نویسنده: mehdisaber

درمان اختلال یادگیری در کودکان| درمان اختلال یادگیری خواندن، نوشتن و ریاضی

اختلال یادگیری، نوعی اختلال عصبی شناختی در کودکان و بزرگسالان می باشد. این اختلال، ناشی از وجود تفاوت در مغز می باشد و بر نحوه پردازش اطلاعات توسط مغز تاثیر می ‌گذارد. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری به اندازه هم سن و سالان خود یا حتی بیشتر از آن ها، باهوش می باشند، اما احتمال دارد در صورتی که برای درک مسئله های متفاوت تنها باشند و یا به شیوه‌ های معمولی آموزش ببینند، در خواندن، نوشتن، به یاد آوردن و یا سازماندهی اطلاعات، دچار مشکل شوند. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر درمان اختلال یادگیری در کودکان، با ارائه روش های متنوع و موثر به درمان اختلال یادگیری خواندن، نوشتن و ریاضی در کودکان کمک می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

درمان اختلال یادگیری در دانش آموزان ابتدایی

اکثر کودکانی که شکست مکرر را در مدرسه تجربه کرده‌ اند، ممکن است که از قبل، مشکلات هیجانی و انگیزشی درباره مدرسه و یادگیری در آ‌‌ن‌ ها رشد کرده باشد و به همین دلیل از توانبخشی می‌ ترسند. تشخیص زود هنگام و مداخله قوی و فشرده، اغلب به بازده بیشتر می‌ انجامد. در این بخش تعدادی از برنامه‌ های توانبخشی شناختی برای درمان اختلال یادگیری در کودکان را با تأکید بر محتوا مرور می‌ کنیم. این برنامه‌ ها در یک راهبرد توانبخشی شناختی جبرانی سعی در بهبود مهارت‌ های خواندن، نوشتن و یا محاسبه دارند و یا با راهبرد ترمیمی سعی در بهبود کارکرد های شناختی زیربنایی مهارت‌ ها دارند. برنامه‌ های توانبخشی شناختی متعددی برای بهبود مهارت خواندن و درمان اختلال یادگیری طراحی شده‌ اند. سیستم زنگ لیندامود دربرگیرنده دستورالعمل ۴ ساعته، به صورت روزانه و برای مدت ۶ تا ۸ هفته است. اجزاء این برنامه آموزشی تمرکز بر آگاهی واج‌ شناسی توالی واج، تکنیک‌ های تجسم فکری و آموزش زبان وابسته به قراین دارد. علاوه براین چندین برنامه ساختارمند و چند حسی مبتنی بر روش ارتون گلینگهام وجود دارد که بر آگاهی واج شناسی، رمزگردانی و هجی کردن تأکید دارد. دو برنامه مبتنی بر این روش گوفونیکس جهت خوانندگان پایه دوم مهد کودک و سیستم خواندن ویلسون جهت خوانندگان مدرسه‌ ای است. برنامه خواندن مسیر فست یک نظام آموزشی ۷۰ درسی برای کودکان بوده که داری بخش‌ های آگاهی واج‌ شناسی و راهبرد های فراشناختی برای تشخیص کلمه است.

آیا مشکلات یادگیری قابل درمان است

اصلاح نوشتاری، برای افراد نارسانویس حیطه دیگری است که مداخلات توانبخشی شناختی در آن ورود کرده‌ اند. افراد دارای نارسانویسی، مدت زمان کمی را صرف برنامه‌ ریزی برای نوشتن می‌ کنند و حتی زمان کمتری را صرف بازبینی می‌ کنند. گراهام و هاریس فرایندی را برای کودکان و نوجوانان به منظور کمک به کودک جهت بازبینی و تصحیح نوشته‌ هایش و همچنین برای درمان اختلال یادگیری در کودکان ارائه نموده‌ اند. این فرایند اصطلاحاً راهبرد – خود تنظیم‌ شونده نامیده می‌ شود. این راهبرد به دانش‌ آموزان کمک می‌ کند که یاد بگیرند که چگونه برای نوشتن هدف تعیین کنند، نوشته‌ هایشان را پایش کنند، ساختار هایی درباره خودشان ارائه دهند و کوشش خود را تقویت کنند. کودک راهنمایی را به منظور افزایش میزان نوشته‌ ها دریافت می‌ کند .این فرایند کودکان را به ساخت یک هدف با استفاده از یک طرح کلی برای نوشته‌ هایشان تشویق می‌ کند و در حین نوشتن، برنامه‌ ریزی آنچه که آ‌‌ن‌ ها در حال نوشتن آن هستند را نیز ادامه می‌ دهد. این طرح کلی، مخصوصاً در این مورد که کودک بیاموزد که نظراتش را به طور مستقیم به محتوا ارتباط دهد، مفید است. در چندین مورد، معلم باید الگوی برنامه را با صدای بلند برای دانش‌ آموزان بگوید تا فرایند های تفکرش را به وسیله پرسش سؤالاتش مانند “من الان چه کاری انجام می‌ دهم؟”، “من چه راهبردی را باید استفاده کنم؟” و “آیا آن برای من کار می‌ کند؟” نشان دهد. همچنین جملات خود تقویتی “من یک کار خوب انجام دادم.” می‌ تواند کمک‌ کننده باشد.

اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول

اگر فرزند کلاس اول دارید، با گذشت زمان کوتاهی از سال تحصیلی احتمال دارد متوجه این نکته شوید که او با اختلالاتی در یادگیری مواجه است. در اکثر موارد شروع اختلال یادگیری در فاصله زمانی پیش از مدرسه تا کلاس دوم ابتدایی مشخص می شود. سنین کلاس اول تا سوم، بهترین زمان برای شناسایی و درمان اختلال یادگیری در کودکان است. اختلالات یادگیری در پسرها شایع تر از دخترها می باشد. اختلالات یادگیری کودکان ابتدایی را نباید با مشکلات یادگیری کودکان ابتدایی اشتباه گرفت، چرا که اختلال یادگیری موضوع مهم ‌تری نسبت به مشکلات یادگیری کودکان کلاس اول می باشد.

تمرینات

در برنامه درمان اختلال یادگیری در کودکان، گراهام و هاریس پنج ویژگی اصلی راهبرد های درمان اختلال یادگیری را برای عمل نوشتن، پیشنهاد کردند. برای اولین ویژگی، کودکان به طور مستقیم به شیوه‌ های خود – تنظیمی مورد نیاز برای نوشتن می‌ اندیشند. دوم، تعامل بین معلم و کودک در جایی که کودک یک “همدست فعال” است، در طرح تشویق می‌ شود. سوم، کار برای نیازها و مهارت‌ های کودک شخصی‌سازی شده است. چهارم، همه این مراحل تا زمانی که کودک تسلط نشان دهد، دوره و تمرین می‌ شود. نهایتاً این برنامه، فرصتی برای معلم فراهم می‌ آورد که تولید راهبرد های جدید را ادامه داده و در راهبرد های آموزشی قبلی تجدیدنظر کند.

درمان اختلالات یادگیری در بزرگسالان

برای توانبخشی نوشتن و درمان اختلالات یادگیری، برنامه‌ های نرم‌ افزاری، ویرایش‌ هایی را هم برای جوان‌ ترها و هم برای مسن‌ ترها دارد که به ترتیب عبارتند از: کیداسپایریشن و ایناسپایریشن. این برنامه‌ ها به سازماندهی و ایجاد ایده کمک می‌ کنند. استفاده‌ کنندگان می‌ توانند شبکه‌ هایی از نظرات را در قالب نمودار ها و اتصال نظرات و ایجاد ارتباطات مرتبه‌ ای به طور نوشته یا منقوش، خلق کنند. سپس نرم‌افزار یک طرحی را خلق کرده و یک محیط نوشتاری حمایتی جهت انتخاب کلمات مناسب، فراهم می‌ سازد. نرم‌ افزار می‌ تواند به دانش‌ آموزان بزرگ‌ تر در امر جمع‌ آوری تحقیق از طریق منابع مختلف، شامل اینترنت کمک کند. برنامه‌ های مطرح شده در این بخش بیشتر برنامه‌ هایی بود که مهارت‌ های خواندن و نوشتن را هم در کودکان و هم در بزرگسالان تقویت می‌ کنند. در این قسمت برنامه‌ های توانبخشی شناختی که کار کرد های شناختی زیربنای مهارت‌ های خواندن و نوشتن را هدف تقویت قرار داده است، بررسی مروری شده‌ اند.

اوتیسم و نقص توجه

طبق تحقیقات اخیر دانشمندان کودکان مبتلا به اوتیسم به علت مشکل در توجه، به محرک‌ ها به وضوح واکنش نشان نمی دهند یا از توجه به ‌‌‌محرک‌ ها دوری می‎ کنند یا به صورت افراطی بر یک محرک تمرکز می‌ کنند. خیلی از کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم گاهی به صورت انتخابی از محرک‌ های اجتماعی دوری می‌ کنند. نکته حائز اهمیت در اینجا این است که پیش از تشخیص اوتیسم و نقص توجه لازم است بدانید که چگونه اختلال بیش فعالی و نقص توجه و اوتیسم می توانند با یکدیگر اشتباه گرفته شوند و بفهمید که چه زمانی با یکدیگر همپوشانی دارند. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز تشخیص و درمان اوتیسم در کودکان، به کودکان مبتلا به اوتیسم و نقص توجه از طریق کاردرمانی اوتیسم و بازی برای توجه کودک اوتیسم کمک می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

توجه اشتراکی

یکی از رفتار هایی که به ‎خوبی در کودکان مبتلا به اوتیسم و نقص توجه توصیف شده، توجه اشتراکی است. توجه اشتراکی که حدوداً از ابتدای تولد شکل می ‎گیرد، به معنای توجه مشترک با فرد یا افراد دیگر به یک موضوع است. پیگیری نگاه یک فرد نمونه ‎ای از رفتار نیازمند توجه اشتراکی است. معمولاً شواهدی در مورد نقص در اشاره برای متوجه ساختن دیگران، این که این نشانه ‎ها اولین نشانه ‎های نقص در درک ذهن دیگران هستند که در کودکان دارای اوتیسم مختل شده است. مطالعات نشان داده ‎اند که تفاوت توجه کودکان 1 تا 6 ماهه به چشم می ‎تواند یک پیش ‎بینی کننده قوی برای دریافت تشخیص اختلال اوتیسم در سنین بعدی باشد که این امر برجسته بودن تفاوت توجه در افراد دارای اختلال اوتیسم را به‎ خوبی نشان می‎ دهند. مطالعه‎ ای دیگر نیز نشان داده است که توجه اشتراکی افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم نسبت به افراد سالم ضعیف ‎تر است و این افراد مدت زمان بسیار کوتاه‎ تری را صرف نگاه کردن به چهره افراد می‎ کنند که البته به وسیله کاردرمانی اوتیسم قابل درمان است.

نشانه های نقص توجه در کودک اوتیسم

توجه اشتراکی اشاره به مهارتی رشدی دارد که موجب اشتراک توجه، از طریق ارتباط چشمی، تبادل نگاه، اشاره کردن و نشان دادن، یا پردازش پیام‎ های دیگران می ‎شود. در جریان توجه اشتراکی، فرد فعالانه توجه خود را معطوف به یک شی‎ء، موقعیت یا رویداد می ‎کند. شروع توجه اشتراکی به توانایی کودک برای جهت دادن کانون توجه شریک اجتماعی خود به سمت یک شی‎ء یا واقعة خارجی به‎وسیله رفتار هایی مانند تماس چشمی، اشاره، نشان دادن و تغییر جهت نگاه است. نقص در رشد توجه اشتراکی در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم و نقص توجه یکی از نخستین نشانه ‎های قابل تشخیص در این گروه از کودکان به‎شمار می ‎رود. این نقص پیش از یک‎ سالگی، قبل از زمانی که بتوان تشخیص رسمی گذاشت، قابل مشاهده است که توسط متخصص کاردرمانی اوتیسم به طور دقیق تشخیص داده می شود. تفاوت‎ های کیفی یا فقدان کامل توجه اشتراکی در دوران رشد، علامت خطری برای والدین به ‎شمار می ‎رود؛ در این دوران به‎طور معمول والدین متوجه می‎ شوند که کودک آن ‎ها مانند همسالان خود به‎ طور مشترک با دیگران درگیر انجام یک فعالیت نمی ‎شود، ممکن است هنگامی که نام او را صدا می ‎زنند، توجه نکند و وسایل مورد علاقه خود را به والدین نشان ندهد و به آن‎ ها اشاره نکند. هر چند مطالعات متعدد تحول توجه اشتراکی را سنین کودکی و قبل از شکل‎ گیری زبان می ‎دانند، اما تاجمیر ریاحی، نجاتی و پور اعتماد نشان دادند که توجه اشتراکی در والدین کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم هم دچار نقص است. در این مطالعه نشان داده شد که والدین کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم از نشانه ‎های چشمی ارائه شده،‌ استفاده کمتری نسبت به همتایان می ‎برند. حال در زیر به برخی موارد اشاره میکنیم:

-تمرکز کوتاه‌مدت:

به راحتی توسط محرک‌های محیطی (صدا، نور، حرکت) حواس‌شان پرت می‌شود.

در انجام تکالیف یا بازی‌های نیازمند تمرکز پایدار مشکل دارند.

-تغییر سریع توجه:

بین فعالیت‌های مختلف به سرعت جابجا می‌شوند بدون تکمیل هیچ‌کدام.

ممکن است نیمه‌کاره بازی یا یادگیری را رها کنند.

-عدم توجه به دستورات کلامی:

به نظر می‌رسد وقتی با آن‌ها صحبت می‌کنید گوش نمی‌دهند.

دستورات ساده را فراموش می‌کنند یا نیمه‌تمام رها می‌کنند.

-تمرکز انتخابی:

فقط روی موضوعات مورد علاقه خود (مثل قطارها یا اعداد) متمرکز می‌شوند.

در برابر تغییر تمرکز به موضوعات جدید مقاومت نشان می‌دهند.

-مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها:

مراحل ساده را گم می‌کنند (مثلاً در لباس پوشیدن ترتیب را رعایت نمی‌کنند).

برای انجام کارهای چندمرحله‌ای نیاز به راهنمایی مداوم دارند.

-فراموشکاری:

وسایل شخصی را مرتب گم می‌کنند (مداد، کیف، کفش).

برنامه‌های روزانه را به خاطر نمی‌سپارند.

-واکنش نامتناسب به محرک‌ها:

ممکن است به صداهای معمولی (مثل تیک تاک ساعت) واکنش شدید نشان دهند.

در مقابل صداهای مهم (مثل اسم خودشان) بی‌تفاوت باشند.

-پرش افکار:

در وسط گفتگو ناگهان موضوع را عوض می‌کنند.

