دسته: روانشناسی کودک

بازی گروهی برای کودکان اوتیسم

گروه درمانی یکی از روش های پر کاربرد در کنار بازی درمانی کودکان اوتیسم می باشد که در مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر اجرا می گردد. برای انجام بازی های گروهی برای کودکان اوتیسم ،کودکان مبتلا به اوتیسم باید بر اساس نیازهای فردی، نقایص، سن و سطح رشد، گروه بندی شوند. این کار برای کودکان اوتیسم با عملکرد بالا نیز مفید است، زیرا آنها اغلب توانایی بیشتری از نظر زبانی و تحصیلی دارند. گروه درمانی برای اوتیسم با بازی گروهی برای کودکان توسط متخصصین بازی درمانی و کاردرمان مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر به صورت تخصصی انجام می گیرد. گروه درمانی در کودکان بیش فعال و نوجوانان کاربرد فراوانی دارد.

بازی‌درمانی اوتیسم

همه اقدامات درمانی که اینجا ارائه شده برای مدتی اجرا شده و تا حدودی رضایت بخش آزمایش شده است. در بعضی موارد، اقدام درمانی به صورت رسمی‌ ارزیابی شده است و نویسندگان به صورت گسترده به منافع شان، همچنین به محدودیت‌‌هایشان اشاره کرده اند. اقدامات درمانی براساس بازی کاملاً جذاب، موفق و امیدبخش هستند، اما آن‌ها گسترده و بکار گرفته نمی‌شوند. همچنین شما باید بررسی کنید تا چه حدودی منفعت شان می‌تواند تعمیم داده شود و به تغییر در کودک یا اصلاح در محیط نسبت داده می‌شود. برای این-که بتوانید به این سوالات پاسخ دهید، باید در نظر داشته باشید که:

1. شما باید بازی که نقش آموزشی دارد را درک کنید و فقط نباید بهانه ای باشد که استراحت کند یا به کودکی راهی برای وقت گذارنی بدهد.

2. باید یک هدف هر دفعه برای هر فعالیت تنظیم کنید و کودک باید تبحر داشته باشد.

3. نباید از بازی کودکان اتیستیک با عملکرد پایین با کودکان لال مستثنی باشد.

4. در ابتدا، حداقل باید سعی کنید تا علایق کودک را در نظر بگیرید.

5. باید بازی اجتماعی، تقلیدی و نمایشی را گسترش دهید.

6. باید به کودک آموزش دهید چگونه با عروسک و عروسک نمایشی بازی کند.

7. باید به کودک آموزش دهید چگونه از دستوری پیروی کند، ارکان جدید را به تدریج اضافه کند و در نهایت دستور خودش را بسازد.

8. باید به تدریج افراد بیشتری را به بازی دعوت کند (ترجیحاً خواهر یا برادر یا همسالان)، که قبلاً آموزش دیده اند چگونه به کودک اوتیسمی نزدیک شوند و چه انتظاری از او داشته باشند (لطفا به خاطر داشته باشید همانطور که رویرز (۱۹۹۶)، نشان داد با توجه به تعمیم پذیری موفق تر خواهد بود اگر همسالان بیشتر کمک شوند تا آموزش ببینند).

9. باید مطمئن باشید که کودک می‌تواند خلاقانه خودش بازی کند و بازی اش را به اشیا، افراد و محیط دیگر تعمیم دهد.

اقدامات درمانی که بازی اجتماعی را تعلیم میدهند اینجا آنالیز شده اند و تنها بازی نیستند، اما تعداد کمی ‌هستند که مطالعه شده اند. یک مشاهده کلی این است که تنها مهارتی که به نظر می‌رسد رشد داشته است مهارت تعامل اجتماعی است و زبان یا اصول پایه ارتباطات رشد نداشته است. درک این که بازی باید در همه برنامه‌‌های اموزشی یا درمانی شرکت داشته باشد مهمترین قسمت است و به عنوان یک فعالیت ساده که چیزی ارائه نمیدهد بررسی نشود. خیلی از درمانگران بازی را بکار می‌برند تا فقط کودک را سرگرم کنند در حالی که استراحت می‌کنند یا مواد برای کار بعدی شان را آماده می‌کنند. بازی کودکان اتیستیک نباید به تکرار کلیشه ی محدود باشد، اما باید یک فرصت پرفایده برای یادگیری و اجتماعی شدن باشد.

بازی گروهی کودکان اوتیسم

خیلی از کودکان مبتلا به اوتیسم دوست ندارند در بازی شکست خورده یا نمی‌توانند به راحتی با باخت خود کنار بیایند. بنابراین وجود چنین بازی‌هایی در یک جلسه ی گروه درمانی لازم و ضروری است. آموزش برخورد مناسب در هنگام شکست، باید هدف گرو باشد. برای این منظور استفاده از یک پرسشنامه مناسب می‌تواند مفید باشد. آواز (گاهی  توبازی می بریم گاهی توبازی می‌بازیم بازی یک جور شادیه) باید اغلب مواقع تکرار شود به ویژه هنگام باخت، تا عصبانیت ناشی از باخت برطرف گردد.

۱. قطار بازی گروهی کودکان

هدف گروه درمانی

کودک از مهارت های مشارکت و همکاری در یک فعالیت گروهی استفاده کند.

وسایل مورد نیاز:

• ریل قطار که قطعات آن به آسانی توسط کودکان پیش‌دبستانی روی هم سوار شود.
• یک واگن کوچک برای هر یک از کودکان (واگن ها باید از نوع کشیدنی باشند نه برقی).
• یک صفحه کاغذ بزرگ تصویر ریل قطار روی آن کشیده شده باشد.

روش کار

کار با جدا کردن قطعات ریل قطار از یکدیگر شروع می‌شود. کاغذ بزرگی که تصویر ریل قطار روی آن کشیده شده را روی زمین پهن کنید و قطعه‌ای از ریل را روی آن بگذارید. برای کودکان توضیح دهید که باید به ترتیب و رعایت نوبت ریل قطار را بسازند. قطعه ای را به دست اولین کودک داده و او را تشویق کنید تا این قطعه را به قطعه ای که شما ابتدا گذاشته اید و از کند. به نوبت به هر کودک یک قطعه از قطعات ریل را بدهید تا آن را به قطعه قبلی متصل کند. این کار را تا کامل شدن ریل ادامه دهید. بعد نشان دهید که چطور میتوان یک واگن را روی ریل حرکت داد. در عین حال صدای قطار را هم در بیاورید تا توجه و علاقه ی کودکان را جلب کنید. به هر یک از کودکان یک واگن بدهید و بگذارید با آن روی ریل بازی کنند.  طی تمرین بر رفتار های آنها نظارت داشته باشید و در صورت لزوم مداخله کنید. به آنها نشان دهید که می توانند واگن هایشان را به هم وصل کنند و با هم بازی کنند. آنها را به مشارکت در حین بازی گروهی ترغیب کنید. اگر با توجه به اندازه ریل یا رفتارهای کودکان امکان بازی همگی آنها به طور همزمان وجود ندارد، بازی را نوبتی کنید طوری که هر بار فقط دو کودک بتوانند همزمان روی ریل قطار بازی کنند.

۲. بازی ما یک قطار هستیم!

هدف گروه درمانی

کودک بتواند از مهارت های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده کند.

وسایل مورد نیاز :

• یک استوانه کوچک به عنوان قطار استفاده میشود. (برای هر کودک در گروه یک عدد)
• تصویری از یک قطار

توجه : اندازه ی استوانه ی موردنظر تقریبا ۴۲ سانتی متر است. و منازل معمولاً از این نوع استوانه به عنوان پایه ی گلدان (میز زیر گلدان) استفاده می شود.

روش کار

برای کودکان توضیح دهید که قصد دارید که همراه با هم قطار بسازید. عکس یک قطار را نشان داده و توضیح دهید که چگونه واگن ها به دنبال هم قرار می‌گیرند. یک مسیر را مثل دور یک میز یا شی دیگر در کلاس تعیین کنید تا قطار شما و بچه‌ها در طول آن مسیر به دنبال هم قرار گیرند. به بچه ها نشان دهید که چطور روی استوانه بنشینند و آن را حرکت دهند. به هر کودک یک قطار استوانه ای را داده و به او کمک کنید تا بنشیند و شروع به غلتاندن آن کند و از آن لذت ببرد. در حین بازی انعطاف به خرج دهید و بگذارید کودکان برای بررسی حرکت قطار ریل قطار را ترک کنند.

۳. بازی گروهی و آواز بارانی

هدف گروه درمانی

کودک بتواند از مهارت های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی برای کودکان استفاده کند‌.

وسایل مورد نیاز

• یک کاغذ بزرگ برای کشیدن یک نقاشی دیواری
• ماژیک های رنگی
• وسایل مورد نیاز در باران مثل چتر، کت، کلاه، کفش مناسب برای یک روز بارانی

روش کار

به صورت دایره وار روی زمین بنشینید و آواز بخوانید: (هوا چطوره؟) و با صدای بلند بگویید: (هوا خوب و ملایم)

بازی را این طور شروع کنید دست ها را از هم باز و بالای سر باشد مانند حالتی که می خواهید سوالی بپرسید:

• امروز هوا چطوره؟
• آب و هوا چطوره؟
• به من بگید: هوای امروز چطوره؟
• آیا هوا آفتابیه؟ (دست هارا بالای سر، شکل یک دایره را برای خورشید در هوا رسم کنید.)
• ابریه؟ (دست ها را روی چشم ها قرار دهید.)
• بارونیه؟ (انگشتان هر دو دست آهسته مانند ریزش قطرات باران پایین می آیند.)
• برفیه؟ (بلرزید و خودتان را بغل کنید، مثل وقتی که احساس سرما میکنید.)
• باد میاد؟ (دست ها در هوا مثل باد می چرخند.)

در مورد هوای بیرون از کودکان سوال کنید و به آنها بگویید که باران از آسمان می بارد و گاهی اوقات هنگام باریدن باران، رعد و برق نیز وجود دارد. کودکان را ترغیب کنید تا این آواز را بخوانند: (رعد و برق می آید.) و بعد با صدای بلند تر بگویید: ( آیا خوابت می آید؟)

رعد و برق می آید: (دست ها را آهسته به زمین بزنید تا صدای تپ تپ ایجاد کنید و بخوانید: رعد و برق می آید، رعد و برق می آید.) دست ها را همچنان آهسته به زمین بزنید. تا یک صدای تپ تپ ایجاد کنید و بخوانید: گوش کن تو غرشش رو.)

بشکن بزنید و بخوانید: صدای شرشر بارون می یاد شرشر بارون می‌ یاد. دست ها رابه هم بمالید مثل اینکه خیس شده اید و بخوانید (خیس شدم. خیس شدم.) درباره اینکه در هنگام بارش از چه وسایلی (مثل چتر، بارانی، کلاه و کفش بارانی) باید استفاده کرد، با کودکان صحبت کرده و نمونه ای از هر وسیله را نشان دهید. پس از آن برای گروه درمانی توضیح دهید که یک نقاشی دیواری بکشند که باران، ابرها و همه وسایل مورد نیاز در هنگام بارش باران در آن رسم شده باشد‌. یک تکه بزرگ کاغذ و ماژیک های رنگی تهیه کنید تا کودکان اطراف کاغذ بنشینند و برای هر کدام محدوده ای را برای نقاشی کردن مشخص کنید. آنها باید نقاشی مورد نظرشان را بکشند و رنگ کنند. کودکان را برای کشیدن باران، چتر؟ و..ترغیب کنید و پس از اتمام نقاشی، آنها را برای همه به نمایش بگذارید.

۴. بازی پاییز را به خانه ببرید و در آن قدم بزنید

هدف

کودک بتواند از مهارت‌های مشارکت و همکاری در یک بازی با گروهی استفاده  کند.

وسایل مورد نیاز:

• برگ های پاییزی رنگارنگ قشنگ
• کیف

روش کار

آواز قدم زدن در جنگل را به صورت دسته جمعی بخوانید: (همه در حال قدم زدن آواز بخوانند.)

ما توی جنگل قدم میزنیم. ما توی جنگل قدم میزنیم.

رنگهای قشنگ پیدا می کنیم. ما تو جنگل قدم میزنیم

شعر را سه بار تکرار کنید.

قبل از شروع جلسه مقدار خیلی زیادی از برگهای پاییزی را در رنگهای مختلف جمع آوری کنید آنها را داخل یک کیف پنهان کنید. از گروه بازی بخواهید تا دایره وار بایستند. کیف محتوی برگ ها را پشت سرتان نگه دارید. گروه را در خواندن این آواز راهنمایی کنید: (ما توی جنگل قدم میزنیم) و بعد از سه بار می ایستید و آهسته به گروه می‌گویید (ما در اعماق جنگل قدم میزنیم.) اطراف ما خیلی زیباست، درختان بلند و… ما صدای (هوهوی) باد را می‌شنویم. حالا همه چشمها بسته: تکرار کنید تا همه چشم های خود را ببندند و و حالا همه تصور می‌کنیم داریم در جنگل قدم میزنیم وقتی تا ۳ شمردم چشم هایتان را باز کنید.

یک، دو، سه با شماره ی سه برگ ها را در مرکز دایره در هوا پخش کنید. به کودکان اجازه دهید تا برگ ها را جمع کنند. نظر کودکان را درباره برگها جویا شوید. سوال هایی مثل: چند تا برگ داری؟ چه رنگهایی را جمع کردی؟ چه کسی برگ قرمز دارد؟ و مانند اینها را از بچه ها بپرسید. سر انجام از کودکان بخواهید که به صورت گروهی برگ ها را جمع کنند و آنها را دوباره داخل کیف بریزید و بر اساس علاقه گروه فعالیت‌ها را تکرار کنید. و در پایان بازی به هر کدام از کودکان اجازه دهید تا تعدادی از برگ‌ها را به انتخاب خود به خانه ببرند.

۵. بازی گروهی مرغ قرمز کوچک

هدف گروه درمانی

کودک بتواند از مهارت های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده کند.

وسایل مورد نیاز:

• کتاب داستانی با نام مرغ قرمز کوچک
• کلاه هایی با گوش های مناسب برای نمایش دادن حیوانات داستان

روش کار :

داستان را برای کودکان بخوانید و مطمئن شوید که آنها عکس های کتاب را دیده اند. در پایان داستان به آنها بگویید که قصد دارید دوباره داستان را تکرار کنید. با این تفاوت که این بار همه باید برای تعریف کردن داستان به شما کمک کنند. به آنها بگویید می‌خواهید قسمت مربوط به مرغ قرمز کوچک را بخوانید و به کمک آنها برای اجرای نقش‌های حیوانات دیگر نیاز دارید. به آنها نشان دهید که چطور در حین جواب دادن سرشان را تکان دهند. آنها را برای اجرای نقشه های گربه، سگ، خوک و… انتخاب کرده. و به آنها کلاه ها یا سربند هایی را که نشان دهنده گوش های حیوان مورد نظر است، بدهید. داستان را دوباره بخوانید و در زمان مناسب به هر کودک برای پاسخ دادن اشاره کنید.

توجه : این فعالیت ها باید مطابق با تعداد کودکان گروه باشد. اگر تعداد کودکان بیشتر از تعداد حیوانات ذکر شده در کتاب بود، باید دو یا سه کودک با هم به طور گروهی و همزمان  نقش یک حیوان (گربه یا سگ و…) را به عهده بگیرند و در زمان مناسب همگی باهم جواب بدهند.

۶. بازی ضربه به بادکنک برای اوتیسم

هدف گروه درمانی

کودک بتواند از مهارت‌های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده  کند.

وسایل مورد نیاز:

• یک عدد بادکنک باد شده بزرگ

روش کار

کودکان به صورت دایره ‌وار روی زمین می نشینند، توضیح دهید که هر کودک باید با ضربه بادکنک آن را به سوی نفر بعدی بفرستد، به طوری که بادکنک با زمین تماس پیدا نکند. بازی گروهی را طوری اجرا کنید که همه بتوانند به بادکنک ضربه بزنند. با پرتاب بادکنک به هوا بازی را شروع کرده و از آن لذت ببرید. بازی گروهی را بر حسب نیاز تغییر دهید و حتماً چندین بادکنک اضافه در دسترس داشته باشید تا در صورت ترکیدن بادکنک از آنها استفاده کنید.

توجه : مطمئن شوید که هیچ کدام از کودکان به بادکنک حساسیت ندارند.

۷. صورت کاغذی در بازی های اوتیسم

هدف گروه درمانی

کودک بتواند از مهارت‌های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده  کند.

وسایل مورد نیاز:

• صفحات کاغذی
• کاغذهای رسم که اجزای صورت روی آنها کشیده شده باشد
• مقداری کاموا و چسب
• آینه

روش کار

در مورد اجزای مختلف یک صورت با کودکان صحبت کرده و مطالب خود را تکرار کنید. به هر کودک قطعات یک عضو صورت را بدهید. به طور مثال همه چشم ها را به یک نفر بدهید. کودکان را تشویق کنید که در مورد قطعات مورد نیاز شان و همچنین اعضایی که بهتر با هم و سایر اعضای صورت هماهنگی دارند، سوال کنند. (مثلاً چشمان آبی و موهای قهوه ای هماهنگی بیشتری دارند) معلم نیز می تواند مسئول چسباندن قطعات روی صفحات باشد.

صورت دیگر بازی :

صورت های کاغذی را می توانید برای سایر اعضای خانواده نیز تهیه کنید.

۸. بازی گروهی کتاب فصل های سال

هدف گروه درمانی

کودک بتواند از مهارت‌های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده  کند.

وسایل مورد نیاز:

• کتابی که تصاویری از فصل‌های مختلف سال را همراه با توضیح مربوط به هر کدام در بر داشته باشد.

روش کار

درباره چهار فصل با کودکان صحبت کنید و در مورد فصلی که در آن قرار دارید بحث کنید. کتاب را بخوانید و در مورد هر فصل سوالاتی را مطرح کنید مثل : الان در چه فصلی هستیم؟ ما در این فصل چه می پوشیم؟ چه کسی سورتمه دارد؟ و مانند اینها با پرسیدن سوالات مستقیم از کودکان مطرح کردن عقیده شان آنها را به مشارکت در گروه تشویق کنید.

۹. بازی گروهی مجموعه محبوب من

هدف گروه درمانی

کودک بتواند از مهارت‌های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده  کند.

وسایل مورد نیاز:

• عکس های مختلفی از مجلات گوناگون شامل تصویر غذا ها، اسباب بازی ها، لباس ها، حیوانات، آدم ها و مانند اینها
• چسب
• مقوا
• رنگ های لعابی

روش کار

در مورد چیزهای مورد علاقه کودکان مثل پیتزا، سگ ها ، یا ماشین های مسابقه با آنها صحبت کنید. کودکان باید عکس هایی از چیزهای مورد علاقه خود انتخاب کنند. معلم باید به آنها کمک کند تا تصاویر مورد نظرشان را روی مقوا بچسبانند. کودکان را تشویق کنید تا درباره انتخاب های خود با یکدیگر گفت و گو کنند تا بتوانند به وجود تفاوت ها و شباهت های بین خودشان پی ببرند. هر کودک روی مجموعه کامل شده ی خود نامش را باخط خود بنویسد.

توجه کنید : بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم در مقابل کثیف شدن دستهایشان مقاومت می کنند آنها را با دادن جایزه به مشارکت در بازی تشویق کنید و به آنها اجازه دهید که فوراً دستهای خود را بشویند.

۱۰. بازی گروهی مخلوط سیب و موز خنک

هدف گروه درمانی

کودک بتواند از مهارت‌های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده کند.

وسایل مورد نیاز:

• مخلوط کن
• فنجان های کاغذی
• نصف فنجان آب سیب خنک
• یک موز رسیده
• مقداری دارچین

این مواد برای ۴ نفر کافی است.

روش کار

به هر کدام از کودکان یکی از اجزای مخلوط را بدهید، یکی از آنها را به عنوان سرآشپز و مسئول مخلوط کردن اجزا با یکدیگر انتخاب کنید. هر کودک ماده ای را که در دست دارد داخل مخلوط کن بریزد. وقتی همه اجزا داخل مخلوط کن ریخته شد به هر یک از کودکان اجازه بدهید که دکمه مخلوط کن را برای مخلوط کردن فشار دهد. مقدار کمی از مخلوط را داخل فنجان ها بریزید و به هر کدام از کودکان یک فنجان بدهید و آنها را تشویق کنید که بازهم از مخلوطی که در که درست کرده اند بخورند. بازی را می‌توان با آبمیوه ها و میوه های دیگر نیز انجام داد.

بازی درمانی گروهی در اوتیسم یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و حسی-حرکتی کودکان طیف اوتیسم است. همانطور که در این مقاله بررسی شد، فعالیت‌های گروهی ساختاریافته در محیطی امن و حمایتی، نه تنها به کودکان کمک می‌کند تا تعاملات اجتماعی را تجربه کنند، بلکه زمینه‌ساز رشد خودآگاهی، همدلی و توانایی حل مسئله نیز می‌شود. ترکیب این روش با اسباب‌بازی‌های حسی و راهنمایی درمانگران متخصص می‌تواند نتایج چشمگیری در کاهش انزوا و افزایش مشارکت کودکان در فعالیت‌های روزمره ایجاد کند. برای دستیابی به بهترین نتایج، توصیه می‌شود این جلسات به‌صورت منظم و با توجه به نیازهای فردی هر کودک طراحی و اجرا شوند.

