کودکان اختلال یادگیری در دوران دبستان با مشکلات زیادی روبه رو هستند. درمان اختلالات یادگیریدر کودکان نیازمند متخصصین کارآزموده جهت تشخیص اختلال یادگیری و علل آن می باشد. پس از تشخیص دقیق علل و طرح برنامه درمانی با توجه به مشکلات کودک مداخلات کاردرمانی و گفتاردرمانی مانند اتاق توجه بینایی، اتاق تقویت مهارت های شنیداری، کاردرمانی ذهنی و حافظه، سنسوری روم و… برای کودکان ارائه می گردد. همچنین در مواردی که کودک توانایی حضور در کلینیک و استفاده از امکانات مرکز را ندارند، درمان اختلال یادگیری در خانه یک راهکار مناسب است. درمان اختلالات یادگیری در منزل با استفاده از تمرینات کاردرمانی و گفتاردرمانی در زمینه یکپارچگی حسی، ادراکی حرکتی، واج شناسی، تقویت مهارت های حافظه و توجه و… انجام می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درمان اختلالات یادگیری در منزل
در این مطلب به ارائه چند نوع از خدمات کاردرمانی برای اختلالات یادگیری در منزل اشاره می شود. اولین یادگیری فرد یادگیری حرکتی است. یعنی واکنش های مناسب عضلانی و حرکتی مطابق نظریه کپارت، مشکل یادگیری کودکان ممکن است در همین مرحله آغاز شود، به این دلیل که پاسخ های حرکتی کودک در قالب الگوهای مربوط به آن قرار نمی گیرد. از اختلاف بین مهارت حرکتی و الگوی حرکتی به عنوان عامل مهمی در این تئوری یاد شده است. مهارت حرکتی، یک کنش حرکتی است که امکان دارد از دقت بسیار زیادی نیز برخوردا باشد، لكن منظور از آن اجرای یک عمل بخصوص و اتمام یک کار معین است. الگوی حرکتی از دقت کم، اما از تغییر پذیری بیشتری برخوردار است. هدف الگوی حرکتی وسیع تر و فراتر از عملکرد صرف می باشد. از این رو بازخورد و اطلاعات بیشتری را برای فرد فراهم می آورد.
ممکن است فشار خارجی که بر کودک با اختلال یادگیری تحمیل می شود، وی را قادر سازد که یک عمل حرکتی معینی را خارج از توان رشدی خود انجام دهد و بدین صورت، اگر هم مهارتی حاصل شود تنها یک مهارت منفرد و نامربوط خواهد بود، چرا که چنین مهارتی، بخش یکپارچه ای از رشد منظم و متوالی نخواهد بود.
تعمیم های حرکتی در درمان اختلال یادگیری در خانه
گستردگی و ترکیبات الگوهای حرکتی به تعمیم های حرکتی منجر می گردد. تعمیم های حرکتی به یگانگی و تلفیق الگوهای حرکتی در محدوده وظایف و اعمال حرکتی وسیع تر اطلاق می شود. در قلمرو رشد فکری و ذهنی، با تبدیل مفاهیم به مجردات عالی تر، اندیشه شکل می گیرد و مشابه آن در یادگیری حرکتی، تعمیم های حرکتی است که نتیجه ترکیب و یکسان سازی بسیاری از الگوهای حرکتی است.
چهار تعمیم در نظریه کپارت که در پیشرفت آموزش مهم هستند:
۱) توازن و نگهداری وضع بدن:
با فعالیتهایی سر و کار دارد که کودک اختلال یادگیری با استفاده از آنها با نیروهای جاذبه آشنا شده و رابطه خود را با آن حفظ می کند. کودک باید یاد بگیرد تا از نیروی ثقل یا گرانشی آگاه شود و یاد بگیرد که با تطابق با آن، بدن خود را در حالت های مختلف نگه دارد. برای مثال، وقتی می خواهد سرش را از زمین بلند کند، یا هنگامی که به حالت راست می ایستد، یا تعادل خود را در هنگام راه رفتن حفظ می کند، بر علیه نیروی ثقل یا وزن عمل می کند.
۲) تماس:
کودک با اختلال یادگیری اطلاعاتی را درباره اشیاء پیرامون خود از طريق دخل و تصرف و دستکاری آنها بدست می آورد. برای مثال گرفتن و رها کردن اشیاء او را قادر می سازد که اشیاء را از راه مسیرهای حسی بیشتری مورد بررسی قرار دهد. این مسیرها ممکن است نگاه کردن، چشیدن، به دهان بردن، گوش دادن، احساس کردن یا حتی بوئیدن باشد. توسط چنین فعالیت های حسی حرکتی وسیع، کودک متوجه صفات و ویژگیهای اشیاء شده و سرانجام مهارت خود را در شکل دادن و ارتباطات اساسی و موارد دیگر وسعت می بخشد.
۲) حرکت و جابجایی:
کودک اختلال یادگیری را قادر می سازد تا روابط بین یک شیء را با دیگر اشیاء در فضا و مکان مشاهده کند. الگوهای حرکتی خزیدن، راه رفتن، دویدن، پریدن و لی لی کردن به کودک این امکان را می دهد که برای بازیابی روابط بین اشیاء و تفحص آنچه در دور و بر اوست در فضا و مکان حرکت کند. آنگاه وی بدن خود را برای کشف آنچه خارج از دسترس اوست به حرکت درآورد.
۴) گیرش و رانش:
سه تعمیم ذکر شده حالت ایستا دارند ولی در این نوع تعمیم کودک اختلال یادگیری از طریق فعالیت های حرکتی نظیر کشیدن، فشاردادن، پرتاب کردن و زدن، چیزهایی در مورد حرکت اشیاء در فضا و مکان یاد می گیرد. از طریق چهار تعمیم حرکتی، کودک به تدریج و با بدست آوردن اطلاعاتی درباره فضا و مکان، سرانجام به ساخت فضا و مکان و جهانی که در آن بسر می برد آگاهی می یابد.
مقابله ادراکی- حرکتی در کاردرمانی اختلال یادگیری در منزل
جهان ادراکی یکی از امور بسیار بی ثبات و تغییر پذیر است. مثلا وقتی دایره ای را از یک زاویه خاص بنگریم، ممکن است آن را به صورت بیضی ببینیم و یا از زاویه های معین دیگری همان دایره را به شکل یک خط راست ببینیم. هرگاه از زاویه ویژه ای به یک مستطیل نگاه کنیم احتمالا آن را ذوذنقه می بینیم. از این تحریفات ادراکی، هنرمندان در نشان دادن دورنما و مزایای خاصی استفاده می کنند. در مقابله ادراکی- حرکتی، ادراکات تحریفی فرد، با اطلاعات صحیح ذخیره شده حاصل از تعمیم های حرکتی در مقابل هم قرار می گیرند و بدین ترتیب ادراکات فرد تنظیم و اصلاح می شوند. هرگاه مقابله ادراکی- حرکتی به طور مناسب ایجاد نشود، کودک در میان دو دنیای متعارض زندگی می کند: «دنیای ادراکی» و «دنیای حرکتی». کودک نمی تواند به اطلاعات دریافتی اعتماد کند چرا که وی پیوسته، دو نوع اطلاعات ناجور و ناهمخوان دریافت می کند. دنیا برای چنین کودکانی به راستی ناراحت کننده، بی ثبات و مکانی نامطمئن است، و به این جهت که واقعیت بر او روشن نیست رفتارها و واکنش هایش اغلب عجیب و غریب است. کودک به این علت که به دیده خود اطمینان ندارد غالبا اشیا را دستکاری می کند.
مداخلات کاردرمانی در منزل برای اختلال یادگیری
بر این اساس، دیدن یک مسیر حسی است و بیشترین اطلاعات را در اختیار کودک می گذارد تا به وسیله چشم، کشف اشیا را فرا بگیرد، در غیر این صورت می بایست با دست، به اکتشاف آنها بپردازد. از این رو کنترل چشمی، در تحکیم و پایه ریزی مقابله ادراکی- حرکتی اهمیت زیادی دارد. کاردرمانی با استفاده از یکپارچگی حواس بینایی و شنیداری، حرکتی ، حس عمقی و تعادل در ایجاد ادراک مناسب و صحیح به کودک کمک می کند.
نتیجه‌گیری:
درمان اختلال یادگیری در خانه میتواند گامی مهم در کنار جلسات تخصصی کاردرمانی و گفتاردرمانی باشد. والدینی که با راهکارهای علمی و تمرینات منظم، محیطی حمایتی و آرام برای کودک فراهم می‌کنند، میتوانند به شکل مؤثری در بهبود عملکرد تحصیلی و ذهنی او نقش داشته باشند. استمرار، صبوری و ارتباط مؤثر با درمانگران، کلید موفقیت در این مسیر است.
سوالات متداول:
1-چه ابزارهایی برای درمان خانگی مفید است؟
فلش‌کارت‌ها، بازی‌های آموزشی، اپلیکیشن‌های تقویت مغز، کتاب‌های تصویری ساده، پازل، تخته سفید و کلمات آهنربایی جزو ابزارهای پرکاربرد هستند.
2-بهترین زمان برای تمرینات در خانه چه زمانی‌ست؟
زمانی که کودک خسته نباشد؛ مثلاً صبح‌ها یا بعد از استراحت کوتاه بعد از مدرسه. در زمان‌های کوتاه (۱۰ تا ۲۰ دقیقه‌ای) و بدون فشار.
یکی از مشکلات کودکان اوتیسم در روند تحصیل اختلالات یادگیری و مشکلات املا نویسی می باشد. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن تیم تخصصی خود در زمینه کاردرمانی اوتیسم ، گفتاردرمانی اوتیسم به آموزش هجی کردن به کودکان اوتیسم و درمان مشکلات اوتیسم می پردازد. پس از بررسی توانایی های کودک اوتیسم توسط دکتر اوتیسم، برنامه درمانی جهت بهبود اختلال املا نویسی اوتیسم طراحی می شود. استفاده از تکنولوژی های دیجیتال در کنار آموزش ها و تقویت مهارت های ادراک بینایی، حافظه و دقت بینایی که در اتاق سنسوری روم و اتاق تاریک بینایی انجام می گیرد موجب پیشرفت کودکان اوتیسم در حیطه هجی کردن و نوشتن می گردد.
آموزش هجی کردن کلمات به اوتیستیک
از لحاظ تاریخی توانمدی هجی کردن زمانی مشخص می شد که دانش آموز برای جستجوی لغت از لغت نامه استفاده میکرد، برای موفقیت در این زمینه دانش آموزان نیاز به مهارت رمز گذاری نسبتا مناسب و مؤثری برای پیدا کردن محل واقعی کلمه در لغت نامه برای هجی آن داشتند. همچنین لازم بود توانایی تمرکز طولانی داشته باشند تا ۱) تکلیف را با جستجو از میان گزینه های بسیار، کامل کنند ۲) جای پاسخ صحیح را پیدا کنند و ۳) اطلاعات را از منبع به کارشان منتقل کنند. بنابراین چندین مرحله لازم بود که تعداد دفعات احتمال شکست را در طول مسیر زیاد می کرد. کم نبودند معلمان و دیگر دانش آموزانی که جملاتی شبیه ” چگونه می توانم املای صحیح یک کلمه را از دیکشنری پیدا کنم در صورتیکه نمیدانم آن کلمه چطور تلفظ می شود ؟ ” را می شنیدند.
ظاهراً ظهور املا چک کنهای دستی الکترونیکی به برخی مشکلات مرتبط با هجی کردن لغات برای جستجو در لغت نامه استاندارد، کمک می کرد. املا چک کنهای الکترونیکی وسایل مخصوص دستی هستند. یعنی، آن ها اساسا کاری به جز چک کردن املا انجام نمی دهند. آن ها می توانند به افرادی که هنوز مایل به تولید کارهای دستنویس هستند اما نیاز به راهنمایی بیشتری نسبت به دیکشنری استاندارد دارند کمک کنند. در حالیکه هنوز دانش آموز باید کلمه ای را به منظور دانستن چگونگی املای آن وارد کند، آن ها نیازی به تأیید صحت املا توسط یک دیکشنری استاندارد را ندارند. املا چک کنهای الکترونیک اغلب قادرند از لحاظ فونتیکی با استفاده از خطاهای متداول املایی جستجو کنند و گزینه های متعددی از بهترین حدسهای کلمه مورد نظر دانش آموز را ارائه دهند. بدلیل الکترونیکی بودن برخی همچنین قادرند گزینه های کلمه و تعاریف کلمات تولید شده را به صورت صوتی پخش کنند به طوری که دانش آموز می تواند اطمینان حاصل کند این همان کلمه در نظر گرفته شده برای املا است.