ارتباط منطقی بین فعالیت‌هایشان دیده نمی‌شود.

این نشانه‌ها ممکن است با علائم ADHD همپوشانی داشته باشند، اما در کودکان اوتیستیک معمولاً همراه با مشکلات ارتباطی و رفتارهای کلیشه‌ای دیده می‌شوند. برای تشخیص دقیق، ارزیابی جامع توسط روانشناس کودک یا متخصص اعصاب ضروری است.

تقلید

گروهی بر این عقیده ‎اند که اختلال اوتیسم و نقص توجه ناشی از آسیب در تقلید به‎ عنوان یک فرایند اجتماعی اولیه است. شواهدی وجود دارد که نشان می‎ دهد؛ نوزادان سالم می ‎توانند از بعضی حرکات چهره ‎ای تقلید کنند. به‎ نظر می ‎رسد نوزادان برای فهمیدن رفتار، تجربیات ذهنی و حالات روانی افراد دیگر براساس تقلید و اشتراک هیجانی عمل می ‎کنند. آسیب زود هنگام در تقلید حرکتی می ‎تواند موجب اختلال در تحول و رشد اجتماعی شود. بسیاری از مطالعات نقیص تقلید را در نوزادان و بزرگسالان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا نشان داده ‎اند. نقص تقلید در کودکان مبتلا به اوتیسم توسط کاردرمانی اوتیسم قابل حل شدن است.

بازی‌های تقویت توجه در کودکان اوتیسم

کودکان اوتیستیک اغلب با چالش‌های توجه و تمرکز روبه‌رو هستند. بازی‌های هدفمند می‌توانند به شیوه‌ای جذاب و غیرتهدیدکننده به بهبود این مهارت‌ها کمک کنند. در ادامه 5 بازی مؤثر به همراه توضیحات دقیق ارائه می‌شود:

1. بازی “پیدا کردن اشیای پنهان” (تقویت توجه دیداری)

روش اجرا:
10 شیء کوچک (مثل مهره، اسباب‌بازی مینیاتوری) را در یک سینی شن یا برنج پنهان کنید. از کودک بخواهید با استفاده از یک ذره‌بین یا انگشتانش آن‌ها را پیدا کند.

فواید:

افزایش تمرکز دیداری

بهبود تحمل لمسی (برای کودکانی که حساسیت لمسی دارند)

تقویت هماهنگی چشم و دست

2. بازی “دنباله‌سازی رنگ‌ها” (تقویت توجه پایدار)

وسایل لازم:
کارت‌های رنگی یا مهره‌های رنگی

روش اجرا:
یک الگوی ساده (مثلاً قرمز-آبی-زرد) بسازید و از کودک بخواهید آن را تکرار کند. به تدریج الگوها را پیچیده‌تر کنید.

تغییرات:

استفاده از کارت‌های تصویری (حیوانات، میوه‌ها)

ساخت الگو با حرکات بدن (دست زدن-پا کوبیدن)

3. بازی “گل یا پوچ؟” (تقویت توجه شنیداری)

روش اجرا:
یک کلمه هدف (مثلاً “سیب”) را انتخاب کنید. داستانی کوتاه بگویید و هرگاه آن کلمه را شنید، باید دست بزند.

فواید:

افزایش تمرکز شنیداری

بهبود سرعت پردازش اطلاعات

تقویت مهارت‌های زبانی

4. بازی “ماز لمسی” (تمرکز و برنامه‌ریزی)

وسایل لازم:
یک صفحه چوبی با شیارهای مارپیچ و یک مهره مغناطیسی

روش اجرا:
کودک باید با هدایت مهره توسط یک قلم مغناطیسی از شروع تا پایان ماز حرکت کند.

مزایا:

تقویت توجه پایدار

بهبود هماهنگی حرکتی ظریف

افزایش تحمل ناکامی (وقتی مهره از مسیر خارج می‌شود)

5. بازی “ایستادن روی یک پا با چالش” (توجه و تعادل)

روش اجرا:
از کودک بخواهید روی یک پا بایستد، همزمان شما تصاویری نشان دهید و او باید فقط به تصاویر خاص (مثلاً حیوانات) واکنش نشان دهد.

سطح‌بندی:

سطح آسان: 5 ثانیه ایستادن + تشخیص یک دسته

سطح پیشرفته: 20 ثانیه + تشخیص دو دسته متفاوت

سوالات متداول:

1-چرا کودکان اوتیستیک در توجه کردن مشکل دارند؟
مشکلات توجه در اوتیسم معمولاً ریشه در تفاوت‌های عصبی دارد. پردازش حسی متفاوت، مشکلات یکپارچگی حسی و دشواری در فیلتر کردن محرک‌های محیطی از دلایل اصلی هستند. مغز این کودکان ممکن است در اولویت‌بندی اطلاعات دریافتی مشکل داشته باشد، بنابراین یا به همه چیز توجه می‌کنند یا به هیچ چیز. همچنین، مشکلات ارتباطی باعث می‌شود درک دستورات و انتظارات برایشان سخت باشد.

2-چه مدت زمان بازی برای بهبود توجه کودک اوتیستیک مناسب است؟
مدت زمان مناسب بستگی به سطح توجه و سن کودک دارد، اما به طور کلی بهتر است با جلسات کوتاه 5-7 دقیقه‌ای شروع کنید و به تدریج افزایش دهید. مهم‌تر از مدت زمان، تکرار منظم بازی‌ها در طول روز است. سه جلسه 5 دقیقه‌ای در روز بسیار مؤثرتر از یک جلسه 15 دقیقه‌ای است. همیشه بازی را قبل از خسته شدن کودک تمام کنید تا تجربه مثبت بماند.

سریع ترین درمان بیش فعالی و نقص توجه

استفاده از دارو، یک روش ارزشمند برای مدیریت نشانه های اصلی اختلال بیش فعالی و نقص توجه است، اما برای آن دسته از خانواده ها که نمی خواهند از روش درمان دارویی استفاده کنند، رفتار درمانی، تغییر تغذیه و شیوه زندگی، و یا تمرین مغز، بین دیگر درمان های طبیعی طراحی شده جهت بهبود تمرکز و تکانشگری، به کاهش برخی از علائم اختلال بیش فعالی و نقص توجه کمک کند. رفتار درمانی اولین خط درمان برای کودکان زیر پنج سال مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه می باشد و برای کودکان بزرگ تر هم می تواند بسیار موثر باشد. رفتار درمانی کودکان بیش فعال، سریع ترین درمان بیش فعالی و نقص توجه است که روش درمان بیش فعالی بدون دارو محسوب شده و توسط متخصصین کارآزموده در کلینیک دکتر صابر، بهترین مرکز درمان بیش فعالی کودکان در تهران، انجام می شود.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

آموزش بازداری پاسخ به کودکان بیش فعالی و نقص توجه

برنامه آموزش بازداری پاسخ شامل آموزش مراحل آرمیدگی، آموزش درک دیرش زمان و تخمین فواصل زمانی میان فعالیت‌ های متناوب، آموزش انتظار برای دستیابی به نتایج یا پیامد های مهم‌ تر یا بیشتر، آموزش پاسخ گویی به محرک‌ های آماج و عدم پاسخگویی به محرک‌ های غیر آماج، آموزش پاسخ گویی به برخی علائم و نشانه‌ ها و در عین حال بازداری از پاسخ گویی به همان علائم در شرایط معین، آموزش کودک به پیروی از دستورات آزمون گر، آموزش جفت‌ های متضاد، آموزش افزایش بازداری و توانایی فکر کردن پیش از پاسخ دادن و آموزش فکر کردن با صدای بلند است. آموزش حافظه فعال از طریق برنامه آموزش حافظه کاری شامل حافظه شنیداری دیداری و تثبیت انجام می‌ شود.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: اثربخشی برنامه‌ های آموزش بازداری پاسخ و حافظه فعال بر بهبود مهارت‌ های اجتماعی کودکان با اختلال بیش فعالی و نقص توجه
• گروه هدف: ۱۶ کودک ۷۱۲ ساله دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه در دو گروه مساوی مداخله و کنترل
• مدت دوره توانبخشی: ۲۴ جلسه هر جلسه ۶۰ دقیقه
• ارزیابی و اثربخشی: مقیاس درجه‌ بندی والدین کانرز، نظام درجه‌ بندی مهارت‌ های اجتماعی گرشام و الیوت فرم والدین و آزمون هوش ریون برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می‌ دهد برنامه‌ های آموزش بازداری پاسخ و حافظه فعال در افزایش مهارت‌ های اجتماعی کودکان دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه و درمان بیش فعالی مؤثر است.

آموزش کارکرد های اجرایی به کودک بیش فعال

این مداخله شامل برنامه‌ های هدف‌ گیری، بازی بشین پاشو به صورت معکوس، بازی گذر از بین موانع، اجرای دستورات به صورت مستقیم و معکوس، بازی‌ های تعادلی، بازی‌ های مربوط به حافظه مستقیم و معکوس و بازداری چشم در چشم است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: بررسی اثر کوتاه‌ مدت آموزش کارکرد های اجرایی بر کاهش نشانه‌ های بیش فعالی و نقص توجه  در
• دانش‌آموزان پسر دوره ابتدایی شهر اصفهان
• گروه هدف: ۴۰ پسر ۱۲-۷ ساله دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه، در ۴ گروه مساوی نقص توجه، گروه بیش‌ فعال، گروه شاهد کمبود توجه، گروه شاهد بیش‌ فعال
• مدت دوره توانبخشی: ۸ جلسه یک ساعته
• ارزیابی و اثربخشی: پرسشنامه نشانه‌ های اختلال بیش فعالی و نقص توجه برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد آموزش کارکرد های اجرایی بر کاهش نشانه‌ های بیش فعالی و نقص توجه تأثیر دارد و می‌ تواند در کنار سایر درمان‌ های مربوط به این اختلال مورد توجه قرار گیرد.

آموزش کنترل خود به کودک مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه

این مداخله از ۴ مرحله تشکیل شده است. مرحله اول دفترچه‌ ای متشکل از ۱۵ مهارت اجتماعی را شامل می‌ شود که به معلمان و دانش‌ آموزان ارائه می‌ شود. ابتدا به آن‌ ها به صورت عینی توضیح داده می‌ شود که منظور از مهارت‌ ها چیست و سپس مهارت به آن‌ ها آموزش داده می‌ شود. فراگیران برای به دست آوردن جایزه‌ های بزرگ‌ تر باید امتیازات بیشتری به دست آورند. در مرحله آخر امتیازات دانش‌ آموزان محاسبه می‌ شود و به آن‌ ها اعلام می‌ شود که با امتیازات کسب شده چه جایزه‌ ای می‌ توانند دریافت کنند.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تأثیر آموزش فنون کنترل خود بر بهبود مهارت‌ های اجتماعی دانش‌ آموزان با اختلال بیش فعالی و نقص توجه
• گروه هدف: ۲۰ دانش‌ آموز دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه ۷-۱۱ ساله در دو گروه مساوی کنترل و
• مداخله
• مدت دوره توانبخشی: دو جلسه ۴۵ دقیقه‌ ای
• ارزیابی و اثربخشی: پرسشنامه تشخیصی اختلال بیش فعالی و نقص توجه، آزمون ریون و مقیاس درجه‌ بندی مهارت‌ های اجتماعی گرشام و الیوت برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد، آموزش فنون کنترل خود بر بهبود مهارت‌ های اجتماعی این کودکان تأثیر مثبتی دارد.

تقویت حافظه

در طول مدت هر یک از جلسات این مداخله افراد به طور متوسط ۹۰ کوشش را تکمیل می‌ کنند که سطح دشواری تکالیف به گونه‌ ای است که با پیشرفت مهارت‌ های افراد تکالیف هم به طور پیشرونده دشوارتر می‌ شود.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تأثیر توانبخشی شناختی یارانه‌ یار و دارو های محرک در بهبود نشانه‌ های بالینی کودکان دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه
• گروه هدف: ۲۳ دانش‌ آموز پسر پایه دوم تا پنجم دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه ۱۱ نفر گروه دارو های محرک ۱۲ نفر گروه برنامه یارانه‌ یار
• مدت دوره توانبخشی: ۲۰ جلسه یک ساعته ۳ جلسه در هفته
• ارزیابی و اثربخشی: مقیاس سوانسون، نولان و پلهام ویرایش چهارم، فرم کوتاه آزمون تجدید‌نظر شده و کسلر کودکان و پرسشنامه علایم مرضی کودکان برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد آموزش‌ های شناختی نه تنها نشانه‌ های شناختی را بهبود می‌ بخشد بلکه نشانه‌ های حرکتی انگیزشی این اختلال را نیز کاهش می‌ دهد.

برنامه پیشبرد شناختی برای کودک بیش فعال و نقص توجه

نرم‌افزار رایانه‌ ای پیشبرد شناختی شامل آموزش‌ های اولیه آموزش مفاهیم (تقویت شناسایی اشیاء – تقویت درک مفاهیم – تقویت درک اندازه – تقویت ردیف‌ بندی- تقویت شناسایی رنگ- تقویت جهات در سطوح یک و دو و سه) و آموزش – حروف (تقویت تشخیص بینایی در سه سطح – تقویت تشخیص شنوایی در دو سطح – تقویت حافظه شنوایی کلامی در سه سطح – تقویت حافظه بینایی – کلامی) است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: اثربخشی نرم‌ افزار پیشبرد شناختی بر کارکرد های اجرایی بازداری پاسخ و حافظه کاری کودکان دچار
• نارساخوانی و بیش فعالی و نقص توجه
• گروه هدف: کودکان ۱۲ – ۹ ساله دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه و نارساخوانی ۳۰ نفر گروه نقص توجه
• بیش‌ فعالی ۳۰ نفر گروه نارساخوانی و ۳۰ نفر گروه کنترل
• مدت دوره توانبخشی: ۱۰ جلسه
• ارزیابی و اثربخشی: آزمون ریون، پرسشنامه کانرز، ازمون تشخیص اختلالات خواندن، آزمون قلب‌ ها و گل‌ ها و آزمون جستجوی دیداری برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد نرم‌افزار پیشبرد شناختی بر روی افزایش مهارت حافظه کاری و بازداری پاسخ کودکان دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه و کودکان دارای نارساخوانی
• اثر مثبت دارد

آموزش راهبرد های خود تقویتی به کودک

در این مداخله تعدادی مهارت اجتماعی تهیه شده و آموزش‌ های لازم به معلمان داده می‌ شود. سپس مهارت‌ ها به دانش‌ آموزان آموزش داده می‌ شود. مهارت‌ های اجتماعی دربردارنده راهبرد های خود نظارتی و خود تقویتی هستند.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تأثیر آموزش راهبرد های خود‌ نظارتی و خود تقویتی بر بهبود مهارت‌ های اجتماعی و کنشوری تحصیلی دانش‌ آموزان دوره ابتدایی با اختلال نقص توجه/فزون‌ کنشی
• گروه هدف: ۶۰ دانش‌ آموز دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه در دو گروه مساوی کنترل و مداخله
• مدت دوره توانبخشی: ۱۰ جلسه ۵۰ دقیقه‌ ای
• ارزیابی و اثربخشی: آزمون تشخیص اختلال بیش فعالی و نقص توجه و پرسشنامه مهارت اجتماعی گرشام و الیوت برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان‌ دهنده تأثیر معنادار آموزش فنون خود نظارتی و خود تقویتی بر بهبود مهارت‌ های اجتماعی کودکان دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه است اما این تأثیر بر پیشرفت تحصیلی معنا دار نیست.