سوالات متداول:

1-چگونه کودکان اوتیسم را به مشارکت در بازی گروهی تشویق کنیم؟
استفاده از علایق خاص کودک در بازی، دادن نقش‌های ساده و قابل پیش‌بینی، و سیستم پاداش‌دهی فوری می‌تواند مؤثر باشد. هرگز کودک را مجبور نکنید.

2-چه تعداد شرکت‌کننده برای شروع مناسب است؟
بهتر است با گروه‌های بسیار کوچک (2-3 کودک) شروع کنید و به تدریج تعداد را افزایش دهید. حضور یک همبازی عادی (خواهر/برادر یا دوست) می‌تواند الگوی خوبی باشد.

بازی درمانی برای کودکان اوتیسم

بازی یکی از راه ها ی ایجاد ارتباط و رشد روانی در کودکان است. در کودکان اوتیسم به علت عدم تمایل کودک در ایجاد ارتباط بازی ها بسیار ابتدایی و منفرد می باشد. بازی درمانی در کودکان اوتیسم نقش مهمی را در آموزش راه های ارتباطی مناسب، دوست یابی، تقویت قدرت استدلال و درک مفاهیم بین فردی و درمان اوتیسم ایفا می کند. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر در این زمینه با در اختیار داشتن روانشناسان ، کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانان با تجربه در حیطه بازی درمانی کودک اوتیسم به صورت تیمی عمل می نماید. دکتر اوتیسم با بررسی دقیق بهترین روش های بازی درمانی برای کودکان اوتیسم انتخاب می کند. تاثیر بازی درمانی بر اوتیسم کاملا مشخص می باشد. بازی درمانی با کودکان اوتیسم موجب بهبود ارتباط، تسهیل روند آموزش و تقویت مهارت های کارکردی مغز مانند توجه و تمرکز، حافظه و… می گردد. مرکز بازی درمانی اوتیسم با استفاده از امکانات پیشرفته و تجربه بالای متخصصین خود به تقویت مهارت های کودکان اوتیسم و درمان آنان می پردازد.

 بازی درمانی برای کودکان اوتیسم

برای اینکه بازی درمانی اوتیسم موفقیت آمیز باشد، چندین اصل را باید رعایت کرد: اول قوانین گروه باید پایه‌ ریزی شوند. مشارکت دادن کودکان اوتیسم در پایه گذاری قوانین بازی ساختاری مهم است. می‌توان گفت که بهتر است کودکان اوتیسم نقش‌ها را پیشنهاد کنند و کنترل قوانین را به دست گیرند. به طور مثال یکی از کودکان اوتیسم در گروه بازی درمانی کودک اوتیسم برای برنامه دانشگاه محلی ممکن است پیشنهاد کند هیچ تفریحی در گروه نباشد. در اینجا باید به او گفته شود که وجود تفریح باعث ایجاد مشکلی در گذشته نشده و فعلا نیاز به این قانون نیست و اگر تفریح تبدیل به مشکل شود، ما این قانون را اضافه خواهیم کرد در زیر مثال از قوانین پایه ریزی شده برای یک گروه از کودکان ۱۱ – ۹ ساله مبتلا به اوتیسم آمده است :

• قبل از اینکه حرف بزنی دستت را بالا بیاور.
• تماس چشمی خوبی داشته باش.
• وقتی که دیگر صحبت می‌کنند گوش بده.
• زمانی که می خواهی درباره موضوع مورد علاقه ات صحبت کنی، نوبت را رعایت کن.
• از صدای درونت استفاده کن.
• روی خط و داخل ساختمان راه برو.

اصل دوم که موفقیت بازی درمانی برای کودکان اوتیسم را تسهیل می‌کند، استفاده از موضوع هایی مشخص برای هدایت جریان کارگروه است. به کارگیری موضوع های ثابت از یک جلسه تا جلسه ی دیگر باعث افزایش تکرار مفاهیم بیان شده می‌شود. کودکان اوتیسم به تکرار برای پیشبرد آموخته هایشان نیاز دارند. موضوعاتی که می توان در بازی درمانی با کودکان اوتیسم استفاده کرد ممکن است شامل : مسافرت دور دنیا، حل مسائل المپیک ،علم، تاریخ، روزهای تعطیل، باغ اسرارآمیز، یک روز در کنار ساحل، کتاب های خواندنی و خدمات اجتماعی و… باشد.

مهارت های کلامی و تاثیر بازی درمانی بر اوتیسم

مهارتهای کلامی سومین اصل مداخلات بازی درمانی برای کودکان اوتیسم است. لازم است فرصت‌هایی ایجاد شود که مکالمه به صورت فعال وارد فضای گروه شود. باید حال و احوال پرسی یکی از اهداف گروه باشد. کودکان اوتیسم اغلب برای احوالپرسی وهمچنین خاتمه دادن به ارتباطات اجتماعی با ضعف مواجه هستند. علاوه بر این، معلم باید معیار مشخصی برای نوبت گرفتن جهت مکالمات داشته باشد. زمانی که این معیار مشخص شد معلم می تواند تعداد نوبت مکالماتی را که متناسب با هر یک از کودک است ترتیب دهد. باید نوبت مکالمه ی کودکان اوتیسمی که عادت دارند در مورد موضوع مورد علاقه شان بیش از اندازه در گروه صحبت کنند، محدود شود. این کودکان از اینکه در زمینه مورد علاقه شان اطلاعاتی جمع آوری کنند لذت می برند، اما اغلب در شرکت دادن مخاطب خود در گفت‌وگو با مشکل روبه ‌رو می‌شوند. وقت ناهار، از اوقات مورد علاقه این کودکان است و ظاهرا فرصت مناسبی است برای تسهیل ارتباط کلامی بین آنها.

حل مسئله در بازی درمانی در اتیسم

هدف هر جلسه بازی درمانی در کودکان اوتیسم باید شامل فعالیت هایی در جهت ایجاد توانایی حل مسئله در گروه باشد. لازم است در هر جلسه بازی درمانی اوتیسم برای هر یک از شرکت کنندگان یک نقش یا موضوع در نظر گرفته شود و بهتر است در صورت امکان محصول نهایی در هر جلسه به معرض نمایش گذاشته شده و مورد تشویق قرار گیرد. این کار به تسهیل پیشرفت کودک در انجام مستقل فعالیت کمک می‌کند. تاثیر بازی درمانی بر اوتیسم در حیطه آموزش مهارت های حل مسئله بسیار مهم و موثر می باشد.

 بازی های مناسب در بازی درمانی اوتیسم

(گاهی تو بازی می‌بریم، گاهی تو بازی می بازیم، بازی یک جور شادیه) این شعری است که در حین بازی تکرار می‌شود. کودکان اوتیسم اغلب در حین بازی، وقت را تلف می‌کنند بدون اینکه این وقت صرف افزایش دوستی و ارتباط دوستانه شود. رفع این مشکل هدف هر جلسه بازی درمانی کودک اوتیسم است. در جلسات بازی درمانی اوتیسم بازی‌ها می‌توانند شامل بازی های رومیزی و بازی های کارتی باشند.  تاثیر بازی درمانی بر کودکان اوتیسم پس از چند جلسه درمانی کاملا واضح می باشد.

 بازی نقش ها

در جلسات بازی درمانی با کودکان اوتیسم برای کودکان اوتیسم فعالیت‌هایی که شامل نقش بازی کردن است، می‌تواند مفید باشد. بازی نقشه‌ها امکان قرار گرفتن در موقعیت های مختلف را در اختیار کودک اوتیسم قرار می‌دهد و این فرصتی است که به آسانی برای کودک اوتیسم به دست نمی‌آید. این فعالیت ها می تواند شامل نوشتن یک نقش و یا اجرای آن باشد. بهتر است کودکان اوتیسم دفترچه یادداشتی برای نوشتن گزارش داشته باشند. در جلسات بازی درمانی برای کودکان اوتیسم به هر کودک اوتیسم یک موضوع برای گزارش بدهید (نقش گزارشگر) گروه می تواند یک روزنامه تهیه کند (نقش گروه انتشاراتی) ممکن است کودک اوتیسم بخواهد بیشتر شبیه یک دانشمند، تاریخ‌ نویس یا یک رمان نویس عمل نماید. استعدادهای خاص کودکان و علایق آنها باید مورد توجه قرار گیرند.

پاداش دهی

برای جایزه دادن نیاز به تدارک دیدن چیزی نیست. در مورد خیلی از کودکان عکس برگردان ها به عنوان جایزه کفایت می‌کنند. کودکان اوتیسم بزرگ تر تمایل به جمع آوری امتیاز دارند. تنها موضوع مهم توافق بر سر جایزه نهایی و زمان آن در همان شروع جلسه بازی درمانی در کودکان اوتیسم است. اعضای گروه می‌توانند در مورد جایزه های نهایی که یک مهمانی، ساعت کامپیوتر یا حتی یک عصرانه باشد، رای گیری به این دلیل اهمیت دارد که به کودکان اوتیسم این فرصت را می دهد تا بدانند آنها همیشه جایزه انتخابی خود را نمی‌گیرند، بلکه آنچه را که اکثریت تصمیم می‌گیرند، دریافت می‌کنند، درست مانند آنچه که در جهان واقعی اتفاق می‌افتد.

 اصول گروه درمانی در کودکان اوتیسم

یکی از شاخه های بازی درمانی با کودکان اوتیسم،گروه درمانی است. در زیر یک مثال از سازماندهی یک جلسه ی گروهی عادی آورده شده است که در ابتدا در آن اطلاعات شخصی مربوط به کودک در نظر گرفته نمی‌شود. تاثیر بازی درمانی گروهی بر اوتیسم در جلسات گروهی بسیار بیشتر می گردد، مخصوصا اگر موضوع جلسات بازی درمانی کودک اوتیسم ایجاد ارتباط باشد.

1. مشارکت مشارکت در اطلاعات و تجارت شخصی

این بخش یکی از مهمترین بخش‌های جلسات بازی درمانی است و به شرکت کننده ها اجازه می دهد که در طی وقت تعیین شده در مورد مسائل مختلف و اطلاعاتی که دارند صحبت کنند. باید مدت ‌زمان صحبت کودکان کنترل شود چون کودکان اوتیسم عادت دارند از صحبت ها و اطلاعات نامربوط استفاده کنند. صحبت ها می تواند پیرامون موارد زیر باشد :

وقایع به خصوص وقایع قریب الوقوع

فعالیت های آخر هفته

چیزهای مورد علاقه

آرزوها

تلویزیون و فیلم ها

2. حل مسئله به صورت گروهی

این قسمت یکی از بخش های مهم جلسه بازی درمانی اوتیسم است. چون مستلزم این است که کودکان مبتلا به اوتیسم به صورت جمعی یک مسئله را حل کنند. این گونه کودکان اغلب ترجیح می دهند که یا به صورت مستقل کار کرده، یا تلاش می‌کنند فعالیت حل مسئله را کنترل کنند. این تمرین می تواند شامل خانه سازی یا ساختن چیزهای دیگر به صورت مشترک باشد. هم چنین فعالیت حل مسئله می‌تواند شامل پیدا کردن راه حل های عملی برای مواقع دشوار باشد. بهتر است اعضا گروه یک هدف در ذهن داشته باشند. در صورت امکان ارائه تصویری از محصول نهایی به آنها، می‌تواند مفید باشد. این که هر یک از اعضای گروه یک نقش کلی در تکمیل فعالیت داشته باشند، حائز اهمیت است. در مورد پازل هایی که باید توسط اعضای گروه کامل شود، می‌توان از عکس یا تصویری برای راهنمایی اعضای گروه در رسیدن به شکل نهایی استفاده کرد. مواد و وسایل مورد نیاز برای کامل کردن فعالیت توسط رهبر گروه یا یکی از اعضای گروه که این مسئولیت را پذیرفته در اختیار هر عضو قرار داده می‌شود. اعضای گروه باید یاد بگیرند که چطور به صورت موثر در ارتباط با یکدیگر یک وظیفه را به صورت موفقیت آمیز به انجام برسانند. این که هر یک از اعضای گروه یک نقش کلی در تکمیل فعالیت داشته باشد مهم است.

3. نوشتن و بازی کردن نقش ها

در بازی درمانی برای کودکان اوتیسم داستان های اجتماعی و اینگونه نوشته ها برای رشد مهارتهای ارتباطی و اجتماعی مناسب در کودکان اوتیسم دارای اهمیت هستند. معلم می‌تواند از نمایشنامه‌ها و داستان های موجود و داستان‌هایی که با کمک گروه تهیه شده‌اند، استفاده کند. با راهنمایی معلم، گروه می‌تواند موقعیت هایی را که در آن با چالش روبرو می‌شود وهمچنین پاسخ مناسب با آنها را تشخیص می‌دهد. گروه می‌تواند یک بازی کوتاه بنویسد و مهارت‌های اجتماعی را در قالب بازی تمرین کند. در مرکز بازی درمانی دکتر صابر به بازی درمانی تخصصی برای اختلالات یادگیری نیز پرداخته می شود.

سوالات متداول:

1-چرا بازی درمانی برای کودکان اوتیسم مؤثر است؟
بازی درمانی در اوتیسم مؤثر است چون زبان طبیعی کودکان است. این روش اضطراب را کاهش داده و انگیزه یادگیری را افزایش می‌دهد.

2-آیا والدین می‌توانند بازی درمانی اوتیسم را در خانه انجام دهند؟
بله، والدین می‌توانند با یادگیری اصول اولیه بازی درمانی برای اوتیسم، بسیاری از فعالیت‌ها را در خانه اجرا کنند.

بازی درمانی برای کودکان اوتیسم یکی از مؤثرترین روش‌های غیردارویی است که با ترکیب بازی‌های هدفمند و تکنیک‌های تخصصی، به بهبود مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و حسی-حرکتی کمک می‌کند. این روش با ایجاد محیطی امن و جذاب، انگیزه یادگیری را افزایش داده و چالش‌های رفتاری را کاهش می‌دهد. برای دستیابی به بهترین نتایج، ترکیب بازی درمانی با سایر روش‌های توانبخشی و همراهی مستمر خانواده‌ها ضروری است.

بهترین مرکز رفتار درمانی کودکان در تهران

رفتاردرمانی یک روش درمانی در جهت اصلاح رفتار کودکان دچار مشکلات اضطرابی، ترس، فوبیا، استرس و اختلالات وسواس می باشد. همچنین اختلالات پرخاشگری، خشم یا خود کم بینی، اختلال دو قطبی توسط تکنیک های رفتار درمانی کودکان اصلاح می گردد. مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم، بیش فعال و اختلال یادگیری توسط رفتاردرمانی و بازی درمانی بهبود می یابد. کلینیک رفتار درمانی تهران با استفاده از روش های رفتاردرمانی کودک به بیمار کمک می کند تا با روشی جدید اندیشیده و با استفاده از روش های جدید حل مسئله ی با رفتارهای سالم تر و درست تری در برابر حوادث ناخواسته و ناگوار برخورد کند. بهترین مرکز رفتار درمانی تهران در دو شعبه رفتار درمانی غرب و رفتار درمانی شرق تهران با در اختیار داشتن 35 نیروی متخصص در زمینه کودکان به اصلاح مشکلات رفتاری کودک می پردازد. تجهیزات پیشرفته روانشناسی کودک مرکز در زمینه رفتار درمانی و بازی درمانی ما را در رسیدن به بهترین نتیجه درمانی یاری می کنند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

دیدگاه فلسفی بنیادین رفتار درمانی، پدیدار شناختی است. این دیدگاه بر این فرضیه استوار است که ادراک و تفسیر فرد از موقعیت،پاسخ هیجانی و رفتاری او را به موقعیت تعیین می‌کند. رفتار درمانی مبتنی بر این دیدگاه است که آسیب شناسی روانی نتیجه خطای سیستماتیک ،سوگیری و تحریف در ادراک و تعبیر و تفسیر رویداد هاست. این عوامل شناختی منجر به پاسخ های ناکارآمد به روی داده ها می شوند که به نوبه خود موجب تداوم و پایداری شناخت های ناکارآمد می گردند. از لحاظ نظری تاکید بر تعامل بین فرد و محیط است نه بر فرد یا محیط به طور جداگانه تفسیر فرد از رویدادها نقش مهمی در بسیاری از آسیب‌های روانی ایفا می‌کند و این تفسیر محصول تعامل ویژگی های فرد و ماهیت رویدادهایی است که فرد با آن مواجه است. رفتار درمانی بر پایه بازی به شرح زیر مورد بررسی قرار می‌دهد.

تقویت مثبت در درمان اختلال رفتاری

مهم ترین چیزی که باید در مورد رفتار دانست، این است که یک فرد تقریباً همیشه یا در حال تلاش برای دسترسی به چیزی مطلوب است یا در حال اجتناب از چیزی نامطلوب به عبارتدیگر، اگر هیچ نتیجه ای برای درگیر شدن در یک رفتار وجود نداشته باشد، تداوم رفتار اتفاق نمی افتد. ممکن است باور این موضوع برایتان سخت باشد و بخواهید این نکته را به چالش بکشید؛ اما یک لحظه به این مطلب فکر کنید در تک تک کارهایی که در زندگی انجام می دهید یا می خواهید چیز خوبی را به دست بیاورید یا می خواهید از چیزی که دوست ندارید اجتناب کنید برای مثال به سرکار می روید تا پول به دست آورید و یک تفاوت ایجاد کنید. کسب نتایج مطلوب و از یک چیز بد مثل از دست دادن خانه و عدم توانایی در امرار معاش خانواده اجتناب کنید.اجتناب از نتایج نامطلوب خانه را تمیز می کنید تا بودن در آن لذت بخش باشد کسب نتایج مطلوب و یا با این کار می خواهید از بد قضاوت شدن توسط دوستان و یا عصبانی شدن همسرتان جلوگیری کنید اجتناب از نتایج نامطلوب وقتی سردرد دارید، آسپیرین میخورید تا احساس بهتری داشته باشید کسب نتایج مطلوب و درد را از بین ببرید دوری از نتایج نامطلوب. اگر چنین مفهومی برایتان عجیب به نظر می رسد – یا شاید هم به خاطر بیش از حد ساده بودن، آشنا باشد – یک دقیقه وقت بگذارید و به این فکر کنید چه کاری را انجام می دهید که نه منجر به چیزی خوب می شود نه منجر به دوری از چیزی بد. تقویت مثبت اشاره به تحکیم یک رفتار دارد که منجر به دسترسی به چیزی دارای اولویت یا فعالیتی همسو با رفتار می شود. تقویت مثبت کلید تداوم و افزایش یک رفتار مطلوب است؛ بنابراین وقتی شروع به آموزش مهارت ها برای درمان اختلال رفتاری در کودکان و رفتاردرمانی می کنیم، در واقع با تقویت مثبت و فوری شروع می کنیم در حالی که ایجاد دسترسی فوری به یک تقویت کننده ملموس مثلاً اسباب بازی ها، فعالیت ها، غذا ها برای هر واکنش مستقلی قطعاً جهت تقویت رفتار مؤثر است؛ اما همیشه عملی نیست. این که کدام پاسخ ها و چند وقت یکبار تقویت شوند بسته به یادگیرنده متفاوت است. اگر یادگیرنده نسبت به تشویقی که می شود واکنش خوبی نشان دهد، در این صورت می توانید برای هر گام تکلیف تشویق داشته باشید و از یک تقویت کننده ملموس برای زمانی استفاده کنید که یادگیرنده کل تمرین را به صورت موفق به اتمام می رساند؛ اما اگر یادگیرنده علاقه خود را از دست بدهد یا به راحتی دلسرد شود، ممکن است لازم باشد در طول فرایند انجام یک تکلیف دسترسی بیشتری به پاداش های ملموس یا استراحت های مختلف بدهید به همین صورت ممکن است یک سیستم ایجاد کنید که شامل امتیازها یا جایزه هایی باشد که یادگیرنده بتواند بعد از انجام هر گام مستقل به دست آورد. او می تواند از این امتیازات یا پاداش ها برای خرید آیتم هایی از یک لیست تقویت کننده استفاده کند.

نظریه شخصیت در رفتار درمانی کودکان

کنل ۱۹۹۸ اظهار داشت هیچ نظریه شخصیتی وجود ندارد که مستقیماً زیر بنای نظریه رفتاری شناختی را تشکیل دهد.بلکه کانون توجه بیشتر بر آسیب‌شناسی روانی متمرکز بوده تا بر رشد شخصیت و نظریه شخصیت،بنا به نظر بک و امری درمان شناختی اختلالات هیجانی مستلزم تعامل بین شناخت،هیجان،رفتار و فیزیولوژی است. درمان شناختی بر این فرضیه استوار است که عاطفه و رفتار افراد تا حد زیادی به واسطه روشی که آنها بر اساس آن،جهان را تفسیر می کنند،تعیین می‌گردند. این مدل توضیح می‌دهد که رفتار از طریق فرایندهای کلامی پا به میان می‌گذارد و اختلالات هیجانی رفتار در حکم تجلی تفکر نامعقول به شمار می‌روند. سه موضوع مهم در درمان شناختی عبارتند از:

1. تاثیر افکار بر هیجانات و رفتارهای فرد در پاسخ به رویدادها
2. شکل‌گیری ادراکات و تفسیر رویدادها توسط عقاید و فرضیات فرد
3. متداول بودن خطا در تحریفات منطقی یا شناختی در افرادی که مشکلات روانی را تجربه می‌کنند.