همچنین در حال حاضر اپلیکیشن هایی وجود دارد که عملکردی مشابه املا چک کنهای الکترونیکی دستی دارند. مزیت یک اپلیکیشن املا چک کن این است که آن ها اغلب روی تلفن همراه نصب می شوند و به راحتی برای هر شخص و در هر محیطی در دسترس هستند، بنابراین نیازی به حمل یک دستگاه ثانویه نیست. چنانچه پشتیبانی املای بیشتری مورد نیاز باشد یا اگر دانش آموز از طريق وسایل الکترونیکی کار نوشتاری انجام می دهد، املا چک کنهای الکترونیکی جاسازی شده در سیستم عامل کامپیوتر یا واژه پردازهای استاندارد می تواند مفید باشد. اینها معمولاً سطح ابتدایی از پشتیبانی املا را فراهم می کنند و اغلب هنگام املای اشتباه یک کلمه یک نشانه بینایی ارائه می دهند. گاهی، این سیستم ها گزینه های اصلاح املای خطی دارند، اما اغلب نیاز دارند که دانش آموز هنگام تکمیل یک مطلب، املا چک کن را فعال کند که به سیستم هشدار می دهد تا خطاهای املائی را پیدا کرده، جستجو کند و گزینه های صحیح را پیشنهاد دهد.
املا نویسی کودکان اوتیسم
نرم افزارهای پیچیده تری برای پشتیبانی خواندن و نوشتن ویژه ی دانش آموزان با کم توانی و کودکان اوتیسم با مشکلات املا نویسی طراحی شده اند، مانند Kurzweil , Read WYNN , SOLO and Write Gold که بیشترین درجه پشتیبانی املا را ارائه می دهند. این برنامه های دارای جزئیات غنی، گزینه های متفاوت بسیاری از کمک های املایی بعلاوه سایر ابزارهای پشتیبانی نوشتن و خواندن را فراهم می کنند. تعدادی از توسعه دهندگان این برنامه ها اخیرا اپلیکیشن هایی را ارائه کرده اند که برخی ویژگی های املایی مشابه را به عنوان برنامه های نرم افزاری کامل فراهم می کنند. پشتیبانی املا در این ابزارها شامل انواع بسیاری از سرنخ های بینایی برای کلمات غلط هجی شده می باشد، مانند هایلایت کردن، خط کشیدن، و روشن و خاموش شدن آن کلمات. آن ها همچنین ممکن است دارای پشتیبانی شنیداری، مانند ایجاد صدا هنگام نوشتن املای غلط یک کلمه هم باشند. تمام این ویژگی های چک کردن املا می تواند در لحظه رخ دهد یا می تواند طوری تنظیم شود که چک کردن املا به طور دستی توسط کودکان اوتیسم در زمان دلخواه فعال شود. برای بسیاری از دانش آموزان دارای اوتیسم، تمرکز بیش از حد بر جزئیات، مانند شناسایی کلمات با املای غلط طی چک کردن املا در لحظه نوشتن، می تواند مشکلاتی را برای دانش آموز در ایجاد افکار روان طی فرایند نوشتن ایجاد کند. خاموش کردن چک کن املا و یادآورهای ثابت کلمات با املای اشتباه، ممکن است این مشکل را کاهش دهد. هنگامی که دانش آموز پیاده سازی افکارش را بر روی کاغذ به پایان رساند، می توان املا چک کن را با سرنخ های بینایی و شنیداری مناسب فعال کرد.
هجی کردن کودکان اوتیسم
تمام برنامه های خواندن و نوشتن ذکر شده نوعی چک کن املایی و آوایی دارند. به طور کلی، این قابلیت به چک کن املا اجازه می دهد تا به طور مؤثر پیشنهادهای املایی بدهد حتی وقتی که کودک اوتیسم کلمات از لحاظ آوایی اشتباه نوشته شده، کلمات بدون آوا یا خطاهای آینه نویسی داشته باشد. از آنجا که چک کردن املا در داخل متن نوشتاری رخ می دهد، از بافت نوشتاری برای پیش بینی بهتر کلماتی که دانش آموز درگیر نوشتن آن ها هستند، استفاده پیشنهادهای املایی در این برنامه ها معمولاً همراه با تعریفی از کلمه ارائه می شوند. این ویژگی می تواند برای دانش آموز دارای اوتیسم که اغلب در درک معنی لغات مشکل دارد بینهایت مفید باشد. این مسأله به افزایش دایره لغوی کمک کرده و ما را از صحت جایگزینی کلمه انتخاب شده با کلمه اشتباه مطمئن می کند. علاوه بر این، تمامی این برنامه ها یک ویژگی تبدیل متن به گفتار در چک کردن املا فراهم می کنند به طوری که كلمات منتخب را می توانند با صدای بلند برای دانش آموز بخوانند. بسیاری از برنامه های خواندن و نوشتن نیز مختص پیش بینی کلمه را پیشنهاد می دهند که به دانش آموزان دارای چالشهای مهم املایی می کند. این مختصه همانطور که دانش آموز با کیبورد می نویسد امکان پیش بینی کلمه را فراهم می کند. لزومی ندارد دانش آموز کل کلمه را بنویسد تا انتخاب های احتمالی کلمه را ببیند.
پیش بینی کلمه موجود در این برنامه ها متفاوت از تکمیل کلمه موجود در تکنولوژی گوشیهای هوشمند است. پیش بینی کلمه در برنامه های خواندن و نوشتن متکی بر بافت نوشتار و منتج از سبک نوشتن نویسنده است و همچنین دارای روشهای بسیاری برای تولید انتخاب های کلمه است که دقت را بالا می برد. پیش بینی کلمه در برنامه های جدید، فراتر از املا چک کردن سنتی، می تواند پشتیبانی مضاعفی برای دانش آموزان دارای چالشهای زیاد هجی کردن فراهم کند؛ این پیش بینی، تعاملی است و کلمه های انتخابی را در لحظه نوشتن تولید می کند. این تولید اتوماتیک و در لحظه نوشتن کلمات همچنین می تواند به دانش آموزانی که دارای لغات نوشتاری محدود هستند و از چگونگی کاربرد موقعیت گرامری در جمله مطمئن نیستند کمک کند. در ضمن، این امکان را به دانش آموزان دهد تا کلمات قابل استفاده را جهت گسترش جمله مد نظر ببیند. اغلب اوقات، برنامه پیش بینی کلمه می تواند با لغت نامه های سفارشی و مخصوص پر شود به طوری که کلمات تولید شده در پیش بینی کلمه مختص موضوع نوشتاری دانش آموز است. مثلاً و اگر دانش آموز انشایی درباره راه آهن بین قاره ای بنویسد، کلماتی مانند بین قاره ای، راه آهن، اقیانوس، ساخت و ساز، قاره ها، مناطق و کالیفرنیا را در قسمت پیش بینی کلمه با تکرار بالایی می بیند. باید گفت، این برنامه می تواند برای دانش آموزان دارای اوتیسم با مشکل درک و استفاده از لغات مفید باشد . برنامه های دارای پیش بینی کلمات، مانند Classroom Suite Intellitools گزینه فعال سازی تصویر به همراه چند کلمه در لیست کلمات پیش بینی دارند. برای آن دسته از دانش آموزانی که خواندن و نوشتن را به تازگی شروع کرده اند و نیاز به پشتیبانی دارند این یک ویژگی فوق العاده عالی است.
نتیجه‌گیری:
این روش با تقویت ارتباطات کلامی و غیرکلامی، به کودکان اوتیسم کمک میکند تا از طریق هجی کردن کلمات، نیازها و احساسات خود را بیان کنند. با تمرین مداوم، این تکنیک میتواند مهارتهای ارتباطی و شناختی آنها را بهبود بخشد. البته موفقیت آن به عوامل مختلفی مانند شدت اوتیسم و همراهی خانواده بستگی دارد. در کل، هجی کردن یک ابزار مؤثر اما نیازمند صبر و تکرار برای کمک به این کودکان است.
سوالات متداول:
1-بهترین روش برای آموزش هجی کردن به کودکان اوتیسم چیست؟
استفاده از کارت‌های حروف الفبا، نرم‌افزارهای آموزشی و تمرین‌های تکرارشونده به صورت گام‌به‌گام مؤثر است.
2-آیا هجی کردن به بهبود نوشتن در کودکان اوتیسم کمک میکند؟
بله، چون ارتباط بین حروف و صداها را تقویت میکند و در نهایت به املا و نوشتن کودک کمک می‌نماید.
علیرغم تلاش برای برطرف کردن نیازهای حسی- حرکتی و بینانی- حرکتی در کاغذها و ابزارهای نوشتار جایگزین و استاندارد، برخی دانش آموزان دارای اوتیسم ممکن است قادر به استفاده موفق از این امکانات برای سرعت نوشتن و خوانایی مناسب نباشند. مرکز توانبخشی اوتیسم تهران در حیطه درمان اوتیسم و اختلال کند نویسی کودکان اوتیسم با استفاده از خدمات کاردرمانی اوتیسم ، گفتاردرمانی اوتیسم همچنین با استفاده از تکنولوژی های روز دنیا پیشرو می باشد. کاردرمانی دست، سنسوری روم، بخش ماساژ درمانی تخصصی همگی از خدمات ویژه مرکز اوتیسم دکتر صابر در درمان مشکل نوشتن اوتیسم می باشند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درمان اختلال کند نویسی کودکان اوتیسم
برای این دسته از کودکان اوتیسم با اختلال یادگیری نوشتن علاوه بر تمرینات کاردرمانی دست و مهارت های نوشتاری، استفاده از کیبورد، فناوری صفحه لمسی، اسکن کردن، و تکنولوژی تبدیل صدا به نوشتار ممکن است جایگزین نوشتن شود که به دانش آموز امکان می دهد تا متن نوشتاری را مستقلاً تولید کند حتی با فرمت دیجیتالی. در بیشتر موارد، این راه حلها به افزایش همه جانبه خوانایی تولید متن کمک می کند و همچنین سرعتی را که دانش آموز با آن قادر به تولید متن است افزایش می دهد.
در پژوهشی استفاده از کیبورد به عنوان یک جایگزین موفق برای نوشته در دانش آموزان دارای اوتیسم ذکر شده . نوشتن با کیبورد به دانش آموزانی که دارای چالش های ادراک بینایی یا حسی- حرکتی هستند می تواند کمک کند، این پشتیبانی بر تولید خروجی نوشتن تأثیر می گذارد. استفاده از کیبورد، نوید بخش خوانایی و سرعت نوشتار بهبود یافته برای برخی دانش آموزان دارای اوتیسم است. غالباً دانش آموزان با کیبورد استاندارد متصل به دسکتاب یا لپ تاپ عملکرد خیلی خوبی را نشان می دهند. همچنین دستگاه های واژه پرداز قابل حمل مخصوص هم وجود دارد. این نوع دستگاه ها یک رابط کاربری آسان را ارائه می دهند که ویژگی¬هایی دارند که فقط از فرایند نوشتن پشتیبانی می کنند. معمولاً هیچگونه امکانات اضافی در واژه پرداز قابل حمل وجود ندارد که برای دانش آموز حواس پرت کن باشد مانند دسترسی به اینترنت، بازی، برنامه، یا ابلیکیشن. این دستگاه ها تنها یک سیستم حامی نوشتار مانند یک صفحه کلید و یک صفحه مونیتوری کوچک سیاه و سفید، هستند. مختصاتی که می توان در این دستگاه ها پیدا کرد شامل تبدیل گفتار به متن، چک کردن دیکته، پیش بینی کلمات و نمونه های نوشتار الکترونیکی است. صفحه نمایش معمولاً چهار الی شش خط از متن را لحظه نشان می دهد که برای دانش آموزانی که نیاز به دیدن کل متن هنگام نوشتن دارند مفید نیست. اما، متن تولید شده بر روی این دستگاه ها را می توان از طریق بلوتوث و یا ارتباط کابلی برای ویرایش آخر به یک فایل واژه پرداز به کامپیوتر فرستاد.
درمان مشکل نوشتن اوتیسم
علاوه بر کیبورد استاندارد، انواع مختلفی از کیبوردهای مخصوص، مانند کیبوردهای دارای لی اوت کلید جایگزین، کیبوردهای فوت پرینت کوچک و بزرگ، کیبوردهای کد گذاری شده با رنگ، و کیبوردهای قابل برنامه ریزی نیز وجود دارد. کیبورد جایگزین پتانسیلی را برای برخی دانش آموزان دارای اوتیسم ارائه می دهد که نیاز به پشتیبانی بیشتر از طریق صفحه کلید گسترده دارند. این نوع کیبورد مختصاتی را ارائه می دهد که از چالش¬های حرکتی حمایت می مانند توانایی ایجاد لی اوتهای شخصی با اندازه های کلید و فاصله گذاری متنوع و همچنین حساسیت لمسی قابل تنظیم. بزرگترین نقطه قوت آن در پشتیبانی محتوای شخصی است که برای نوشتن کند، می تواند این پشتیبانی را فراهم کند.