برنامه ترفند های مدیریت شناختی کودکان (تمشک)

این برنامه با هدف آموزش روش‌ های توانبخشی شناختی جبرانی به والدین تهیه شده است. تمشک با استفاده از اصول توانبخشی جبرانی به والدین زیربنای شناختی کارکرد های آسیب‌ دیده در اختلال بیش فعالی و نقص توجه، مشکلات رفتاری ناشی از این آسیب‌ ها و روش بهبود عملکرد کارکرد های آسیب دیده را آموزش می‌ دهد. راهبرد های این برنامه در مورد ابعاد مختلف کارکرد های اجرایی است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی تمشک بر ابعاد رفتاری کارکرد های اجرایی کودکان دارای نشانه‌ های بیش فعالی و نقص توجه
• گروه هدف: مادران دارای کودک ۴-۷ سال با علائم بیش فعالی و نقص توجه در دو گروه مداخله و کنترل ۱۵ نفری
• مدت دوره توانبخشی: ۵ هفته ۱۰ جلسه هر جلسه دو ساعت

ارزیابی و اثربخشی: پرسشنامه‌ های اختلال بیش فعالی و نقص توجه گدو و پرسشنامه رفتاری کارکرد های اجرایی جیویا برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می‌ دهد که می‌ توان بسته آموزشی تمشک را به عنوان شیوه‌ ای کارآمد برای کاهش نقایص شناختی کودکان دارای نشانه‌های بیش فعالی و مقص توجه به کار برد.

سوالات متداول:

1-چگونه می‌توانم به کودکم کمک کنم تا سریع‌تر تمرکز کند؟
استفاده از ابزارهای ساده مانند توپ استرس، گوش‌گیر، یا تقسیم کارها به بخش‌های کوچک‌تر می‌تواند به سرعت به کودک کمک کند تا تمرکز خود را بهبود بخشد. همچنین، محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی ایجاد کنید.

2-آیا مدیتیشن یا تمرینات ذهن‌آگاهی برای بیش‌فعالی مفید است؟
مدیتیشن و ذهن‌آگاهی می‌توانند به سرعت استرس را کاهش داده و تمرکز را بهبود بخشند. حتی جلسات کوتاه ۵ تا ۱۰ دقیقه‌ای می‌توانند اثرات مثبت فوری داشته باشند.

توانبخشی شناختی کودکان اوتیسم

توانبخشی شناختی نوعی روش برای بازگرداندن مهارت های شناختی از دست‌ رفته است. در حقیقت توانبخشی شناختی بخشی از علوم شناختی است که به مداخله و تقویت مهارت های شناختی می پردازد. ترمیم اختلالات شناختی، برای کودکانی که مبتلا به یک اختلال شناختی یا رفتاری هستند و تقویت کارکرد های شناختی در کودکان که نیاز های تحصیلی یا حرفه ای خاص دارند، مطرح است. مرکز توانبخشی شناختی دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی شناختی کودکان اوتیسم، با در نظر گرفتن بهترین تمرینات توانبخشی شناختی کودک به درمان هر چه سریع تر اختلالات رفتاری کودکان اوتیسم می پردازد.

توانبخشی شناختی برای کودکان مبتلا به اوتیسم از راهبرد های متنوعی برای بهبود عملکرد های اجرایی مانند توجه، حافظه کاری و انعطاف ‌پذیری شناختی استفاده می ‌کند. مداخلات توانبخشی شناختی اغلب شامل روال‌ های ساختار یافته، پشتیبانی‌ های بصری، فناوری ‌هایی مانند بازی‌ های رایانه ‌ای و واقعیت مجازی، یادگیری عملی و فعالیت ‌های فیزیکی مانند تمرینات تعادلی و ورزش منظم برای پرورش توسعه مهارت ‌ها است. هدف توانبخشی شناختی این است که چالش ‌های شناختی و اجتماعی خاص را به شیوه‌ ای جذاب برطرف کند، اغلب با استفاده از تقویت مثبت برای افزایش مشارکت و یادگیری. برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکات تعادلی، در بهبود عملکرد های اجرایی کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا مؤثر است. برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکات تعادلی می ‌تواند حافظه کاری، توجه پایدار و انعطاف ‌پذیری شناختی کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا را بهبود بخشد. کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب در محیط‌ های ساختار یافته و قابل پیش‌ بینی رشد می ‌کنند. یک محیط ساختار یافته به کاهش اضطراب این کودکان کمک می ‌کند و به کودکان اجازه می ‌دهد روی یادگیری و توسعه مهارت ‌ها تمرکز کنند. والدین می ‌توانند با ایجاد و حفظ روال‌ ها، استفاده از برنامه‌ های بصری برای ترسیم فعالیت‌ های روزانه و ایجاد فضا های مشخص برای یادگیری، بازی و فعالیت‌ های آرامش ‌بخش، از رشد شناختی کودک خود با همکاری متخصص حمایت کنند. توجه پایدار شامل فرآیند های توجه متمرکز است که در طول یک دوره زمانی ادامه می ‌یابد. سرعت پردازش با توجه مرتبط است و تحقیقات نشان می ‌دهد که کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم نقص ‌های جدی در توجه دارند و از آن جا که سرعت پردازش اطلاعات، نیاز به توجه دارد، می ‌توان نتیجه گرفت که این کودکان در سرعت پردازش نیز عملکرد ضعیفی دارند. توانبخشی شناختی راهی برای بهبود عملکرد های اجرایی است. توانبخشی شناختی که برای درمان مشکلات شناختی استفاده می ‌شود، به آموزشی اشاره دارد که بر اساس یافته ‌های علوم شناختی است و سعی در بهبود یا تقویت عملکرد های اجرایی دارد، این توانایی ‌ها به انعطاف ‌پذیری مغز اشاره دارند. نتایج موجود نشان می ‌دهد که توانبخشی شناختی با تمرینات عملی که عملکرد های نوروسایکولوژیک را هدف قرار می‌ دهند، تأثیر مثبتی بر بهبود نقص ‌های شناختی دارد. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر عملکرد های اجرایی بر سرعت پردازش و توجه کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم تأثیر دارد.

برنامه مداخله توجه اشتراکی در توانبخشی شناختی

برنامه توانبخشی شناختی با رویکرد تحلیل رفتار کاربردی تدوین شده است که دارای سطوح مختلف است و توسط مربی به کودک آموزش داده می­ شود.

مطالعه اثربخشی اول

• عنوان: توجه اشتراکی و بازی­ های نمادین در کودکان دارای اختلال اوتیسم یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده
• گروه هدف: کودکان ۴-۳ ساله با اختلالات طیف اوتیسم در سه گروه توجه اشتراکی، بازی نمادین و کنترل
• مدت دوره توانبخشی شناختی: ۵ تا ۶ هفته هر روز به مدت نیم ساعت
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل مقیاس ­های ارتباط اجتماعی اولیه، ارزیابی ساختار یافته بازی و تعامل مراقب-کودک بود. نتایج این پژوهش در گروهی که مداخله توجه اشتراکی را دریافت کرده بودند نشانگر بهبود پاسخگو بودن به توجه اشتراکی و توجه اشتراکی شروع شده توسط کودک در بازی با والد و در گروهی که مداخله بازی نمادین دریافت کرده بودند، نشانگر تنوع تمرینات توانبخشی کودک در تعاملات با مادر و نیز استفاده از بازی­ های سطوح بالا بود.

مطالعه اثربخشی دوم

• عنوان: یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده در توجه اشتراکی کودکان پیش دبستانی دارای اختلال اوتیسم
• گروه: هدف کودکان پیش دبستانی ۶۰-۲۶ ماهه با اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی شناختی: جلسات مداخله ۲۰ دقیقه ­ای و روزی ۲ بار به صورت ۵ روز در هفته و حداقل ۸ هفته و در مجموع حدوداً ۸۰ جلسه
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل مقیاس یادگیری اولیه میلون مقیاس بهره رشدی و مقیاس رشد زبان رینل نسخه استاندار شده نروژ بود. تحلیل داده ­ها نشان داده است کودکانی که مداخله توجه اشتراکی دریافت کرده ­اند به طور معنی­ داری میزان توجه اشتراکی آنان در ارتباط با معلم و مربی­ شان و طول مدت توجه اشتراکی با مادرشان بیشتر شده است.

برنامه شناخت اجتماعی

هدف توانبخشی شناختی رشد نظریه ذهن با تمرکز بر مهارت­ هایی همچون توانایی آشنایی و دوستی با دیگران و ادراک و تقلید است. مواد و تصاویر مورد استفاده در این برنامه از مواد و تصاویر آزمون نظریه ذهن متفاوت است. در این برنامه از تصاویر برای آموزش نظریه ذهن استفاده شده است.

مطالعه اثر بخشی

• عنوان: برنامه تقویت شناخت اجتماعی مبتنی بر تئوری ذهن برای کودکان با اختلالات نافذ رشدی در سنین
• مدرسه: یک مطالعه باز برای بررسی اثربخشی
• گروه: هدف کودکان ١١-٨ ساله دارای اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی شناختی: ۲۱ هفته و هر هفته ۱ ساعت
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی مورد استفاده شامل آزمون نظریه ذهن و مقیاس رشد اجتماعی و اینلند بود. این پژوهش و تمرینات توانبخشی نشان داد که مداخله سبب ارتقاء نظریه ذهن کودکان شرکت کننده در پژوهش حاضر شده است.

آموزش نظریه ذهن در توانبخشی شناختی کودکان اوتیسم

در برنامه توانبخشی شناختی مداخله بر روی مهارت­ های نظریه ذهن تمرکز دارد و شامل مؤلفه ­هایی همچون گوش دادن به دیگران ادراک و تقلید، تمیز بین واقعیت و تصور و شناخت هیجانات شادی، خشم، ترس و ناراحتی است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تقویت تئوری ذهن در کودکان با اختلال اوتیسم: یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده
• گروه هدف: کودکان ۱۳-۸ ساله با اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی شناختی: ۱۶ جلسه یک و نیم ساعته هفتگی
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل آزمون نظریه ذهن، مقیاس آگاهی هیجانی کودکان و ابزار خود گزارش ­دهی همدلی بود. نتیجه این مطالعه و تمرینات توانبخشی نشان داد که آموزش نظریه ذهن سبب ارتقاء مهارت­ های نظریه ذهن کودکان شرکت کننده در مداخله شده است اما بر میزان همدلی گزارش شده توسط شرکت کنندگان و رفتار های اجتماعی گزارش شده توسط والدین آنان اثربخشی معنی­ داری نداشته است.

آموزش انعطاف ­پذیری شناختی

در این برنامه مؤلفه­ های کارکرد های اجرایی در تکالیفی درجه بندی شده مورد تقویت قرار می­ گیرند.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: برنامه تقویت حافظه فعال و انعطاف­ پذیری شناختی برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده
• گروه هدف: کودکان ۱۲ – ۸ ساله دارای اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی شناختی: ۶ هفته مداخله برای سه گروه

ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل تکلیف ضربه به بلوک­ ها، تکلیف چند محرک پیشین و مقیاس سنجش رفتاری کارکرد های اجرایی بود. نتایج این مطالعه و تمرینات توانبخشی نشان داد که کودکانی که مداخلات را کامل دریافت کرده ­اند بهبود معنی­ داری در انعطاف­ پذیری شناختی، حافظه کاری، توجه و مقیاس­ هایی که والدین پاسخ گفته بودند نشان دادند.

بهترین تمرین‌های توانبخشی شناختی برای کودکان اوتیستیک

توانبخشی شناختی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود توجه، حافظه، برنامه‌ریزی و مهارت‌های اجتماعی در کودکان اوتیستیک است. این تمرین‌ها بر اساس اصول روانشناسی شناختی طراحی شده‌اند و به کودک کمک می‌کنند تا ارتباط بهتری با محیط برقرار کند. در ادامه، برخی از بهترین تمرین‌های عملی را معرفی می‌کنیم که می‌توانید در خانه یا کلینیک انجام دهید.

1. بازی‌های تقویت توجه و تمرکز

پازل‌های تصویری: انتخاب پازل با قطعات کم و افزایش تدریجی سختی آن.

بازی «پیدا کردن تفاوت‌ها»: استفاده از تصاویر مشابه با چند تفاوت کوچک.

تمرین‌های شنیداری: گفتن دنباله‌ای از اعداد یا کلمات و درخواست تکرار از کودک.

2. بهبود حافظه کاری

بازی «چی گم شده؟»: قرار دادن چند شیء مقابل کودک، پوشاندن آن‌ها و پرسش درباره موارد موجود.

داستان‌گویی مرحله‌ای: گفتن داستان کوتاه و درخواست بازگویی آن با جزئیات.

استفاده از فلش‌کارت‌های آموزشی: تکرار تصاویر و کلمات برای تقویت یادگیری.

3. تقویت مهارت‌های اجتماعی و تئوری ذهن

بازی نقش‌آفرینی: استفاده از عروسک‌ها برای شبیه‌سازی موقعیت‌های اجتماعی.

تمرین تشخیص احساسات: نشان دادن تصاویر چهره‌های مختلف و پرسش درباره احساسات هرکدام.

گروه‌های بازی کوچک: تشویق کودک به مشارکت در بازی‌های دونفره با همسالان.

4. بهبود عملکردهای اجرایی

برنامه‌ریزی تصویری: استفاده از تصاویر برای نشان دادن مراحل انجام کارها (مثل مسواک زدن).

بازی‌های ساختنی: مانند لگو یا بلوک‌های چوبی برای تقویت برنامه‌ریزی و حل مسئله.

دستورالعمل‌های چندمرحله‌ای: دادن دستورات ساده و افزایش تدریجی پیچیدگی آن‌ها.