گرچه مدل شناختی صرفاً یک نظریه شخصیتی نیست اما در این مدل،از تحریفات شناختی به عنوان پایه رفتار و اندیشه بشری به ویژه تحریفات مربوط به رشد آسیب شناسی روانی،سخن به میان می‌آید.این تحریف ها برای کودکان اغلب به صورت تحریف‌های ناسازگارانه است،اما الزاماً نامعقول به حساب نمی‌آیند.این مسئله به ویژه در مورد کودکان بسیار کم سن و سال که اغلب مواقع تفکرشان بر اساس تحریف غیرمنطقی،خودمحور و عینی است،صدق می‌کند.

مرکز رفتار درمانی شناختی در کودکان

رفتار درمانی کودکان بر پایه بازی درمانی،بر نظریه‌های رفتاری و شناختی رشد هیجان،آسیب شناسی روانی بنیز بر مبنای مداخله‌های ناشی از چنین نظراتی،استوار است. رفتار درمانی کودکان بر پای بازی مداخله های رفتاری و شناختی را به درون یک الگوی بازی درمانی جذب می کند.فعالیتهای بازی به صورت ارتباط کلامی و غیرکلامی مورد استفاده قرار می‌گیرند. رفتار درمانی کودک بر پایه بازی،یک چارچوب نظری مبتنی بر اصول رفتاری شناختی فراهم می آورد و این چارچوب این اصول را به لحاظ رشدی با یکدیگر تلفیق می کند.

از آنجا که درمان شناختی بر نظریه کلی و گسترده آسیب شناسی روانی استوار است،تعامل دو جانبه و پیچیده بین شناخت ها، هیجانات، رفتار و محیط را مورد توجه قرار می‌دهد. درمان شناختی متشکل از مجموعه ای از تکنیک های درمانی است که هدف آن تخفیف نشانه‌های پریشانی روانی است و از طریق اصلاح تقسیم تصورات ناسازگارانه صورت می‌پذیرد.

رفتار درمان کودک از یک رویکرد (پدیدار نگر) استفاده می‌کند. رفتار درمان کودک به غیر از آنکه تجارب بیمار را به عنوان «پرده ای» مد نظر قرار می‌دهد. که در پشت آن معنای ناخودآگاه مهمتری نهفته است (مانند کار روان تحلیلگر) ،از گزارش بیمار به عنوان داده های پایه برای توسعه یک طرح درمان استفاده می نماید. مفهوم سازی او بر مبنای شکل بندی های میدان پدیداری بیمار بدون اشاره به مکانیسم های دفاعی یا تعارضات ناخودآگاه قرار دارد. افکار بیمار از طریق سوالات متمرکز و درون نگری دقیق آشکار می‌شود. رفتار درمان کودکان نه تنها به دنبال تخفیف علائم است بلکه در جستجوی تغییر نگرش ها،عقاید و انتظارات می باشد. نخستین هدف رفتاردرمانی کودک،شناسایی و تغییر افکار ناسازگاری است که با نشانه های بیماری همراه می باشد.بک بیان می‌کند که اصطلاح «افکار ناسازگار» برای اندیشه پردازی هایی به کار برده می‌شود که با توانایی فرد برای فائق آمدن بر این تجربیات تداخل می نماید. امکان دارد چنین افکاری باعث اختلال و از هم گسیختگی هماهنگی درونی شوند و عکس العمل های هیجانی دردناک،نامناسب و یا مفرطی را به وجود آورند.

رفتار درمانی کودکان بر پایه بازی،یک انطباق حساس (از نظر رشدی) از درمانهای شناختی و رفتاری است. درمان را می‌توان به طور غیر مستقیم و با استفاده از فعالیت‌های بازی برای کودکان انجام داد به عنوان مثال،می توان عروسک های خیمه شب بازی و حیوانات توخالی را برای طرح ریزی راهبردهای شناختی نظیر مقابله با عقاید ناسازگار و به خود گویی مثبت مورد استفاده قرار داد. رفتار درمانی کودکان بر پایه بازی برای درمان کودکانی که تشخیص های ویژه ازقبیل لالی انتخابی بی اختیاری دفع،و ترس ها در مورد آنها داده شده و نیز کودکانی که رویدادها یا آسیب های زندگی نظیر طلاق و سوء استفاده جنسی را تجربه کرده‌اند،به کار می‌رود.رفتار درمانی کودکان بر پایه بازی بر درگیری کودک در درمان و نیز مشارکت او از طریق سخن گفتن در مورد موضوعاتی راجع به کنترل،تسلط و مسئولیت برای تغییر رفتار خود فرد،تاکید فراوان دارد. کودک با ترکیب مولفه های شناختی می‌تواند به یک شرکت کننده فعال در این تغییر بدل گردد. به عنوان مثال می‌توان از طریق کمک به کودکان در شناسایی و تغییر عقایدی که بالقوه ناسازگارند،قدرت فردی را تجربه نمود.ممکن است اتحاد میان مداخله های شناختی و رفتاری حاکی از تغییرات ویژگی های مرکب تمامی رویکردها باشد که به صورت دیگری قابل دسترسی نیستند.

رفتار درمانی کودک بر مبنای مدل شناختی برای درمان کودکان دارای اختلالات هیجانی است. رفتار درمانی کودکان و بازی درمانی کوتاه مدت،محدود به زمان،دارای ساخت رهنمودی و مشکل مدار است و به رابطه درمانی بی عیب و نقصی وابسته است که در آن یکی از نقش‌های درمان،نقش آموزشی آن است. فرایند رفتار درمانی کودکان مستلزم همکاری است.هرچند که ماهیت همکاری بین کودک و درمانگر با همکاری بین درمانگر و فرد بزرگسال تفاوت دارد. هر دو روش استقرایی (یا قیاسی) و سقراطی حائز اهمیت هستند و در رفتار درمانی در کودکان و بزرگسالان نقش متفاوتی را بازی می کنند. رفتار درمانی کودکان بر پایه بازی متکی بر یک رابطه درمانی مثبت از جمله تفاهم،به اعتماد و احساس امنیت و استفاده از فعالیتهای بازی به عنوان وسیله ارتباط بین درمانگر و کودک استوار است و با سایر بازی درمانی ها شباهت دارد،اما از بابت فلسفه مربوط به تشکیل اهداف،انتخاب مواد و فعالیت‌های بازی،کاربرد درمان به منظور آموزش و بهره گیری از تحسین و تفسیرات با سایرین فرق دارد و این نوع بازی درمانی در حکم یک مداخله فعال است که در آن کودک و درمانگر جهت تشکیل اهداف و انتخاب مواد و فعالیتهای بازی با هم کار می‌کنند. رفتار درمانگر کودک بر پایه بازی برخلاف سایرین،ممکن است «مربی» باشد که مهارت‌های جدید به کودک آموزش می دهد. و بلاخره برای یاری رساندن به کودک در جهت اکتساب رفتار ها و مهارت های جدید و نائل شدن به درک،تحسین و تنبیه به کار میبرد.

جلسات رفتاردرمانی کودکان

جلسات درمانی در رفتار درمانی کودک فرصتی را در اختیار بیماران قرار می دهد تا واقعیت شناختهای کلامی یا تصویری را که به طور اتفاقی به عواطف شان مربوط می شود، تجربه کنند و بیازمایند. بیماران، ایده های تحریف شده را بررسی می‌کنند و برای تمایز قائل شدن بین ایده های معقول و نامعقول،«واقعیت عینی»و «آراستگی درونی» را آموزش می بینند. بنابراین،از طریق این فرایند،فرد در می یابد چه ایده های او نامعقولند. یکی از مکانیسم های مشخص در درمان شناختی تغییر یا جابجایی سیستم فکری بیمار است. همانطور که مفاهیم نامعقول، خود را از دست می‌دهند،آسیب روانی ممکن است عود کند.

بررسی وضعیت کودک در کلینیک رفتار درمانی تهران

تاریخچه زندگی کودک نشان می‌دهد که وقایع استرس زای زندگی چگونه و تا چه حد بر او اثرات مخرب داشته است. از بین آن‌ها نگرانی‌های طلاق والدینش،درگیری‌های بین والدین،افسردگی مادر،و مسائل خواهر و برادر با کارلا مهمترین بودند.

در مرکز رفتار درمانی تهران عقاید و نگرش‌های والدین در سیاهه رفتاری کودکان جمع آوری شده و با داده های نرم سنی و استاندارد مقایسه می‌شوند. نیمرخ سیاهه رفتاری کودکان به وسیله هر یک از والدین جداگانه تکمیل می‌شود،هر دو والد به سهم خود در روشن نمودن موضوع نقش چشمگیری دارند.

رفتارگرایان کودک معمولاً بر روش های فرافکن تکیه نمی کنند زیرا در این قسمت منطق نظری چنین روش‌هایی به خاطر ویژگی‌های روان سنجی شان زیر سوال است. به هر حال روش های فرافکن مبتنی بر این فرض هستند که ادراکات و تفسیرهای یک فرد از موضوعات بدون ساختار،فرافکنی شخصیت فرد هستند،که می تواند یک ابزار ارزشمندی برای رفتار درمانگر بر پایه بازی باشد. این داده ها می تواند اطلاعاتی را در مورد تعارض ها،سبک های مقابله ای،سبک سازماندهی اطلاعات،و نگاه به زندگی کودک نشان دهد. این داده ها معمولا مبهم و بدون ساختار هستند. گرچه کنل استدلال می‌کند که آزمون‌های فرافکن ممکن است ساختاری را برای کودک بسیار خردسال فراهم کند که در مصاحبه‌های شفاهی قابل دسترسی نیستند. این ساختار اغلب به شکل نمایش های تصویری و عینی هستند که کودک بتواند پاسخ دهد. علاوه بر این،ابزار فرافکن برخی از تمرکز ها را از فرد برمی دارد و به او اجازه می‌دهد اطلاعات را به شکلی آماده کند که به نظر نرسد به طور خاص مربوط به کودک باشد.

اهداف درمانی در مرکز رفتار درمانی کودک

1. بالا بردن توانایی کودک در بیان احساساتش و بیان کلامی را جایگزین رفتارهای ناسازگارانه اش کند. باید احساسش را در مورد موقعیت های خاص خود،بیان کنند برای مثال:

• طلاق والدین،و تنظیم زندگی فعلی با هر والد (مثل نصف کردن زمان برای پدر و مادر)
• ارتباط مادر با دو کودک به صورت متفاوت و مسائل خواهر و به ویژه کارلا
• فقدان دسترسی به مادر در موقع افسردگی

2. کشف احساسات ناسازگارانه (مثل نقش علی که او ممکن است حس کند در طلاق والدین دارد) و تسهیل توسعه افکار ناسازگارانه تر و نظر واقع بینانه تر در مورد موقعیت (مثل والدین با هم برنمی گردند). قسمتی از این هدف،طبیعی کردن تجربه طلاق برای کودک خواهد بود.
3. رشد و افزایش استفاده از به خودگویی های سازگارانه مثبت برای افزایش عزت نفس،خویشتنداری،و کنترل تکانه.
4. افزایش فعالیتهای مناسب گروه همسالان
5. افزایش مهارت‌های حل مسئله،شامل تجربه موقعیت‌هایی که او را از عصبانی می سازد.

اهداف برای والدین

1. بحث بین دو والد پیرامون ناهماهنگی در رسیدگی به کودک،برقراری مجموعه قوانین روشن تر در هر خانه،و تشویق او به منظور درک احساس او،احترام گذاشتن والدین به قوانینی که در منزل والد دیگر وجود دارد.
2. نشان دادن تعامل والدین با یکدیگر،تسهیل ارتباط آزاد و تعامل‌های مثبت در جلوی کودکان،کاهش استفاده از کودکان به عنوان رابط بین دو والد.
3. افزایش توانایی ما در جهت مقابله با سوگیری های روزانه،اما و بررسی و رسیدگی به مسئله روان درمانی فردی برای او.

توصیف روند درمان در رفتار درمانی

موقعیت/مواد

رفتار درمانی کودک بر پایه بازی می‌تواند در اتاق بازی درمانی با وسایل مرتب شده ای که معمولاً در دسترس هستند،انجام شود. به طور کلی،تکنیک های مستقیم تر در رفتار درمانی کودکان بر پایه بازی به برنامه‌ریزی و دوراندیشی مربوط به انتخاب مواد نیاز دارد. از بین وسایل،آنهایی که غالباً استفاده می شوند،عروسک های خیمه شب بازی یا تصاویر،وسایل هنری،و سایر اسباب بازی ها هستند این وسایل معمولاً بهترین وسایلی هستند که در دسترس قرار دارد،در حالی که کودک حق انتخاب داشته باشد.

شما می‌توانید وسایلی را بخرید و با هر موقعیت درمانی ممکن جور کنید،اما نه ضروری است و نه مطلوب. انعطاف پذیری درمانگر،کودک را تشویق می کند که خلاق باشد،ولی درمانگر نباید برای هر کودک اسباب‌بازی‌های خواص بخرد.

برای کار با کودک،بازی محور بودن و کار با وسایل در مقابل کلام محور بودن،ضروری بود،به ویژه موقعی که او به موضوعاتی می‌پرداخت که بار عاطفی بیشتری داشت. ارزیابی نشان داد موقعی که مصاحبه متمرکز بر مشکلات می شد،او عموما غیر کلامی می شد،به ویژه موقعی که نحوه پاسخگویی کودک نسبت به موضوعات مورد توجه قرار می‌گرفت و او تشویق می شد خودش را از طریق بازی،نقاشی،و دیگر وسایل غیر کلامی تر بیان کند.رفتار درمان کودک باید و حضور می‌یافت تا سازماندهی بیشتری برای کودک در آزمون فرض هایش و پرداختن به روش‌های مختلف مقابله از طریق وسایل بازی،فراهم کند.

وسایل مواد بازی شامل لوازم هنری و اسباب‌بازی‌هایی بود که در دسترس کودک قرار داشتند و یا توسط رفتار درمان انتخاب می شدند به راحتی برای هدایت کودک به کار می‌رفتند.

برای مثال،کودک به صورت منفی به نقاشی ها پاسخ داد اما همینکه رفتار درمان عروسک ها را به کار می برد،جز عروسک ها شد سپس درمان به سمت استفاده وسیع و بیشتر از عروسک ها حرکت کرد تا مجدداً از طریق ترسیم ارتباط برقرار سازد.

سوالات متداول:

چه اختلالاتی با رفتار درمانی قابل درمان هستند؟
اختلالاتی مانند بیش‌ فعالی، نقص توجه، اضطراب، ترس، فوبیا، وسواس، پرخاشگری، خشم، خودکم‌ بینی، اختلال دو قطبی و مشکلات رفتاری ناشی از اوتیسم، از جمله اختلالاتی هستند که با رفتار درمانی قابل درمان می‌باشند.

آیا رفتار درمانی برای کودکان اوتیسم مؤثر است؟
بله، رفتار درمانی به‌ویژه در قالب بازی درمانی، می‌تواند به بهبود مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و رفتاری کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند.

سنجش ورود مدرسه کودکان اوتیسم

مرکز آموزش و سنجش ورود مدرسه کودکان اوتیسم

مرکز توانبخشی و آموزش پیش دبستانی کودکان اوتیسم به بررسی کودکان اتیسم جهت آمادگی تست ورود به مدرسه اوتیسم با تست های تشخیصی دقیق و متناسب با سن ورود به مدرسه اوتیسم می پردازد. در مرکز سنجش کودکان اوتیسم تلاش می شود با استفاده از تجهیزات پیشرفته درمانی کودک اوتیسم را به بالاترین سطح توانایی برای سنجش ورود مدرسه کودکان اوتیسم برساند.تیم کاردرمانی، گفتار درمانی و رانشناسی کودک در دو شعبه مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم زیر نظر دکتر صابر به بهترین نحو کودکان اوتیسم را برای سنجش ورود به دبستان آماده می کنند.رضایت والدین و قبولی کودکان اوتیسم مرکز در تست ورود به ابتدایی مدارس عادی تهران نشان دهنده تجربه بالا و توانایی تیم مجرب درمانی مرکز می باشد.

 برای تست ورود به مدرسه کودکان اوتیسم را از چه سنی آماده کنیم؟

از تولد تا 36 ماهگی ( 3/5 سالگی ) خدمات ارائه شده به کودک اوتیسم در قالب مداخلات اولیه می باشد. و از 3 تا 5 سالگی در قالب آموزش‌های ویژه مهد کودک و آموزش پیش دبستانی در کودکان اوتیسم می باشد. از 5 سالگی کودک اوتیسم وارد فضای آموزشی رسمی در قالب پیش دبستان و بعد مدارس می‌شود.تست ورود به مدرسه اوتیسم در همین سن انجام می گیرد.

متغیرهایی که در جانمایی و تعیین سطح کودک اوتیسم در مدرسه و سنجش ورود به دبستان دخیل اند به دو دسته متغیرهای کلاسی و متغیرهای مربوط به کودک تقسیم می‌شود. متغیرهای مربوط به کلاس عبارتند از : اندازه کلاس (کلاس کوچکتر بهتر است) نسبت مربیان به دانش‌آموزان (هرچه بیشتر بهتر) روش ارتباطی مورد استفاده در کلاس مدرسه (کلامی ، تصویری ، اشاره) و متغیر های نامشهود مثل تمایل مربیان به پذیرش کودکان دارای اوتیسم و میزان مهارت آنها در کار با کودک اوتیسم . متغیرهای مربوط به کودک اتیسم نیز عبارتند از میزان غیر عادی بودن سطح هوش، مهارت‌های ارتباطی و وجود رفتارهای پیچیده مثل اضطراب ، بی‌ قراری ، تکانشگری یا خود زنی. سه متغیر اضافی دیگر نیز وجود دارد که معمولاً کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند این سه متغیر عبارتند از اعتماد به نفس ، بلوغ عصبی و مدیریت رفتاری.

نقش اعتماد به نفس در تعیین سن ورود به مدرسه اوتیسم

سن ورود به مدرسه اوتیسم در کودکان مختلف متفاوت است. اعتماد به نفس سوخت هیجانی است که کودک اوتیسم را قادر می سازد به شایستگی هایش دست یابد. و از سویی اعتماد به نفس از تجارب غلبه بر موانع ریز و درشت پیش رو حاصل می‌شود. هیچ چیزی برای اعتماد به نفس فرد بهتر از آن است لحظه ای نیست که کودک اوتیسم سطح بالا قادر می شود بگوید : (اوه ، که ببین انجامش دادم) وظیفه والدین آن است که برای کودک اوتیسم کلاسی بیابند که بتواند در آن با بچه‌ها رقابت موفقی داشته باشد. هیچ کس نمی تواند همیشه وسط باشد، گاهی جلو می افتد گاهی عقب اما نباید آنقدر جلو بیفتد یا آنقدر عقب بماند که همیشه اول یا همیشه آخر باشد. قرار دادن کودک اتیسم در موقعیتی که انتظارات از او پایین تر از توانش باشد یا انتظاراتی از او بالا برود که برایش ممکن نباشد هر دو برای اعتماد به نفس کودک اوتیسم در آموزش ابتدایی مخرب است. کودک اوتیسم باید در مدرسه در موقعیتی قرار گیرد که احتمال موفقیت در طول فعالیت های مدرسه را دارا باشد. این نکته در سن ورد به مدرسه کودک اوتیسم تاثیر گزار است. ممکن است کودک بهره هوشی مناسبی را در تست های ورود به دبستان نشان دهد اما به علت اعتماد به نفس پایین و ضعف در مهارت های ارتباطی پیشنهاد شود با یک سال تاخیر مدرسه را آغاز کند.

بلوغ عصبی در کودکان اوتیسم و تست ورود به دبستان

با گذر زمان هر سال مقداری از علائم غیر عادی کودک اوتیسم حذف می شود. مسائل اجتماعی و ارتباطی که روزی دست نیافتنی به نظر می‌ رسید یک سال بعد عادی می نماید و این مسئله تنها ناشی از آثار مداخلات درمانی نیست بلکه بخشی از آن ناشی از بلوغ عصبی کودکان اوتیسم است. برای همین من معمولاً به والدین توصیه می‌کنیم که کودکشان را یک سال دیرتر وارد سنجش ورود به دبستان و رقابت‌های مدرسه ای کنند و به او اجازه بدهند یک سال بیشتر در آموزش پیش دبستانی کودکان اوتیسم بماند. کودک شش ساله دارای اوتیسم ممکن است در تکالیف تکرار شونده و خواندن و محاسبات عددی خوب باشد اما در زمینه بازی، سالن غذاخوری، سرویس مدرسه کم خواهد آورد. لذا بهتر است برای اینکه کودک اوتیسم از بلوغ عصبی اش بهره مند شود، پیش از وارد کردن به رقابت های اجتماعی در مدارس عادی یک سال به او فرصت دهید تا سیستم عصبی اش بلوغ بهتری کسب نماید و آموزش پیش دبستانی اوتیسم را تجربه کند.