اپلیکیشن های خاص نوشتاری یا برنامه های افزودنی هستند ویژگیهایی را ارائه می دهند که در تکنولوژیهای کیبورد و کامپیوترهای قبلی در دسترس نبودند. اپلیکیشن های حاوی یادداشت اغلب خصوصیاتی را ارائه می دهند مانند توانایی عکس گرفتن از محتوا و بعد، برای توصیف عکس نیز، قابلیت رسم کردن، تایپ کردن، ثبت کردن یا نوشتن با دست دارد. این مطلب می تواند به کاهش کمیت نوشتار هنگام یادداشت چه حین سخنرانی ها، چه هنگام پژوهش اطلاعاتی برای مقاله کمک کند. اپلیکیشن ها و دستگاه های اختصاصی ضبط صدا راه دیگری برای کاهش نیاز به نوشتن با دست است. اپلیکیشن هایی وجود دارد که توانایی ضبط اطلاعات همراه با برچسب گذاری برای بازیایی بعدی دارند. دستگاه هایی مانند قلم توصیفی زنده ( LiveScribe Pen ) طوری منحصر به فرد هستند که به دانش آموز اجازه انتخاب یادداشت برداری معمولی با دست روی یک برگه یادداشت خاص و جایگزین کردن آن یادداشتها با ثبتی از یک سخنرانی را می دهد. مزیت این نوع دستگاه در مقایسه با یک ضبط کننده استاندارد دیجیتال این است که ضبط در واقع به یادداشت دست نویس دانش آموز متصل است، به طوریکه دانش آموز می تواند محتوای ضبط شده را دوباره هنگام انجام یادداشت دست نویس اجرا کند. این مطلب برای دانش آموزانی مفید است که ترجیح می دهند برای نشان دادن محتوا تصاویر را بکشند یا با سرعت و بی دقت یادداشت کنند و همچنین دانش آموزانی که بخاطر سرعت کند در نوشتن عقب می افتند. در کل، این گزینه ها برای دانش آموزانی خوب است که در حال جمع آوری اطلاعات هستند اما انتظار نمی رود ویرایش اطلاعات را به تاریخ دیگری موکول کنند.
برای آن دسته از دانش آموزانی که این توانایی را لازم دارند تا متن چاپی را مجددا اجرا کنند و سپس متن را در زمان دیگری سریعاً استفاده و ویرایش نمایند اپلیکیشن ها و اسکنرهای دستی وجود دارد که دارای تکنولوژی بازنمایی کامل کاراکترها ( OCR ) برای تبدیل متن عکس گرفته شده یا اسکن شده به متن نوشتار است. دستگاه های مخصوص اسکن دستی را می توان برای بازیابی متن از روی متن چاپی استفاده کرد به طوری که اطلاعات را می توان در گزارش ها یا مقالات در آینده نقل کرد یا تفسیر کرد. این دستگاه ها اسکن محتوای مد نظر را از یک قسمت خاص یا چندین قسمت روی یک صفحه از متن، زمانی که کل متن روی صفحه را لازم نداریم ممکن می کنند. اپلیکیشن ها، روشی برای عکس گرفتن از کل یک صفحه چاپی را دارند، سپس متن چاپی را به متن دیجیتالی قابل ویرایش تبدیل می کنند. بار دیگر این راه نیاز دانش آموز را به نوشتن همه اطلاعات را با دست کاهش می دهد و سرعت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز را افزایش می دهد.
در نهایت، فرایند تبدیل گفتار به متن، گزینه دیگری برای کاهش یا جایگزینی نوشتار و همچنین تایپ کردن دارد. اصطلاحات گفتار به متن، تشخیص صدا، یا تشخیص خودکار گفتار، همگی از لحاظ معنایی برای اشاره به صحبت کردن با یک کامپیوتر یا یک دستگاه صفحه لمسی به کار برده می شوند که نتیجه آن تشخیص و تبدیل گفتار به متن دیجیتالی قابل ویرایش است. متن تولید شده می تواند در مدارک واژه پرداز، پیامها، ایمیلها و اکثر زمینه هایی که متن تایپی را قبول می کنند ایجاد شود. بسیاری از گوشیهای هوشمند و تکنولوژیهای صفحه لمسی و همچنین سیستم های عامل جدیدتر هم اکنون در میان برنامه هایشان تبدیل گفتار به متن را نیز ارائه می دهند. همچنین برنامه ها و اپلیکیشن های کامپیوتری وجود دارد که مخصوصا برای تولید گفتار به متن طراحی شده اند. این نوع برنامه ها می توانند دقت بالاتری در تفسیر الگوهای گفتاری فرد برای تولید متن تایپی نسبت به برنامه های شناخته شده دیگر داشته باشند؛ در عین حال، یک دوره آموزشی و نیاز به تصحیح خطاها عموماً وجود دارد تا دقت سیستم گفتار به متن حفظ شود و دستگاه مؤثرتر کار کند. ملاحظات زیادی در استفاده از سیستم های گفتار به متن وجود دارد برخی از آن ها شامل سر و صدا در محیط فعلی، سرو صدای کاربر در محیط حاضر و وضوح گفتاری فرد و مواردی از این قبیل است. موارد دیگر و دقیقتر در استفاده مؤثر از گفتار به متن را می توانید در آدرس سایت زیر پیدا کنید:
http://www.atinternetmodules.org/mod_intro.php ? mod_id = 96
کاردرمانی دست
خلاصه، ابزارهای تکنولوژی عمومی و ویژگیهای بسیاری در مورد AT وجود دارد که ممکن است از نوشتن افراد دارای اوتیسم پشتیبانی کنند؛ اما ، به منظور تعیین ابزار مفیدتر، ارزیابی نیازهای یادگیرنده، محیط و تکالیف خاص نوشتن ضروری است تا مناسبترین ویژگیها و نهایتا ابزارهای خاص که شامل خصوصیات مورد نیاز است مشخص شوند. توصیه می شود در ابتدا ویژگی های نوشت افزارهای معمولی و کاغذها مورد توجه قرار گیرد و چنانچه کودک اوتیسم قادر نبود تکالیف مورد نیاز نوشتن را با آن ابزارها به درستی انجام دهد ابزارهای نوشتاری جایگزین مانند کیبورد، اسکن کردن، یا تشخیص صدا که توانایی تولید متن دیجیتالی را فراهم می کنن در نظر گرفته شود.
اختلال خواندن و اختلال نوشتن از انواع شایع اختلالات یادگیری می باشد که در سالهای ابتدایی تحصیل خود را نشان می دهد. کودکان با نارسا خوانی در تشخیص حروف و فرم کلمات دچار مشکل بوده و حتی با بارها دیدن کلمه در خواندن آن ناتوان هستند. درمان اختلال خواندن توسط خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی به صورت تخصصی در مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر انجام می گیرد. برای درمان اختلال نوشتن در کودکان باید به مهارت های شنیداری کودک و نواقص حافظه بینایی دقت شود. استفاده از ابزارهای پیشرفته و تکنیک های نوین درمان اختلال دیکته نویسی یکی از نقاط تمایز متخصصین مرکز اختلال یادگیری تهران می باشد. اتاق شنیداری، اتاق تاریک بینایی، سنسوری روم و ده ها قسمت کاربردی دیگر تنها بخشی از خدمات توانبخشی برای درمان کودکان با اختلال خواندن و نوشتن می باشد. در زیر به تعدادی از تمرینات درمان اختلال نوشتن و خواندن که والدین می توانند در منزل از آن بهرمند شوند اشاره می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی و رفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تمرینات ناتوانی افتراقی بینایی در درمان اختلال خواندن
– کارت های اشکال مختلف که شکل کلی مشابهی دارند را در اختیار کودک قرار داده و از او بخواهید دو کارتی که از نظر رنگ و طرح مشابه هستند پیدا کند . به این منظور می توانید از کارت های زیر استفاده کنید :
نمونه کارت های افتراق بینایی ؛ از کودک بخواهید دو کارتی که از نظر رنگ و طرح مشابه هستند پیدا کند.
– از او بخواهید درون کشویی پر از وسیله ، اشیای خاصی را که نام می برید بردارد
نمونه تمرین افتراق بینایی ، کودک باید از درون کشوی پر از وسیله ، اشیای خاصی که نام می برید را بردارد.
مسیر خاصی را مشخص کنید و از او بخواهید فقط بر روی آن راه برود و روی خطوط دیگ با نگذارد .
از کودک بخواهید از مسیری که برای او مشخص کرده اید عبور کند.
تمرینات ناتوانی افتراقی شنیداری در درمان اختلال نوشتن
ضعف در حساسیت و تمایز شنیداری باعث می شود تا در دیکته نویسی این نوع اشتباهات رخ دهد.
مسواک را می نویسد : مسباک
آمدند را می نویسد : آمدن
زنبور را می نویسد : زمبور
صبح را می نویسد : صب
بشقاب را می نویسد : بشگاب
ژاله را می نویسد : جاله
با کمی دقت متوجه می شویم که کودک با اختلال نوشتن صداهای نزدیک یا شبیه به هم را نمی تواند به درستی تمایز دهد . نکته اینجاست که اگر کودکی با این مشکل روبرو باشد:
– اولا در سالهای مدرسه و تحصیل مخصوصا در دیکته نویسی بروز می کند
– ثانيا مدت زمانی طول می کشد تا کودکان با تمرین های مناسب بتوانند تمایز و حساسیت شنیداری خود را به قدر مطلوب تقویت و این مشکل را رفع کنند.
– تشخیص و تفکیک صداها
انجام این تمرین در درمان اختلال نوشتن به برخی از وسایل مثل قیچی ، لیوان ، قاشق ، سگه ، بشقاب ، قابلمه نیاز است . وقتی قیچی را باز و بسته می کنیم صدای خاصی می دهد . یا وقتی سگهای روی میز با موزائیک می اندازیم صدای خاصی دارد . وقتی با قاشق به لیوان ، بشقاب یا قابلمه ضربه می زنیم هر کدام صدای خاصی دارند . این وسایل را جلوی کودک با اختلال نوشتن قرار دهید و چشمانش را با پارچه ای نرم ببندید و بگویید در این بازی باید سعی کنی صدای هر چیزی را که می شنوی تشخیص دهی ، قبل از آن خودتان می توانید یکبار این بازی را انجام دهید تا او یاد بگیرد . این تمرین را با هر وسیله دیگری که صدای قابل شناسایی دارد انجام دهید . تمام این تمرین ها باید در قالب بازی بوده و بصورتی باشد که کودک خسته نشود .
– تشخیص صدای جانوران
هر حیوانی صدایی دارد . شکل ۱۰ تا ۱۵ حیوان را با استفاده از کارت های زیر جدا کنید و سپس از کودک بخواهید تشخیص بدهد صدایی که شما تولید می کنید مربوط به کدام حیوان است . صدای اصلی حیوانات را می توانید از اینترنت یا برخی سی دی های آموزشی بدست آورید . برای انجام تمرینات شنیداری بهتر است برخی تمرین ها را با صدای معمولی و بعضی را با صدای آهسته انجام دهید . هر قدر توانایی کودک در تشخیص صداهای آهسته تر بیشتر باشد بهتر است .
– تمایز صداهای نزدیک به هم در درمان اختلال نوشتن کودکان:
چهار لیوان کاملا شبیه هم را روی زمین قرار دهید . سپس داخل لیوان اولی را
4/1 آب پر کنید . لیوان دوم را 4/2 آب پر کنید . لیوان سوم را 4/3 آب پر کنید . لیوان چهارم را پر از آب کنید . با یک قاشق چایخوری به لیوانها ضربه های آرام بزنید . صدای هر کدام با دیگری متفاوت است . در حالی که کودک به لیوان ها نگاه می کند به آرامی به لیوانها ضربه بزنید تا تفاوت صداها را به خوبی تشخیص دهد . حالا از او بخواهید که روی چشم هایش را بگیرد و به یک صدا گوش بدهد و تشخیص بدهد که شما به کدام لیوان ضربه زده اید . اگر متوجه شدید که این بازی برای کودک کمی دشوار است ، ابتدا با دو لیوان شروع کنید و پس از چند بار موفقیت در تشخیص درست ، تعداد لیوان ها را بیشتر کنید .
– تمایز صدای آدمها
برای این تمرین به حضور چند کودک دیگر نیاز است . از کودک بخواهید چشمانش را بگیرد و یکی از افراد کلمه ای می گوید (یا اسم کودک را صدا می زند و کودک باید تشخیص بدهد که آن فرد چه کسی بوده . بعد از اینکه یکبار همه افراد این کار را انجام دادند ، باید دو نفر پشت سر هم ، اسم حیوان با صدای آن را در آورند و کودک تشخیص بدهد نفر اول چه کسی بود و نفر بعدی چه کسی بود.
در مراحل تکمیلی این بازی هر کس از کودکان اختلال یادگیری (مثلا ۵ نفر از ۶ نفر افراد حاضر در بازی) صدایی در می آورند و کودک تشخیص می دهد چه کسی ساکت بوده و صدایی در نیاورده است .