این تمرین‌ها نه‌تنها بر اساس اوتیسم و روانشناسی شناختی طراحی شده‌اند، بلکه در تحقیقات اخیر نیز تأثیر آن‌ها ثابت شده است. برای نتیجه‌گیری بهتر، تکرار و صبر کلیدی است. اگر کودک در انجام برخی تمرین‌ها مقاومت کرد، آن را به فعالیتی لذت‌بخش تبدیل کنید یا از مشاور متخصص کمک بگیرید.

منابع:

medrehab.sbmu.ac.ir

frontiersin.org

psychstudies.alzahra.ac.ir

brightonsa.org

سوالات متداول:

1-از چه سنی می‌توان تمرین‌های شناختی را شروع کرد؟
از 3 سالگی می‌توان تمرین‌های ساده را آغاز کرد، اما نوع و شدت تمرین‌ها باید با توجه به سطح رشد کودک تنظیم شود. بهترین کار مشورت با متخصص کاردرمانی برای برنامه‌ریزی شخصی‌سازی شده است.

2-آیا توانبخشی شناختی واقعاً برای کودکان اوتیسم مفید است؟
بله، تحقیقات نشان داده‌اند که توانبخشی شناختی می‌تواند به بهبود توجه، حافظه کاری و مهارت‌های اجتماعی در کودکان اوتیستیک کمک کند. این روش‌ها بر اساس اصول علمی طراحی شده‌اند و در بسیاری از موارد نتایج چشمگیری داشته‌اند.

درمان اختلال رفتاری در کودکان| دکتر برای مشکلات رفتاری| رفتاردرمانی دکتر صابر

اختلال رفتاری در کودکان، معمولا تا زمانی که کودک رفتاری خارج از محدوده سنی خود نشان نمی دهد برای پدر و مادر قابل تشخیص نمی باشد. البته رفتار هایی از جمله شیطنت یا بازی گوشی، نا فرمانی و… برای کودکان رفتاری طبیعی به حساب می آید اما اگر این رفتار ها بیش از حد تکرار شوند یا شدت آن ها به طور آزار دهنده ای زیاد باشد، اختلال رفتاری در کودکان محسوب شده و باید پدر و مادر به دنبال روش های درمانی برای آن باشید. اختلال رفتاری در کودکان انواع متفاوتی دارد که شایع ترین آن ها شامل لجبازی، ترس، دزدی، بیش فعالی، اوتیسم و انواع فوبیا ها است. مرکز رفتاردرمانی دکتر صابر تحت نظر بهترین دکتر برای مشکلات رفتاری با روش های متفاوت و نوین رفتاردرمانی نظیر سنسوری روم، بازی درمانی، گروه درمانی و …  به درمان اختلال رفتاری در کودکان و عملکرد اجتماعی آنان می پردازد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

تقویت مثبت در درمان اختلال رفتاری

مهم ترین چیزی که باید در مورد رفتار دانست، این است که یک فرد تقریباً همیشه یا در حال تلاش برای دسترسی به چیزی مطلوب است یا در حال اجتناب از چیزی نامطلوب به عبارتدیگر، اگر هیچ نتیجه ای برای درگیر شدن در یک رفتار وجود نداشته باشد، تداوم رفتار اتفاق نمی افتد. ممکن است باور این موضوع برایتان سخت باشد و بخواهید این نکته را به چالش بکشید؛ اما یک لحظه به این مطلب فکر کنید در تک تک کارهایی که در زندگی انجام می دهید یا می خواهید چیز خوبی را به دست بیاورید یا می خواهید از چیزی که دوست ندارید اجتناب کنید برای مثال به سرکار می روید تا پول به دست آورید و یک تفاوت ایجاد کنید. کسب نتایج مطلوب و از یک چیز بد مثل از دست دادن خانه و عدم توانایی در امرار معاش خانواده اجتناب کنید.اجتناب از نتایج نامطلوب خانه را تمیز می کنید تا بودن در آن لذت بخش باشد کسب نتایج مطلوب و یا با این کار می خواهید از بد قضاوت شدن توسط دوستان و یا عصبانی شدن همسرتان جلوگیری کنید اجتناب از نتایج نامطلوب وقتی سردرد دارید، آسپیرین میخورید تا احساس بهتری داشته باشید کسب نتایج مطلوب و درد را از بین ببرید دوری از نتایج نامطلوب. اگر چنین مفهومی برایتان عجیب به نظر می رسد – یا شاید هم به خاطر بیش از حد ساده بودن، آشنا باشد – یک دقیقه وقت بگذارید و به این فکر کنید چه کاری را انجام می دهید که نه منجر به چیزی خوب می شود نه منجر به دوری از چیزی بد. تقویت مثبت اشاره به تحکیم یک رفتار دارد که منجر به دسترسی به چیزی دارای اولویت یا فعالیتی همسو با رفتار می شود. تقویت مثبت کلید تداوم و افزایش یک رفتار مطلوب است؛ بنابراین وقتی شروع به آموزش مهارت ها برای درمان اختلال رفتاری در کودکان و رفتاردرمانی می کنیم، در واقع با تقویت مثبت و فوری شروع می کنیم در حالی که ایجاد دسترسی فوری به یک تقویت کننده ملموس مثلاً اسباب بازی ها، فعالیت ها، غذا ها برای هر واکنش مستقلی قطعاً جهت تقویت رفتار مؤثر است؛ اما همیشه عملی نیست. این که کدام پاسخ ها و چند وقت یکبار تقویت شوند بسته به یادگیرنده متفاوت است. اگر یادگیرنده نسبت به تشویقی که می شود واکنش خوبی نشان دهد، در این صورت می توانید برای هر گام تکلیف تشویق داشته باشید و از یک تقویت کننده ملموس برای زمانی استفاده کنید که یادگیرنده کل تمرین را به صورت موفق به اتمام می رساند؛ اما اگر یادگیرنده علاقه خود را از دست بدهد یا به راحتی دلسرد شود، ممکن است لازم باشد در طول فرایند انجام یک تکلیف دسترسی بیشتری به پاداش های ملموس یا استراحت های مختلف بدهید به همین صورت ممکن است یک سیستم ایجاد کنید که شامل امتیازها یا جایزه هایی باشد که یادگیرنده بتواند بعد از انجام هر گام مستقل به دست آورد. او می تواند از این امتیازات یا پاداش ها برای خرید آیتم هایی از یک لیست تقویت کننده استفاده کند.

نقش تقویت کننده

برای این که این امتیازات یا جایزه ها ارزشی مرتبط با هم داشته باشند باید در همان ابتدا سیستم درمان اختلال رفتاری در کودکان و رفتاردرمانی را برای یادگیرنده توضیح بدهید و همچنین به او نشان دهید چقدر سریع و راحت می تواند به آیتم های مورد علاقه اش از طریق دریافت بیشتر امتیازات و جایزه ها دست پیدا کند. به عبارت دیگر اطمینان حاصل کنید که یک سری آیتم در فهرست رفتاردرمانی وجود دارند که هزینه کمتری برای دیگران در بردارند و می توانند بعد از جمع کردن چند امتیاز یا جایزه کسب شوند؛ اما به یادگیرنده این امکان را نیز بدهید که دسترسی سریعی به آیتم های مورد علاقه اش پیدا کند؛ چون یادگیرنده باید مفهوم خودکنترلی و پس اندازکردن یا جمع کردن برای رسیدن به چیزی بزرگتر و تقویت این رفتار در آینده را فرابگیرد. زمانی که یاد گیرنده بتواند این مهارت را به صورت مستقل نشان دهد و به حدی از تسلط در آن برسد، می توانید نسبتاً شروع به ارائه متناوب و بافاصله تقویت کننده ها کنید برای مثال به جای ارائه تقویت کننده بعد از هر واکنش، درست می توانید این تقویت کننده را به صورت میانگین بعد از واکنش صحیح سوم ارائه کنید و همین طور ادامه دهید. هدف نهایی این است که بتوان آن رفتار را حفظ کرد برای مثال، نتیجه طبیعی کنار گذاشتن اسباب بازی ها و در جای مناسب قرار دادنشان این است که هر موقع که بخواهد می تواند آن ها را به راحتی پیدا کند؛ اما بعضی از یادگیرنده ها هرگز متوجه این نکته نمی شوند؛ چون پیامد طبیعی این مسئله شاید نتواند عملاً به عنوان تقویت کننده رفتار برای آن ها تلقی شوند مخصوصاً یادگیرنده ممکن است توجهی به پیامد طبیعی مرتبط با رفتارهای خاص نداشته باشد، مثلاً انجام به موقع یک کار یا رویداد یا گرفتن یک نمره. خوب برای این نوع یادگیرنده ها توصیه می شود که حداقل تقویت های با فواصل متوسط هنوز استفاده شوند تا یادگیرنده ارتباط خود را با مهارت های مورد نیاز به صورت کلی قطع نکند. واقعیت مسئله این است که اگر تقویت در هیچ سطحی ارائه نشود نه به صورت مقطعی نه به صورت طبیعی بعد از کل فرایند، رفتار های مطلوب در نهایت دیگر روی نخواهند داد، چون هیچ پاداشی به فرد مورد نظر برای مشارکت در یک رفتار داده نمی شود.

تقویت کننده مناسب در درمان

تقویت کننده ها بین افراد مختلف فرق دارند. چیزی که باعث تقویت رفتار من می شود شاید در مورد شما صدق نکند. هرگز فرض نکنید که تقویت کننده های خاصی قرار است برای تک تک یادگیرنده ها در رفتاردرمانی جواب بدهند مثلاً شکلات ها و خوراکی ها، استیکر ها و ستاره ها تشویق های کلامی. بلکه باید به یادگیرنده برای دستیابی بین دو یا چند آیتم یا فعالیتی که دوست دارد حق انتخاب بدهید. مواردی که به عنوان تقویت کننده رفتار انتخاب شده اند نباید در زمان های دیگری از روز به فرد داده شوند؛ چون باعث می شود دیگر فرد انگیزه ای برای رسیدن به آن نداشته باشد و رفتار مثبت خود را تکرار نکند همچنین باید به یاد داشته باشید که اولویت ها و انگیزه ها در طول زمان تغییر می کنند. به همین خاطر چیزی که ممکن است امروز تقویت کننده باشد فردا یا حتی یک ساعت بعد دیگر تقویت کننده. نباشند؛ بنابراین وقتی با یادگیرنده ها کار می کنید باید هر از گاهی اولویت و انگیزه فرد را دوباره ارزیابی کنید تا مطمئن شوید همچنان از تقویت کننده های مؤثری استفاده می کنید. تقویت کننده جفتی در کنار تشویق در کل، توصیه می شود که تشویق خود را با دادن یک تقویت کننده همراه یا جفت کنید تا این تشویق بتواند به عنوان تابعی از یک تقویت کننده شرطی عمل کند. این مسئله زمانی مفید خواهد بود که شما دسترسی گاه وبی گاه به تقویت کننده های ملموس ایجاد کنید؛ چون این تشویق می تواند به حفظ پاسخ کمک کند. بعلاوه، یادگیرنده احتمالاً تشویق را از دیگران نیز در محیطش دریافت می کند و این یک نمونه از چیزیست که ما امید داریم به عنوان یک تقویت کننده طبیعی روی بدهد. تقویت کننده ها باید مؤثر باشند. مهم ترین بخش اطلاعاتی که می توانید از این مطلب کسب کنید این است که به یاد داشته باشید همیشه باید یک سیستم تقویت کننده برای تک تک درس های این راهنما ارائه کنید. بدون تقویت، درس ها نمی توانند مؤثر باشند! تقویت کننده ها می توانند پیامد طبیعی باشند یا ممکن است نیاز باشد روی آن ها کار کنید. به یاد داشته باشید که اگر درسی مؤثر نباشد، اولین چیزی که باید بررسی کنید سیستم تقویت کننده است. اگر رفتارهای مطلوب تقویت نمی شوند در یکی از این عوامل اشکال وجود دارد: ۱: پاداشی که می دهید عملاً یک تقویت کننده محسوب نمی شود و باید اولویت یادگیرنده را دوباره بررسی کنید؛ ۲: اجازه دسترسی آزادانه به تقویت کننده را در طول زمان های دیگر روز نیز می دهید؛ بنابراین هیچ انگیزه ای برای به دستآوردن آن وجود ندارد؛ ۳: یادگیرنده از تقویت کننده خسته شده یعنی زیاد استفاده شده و یادگیرنده نیاز دارد که تقویت کننده های دیگری داشته باشد؛ ۴: به صورت کافی تقویت کننده را در اختیار یادگیرنده قرار نمی دهید و بنابراین لازم است از حالت ارائه گاه و بی گاه به ارائه پیوسته بروید؛ و یا  ۵: تقویت کننده را بلافاصله بعد از واکنش صحیح/ مستقل ارائه نمی کنید تأخیر در ارائه تقویت کننده می تواند منجر به کاهش اثر بخشی تقویت شود.

راهنمایی ها برای درمان اختلال رفتاری

راهنمایی یعنی ارائه کمک به یادگیرنده برای ایجاد یک پاسخ صحیح نکات سرنخ ها و یادآور ها و درمان اختلال رفتاری کودکان و رفتاردرمانی مثال هایی از این نوع اند. راهنمایی های زیادی وجود دارند که می توانند در زمان آموزش مهارت های عملکرد اجرایی به کار روند. انواع راهنمایی ها به کار می روند و می توانند در زمان ABA یک سری راهنمایی های سنتی وجود دارند که در مداخلات مبتنی بر آموزش مهارت های این کتاب مفید واقع شوند؛ اما محدود به این موارد نیستند و عبارتند از: کاملاً فیزیکی: ارائه راهنمایی آرام دست روی دست برای تکمیل کردن پاسخ، جزئی فیزیکی: ارائه راهنمایی آرام جزئی برای تکمیل کردن پاسخ، الگو: نشان دادن به یادگیرنده برای چگونگی انجام یک رفتار، حالت بدن: اشاره کردن یا حرکت دادن چشم به طرف جواب چرا اگه دستت به « انعکاسی کامل: ارائه یک الگوی کلامی برای یادگیرنده جهت تکرار، انعکاسی جزئی: ارائه یک قسمت از جواب کلامی.

درمان اوتیسم و واقعیت مجازی

در حال حاضر، هیچ درمان قطعی ای برای بهبود اختلال اوتیسم وجود ندارد، اما روش های درمانی زیادی برای درمان کودکان خردسال ایجاد و مورد مطالعه قرار گرفته است. این روش های درمانی احتمال دارد علائم را کاهش دهند، توانایی شناختی و مهارت های زندگی روزانه کودک را بهبود دهند و مهارت او را برای عملکرد و مشارکت در جامعه به حداکثر برسانند. آنچه در درمان اوتیسم اهمیت خاصی دارد، شروع زود هنگام و به موقع درمان است که می‌ توان آن را درصورت تشخیص دقیق و مشاهده تأخیرات رشدی در کودک آغاز کرد. بهترین دکتر تشخیص اوتیسم در کودکان یعنی دکتر صابر در مرکز اوتیسم تهران با ارائه روش های درمانی نوین به درمان اوتیسم و واقعیت مجازی می پردازد.