سنجش مدیریت رفتار و ورود به دبستان

هر کودک که دارای اوتیسم نیازمند برنامه مدیریت رفتار خاص خود می باشد. متاسفانه سیستم آموزش و پرورش رسمی ما با مسئله کودکان اوتیسم آشنایی کافی ندارد. چه برسد به اینکه بخواهد برای کودکان اوتیسم برنامه مدیریت رفتاری داشته باشد. اما باید مدارس برای رفتارهای مخرب مثل پرخاشگری ، خودزنی و کج‌ خلقی، تخریب اموال که در مجموع تحت عنوان رفتارهای بیرونی نامیده می شوند و نیز رفتارهای درونی شامل اضطراب ، کمال گرایی و عدم انعطاف پذیری برنامه مدیریت رفتاری داشته باشند. کودکان اوتیسمی که دارای مشکلات رفتاری های درونی هستند برای برنامه روزمره کلاسی مشکلی ایجاد نمی کنند. برای همین مورد حمایت رفتاری قرار نمی گیرند. مگر اینکه استرس آنها آنقدر زیاد شود که منجر به بروز رفتار بیرونی گردد. بهتر است با کمک گرفتن از مربی سعی کنیم  کودکان اوتیسم با آستانه بروز رفتارهای بیرونی نرسد. در ورود به دبستان، کلاس باید به گونه‌ای باشد که راهنمایی‌های کافی برای کودک اوتیسم وجود داشته باشد، از نظرسطح ارائه محرک برانگیزاننده نباشد و مربیان به موقع به کودک اوتیسم واکنش مناسب ارائه دهند. اگر کودکان اوتیسم در کلاس مزاحمت ایجاد می‌کند، ناسازگاری می‌کند یا پرخاش می‌کند باید دید آیا به این دلیل است که کلاس بیش از حد تحریک کننده است؟ انتظارات سنجش ورود به مدرسه کودک اوتیسم فراتر از توانمندی های او می باشد یا اینکه برای فرار از کار چنین رفتارهایی را حل می ‌کنند؟ اگر کودک مضطرب ، کمال گرا و غیر منعطف می باشد آیا مربیان متوجه این مسائل کودک اوتیسم می باشند آیا پیشاپیش او را برای تغییرات ورود به دبستان آماده می‌کنند، آیا به کودک آموزش داده می‌شود که اشتباهات هم بخشی از یادگیری است و یادگیری بدون خطا نمی باشد؟ آیا کودک دارای برنامه آموزشی خاص خود می باشد؟ بهتر است در بدو ورود به مدرسه سه کارت استراحت در اختیار کودک قرار داده شود تا در طول مدرسه کودک هنگام نیاز با استفاده از آن به یک جای آرام یا سالن کاردرمانی رفته و خود را آرام کند.

ابزارهای استاندارد سنجش آمادگی تحصیلی کودکان اوتیسم

ارزیابی دقیق کودکان اوتیسم پیش از ورود به مدرسه، نیازمند استفاده از ابزارهای استاندارد و علمی است. این ارزیابی‌ها به شناسایی نقاط قوت و چالش‌های کودک در حوزه‌های مختلف (شناختی، اجتماعی، رفتاری و حرکتی) کمک می‌کنند و مبنایی برای طراحی برنامه‌های آموزشی فردی (IEP) فراهم می‌آورند. ابزارهای سنجش باید توسط متخصصان آموزش‌دیده (روانشناسان، کاردرمانگران) در محیطی کنترل‌شده اجرا شوند تا نتایج معتبری ارائه دهند. انتخاب ابزار مناسب به سن کودک، سطح عملکرد و هدف ارزیابی بستگی دارد. ترکیب چندین ابزار مکمل، تصویر کامل‌تری از توانایی‌های کودک ارائه می‌دهد.

1-آزمون‌های شناختی و هوشی (مثل آزمون وکسلر)

آزمون‌های شناختی مانند مقیاس هوش وکسلر برای کودکان (WISC) یا آزمون استنفورد-بینه، توانایی‌های ذهنی کودک را در حوزه‌های کلامی و غیرکلامی می‌سنجند. این آزمون‌ها برای کودکان اوتیسم با چالش‌هایی همراه است، چرا که بسیاری از آن‌ها در برقراری ارتباط کلامی یا همکاری در آزمون‌های استاندارد مشکل دارند. برای افزایش دقت، متخصصان ممکن است از نسخه‌های اصلاح‌شده یا ابزارهای جایگزین مانند آزمون لایتر (Leiter-3) که کاملاً غیرکلامی است، استفاده کنند. تفسیر نتایج باید با احتیاط انجام شود، زیرا ممکن است هوش واقعی کودک به دلیل مشکلات ارتباطی یا حسی دست‌کم گرفته شود. نتایج این آزمون‌ها به تعیین سطح تحصیلی مناسب و نیاز به سازگاری‌های آموزشی کمک می‌کند.

2-پرسشنامه‌های سنجش مهارت‌های اجتماعی (Vineland-3)

پرسشنامه Vineland-3 یکی از معتبرترین ابزارها برای ارزیابی مهارت‌های انطباقی (Adaptive Skills) در کودکان اوتیسم است. این پرسشنامه که توسط والدین یا معلمان تکمیل می‌شود، عملکرد روزانه کودک در حوزه‌های ارتباط، اجتماعی شدن، مهارت‌های زندگی روزمره و حرکتی را اندازه‌گیری می‌کند. برخلاف آزمون‌های هوشی، Vineland-3 بر توانایی‌های عملی کودک در محیط‌های طبیعی (خانه، مدرسه) تمرکز دارد. برای کودکان اوتیسم، نمره‌های حوزه‌های اجتماعی و ارتباطی اغلب پایین‌تر از سن تقویمی است، در حالی که مهارت‌های حرکتی یا شناختی ممکن است در سطح بالاتری قرار داشته باشند. این پرسشنامه به شناسایی نیازهای آموزشی و تعیین اهداف واقع‌بینانه در برنامه‌های مداخله‌ای کمک می‌کند.

3-چک‌لیست‌های رفتاری (ABC, CARS)

چک‌لیست‌های رفتاری مانند مقیاس رتبه‌بندی اوتیسم کودکان (CARS-2) یا پرسشنامه رفتار غیرعادی (ABC) برای شناسایی شدت ویژگی‌های اوتیسم و مشکلات همراه (مثل پرخاشگری، رفتارهای تکراری) طراحی شده‌اند. CARS-2 که توسط متخصصان تکمیل می‌شود، ۱۵ حوزه رفتاری شامل ارتباط، پاسخ به محیط و سازگاری با تغییرات را ارزیابی می‌کند. ABC نیز بیشتر بر چالش‌های رفتاری مانند خودآزاری یا بی‌قراری تمرکز دارد. نتایج این ابزارها به تعیین سطح حمایت‌های مورد نیاز در مدرسه (مثل همراه اختصاصی یا محیط کم‌تحریک) کمک می‌کند. توجه داشته باشید که این چک‌لیست‌ها نباید به تنهایی برای تشخیص اوتیسم استفاده شوند، بلکه بخشی از یک ارزیابی جامع هستند.

سوالات متداول:

1-چه متخصصانی باید در فرآیند سنجش شرکت کنند؟
یک تیم چندتخصصی شامل:
-روانشناس کودک (برای آزمون‌های هوش و شناخت)
-کاردرمانگر (برای ارزیابی مهارت‌های حرکتی و حسی)
-گفتاردرمانگر (برای سنجش مهارت‌های ارتباطی)
-مربی آموزش ویژه (برای ارزیابی آمادگی تحصیلی)
-روانپزشک کودک (در صورت نیاز به بررسی دارویی)

2-چرا سنجش قبل از مدرسه برای کودکان اوتیسم ضروری است؟
کودکان اوتیسم طیف گسترده‌ای از توانایی‌ها و چالش‌ها دارند. سنجش به شناسایی نقاط قوت و ضعف آن‌ها کمک می‌کند تا برنامه آموزشی متناسب با نیازهایشان طراحی شود. این ارزیابی‌ها شامل آزمون‌های هوش، مهارت‌های اجتماعی، توانایی‌های حرکتی و ارتباطی است. بدون ارزیابی دقیق، ممکن است کودک در محیط نامناسبی قرار گیرد که موجب اضطراب یا عدم پیشرفت او شود.

روش ای بی ای در درمان کودکان اوتیسم (ABA )

استفاده از ای بی ای در مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم

روش ای بی ای یکی از روش های درمانی در کودکان اوتیسم است که بر پایه رفتارگرایی استوار است. با توجه به نکات مثبت و منفی روش درمانی aba در درمان کودکان اوتیسم انتخاب صحیح این روش برای کودک اوتیسم بسیار مهم می باشد. در مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم  پس از ارزیابی کامل کودک اوتیسم توسط دکتر متخصص اوتیسم و تعیین سطح شناختی ، ارتباطی و ذهنی کودک اوتیسم روش های درمانی مختلف مورد بررسی قرار گرفته می شود. دکتر صابر با تجربه بالا در زمینه درمان کودکان اوتیسم در مرکز اوتیسم تهران بهترین روش های درمانی را برای تسریع در درمان اوتیسم برمیگزینند و این امر موجب پیشرفت روز افزون مراجعین بهترین مرکز اوتیسم تهران گردیده است.

تاریخچه روش ای بی ای در کودکان اوتیسم

سابقه رفتار گرایی به اوایل قرن بیستم و ادوارد ثورندایک و واتسون باز می‌گردد. در آن روزها روانشناسی به واسطه نگاه  شکاکانه اش بیشتر از هنر جادوگری مورد توجه قرار گرفته بود. ثورندایک و واتسون در پی آن بودند که روانشناسی هم جا پای علوم پایه مثل فیزیک و شیمی بگذارد.  برای این منظور آنها موضوعاتی که مستقیما قابل مطالعه و قابل مشاهده نبود را کنار گذاشتند. موضوعاتی چون تفکر، شناخت و ادراک. آنها به جای این موضوعات بر رفتارهای قابل مشاهده و متغیرهای محیطی مختلف که باعث افزایش یا کاهش نرخ بروز رفتارها می شوند، متمرکز شدند. هر چند آنها از واژه پایین به بالا استفاده نکردند. ولی در واقع آنها روان شناسی را بر مبنای روش های یادگیری پایین به بالا استوار کردند (رقیب ثورندایک و واتسون ، ویلیام جیمز، استاد دانشگاه هاروارد با طرح روش بالا به پایین مدعی شد که آگاهی می‌تواند موضوع مناسبی برای مطالعات روانشناسی باشد.

ثورندایک روشهای فرار حیوانات از قفس را مورد مطالعه قرار داد. حیوانات هر بار پس از هر کوشش موفق زمان کمتری برای فرار نیاز داشتند. او مدعی بود که چون فرار از قفس برای حیوان جالب است تجربه آزادی هر رفتاری که قبل از آن رخ داده باشد را تقویت می کند. وی این پدیده را (قانون اثر) نامید. در سال ۱۹۱۱ در کتابش با نام هوش حیوانات نوشت : از میان رفتارهای مختلف، رفتاری که به پاداش نزدیک تر باشد (زودتر باعث کامروایی شود) با احتمال بیشتری تکرار خواهد شد و رفتاری  که منجر به ناکامی حیوان شود احتمال تکرار کمتری دارد. ثورندایک هرگز چیزی درباره تفکر حیوانات و روش حل مسئله آنها نگفت. چرا که از نظر وی تفکر قابل مشاهده و اندازه گیری نبود. ثورندایک می‌خواست بداند که آیا اگر به حیوان اجازه بدهیم نحوه فرارحیوان دیگر را ببینند، آیا خودش راحت ‌تر فرار خواهند کرد؟ لذا آزمایش‌هایی با گربه ها انجام داد. وی نتیجه گرفت که مشاهده روش فرار یک گربه کمکق به کاهش زمان فرار گربه مشاهد نمی کند.

واتسون به مطالعه بچه‌ها نیز پرداخت. وی در سال ۱۹۲۸ در کتاب (مراقبت های روانشناختی نوزادان و کودکان) منکر وجود پدیده های درونی مثل خشم، همدلی، ترس، خجالت، حسادت، عشق، استعداد و… بود و مدعی شد که همه رفتارهای کودک محصول شرطی سازی است. هر رفتاری که بعدها ظاهر می کنیم در کودکی ساخته می‌شود. رفتارگرایان معتقدند که چیزی از درون کودک رشد نمی کند.

نظر واتسون و ثورندایک بعدها توسط شاگرد معروفشان اسکینر تلطیف شد. در یک آزمایشگاه که اسکینر طراحی کرد، هرگاه کبوتر اسکینر به طور تصادفی سرش را برای یک تا دو ثانیه بالا می‌برد اسکنر دکمه ای را می فشرد که منجر به رها شدن مقداری غذا به داخل قفس کبوتر می شد. چیزی نگذشت که کبوتر سرش را بالا نگه می داشت. از منظر اسکینر، رفتار تصادفی کبوتر (بالا بردن سر) بر روی محیط اثر گذاشته و باعث آزادسازی غذا میشود (با کمی کمک پشت پرد اسکینر) . اسکینر به کمک قانون اثر ثورندایک این پدیده را شرطی سازی عاملی نامید. دریافت غذا و فرار از قفس تجربه خوشایندی است و باعث افزایش احتمال بروز رفتاری می‌شود که دقیقاً قبل از ظهور پاداش رخ داده است (در مورد بالا بردن سر). در این مورد هم نیازی نیست که فکر کنیم می‌فهمد چه اتفاقی رخ داده است. رفتارگرایان منکر وجود فرد در کبوتر ها و نیز انسان ها هستند. آنها معتقد در تمام رفتارهای ما حتی رفتار های پیچیده، محصول زنجیره های محرک – پاسخ تقویت شده هستند.

روش ABA چیست؟

ABA (ای بی ای) رایج ترین روش مورد استفاده در شروع آموزش کودکان اوتیسم می باشد. روش ای بی ای، یک روش خالص پایین به بالاست. کل فرایند توسط درمانگر کنترل می شود و کودک اوتیسم به محرک های فیزیکی و کلامی ارائه شده پاسخ می دهد و هیچ راه‌حلی توسط کودک اوتیسم به کار گرفته نمی‌شود و نیازی به درک آگاهانه تکلیف از سوی کودکان اوتیسم نمی‌باشد. روش ای بی ای در کودکان اوتیسم (ABA ) با انتقاداتی همراه است. برخی محققان معتقدند که روش ABA باعث افزایش بروز رفتارهای چالش برانگیز در کودک اوتیسم می‌شود. در بسیاری موارد کارکرد رفتارهای چالش برانگیز، واکنش به استرس و اضطراب حاصل از آموزش می باشد یا برای فرار از کار اقدام به بروز چنین رفتارهایی می‌کنند. باید دقت داشت که کودک اوتیسم در تعامل و برقراری ارتباط با مشکل مواجه است. بروز چنین رفتارهایی فرایند ارتباط را برای کودک اوتیسم ترسناک تر و ناخوشایند تر جلوه خواهد داد. روش ای بی ای در درمان اوتیسم هر چند ممکن است در کوتاه مدت پاسخگو باشد، گاهی عواقب وخیمی به بار می آورد و این امر اصل ارتباط را خدشه‌ دار می‌کند. این گروه از محققان معتقدند اند با توجه به اینکه روش‌های رفتاری مبتنی بر محیط طبیعی، کودک محور تر می باشند و فشار کار نیز در آن کمتر است، احتمال بروز رفتارهای چالش برانگیز کاهش می یابد. لذا توصیه می کنند درمان کودک اوتیسم با روش های رفتاری مبتنی بر محیط طبیعی آغاز شود. از سوی روش ای بی ای در کودکان اوتیسم( ABA )انگیزه ی برقراری ارتباط خود به خودی در کودک اوتیسم را سرکوب می‌کند. چرا که کودک اوتیسم به سرنخ ها و پاداش های ارائه شده از سوی درمانگر وابسته شده و بروز رفتار کودک اوتیسم محدود به مواجهه با موقعیت‌های خاص می گردد.

آیا (ABA) ای بی ای اوتیسم را درمان میکند؟

رفتارگرایان گاهی ادعا می کنند که ABA  اوتیسم را درمان می کند، اما منطق شان دو نقصیه دارد. اول اینکه رفتارگرایان رشد را نادیده می‌گیرند و تمام پیشرفت کودک اوتیسم را به مداخلات رفتاری روش ای بی ای نسبت می دهند. اما همه می دانند که چیزی به نام رشد وجود دارد که مداخلات به موازات آن اثر می کند.

تقویت منفی آن چیزی که شما فکر میکنید نیست. بسیاری از افراد فکر می‌کنند تقویت منفی همان تنبیه است. در واقع تقویت منفی و تنبیه  دو کارکرد متفاوت دارند. تقویت منفی عبارت است از حذف محرک ناخوشایند و کارکرد آن تقویت است. یعنی زمینه سازی برای افزایش تکرار رفتار. اما تنبیه ارائه یک محرک ناخوشایند است به منظور کاهش و خاموش سازی رفتار نامطلوب. یکی از رایج ترین اشکال تقویت منفی که والدین به طور ناخودآگاه با انجام آن باعث تقویت رفتار نامطلوب به کودکشان میشود حذف تکلیف مورد نظر در صورت مقاومت کودک اوتیسم است. لذا با حذف الگویی که کودک اوتیسم با آن موافقت موافق نیست مقاومتش را تقویت می کنند.

دومین نقص آن است که رفتار گرایی رخدادهای ذهنی مثل فهم و کشف را نادیده می‌گیرد. درمانگران ای بی ای با کنار گذاشتن این مفاهیم به خود اجازه می دهد که گستره درمان کودکان اوتیسم را بسیار محدود نماید. این امر مثل آن است که در یک کلاس دامنه هنجار بودن را فقط محدود به داشتن بهره هوشی هنجار کنیم و نسبت به مهارت های اجتماعی و کاربرد شناسی زبان بی‌توجه باشیم. نادیده گرفتن رویدادهایی ذهنی خصوصی از سوی رفتارگرایان در روش ABA در درمان اوتیسم تنها تا وقتی قابل قبول است که هنوز کودک اوتیسم به تفکر انتزاعی دست نیافته است. کودکان دارای رشد عادی اولین نشانه‌های تفکر انتزاعی را در حدود ۱۰ ماهگی ظاهر می کنند. وقتی کودک در می یابد که صداهایی مثل (بابا و مامان) صرفاً سیگنال‌هایی نیستند که با گفتن آن غول های مهربان برای رفع نیازهای او حاضر می‌شوند! بلکه (مامان و بابا) نام دو نفر می باشد! در همین سن کودک به طور انتخابی به نامش پاسخ می‌دهد. تشخیص اینکه اشیا، رویدادها و افراد در دنیای فیزیکی را می‌توان در قالب کلمات یا اشارات بازنمایی کرد، یک گام بزرگ در روند رشد ذهنی کودک به حساب می‌آید. جهش های ذهنی دیگری نیز در همان محدوده زمانی رخ می دهد. کودک در حدود ۱۲ ماهگی از قاشق برای خوردن و مداد رنگی برای نقاشی (ابزار) استفاده می‌کند. در حدود ۱۴ ماهگی می فهمد که می‌تواند با فشار دادن یک دکمه رویدادی را رقم بزند (علت – معلول). در حدود ۱۸ ماهگی کودک می‌تواند با مشاهده رفتار آن را یاد بگیرد. دقیقا همان کاری که گربه های ثورندایک قادر به انجام آن نبودند! در حدود دو سالگی کودکان دارای رشد عادی قادر به انجام بازی های تقلیدی می‌شوند و آنچه در محیط بیرون می بینند را بعداً انجام می دهند و در ۳ سالگی قادر به بازی‌های تخیلی می‌شوند و می‌توانند دنیای تخیلی خودشان را خلق نمایند.

با توجه به موارد ذکر شده درباره روش ای بی ای در درمان کودکان اوتیسم می توان اینطور نتیجه گیری کرد که تشخیص زمان استفاده از روش ای بی ای برای کودکان اوتیسم بسیار حائز اهمیت است. تشخیص این مورد که چه زمان از روش ای بی ای در درمان اوتیسم در مرکز اوتیسم استفاده شود به شناخت و تشخیص دقیق مشکلات و نقاط ضعف و قوت کودک اوتیسم توسط دکتر متخصص اوتیسم بستگی دارد یک متخصص توانبخشی کودکان اوتیسم با بررسی همه جانبه مشکلات کودک اوتیسم بهترین انتخاب را در روند درمان کودک انجام می دهد.