– تشخیص صدای حروف در کلمات جهت درمان اختلال خواندن
برای انجام این تمرین لازم است لیستی از کلمات قابل فهم و ساده را که قبلا آنها را تهیه کرده اید در اختیار داشته باشید . این لیست شامل تعدادی کلمه می باشد که بر اساس حروف الفبا مرتب شده اند . برای هر حرف چند کلمه پیدا کنید که حرف ابتدای آنها همسان باشد (مثلا سوزن ، سبد و سنگ ، برای حرف سین) . چند کلمه هم پیدا کنید که حرفهای آخر آنها یکسان باشد (مثلا کاج ، تاج ، هویج ، گنج) . حالا سه کلمه بگویید که حرف اول دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای اولش با بقیه فرق دارد را پیدا کند.
در تمرین بعدی سه کلمه بگویید که حرف آخر دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای آخر آن متفاوت است ، تشخیص دهد . می توانید چند کلمه بگویید و از کودک بپرسید در کدام کلمه مثلا صدای «س» شنیده است . یا کدام کلمه صدای «ل» ندارد .
این بازی را به هر نحو دیگری که می توانید در درمان کودکان اختلال خواندن و نوشتن انجام دهید . تمرین هایی از این نوع ، تاثیر به سزایی در تمایز صداها و تقویت حساسیت شنیداری کودکان دارد و عامل موثری در تشخیص درست کلمات برای املا نویسی آنها در سال های دبستان می باشد.
در هنگام اجرای این تمرینات ، باید توجه نمود که ابتدا از کلمات کمتری استفاده شود ؛ به عنوان مثال ابتدا دو کلمه مشابه و یک کلمه متفاوت در اختیار کودک قرار داده و از او بخوا کلمه متفاوت را پیدا کند ، سپس به تدریج ، میزان این کلمات بیشتر سوند و چالش پیش روی کودک نیز به همین ترتیب افزایش یابد .
در تمرین دیگری از این دسته روش های درمان اختلال خواندن ، کلمات برای کودک به صورت شفاهی خوانده م و کودک در حین تشخیص کلمه متفاوت ، درگیر یک بازی حرکتی می شود . به عنوان مثال . کودک خواسته می شود تا در حین بالا انداختن و گرفتن یک توپ ، کلمه متفاوت را تشخ دهد یا اینکه در حین عبور از موانع این کار را انجام بدهد . این نوع تمرینها که در آن تکلن حرکتی و شناختی با هم ترکیب می شوند سبب یادگیری بیشتر کودک شده و تاثیر بیشت نیز در پیشرفت وی خواهند داشت .
– از کودک با اختلال نوشتن یا خواندن بخواهید چشمانش را ببندد ، و صدایی را در فاصله نزدیک او ایجاد کنید . سپس همان صدا را در فاصله دور ایجاد کنید . از او بخواهید بگوید کدام صدا در نزدیک او بوده و کدام دور تر شده است.
– آهنگی را پخش کرده و همزمان با آن جمله ای را به کودک بگویید . کودک باید بتواند صدای شما را از صدای آهنگ پخش شده تمیز داده و به شما بگویید چه چیزی به او گفته اید .
– تشخیص جهت صداها
از کودک بخواهید چشم های خود را ببندد و شما در سمت چپ و راست او صداهایی ایجاد کنید . او باید بتواند جهت صدای مورد نظر را به شما نشان دهد .
از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد ، در این حال از فردی که بیرون اتاق است بخواهید صدایی ایجاد کند و علاوه بر این در داخل اتاق هم خودتان صدایی ایجاد کنید ، از کودک بخواهید تشخیص دهد محل کدام صدا درون و یا بیرون اتاق بوده .
در اتاق تاریک در یک نقطه ایستاده و از کودک بخواهید که با شنیدن صدا به طرف آن حرکت کند . در ابتدا باید فاصله کودک تا منبع صدا کم بوده و با موفقیت وی در تشخیص جهت صدا و حرکت به سمت آن ، فاصله را افزایش دهید .
یک وسیله ی صدادار مانند ساعت در گوشه ای از اتاق پنهان کنید و از کودک بخواهید با گوش کردن ، جای آن را بگوید .
سوالات متداول:
1-بهترین سن برای شروع درمان چه زمانی است؟
از ۵ تا ۷ سالگی (پس از شناسایی رسمی اختلال) طلایی‌ترین زمان است. هرچه مداخله زودتر آغاز شود، مغز انعطاف‌پذیری بیشتری برای ایجاد مسیرهای جبرانی دارد.
2- تفاوت دیزلکسی و دیس‌گرافیا در چیست؟
دیزلکسی اختلال در پردازش صداهای زبان است که خواندن را مختل میکند. دیس‌گرافیا مربوط به مشکلات حرکتی و سازماندهی افکار برای نوشتن است.
روان خواندن یعنی توانایی تشخیص سریع واژه ها و خواندن جمله ها و متن های طولانی تر به راحتی که نشان دهنده درک مطلب است. کسی که از نظر خواندن ضعیف است نمی تواند روان بخواند، اغلب گنجینه کلمه های دیداری اش کافی نیست و برای رمزگشایی بسیاری از واژه های متن باید تلاش زیادی بکند. مرکز درمان اختلالات یادگیری دکتر صابر در زمینه تشخیص نارساخوانی و درمان اختلال خواندن فعالیت می نماید. بخش های تخصصی مرکز در حیطه تشخیص اختلال یادگیری ، تست های مرتبط، اتاق توجه بینایی، بخش تخصصی آموزش، اتاق تقویت مهارت های شنیداری از جمله بخش های مهم در درمان اختلال خواندن در کودکان و آموزش روان خوانی است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
روان خوانی
چنین فردی چون تمام نیروی خود را صرف تشخیص واژه ها می کند، در نتیجه روخوانی اش توأم با مکث های طولانی و تکرارهای مکرر است که بیان یکنواخت و بدون زیروبم آن را برجسته تر می کند. دانش آموزان باید ضمن تلاش برای روان خوانی پلی بین تشخیص واژه و درک مطلب ایجاد کنند (ریچک و دیگران، ۱۹۹۶).
برای اینکه دانش آموزان بتوانند روان بخوانند باید هم در خواندن شفاهی و هم در صامت خوانی خیلی تمرین کنند. متأسفانه چون کسانی که در خواندن ضعف دارند از خواندن لذت نمی برند، چندان که لازمه روان خواندن است، به تمرین خواندن نمی پردازند. بنابراین، معلم ها باید با استفاده از راهبردهایی خواندن را به صورت تجربه ای لذت بخش و مثبت برای دانش آموزان در آورند. دو نوع از مواد خاص برای درک مطلب، مطالب روایتی و مطالب توضیحی است.
درک مطالب روایتی و روان خوانی کودکان
مطالب روایتی همان داستان ها هستند. داستان ها معمولا ساختگی اند و شخصیت ها، طرح و نقشه و توالی رویدادهایی دارند که در خلال داستان اتفاق می افتد. برای اینکه خواندن مطالب داستان موثر باشد، دانش آموزان باید بتوانند مطالب زیر را مشخص کنند:
▪ شخصیت های مهم
▪ فضا، زمان و مکان
▪ رویدادهای اصلی به صورت متوالی
▪ مسائلی که شخصیت های داستان
روایت ها گاهی الهام بخش اند. خوانندگان با خواندن این روایت ها می توانند در عالم خیال از محدوده زندگی روزمره خود فاصله بگیرند و به جاهای دیگر جهان، فضا و دوره های زمانی دیگر سفر کنند. کسانی که اختلال خواندن دارند غالبا علاقه ای به خواندن داستان نشان نمیدهند و ناگزیر باید همواره آنها را به روان خوانی داستان ترغیب نمود. برای اینکه داستان های مورد علاقه آنها را در اختیارشان بگذاریم، لازم است در مورد پسخوراندها و واکنش هایشان سؤال هایی مطرح کنیم، تنوع مطالب روایتی «سبک ادبی» داستانی نامیده می شود. برای اینکه کودکان خوانندگان خوبی شوند، باید انواع سبک های ادبی را تجربه کنند. (در این خصوص رک، «سبک های روایتی»).
درک مطالب توضیحی
مطالب توضیحی مطالبی است که اطلاعاتی در زمینه های محتوایی در اختیار خواننده قرار می دهد. به طور مثال کتاب های درسی در حوزه هایی نظیر کتاب های اجتماعی یا علمی از این دست اند. هر چه دانش آموزان به کلاس های بالاتر می روند، مطالب خواندنی آنها به طور چشمگیری تغییر می کند. قسمت اعظم تکالیف خواندن دانش آموزان به روان خوانی محتوای کتاب های درسی و داستانی اختصاص می یابد. بیشتر دانش آموزان بدون هیچ نظارت یا کمکی خودشان مستقلا کتاب های درسی خود را می خوانند. کتاب خوانی آنها ممکن است برای خواندن فصلی از کتاب، تکمیل تکلیف نوشتاری درباره آن فصل، آمادگی برای فعالیتی کلاسی بر اساس آن فصل و برای امتحان دادن آن فصل باشد. تعجب آور نیست که بسیاری از دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری نمی توانند چنین تکالیفی را به اتمام برسانند. دانش آموزی که فقط کتاب داستان خوانده است تجربه و توانایی لازم را برای خواندن محتوای کتاب های درسی ندارد.
درمان اختلال خواندن
آموزش در سطح دبیرستان برای کسب مهارت خواندن، تکالیف سنگینی از دانش آموزان انتظار دارد ضمن آنکه راهنمایی معلم خیلی کم است، مشکلات اصلی دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری در زمینه خواندن محتوایی شامل موارد زیر است:
1.تاکید زیاد بر کسب اطلاعات در خواندن، آموزش در زمینه محتوایی با این پیش فرض صورت می گیرد که دانش آموزان مهارت های لازم را برای خواندن کسب کرده اند. از دانش آموزان انتظار می رود بخوانند، درک کنند و مقادیر زیادی اطلاعات را تفسیر نماید.
سبک های روایتی
▪ داستان هایی که واقعیت را به تصویر می کشند نظیر قصه هایی در مورد کودکان
▪ داستان های خیالی شامل کتاب هایی که در آنها حيوانات حرف میزنند، داستان های علمی – تخیلی و داستان های ترسناک
▪ داستان های جن و پری؛ قصه های عامیانه و داستان های جیب و غریب.
▪افسانه ها
▪ داستان های پلیسی
▪ طنز و نمایش زبانی
▪ داستان های تاریخی، که دوره ای از رویداد های گذشته را به تصویر می کشد
▪نمایشنامه ها
▪ داستان های شعری، اشعاری که در آن ها داستان هایی به تصویر کشیده می شود.
▪ ماجراهای زندگی واقعی
▪ زندگینامه ها و زندگینامه خود
۵۰ صفحه در هر کلاس عادی سازی شده – به خاطر بسپارند. به علاوه دانش آموزان ممکن است چهار درس مختلف (مثلا انگلیسی، علوم، ریاضیات و تاریخ) داشته باشند. برای دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری الزامات خواندن ممکن است بسیار ملال آور و مایوس کننده باشد.
٢. محتوای کتاب های درسی عموما بالاتر از سطح کلاس هایی است که در آن تدریس می شود.
کتاب درسی ممکن است برای دانش آموزی که باید آن را بخواند و درک کند، فوق العاده دشوار باشد. به طور مثال، اگر سطح خواندن دانش آموزی در کلاس دهم در سطح کلاس پنجم باشد و کتاب های درسی اجتماعی برای سطح کلاس يازدهم نوشته شده باشد، در این صورت شش سال اختلاف سطح وجود خواهد داشت.
٣. معلم های محتوا محور غالبا تصور می کنند که دانش آموزان توانایی کافی برای خواندن دارند.
به این دلیل به تدریس مهارت های خواندن نمی پردازند. در این سطح، وقت کمی به تدریس مهارت های خواندن نظیر سازماندهی یا مطالعه رئوس مطالب اختصاص می یابد. معلم ها می توانند به دانش آموزان در خواندن محتوای کتاب ها از طریق ؟
زیر مطالب مهم و ارتباط دادن مطلب با مطالب دیگری که قبلا یاد گرفته اند و همچنین با ترغیب آن ها به مرور مطالب برای آشنا شدن با متن در کل کمک کنند. افزون بر این معلم ها میتوانند واژه های دشوار یا فنی را قبل از خواندن متن تعریف کنند و دانش آموزان را به نظارت و بررسی درک خود از مطلبی که می خوانند آگاه سازند. در بخش راهبردهای تدریس این فصل رهنمودهایی برای کمک به دانش آموزان جهت خواندن مطالب توضیحی کتاب های درسی ارائه می شود.
ارزیابی خواندن و درمان اختلال خواندن
روش ها و آزمون های موجود برای ارزیابی خواندن بیشتر از هر قلمرو دیگر درباره برنامه های درسی است. اختلال خواندن را می توان از طریق مقیاس های غیررسمی (نظیر پرسشنامه غیررسمی در مورد خواندن، تحلیل اشتباهات و ارزیابی ورقه ها) یا آزمون های رسمی (نظیر آزمون های زمینه یابی، آزمون های تشخیص و مجموعه آزمون های درکی) بررسی و ارزیابی کرد
مقیاس های غیررسمی
یکی از ساده ترین روش های ارزیابی روان خوانی مشاهده غیر رسمی دانش آموز زمانی است که با صدای بلند میخواند. در این حالت معلم به راحتی می تواند سطح کلی خواندن، توانایی تشخیص واژه، انواع خطاها و درک مطلب دانش آموز را کشف کند. این روش بسیار عملی است و می تواند به اندازه مجموعه آزمون ها اطلاعات مفصل و ارزنده در برداشته باشد.