واقعیت مجازی و درمان اوتیسم

در طول سالیان، فناوری برای ایجاد محیطی فراگیرتر برای کاربران بهبود یافته است. یکی از روند های محبوب ‌تر در فناوری، استفاده از واقعیت مجازی است. اگر چه معمولا برای اهداف بازی استفاده می ‌شود، متخصصان نیز راه ‌هایی برای استفاده از VR برای اهداف درمانی پیدا کرده‌ اند. در ابتدا، VR علاوه بر مشاوره برای درمان مواجهه برای فوبیا و تروما استفاده می ‌شد. اکنون، VR به روش ‌های دیگر، مانند آموزش پرواز و تمرین برای جراحی‌ ها گسترش یافته است. روانشناسان همچنین راه‌ های دیگری را که VR می ‌تواند برای درمان، به ویژه برای افراد مبتلا به اوتیسم استفاده شود، بررسی کرده‌ اند. واقعیت مجازی ابزاری مؤثر برای درمان اختلال طیف اوتیسم است که محیط‌ های امن و کنترل‌ شده‌ ای را برای توسعه مهارت‌ های اجتماعی، ارتباطی و زندگی روزمره فراهم می‌ کند. با شبیه ‌سازی سناریو های دنیای واقعی مانند مصاحبه‌ های شغلی یا محیط ‌های شلوغ، VR به افراد مبتلا به اوتیسم اجازه می ‌دهد تا مهارت ‌ها را با سرعت خود تمرین کنند، ورودی حسی را مدیریت کنند و بازخورد فوری دریافت کنند که انتقال مهارت به دنیای واقعی را تقویت می ‌کند. درمان VR قابل انطباق است، می ‌تواند شخصی ‌سازی شود و برای کاربران با هر سطح تجربه با فناوری VR قابل دسترسی است. همگرایی هوش مصنوعی و واقعیت مجازی می ‌تواند مسیر های تحول‌ آفرینی را در مداخلات اوتیسم باز کند و محیط‌ های درمانی بسیار شخصی ‌سازی شده و پویا را فراهم آور د. VR به لطف قابلیت‌ های غوطه ‌ورکننده خود، به افراد دارای اوتیسم اجازه می ‌دهد تا مهارت ‌های اجتماعی و زندگی روزمره ضروری را در زمینه ‌های تعاملی و کنترل ‌شده تمرین کنند که می‌ تواند به کاهش سطح اضطراب معمول در افراد در این موقعیت‌ ها کمک کند. در همین حال، افزودن هوش مصنوعی، قابلیت انطباق و شخصی ‌سازی این تجربیات را با اجازه دادن به تنظیمات در پاسخ به رفتار و وضعیت عاطفی کاربر، تقویت می ‌کند و امکان انجام آموزش ‌هایی را فراهم می ‌آورد که می ‌تواند متغیر های داخلی فرد را که معمولا می ‌تواند مانعی در طول مراحل یادگیری باشد، کنترل کند. یافته‌ های ما نشان می ‌دهد که هر دو نوع مداخله زمان اکتساب یکسانی برای تشخیص احساسات اولیه داشتند. با این حال، برای استفاده از احساسات اولیه و ثانویه، گروهی که از VR استفاده می ‌کردند، زمان اکتساب کوتاه‌ تری را نشان دادند. این یافته‌ ها همراه با داده‌ های اولیه قبلی نشان می‌ دهد که VR می ‌تواند یک روش امیدوار کننده، پویا و مؤثر برای حمایت از مهارت ‌های اجتماعی اساسی و پیچیده این افراد باشد.

برنامه آموزش شناخت اجتماعی در درمان اوتیسم

برنامه درمان اوتیسم شامل سناریو های اجتماعی نزدیک به زندگی واقعی کودکان است که در فضای مجازی سه بعدی فرصت­ های پویا و واقعی را برای درگیر شدن، تمرین کردن و دریافت بازخورد های فوری برای شرکت کنندگان فراهم می ­آورد.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تقویت شناخت اجتماعی با استفاده از واقعیت مجازی برای کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا
• گروه هدف: کودکان ۱۶-۷ ساله با اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: ۱۰ جلسه یک ساعته به مدت ۵ هفته
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل آزمون­ های نسخه دوم بازشناسی هیجانات چهره نپسی، انتساب اجتماعی، توجه و کار کرد اجرایی بود. نتایج این پژوهش که توسط دکتر تشخیص اوتیسم انجام شد، نشان داد که آموزش شناخت اجتماعی با استفاده از واقعیت مجازی سبب بهبود بازشناسی هیجانی، انتساب اجتماعی و کارکرد های اجتماعی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم می­ شود.

برنامه سیستم همه جانبه در درمان اوتیسم

این مداخله در درمان اوتیسم با دو هدف بروزرسانی موقعیت اجتماعی با توجه به حالت هیجانی کودک که توسط دوربین نصب شده بر روی کامپیوتر ثبت می­ شود و تأیید خودکار رفتار های اجتماعی مناسب با موقعیت کودک برای آموزش مهارت­ های هیجانی طراحی شده است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: طراحی و پیاده­ سازی یک برنامه واقعیت مجازی برای ارتقاء مهارت­ های هیجانی کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم
• گروه هدف: کودکان ۷۱۲ ساله با اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: این برنامه کامپیوتری در ۳ سطح به کودک ارائه شد.
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل اسکریپت­ های هیجانی بود نتایج این مطالعه نشان داد که مداخله مورد نظر سبب بهبود صلاحیت هیجانی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم شده است.

برنامه سیپات برای درمان کودکان اوتیسم

در برنامه سیپات تکالیفی جهت ارتقاء انواع توجه از جمله چهار عملکرد اصلی توجه یعنی توجه پایدار، توجه انتخابی-فضایی، توجه کارکردی و توجه جهت­ یابی ارائه شده است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تقویت توجه در اوتیسم به عنوان یک رویکرد بالقوه برای بهبود عملکرد تحصیلی: یک مطالعه اولیه مبتنی بر مدرسه
• گروه هدف: کودکان ۱۰-۶ ساله مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: ۸ هفته و هر هفته ۲ جلسه
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل نمره گذاری اختلالات طیف اوتیسم کودکی، ماتریس ­های پیشرونده ریون، ارزیابی تحصیلی و مصاحبه نیمه ساختار یافته بود. کودکانی که در گروه آموزش توجه بودند، بهبود در مهارت­ های تحصیلی و شناختی و کودکان گروه بازی­ های کامپیوتری عادی تنها بهبود در رفتار را نشان دادند

برنامه ارتقاء شناختی در درمان اوتیسم کودکان

این درمان اوتیسم یک رویکرد جامع و تحولی به ترمیم نقایص شناخت اجتماعی و غیر اجتماعی است که در اصل برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی تدوین و طراحی شده است و هدفش تسهیل رشد اجتماعی شناختی بزرگسالان با علائم اختلالات طیف اوتیسم است.

مطالعه اثر بخشی

• عنوان: درمان ارتقاء شناختی برای بزرگسالان با اختلالات طیف اوتیسم نتیجه یک کارآزمایی بالینی ۱۸ ماهه
• گروه هدف: بزرگسالان با اختلالات طیف اوتیسم دارای توانایی کلامی
• مدت دوره توانبخشی: ۱۸ ماه و ۴۵ جلسه گروهی و در مجموع ۶۰ ساعت
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل مجموعه آزمون­ های شناخت کلی ماتریکس و آزمون هوش هیجانی مایر-سولوی-کاروس بود. نتایج نشان داد که ارائه ۱۸ ماهه مداخله، سبب بهبود معنی­ دار مهارت­ های شناختی – هیجانی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم شده است.

برنامه آموزش انعطاف­ پذیری شناختی در درمان اوتیسم

این مداخله شامل بازی­ ها و فعالیت­ های حرکتی برای ارتقاء انعطاف ­پذیری شناختی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: مداخلات انعطاف­ پذیری شناختی در بین کودکان با اختلال اوتیسم: یک مطالعه طولی
• گروه هدف: کودکان ۱۱-۵ ساله با اختلالات طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: ۲۱ جلسه هفتگی و هر جلسه ۲۰ دقیقه
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل آزمون کارت­ های ویسکانسین، مصاحبه تشخیصی اوتیسم و ماتریس پیشرونده ریون بود. نتایج این مطالعه نشان داد که مداخله سبب ارتقاء انعطاف­ پذیری شناختی و کاهش علائم اختلالات طیف اوتیسم در کودکان شده است.

برنامه پرشیا در درمان اوتیسم

برنامه پرشیا در درمان اوتیسم با تأکید بر بازشناسی هیجانات براساس اجزاء صورت، موقعیت­ ها و آموزش تئوری ذهن طراحی شده است. تکالیف این برنامه مبتنی بر ابعاد مختلف هیجان و شناخت اجتماعی طراحی شده است. این برنامه توانایی­ های هیجانی و حالات ذهنی کودکان دارای اختلال اوتیسم را به صورت طبقه­ بندی شده تقویت می­ کند.

مطالعه اثربخشی اول

• عنوان: بررسی اثر بخشی توانبخشی شناختی بر بهبود تشخیص حالات هیجانی در کودکان دارای اوتیسم با عملکرد بالا
• گروه هدف: کودکان ۶۹ سال دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا
• مدت دوره توانبخشی: ۱۴ جلسه یک روز در میان سه بار در هفته
• ارزیابی و اثر بخشی: نسخه اصلاح شده بازشناسی چهره بنتون، بهترین دکتر تشخیص اوتیسم، برای ارزیابی استفاده شد نتایج این پژوهش نشان داد که پس از انجام مداخله مهارت­ های تشخیص حالات هیجان به نحو بارزی در کودکان اوتیسم با عملکرد بالا بهبود می­ یابد.

مطالعه اثربخشی دوم

• عنوان: بررسی تأثیر توانبخشی شناختی بر ترمیم توانایی شناخت اجتماعی کودکان اوتیسم با عملکرد بالا
• گروه هدف: کودکان ۶۹ سال دارای اوتیسم با عملکرد بالا
• مدت دوره توانبخشی: ۱۴ جلسه یک روز در میان سه بار در هفته
• ارزیابی و توانبخشی: آزمون­ های باور کاذب سالی-آن، ذهن خوانی از طریق تصاویر چشم و آزمون ذهن­ خوانی تماشاچی برای ارزیابی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می ­دهد با مداخله کوتاه مدت و فشرده امکان ترمیم توانایی تئوری ذهن در کودکان دارای اختلال اوتیسم وجود دارد.

نتیجه‌گیری:
دکتر صابر، متخصص حوزه اوتیسم و فناوری‌های نوین درمانی، معتقد است که واقعیت مجازی (VR) انقلابی در درمان اوتیسم ایجاد کرده است. این فناوری با ایجاد محیط‌های کنترل‌شده و ایمن، به کودکان اوتیستیک کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی، شناختی و حسی خود را تقویت کنند. هرچند VR نمی‌تواند جایگزین درمان‌های سنتی شود، اما به عنوان ابزاری مکمل و امیدبخش، مسیر جدیدی در توانبخشی این کودکان گشوده است. به گفته دکتر صابر، آینده درمان اوتیسم در ترکیب هوشمندانه فناوری با مداخلات شخصی‌سازی‌شده نهفته است.

منابع:

frontiersin.org

autism.org

pmc.ncbi.nlm.nih.gov

autismspectrumnews.org

سوالات متداول:

1-آیا واقعیت مجازی برای همه کودکان اوتیستیک مناسب است؟
خیر، این روش بیشتر برای کودکانی مناسب است که تحمل هدست VR را داشته و به محرک‌های بصری حساسیت شدید ندارند. بهتر است ابتدا با یک متخصص مشورت کنید.

2- از چه سنی می‌توان از VR برای کودک اوتیستیک استفاده کرد؟
معمولاً از 6 سالگی به بعد، اما برای کودکان کوچکتر باید از برنامه‌های بسیار کوتاه (5-10 دقیقه) و تحت نظارت دقیق استفاده شود.

دکتر بیش فعالی و spect| بهترین دکتر برای تشخیص بیش فعالی در کودکان| دکتر صابر

بیش فعالی از انواع اختلالات کودکانی می باشد که به خدمات روانشناسی و کاردرمانی به صورت همزمان احتیاج دارند. دکتر بیش فعالی و spect با تشخیص نشانه های کودک و علائم بیش فعالی و همچنین تعیین میزان نقص توجه و تکانشگری او می تواند بهترین برنامه درمانی را برای کودک بیش فعال در نظر بگیرد. استفاده صحیح از روش های درمانی همچون بازی درمانی و رفتاردرمانی برای آموزش نحوه کنترل خود در کنار ماساژ درمانی و افزایش تحمل و خود کنترلی در کودکان بیش فعال به آن ها کمک می کند تا ارتباط مناسب تری را با خانواده و دوستان خود ایجاد نمایند. دکتر صابر، بهترین دکتر برای تشخیص بیش فعالی در کودکان، در دو شعبه غرب و شرق تهران به درمان کودکان بیش فعال و مشکلات کمبود توجه در کودکان می پردازد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

تصویربرداری از مغز با spect

با استفاده از تصویربرداری با انتشار پوزیترون (پت) می‌ توان اطلاعاتی را در مورد سوخت‌ و ساز گلوکز مغز فراهم نمود. به‌ عنوان مثال در اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی، سوخت‌ و ساز گلوکز مغزی تقریباً ۸ درصد پایین‌ تر از افراد سالم است. در کنار تصویربرداری با انتشار پوزیترون، تصویربرداری و انتشار تک فوتون (spect) اندازه‌ گیری مستقیمی از جریان خون مغزی فراهم می‌ کند که از جریان خون منطقه‌ ای مغز استنباط می‌ شود. بنابراین spect مقیاسی از فعالیت عروقی است در صورتی ‌که پِت یک اندازه‌ گیری جریان خون منطقه‌ ای وابسته به فعالیت عصبی است. نتایج مطالعات پت و spect ممکن است به ‌خاطر این تفاوت در نحوه استحصال، مستقیماً قابل مقایسه نباشد. مطالعه با spect نشان داده است کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی، جریان خون کمتری در ماده‌ سفید نواحی پیشانی دارند. این یافته با نقص کارکرد های قطعة پیشانی و رفتارهای مرتبط با این نقص در کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی هم­خوان است.