سوالات متداول:

1-آیا روش ABA فقط برای رفتارهای مشکل‌ساز است یا برای آموزش مهارت‌ها هم کاربرد دارد؟
ABA یک روش جامع است که هم برای کاهش رفتارهای نامطلوب و هم برای آموزش مهارت‌های جدید کاربرد دارد. از آموزش گفتار و مهارت‌های اجتماعی گرفته تا مهارت‌های خودیاری و تحصیلی همه با این روش قابل آموزش هستند. این روش بر پایه اصول یادگیری طراحی شده است.

2-چگونه می‌توانم از روش ABA برای بهبود مشکلات خواب فرزندم استفاده کنم؟
ABA برای مشکلات خواب شامل ایجاد روال ثابت قبل از خواب، استفاده از راهنماهای بصری و سیستم پاداش برای خوابیدن در زمان مناسب است. ابتدا الگوی خواب فعلی کودک را ثبت کنید، سپس به تدریج زمان خواب را تنظیم نمایید. می‌توان از تقویت‌کننده‌های صبحگاهی (مثل صبحانه مورد علاقه) برای خواب به موقع استفاده کرد.

بهترین مرکز درمان کودکان عقب مانده ذهنی

مرکز توانبخشی دکتر صابر در زمینه درمان کودکان عقب مانده ذهنی در حیطه کاردرمانی عقب مانده ذهنی و گفتار درمانی کودکان عقب مانده ذهنی با بیش از 15 سال سابقه کار بالینی در تهران مشغول به فعالیت می باشد. کاردرمانی و گفتار درمانی کودکان کم توان ذهنی دکتر صابر با دارا بودن بهترین امکانات درمانی نظیر اتاق حسی، ماساژ درمانی، آب درمانی، اتاق توجه شنیداری، اتاق تاریک، سنسوری روم، کاردرمانی جسمی، کاردرمانی ذهنی، آموزش پیش دبستانی، تست ورود به دبستان ، تست های هوش، کاردرمانی حسی حرکتی، بازی درمانی و گفتار درمانی کودکان عقب مانده ذهنی جزو بهترین مراکز کاردرمانی و گفتار درمانی در کودکان کم توان ذهنی در تهران به شمار می آید.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

مرکز درمان کودکان عقب مانده ذهنی دکتر صابر با دو شعبه در غرب (مرکز توانبخشی غرب تهران) و شرق( کلینیک پایا) و در اختیار داشتن بیش از 64 نیروی متخصص کاردرمانی گفتار درمانی و روانشناسی در تشخیص علایم کودک عفب مانده ذهنی و درمان کودکان عقب مانده ذهنی خفیف تا کودکان عقب مانده شدید و متوسط به فعالیت می پردازد. همچنین در درمان کودکان مرزی و آمادگی برای تست ورود به دبستان همکاری می نماید .

طبقه بندی علایم عقب ماندگی ذهنی براساس شدت

این گروه بندی بیشتر براساس درجه هوش و مقدار اختلافی که در بین سن عقلی و سن زمانی فرد عقب مانده ذهنی وجود دارد پایه گذاری شده است. در این گروه بندی عقب ماندگی ذهنی را به چهار گروه تقسیم کرده اند.

الف) گروه عقب مانده های ذهنی عمیق یا افرادی که هوشبهر تا 25 دارند.

ب) گروه عقب مانده های ذهنی شدید یا افرادی که هوشبهر بین 25 تا 40 دارند.

ج) گروه عقب مانده های ذهنی متوسط با هوشبهر بین 40 تا 50

د) گروه عقب مانده های  ذهنی خفیف با هوشبهر بین 50 تا 70

الف)گروه عقب مانده های ذهنی عمیق:

این عقب مانده ذهنی 1 تا 2 درصد عقب مانده های ذهنی را تشکیل می دهند و به شدید ترین درجات نارسایی فعالیتهای ذهنی دچارند. هوشبهر این گروه از عقب ماندگی ذهنی حداکثر به 25 می رسد و تواناییها و فعالیت های ذهنی آنان در هر سنی که باشد از یک کودک 3 ساله تجاوز نمی کند.

علایم عقب ماندگی ذهنی عمیق

این افراد علاوه بر نارسایی شدید فعالیت های ذهنی مبتلا به ناهنجاری های حسی و حرکتی و بد شکلی های سر و صورت و کوتاهی اندام نیز می باشد. صورت نامتقارن و جمجمه یا بزرگتر یا کوچکتر از طبیعی است. شکل چشم ها،گوشها و دندان ها طبیعی نیستند. این بیماران قادر به کنترل ادرار نبوده و تقریبا همیشه مبتلا به صرع یا فلج مغزی هستند. رشد گویایی و گفتار در درجات بسیار ابتدایی متوقف می شود. قضاوت و استدلال وجود ندارد، دقت و حافظه یا اصلا دیده نمی شود یا خیلی ضعیف است و از انجام کارهای ساده رفع احتیاجات اولیه و حتی حفظ خود از خطرات عاجزند باید از این گروه عقب مانده ذهنی در بیمارستانها و آسایشگاه های عقب افتادگان نگهداری کرد. به همین جهت بعضی آنها را کودکان عقب مانده ذهنیوابسته یا حمایت پذیر نیز می گویند. درجات پایین این گروه را افرادی تشکیل می دهند که به هیچ وجه فعالیت ذهنی ندارند و به اصطلاح یک زندگی نباتی دارند ولی درجات بالاتر قدری فعال تر و قادر به گفتار یک یا چند کلمه هستند. این گروه عقب مانده ذهنی محروم در حقیقت مصرف کننده اقتصادی اجتماع هستند. انتظار به زندگی در این افراد خیلی کم است و اکثرا به علت ابتلا به بیماری های عفونی، سینه پهلو، صرع، ضربه های مغزی حاصله از آن عفونت ها از بین می روند. با پیدایش داروها مرگ و میر کودکان عقب مانده ذهنی عمیق کاهش یافته و در نتیجه تعداد این بیماران روز به روز در حال افزایش است.

درمان کودکان عقب مانده ذهنی عمیق

در درمان کودکان عقب مانده ذهنی عمیق هیچ گونه آثار بهبودی حاصل نمی شود. نگهداری کودکان عقب مانده ذهنی در خانه و کانون خانوادگی مضرات بهداشتی و تربیتی متعدد دارد و مانع رشد طبیعی سایر کودکان از نظر عاطفی و تحصیلی شده و تعادل عصبی و روانی والدین و کودکان دیگر را بهم می زند. بهترین درمان برای این نوع عقب ماندگی ذهنی نگهداری در مراکز عقب مانده ذهنی می باشد.

ب) علایم عقب ماندگی ذهنی شدید

این گروه عقب مانده ذهنی نیز از نظر هوشی کمبود فراوان دارند. هوشبهر گروه کودکان عقب مانده ذهنی شدید بین 25 تا 40 می باشد و توانایی های آنها در سنین مختلف شبیه کودکان4 تا 5 ساله است ولی هرگز در رفتار،گفتار و کردار به یک کودک عادی 5 ساله نمی رسند. این کودکان عقب مانده ذهنی به طور متوسط 3 تا 4 درصد کودکان عقب مانده ذهنی را تشکیل می دهند. این کودکان و نوجوانان می توانند انجام امور خیلی ساده را فراگیرند، تا اندازه ای قادرند خود را از خطرات عادی حفظ نموده و از عهده  خوردن غذا و لباس پوشیدن و نظافت خود برآیند ولی یک کودک با عقب ماندگی ذهنی شدید به هیچ وجه قادر نیست مشکلات خود را رفع کند. قادر به آموختن مواد درسی مانند خواندن و نوشتن نیستند. قوه تعمیم و تمیز ندارند. این نوع عقب ماندگی ذهنی امور و کارهای ساده معمولی زندگی را خیلی به آهستگی و با تاخیر می آموزند ولی برای یادگیری مسائل پیچیده استعداد کافی و تمرکز فکری ندارند.

درمان عقب ماندگی ذهنی شدید

این گروه عقب مانده ذهنی حرف زدن، کنترل ادرار و مدفوع را به کندی و دیر ممکن است فرا گیرند.اگر در مدارس مخصوص کودکان عقب مانده ذهنی به آموزش و پرورش بپردازند و از روشهای آموزشی و تربیتی مخصوص استفاده نمایند بخصوص در آنهایی که بهره هوشی نزدیک به 40 دارند شاید بتوانند خیلی به کندی چند کلمه ای بیاموزند.

به طور که ملاحظه می کنید پیشرفت درمانی در این افراد مایوس کننده است. در این گروه عقب ماندگی نیز بعضی از ناهنجاری های جسمی و اختلالات حسی و حرکتی موجود است ولی چهره این کودکان عقب مانده ذهنی وضع نامتعادل و بی قواره گروه قبل را ندارند. یادگیری در این گروه بهتر از گروه قبلی است ولی ابتدایی و ناکامل است و از لحاظ عاطفی وضع متغییری دارند. خیلی زود تحت تاثیر قرار می گیرند و در مقابل مخالفت دیگران عصبانیت شدید و حملات تهاجمی ازخود نشان می دهند. از نظر جسمی گاهی خیلی فعال هستند و حتی ممکن است تا مرحله تجاوز به دیگران برسد. آتش سوزی ، قتل در این افراد زیاد دیده می شود. چون افراد عقب مانده ذهنی این دسته تربیت پذیرند و وابستگی نسبی دارند لذا به آنها کودکان نیمه وابسته نیز می گویند.اخیرا با استفاده از روشهای درمانی عقب مانده ذهنی و تربیتی در مدارس و کلاسهای مخصوص توانسته اند در یادگیری و پرورش نسبی استعدادها و مهارتهای این کودکان و نوجوانان پیشرفت حاصل نمایند. مراکز درمانی و تربیتی عقب ماندگان ذهنی روزانه بهترین مکان برای این افراد و کمک بزرگی نیز به خانواده های آنهاست. این افراد به جمع آوری نقاشیها، عکس ها و تمبرها و گیاهان علاقه زیادی نشان می دهند.

ج) علایم گروه عقب مانده های ذهنی متوسط:

در این افراد نارسایی فعالیتهای ذهنی کمتر از دو گروه پیشین است. هوشبهر گروه عقب مانده ذهنی متوسط بین 40 تا 50 است و سن عقلی آنها از کودکان ۵ – ۷ ساله تجاوز نمی کند. در این افراد استعدادهای ذهنی به طور کلی ضعیف است.کودک عقب مانده ذهنی در اعمال ذهنی در قضاوت و استدلال نارسایی کامل دارند، به راهنمایی، نظارت و مراقبت افراد مطلع محتاجند. افراد این دسته عقب ماندگی ذهنی ممکن است دچار ناهنجاری بدنی باشند ولی نقص حرکتی مانند تاخیر در راه رفتن نادر نیست. عموما از لحاظ بیان و گویایی عقب ماندگی دارند. چون فرهنگ لغات محدودی دارند و این وضع را حس می کنند، لذا احساس حقارت کرده و درنتیجه  و دچار آشفتگی های عاطفی از نوع خجالت زدگی، افسردگی، خودرایی و گوشه گیری می شوند. چون نوسان هوش‌بهر بین 40 از یک طرف و 50 از طرف دیگر است لذا در این دسته بعضی افراد هستند که در همه زمینه های جسمی، روانی عقب ماندگی دارند و دسته دیگر فقط در بعضی از جنبه های فعالیت خود عقب ماندگی داشته و در برخی فعالیتها به عکس به پیشرفتهایی ممکن است نایل شوند. این امر غالبا باعث اشتباه والدین شده و حمل بر هوشمندی آنها می شود که از این گروه عقب ماندگی ذهنی به نام دانشمندان احمق در کتابها نام برده اند.

درمان کوک عقب مانده ذهنی متوسط

این افراد از توجه، دقت و تمرکز فکری زود خسته می شوند و عقب ماندگی آنها اکثرا تا زمان مدرسه شناخته نمی شود و حتی والدین تا قبل از ورود به مدرسه از مشکل کودک اطلاعی ندارند ولی چون مدرسه یک محیط بیگانه و مستلزم تسلط کودک به تجارب و مهارتهای گذشته است لذا مسئله رکود فعالیتهای ذهنی بیشتر مشخص می شود. با آنکه ناآموزند ولی کارهای ساده را در شرایط مساعد فرا می گیرند اما قدرت ابداع و ابتکار ندارند. این کودکان در تحصیلات مدارس استثنایی به درجات مختلف ممکن است توفیق یابند. این افراد در بزرگی به علت داشتن قوه عضلانی خوب در مزارع کشاورزی و کارخانجات مفید واقع می شوند. اگرچه به نظر می رسد محیط روستایی برای عقب ماندگان ذهنی محیط مناسب و راحتی است ولی اخیرا پیشرفت صنعتی و استفاده از ابزارهای مکانیکی و پیچیده و روش های جدید علمی در کشاورزی و نبودن خدمات مورد احتیاج باعث بروز مشکلات زیادی شده است.در درمان این کودکان عقب مانده ذهنی باید از ابتدا از وسایل و روش های تربیتی و آموزش و پرورش اختصاصی بهره مند شوند. اگر در شرایط نامناسب قرار گیرند خیلی زود دچار نارسایی های عاطفی، عدم تعادل روانی و انحراف مانند اعتیاد، فحشا و … می شوند. این افراد از نظر اجتماع قادر به زندگی مستقل نیستند و هر چه محیط پیچیده تر و تغییر پذیرتر باشد سازش برای آنها دشوارتر است. به علت عدم رشد کامل شخصیت این گروه عقب ماندگی ذهنی زودباور، تلقین پذیر و در حل مشکلات و دفاع از منافع خود عاجزند. این گروه 10 درصد کل جمعیت عقب ماندگان ذهنی را شامل می شوند.

د)علایم گروه عقب مانده ذهنی خفیف یا کم استعداد  :

هوشبهر کودکان عقب مانده ذهنی خفیف بین 50 تا 70 از لحاظ عقل و ادراک و مهارت های عملی حداکثر به کودکان 7 تا 11 ساله می رسند. این کودکان عقب مانده ذهنی هم دارای ضعف قوای فکری هستند لذا قادر به قضاوت صحیح و استدلال مطلوب نیستند.از علایم این کودکان عقب مانده ذهنی شامل موارد زیر می باشد:از ابتکار، ابداع و انتقاد عاجزند، اگرچه به کندی می آموزند ولی در امور حرفه ای و عملی مهارت هایی نشان می دهند. این گروه حدود 85 درصد کل جمعیت عقب ماندگان ذهنی را تشکیل می دهند.

در بیان عقب ماندگی دارند و مفاهیم پیچیده و دقیق را در نمی یابند. افراد این گروه اگر با شرایط تربیتی صحیح و راهنمایی تحصیلی در مدارس استثنایی حرفه ای مدارج رشد را بپیمایند و دچار اختلالات عاطفی و هیجانی و ناسازگاری های اجتماعی نشوند می توانند در شرایط مساعد از زندگی آرام و مناسب بهره مند شوند، در تولید ثروت سهمی داشته باشند، برای همکاران و خانواده خویش فردی مفید و فرمانبردار باشند. این نوع عقب ماندگی ذهنی مسلما به راهنمایی و نظارت کارفرما، روان پزشکان و مددکاران اجتماعی نیازمندند زیرا به تنهایی نمی توانند از عهده انجام دادن مسئولیتهای مختلف برآیند و در پیچ و خم زندگی بخصوص زندگی شهری و صنعتی راه را از چاه تشخیص دهند.

درمان عقب ماندگی ذهنی خفیف

از قدیم رسم بوده که این افراد را به دو دسته تقسیم کنند : آرام یا هماهنگ یعنی افرادی مطیع، سر به زیر و مایل به انجام کارهای مفید، و ناآرام یا ناهماهنگ یعنی افراد مبتلا به اختلالات عاطفی و خلق و خو، بیقرار، مضطرب و جار و جنجالی. دسته اخیر اغلب به عنوان وسیله اجرای جرایم مورد استفاده قرار می گیرند. مثلا یک دختر عقب مانده خفیف آرام و بالغ اگرچه ممکن است در اولین مراحل زندگی گول بخورد و بدون شوهر حامله شود ولی معمولا سعی می کند در خانه اش بماند، از بچه اش تا آنجا که توانایی دارد نگهداری کند، سر کارش برود و … ولی یک دختر ناآرام از همان اوایل دوران بلوغ جنسی، خود را در اختیار همه می گذارند، خودفروشی پیشه می کند، باعث انتشار بیماریهای مقاربتی  می شود، از محیط خانه و کار فرار می کند و به هیچ مقرراتی پایبند نمی شود. بد نیست خاطرنشان شود روش اجرای جرایم در اینکودکان عقب مانده ذهنی غیر منطقی بودن رفتارهای ضد اجتماعی است و با رفتارهای غیراجتماعی و ضد اجتماعی افراد سایکوپات تفاوت دارد. نکته قابل ذکر اینکه والدین کودکان عقب مانده عمیق و شدید تقریبا همیشه از نظر هوشی در حد عادی اجتماع هستند ولی برعکس والدین این افراد اکثرا در ردیف عقب مانده های خفیف یا افراد عادی ضعیف هستند. این کودکان عقب مانده ذهنی به درمان های توانبخشی نظیر کاردرمانی ذهنی نتیجه خوبی را نشان می دهند و مهارت های ذهنی پایه آنها پیشرفت می کند.

علایم و درمان افراد عادی ضعیف یا مرزی:

این گروه جزء عقب ماندگان ذهنی طبقه بندی نمی شوند. هوشبهر این گروه بین 71 تا 90 است. این افراد کمی کند ذهن و دیر انتقالند از عهده فهم و ادراک و بیان مفاهیم عالی پیچیده بر نمی آیند. تمرکز کافی و رغبت به کارهای فکری و ابتکاری ندارند. قادر به طرح نقشه، برنامه ریزی برای خود و دیگران نیستند ولی ممکن است با تمرین و ممارست در کارهای عملی و حرفه ای موفق شوند و بتوانند سازگاری شغلی و اجتماعی داشته باشند. کودکان با آی کیو مرزی در درجات هوشی بالا و در شرایط مساعد این افراد ممکن است تحصیلات دوره راهنمایی را با کمک و راهنمایی اختصاصی(مثلا با استفاده از تحصیل اضافی، معلم خصوصی) به پایان برسانند و سپس به کارهای ساده اداری و دفتری یا نگبانی، پیشخدمتی، مغازه داری و کارهای فنی کوچک بپردازند. اکثر کودکان آی کیو مرزی در خانواده و جامعه کوچک به طور تقریبا عادی زندگی می کنند و جز در مواردی که انتقاد، استدلال و بیان لازم است تفاوت محسوسی با دیگران نشان نمی دهند. این افراد اگر دچار آشفتگیهای عاطفی نشوند اکثرا مطیع، فرمانبر، آرام و سازگارند و در کنار همسری عاقل و مطلع یا همکارانی دلسوز و شکیبا می توانند خود و اطرافیان را از آرامش بهره مند سازند. اشتغالات فنی و حرفه ای و ورزشی در پرورش و رشد شخصیت این کودکان با هوشبهر مرزی موثر است و این افراد علاقه بیشتری به آنها نشان می دهند.

این گروه جزء کودکان دیرآموز هستند و احتیاجی به مدارس اختصاصی ندارند و می توانند با افراد عادی در مدارس عادی تحصیل کنند اگرچه پیشرفت آنها به کندی انجام می گیرد.

مطالعات نشان داده که کودکان دیرآموز تا 10 درصد کودکان سنین دبستانی را تشکیل می دهند. مطالعات در شوروی نشان داده است که کودکان دیرآموز در بعضی از زمینه های یادگیری حتی از کودکان عادی نیز جلوترند. اگر این ادعا صحیح باشد احتمالا این کودکان استعدادهایی دارند که ناشناخته مانده است.

کاردرمانی در عقب مانده ذهنی- کاردرمانی کودکان کم توان ذهنی

کاردرمانی ذهنی یکی از درمان های موثر در کودکان با اختلال ذهنی مانند عقب مانده ذهنی خفیف، عقب مانده ذهنی شدید، عقب مانده ذهنی مرزی و … می باشد. کاردرمانی کودکان کم توان ذهنی در زمینه ارتقاع سطح شناختی کودکان عقب مانده ذهنی، تقویت حافظه، توجه شنیداری و دیداری کودکان، کاردرمانی حسی و کاردرمانی درکی حرکتی و بازی درمانی به درمان می پردازد.