پرسشنامه غیر رسمی خواندن. پرسشنامه غیر رسمی خواندن (IRI) را می توان به سرعت و راحت اجرا کرد و اطلاعات ارزشمندی در خصوص مهارت های خواندن دانش آموز، سطح خواندن، انواع خطاها، فنون رو در رو شدن با واژه های نا آشنا و خصوصیات رفتاری او به دست آورد (جانسون، کرس و پیکالسکی، ۱۹۸۷).
شیوه کار با پرسشنامه غیررسمی خواندن در شكل ۲.۱۲ به صورت نمودار گردش کار نشان داده می شود. آزمایشگر از میان واژه های کتاب خواندن هر یک از کلاس ها حدود یک صد واژه را انتخاب می کند و آنها را برای هر کلاس در مجموعه ای فهرست می کند (از پرسشنامه های خواندن تجارت استاندارد نیز می توان استفاده کرد.) دانش آموز با صدای بلند ؟
واژه هایی از سطوح درجه بندی شده را می خواند و معلم همزمان با او به شیوه ای نظام مند خطاهای او را ثبت می کند، اگر دانش آموز در مجموعه صد واژه ای بیش از پنج خطا داشته باشد مجموعه هایی آسان تر به او ارائه می شود تا آنجا که دانش آموز بیش از دو خطا در هر یک صد واژه نداشته باشد. معلم برای بررسی درک مطلب درباره هر مجموعه چهار تا ده سؤال از دانش آموز می پرسد. با استفاده از پرسشنامه غیر رسمی خواندن می توان سه سطح خواندن را معین کرد:
1.سطح خواندن مستقل، دانش آموز قادر است حدود ۹۵ درصد واژه ها را تشخیص دهد و به۹۰ درصد پرسش های مربوط به درک مطلب پاسخ صحیح بدهد، (این سطحی است در آن دانش آموز می تواند کتاب های کتابخانه را در سطح مورد نظر بخواند یا به عبارت دیگر کار خواندن به طور مستقل انجام می گیرد).
2.سطح خواندن آموزشی، دانش آموز قادر است حدود ۹۰ درصد از واژه های مجموعه را تشخیص دهد و از نظر درک مطلب نیز ۷۰ درصد نمره را کسب می کنند. (در این سطح اگر معلم آموزش خواندن را هدایت کند دانش آموز می تواند از آن سود جوید.)
3. سطح خواندن سرخورده. دانش آموز کمتر از ۹۰ درصد واژه های مجموعه را می تواند تشخیص دهد و نمره‌اش در درک مطلب کمتر از ۷۰ درصد است. (چون در این سطح دانش آموز مطالب را درک نمی کند، این سطح برای او بسیار دشوار است و نباید در این سطح آموزش برای او صورت گیرد.)
علاوه بر پرسشنامه های غیر رسمی خواندن که خود معلم ها درست می کنند، چندین پرسشنامه تجارتی استاندارد نیز موجود است که در آنها روش مناسب اجرای پرسشنامه نیز توضیح داده شده است. این پرسشنامه‌ها شامل پرسشنامه کلاس درس خواندن، پرسشنامه استاندارد خواندن و پرسشنامه تحلیلی خواندن (ویرایش دوم) است که درباره آنها در پیوست ج توضیح داده شده است. (نیز در پیوست ج رك. ریچک و دیگران (۱۹۹۶) که شامل پرسشنامه ای غیررسمی در مورد خواندن است و معلم ها می توانند از آن استفاده کنند.)
تحلیل خطاها در روان خوانی شفاهی . تحليل خطاها یکی از رویکردهای روان شناسی زبان برای ارزیابی خواندن شفاهی است. منظور از خطاها، اشتباهات و لغزش هایی است که دانش آموز هنگام خواندن شفاهی متن چاپی مرتکب می شود. این لغزش ها که گاهی خطا نامیده می شوند.) در حکم فرصت هایی است برای تشخیص؛ چون ؟ از طریق آن ها
فرایندهای زیربنایی زبان خود را آشکار می سازند. در واقع، الگوها و ساختار زیربنایی زبانی خود دانش آموز ممکن است هنجارگریزی را تشدید کند، خطا ممکن است تلاش مثبتی برای رسیدن به درک مطلب باشد . پژوهش های انجام شده در مورد تحلیل خطاها نشان می دهد که خوانندگان ماهر الزاما نسبت به خوانندگان دیگر هنجارگریزی (یا خطاهای) کمتری در خواندن شفاهی ندارند.
در مورد اختلال خواندن و درک مطلب، منظور از خواندن درک است، یعنی توانایی دریافت معنی از متن چاپی، تمامی آموزش خواندن باید معطوف به گسترش توانایی های درک مطلب باشد. تحلیل ساختاری یا تحلیل واحد های معنی دار واژه نظیر پیشوند، پسوند، ریشه واژه ، واژه‌های مركب و هجاها به تشخیص واژه کمک می کند. کودکان با اختلالات یادگیری در درک مطلب از خواندن دچار مشکل هستند و نمی توانند مفهوم مطالب خوانده شده را درک کنند. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا نظیر اتاق مهارت های شنیداری و اتاق تاریک بینایی در بهبود اختلال در درک مطلب کودکان و درک مفاهیم موثر بوده و تشخیص اختلال یادگیری و درمان اختلال خواندن را ممکن می سازد. تیم تخصصی مرکز شامل کاردرمانان، گفتاردرمانان و روانشناسان کودک در زمینه درمان مشکلات کودکان اختلال یادگیری پیشتاز بوده و نتایج درمانی خوبی را با استفاده از تکنیک های و ابزار پیشرفته مرکز بدست آورده اند.
تحلیل ساختار و درک مطلب
مؤلفه های ساختاری شامل واژه‌های مركب (مثلا گاوچران) شكل اختصاری یا کوتاه کلمه (مثلا گر به جای اگر)، پسوندهای صرفی (مثلا –ها، -گر، -گار، -ان، -ات) پیشوندها (مثلا بی، با – ، فرا -، فرو -)، ریشه ها ( مثلا نظر در منظره یا نظاره) و هجاها (یعنی بخش کردن واژه‌های چند هجایی به واحدهای کوچکتر) خواننده ممکن است مؤلفه های ساختاری واژه ای را تشخیص دهد (به طور مثال پیشوند «بی» و پسوند «ان» را در واژه بی سوادان)، این نشانه ها همراه با متن جمله ممکن است برای تشخیص واژه کافی باشند. درمان مشکلات زبان بیانی اختلالات یادگیری در درک مطلب کودکان موثراست.
ترکیب راهبردهای تشخیص کلمه
خوانندگان را باید ترغیب نمود تا از همه راهبردهای تشخیص کلمه (آواشناسی، واژه های دیداری، نشانه های متنی و تحلیل ساختاری) سود جویند. در هر حال آنها زمانی که کلمه ای نا آشنا وقفه ای در فرایند خواندن ایجاد نماید. به این راهبردها نیاز پیدا خواهند کرد. خوانندگان معمولا برای بازشناسی واژه نا آشنا از چند راهبرد با هم سود می جویند. دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری باید هر یک از این راهبردهای بازشناسی واژه را آنقدر تمرین کنند تا به استقلال و انعطاف پذیری در خواندن دست یابند و بتوانند روان و سلیس بخوانند.
درک مطالب در کودکان
در نارسا خوانی، حیطه خواندن به تشخیص کلمه توجه زیادی می شود در حالی که حل مشکلات مربوط به اختلال درک مطلب بسی دشوارتر است. تدوین کنندگان قانون آموزش و پرورش ویژه و قانون آموزش و پرورش افراد دچار ناتوانی (IDEA)، هوشمندانه در قانون قید کرده اند که ناتوانی یادگیری ممکن است حیطه «مهارت های پایه‌ای خواندن» (تشخيص واژه) یا «درک مطالب خوانده شده باشد. نقص اصلی بسیاری از دانش آموزان دچار اختلال یادگیری و درک مطلب است. این توانایی با کسب مهارت های تشخیص واژه به طور خود به خود تکامل نمی یابد. بیشتر دانش آموزان دچار اختلال یادگیری سر انجام اصول تشخيص واژه را یاد می گیرند، اما برای بسیاری از آنها تکالیفی که مستلزم درک پیام های پیچیده باشد همچنان دشوار باقی می ماند. باید راهبردهایی را به آنها یاد داد که با استفاده از آنها بتوانند خوانندگانی فعال شوند و متن را درک کنند (ریچک و دیگران، ۱۹۹۶).
در این بخش به اختلال درک مطلب – چند مفهوم اساسی، راهبردهای ثمربخش یادگیری، مهارت های ویژه درک مطلب و موضوع درک مطلب در حیطه های محتوایی – می پردازیم.
مؤلفه ها در اختلال درک مطلب کودکان
طبق نظریه های ثمربخش خواندن، درک مطلب عبارت است از تعاملی پویا بین سه مولفه خواننده، متن و موقعیت خواندن (ریچک و دیگران، ۱۹۹۶؛ آندرسون و دیگران، 1985).
خواننده. میزان دانش و علایق هر فرد بر توانایی و تمایل وی به خواندن تاثیر می گذارد. به طور مثال، خواننده ضعیفی که دانش زیادی درباره ماهیگیری و علاقه شدیدی به این کار دارد، ممكن است بتواند کتاب ماهیگیری در سطح کلاس ششم را بخواند ولی برای درس تاریخ کتابی بالاتر از سطح کلاس سوم را نتواند بخواند.
متن، متن عبارت است از زبان نوشتاری یا اطلاعات چاپی. وضوح و انسجام متن بر دریافت معنی متن تأثیر می گذارد.
زمینه. موقعیت یا محیط خواندن نیز بر فرایند خواندن تأثیر می گذارد. به طور مثال، سر امتحان ممکن است اضطراب شدید مانع درک خواننده شود، در حالی که همان مطالب در محیط آرام تر به راحتی درک شود، افزون بر این هدف و مقصود از خواندن نیز بخشی از زمینه خواندن را تشکیل می دهد، خواندن هر فرد وقتی سعی می کند دستورالعمل های مفصل یک می خواند کتاب آشپزی را بخواند متفاوت با زمانی است که کتاب داستانی را برای لذت بردن میخواند.
این سه عامل و تعامل آن ها بر چگونگی دریافت معنی و درک فرد از مطالب تأثیر می گذارد. این تعامل از ابتدا تا انتهای متنی که خوانده می شود ممکن است متغیر باشد. وقتی کودک اختلال یادگیری اطلاعات متن را در تعارض با دانش موجود خویش بیابد. خواندن برایش دشوارتر می شود. وقتی مطالب خوانده شده درباره موضوعی آشنا باشد. خواندن به کوشش کمتری نیاز دارد.
مفاهیم درک مطلب
کودک در حین تقلا برای درک مطلبی که می خواند باید بتواند بر شکاف ارائه شده در متن نوشتاری و دانش خويش پلی بزند، بنابراین درک مطلب با سختی همراه است.
عواملی چون دانش پیشین، علاقه و ماهیت موقعیت خواندن بر سطح مطالبی که دانش آموز میتواند بخواند تأثیر می گذارد. برای اینکه بفهمیم چرا کودک اختلال خواندن در درک مطالبی که می خواند مشکل دارد، باید در مورد نحوه یادگیری و اعمال فرد در موقعیت های مختلف و مطالب تفاوتی که می خواند به بررسی بپردازیم.
