اختلال خواندن و اختلال نوشتن از انواع شایع اختلالات یادگیری می باشد که در سالهای ابتدایی تحصیل خود را نشان می دهد. کودکان با نارسا خوانی در تشخیص حروف و فرم کلمات دچار مشکل بوده و حتی با بارها دیدن کلمه در خواندن آن ناتوان هستند. درمان اختلال خواندن توسط خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی به صورت تخصصی در مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر انجام می گیرد. برای درمان اختلال نوشتن در کودکان باید به مهارت های شنیداری کودک و نواقص حافظه بینایی دقت شود. استفاده از ابزارهای پیشرفته و تکنیک های نوین درمان اختلال دیکته نویسی یکی از نقاط تمایز متخصصین مرکز اختلال یادگیری تهران می باشد. اتاق شنیداری، اتاق تاریک بینایی، سنسوری روم و ده ها قسمت کاربردی دیگر تنها بخشی از خدمات توانبخشی برای درمان کودکان با اختلال خواندن و نوشتن می باشد. در زیر به تعدادی از تمرینات درمان اختلال نوشتن و خواندن که والدین می توانند در منزل از آن بهرمند شوند اشاره می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی و رفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تمرینات ناتوانی افتراقی بینایی در درمان اختلال خواندن
– کارت های اشکال مختلف که شکل کلی مشابهی دارند را در اختیار کودک قرار داده و از او بخواهید دو کارتی که از نظر رنگ و طرح مشابه هستند پیدا کند . به این منظور می توانید از کارت های زیر استفاده کنید :
نمونه کارت های افتراق بینایی ؛ از کودک بخواهید دو کارتی که از نظر رنگ و طرح مشابه هستند پیدا کند.
– از او بخواهید درون کشویی پر از وسیله ، اشیای خاصی را که نام می برید بردارد
نمونه تمرین افتراق بینایی ، کودک باید از درون کشوی پر از وسیله ، اشیای خاصی که نام می برید را بردارد.
مسیر خاصی را مشخص کنید و از او بخواهید فقط بر روی آن راه برود و روی خطوط دیگ با نگذارد .
از کودک بخواهید از مسیری که برای او مشخص کرده اید عبور کند.
تمرینات ناتوانی افتراقی شنیداری در درمان اختلال نوشتن
ضعف در حساسیت و تمایز شنیداری باعث می شود تا در دیکته نویسی این نوع اشتباهات رخ دهد.
مسواک را می نویسد : مسباک
آمدند را می نویسد : آمدن
زنبور را می نویسد : زمبور
صبح را می نویسد : صب
بشقاب را می نویسد : بشگاب
ژاله را می نویسد : جاله
با کمی دقت متوجه می شویم که کودک با اختلال نوشتن صداهای نزدیک یا شبیه به هم را نمی تواند به درستی تمایز دهد . نکته اینجاست که اگر کودکی با این مشکل روبرو باشد:
– اولا در سالهای مدرسه و تحصیل مخصوصا در دیکته نویسی بروز می کند
– ثانیا مدت زمانی طول می کشد تا کودکان با تمرین های مناسب بتوانند تمایز و حساسیت شنیداری خود را به قدر مطلوب تقویت و این مشکل را رفع کنند.
– تشخیص و تفکیک صداها
انجام این تمرین در درمان اختلال نوشتن به برخی از وسایل مثل قیچی ، لیوان ، قاشق ، سگه ، بشقاب ، قابلمه نیاز است . وقتی قیچی را باز و بسته می کنیم صدای خاصی می دهد . یا وقتی سگهای روی میز با موزائیک می اندازیم صدای خاصی دارد . وقتی با قاشق به لیوان ، بشقاب یا قابلمه ضربه می زنیم هر کدام صدای خاصی دارند . این وسایل را جلوی کودک با اختلال نوشتن قرار دهید و چشمانش را با پارچه ای نرم ببندید و بگویید در این بازی باید سعی کنی صدای هر چیزی را که می شنوی تشخیص دهی ، قبل از آن خودتان می توانید یکبار این بازی را انجام دهید تا او یاد بگیرد . این تمرین را با هر وسیله دیگری که صدای قابل شناسایی دارد انجام دهید . تمام این تمرین ها باید در قالب بازی بوده و بصورتی باشد که کودک خسته نشود .