گفتار درمانی در کودکان عقب مانده ذهنی

گفتار درمانی در کودکان عقب مانده ذهنی در زمینه بهبود توانایی کودکان در تولید گفتار ، درک کلامی و درک مطلب از کلام دیگران، همچنین آموزش ارتباط اجتماعی صحیح و روابط اجتماعی می تواند کمک کننده باشد. با پیشرفت سطح کلامی کودک توانایی کودک عقب مانده ذهنی در دریافت آموزش های کمکی ، دوست یابی و پذیرش از طریق جامعه می تواند بسیار مفید باشد. گفتار درمانی در اختلال بلع نیز می تواند موثر باشد

درمان های مکمل در توانبخشی عقب مانده ذهنی

از درمان های موثر در عقب مانده ذهنی، می توان به ماساژ درمانی ، رفتاردرمانی و بازی درمانی تخصصی در عقب مانده ذهنی، تعدیل حسی و یکپارچگی حسی، سنسوری روم و تقویت مهارت های توجهی و تقویت مهارت های شنیداری اشاره نمود. بخش های تخصصی مرکز درمان عقب مانده ذهنی دکتر صابر مانند آب درمانی کودکان و بخش تعدیل حسی و ماساژ درمانی در زمینه تعدیل حسی کودکان و بهبود حس عمقی و حس لمس در کودکان عقب مانده ذهنی موثر است در اتاق تاریک و اتاق شنیداری بروی مهارت های توجه بینایی و شنوایی، حفظه کودکان، ادراک کلامی و ادراک بینایی آنان کار می شود و با استفاده از برنامه های کامپیوتری و طبقه بندی شده به تقویت قدرت بینایی و شنیداری کودکان پرداخته می شود. سنسوری روم بخشیست که با استفاده از دستگاه های مختلف الکترونیکی تلاش می شود حواس کودک را تحریک کرده و سطح هوشیاری و سرعت پاسخگویی کودک را افزایش داد. تمامی بخش های تکمیلی مرکز بر پایه علم روز دنیا طراحی و تجهیز گشته اند.

سوالات متداول:

1-کاردرمانی ذهنی چه فوایدی برای عقب ماندگی ذهنی دارد؟
برای تقویت مهارت‌های اجرایی ذهنی شامل حافظه، توجه، حل مسئله و رشد مغزی مؤثر است. همچنین باعث بهبود هماهنگی مغز و بدن از طریق تمرین و برنامه‌ریزی شده می‌شود

2-کاردرمانی حسی و رفتار درمانی چگونه ارتباط دارند؟
این روش‌ها برای اصلاح حساسیت‌های حسی (بیش‌حسی یا کم‌حسی)، افزایش توجه و کنترل رفتار توسط بازی، ماساژ، محیط‌های تنظیم حسی و سنسوری روم صورت می‌گیرد.

اختلال روانشناسی کودکان- اضطراب- وسواس- افسردگی- دکتر صابر

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

 اضطراب در کودک

نگرانی یا اضطراب عادی واکنشی است طبیعی و لازم که در حقیقت جزئی از زندگی است و باعث یادگیری و رشد شخصیت و بالا بردن میزان کارائی و هوشیاری و حتی تحریک فرد می شود. اضطراب وقتی حالت مرضی پیدا می کند که از حد طبیعی بگذرد و با شدتی غیرعادی تعادل روانی فرد را مختل و باعث نقصان کارآئی و پیدایش یک سلسله اختلالات جسمانی و روانی شود. این حالت اصطلاحا اضطراب خوانده می شود و احتیاج به کمک و درمان دارد. اضطراب با ترس فرق دارد. در حال ترس منشا ناراحتی معلوم است ولی اضطراب در واقع ترس بدون علت است و منشا معینی ندارد. بیمار دلهره و دلشوره دارد ولی نمی داند چرا؟ اضطراب در کودکان متداول و معمولا با ترس همراه است و عده ای عقیده دارند که در دختران بیشتر از پسران دیده می شود. اضطراب کودکان غالبا واکنشی است خودآگاه یا ناخودآگاه به ناراحتی هایی که در خانواده رخ می دهد. عقیده بر این است که مادر مضطرب و پریشان تقریبا همیشه کودک مضطرب خواهد داشت و به همین ترتیب پدر مضطرب نیز ممکن است پسر مضطربی تربیت کند. به عبارت روشن تر کودک در این حالت با والدین خود همانند سازی می کند. اضطراب در بسیاری از بیماری های روانی وجود دارد ولی در حالت اضطراب بیمار غالبا از   ناراحتی های جسمانی متعددی شکایت می کند که بستگی به زمینه جراحی و بیماری هایی دارد که قبلا مبتلا شده است. حملات اضطراب در کودکان بعد از مرگ یکی از اعضای خانواده، عمل جراحی، بیهوشی، مردود شدن در امتحانات و اتفاقات ناگوار و تجربیات تلخ گزارش شده است.

مقایسه 35 کودک مبتلا به اضطراب و 43 کودک سالم نشان داده است که مبتلایان به اضطراب شرایط زایمانهای مطلوبی نداشته اند و در طول دوره بارداری مادر ناراحت بوده و شرایط این خانواده ها اغلب آشفته بوده است. کودکان مضطرب اغلب طرد شده، شکست خورده و ناایمن هستند.

طرز معاینه کودک توسط پزشک نقش بزرگی در ایجاد اضطراب دارد، گفتن اینکه کودک آپاندیسیت دارد و باید فورا تحت عمل جراحی قرار گیرد یا بیماریش بسیار شدید است و باید بستری شود و حتی دادن دارو به مقدار زیاد باعث پیدایش ترس و نگرانی کودک و خانواده می شود که به آن اضطراب ایجاد شده توسط پزشک یا اضطراب پزشک زا می گویند. در دوران کودکی که هنوز مغز تسلط خود را بر واکنش های احشائی اولیه بدست نیاورده اضطراب مسئول بسیاری از اختلالات رفتاری، اختلالات خواب و مشکلات تغذیه ای، ناراحتی های گوارشی و حتی ناسازگاریهاست.

قبل از 5 تا 6 سالگی معمولا اضطراب با گریه و فریاد و گاه با لرزش و برافروختگی شدید یا رنگپریدگی چهره مشخص می شود و اغلب موجب اختلالات گوارشی، بدخوابی، بهانه گیری، وحشت شبانه و ناآرامی کودک می گردد. چنانچه اضطراب به مدت طولانی ادامه یابد ممکن است حتی رشد بدنی کودک را مختل نماید. بعد از 7 تا 8 سالگی با اینکه کودک می تواند نوع اضطراب و تشویش خود را بیان کند اما به علت ترس و مذمت دیگران و حتی به علت خجالت اضطراب خود را پنهان کرده  و از اظهار آن خودداری می کند. علائم اضطراب در این سنین اغلب به شکل بی اشتهایی، بهانه گیری، بدخلقی، تحریک پذیری، تکرر ادرار و حتی شب ادراری تظاهر می کند و گاهی هم به علت عدم تمرکز حواس و بی دقتی باعث عقب ماندگی تحصیلی کودک می شود. نوروز اضطراب در نوجوانان عوارض و عواقب وخیمتری دارد و مسلما بحران بلوغ را تشدید می کند.

اصولا دوران بلوغ همراه با کشمکشهای  روانی است و این حالت در دختران بیشتر از پسران مشاهده می شود. چنانچه در این دوره تعادل روانی نوجوان به علت اضطراب مختل گردد احتمالا در آینده نیز منشا اختلالات رفتاری، شخصیتی و تطبیقی وی خواهد شد. ثابت شده است که در این دوره آرامش درونی و فکری برای رشد طبیعی و متعادل لازم و ضروری است. آماده کردن کودکان قبل از سنین نوجوانی و آگاه کردن آنها از تحولات و تغییرات جسمی و روانی، فیزیولوژیک و هورمونی باعث کاهش اضطراب در این دوره خواهد شد.

در بزرگسالان درمان اضطراب احتیاج به بررسی و تحقیق درباره نحوه زندگی، دوران رشد و شرح حال کامل بیمار از بدو تولد دارد. درمان این بیماران اغلب مشکل و گاهی حتی بدون نتیجه می ماند. ولی در کودکان تعلیم و تربیت و حتی درمان والدین و ایجاد تماس و رابطه عاطفی صحیح و منطقی بین کودک و اعضای خانواده باعث بهبود سریع کودک می شود. در مواردی که آموزش والدین امکان نداشته باشد انتقال کودک به محیط آرام و مساعد اغلب باعث قطع علائم اضطراب می شود. روان درمانی و دارو درمانی برای کودک و در صورت لزوم برای والدین توصیه می شود زیرا اضطراب مادر ممکن است باعث اضطراب کودک بشود. در صورتیکه اضطراب طولانی و بیش از 6 ماه طول بکشد، بهترین روش درمان با بصیرت است.

 وسواس در کودکان

در چهارمین تشخیص و آمار بیماری های روانی وسواس جزء اختلالات اضطرابی ذکر شده است. درباره حالت وسواس نظریات گوناگونی ابراز شده است. بعضی وجود وسواس را در کودکان به مراتب کمتر از بزرگسالان می دانند ولی عده ای برعکس عقیده دارند که 50 درصد یا حتی اکثر وسواسهای بزرگسالان از دوران کودکی آغاز شده ولی تشخیص داده نشده است. به ندرت مشاهده شده که کودکان کمتر از 10 سال را به علت ابتلا به وسواس نزد روان پزشک ببرند. حالت وسواس معمولا در افرادی که دارای شخصیت وسواسی هستند به مراتب بیشتر دیده می شود. این افراد بسیار منظم، باریک بین، نکته سنج،با وجدان، خجول، صریح و عاشق نظم و ترتیب هستند. چون اکثر کودکان وسواسی والدین وسواسی دارند و معمولا در فامیل و خانواده بیماران بیش از یک فرد مبتلا دیده می شود لذا مسئله ارث عامل مهمی به شمار می رود. البته نباید نقش عوامل تربیتی را از نظر دور داشت زیرا در بروز و شدت بیماری سهم عمده ای دارد.

مادران کمال جو که قابلیت انعطاف پذیری کمتری دارند باعث می شوند کودک از همان دوران اولیه هر چیز را درست، صحیح و مطابق اصول انجام داده و یاد بگیرد و در نتیجه این رفتارها در کودک تثبیت می شود. فرق بین وسواس جوانان و کودکان در این است که جوانان مبتلا به وسواس برای فشار افکار وسواسی به کمک دیگران نیازی ندارند درحالی که کودکان چنین نیستند و مرتب از مادر خود برای لباس پوشیدن، آرایش کردن و پاسخ به سوالات پی در پی کمک می خواهند. البته در همه این موارد مادر باید نظم خاص و مورد نظر کودک را مو به مو اجرا کند. خلاصه مادر باید مرتب متوجه احتیاجات وسواسی کودک باشد. مادر غیرقابل انعطاف چون نمی تواند این وضع را تحمل کند ممکن است حتی کودک را تنبیه کند و در نتیجه بر ناراحتی کودک بیفزاید.

روانکاوی وسواس را نوعی مکانیسم تعویض و جابجایی می دانند و عقیده دارند که کودک پس از مواجه شدن با شکست و ناکامی به علائم وسواس متوسل می شود.

افکار وسواسی، افکار مزاحم و اجتناب ناپذیری است که از خود فرد سرچشمه می گیرد و در کودک و نوجوان مانند بزرگسالان موجب ناسازگاری و حتی رفتارهای غیرعادی می شود. همین اختلالات رفتاری اغلب کودکان و نوجوانان را ناگزیر می کند به پزشک مراجعه کنند. چنانچه کودک بزرگسال باشد بخوبی می داند که این افکار غیرمنطقی و بی معنی است و کوشش می کند که به نحوی از شر این افکار ناراحت کننده خلاص شود اما هرچه تلاش می کند بر اضطراب و نگرانیش افزوده می شود و چون نمی تواند از نشخوار افکار مزاحم رهایی یابد بالاجبار آنها را می پذیرد و خود را با رفتارهای اجباری تشریفاتی مشغول می کند.

محتویات وسواس کودکان متفاوت است و افکاری از این قبیل که خدا چرا و چطور به وجود آمده یا چگونه انسان خلق شده است نزد این کودکان دیده می شود. غالبا همراه با افکار وسواسی اعمال اجباری نیز وجود دارد. مثلا کودک ازچند درخت یا تیر چراغ برق فقط یکی را باید لمس کند یا پایش را روی خطوط موزاییک های حیاط مدرسه نگذارد چون ممکن است خطری برای او یا خانواده اش در بر داشته باشد.

وجود مقاومت و پافشاری بیمار برای رهایی از شر افکار مزاحم و آگاهی به اینکه این افکار نه تنها پوچ و بی معنی است بلکه ساخته ذهن خود اوست و از خارج به وی تحمیل نشده از خصوصیاتی ایت که باعث تشخیص وسواس و اسکیزوفرنی می شود.

علائم وسواس به صورت های مختلفی ممکن است تظاهر کند. بیقراری، بهانه گیری، بیخوابی، بدخوابی، بی اشتهایی و شکایات روان تنی از علائم شایع آن هستند این علائم اغلب تشخیص داده نمی شود مگر اینکه با علائم نوروتیک شدید توأم شده یا ناسازگاری زیادی را باعث شود. افکار وسواسی کودکان بیشتر جنبه های سمبولیک دارد که در نتیجه تضاد فکری کودک یا نوجوانان ایجاد   می شود. آتش افروزی در نوجوانان و کودکان مبتلا به وسواس ممکن است دیده شود. بدین معنی که با برافروختن آتش افرادی که محبت و عشق والدین را از آنها گرفته اند بسوزانند. به عبارت دیگر آتش افروزی با توجه به خطرات آن سمبولی است برای از دست دادن محبت والدین یا از بین بردن رقبای خود. زیر فشار افکار وسواسی، نوجوان ممکن است موهای ابروان، مژه ها، و صورت خود را بکند و از دزدی کند البته این نوع دزدی با دزدی های مبتلایان به ناراحتی های شدید روانی کاملا تفاوت دارد. بین اعمال و رفتار وسواسی و عادات باید فرق گذاشت. در عادات انجام دادن اعمال باعث ناراحتی و اضطراب نمی شود و مقاومت در مقابل افکار مزاحم وجود با شرحی که گذشت تشخیص وسواس در کودکان و نوجوانان مشکل است و به همین دلیل معالجه خیلی دیر شروع می شود و بیماری پیشرفت   می کند و حتی پس از درمان امکان بازگشت بیماری بسیار زیاد است. اولین علائم بازگشت بیماری بروز مجدد ناسازگاریهای کودک است.

برای درمان وسواس باید روان درمانی به مدت طولانی همراه با دارو درمانی انجام گیرد. تاکنون دیده نشده است که بیماری وسواس بدون دخالت روان پزشک بهبود یابد. باید به کودک اجازه داده شود که بدون احساس ناراحتی و انتقاد درباره افکار خود واو پوچ و بی معنی صحبت کند. زیرا اغلب این بیماران تا قبل از مراجعه به روان پزشک درباره وسواس و تضادهای فکری خود با کسی صحبت  نکرده اند.

اغلب والدین درباره افکار وسواسی کودکشان اطلاعی ندارند و حتی خود کودک نیز نمی داند که افکارش جنبه وسواسی دارد. برقراری ارتباط صحیح و مطلوب بین پزشک و کودک برای درمان ضروری است. باید کودک بتواند ناراحتی های واپس زده و جا به جا شده خود را که به صورت وسواس تظاهر کرده است بیان کند. بازی درمانی، نقاشی، داستان نویسی، مجسمه سازی ضمن تخلیه بیان ناراحتی های کودک باعث می شود که بیمار به منشا اختلالات رفتاری خود پی ببرد. به علاوه والدین در می یابند که ناراحتی فرزندانشان چیست و طوری با کودک رفتار می کنند که ضمن از بین بردن محرومیتها و ناکامی ها رضایت او جلب شود.

واکنش افسردگی در کودکان

افسردگی در کودکان مانند بزرگسالان ممکن است علل متفاوتی داشته باشد. علت مهمی که  در کودکان باعث پیدایش افسردگی می شود وبا بزرگسالان فرق دارد محرومیت از مادر یا کمبود محبت مادر است. اسپیتز در سال 1940 به توصیف نوعی افسردگی پرداخت که در کودکان بعد از 6 تا 9 ماه دیده       می شود. این افسردگی به علت از دست دادن مادر یا کسی که کودک به او وابستگی داشته ایجاد میشود. بخصوص اگر غیبت مادر با جانشینی فرد دیگری تامین نشود. کودکانی که به عللی در بیمارستان بستری می شوند علت از دست دادن ارتباط عاطفی بین مادر و کودک دچار نوعی افسردگی می شوند. این افسردگی را اسپتیزافسردگی(اناکلیتیک) نامیده است ( لغت اناکلیتیک به معنای وابستگی به دیگران یا ارضای غرایزی توسط دیگران است).

در این حالت کودک پس از مدت کوتاهی اضطراب دچار افسردگی می شود که اگر مدت زیادی ادامه یابد در رشد هوشی و فعالیت قوای جسمانی او اثر خواهد گذاشت و ممکن است باعث سقوط وزن و متوقف شدن رشد در کودک بشود. چنانچه افسردگی کودک علل عاطفی یا خانوادگی نداشته باشد احتمالا علت آن عامل عضوی، مانند عفونتهای ویروسی است. بعلل فوق باید عوامل ارثی، بیولوژیک و محیط را اضافه کرد.

علائم افسردگی در کودکان خیلی مخفی و به صور مختلف تظاهر می کند. در کودکان خلق و خوی افسرده و قیافه گریان دیده نمی شود. اختلال خواب شایعترین علامت بیماری است و صرف نظر از خود کودک موجب ناراحتی اطرافیان نیز می شود. بیخوابی شبانه باعث خستگی کودک شده و روز بعد کودک دچار بیقراری، بهانه جویی، عصبانیت و بی حوصلگی می شود.

اختلالات گوارشی بخصوص بی اشتهایی گاهی به تنهایی و گاه توأم با دل درد ممکن است اولین یا حتی تنها علامت بیماری باشد. در این حالت والدین اغلب بی خوابی کودک را به دل درد نسبت می دهند و سعی می کنند با دادن داروهای گوارشی او را آرام کنند. در حالت افسردگی تکالیف کودک در مدرسه نامرتب و کثیف است، از دقت و تمرکز حواس او کاسته می شود و اغلب کودک از رفتن به مدرسه امتناع می کند. فشار یا احیانا تنبیه مسئولان مدرسه یا پدر و مادر افسردگی و عصبانیت کودک را تشدید می کند. افسردگی کودکان اغلب موقتی و نوسانی است و به ندرت ممکن است برای طولانی ادامه یابد.

پیش آگهی افسردگی در کودکان خوب است و اغلب بعد از مدتی با درمان صحیح از بین می رود. همچنین در برخی افسردگی ها بدون آنکه درمان خاصی صورت گیرد بعد از مدتی بهبود حاصل می شود و به ندرت ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد. در دوران نوجوانی شروع بیماری ممکن است حاد باشد و اکثرا بصورت علائم سایکوسوماتیک، ژست یا اقدام به خودکشی، ناآرامی و تحریکات، مشکلات تحصیلی و تطبیقی در مدرسه، رفتارهای غیراجتماعی و پناه آوردن به الکل، سیگار و مواد مخدر و … تظاهر می کند. کم شدن اشتها و خواب بیشتر از دوران کودکی به چشم می خورد و بر شدت علائم بیماری می افزاید.

میزان افسردگی کودکان در دختران نوجوان دو برابر پسران نوجوان گزارش شده است و بین 15 تا 25 درصد بیماران نوجوانی که در بیمارستان ها بستری می شوند به علت افسردگی است. اکثر مولفین شروع افسردگی در بزرگسالی را از دوران نوجوانی می دانند.

برای درمان افسردگی کودکان باید علت را جست و جو کرد. معمولا استفاده از داروهای ضد افسردگی برای چند ماه مفید است. البته باید به تدریج دارو را قطع کرد تا علائم بیماری مجددا ظاهر نشود.