تحقیقات تصویربرداری مغز در اختلال بیش فعالی

امروزه امکان مشاهده چگونگی پردازش واج‌ ها، لغات و جملات توسط مغز فراهم شده ‌است. تحقیقات تصویربرداری عصبی در اختلال بیش فعالی، سه ساختار در نیمکره چپ که در خواندن درگیر هستند را مشخص کرده‌ اند. ساختار قدامی که شامل شکنج پیشانی تحتانی است و در تجزیه ‌و تحلیل لغت و تلفظ نقش دارد. ساختار دوم، محل تلاقی قطعه آهیانه‌ ای و گیجگاهی است و در تجزیه‌ و تحلیل لغات درگیر است و نظام سوم در ناحیه گیجگاهی پس سری است و تشخیص سریع و روان لغات را انجام می‌ دهد. در کودکان دارای اختلال خواندن ناحیه تلاقی قطعه پس سری و گیجگاهی دچار آسیب می‌ گردد. این ناحیه در پردازش­ های سریع و خودکار نوشته‌ ها نقش دارد و در پیدا کردن لغت که کودکان نارساخوان مختل است، نقش دارد. یک مطالعة طولی مهارت خواندن را با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی، از پنج سالگی تا ۲۲٫۵ سالگی بررسی کرده ‌است. در این مطالعه سه گروه با توانایی خواندن متفاوت، گروه طبیعی، گروه خواننده‌ های دقیق ولی غیر سریع و گروه خواننده‌ های کاملاً ضعیف، شرکت داده شدند. در شناسایی دو کلمه بدون آهنگ خواننده­ های دقیق اما نه سریع، آشفتگی در نظام خواندن خلفی، نه نظام قدامی نیمکره چپ را نشان دادند. خواننده‌ های ضعیف، آشفتگی در نظام خواندن خلفی را نشان داده و در خواننده‌ های طبیعی، فعالیت نظام‌ های خلفی با نظام‌ های قدامی همبسته هستند.فعالیت دو طرفه نواحی پیشانی بیماران با توانایی خواندن ضعیف، نشانده دهنده این است که زمانی‌ که فرد تلاش می‌ کند لغاتی که خودکار نیستند را بخواند، حافظه شروع به ‌کار می‌ کند و بنابراین به منابع شناختی اضافی نیاز دارد. خواننده های دقیق و غیر سریع، بیشتر به خواننده‌ های طبیعی شبیه هستند و انواع مشابهی از ارتباط نظام‌ های خواندن خلفی و پیشانی را در نیمکره چپ نشان می‌ دهند. تاریخچه این سه خواننده نشان می‌ دهد که خواننده‌ های ضعیف‌ تر، وضعیت تحصیلی ضعیف‌ تر و وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین‌ تر و وسایل کمک آموزشی و آموزش خصوصی کمتری را دریافت داشته‌ اند. در مقابل، خواننده‌ های دقیق اما غیر سریع، ضریب هوشی نسبتاً بالاتر، موقعیت اقتصادی اجتماعی بالاتر و محیط خانه حمایت‌گر تری را در مقایسه با خواننده‌ های ضعیف نشان می‌ دهند. این یافته‌ ها با آن دسته از مطالعات ژنتیک معتقدند محیط خانه با ضریب هوشی بالاتر و توانایی خواندن بهتر مرتبط می‌ شود، هماهنگ هستند.

یافته های تصویربرداری در اختلال بیش فعالی

یافته‌ های تصویربرداری شواهدی فراهم نموده است که در اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی اندازة بخش خلفی جسم پینه‌ ای کوچک‌ تر است. در کودک دارای اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی که به متیل فندیت پاسخ نمی‌ دهند اما به دسیپرامین یا ایمی­پرامین پاسخ می‌ دهند، اندازة اسپلنیوم جسم پینه‌ ای در مقایسه با کودکانی که به متیل فندیت پاسخ می‌ دهند یا گروه کنترل، کوچک‌ تر است. این نتایج نشان می ­دهد که پاسخ دارویی ممکن است به ‌وسیله نواحی خلفی مغز میانجی‌ گری شود. تصویربرداری تشدید مغناطیسی ساختاری نشان داده است که کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی در مقایسه با کودکان سالم نواحی پیشانی کوچک‌ تری از نظر حجم دارند. این تفاوت در نیمکره راست بارزتر است. این کاهش حجم درباره ماده سفید مغزی نیز در قطعه پیشانی راست، مشهود است. علاوه‌بر این، هسته دمدار، از هسته‌ های قاعده‌ ای نیز از نظر حجم به اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی کوچک‌ تر است. آسیب هسته دمدار موجب بروز علایم نقص توجه و بیش‌ فعالی می‌ شود. هسته دمدار راست در اختلال نقض توجه و بیش‌ فعالی، کوچک‌ تر از حد معمول و هم‌ اندازه هسته دمدار چپ است، در حالی‌ که در افراد سالم، حجم هسته دمدار راست نسبت‌ به چپ بزرگ‌ تر است. حجم هسته دمدار سمت چپ در نمونه‌ های اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی پس ‌از درمان با متیل فندیت کوچک‌ تر می‌ شود. علاوه ‌بر این شکنج کمربندی قدامی در کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی کوچک‌ تر از گروه سالم است. این یافته مهمی است، زیرا شکنج کمربندی قدامی، ساختاری است که به ‌نظر می‌ آید برای توجه پایدار و نیز آگاهی از راه‌ حل‌ های موفق یا ناموفق برای یک مشکل (پایش خطا) مورد استفاده است.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی و تشخیص دکتر بیش فعالی

با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی سه ‌بعدی بر روی زیرگروه‌ های اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی می‌ توان اطلاعات بیشتری درباره پایه‌ های عصبی رشدی این بیماری به دست آورد. محققان نواحی مغزی درگیر در انواع اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی را مطرح کرده‌ اند. در نوع مرکب، نواحی قدامی دخیل در تعدیل حرکتی درگیر هستند، در حالی ‌که در نوع بی‌ توجهی نواحی مرکزی و خلفی دخیل در توجه درگیر هستند. نتایج تصویربرداری تشدید مغناطیسی در میان گروه‌ های اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی ممکن است تفاوت‌ های آناتومیک را به بهترین شکل نشان دهد. از آنجایی ‌که عملکرد برخاسته از ساختار است، اگر تفاوت‌ هایی در رفتار زیرگروه‌ ها مشاهده شود، احتمال وجود این تفاوت‌ ها از لحاظ ساختاری نیز وجود دارد. به ‌علاوه، یافته‌ ای که بیان می‌ کند زیرگروه‌ های اختلال نقص توجه و بیش فعالی به ‌طور متفاوتی به درمان پاسخ به درمان پاسخ می‌ دهند، نشان می‌ دهد که ممکن است ساز و کارهای متفاوت مغزی در ظروف زیرگروه‌ ها درگیر باشند. در افراد دارای اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی، تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی فعالیت کمتری را در نواحی پشتی- طرفی قطعه‌ های پیشانی در شکنج کمربندی قدامی نشان می‌ دهند. تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی در اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی به‌ طور مقدماتی بر بررسی ساختارهای مغزی دخیل در کنترل مهاری متمرکز بوده ‌است. این مطالعات نشان داده‌ اند که جوانان سالم، قشر پیش پیشانی پشتی- طرفی راست را در تکالیف محال، به ویژه برای عملکرد های مهاری موفق به‌ کار می‌ برند. قشر کمربندی قدامی نیز علاوه ‌بر اینکه در مهار موفق درگیر است، در بازداری ­های ناموفق نیز قویاً درگیر می‌ شود. کودکان سالم، در مقایسه با کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی بعد مهارهای ناموفق، فعالیت بیشتری در شکنج کمربندی قدامی یا قشر کمربندی پشتی نشان می‌ دهند.

اوتیسم و حافظه کودکان

کودکان مبتلا به اوتیسم مشکلات متعددی در برقراری ارتباطات اجتماعی دارند، اما مطالعات اخیر نشان می دهد آن ها در حیطه حافظه و یادآوری هم مشکل دارند. همچنین محققان به این نتیجه رسیدند کودکان سن مدرسه مبتلا به اوتیسم در مقایسه با سایر هم سن و سالان خود، در مدیریت وظایف حافظه، مشکل بیشتری دارند. آن ها غالبا به سختی چهره‌ ها را به یاد می‌ آوردند و همچنین در یاد آوری کلمات و برخی دیگر از اطلاعات نیز با مشکل مواجه اند. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با ارائه بهترین خدمات در حیطه اوتیسم و حافظه کودکان، کاردرمانی ذهنی اوتیسم، روش های تقویت حافظه کوتاه مدت و بلند مدت، به این کودکان کمک می کند.

ارتباط اوتیسم و حافظه کودکان

حافظه افراد دارای اختلال اوتیسم و روش های درمان اوتیسم به خصوص کاردرمانی ذهنی اوتیسم به طور وسیعی مورد مطالعه قرار گرفته است. این مطالعات توسط تحقیقات اولیه که اوتیسم را به یاد زدودگی پیوند داد، شروع شده است. این مقایسه توسط تحقیقات کالبدشناسی اعصاب حمایت شده است به خاطر شهرت اخیر تئوری آمیگدال اوتیسم، علاقه تازه‌ ای را به خود جلب کرده است. شباهت‌ ها و مقایسه‌ های مطرح‌ شده در سطح عصب‌ شناختی قابل بحث است. بیماران مبتلا به یاد زدودگی به صورت بارز سه الگوی اختلال را نشان می‌ دهند: حافظه فوری و کوتاه مدت سالم و نقص در حافظه بلندمدت، کاهش اثر تقدم در مقابل اثر تأخر طبیعی و منحنی یادگیری ثابت. اثر تقدم یعنی یادآوری بهتر اطلاعات مقدم که به دلیل انتقال اطلاعات به حافظه بلندمدت است و اثر تأخر مربوط به یادآوری اطلاعات پایانی به دلیل قرارگیری در حافظه کوتاه مدت است. این فرض مطرح شده که الگوی مشابهی در اختلال اوتیسم نیز وجود دارد.

رابطه بین اوتیسم و حافظه کودکان، به ویژه عملکرد های حافظه در رابطه با اختلال طیف اوتیسم، یک موضوع تحقیقاتی در حال انجام است. اوتیسم یک اختلال رشد عصبی است که با اختلالات ارتباطی و تعامل اجتماعی، همراه با الگو های رفتاری محدود و تکراری مشخص می ‌شود. در این نوشته، کلمه اوتیسم برای اشاره به کل شرایط در طیف اوتیسم استفاده می ‌شود که غیر معمول نیستند. اوتیسم می ‌تواند حافظه را به روش ‌های پیچیده و متنوعی تحت تأثیر قرار دهد، با نقاط قوت و چالش ‌هایی که بسته به فرد، متفاوت است. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال اوتیسم حافظه معنایی قوی از خود نشان می ‌دهند و در به خاطر سپردن حقایق، جزئیات یا زمینه ‌های خاص مورد علاقه، برتری دارند در حالی که حافظه اپیزودیک ( به خاطر سپردن تجربیات شخصی، به ویژه تجربیات اجتماعی یا عاطفی) ممکن است دشوارتر باشد. حافظه کاری که شامل نگهداری و دست کاری اطلاعات کوتاه مدت است، نیز می‌ تواند ضعیف‌ تر باشد، به ویژه برای کارهای کلامی. در مقابل، حافظه بصری و طوطی ‌وار اغلب نقاط قوت هستند و برخی افراد را قادر می ‌سازند تا الگوها، تاریخ‌ ها یا توالی ‌ها را با دقت بالا به خاطر بسپارند. این تفاوت ‌های حافظه می ‌تواند بر زندگی روزمره، یادگیری و تعاملات اجتماعی تأثیر بگذارد، اما در سراسر طیف اوتیسم به طور گسترده ‌ای متفاوت است. چندین مطالعه گزارش کرده‌ اند که کودکان مبتلا به اوتیسم در حافظه توالی‌ های بصری که مشابه موارد گزارش شده برای حافظه شنیداری هستند، نقص نشان می ‌دهند، با این حال، برخی دیگر حافظه بصری کافی برای تصاویر اشیاء رایج که به صورت تصادفی یا متوالی چیده شده ‌اند را گزارش کرده‌ اند. به طور مداوم گزارش شده است که کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم در به خاطر سپردن چهره ‌هایی که قبلا دیده ‌اند مشکل دارند که محرک ‌های بسیار پیچیده‌ ای در نظر گرفته می ‌شوند و برای یاد آوری بهینه به تشکیل یک نمونه اولیه یا استراتژی سازمانی خاص متکی هستند. کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب چالش ‌های حافظه را تجربه می‌ کنند، به ویژه در کارهایی که شامل چهره‌ ها، اطلاعات غیر اجتماعی و حافظه کاری است. با این حال، نقاط قوت و ضعف حافظه آن ها می ‌تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد، به طوری که برخی از افراد حافظه طوطی ‌وار استثنایی یا عملکرد قوی در انواع خاصی از وظایف حافظه از خود نشان می ‌دهند.

علائم نقص در حافظه کودکان اوتیسم

در پاراگراف‌ های آغازین مقاله اثرگذار کانر که در آن اختلال اوتیسم توصیف شده بود، حافظه فوق‌ العاده بالای کودکان مطرح شده بود. مخصوصاً در مورد توانایی بالای آ‌‌ن‌ ها در از بر خواندن لیست‌ های طولانی موضوعات یا مطالب. محققان تجربی این مشاهدات را تأیید کرده‌ اند. کودکان دارای اختلال اوتیسم در تکرار زنجیره کلمات و حافظه دیداری مانند گروه کنترل (از نظر سن عقلی) عمل می‌ کنند. نکته دیگر مقایسه (شباهت) اوتیسم – یادزدودگی در اثر تقدم و تأخر است. در یادگیری کلمات، اثر تقدم نسبت به اثر تأخر در اختلال اوتیسم ضعیف‌ تر است. این الگو از ویژگی‌ های افراد مبتلا به یاد زدودگی به شمار می‌ آید. حتی اگر در یادگیری از جملاتی استفاده شود که قسمت ابتدایی آن معنادار و قسمت بعدی آن بی‌ معنی است، کودکان دارای اختلال اوتیسم تحت این شرایط نیز اثر تأخر قوی و اثر تقدم ضعیف نشان می‌ دهند. چرا که اثر تأخر صرفاً به ساز و کارهای شنیداری متکی است، در حالی که یادآوری قسمت اول یک لیست مستلزم پردازش و رمزگردانی بعدی است. اثر تقدم کمتر رشد یافته در اختلال اوتیسم ممکن است به خاطر آسیب‌ های سازمان‌ دهی و رمز گردانی ثانویه باشد تا نقایص حافظه موضوعی. برتری در یادآوری موارد معنی دار نسبت به بی‌ معنی که معمولاً در افراد عادی دیده می‌ شود، در افراد دارای اختلال اوتیسم وجود ندارد. یعنی افراد دارای اختلال اوتیسم از نشانه‌ های معنایی و نحوی که به دیگران در یادآوری مطالب کمک می‌ کند، استفاده نمی‌ کنند. به عنوان مثال، در کودکان دارای اختلال اوتیسم میزان یادآوری جمله‌ های معنادار و جمله‌ های بی‌ معنی یکسان است. مطالعات اخیر درباره روش های درمان اوتیسم نشان دادند که کودکان دارای اختلال اوتیسم در استفاده از نشانه‌ های معنایی در یادآوری ناتوان نیستند، اما به نظر می‌ رسد در عمل نمی‌ توانند از این توانایی استفاده کنند و از این راهبرد به صورت خودکار استفاده نمی‌ کنند. با این وجود گروهی دیگر از محققین این نتایج را به دست نیاوردند و نشان دادند که کودکان دارای اختلال اوتیسم جملات معنی‌ دار را بهتر از لیست کلمات بی‌ معنی به یاد می‌ آوردند، اگرچه به نظر می‌ رسد کودکان دارای اختلال اوتیسم در یادآوری از معانی استفاده می‌ کنند، به طور قابل توجهی از گروه کنترل، عقب‌ ماندگان ذهنی و کودکان معمولی، عملکرد ضعیف‌ تری دارند. مطالعات دیگر کاردرمانی ذهنی اوتیسم این الگو را تکرار کردند و نشان دادند که یادآوری لیست کلمات مرتبط و غیر مرتبط در افراد دارای اختلال اوتیسم یکسان است. در حالی که حافظه آ‌‌ن‌ ها در مورد مواد بامعنا نسبت به گروه کنترل کارآمدی کمتری دارد.