– تشخیص صدای جانوران
هر حیوانی صدایی دارد . شکل ۱۰ تا ۱۵ حیوان را با استفاده از کارت های زیر جدا کنید و سپس از کودک بخواهید تشخیص بدهد صدایی که شما تولید می کنید مربوط به کدام حیوان است . صدای اصلی حیوانات را می توانید از اینترنت یا برخی سی دی های آموزشی بدست آورید . برای انجام تمرینات شنیداری بهتر است برخی تمرین ها را با صدای معمولی و بعضی را با صدای آهسته انجام دهید . هر قدر توانایی کودک در تشخیص صداهای آهسته تر بیشتر باشد بهتر است .
مثال هایی از نام آواهای حیوانات
خروس : قوقولی قوقو
مرغ : قد قد
شیر : غرش
سگ : واق واق ، هاف هاف یا هاپ هاپ (بچه گانه) ، (عوعو کردن)
گرگ : زوزه
اسب : شیهه
بلبل : چهچهه
خر : عرعر
زنبور : وز وز
گربه : میو میو
کلاغ : غارغار
گنجشک و جوجه : جیک جیک
جیر جیرک : جیر جیر
قورباغه : قور غور
بره : بع بع
گوسفند : مع مع
گاو : ما ما
اردک : کواک کواک
کبوتر : بغ بغ بغو
جغد : هو هو
مار : فیس فیس
اسب : پیتکو پیتکو
دارکوب : کو کو
بوقلمون : قل قل
پشه : وز وز
– تمایز صداهای نزدیک به هم در درمان اختلال نوشتن کودکان: چهار لیوان کاملا شبیه هم را روی زمین قرار دهید . سپس داخل لیوان اولی را
4/1 آب پر کنید . لیوان دوم را 4/2 آب پر کنید . لیوان سوم را 4/3 آب پر کنید . لیوان چهارم را پر از آب کنید . با یک قاشق چایخوری به لیوانها ضربه های آرام بزنید . صدای هر کدام با دیگری متفاوت است . در حالی که کودک به لیوان ها نگاه می کند به آرامی به لیوانها ضربه بزنید تا تفاوت صداها را به خوبی تشخیص دهد . حالا از او بخواهید که روی چشم هایش را بگیرد و به یک صدا گوش بدهد و تشخیص بدهد که شما به کدام لیوان ضربه زده اید . اگر متوجه شدید که این بازی برای کودک کمی دشوار است ، ابتدا با دو لیوان شروع کنید و پس از چند بار موفقیت در تشخیص درست ، تعداد لیوان ها را بیشتر کنید .
– تمایز صدای آدمها
برای این تمرین به حضور چند کودک دیگر نیاز است . از کودک بخواهید چشمانش را بگیرد و یکی از افراد کلمه ای می گوید (یا اسم کودک را صدا می زند و کودک باید تشخیص بدهد که آن فرد چه کسی بوده . بعد از اینکه یکبار همه افراد این کار را انجام دادند ، باید دو نفر پشت سر هم ، اسم حیوان با صدای آن را در آورند و کودک تشخیص بدهد نفر اول چه کسی بود و نفر بعدی چه کسی بود.
در مراحل تکمیلی این بازی هر کس از کودکان اختلال یادگیری (مثلا ۵ نفر از ۶ نفر افراد حاضر در بازی) صدایی در می آورند و کودک تشخیص می دهد چه کسی ساکت بوده و صدایی در نیاورده است .