روانشناسی

بازی درمانی

بازی درمانی در اختلال یادگیری

ارزیابی سیستم عصبی کودک

ناخن جویدن در کودکان

اختلال رفتاری در کودکان اختلالات یادگیری

تفکر خلاق

هوش چندگانه

درمان کودکان اوتیسم توسط داستان های اجتماعی

نقش بازی در رشد کودک

انواع حافظه 

توانبخشی شناختی

سنجش پیش دبستانی

اختلال تیک در کودکان

روانشناسی کودک

اختلال خواب در کودکان

مکان ها

بهترین کلینیک درمان اضطراب کودکان در تهرانپارس   درمان اضطراب کودکان

مرکز درمان اضطراب کودکان در نیاوران

مرکز کاردرمانی سعادت آباد

بهترین مرکز درمان اضطراب کودکان در ستارخان

کلینیک درمان اضطراب کودکان در پاسداران

بهترین درمان اضطراب کودکان در شمال تهران  درمان وسواس کودکان

مرکز درمان اضطراب کودکان در شرق تهران

بهترین کلینیک درمان وسواس کودکان در پونک

بهترین مرکز درمان وسواس کودکاندر ولنجک

بهترین درمان وسواس کودکاندر فرمانیه

کلینیک درمان وسواس کودکاندر شهرک غرب

مرکز درمان وسواس کودکانغرب تهران

کلینیک درمان وسواس کودکان در شریعتی

بهترین درمان وسواس کودکاندر مرزداران

مراکز درمان وسواس کودکاندر سیدخندان 

درمان وسواس کودکان در جنت آباد

بهترین مرکز درمان وسواس کودکان دهکده المپیک

بهترین درمان افسردگی کودکان اسلام شهر 

درمان افسردگی کودکان در تجریش

بهترین درمان افسردگی کودکان در قلهک

درمان افسردگی کودکان خوب در تهرانسر

مرکز درمان افسردگی کودکاندر ونک

کلینیک درمان افسردگی کودکان در نارمک

بهترین درمان افسردگی کودکان پیروزی

درمان افسردگی کودکان سعادت آباد

بهترین مرکز درمان افسردگی کودکانستارخان

مرکز درمان افسردگی کودکان ولنجک

مرکز درمان افسردگی کودکان پاسداران

بهترین مرکز درمان افسردگی کودکان در شرق تهران

مرکز درمان افسردگی کودکان غرب تهران

بهترین مرکز درمان افسردگی کودکان اتیسم در تهران

مراکز درمان افسردگی کودکان در مرزداران–

درمان افسردگی کودکان نیاوران

درمان افسردگی کودکان در جنوب تهران

درمان افسردگی کودکان در جنوب تهران

درمان افسردگی کودکان در انقلاب

مرکز درمان افسردگی کودکان در یوسف آباد

مرکز درمان افسردگی کودکان در منظریه

بهترین درمان افسردگی کودکان در ظفر

مرکز درمان افسردگی کودکان تهران نو

درمان افسردگی کودکان در افسریه

تست توجه دیداری

آزمون‌های توجه دیداری دسته‌ای از ارزیابی‌ها هستند که برای اندازه‌گیری جنبه‌های مختلف نحوه درک، پردازش و پاسخ افراد به اطلاعات بصری طراحی شده‌اند و شامل جنبه‌هایی مانند توجه پایدار، توجه انتخابی و توجه به جزئیات می‌شوند. این آزمون‌ها در زمینه‌های مختلفی از جمله ارزیابی‌های بالینی برای بیماری‌هایی مانند ADHD یا پارکینسون، و برای غربالگری داوطلبان در نقش‌هایی که نیاز به سطوح بالایی از دقت و صحت دیداری دارند، استفاده می‌شوند. تست های توجه دیداری در دو نوع قلم و کاغذی و کامپیوتری موجود می باشند که هر کدام به بررسی خرده آزمون های مختلفی از نظر توجه و ادراک بینایی می پردازند. مرکز تست هوش و توجه دکتر صابر در حیطه انجام و تفسیر انواع تست های توجه و هوش برای کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید.

توجه دیداری چیست؟

اولاً، مهم است که تشخیص دهیم توجه دیداری در کجای چتر پردازش بصری قرار می‌گیرد. پردازش دیداری جنبه‌ای است که شامل مؤلفه‌های شناختی می‌شود، زمانی که اطلاعات بصری از طریق مهارت‌های حرکتی چشم و حدت بینایی دریافت می‌شود.

توجه به اطلاعات بینایی، حوزه‌ای برای به دست آوردن اطلاعات بصری و انتقال آن اطلاعات به مغز است. این جمع‌آوری اطلاعات به چندین مهارت حرکتی چشم نیاز دارد، از جمله: حرکات ارادی چشم، تثبیت بصری، تعقیب نرم (یا ردیابی بصری) و اسکن بصری.

علاوه بر این، مهارت‌های ادراک بینایی در مهارت پردازش بصری گنجانده شده‌اند. این مهارت‌ها به ما امکان می‌دهند جزئیات را تشخیص دهیم و “تکه‌های گمشده” مانند بخش‌های تا حدی پنهان شده از فرم را پر کنیم و از “چشم ذهن” برای تجسم آن جنبه‌ها استفاده کنیم.

برخی از تست‌های توجه دیداری عبارتند از:

غربالگری بینایی پایه- دنبال کردن یک آبسلانگ با برچسب در یک انتها با چشم‌ها، یا دنبال کردن انتهای یک خودکار با چشم‌ها. ابزار غربالگری توجه بصری می‌تواند برای بررسی نحوه حرکت چشم برای دنبال کردن یک محرک در میدان‌های دید مختلف استفاده شود. یک کار غربالگری دیگر این است که از شرکت‌کننده خواسته شود بین دو محرک که در دو طرف میدان دید او قرار دارند، اسکن کند. هر دو نیز راهی برای دیدن ظرفیت توجه برای دنبال کردن یک هدف متحرک هستند. در این غربالگری، نگاهی به تعقیب (ردیابی چشم) و ساکاد (اسکن چشم) گنجانده شده است. اطلاعات بیشتر را در پست‌های وبلاگ ما در مورد ردیابی بصری و اسکن بصری خواهید یافت.

تست مهارت‌های ادراک بصری (TVPS-4)

تست رشد یکپارچگی دیداری-حرکتی بیری-بوکتنیکا، یا بیری VMI

غربالگری‌های غیر استاندارد با استفاده از بلوک‌های پارکت (تانگرام)، تست‌های کپی بلوک، و وظایف جهت‌گیری، کپی کردن مواد از نقطه نزدیک و نقطه دور

آزمون هوش بینایی فراستیگ به ارزیابی هوش بینایی و ادراک بینایی می پردازد. این تست بینایی برای تشخیص مشکلات توجه دیداری، ادراک دیداری و … در کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. در این مطلب به توضیح کوتاهی درباره یکی از این تست ها پرداخته می شود.

بخش های تست هوش بینایی فراستیگ

این آزمون هوش بینایی درصدد است که پنچ مهارت ادراکی- عملیاتی را اندازه گیری کند که در زیر نقل می شود:

آزمون I

هماهنگی حرکتی چشم– یک آزمون هماهنگی چشم و دست، شامل کشیدن خطوط ممتد مستقیم، منحنی یا زاویه دار بین دو حد از پهناهای متفاوت، یا از نقطه ای به نقطه دیگر بدون خطوط راهنماست.

آزمون II

متن زمینه–تشخیص شکل از زمینه آزمونی که تغییرات در ادراک متن، در مقابل زمینه های پیچیده افزایشی را شامل می شود. از اشکال متقاطع، مخفی شده و هندسی استفاده شده است.

آزمون III

ثبات شکل– آزمونی که شامل شناسایی اشکال هندسی به خصوصی است که در اندازه ها، سایه ها و بافت های متفاوت و نقطه هایی در فضا و تفاوتشان از اشکال هندسی مشابهی ارائه شده است. و از دایره ها، مربع ها، مستطیل ها، بیضی ها و متوازی الاضلاع ها استفاده می شود.

آزمون IV

وضعیت در فضا– آزمونی که شامل تمیز اشکال وارونه و چرخشی ارائه شده در چند ردیف است. از رسم کردن طرح هایی که معرف اشیاء مشترکی هستند استفاده می شود.

آزمون V

روابط فضایی– آزمونی که شامل تجزیه و تحلیل اشکال ساده و طرح ها است. این ها زاویه ها و خطوط مختلفی هستند که بچه ها می بایستی آنها را کپی کنند و می توانند از نقطه ها به عنوان راهنما استفاده کنند.

خرده آزمون های ویژه ای در مهد کودک ، آمادگی ( کودکستان ) و سال های ابتدایی انتخاب شده اند. زیرا که مشاهدات کلینکی ( بالینی) به ارتباط ظاهریشان اشاره می کند. مثلا ادراک درست فضایی و روابط فضایی تا حدی به توانایی تمیز دادن حروف مشابهی همچون d و b  وابسته است و همچنین شناسایی حروف متوالی در یک لغت و لغات در یک جمله.

تحقیق ملخص سال 1963 در رساله مربوط به استاندارد کردن آزمون هوش در مورد ارتباط بین نمرات آزمون فراستینگ و درجه بندی عملکرد سازگاری مدرسه بحث می کند و خلاصه ای از مطالعات تحقیقی جامع تر در سال 1966 ارائه گردیده است.

اگر چه تجربه نشان داده است که غالبا آسیب مغزی جدا بر توانایی ادراکی تاثیر می کند ولی این آزمون هوش با استنباط فعلی برای ارزیابی اختلالات ارگانیکی مورد استفاده قرار نمی گیرد. برای تشخیص الگوهای اختلال ادراک بینایی وابسته به آسیب مغزی از عقب ماندگی های شدید معلول سایر عوامل به تحقیق های بیشتری نیاز است. در هر صورت این امید وجود دارد که سرانجام این آزمون هوش دیداری( تست فراستیگ) ابزار مناسبی برای تشخیص آسیب مغزی نیز قلمداد شود.

تشخیص و آموزش بچه های ناتوان در ادراک دیداری در طی سالهای قبل از مدرسه یا در همان بدو ورود به دبستان از بسیاری از شکست های تحصیلی و ناسازگاری هایی که معلول مشکلات ادراکی دیداری هستند جلو گیری خواهد کرد. گرچه ممکن است که بسیاری از بچه ها در سنین بالاتر بر مشکلات ادراک بینایی غلبه یابند ولی هنوز روشی وجود ندارد که از قبل تعیین کند که آیا کودک بدون کمک قادر خواهد بود بر مشکلات فائق آید.

اجرای آزمون هوش فراستیگ به استفاده از حداقل زمان احتیاج دارد. آزمون ادراک بینایی فراستیگ را می توان به بچه های ناشنوا، کم شنوا( گوش سنگین) و غیر انگلیسی زبانان توسط حرکات اشاره ای و با استفاده از توضیحات اضافی داد. راهنمای اجرایی تطبیق داده شده برای بچه های ناشنوا و غیر انگلیسی زبان با قسمت های نمایشی اضافه توسط خانم مارگارت مارر تهیه شده و در اختیار ناشر قرار گرفته است.

 آزمون هوش فراستیگ ممکن است برای کودکان مبتلا به فلج مغزی استفاده شود. در این موارد حتما لازم است که آزمون کننده کاملا مجرب و آشنا به آزمون باشد. آزمون کننده می بایستی در خرده آزمون I  جهت تعیین اینکه کودک دچار فلج مغزی است یا نه، سعی کند به قضاوت بالینی اش متکی باشد. گرچه ممکن است اندازه گیری درجه معلولیت حرکتی بچه یا تغییر مقدار آموزش ویژه مفید باشد، باید توجه داشت که خرده آزمون های تست فراستیگ،هنگامی که تکالیف کودک را مضطرب، یا ناامید کرده، داده نشود. بقیه خرده آزمون های تست فراستیگ ممکن است به کودکانی که معلولیت شدید حرکتی دارند از طریق تاکید روی قسمت های لازم با استفاده از انگشتش یا با اشاره به آنها داده شود و یک آزمون کننده مجرب نیز معمولا مشکلات چندی در قضاوت بر روی عملکرد کودک خواهد داشت.

کلینیک توانبخشی دکتر صابر در زمینه اجرا تست های هوش و سنجش هوش،تست های توجه و روند رشد حرکتی کودکان و تست های توجه شنیداری، تست های روانشناسی کودک فعایت می نماید. متخصصین هوش آزمایی این مرکز با استفاده از تست های هوش استاندارد در مرکز کاردرمانی و گفتار درمانی دکتر صابر به سنجش هوش و تشخیص زود هنگام اختلالات کودکان مانند نقص توجه، اختلالات یادگیری و هوش کودکان ، مشکلات اضطرابی و پرخاشگری و… می پردازد.

سوالات متداول:

1. تست های توجه دیداری را از چه سنی می توان برای کودکان انجام داد؟

در مرکز تست هوش و توجه دکتر صابر انواع تست های استاندارد توجه دیداری وجود دارد که بسته به سن و وضعیت کودک می تواند استفاده شود، بعضی از این تست ها حتی برای کودکان 3 سال طراحی شده اند و قابل اجرا می باشند.

2. تست های توجه دیداری ضعف فیزیکی چشم را نیز ارزیابی می کنند؟

خیر، مشکلات بینایی نظیر آستیکماتیک و نمره چشم باید توسط بینایی سنجی مورد بررسی قرار گیرند، اما مهارت های ادراک بینایی و توجه و تمییز بینایی با انجام تست های توجه دیداری ارزیابی می شوند.

درمان ناخن جویدن در کودکان- درمان مکیدن انگشت شست در کودکان- ارگوتراپیست مهدی صابر

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

مکیدن انگشت یا خوردن انگشت شست در کودکان

یکی دیگر از عادات ارضا کننده مکیدن انگشت است. معمولا یکی از ابتدایی ترین اعمالی است که کودک انجام می دهد و حتی گزارش هایی وجود دارد که کودک با مکیدن انگشت به دنیا می آید. به عقیده لوی مکیدن انگشت مادرزادی انعکاسی است که به علت حرکات جنین در داخل رحم به وجود می آید و در حین تکان های پی در پی انگشت جنین در دهانش قرار می گیرد. عادت به مکیدن انگشت در سال اول زندگی شروع می شود و در حقیقت عملی است فیزیولوژیک به طوری که کودک هر شیئی که در دسترسش باشد به دهان می برد و عمل مکیدن انگشت در موقع در آمدن دندان ها بیشتر اتفاق می افتد. در بعضی از کودکان مکیدن یک انگشت یا تمام انگشتان و حتی مچ دست ممکن است ظاهر شود ولی مکیدن شست شایع تر از بقیه موارد است و به همین دلیل اغلب مکیدن شست در کتاب ها ذکر می شود.

بعضی از کودکان برایشان فرقی نمی کند که کدام انگشت را می مکند ولی بعضی به طور مکرر فقط یک انگشت خاص را می مکند( معمولا مکیدن انگشت شست). شیوع مکیدن انگشت از 12 تا 83 درصد کودکان توسط محققان مختلف گزارش شده است. میزان مکیدن انگشت در پسرها و دخترها تفاوت چندانی ندارد. مکیدن انگشت به تدریج با افزایش سن کمتر می شود و ارتباطی به هوش کودک ندارد.

علت مکیدن انگشت در کودکان( علت خوردن شست)

لوی مینویسد که مکیدن انگشت به علت نا کامل بودن حرکات لب یا ناکافی بودن عمل مکیدن یا مدت شیر خوردن است. بدون توجه به اینکه کودک با چه وسیله ای شیر می خورد. قطع شیر خوردن بخصوص با فشار و اجبار مخصوصا موقعی که کودک با ولع شیر می خورد با تغییر مرتب ساعات شیر خوردن علل اصلی مکیدن انگشت ذکر شده است.

گرسنگی برای کودک همیشه همراه با اضطراب و بیقراری است در حالی که در موقع خوردن شیر به تدریج کودک آرام تر شده و به خواب می رود. حال اگر قبل از آنکه کودک بخوابد شیر خوردن قطع شود کودک به مکیدن انگشت خود می پردازد تا به خواب برود و چنانچه این روش ادامه یابد یا و بعد از هر شیر خوردن مکیدن انگشت تکرار می شود بعد از مدتی تبدیل به عادت دائمی برای کودک می شود.

براساس آزمایش لوی حتی در سگ ها و گوساله ها نیز اگر از شیر خوردن حیوان قبل از سیر شدن کامل جلو گیری شود حیوان به لیسیدن خود یا حیوان دیگری می پردازد. در نوزادانی که هر 4 ساعت یکبار شیر می خورند مکیدن انگشت بیشتر از نوزادانی بوده است که هر 3 ساعت طبق جدول مخصوص شیر می خورده اند. بعضی مکیدن انگشت شست را ناشی از محروم ماندن از مکیدن پستان و پستانک می دانند و حتی عقیده دارند که در کودکانی که با قاشق شیر می خورند مکیدن انگشت زیاد تر دیده می شود ولی مطالعه و تحقیق میلرو دنیس و همکاران در 60 کودک که از روز دهم تولد انها را به سه گروه تقسیم کرده اند عکس آن را ثابت کرده است. در این تحقیق یک دسته از کودکان را با قاشق شیر داده اند به دسته دوم با شیشه و بالاخره دسته سوم از شیر پستان تغذیه می کردند. انعکاس مکیدن انگشت در افرادی که از پستان تغذیه می کردند بسیار قوی تر بوده است بنابراین آنچه مهم به نظر می رسد روش شیر دادن و مقدار شیر داده شده می باشد.

مسئله مکیدن انگشت نوزاد لاینحل باقی می ماند چنانچه عقیده فروید را در این مورد بپذیریم که مکیدن انگشت نوعی ارضای جنسی است. فروید عقیده دارد همه کودکان انگشت خود را نمی مکند و آنهایی به این عمل ادامه می دهند که لذت بیشتری میبرند یا در این مرحله تثبیت می شوند. مکیدن انگشت در بزرگسالی نوعی بازگشت به مراحل کودکی محسوب می شود.

عوارض مکیدن انگشت شست در کودکان

از نظر عمومی دلواپسی مادران از اینکه ممکن است دندان های کودک کج و نامتقارن شود یا استخوان کام یا سق یا فک او وضع طبیعی نداشته باشد از قدیم الایام وجود داشته حتی بعضی از خانواده ها لباس های مخصوصی برای کودکان می دوختند تا بدین وسیله از مکیدن انگشت ممانعت شود. با وجود این مطالعات نشان داده است که مکیدن انگشت شست تا 6 سالگی بی نظمی شدیدی از رویش دندان ها یا استخوان کام و فک ایجاد نمی کند.

موضوع عفونت دهان و دندان به علت آلوده بودن دست های کودک هنگام مکین انگشت یکی  دیگر از مسائلی است که اغلب باعث نگرانی مادران می شود. آنچه مسلم است عفونت دهان و دندان در این افراد به مراتب بیشتر است ولی درباره اختلالات گوارشی و بیماری های دیگر اختلاف نظر وجود دارد. بعلاوه این نظر که عمل مکیدن انگشت در سنین بالاتر باعث اختلالات شخصیتی می شود دیگر قابل قبول نیست.

درمان مکیدن انگشت شست کودکان

از لحاظ درمانی برای مکیدن شست معمولا در 2 تا 3 سال اول لازم نیست درمان خاصی انجام گیرد. در مرحله اول بهتر است اضطراب و وسواس والدین را معالجه کرد بعد از این مرحله باید توجه کودک را ، مخصوصا بعد از 3 سالگی ، از ناحیه دهان منحرف کرد و دست های او را به نحوی با وسایل دیگر مشغول کرد، مثلا او را دنبال چیزی فرستاد یا وادارش کرد کاری انجام دهد. بدین ترتیب کودک نخواهد توانسته انگشتان خود را بمکد و کم کم عادت خود را از دست می دهد.

در کودکان طرد شده از مهر و محبت مادر که برای جبران نارضایتی خود به این عمل دست میزنند باید به اصلاح رابطه کودک و مادر اقدام کرد. کودکان در سنین بالا به علت ناراحتی های عصبی ، نداشتن دوست و احساس تنهایی این عمل را انجام می دهند و انگشتان خود را یگانه دوست خود می دانند و با آن خود را مشغول میکنند.مکیدن انگشت عملی است که کودک در صورت داشتن فرصت کافی به آن مبادرت می ورزد لذا نباید فرصتی به کودک داده شود تا این عمل را تکرار کند. پاشیدن فلفل،کنین و رنگین کردن انگشتان دردی را دوا نمی کند.

روان درمانی، بازی درمانی به تنهایی و گاهی توأم با داروهای آرام بخش و رفع اشکالات تطبیقی کودک اکثرا نتایج مطلبولی می دهد.

ناخن جویدن در کودکان:

جویدن ناخن در کودکان شاید یکی از فراوان ترین واکنش های نوروتیک و اختلالات عادتی ارضا کننده است که در کودکان و بزرگسالان مشاهده می شود. طبق تحقیق  وکسلر و بیلینگ ناخن جویدن از 5 سالگی شروع می شود و کم کم در 10 تا 15 سالگی به شدت خود می رسد. ولی اکثر مبتلایان به ناخن جویدن را کودکان 9 تا 11 ساله تشکیل می دهند. غالبا در سنین نوجوانی فرد مبتلا به ناخن جویدن متوجه عادات نامطلوب خود می شوند. جویدن ناخن در دخترها بیشتر از پسرها دیده شده است. گاهی حتی در یک خانواده ممکن است همه افراد به آن مبتلا باشند.

علل ناخن جویدن در کودکان

ناخن جویدن برخلاف مکیدن انگشت در سر فرصت انجام نمی گیرد بلکه نشانه دلواپسی، اضطراب و ترس مثلا از امتحان،تنبیه وغییره است. کاملا دیده شده که کودکان قبل از امتحان و بزرگسالان مثلا در اتاق انتظار ناخن هایشان را می جوند. در جریان آزمون کودکانی که کم کم کنترل خود را از دست می دهند و انگشتان خود را می جوند. محققین عقیده دارند کودکانی انگشتان خود را می مکند اکثرا آرام و بی خیال هستند ولی آنها  که

ناخن می جوند بیقرار، مضطرب و دارای انرژی زیادی هستند و حتی در خواب نیز آرامش ندارند. جنب و جوش زیادی دارند، دندان هایشان را به هم می سایند، فریاد می کشند و خشم و غیظ در آنها به مراتب زیادتر دیده می شود. ناخن جویدن را بعضی حرکتی برای تخلیه هیجانات می دانند.