نقص در حافظه کاری و اوتیسم

گروهی از محققین نشان داده‌ اند که در اختلال اوتیسم نقص در حافظه کاری دیده می‌ شود. حافظه کاری به عنوان توانایی حفظ اطلاعات در یک بازه زمانی برای هدایت پردازش‌ های شناختی تعریف می‌ شود و توسط قطعه پیشانی هدایت می‌ شود. یک مطالعه اولیه درمان اوتیسم نشان داد که آزمودنی‌ های دارای اختلال اوتیسم به طور معنا داری در مقایسه با گروه کنترل در تكالیف حافظه کاری آسیب دیده‌ اند؛ اما در حافظه بازشناسی کوتاه مدت و بلندمدت، یادآوری نشانه‌ ها یا توانایی یادگیری موارد جدید آسیبی ندارند. مطالعات جدید کمتر این نتایج را گزارش کرده‌ اند. در یک تحقیق که توسط راسل و همکاران انجام شد افراد دارای اختلال اوتیسم و عقب‌ ماندگی ذهنی نسبت به گروه همتا تفاوتی در حافظه کاری – کلامی نشان ندادند. مرور شواهد بیان می‌ کند که اختلال اوتیسم یک اختلال اولیه (نخستین) در حافظه بلندمدت نیست. به نظر می‌ رسد مشکل در مرحله رمزگردانی و سازماندهی است که به وسیله کاردرمانی ذهنی اوتیسم درمان می شود. اضافه‌ بار باعث می‌ شود که تکالیف حافظه خاص برای افراد دارای اختلال اوتیسم دشوار باشد. علاوه بر این، بستگان درجه یک کودکان دارای اختلال اوتیسم نیز نقص معنی‌ داری در حافظه کوتاه مدت و کاری نشان داده‌ اند.

میزان یادگیری کودکان اوتیسم

حافظه به نوع یادگیری نیز بستگی دارد، هر چند در یادگیری صریح و ضمنی کلمات، عملکرد کودکان با تحول طبیعی از کودکان دارای اختلال اوتیسم بهتر است، ولیکن نقص کودکان دارای اختلال اوتیسم در یادگیری ضمنی بیشتر است که توسط کاردرمانی ذهنی اوتیسم درمان می شود. بر این اساس در آموزش کودکان دارای اختلال اوتیسم پیشنهاد شده است از روش‌ های یادگیری صریح بیشتر استفاده شود. همچنین یادگیری توالی حرکتی صریح نیز بیش از توالی حرکتی ضمنی در کودکان دارای اختلال اوتیسم دچار نقص شده است. با این وجود، در کودکان دارای اختلال اوتیسم نقص در حافظه حرکتی می‌ تواند علت نقص در مهارت‌ های حرکتی باشد.

کارکرد های اجرایی در کودکان اوتیسم

کارکرد های اجرایی مجموعه‌ ای از فرایند هایی است که زمینه‌ ساز رفتار های هدفمند خود نظارتی از قبیل توجه، برنامه‌ ریزی، انعطاف‌ پذیری شناختی و کنترل مهاری است. على‌ رغم اتفاق نظر کلی در مورد مؤلفه‌ های کارکرد اجرایی، در اکثر تقسیم‌ بندی‌ ها توانایی‌ های شناختی، کنترل مهاری، حافظه فعال و انعطاف‌ پذیری شناختی را به عنوان زیر مؤلفه‌ های محوری کار کرد اجرایی در نظر می‌ گیرند. شواهد متعددی در خصوص نقص عملکرد های اجرایی در اختلال اوتیسم وجود دارد که با کاردرمانی ذهنی اوتیسم درمان می شود. در جاماندگی رفتاری و تداوم در انجام فعالیتی که مناسب موقعیت نیست از علائم اختلال در عملکرد های اجرایی است. مهارت‌ هایی غیر از عملکرد های اجرایی مثل زبان و هوش، ممکن است در نقایص عملکرد های اجرایی نقش داشته باشد. در یک مطالعه، یکسری از آزمون‌ های عملکرد های اجرایی به کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا و گروه کنترل که کودکان دارای اختلال‌ های زبانی بودند ارائه شد. تنها تفاوت مشاهده شده. خطا های در جاماندگی بیشتر در آزمون مرتب کردن کارت‌ های ویسکانسین در گروه دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا بود که وقتی هوش کلامی به طور آماری کنترل می‌ شد، از بین می‌ رفت. علاوه بر این تفاوت‌ های مهمی بین ضریب هوشی و عملکرد های اجرایی در افراد دارای اختلال اوتیسم گزارش شده است. در نهایت واضح است که نقایص عملکرد های اجرایی مختص اختلال اوتیسم نیستند و در بسیاری از اختلال‌ های دیگر مثل اختلال نقص توجه – بیش فعالی، اختلال وسواس فکری – عملی، اختلال لكنت رشدی و افسردگی گزارش شده است.

منابع:

pmc.ncbi.nlm.nih.gov

en.wikipedia.org

autism.org

سوالات متداول:

1- آیا کودکان اوتیستیک در حافظه بصری قویتر هستند؟
برخی کودکان اوتیستیک توانایی بالایی در حافظه بصری و فضایی دارند. آنها ممکن است جزئیات تصاویر، نقشه‌ها یا الگوها را با دقت بالا به خاطر بسپارند. این ویژگی اغلب به دلیل تمایل مغز آنها به پردازش اطلاعات از طریق جزئیات و الگوهاست، که میتواند در مهارت‌هایی مثل نقاشی یا حل پازل نمود پیدا کند.

2-تفاوت حافظه در کودکان اوتیستیک با کودکان عادی چیست؟
کودکان اوتیستیک ممکن است در یادآوری اطلاعاتی که نیاز به تفسیر اجتماعی یا انعطاف‌پذیری ذهنی دارد (مثل شوخی‌ها یا مفاهیم انتزاعی) ضعیف‌تر عمل کنند، اما در حفظ اطلاعات مبتنی بر الگوها، حقایق یا مهارت‌های حرکتی تکراری بهتر باشند. این تفاوت ناشی از نحوه سازماندهی مغز آنهاست که بیشتر بر پردازش جزئیات متمرکز است تا کلیات.

درمان درس نخواندن کودکان| مرکز درمان اختلال یادگیری در کودکان | دکتر صابر

نخستین قدم بسیاری از والدین در مواجهه با درس نخواندن کودکان و مشکل مدرسه رفتن کودکان فریاد زدن است در حالی که فریاد زدن سر کودکان به دلیل نمرات مدرسه می تواند سبب بدتر شدن اوضاع شود. برخی از کودکان با انجام فعالیت های شنیداری و کار های دستی همراه با معلمان یا حتی ترکیبی از همه این موارد، بهتر آموزش می بینند و ما هر کدام به روش های متفاوتی یاد می گیریم و سپس امتحان آن ها بسیار مهم خواهد بود. تشویق برای انجام کار های خوب در مدرسه بهتر از ترس از تنبیه شدن می باشد. وقتی کودکان بیشتر نگران تنبیه هستند، بیشتر به تلاش برای دوری از مشکل فکر می کنند تا انجام کار های خوب. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان اختلال یادگیری در کودکان و بهترین مرکز تقویت حافظه کودکان دبستانی، با در نظر گرفتن روش های درمانی روز دنیا برای اختلالات یادگیری کودکان به درمان درس نخواندن کودکان و درمان توجه و تمرکز کودکان نیز کمک می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

همگامی در درمان درس نخواندن کودکان

همگامی یعنی در کنار یاد گیرنده بودن، همگام شدن با او در کل تکلیف برای درمان درس نخواندن و کمک به او در افزایش تحمل کلاس درس. برای مثال، فرض کنید شما دارید روی آموزش پیروی از یک برنامه یا تکلیفی مثلاً در صبح، ظهر یا شب با یاد گیرنده کار می کنید. در ابتدا، والد با درمانگر باید از این روش استفاده کند تا برای درمان درس نخواندن کودکان اطمینان حاصل شود  که یاد گیرنده می تواند تکلیف را انجام دهد. همگام بودن ضرورتاً شاملِ بودن در کنار یاد گیرنده در کل فرایند تمرین است. این کار شامل استفاده و یا کمک کردن تدریجی یک سری کمک هاست که در بالا نیز توصیف شدند. برای مثال، اگر یاد گیرنده در حال یادگیری توجه پیوسته به یک تکلیف در صبح است که شامل کارهای مختلفی مثل شستن صورت، مسواک زدن، شانه کردن موها و لباس پوشیدن است، همگام شدن شامل همراهی با او برای انجام تک تک این کارها و درعین حال کمک و تذکر به او در مواقع موردنیاز است. این کار می تواند به تدریج فقط در شروع کارهای معمول روزمره انجام شود و بعد فقط به بررسی هر چند دقیقه یکبار برسد. برای مثال، ممکن است چند دقیقه اول کارهای صبح لازم باشد که شما همراه کودک باشید و بعد او را چند دقیقه تنها بگذارید تا ببینید خودش چه می کند. سپس می توانید برگردید و کنترل کنید که آیا یاد گیرنده در حال کار روی فعالیت های روزمره صبحگاهی اش هست یا نه. درس هایی که در این راهنما از روش همگامی استفاده می کنند و می توانند مفید باشند شامل، کارهای معمول صبح و شب، انجام تکالیف، توجه پیوسته، حل مسئله، سازماندهی، مدیریت زمان، برنامه ریزی، اهداف کوتاه و بلندمدت و مبحث برنامه ریزی: برنامه ها و رسانه های اجتماعی، و مهارت های مطالعه است.

کمک های غیر مستقیم برای درمان درس نخواندن

زمانی که یاد گیرنده در مرحله همگامی موفقیت نشان می دهد، می توانید به سراغ استفاده از کمک های غیرمستقیم برای درمان درس نخواندن و انجام تکلیف توسط یادگیرنده بروید. گزینه ها و وسایل مختلفی وجود دارند که می توانند برای این هدف به کار روند مثلاً گوشی های هوشمند تایمرها و اپلیکیشن ها. درس های این راهنما بر اساس وسایلی اند که می توانند؛ مثلاً برای انجام کارهای روزمره صبح و عصر تکالیف روزمره، توجه پیوسته و مدیریت زمان به کار روند. تایمرهای صدادار شمارش معکوس: یک تایمر صدادار شمارش معکوس می تواند برای نشان دادن زمانی که یاد گیرنده در اختیار دارد تا یک تکلیف یا کار معمول روزمره را انجام دهد به کار رود. در ابتدا می توانید تایمر را برای هر کار خاص تنظیم کنید تا فرصت کافی برای یادگیرنده وجود داشته باشد؛ اما زمانی که عملکرد یاد گیرنده بهتر شد، زمان اختصاص یافته به انجام همان کار را کمتر کنید تا او بتواند در مدت زمان کمتری کارهایش را انجام دهد. تایمر تصویری شمارش معکوس: تایمرهای تصویری شمارش معکوس مانند تایمر ساعتی، به رنگ قرمز نشان می دهند که چقدر زمان باقیمانده تا صدای تایمر بلند شود؛ مانند تایمر صدادار شمارش معکوس، می توانید از این تایمر برای انجام هر کار یا برای انجام بخش های مختلف یک کار یا تمرین استفاده کنید. اپلیکیشن های صدادار فاصله ای: یک گزینه دیگر که می توانید استفاده کنید استفاده از یک اپلیکیشن یا نرم افزار برای مشخصکردن یک فاصله زمانی از پیش تعیین شده است که می تواند به صورت ثانیه یا دقیقه باشد تا به یاد گیرنده یادآوری کند چه زمانی باید به سراغ انجام تکلیفش برگردد. اپلیکیشن های آموزش تمرینات می توانند برای این هدف به کار روند. نکته عالی در مورد این اپلیکیشن ها این است که می توانند صدادار شوند تا یک زمان خاص را برای برگشتن یادگیرنده به سرکارش مشخص کنند، می توانند به صورت شمارش معکوس استفاده شوند و همچنین می توانند اتمام زمان انجام یک تکلیف را مشخص کنند؛ بنابراین این گزینه شبیه به تایمر صدادار شمارش معکوس است اما می تواند شامل یک صدای بیب در هر فاصله زمانی مشخص شده نیز باشند تا بتوان یک یادآور صوتی برای برگشتن یاد گیرنده به انجام کارش بخصوص در زمانی که حواسش پرت شده ایجاد نمود. سؤالات هدایت کننده: سؤالات هدایت کننده می توانند به عنوان کمک در زمانی استفاده شوند که تلاش می کنید به یادگیرنده کمک کنید به سراغ انجام کار یا تکلیفش برگردد یعنی یک رفتار کلامی صحبت با خود که شامل کمک به فرد برای ایجاد یک واکنش جدید است. به جای این که جواب را به یاد گیرنده بدهید، با پرسیدن سؤالاتی هدایتش کنید تا بتواند با پرسیدن آن ها از خودش متوجه شود که اکنون زمان برگشتن به سر کارش است. این سؤالات می توانند انواع مختلفی باشند که خود ما نیز در حل مشکلات مان آن ها را از خودمان می پرسیم. برنامه ریزی: برنامه های اجتماعی رسانه های اجتماعی، مهارت های مطالعه، خود تنظیمی هیجان و انعطاف پذیری است. کمک تجربی
به جواب آهان فهمیدم یک کمک تجربی یا آزمایشی به یاد گیرنده امکان می دهد در یک لحظه خاص با گفتن برسد. برای مثال، فرض کنید الان سؤال هدایت کننده ای از یاد گیرنده پرسیدید تا به او کمک کنید بیان کند راه حلی که شناسایی کرده برای مشکل پیشرو مؤثر، نیست بااین وجود نباید مستقیم سراغ اصل مطلب بروید می توانید به او بگویید که ادامه بدهد و راه حل را دوباره امتحان کند یا بخشی از آن را عوض کند، به نحوی که بتواند خودش تجربه کند چرا راه حل مؤثر نیست. سپس دوباره با یک سری سؤالات هدایت کننده شروع کنید تا به او کمک شود راه حل بهتری را شناسایی کند. برای مثال فرض کنید او تصمیم گرفته یک راه حل را برای چسباندن یک پوستر بزرگ به دیوارش با استفاده از نوار چسب امتحان کند؛ اما شما می دانید که این نوع نوارچسب آن قدر قوی فکر « نیست که بتواند پوستر به این بزرگی را روی دیوار نگه دارد؛ بنابراین یک سؤال هدایت کننده می پرسید بعد شما ،» آره « و یاد گیرنده نیز احتمالاً جواب می دهد »؟ این نوارچسب آنقدر قوی هست که پوستر نیفتد با استفاده از یک کمک تجربی می گویید خب” بیا امتحان کنیم و ببینیم” در این حال یاد گیرنده پوستر را روی دیوار می زند و همان لحظه می افتد، حالا دوباره از سؤالات هدایت گر استفاده می کنید و می گویید و یاد گیرنده احتمالاً این بار می گوید فکر می کنی این نوارچسب آن قدر قوی است که پوستر را بالا نگه دارد بیا چیزی مثل پونز را برای چسباندن استفاده کنیم. در این حالت یاد گیرنده متوجه می شود که استفاده از پونز یک راه حل بهتر است و با شما هم نظر می شود.