1.درک مطلب به معلومات خواننده بستگی دارد. درک مطلب به همان اندازه که به توضیحات متن چاپی بستگی دارد به تجربه، دانش زبانی و تشخیص ساختار ترکیبی جمله وابسته است (لیپسون و ویکسون، ۱۹۹۱)، برای فهم اهمیت دانش خواننده در درک مطلب بهتر است مثال عالی زیر را که آلز (۱۹۸۲) ارائه می کند، بخوانیم:
روزنامه بهتر از مجله و ساحل دریا بهتر از گوشه خیابان است، در ابتدا دویدن بهتر از راه رفتن است. البته ممکن است فرد مجبور شود بارها تلاش کند. این کار کمی مهارت می خواهد. اما یاد گرفتنش راحت است. حتی کودکان خردسال نیز می توانند از آن لذت ببرند. با یک بار موفقیت، پیچیدگی ها به حداقل می رسد. پرندگان به ندرت خیلی به آن نزدیک می شوند، هر کدام مقدار زیادی فضا می خواهد، در باران خیلی سریع خیس می شود. خیلی از کارهایی که مردم انجام می دهند همان چیزی است که ممکن است علت مشکلات باشد. اگر هیچ گونه اشکالی وجود نداشته باشد، همه چیز رو به راه است، از یک تخته سنگ به جای لنگر می توان استفاده کرد. اگر از دستتان در برود، دیگر امکان ندارد بتوانید به آن دست یابید (برانز قورد و جانسون، ۱۹۷۲، نقل شده در آلز، ۱۹۸۲، ص ۵۲)
شما در جایگاه خواننده ای بزرگسال قادرید بسیاری از واژه های این پاراگراف را بفهمید، اما احتمالا معنی آن را درک نکنید و ندانید صحبت درباره چیست. دلیل مشکل شما این است که دانش زمینه ای مناسبی در مورد متن چاپی فوق ندارید. اگر گفته شود مطلب درباره بادبادک است، دانش زمینه شما گسترش می یابد. اکنون اگر دوباره متن را بخوانید متوجه می شوید که در کتان از مطلب به طور چشمگیری افزایش می یابد. تلویحات این امر برای تدریس این است که وقتی خواننده دانش محدودی درباره محتوای متن دارد، هر قدر متن را دوباره بخواند درک او از مطلب افزایش نمی یابد. آنچه دانش آموزان دچار ناتوانایی های یادگیری در بسیاری از موارد نیاز دارند دانش زمینه بیشتری است تا درک آنها از مطلب بیشتر بشود.
درک مطلب فرایندی زبانی است. درک مطلب فرایندی برای دریافت اطلاعات از طریق زبان است کودک در فرایند خواندن غالبا تا آخرین کلمه یا عبارت را نخواند، نمیتواند معنی آن را کاملا درک کند. به طور مثال، به این دو عبارت توجه کنید: «ریگ سفید کوچولو» و« کوچولو نظریه را درک کرد.» واژه کوچولو در هر کدام از این دو عبارت به موضوع متفاوتی اشاره دارد و دانش آموز قبل از اینکه عبارت را به پایان برساند نمی تواند معنی کوچولو را درک کند.
در خواندن متن انگلیسی چشم از چپ به راست و در متن فارسی از راست به چپ حرکت می کند، اما ذهن این گونه نیست. در بسیاری از موارد جریان فکر در انگلیسی از چپ به راست و در فارسی از راست به چپ نیست بلکه دایره ای است و مفهوم و كلمات معین باید آنقدر در ذهن بماند تا آن بخش از جمله که باعث تکمیل فکر می شود، خوانده شود. به طور مثال در نوشته «وقتی لی دوباره به یادداشت نگاه کرد، دخترک متوجه شد سریع بازی کرده است.» معنی یادداشت و جنسیت لی تا انتهای جمله که توضیحاتی ارائه می شود موقتا در حالت تعلیق می ماند، حتی گاهی خواننده مجبور است تصمیم گیری درباره تلفظ کلمه را نیز به تعویق بیندازد. در جمله «مریم احساس می کرد خرد دارد،» تلفظ خرد تا زمانی که خواننده جمله را به طور کامل نخواند و نفهمد که باید خُرد یا خِرَد بگوید به تعویق می افتد.
سایر نشانه ها نیز هم برای درک زبان شفاهی و هم برای درک زبان نوشتاری مربوط به حشوهای زبان (پرداختن به جزئیات) است. حشو به معنی ارسال پیام به شکل های دیگر است. یعنی اطلاعات یک منبع با تأیید و توضیح اطلاعات منبع دیگر باعث تقویت و افزایش درک پيام مورد نظر می شود. بنابراین چنین قرینه هایی کمک می کند تا خواننده معنی متن نوشتاری را درک کند. جمله های زیر مثال هایی از حشوهای زبانی است: «ممکن است آن را تکرار کنید؟ لطفا یک بار دیگر بگویید.» (جمله دوم، جمله اول را تبیین می کند.) «آیا یک تکه کیک می خواهید؟» (سؤالی بودن جمله هم از ساختار جمله و هم از علامت سؤال مشخص می شود.) «آن دختر دامن پیچازی اش را پوشید.» (واژه های دختر و دامن هر دو نشان می دهد که جمله درباره جنس مؤنث است.) به دانش آموزان باید آموخت دنبال حشو و زواید بگردند و از آن ها برای درک مطلب سود جویند.
٣. درک مطلب فرایندی فکری است. رابطه بين خواندن و تفکر از زمان های گذشته مورد توجه بوده است. در سال ۱۹۱۷، تورندا یک فرایند تفکر به کارگرفته شده به هنگام خواندن را به حل مسائل ریاضی تشبیه کرد:
درک یک پاراگراف شبیه حل مسئله ای ریاضی است. این کار شامل انتخاب درست عناصر موقعیت و قرار دادن صحیح آنها در کنار یکدیگر و نیز تعیین مقدار صحیح وزن یا تاثیر با روی هر یک… است که همگی تحت تأثير آمایه ذهنی درست، مقصود یا تقاضاها قرار می گیرد (ص ۳۲۹).
استافر (۱۹۷۵) با تعریف خواندن به منزله تفكر، خواندن را با حل مسئله یکسان میداند. خواننده همانند حل مسئله باید مفاهیمی را به کار گیرد، فرضیه هایی را تدوین و آزمون کند و آن مفاهیم را اصلاح نماید. بدین طریق، درک مطلب نوعی پژوهش است و باید در تدریس خواندن نیز از روش هایی که برای کشف فنون به کار گرفته می شود استفاده شود، کلید تدریس از این چشم انداز راهنمایی دانش آموز برای طرح پرسش و مقاصد خواندن است. دانش آموز بعد از این مرحله برای حل مسائل و جواب دادن به سوال هایی که خود طرح کرده است؛ می خواند. به طور مثال قبل از اینکه بقیه داستان خوانده شود، دانش آموز را می توان ترغیب کرد حدس بزند که چه اتفاقی می افتد و سپس بقیه داستان را خواند تا معلوم شود پیش بینی او چقدر درست بوده است، این رویکرد که فعالیت هدایت شده خواندن -فکر کردن نام دارد، در بخش راهبردهای تدریس این فصل توصیف می شود.
۴. درک مطلب مستلزم تعامل فعال با متن است. خوانندگان باید «فعال» باشند و با مطالب متن تعامل داشته باشند. آنها باید فعالانه دانش موجود خویش را با اطلاعات جدید متن چاپی بیامیزند.
شواهدی وجود دارد که خوانندگان خوب عموما تمام کلمات موجود در متن را می خوانند، بلکه برای درک معنی واژه های معینی را انتخاب می کنند و بقیه واژه ها را نادیده می گیرند. آنها فقط زمانی به عقب بر می گردند و واژه ها را دوباره می خوانند که با چیزی غیر منتظره مواجه شوند. در مورد خواننده ای که با متن تعامل دارد آدلر (۱۹۵۶) مثالی عالی ارائه می کند:
کسی که عاشق است وقتی نامه ای عاشقانه را می خواند، چیزی را می خواند که با تمام وجود برایش ارزش قائل است. چنین فردی هر واژه ای را به سه طریق می خواند، کل را به صورت واژه های یک بخش می خواند و هر بخش از واژه ها را به صورت کلی نسبت به متن و ابهاماتش و همین طور اشارات و کنایه هایی که ممکن است داشته باشد حساسیت نشان می دهد، رنگ واژه‌ها، ترتیب عبارات و وزن جمله ها را درک می کند. او حتی ممکن است به نقطه گذاری ها نیز توجه کند، و نامه را بارها و بارها می خواند طوری که انگار آن را هرگز دیگر نخواهد خواند
نتیجه‌گیری:
اختلال خواندن و درک مطلب به معنای ناتوانی در دریافت معنی از متن چاپی است، حتی زمانی که کودک بتواند واژه‌ها را تشخیص دهد. تحلیل ساختاری واژه‌ها و استفاده از راهبردهای آواشناختی، دیداری و متنی، برای بهبود خواندن ضروری هستند. بسیاری از کودکان با تمرین مداوم در رمزگشایی الفبا و واج‌آشنایی قادر به روان‌خوانی و درک بهتر متن می‌شوند . مؤلفه‌های تعیین‌کننده درک مطلب، مثل دانش پیشین، ساختار متن و زمینه خواندن، باید در روش آموزشی در نظر گرفته شوند.ترکیب آموزش مستقیم رمزگذاری با مواجهه معنی‌دار با متن، بهترین راه برای تقویت مهارت درک مطلب کودکان است.
سوالات متداول:
1-از کجا بفهمم بچه‌م اختلال درک مطلب داره یا فقط تنبله؟
اگر با وجود تمرین زیاد هنوز نمی‌تونه معنی متن رو بفهمه یا خلاصه کنه، ممکنه مشکل واقعی در درک مطلب داشته باشه، نه تنبلی.
2-برای درمان دخترم که اختلال دارد، باید حتماً پیش گفتاردرمانگر بریم؟
بله، گفتاردرمانگر یا کاردرمانگر متخصص یادگیری می‌تونه با تمرین‌های هدفمند به بهبود مهارتهای خواندن و درک مطلب کودک کمک کنه.
مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی حافظه و تقویت حافظه کودکان با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی نظیر اتاق تاریک بینایی، اتاق مهارت های شنیداری و سنسوری روم به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. کودکان با مشکلات حافظه و بیش فعالی، کودکان با اختلال یادگیری و … می توانند از خدمات تقویت حافظه کودک سه ساله و بالاتر استفاده نمایند. هر روشی که بتواند به رمزگردانی، انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت و همچنین بازیابی آن کمک نماید می تواند در تقویت یا بهبود حافظه موثر باشد. بازیابی شامل بازگشت اطلاعات از حافظه بلند مدت و حافظه کوتاه مدت جهت استفاده از آن به هنگام لزوم است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
عواملی موثر در بهبود و تقویت حافظه کودکان
توجه و تمرکز نسبت به اطلاعات یا موضوع مورد نظر
تمرین و تکرار اطلاعات یا مرور ذهنی. مرور ذهنی شامل مرور نگهداری و مرور مشروح ( تفصیلی) است. مرور نگهداری نوعی از مرور ذهنی هوشیارانه است که به حفظ اطلاعات در حافظه کوتاه مدت یا حافظه کاری کمک میکند. مرور مشروع به نوعی از مرور ذهنی آگاهانه جهت رمز گردانی اطلاعات در حافظه بلندمدت اطلاق می شود که منجر به پردازش عمیق تر و تقویت حافظه کودک می گردد.
سازماندهی اطلاعات (طبقه بندی،عناوین و مقوله بندی اطلاعات)
بسط و گسترش معنایی اطلاعات جهت رمزگردانی عمیق تر
جلوگیری از تداخل مطالب و اطلاعات و تعیین فواصل زمانی و استراحت پس از یادگیری، تداخل باعث اختلال در بازیابی اطلاعات می گردد.
زمینه یا بافتی که اطلاعات در آن موقعیت رمزگردانی شده‌اند به بازیابی کمک می کنند. بنابراین موضوعات و مطالب در محیط شرایط و موقعیتی که یاد گرفته شده اند در همان محیط یا شرایط بهتر بازیابی می شوند. بافت را می توان به صورت ذهنی جهت یاد آوری اطلاعات تصویرسازی یا تصور کرد.
رمزگردانی تصویری یا تصویر سازی ذهنی در تقویت حافظه کودک سه ساله موثر است
روش قطعه قطعه کردن ( تقطیع) موضوعات و مطالب. به عنوان مثال 134496476692 را که یک عدد دوازده رقمی است به صورت 1344-9647-6692 بهتر می توان در حافظه کوتاه مدت حفظ کرد.
تمرین بازیابی از طریق طرح پرسش درباره موضوعات و مطالب مورد نظر
تمرینات ذهنی به خصوص جهت افزایش مهارت های حرکتی که در ارتباط با حافظه ضمنی( روندی) است.
تکنیک های آرام سازی و پرهیز از هیجانات منفی چون اضطراب،ترس و غمگینی
یادداشت برداشتن
انگیزش، علاقه مندی به موضوعات و هدفمندی
باورهای فرد از توانایی‌های حافظه‌اش
پیش خوانی جهت برداشت کلی از موضوعات
ایجاد ارتباط و پیوند بین اطلاعات جدید و اطلاعات ذخیره شده قبلی جهت یکپارچگی آنها. فرآیند یکپارچه کردن و تلفیق اطلاعات قبلی با اطلاعات جدید در حافظه طولانی مدت،تحکیم یا تثبیت گفته می شود.
خلاصه کردن مطالب
به کارگیری مطالب آموخته شده
خواب کافی، خواب به تحکیم حافظه کودک کمک می کند و در تبدیل حافظه جدید و بی ثبات به حافظه پایدار یا با ثبات ضروری است.
ارتباط تقویت حافظه کودکان با میزان یادگیری
حافظه و یادگیری را فرایندهای ذهنی مرتبط به هم ولی متفاوت از یکدیگر در نظر می‌گیرند. یادگیری باعث توسعه حافظه میگردد و شامل کسب اطلاعات، مفاهیم، عقلانیت، ارزش ها، علوم و مهارت های جدید یا اصلاح آنها است. حافظه فرایندی است که باعث ذخیره اطلاعات از طریق یادگیری میشود و فرد به هنگام لزوم این اطلاعات را مورد استفاده قرار می دهد ( از طریق بازیابی یا بازخوانی اطلاعات).