گاهی کودک جویدن ناخن را از والدین خود یاد می گیرد و چون می بینند آنها در موقع ناراحتی این عمل را انجام می دهند لذا او هم برای رفع ناراحتی به این عمل مبادرت می ورزد. اکثرا مادران در مطب اظهار می کنند «نمی دانم این عادت را از ما یاد گرفته یا اینکه به علت ناراحتی و عصبی بودن خودش است». در کودکانی که توسط وکسلر مورد تحقیق قرار گرفته اند 3 علت برای ناخن جویدن روشن شده است:

1. عصبانیت بیش از حد
2. دلواپسی و تضادهای فکری و مخصوصا قرار گرفتن کودک در موقعیت های حساس و ترس آور و بلاتکلیفی و حالات هیجانی
3. عادت

بارها دیده شده است که با رفع اضطراب و ناراحتی جویدن ناخن به کل از بین رفته و مجددا با پیدایش ناراحتی برگشته است. تهدید و تنبیه ، پاشیدن فلفل و داروهای تلخ در درمان ناخن جویدن موثر نبوده و حتی ممکن است ناراحتی را تشدید کند. برای درمان این افراد به جای توجه به ناخن جویدن باید به شخص مبتلا توجه کرد. به عبارت روشن تر درمان اساسی ناخن جویدن با شناخت علت بیماری و رفع اضطراب ، هیجان و ناراحتی بیمار و عملی خواهد بود و معمولا از طریق روان درمانی ، بازی درمانی و دارو درمانی اجرا می شود. بعلاوه سرگرم کردن کودک با فعالیت های هنری (نقاشی،خیاطی،خطاطی،بافندگی،ورزشی) و نظایر آن ممکن است مفید واقع شود.

مرکز روانشناشی و بازی درمانی کودکان دکتر صابر در زمینه درمان اختلالات مکیدن انگشت و ناخن جویدن مشغول به فعالیت می باشد.

مطالب مرتبط با ناخن جویدن و اختلالات کودکان

• کاردرمانی در اختلال پردازش حسی
• توانبخشی شناختی چیست
• کاردرمانی در مهارت های ریز انگشتی
• توانبخشی شناختی در درمان نقص توجه
• مشکلات توجه در کودکان بیش فعال
• رفتار درمانی 
• مشکلات حافظه در کودکان با اختلالات نقص توجه و بیش فعالی 
• مشکلات حس لامسه و تدافع لمسی در اختلال پردازش حسی
• رفتارهای خودتحریکی و مشکلات جنسی در اختلالات یکپارچگی حسی
• تشخیص کودکان اوتیسم
• روش بازی درمانی ساختاری در درمان کودکان بیش فعال
• اختلال یادگیری ریاضی چیست؟
• نقش بازی درمانی در رشد کودک
• پیش نیاز های نوشتن در کودکان
• هوش چندگانه چیست؟
• اثر مداخلات زودهنگام توانبخشی در درمان اختلالات یادگیری
• نقش ژنتیک و تغذیه در اختلال بیش فعالی و نقص توجه
• مشکلات ادراک بینایی در کودکان ناتوانی یادگیری
• یکپارچگی حسی چیست
• با کودک اوتیسم خود چه کنم؟
• مهارت های تقویت حافظه
• درگیری انواع حافظه در کودک نقص توجه
• تفکر خلاق و خلاقیت در کودکان 
• حس عمقی چیست
• نقش سطح هوشیاری در توجه
• مراحل تکامل حس بینایی
• اختلال spd | sid پردازش حسی چیست
• انواع توجه در کودکان 
• آزمون هوش وکسلر چیست
• مکانیسم شکل گیری حس لامسه 
• تئوری ذهن در درمان اوتیسم
• مشکلات رفتاری کودکان اختلال یادگیری

بیشتر بدانیم

مرکز تخصصی تشخیص و درمان اوتیسم

 اوتیسم در کودکان چیست ؟

لکنت زبان در کودکان

فلج مغزی در کودکان

اختلال یادگیری در کودکان

یکپارچگی حسی چیست؟

دیستروفی عضلانی چیست؟

بیش فعالی در کودکان چیست؟

نقص توجه  در کودکان چیست؟

متخصص کاردرمانی در منزل

مرکز کاردرمانی کودکان

بهترین کلینیک کاردرمانی در تهران

متخصص گفتار درمانی در منزل

کلینیک گفتاردرمانی کودکان

بهترین مرکز گفتاردرمانی در تهران

بهترین مراکز روانشناسی

بهترین کلینیک روانشناسی در تهرانپارس

مرکز روانشناسی در نیاوران

مرکزروانشناسی سعادت آباد

بهترین مرکز روانشناسی در ستارخان

کلینیک روانشناسی در پاسداران

بهترین کلینیک روانشناسی در شمال تهران

مرکز روانشناسی در شرق تهران

بهترین کلینیک روانشناسی در پونک

بهترین مرکز روانشناسی در ولنجک

بهترین روانشناسی در فرمانیه

کلینیک روانشناسی در شهرک غرب

مرکز روانشناسی غرب تهران

کلینیک روانشناسی در شریعتی

بهترین روانشناسی در مرزداران

مراکز روانشناسی در سیدخندان 

روانشناسی در جنت آباد

بهترین مرکز روانشناسی دهکده المپیک

بهترین مرکز روانشناسی اسلام شهر

مرکز روانشناسی در تجریش

بهترین کلینیک روانشناسی در قلهک

روانشناسی خوب در تهرانسر

مرکز روانشناسی در ونک

کلینیک روانشناسی در نارمک

بهترین مرکز روانشناسی پیروزی

 مرکز روانشناسی در سعادت آباد

بهترین مرکز روانشناسی ستارخان

کلینیک روانشناسی ولنجک

بهترین مرکز روانشناسی پاسداران

بهترین مرکز روانشناسی در شرق تهران

روانشناسی در غرب تهران

بهترین مرکز روانشناسی در تهران

مراکز روانشناسی در مرزداران–

مرکز روانشناسی نیاوران

کلینیک روانشناسی در جنوب تهران

مرکز روانشناسی در جنوب تهران

بهترین مرکز روانشناسی در انقلاب

مرکز روانشناسی در یوسف آباد

روانشناسی خوب در منظریه

بهترین مرکز روانشناسی در ظفر

مرکز روانشناسی تهران نو

کلینیک روانشناسی در افسریه

اختلال خواب در کودکان- بی خوابی در کودک- بد خوابی کودک |ارگوتراپیست مهدی صابر

 جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی  جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

اختلال در خواب به صورت مختلفی تظاهر می کند

اختلال خواب در کودکان انواع مختلفی دارد و شامل بد خوابی و بی خوابی کودک، کابوس در خواب ، وحشت شبانه  و اختلال راه رفتن در خواب می باشد. اختلالات خواب در کودکان علل مختلفی دارد و از علل فیزیولوژیک تا مشکلات اضطرابی و خانوادگی را شامل می شود و بسته به علل ایجاد درمان اختلال خواب نیز متفاوت است. ابتدا به توضیح اختلالات خواب می پردازیم.

1. بدخوابی یا بی خوابی در کودک

شایعترین نوع اختلال خواب بدخوابی یا بی خوابی است و ممکن است تنها علامت ابتلا به نوروزها باشد. اختلال خواب در کودکان معمولا بی خوابی اوایل شب اتفاق می افتد و به اصطلاح بیخوابی کودکان شبانه است. به علت همین بیخوابی کودک اغلب صبح ها به سختی از خواب بیدار می شود و چنانچه او را برای رفتن به دبستان به زور بیدار کنند با بهانه گیری و کج رفتاری از رفتن به مدرسه امتناع می کند. بی خوابی صبحگاهی که تقریبا در افسردگی ها سایکوتیک دیده می شود در کودکان نادر است. بعضی از کودکان اصرار دارند که حتما نزد والدین خود بخوابند و در تنهایی به بیخوابی کودک دچار می شوند. این بی خوابی های کودک ممکن است به علت ترس یا آنکه ناشی از تظاهرات عقده ادیپ و الکترا نزد پسران و دختران باشد.

2. کابوس در اختلالات خواب

اختلال در خواب ممکن است به صورت کابوس ظاهر شود. در این حالت کودک به علت دیدن خواب های ترسناک با جهش یا حرکتی از خواب کاملا بیدار می شود یا بدخواب می شود و اغلب بخشی از رویایی که موجب ترس شده یا تمامی آن را به یاد دارد. این کیفیت یک یا دو دقیقه بیشتر طول نمی کشد و پس از بیدار شدن ترس و آثار آن در کودک برای مدتی باقی می ماند.در اختلال خواب کابوس دیدن با وجود توصیه و اطمینان اطرافیان ممکن است کودک یکی دو ساعتی به خواب نرود. در کابوس کودکان نسبت به اوضاع و احوال کاملا هوشیارند ، اطرافیان و اشیای خود را می شناسند. در اختلال خواب کودکان و نوجوانان تکرار خوابهای ترسناک یا بختک باعث بهم خوردن تعادل روانی می شود و اگر احیانا وجود بیماری در کودک باعث چنین حالتی شده باشد شدت بیماری افزایش می یابد. کابوس را اکثرا یک نوع واکنش هیستریک می دانند. در کابوس کودک بد خواب فقط با رویایی ترسناک مواجه است ولی توهمی ندارد. کابوس تنها مربوط به اختلال خواب در دوران کودکی نیست بلکه در بزرگسالان بخصوص افراد مضطرب و نگران نیز دیده می شود.

3. وحشت شبانه در اختلال خواب کودکان

این حات تقریبا همیشه منحصر به اختلال خواب دوران کودکی است و در سنین بلوغ از بین می رود بنابراین کیفیتی موقتی و گذراست. وحشت شبانه کودک را ناگهان از خواب عمیق به بیداری و شعور نسبی یا به اصطلاح به حالت خواب و بیداری می رساند. در این اختلال خواب کودک اکثرا در رختخواب خود  می نشیند ولی ممکن است بدود، داد بکشد، گریه و حتی تقاضای کمک نماید.در بدخوابی به علت وحشت شبانه چشمهای کودک کاملا باز و به نقطه ای خیره می شود. کودک دستهایش را برای دفاع از حملات یک مهاجم نامرئی به طرف جلو تکان می دهد. این جریان در اختلال خواب معمولا 5 تا 10 دقیقه طول می کشد. کودک در بی خوابی با وحشت شبانه این وضع به محیط اطراف خود توجهی ندارد، اطرافیان و اشیاء را نمی شناسد عرق زیاد می کند و پس از آنکه این حالت خاتمه یافت مجددا به خواب می رود و پس از بیداری صبح روز بعد چیزی از وقایع شب گذشته را به خاطر ندارد و انگار که چنین اتفاقی نیفتاده است. ضمنا چنانچه از وقایع شب گذشته چیزی هم به خاطر داشته باشد قادر به بیان و توصیف آن نیست و به نظر می رسد کودک یک نوع توهم بینایی ترسناک داشته است.

عقیده بر این است کهاختلال خواب وحشت شبانه یک اختلال فیزیولوژیک در زمینه های روانی،هیجانی و واکنشی است که کودک البته به طور ناخودآگاه نسبت به آشفتگی و ازهم پاشیدگی محیط خانواده نشان می دهد و اکثرا نیز در کودک فعال ، باهوش و مضطرب دیده می شود. در کودکان مبتلا به اضطراب و افسردگی اختلال خواب وحشت شبانه ممکن است اتفاق افتد ولی اگر عللی برای تکرار آن پیدا نشد لازم است از بیمار الکتروانسفالوگرافی نیز به عمل آید زیرا بعضی اختلال خواب وحشت شبانه را یک نوع صرع روانی حرکتی به حساب می آورند. کم شدن قند خون ، وجود لوزه یا غدد لنفاوی بزرگ ، اختلالات تنفسی مخصوصا مسمومیت با اکسید دو کربن ، بیماری های تب دار و عفونی شدید و حتی بعضی ها مشاهده تماس جنسی والدین را توسط کودک از علل بیماری اختلال خواب به شمار می آورند. شیوع وحشت شبانه به مراتب کمتر از کابوس است.

4. راه رفتن در خواب

راه رفتن در خواب کودک رابعضی نوعی واکنش نوروتیک دانسته اند ولی طبق چهارمین تشخیص و آمار بیماری های روانی راه رفتن در خواب جزء اختلالات در خواب می باشد بخصوص اینکه میان راه رفتن در خواب و اختلال خواب وحشت شبانه کیفیات مشترکی وجود دارد.

اختلال خواب راه رفتن در خواب کیفیتی است که معمولا فقط چند بار در زندگی کودک اتفاق می افتد و اغلب بعد از مدتی ازبین می رود و ادامه آن درسنین بلوغ بسیار نادر است.

راه رفتن در خواب اغلب در کودکانی دیده می شود که بی قرار، حساس، عصبانی و هیجانی هستند. البته چنین اختلال خواب یا بد خوابی در مادران این کودکان نیزدیده شده است. این اختلال خواب به ندرت ممکن است نشانه ای از بیماری صرع باشد. بدون شک راه رفتن در خواب ممکن است خطرناک باشد ولی به ندرت ممکن است کسی که در خواب راه می رود به خود یا دیگران صدمه بزند. علت راه رفتن در خواب را قطع و از بین رفتن کنترل قشرمغز از اعصاب محیطی می دانند. اختلال خواب راه رفتن در خواب قشرمغز خواب است ولی اعضای محیطی فعالند و ممکن است عوامل فیزیولوژیک یا روانی حرکتی در ایجاد آن موثر باشند. در کودکان هیستریک و وابسته به مادر این حالت بد خوابی بیشتر دیده می شود و اغلب در حین راه رفتن در خواب به اتاق مادر می روند. این حالت کودک اکثرا در اطراف خود شروع به گردش می کند و فعالیت بدنی کامل دارد ولی از لحاظ شعور و درک کاملا تاریک است. معمولا کودک در حالت بدخوابی راه رفتن در خواب موانع را رد می کند ولی اغلب بعد از مدتی با مانعی برخورد کرده و بیدار می شود یا حتی ممکن است به جای خود برگردد دوباره به خواب رود. کودک روز بعد هیچ اطلاعی از راه روی شب گذشته ندارد. چون اکثر اوقات کودک در حین راه روی حالت کورمال دارد لذا حدس زده می شود که به دنبال چیزی می گردد حتی بعضی عقیده دارند افرادی که در خواب راه می روند فعالیت و جریان راه روی در خواب را به صورت رویا به خاطر داشته و آن را شرح می دهند. بعضی ها عقیده دارند که راه روی در خواب یک مکانیسم جابه جایی از آرزوهای نهفته شخصی و حتی کمبود محبت مادری است که به طور ناخودآگاه در کودک وجود داشته و کودک در خواب برای ارضای آن ها به دنبال مادرش می گردد. راه روی در خواب بعد از مشاجرات خانوادگی در کودک دیده می شود ناشی از احساس عدم امنیت به اوضاع و احوال خانه است. میان راه روی در خواب و وحشت شبانه کیفیت های مشترکی به شرح زیر دیده می شود:

1. درهر دو حالت هوشیاری کامل نیست و شخص کاملا خواب است.
2. نسبت به وقایعی که رخ داده است در هر دو حالت فراموشی وجود دارد.
3. چشم ها در هر دو حالت باز است.
4. هر دو حالت در مرحله سوم و چهارم خواب رخ می دهند.

تنها اختلافی که بین این دو نوع اختلال خواب وجود دارد آرامش درونی نسبی در راه روی در خواب و وحشت بیش از حد در وحشت شبانه است. مطالعات آزمایشگاهی و الکتروانسفالوگرافی نشان داده است که راه روی در خواب بیشتر موقعی اتفاق می افتد که شخص در رویا نیست و در پسرها بیشتر از دختر ها و اغلب با شب ادراری توأم است. این اختلال خواب در افراد مبتلا به اختلالات نوروتیک و اختلالات شخصیتی بیشتر مشاهده شده است.

مرکز روانشناسی دکتر صابر در درمان اختلالات خواب با ریشه مشکلات اضطرابی، ترس، اختلالات شخصیت و … به درمان کودکان می پردازد. بخش بازی درمانی، رفتار درمانی، ماساژ درمانی و… از خدمات مرکز روانشناسی دکتر صابر در درمان اختلالات خواب می باشد.

مطالب مرتبط با اختلال خواب

• بیش فعالی و نقص توجه چیست؟
• کاردرمانی در کودکان
• توانبخشی شناختی چیست
• توانبخشی شناختی در درمان نقص توجه
• اختلال حسی در اوتیسم
• مشکلات توجه در کودکان بیش فعال
• علایم اوتیسم بر اساس جدیدترین یافته ها
• رفتار درمانی در اوتیسم
• ارزیابی کودک اوتیسم
• مشکلات حافظه در کودکان با اختلالات نقص توجه و بیش فعالی 
• مشکلات حس لامسه و تدافع لمسی در اختلال پردازش حسی
• رفتارهای خودتحریکی و مشکلات جنسی در اختلالات یکپارچگی حسی
• مراحل رشد مهارتهای دستی در کودکان
• میزان شیوع ناتوانی یادگیری در ایران
• اختلال یادگیری در کودکان پیش دبستانی
• تشخیص کودکان اوتیسم
• علل ناتوانی یادگیری ریاضی در کودکان
• مشکلات املا نویسی در اختلالات یادگیری
• روش بازی درمانی ساختاری در درمان کودکان بیش فعال
• اختلال یادگیری ریاضی چیست؟
• نقش بازی درمانی در رشد کودک
• پیش نیاز های نوشتن در کودکان
• هوش چندگانه چیست؟
• اثر مداخلات زود هنگام توانبخشی در درمان اختلالات یادگیری
• یک کودک با اختلالات پردازش حسی چه چیزی را تجربه می کند؟
• آموزش بالینی در درمان اختلال یادگیری
• نقش ژنتیک و تغذیه در اختلال بیش فعالی و نقص توجه
• مشکلات ادراک بینایی در کودکان ناتوانی یادگیری
• یکپارچگی حسی چیست
• با کودک اوتیسم خود چه کنم؟
• مهارت های تقویت حافظه
• حس وستیبولار یا حس تعادلی
• درگیری انواع حافظه در کودک نقص توجه
• تفکر خلاق و خلاقیت در کودکان 
• اختلال بینایی در کودکان
• body image  و خودآگاهی حسی
• حس عمقی چیست
• نقش سطح هوشیاری در توجه
• مراحل تکامل حس بینایی
• مرکز تخصصی اوتیسم
• اختلال spd | sid پردازش حسی چیست
• انواع توجه در کودکان 
• آزمون هوش وکسلر چیست
• اختلالات یادگیری چیست؟
• اختلال یکپارچگی حسی چیست؟
• مکانیسم شکل گیری حس لامسه 
• تئوری ذهن در درمان اوتیسم
• مشکلات رفتاری کودکان اختلال یادگیری
• کلینیک کاردرمانی 
• کاردرمانی در منزل
• کلینیک تشخیص و درمان اوتیسم

بیشتر بدانیم

مرکز تخصصی تشخیص و درمان اوتیسم

 اوتیسم در کودکان چیست ؟

لکنت زبان در کودکان

فلج مغزی در کودکان

اختلال یادگیری در کودکان

یکپارچگی حسی چیست؟

دیستروفی عضلانی چیست؟

بیش فعالی در کودکان چیست؟

نقص توجه  در کودکان چیست؟

متخصص کاردرمانی در منزل

مرکز کاردرمانی کودکان

بهترین کلینیک کاردرمانی در تهران

متخصص گفتار درمانی در منزل

کلینیک گفتاردرمانی کودکان

بهترین مرکز گفتاردرمانی در تهران

مرکز روانشناسی

بهترین کلینیک روانشناسی در تهرانپارس

مرکز روانشناسی در نیاوران

مرکز روانشناسی سعادت آباد

بهترین مرکز روانشناسی در ستارخان

کلینیک روانشناسی در پاسداران

بهترین کلینیک روانشناسی در شمال تهران

مرکز روانشناسی در شرق تهران

بهترین کلینیک  روانشناسی در پونک

بهترین مرکز روانشناسی در ولنجک

بهترین کلینیک روانشناسی در فرمانیه

کلینیک روانشناسی در شهرک غرب

مرکز روانشناسی غرب تهران

کلینیک روانشناسی در شریعتی

بهترین مرکز روانشناسی در مرزداران

مراکز روانشناسی در سیدخندان 

مرکز روانشناسی در جنت آباد

بهترین مرکزروانشناسی دهکده المپیک

بهترین کلینیک روانشناسی اسلام شهر

کلینیک روانشناسی در تجریش

بهترین مرکز روانشناسی در قلهک

مرکز روانشناسی خوب در تهرانسر

مرکز روانشناسی در ونک

کلینیک روانشناسی در نارمک

بهترین کلینیک روانشناسی پیروزی

روانشناسی در سعادت آباد

بهترین مرکز روانشناسی ستارخان

کلینیک روانشناسی ولنجک

مرکز روانشناسی پاسداران

بهترین مرکزروانشناسی در شرق تهران

روانشناسی در غرب تهران

بهترین مرکز روانشناسی در تهران

مراکز روانشناسی در مرزداران–

کلینیک روانشناسی نیاوران

مرکز روانشناسی در جنوب تهران

مرکز روانشناسی در جنوب تهران

بهترین مرکز روانشناسی در انقلاب

مرکزروانشناسی در یوسف آباد

مرکز روانشناسی خوب در منظریه

بهترین کلینیک روانشناسی در ظفر

مرکز روانشناسی تهران نو

کلینیک روانشناسی در افسریه