– تشخیص صدای حروف در کلمات جهت درمان اختلال خواندن
برای انجام این تمرین لازم است لیستی از کلمات قابل فهم و ساده را که قبلا آنها را تهیه کرده اید در اختیار داشته باشید . این لیست شامل تعدادی کلمه می باشد که بر اساس حروف الفبا مرتب شده اند . برای هر حرف چند کلمه پیدا کنید که حرف ابتدای آنها همسان باشد (مثلا سوزن ، سبد و سنگ ، برای حرف سین) . چند کلمه هم پیدا کنید که حرفهای آخر آنها یکسان باشد (مثلا کاج ، تاج ، هویج ، گنج) . حالا سه کلمه بگویید که حرف اول دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای اولش با بقیه فرق دارد را پیدا کند.
در تمرین بعدی سه کلمه بگویید که حرف آخر دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای آخر آن متفاوت است ، تشخیص دهد . می توانید چند کلمه بگویید و از کودک بپرسید در کدام کلمه مثلا صدای «س» شنیده است . یا کدام کلمه صدای «ل» ندارد .
این بازی را به هر نحو دیگری که می توانید در درمان کودکان اختلال خواندن و نوشتن انجام دهید . تمرین هایی از این نوع ، تاثیر به سزایی در تمایز صداها و تقویت حساسیت شنیداری کودکان دارد و عامل موثری در تشخیص درست کلمات برای املا نویسی آنها در سال های دبستان می باشد.
در هنگام اجرای این تمرینات ، باید توجه نمود که ابتدا از کلمات کمتری استفاده شود ؛ به عنوان مثال ابتدا دو کلمه مشابه و یک کلمه متفاوت در اختیار کودک قرار داده و از او بخوا کلمه متفاوت را پیدا کند ، سپس به تدریج ، میزان این کلمات بیشتر سوند و چالش پیش روی کودک نیز به همین ترتیب افزایش یابد .
در تمرین دیگری از این دسته روش های درمان اختلال خواندن ، کلمات برای کودک به صورت شفاهی خوانده م و کودک در حین تشخیص کلمه متفاوت ، درگیر یک بازی حرکتی می شود . به عنوان مثال . کودک خواسته می شود تا در حین بالا انداختن و گرفتن یک توپ ، کلمه متفاوت را تشخ دهد یا اینکه در حین عبور از موانع این کار را انجام بدهد . این نوع تمرینها که در آن تکلن حرکتی و شناختی با هم ترکیب می شوند سبب یادگیری بیشتر کودک شده و تاثیر بیشت نیز در پیشرفت وی خواهند داشت .
– از کودک با اختلال نوشتن یا خواندن بخواهید چشمانش را ببندد ، و صدایی را در فاصله نزدیک او ایجاد کنید . سپس همان صدا را در فاصله دور ایجاد کنید . از او بخواهید بگوید کدام صدا در نزدیک او بوده و کدام دور تر شده است.
– آهنگی را پخش کرده و همزمان با آن جمله ای را به کودک بگویید . کودک باید بتواند صدای شما را از صدای آهنگ پخش شده تمیز داده و به شما بگویید چه چیزی به او گفته اید .
– تشخیص جهت صداها
از کودک بخواهید چشم های خود را ببندد و شما در سمت چپ و راست او صداهایی ایجاد کنید . او باید بتواند جهت صدای مورد نظر را به شما نشان دهد .
از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد ، در این حال از فردی که بیرون اتاق است بخواهید صدایی ایجاد کند و علاوه بر این در داخل اتاق هم خودتان صدایی ایجاد کنید ، از کودک بخواهید تشخیص دهد محل کدام صدا درون و یا بیرون اتاق بوده .
– در اتاق تاریک در یک نقطه ایستاده و از کودک بخواهید که با شنیدن صدا به طرف آن حرکت کند . در ابتدا باید فاصله کودک تا منبع صدا کم بوده و با موفقیت وی در تشخیص جهت صدا و حرکت به سمت آن ، فاصله را افزایش دهید .
– یک وسیله ی صدادار مانند ساعت در گوشه ای از اتاق پنهان کنید و از کودک بخواهید با گوش کردن ، جای آن را بگوید .