با توجه به اینکه فرآیند حافظه شامل حافظه های حسی، کاری (کوتاه‌مدت) و طولانی مدت است و به خصوص بر اساس مطالعات جدید در ارتباط با نقش حافظه کاری در این فرآیند و در نهایت انتقال و ذخیره اطلاعات جدید در حافظه طولانی مدت و بازیابی آن به هنگام لزوم، شاید بتوان یادگیری را به عنوان بخشی از فرآیند حافظه در نظر گرفت.
همچنین با توجه به این تعریف که تقویت حافظه شامل مراحل رمز گردانی ( کدگذاری) ذخیره سازی و بازیابی است می توان یادگیری را بخشی از حافظه دانست. از طرفی دیگر، برآیند حافظه در ارتباط با سطح پردازش و عمق آن است و هرچه سطح پردازش عمیق تر باشد احتمال بازیابی آن نیز افزایش می‌یابد. بنابراین نمی توان حافظه را که یک فرآیند بسیار پیچیده است صرفا چند انبار مجزا،منفعل و غیر پویا در نظر گرفت.
تقویت حافظه در مغز
مکانیسم های پیچیده در فرایندهای یادگیری و حافظه نقش دارند که باعث تغییرات زیست شیمیایی، ریخت شناسی (مورفولوژی) ،فیزیولوژیک درسته سیناپسی و مدارهای عصبی در مغز می گردند.
حافظه از نظر علوم اعصاب (نوروساینس) شامل تقویت سیناپس ها در نورون ها (سلول های عصبی) است و در ارتباط با نواحی مختلفی از مغز می باشد. بنابراین تشکیل حافظه و ذخیره اطلاعات، محدود و محصور به یک ناحیه خاصی از مغز نیست بلکه در مناطق متفاوتی از آن پخش و توزیع شده است.
اختلال یادگیری و مشکلات حافظه
اختلالات فراموشی ( یادزدودگی) عبارت است از اختلال حافظه های کوتاه مدت و طولانی مدت به علت آسیب مغز به نحوی که بیمار در سایر جنبه های شناختی طبیعی است. بنابراین، یادزدودگی یا فراموشی یعنی گروهی از اختلالات که شامل از دست دادن حافظه هایی که قبلا ایجاد شده بود یا از دست دادن توانایی برای ایجاد حافظه های جدید (یادگیری اطلاعات جدید )؛است.
مشکلات حافظه کوتاه مدت موجب اختلال در روند به یاد سپاری و در نتیجه اختلال یادگیری می گردد. تقویت مهارت های حافظه کودکان و بزرگسالان با آسیب حافظه می تواند روند زندگی آنان را تغییر دهد.
عارضه اختلالات یادگیری مسئله بین جهانی است که در همه زبانها، فرهنگ‌ها و ملت‌های دنیا دیده میشود. این مشکل فقط منحصر به ایالت متحده آمریکا یا کشور خاصی نیست. یافته های پژوهش ها نشان می دهد که در همه فرهنگ ها کودکانی وجود دارند که به نظر می رسد هوش طبیعی داشته باشند، اما در یادگیری زبان شفاهی، اکتساب مهارت های خواندن یا نوشتم، یا حل مسائل ریاضی دچار مشکلات جدی هستند. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه تشخیص اختلال یادگیری و درمان تخصصی آن با تکنیک های کاردرمانی اختلال یادگیری و روش های آموزش اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی که توسط تیم روانشناسی مرکز ارائه می شود به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. در زیر به تاریخچه اختلال یادگیری اشاره می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تاریخچه اختلالات یادگیری
نلسون را کفلر، معاون رئیس جمهور ایالات متحد و فرماندار ایالت نیویورک، به نارساخوانی شدید دچار بود. نارساخوانی شکلی از اختلال یادگیری است که در آن فرد در یادگیری خواندن با مشکلات بسیار زیادی مواجه میشود. ضعف او در خواندن باعث شد که نتواند در مدرسه نمره های خوبی بگیرد و این گرفتاری او را واداشت که در طول مدت اشتغال به حرفه سیاسیش،نطق های خود را از بر کند.
راکفلر در شرح احساسات خود در دوران کودکی از مواجهه با مشکل اختلال یادگیری می نویسد:
من نارساخوان بودم… و اکنون نیز خواندن برایم دشوار است. وقتی ۸ سال داشتم،خواندن قطعه مذهبی کوتاهی در مراسم عبادت شامگاهی کلیسا به من محول شد. شرمندگی و درد و رنجی را که به هنگام خواندن آن قطعه احساس می کردم به وضوح به یاد می آورم و آن را واقعاً بد خواندم. من می‌دانم که کودک نارساخوان چه چیزهایی را تجربه میکند…. سرخوردگی حاصل از اختلال در انجام دادن آنچه کودکان دیگر به راحتی انجام می دهند و احساس حقارت از اینکه دیگران فکر کنند چندان باهوش نیست در حالی که واقعیت چیز دیگری است. اما من، پس از بیش از 60 سال تحمل این مشکل، پیامی امیدوارکننده و دلگرم کننده برای کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری و والدینشان دارم.
توماس ادیسون مخترع خلاق آمریکایی را دیگران کودکی نابهنجار،گیج و کندذهن می شناختند. یادداشتهای دفتر خاطراتش حاکی از آن است که هیچ وقت در مدرسه درسش خوب نبوده و پیشرفتی نداشته است و جایش همیشه در آخر کلاس بوده است.پدرش او را گیج و خرفت می دانست و ادیسون نیز خود را کودن نامیده است.آگاست رودین، مجسمه ساز بزرگ فرانسوی، بدترین دانش آموز مدرسه نامیده شده بود. از آنجا که معلم های رودین او را آموزش ناپذیر تشخیص داده بودند،به والدینش توصیه کردند که او را از مدرسه بیرون بیاورند و سرکار بگذارند،هرچند تردید داشتند که او اصلاً قادر به تامین زندگی خود باشد.وودرو ویلسون، بیست و هشتمین رئیس جمهور آمریکا و استاد محقق،تا ۹ سالگی نوشتن نیاموخته بود و تا ۱۱ سالگی خواندن. اقوام از اینکه او آنقدر کودن و عقب مانده بود برای والدینش اظهار تاسف می کردند.
آلبرت انیشتین، نابغه علم ریاضی، تا سه سالگی حرف نمی‌زد. پیدا کردن کلمه به هنگام صحبت کردن برای او کار شاقی بود و تا ۷ سالگی هر جمله را،هر قدر هم که پیش و پا افتاده بود،اول بی صدا زیر لب می ساخت و بعد آن را با صدای بلند ادا می کرد. آلبرت جوان در درس‌های مدرسه پیشرفتی نداشت. او در درس ریاضی از خود کمی استعداد نشان داد،اما در یادگیری سایر درس ها شاگردی کاملا معمولی بود و مشکل بزرگش زبانهای خارجی بود. یکی از معلم هایش پیش بینی کرده بود که او « موفقیتی» کسب نخواهد کرد. ناتوانی انیشتین در یادگیری زبان در سرتاسر دوران بزرگسالی اش نیز ادامه یافت. خواندن و نوشتن برای او دشوار بود و نمی‌توانست مقصودش را با نوشتن بیان کند. او در تشریح فرآیند تفکرش میگفت که به ندرت در قالب کلمات فکر کرده است، فقط بعد از اینکه فکری به ذهنش خطور می کرد می کشید آن را با استفاده از کلمه بیان کند.
خوشبختانه این اشخاص برجسته تا اندازه‌ای توانسته اند راه های مناسب یادگیری را کشف کنند و به طور موفقیت آمیز بر شکست های اولیه خود غلبه کردند. اما بسیاری از کودکان دچار اختلالات یادگیری این قدر خوش اقبال نیستند.
ماهیت میان فرهنگی در تاریخچه اختلال یادگیری
شیوع ناتوانی یادگیری در کشورهای مختلف متفاوت است. آکادمی بین المللی پژوهش در زمینه اختلالات یادگیری سازمانی تخصصی است که به ترویج پژوهش‌های بین‌المللی مربوط به اختلالات یادگیری اختصاص یافته است و مجله ای به نام تالماس نیز منتشر می کند.
گزارش های بالینی در مورد رنج های فردی کودکان دچار اختلالات یادگیری از گوشه و کنار جهان شباهت های چشمگیری با یکدیگر دارند. برای مثال، مطلب زیر خاطرات یک بزرگسال چینی از اولین شکست گیج کننده‌اش در مدرسه ای چینی است،این داستان شبیه و وقایع سردرگم کننده ای است که کودکان دچار اختلالات یادگیری در مدارس خودمان با آنها مواجه می‌شوند.
« اولین خاطره من از مشکلات یادگیری مربوط به ۷ سالگی‌ام و هنگامی است که وارد کلاس اول دبستان در تایوان شدم آموزگار من روی تخته سیاه ( علائم را) نوشت تا دانش آموزان آنها را در دفتر خود رونویسی کنند. به وضوح به خاطر می آورم که قادر به انجام دادن این تکلیف نبودم. همکلاسی های خود را می دیدم که به راحتی این تکلیف درسی را انجام می‌دادند،ولی من کی و آشفته بودم و نمی توانستم حروف و کلمه ها را از تخته سیاه رونویسی کنم.
گزارش های پژوهش در مورد تاریخچه اختلالات یادگیری از بسیاری از نقاط دریافت میشود : دانمارک،بریتانیا،هلند،نیوزلند ( چپمن، 1992) ،استرالیا،چکسلواکی سابق، آلمان ( اُپ، 1992) ایتالیا( فابرو و ماسوتو، 1994) مکزیک ( فلچر و دلوپز 1995) ، پرتقال ( دافونسکا 1996) ، شیلی، کانادا( واینر و سیگل،1992) و اسرائیل این مشکل در کودکان به هنگام یادگیری زبان نوشتاری، چه براساس نظام الفبایی ( نظیر زبان انگلیسی) و چه براساس نظام تصویری ( نظیر زبان چینی) ، ظاهر می شود ( هسو 1988) . این عارضه همچنین در کودکان به هنگام یادگیری آن دسته از زبان های نوشتاری که از قواعد منظم آوایی پیروی می کنند ( نظیر زبان اسپانیایی) و زبان های نوشتاری که نظام املایی قاعده مندی ندارند ( نظیر زبان انگلیسی) دیده می شود.
امروزه در مدارس ما کودکانی با انواع مختلف زمینه ها، فرهنگ ها، محیط ها و زبان ها ، در قالب برنامه های اختلالات یادگیری، آموزش می بینند. کاملا منطقی است که بپذیریم دشواری در یادگیری آموزشگاهی ممکن است بر اثر تفاوت اساسی فرهنگ کودک از جنبه زبان ، ارزش ها یا آداب و رسوم با فرهنگ محیط مدرسه پدیدار شود. اما اگر کودک اختلال یادگیری هم داشته باشد،مشکل پیچیده و مضاعف میگردد. برای دانش آموزان دارای زمینه های متفاوت فرهنگی،حل مسائل ناشی از تفاوت فرهنگی و اختلالات یادگیری دشوار است. نگرش فرهنگی برخی از والدین این است که داشتن فرزند دچار نوعی اختلال به منزله شکستی برای آنان است.این گروه از والدین ممکن است تمایلی به پذیرفتن این که فرزندشان اختلالی دارد نداشته باشند،امکان دارد از شرکت در جلسات برنامه آموزش فردی امتناع می ورزند یا حتی ممکن است کودک دچار اختلالی را برای حفظ آبروی خود در خانه نگه دارند.
سوالات متداول:
1-آیا اختلالات یادگیری ریشه عصبی دارند یا روان‌شناختی؟
مطالعات علمی نشان داده‌اند که اختلالات یادگیری منشأ عصبی-رشدی دارند. این بدان معناست که مغز برخی از کودکان به‌طور متفاوتی در بخش‌هایی که مربوط به زبان، حافظه، دقت یا پردازش اطلاعات است، رشد میکند. البته عوامل روان‌شناختی مانند اضطراب، سبک‌های تربیتی و شرایط محیطی نیز میتوانند بر شدت بروز اختلال تأثیر بگذارند اما عامل اصلی، تفاوت‌های عصبی است.
2-اختلالات یادگیری بیشتر در چه سنینی شناسایی می‌شوند؟
بیشتر اختلالات یادگیری در سنین ابتدایی مدرسه (۶ تا ۹ سالگی) شناسایی می‌شوند؛ زمانی که کودک برای یادگیری مهارت‌هایی مانند خواندن، نوشتن و ریاضی تلاش میکند. البته علائم اولیه مانند تأخیر در گفتار یا ناتوانی در تشخیص اشکال و صداها میتواند در دوران پیش‌دبستانی نیز مشاهده شود. تشخیص زودهنگام نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.
