؟
انواعی از روش های تصویربرداری از مغز وجود دار .این تکنیک ها قادرند اطلاعات دو بعدی و سه بعدی از مغز را بازسازی کنند تصویربرداری تاثیر زیادی بر تحقیقات در نوروسایکولوژی داشته است، بسته به درخواست پزشک متخصص می توان از هر یک از این موارد استفاده نمود.
روش درکی-حرکتی در کاردرمانی حرکتی کودکان