اختلال یادگیری که به عنوان اختلالات یادگیری خاص نیز نامیده می شوند، یک اصطلاح کلی است که گروهی از مشکلات یادگیری را توصیف می کند. علائم اختلال یادگیری عبارت است از یک یا چند مشکل در خواندن، نوشتن، محاسبه (حساب کردن)، گوش دادن، استدلال، صحبت کردن، انشا و هجی کردن در افرادی که هوش عمومی متوسط یا بالاتر از متوسط دارند. عوامل ارثی، طبی، نواقص مادرزادی، اختلالات و مشکلات عصب شناختی، علل محیطی و یا بدون علت مشخص ممکن است در ایجاد اختلالات یادگیری نقش داشته باشند. این افراد ظاهری طبیعی دارند. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات ویژه درمانی در حیطه تشخیص اختلال یادگیری نظیر اتاق تاریک،اتاق شنیداری، سنسوری روم و بخش کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی به درمان کودکان اختلال یادگیری می پردازد.
معمولا گفته می شود که معلولیت های بینایی، شنوایی، فیزیکی و حرکتی، محرومیت های محیطی، اقتصادی و فرهنگی، اختلالات عاطفی-هیجانی و عقب ماندگی ذهنی جزء اختلالات یادگیری محسوب نمی شوند. در اختلالات یادگیری، افراد در فرایندهای ذهنی چون ادراک، توجه، حافظه، زبان و محاسبات ریاضی اختلال دارند. کودکانی که در گروه اختلالات یادگیری قرار می گیرند در مقایسه با کودکان دیرآموز، فقط در یک یا چند زمینه درسی ضعیف هستند ولی هوش طبیعی یا بالاتر از طبیعی دارند.
علائم اختلالات یادگیری
اختلال یادگیری در کودکان که یک اختلال عصبی-رشدی با منشاء زیستی است و باعث ایجاد مشکلات شناختی میگردد معمولاً علائم اختلال تا قبل از ورود به مدرسه شناخته نمی شوند.
علائم اختلالات یادگیری در کودکان ممکن است در ارتباط با موارد زیر باشند:
مشکلات خواندن
مشکلات محاسبه یا ریاضی
مشکلات نوشتن
مشکلات زبان
مشکلات حرکتی
مشکلات پردازش بینایی
مشکلات پردازش شنوایی
خوانش پریشی یا دیسلکسی ( نارسا خوانی یا اختلال رشدی در خواندن) یکی از موارد شایع اختلالات یادگیری است که فرد در خواندن و نوشتن دچار مشکل می گردد. خوانش پریشی ممکن است به علت مشکلات ادراک دیداری و شنیداری، مشکلات مراحل زبان و آموزش های نامناسب خواندن ایجاد گردد. دانش‌آموزانی که دارای اختلالات خواندن و نوشتن هستند در مقایسه با دانش آموزان عادی، مشکلات رفتاری بیشتری داشته و از رشد اجتماعی، خودپنداره ( مجموعه ای از عقاید و باورهای مثبت و منفی در مورد خود) و عزت نفس کمتری برخوردارند.
آموزش مهارت های اجتماعی در افزایش خودپنداره و کاهش حساسیت اضطرابی دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری موثر است که این خود میتواند باعث بهبود یادگیری در این افراد گردد.
یکی از سوالات رایج والدین در هنگام مراجعه به روانشناس کودک و مشاور این نکته است که روش صحبت با فرزند خود را نمی دانند و مدام با یکدیگر درگیر هستند. یک روانشناس کودک با تجربه در این زمینه می تواند کمک های لازم را ارائه دهد. نکات مختلفی در نحوه صحبت کردن با کودکان وجود دارد که در این مقاله سعی می شود به آنها اشاره شود. مرکز روانشناسی کودک دکتر صابر در غرب و شرق تهران به ارائه خدمات مشاوره، رفتار درمانی و بازی درمانی به کودکان می پردازد. دکتر صابر با سابقه بالغ بر 17 سال در حیطه کودکان و بهره گیری از نیرو های متخصص روانشناس، کاردرمان و گفتاردرمان به درمان اختلالات کودکان و آموزش نحوه ارتباط با کودکان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
نحوه صحبت کردن با کودکان
در صحبت کردن با کودک از عبارات کوتاه و دقیق استفاده کنیم
معمولاً وقتی چند پیام پیاپی به کودک میدهیم، او دیگر به حرف ما گوش نمی‌کند و نمیتواند همه پیام ها را به ذهن خود بسپارد. بسیاری از کودکانی که مشکل رفتاری دارند، مشکل فقدان توجه و تمرکز هم دارند و گاهی اصلا فراموش می کنند که ما چه دستوراتی به آنها داده ایم. ممکن است دستور اول را بگیرند و بقیه را فراموش کنند. مثلا وقتی به کودک می گوییم: لباسهایت را از روی زمین جمع کن،برنامه درسی ات را در کیفت بگذار، بعد مسواک ات را بزن و برو بخواب، چند پیام را همزمان به وی میدهیم که کار اشتباهی است.
پیام ها را یکی یکی به کودک بدهید و بعد از انجام هر کدام، دستور بعدی را بیان کنید. بهتر است بعد از انجام هر دستور،سعی کنیم کودک را تشویق کنیم که نسبت به انجام دستور،توجه مثبت نشان دهد. البته اگر قصد ما تقویت حافظه توالی شنیداری او باشد می‌توانیم چند جمله برای تکرار یا چند کار برای اجرا به وی بگوییم. اما به طور کلی باید پیام ما کوتاه و دقیق باشد.
در روش صحبت کردن با فرزند خود ساده و روشن حرف بزنیم
دادن دستورات و توضیحات طولانی ممکن است باعث فراموش شدن بخش های اصلی پیام شود و کودک کلا از انجام همه دستورات سرپیچی کند. کودکان گفت و گو های کوتاه و جملات ساده و قابل فهم را بهتر از جملات طولانی یا جملاتی که همراه با کنایه و طعنه است، درک کرده و به خاطر می سپرند. از یک جمله کوتاه که دقیقا نشان میدهد کودک « چه کاری» را باید انجام دهد، استفاده کنید.
در صحبت کردن با کودکان از بیان جملات مبهم و کلی اجتناب کنیم
اگر به کودک در مورد رفتارش یک پیام کاملا مبهم بدهیم، او متوجه نمی شود که منظور ما کدام یک از رفتارهای است و کدام رفتار را باید تغییر دهد. مثلا وقتی به او می‌گوییم عاقل باش یا اینکه می گوییم من را خجالت زده نکن، پیام‌های کاملا مبهم به کودک داده‌ایم. بنابراین در حرف زدن با کودک از کلماتی که کودک مفهوم آنها را نمی فهمد، استفاده نکنیم، بلکه دقیقا همان کاری را که از او می‌خواهیم بیان کنیم.
در روش صحبت کردن با فرزند پیام باید متناسب با سن و سال کودک باشد و کودک توانایی انجام آن را داشته باشد
در مورد کودکان کوچک در لازم است پیام ها ساده تر باشند و به تناسب سن آنها،میتوان پیام های دیگری نیز به کار برد.در مورد کودکان بزرگتر توضیحات بیشتر و پیچیده‌ترین لازم است.
در نحوه صحبت کردن با کودکان از عبارات هرگز، همیشه و هیچ وقت، استفاده نکنیم
زمانی که از عبارات هرگز، همیشه و… استفاده می کنیم، در واقع احتمال تغییر رفتار کودک را کاهش می دهیم. وقتی پیامی را به کودک میدهیم، لازم نیست پیام عدم انجام دستور را نیز به کودک یادآوری کنیم و یا رفتارهای منفی گذشته کودک را به او گوش زد کنیم. در مورد آینده نیز پیش‌داوری نکنیم و آن را به همه زمانها تعمیم ندهیم. گفتار زیر نمونه ای از پیش داوری است:«ببین باز هم مثل دیروز،اسباب بازی ها را جمع نکردی! بزرگ شوی هیچی نمی شوی! تا ابد شلخته میمانی! همیشه بی ادبی می کنی.»
در روش صحبت کردن با فرزند ارتباط چشمی خود را با او حفظ کنیم
از آنجا که حواس کودکان به آسانی پرت میشود، مطمئن شوید که هنگام صحبت کردن با کودک، او به شما نگاه میکند. این عامل نقش مهمی در پیروی کودک از دستورات دارد. نشان دهید که منظور شما از برقراری ارتباط چشمی چیست. این روش را از طریق یک بازی به کودک بیاموزید. چند متر دورتر از یکدیگر بنشینید و به چشمهای هم نگاه کنید. هر کس زودتر به اطراف نگاه کند بازنده است.
گاهی برای جلب توجه یک کودک لازم است با او تماس جسمی داشته باشید. به آرامی دستتان را روی شانه اش بگذارید یا در صورت لزوم، هر دو دست خود را روی شانه هایش قرار دهید و با ملایمت صورتش را به اطراف خود نگه دارید. یا در حالی که با او صحبت می کنید،دستش را بگیرید. برای کودکان بزرگتر یک اشاره کوچک با گذاشتن دست بر شانه اش کفایت می کند. وقتی کودک هنگام صحبت کردن به شما نگاه میکند، برای این کار او را تشویق کنید.
آرام ولی قاطع صحبت کنیم
گاهی والدین شکایت می کنند و می گویند تا زمانی که فریاد نکشیم خوب به حرف ما گوش نمی کند. اگر معمولاً وقتی کاری از کودکتان می‌خواهید صدایتان را بلند می کنید،کودک می آموزد تا وقتی که صدای تان را به حداکثر نرسانده اید،به شما بی توجهی کند. چون آستانه توجه شما را میداند و تا آن موقع پیام شما را جدی نمی گیرد. اگر متوجه شدید که صدایتان لحظه به لحظه بلندتر میشود،صبر کنید،یک نفس عمیق بکشید،به چشمهای کودک خیره شوید،سپس به آهستگی و بسیار شمرده سخن بگویید.لحن کلامش ما نباید خشن و ضمناً باید بیانگر خواهش و التماس باشد.
از جملات پرسشی استفاده نکنیم
وقتی به کودکتان می گویید:«میشه تکالیفت رو انجام بدی؟» اگر پاسخ دهد «حالا نه» متعجب نشوید. اگر بگویید «می آیی اتاقش را مرتب کنیم؟» این فرصت را به او دادید تا بگوید،«نمی آیم» در مورد چیزی یا کاری که می خواهید کودکتان انجام دهد،از جملات سوالی استفاده نکنید.بلکه باید با لحن و کلمات قاطع به گونه ای صحبت کنید که کودک دقیقاً بداند چه کاری باید بکند و به علاوه آن را چه موقع،کجا و چگونه انجام دهد.
کودک را به نام بخوانید.صدا کردن نام کودک توجه او را به حرف های شما جلب می کند. کودکان خردسال اغلب مدت زمان محدودی می توانند توجه کنند،بنابراین برای جلب توجه کودک خردسال،باید مدام نامش را صدا کنید.
احساستان را به کودک بگویید
بدون آنکه به طور مستقیم از کودک انتقاد کنید به او بگویید در مورد اعمال و رفتارش چه احساسی دارید. برای مثال «به خاطر اینکه خودت توالت را تمیز نمی کنی،واقعا ناراحتم!» یا «وقتی به موقع به خانه بر نمی گردیم،واقعا نگران می شوم.» از انتقاد،سرزنش یا حمله کردن به کودک بپرهیزید. فقط احساستان را به طور واضح بیان کنید.
قاطع و مهربان باشید
اعمال جریمه ها و تعیین محدودیت ها نباید همراه با ابراز احساسات منفی باشد. باید در هر حال،کودک شما بداند که از محبت و حمایت شما برخوردار خواهد بود،بداند شما او را دوست دارید،حتی اگر برخی از رفتار هایش نادرست باشد. به این ترتیب کودک انگیزه بیشتری برای تصحیح رفتارهای پیدا میکند.
سوالات متداول:
1- استفاده از کلمات منفی مثل “هرگز” یا “همیشه” چه پیامد هایی دارد؟
استفاده از چنین عبارات کلی و منفی باعث کاهش انگیزه و تغییر رفتار در کودک میشود، زیرا ذهن کودک آن را به همه‌ی زمانها و شرایط تعمیم میدهد. وقتی به جای انتقاد و سرزنش، روی رفتار مطلوب تمرکز می‌کنیم و انتظار واحدی را مطرح می‌کنیم، کودک با آرامش بیشتری گوش میدهد و می‌پذیرد که تغییر رفتارش ممکن است.
2- چگونه احساسات خود را بدون ایجاد تنش به کودک منتقل کنیم؟
مهم است که بدون سرزنش مستقیم یا انتقاد، احساستان را بیان کنید. مثلا بگویید: «وقتی به موقع برنگردی، نگران می‌شوم» یا «تمیز نکردن توالت من را ناراحت میکند.» انتقال واضح احساس با زبان بدون حمله، به کودک کمک میکند درک بیشتری از تأثیر رفتار خود داشته باشد.