روش هایی دیگر باری درمان درس نخواندن کودکان

درس هایی از این راهنما که در آن از روش کمک تجربی استفاده شده عبارت اند از حل مسئله، تمیز کردن اتاق خواب، مرتب کردن تکالیف و وسایل مدرسه، مرتب کردن فضای شخصی، مهارت های مطالعه، خود تنظیمی هیجانی و انعطاف پذیری. کمک های تصویری بیشتر درس هایی که در این راهنما ارائه می شوند کمک های تصویری ارائه می کنند که می توانید از آن ها برای کمک به یادگیرنده برای فراگیری مهارت های جدید استفاده کنید. کمک های تصویری به شکل برگه های چکلیست، کاربرگ ها یا برگه های تحلیل تکلیف هستند که می تواند توسط یادگیرنده یا درمانگر تکمیل شوند. اگر شما از یک کمک تصویری استفاده می کنید هدف غالب این است که استفاده از کمک تصویری به تدریج کنار گذاشته شود تا یاد گیرنده بتواند گام های تکلیف را بدون کمک گرفتن از آن انجام دهد. روش های مختلفی وجود دارند که شما می توانید این کار را انجام دهید. اگر یاد گیرنده می خواهد یک چک لیست را تکمیل کند می توانید بخش زیادی از این کار را به او واگذار کنید و با استفاده از کمک های تصویری نصب شده روی دیوار ارتباط آن با انجام تکلیف را مشخص کنید. بعد از گذشت زمان و تداوم انجام موفق تکلیف توسط یاد گیرنده بدون کمک تصویری در نهایت می توانید کلاً این کمک های تصویری را حذف کنید. اگر یاد گیرنده از یک کاربرگ برای فراگیری مهارت برنامه ریزی یا حل مسئله استفاده می کند زمانی که موفقیت خوبی در تکمیل کاربرگ داشت می توانید آن را حذف کنید و در عوض از کلیدواژه هایی که روی کارت های خاصی نوشته اید استفاده کنید تا اگر یاد گیرنده گام های انجام تکلیف را فراموش کرد یک نگاه سریع به آن ها بیندازد در نهایت می توانید این کارت ها را نیز به تدریج حذف کنید طوری که کم کم گام ها یا کلیدواژه هایی که به مراحل تکلیف مربوط است را پاک کنید تا کارت ها یکی یکی خالی شوند.

اوتیسم و درمان مشکلات ادراکی

مشکلات ادراکی در کودکان مبتلا به اوتیسم شایع است و تقریباً 40 تا 80 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم را تحت تأثیر قرار می دهد. مشکلات ادراکی می توانند بر جنبه های گوناگون زندگی روزانه همچون حرکت، هماهنگی، تعادل، آگاهی فضایی و مهارت های حرکتی ظریف تأثیر بگذارند. با پرداختن به مشکلات درکی توسط مداخلات متخصصان کاردرمانی در مراکز کاردرمانی، کودکان مبتلا به اوتیسم می‌ توانند مهارت های خود را برای انجام وظایف روزانه، مشارکت در فعالیت‌ های مختلف و ارتباط مؤثرتر با محیط خود بهبود بخشند و رفاه و کیفیت زندگی خود را بالاتر ببرند. مرکز اوتیسم تهران دکتر صابر با بهترین دکتر اوتیسم تهران به درمان اوتیسم و درمان مشکلات درکی این کودکان پرداخته و رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.

شناخت اجتماعی در اوتیسم

طبق گفته یک دکتر اوتیسم، شناخت اجتماعی، توانایی شناسایی پردازش و ارائه پاسخ مناسب به محرک­ های اجتماعی است. محرک­ های اجتماعی کلیه محرک ­های مربوط به خود و دیگری هستند. لازم است یک نظام مغزی این تعامل با خود و دیگران را مدیریت نماید که به عنوان مغز اجتماعی شناخته می­ شود. مغز اجتماعی، چهار جزء دارد و هر کدام از این اجزاء احتمالاً ویژگی­ های عصبی مجزایی دارند. جزء اول خود آگاهی است. یعنی آگاهی از رفتار خود برای این که آن را با هنجار های گروه تطبیق دهد. دوم آگاهی از حالات ذهنی دیگران یا ذهن خوانی است. فرد باید بدانند دیگران چطور به آن ها واکنش نشان می ­دهند تا بتوانند پاسخ­ های آن ها را در آینده پیش بینی کنند و البته شاید احتیاج به درمان مشکلات ادراکی باشد. به عبارت دیگر، هر فرد به «تئوری ذهن» یا توانایی نسبت دادن حالات ذهنی به دیگران نیاز دارد. نیاز سوم، تشخیص تهدید ها به خصوص در موقعیت­ های پیچیده حل تضاد بین دانش قبلی خود و انتظارات و هنجار های اجتماعی است. بدون شناسایی تهدید ها امکان مقابله با آن ها وجود ندارد. چهارم خود تنظیمی است. توانایی اصلاح رفتار اشتباه یا نامتناسب خود با بافتار توانایی خود تنظیمی است. علاوه بر این چهار بعد، توانایی­ های پایه ­ای دیگری مانند تقلید، بازشناسی حالات هیجانی چهره و توجه اشتراکی به عنوان کارکرد های زیربنایی شناخت اجتماعی دارای نقص هستند که در اینجا تشریح می­ شوند.

مشکلات درکی در مبتلایان به اوتیسم

کودکان دارای اختلال اوتیسم در درمان مشکلات ادراکی و درک حالات هیجانی چهره مشکل دارند. کودکان دارای اختلال اوتیسم در خواندن هیجانات چهره دچار مشکلاتی هستند که این ضعف نشانگر نقص در شناخت اجتماعی این افراد است. حالات هیجانی پایه ­ای، به ویژه حالاتی که در سال ­های اولیه زندگی تحول می ­یابند برای ارزیابی هیجانی در اختلال اوتیسم  مناسب­ تر هستند. کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در هیجان شادی و خشم مشابه گروه همتای بدون اختلال هستند، ولی کودکان دارای اختلال نقص در بازشناسی حالات هیجانی غم را نشان می­ دهند. روش­ های فناورانه دکتر اوتیسم نشان می دهد که ساز و کارهای زیربنایی پردازش صورت در افراد دارای اختلال اوتیسم  و افراد عادی متفاوت است. به عنوان مثال مطالعات ردیابی حرکات تعقیبی چشم نشان داده ­اند که مبتلایان به اختلال اوتیسم  از یک روش ثابت و سازمان نیافته برای شناسایی صورت­ ها استفاده می­ کنند. این فرایند شامل تأکید ناهنجار بر روی قسمت­ هایی از صورت مثل دهان، به جای تأکید معمولی بر چشم ­ها است.

حدس و گمان‌ های زیادی در مورد علت بروز اوتیسم در کودکان وجود دارد، اما علم به آرامی در حال کشف مکانیسم‌ های پشت اوتیسم بوده است. بسیاری از تحقیقاتی که در طول یافتن شواهد تأیید کننده وجود دارند، نشان داده‌ اند که کنترل حرکتی و مشکلات ادراکی ارتباط زیادی با اختلال طیف اوتیسم دارند. به عبارت دیگر، بیشتر یک مشکل نرم‌ افزاری است تا سخت ‌افزاری. مانند یک کامپیوتر با برنامه ‌نویسی ناقص است که عملکرد سخت ‌افزار را محدود می ‌کند. با وجود چالش ‌های بسیار در درمان این اختلال، این بدان معنا نیست که نمی ‌توان به موفقیتی دست یافت. درمان مشکلات ادراکی در اختلال اوتیسم اغلب شامل ترکیبی از کاردرمانی، رفتار درمانی یا همان مداخلات رفتاری و استراتژی ‌های یکپارچگی حسی برای مدیریت تحریک بیش از حد یا کمتر از حد است. تنظیم محیط برای کاهش محرک‌ های طاقت‌ فرسا، استفاده از حمایت ‌های عینی و بصری و احترام به ترجیحات حسی منحصر به فرد نیز، استراتژی ‌های کلیدی برای بهبود پردازش حسی و کیفیت کلی زندگی هستند. بهترین درمان ‌های مشکلات ادراکی در اوتیسم شامل کاردرمانی با رویکرد یکپارچگی حسی برای رفع تفاوت ‌های پردازش حسی از طریق بازی حسی – حرکتی هدایت ‌شده، و رفتار درمانی و بازی درمانی برای مشکلات دیداری-فضایی و ردیابی است. درمان‌ هایی مانند رفتار درمانی می‌ توانند برای بهبود مهارت ‌های ادراکی با تقویت رفتار های عملکردی استفاده شوند. ضروری است که مداخلات را سفارشی‌ سازی کنیم، اطلاعات واضح و عینی ارائه دهیم، اضافه بار حسی را مدیریت کنیم و در نظر بگیریم که ادراک اوتیسمی می ‌تواند یک نقطه قوت منحصر به فرد باشد که باید پرورش یابد، نه فقط یک نقص.

قابل ذکر است که این مداخلات در بازی با مشارکت فعال کودک و در یک سالن ورزشی بزرگ مجهز به تشک، انواع تاب ‌های معلق، توپ‌ های بزرگ، دیوار صخره نوردی، بشکه‌ های فرش ‌شده، تیوب‌ های داخلی بزرگ و بلوک‌ های فومی با فرصت ‌هایی برای بازی فعال، هدایت ‌شده و حسی – حرکتی انجام می ‌شود. درمانگر توانایی کودک را برای شرکت در تجربیات حسی – حرکتی به روش‌ های تطبیقی تسهیل می ‌کند (به عنوان مثال: استفاده از تاب ذوزنقه برای تجربه احساسات عمقی و دهلیزی برای افزایش آگاهی بدن و سپس سازماندهی بدن برای نگه داشتن تاب و پریدن در یک گودال توپ بزرگ). لازم به ذکر است که این درمان به عنوان یک درمان جامع برای اوتیسم طراحی نشده است، بلکه بخشی از یک برنامه جامع است که شامل خدمات آموزشی، رفتاری و پزشکی می ‌شود.

توجه به محرک های هیجانی در اوتیسم

آزمون رایانه ­ای دات پروب که برای درمان مشکلات ادراکی کودکان اوتیسم و سنجش سوگیری توجه به محرک­ های هیجانی مورد استفاده قرار گرفته است، نشان داده است که کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا همانند همتایان بدون اختلال، توجه بیشتری به صورت­ های هیجانی در مقابل صورت­ های غیر هیجانی دارند. این یافته در هر دو نوع تصاویر واقعی و گرافیکی صورت هیجانی نشان داده شد. در مطالعۀ دیگری با همین آزمون نشان داده شد که اگر تصاویر فیلتر بسامدی شوند، تفاوت در سوگیری توجه به چهره ­های هیجانی در گروه با اختلال و بدون اختلال معنی­ دار است. کودکان دارای اختلال به چهره ­های با فیلتر فرکانس بالا توجه بیشتری دارند. فیلتر فرکانس بالا، اطلاعات جزئی تصویر را حذف می ­کند. همچنین پاسخ ­های وابسته به رویداد به چهره­ های آشنا (مثلاً مادر) و چهره های غیر آشنا در نوزادان دارای اختلال اوتیسم یکسان است. در گروه غیر مبتلا این پاسخ برای چهره­ های آشنا سریع­ تر و قوی ­تر است. با این وجود این کودکان به اشیاء آشنا در برابر ناآشنا پاسخ مورد انتظار را نشان می ­دهند. مطالعۀ دیگری از یک دکتر اوتیسم نشان داد که افراد دارای اختلال اوتیسم  یا آسپرگر هنگامی که به چهره نگاه می ­کنند از شکنج گیجگاهی پایینی، قسمتی از مغز که به طور معمول در عواطف درگیر است استفاده می­ کنند، ولی ساختار های اصلی پردازش صورت مثل شکنج دوکی شکل را فعال نمی­ کنند. این مطالعات نشان می­ دهد که حتی وقتی افراد دارای اختلال اوتیسم می­ توانند آنچه را که صورت و چشم ­های افراد انتقال می دهد دریابند. باز هم از روش­ های متفاوت و شاید کمتر مؤثری استفاده می ­کنند.

درک و درمان مشکلات اوتیسم

درک خود یکی از پایه ­ای­ ترین دامنه­ های شناخت اجتماعی است. کودکان با تحول طبیعی در حدود ۱۸ ماهگی خود را در آینه تشخیص می­ دهند، در حالی که کودکان دارای اختلال اوتیسم، در کسب این توانایی تأخیر تحولی دارند. نارسایی در پردازش صورت و درک خود فیزیکی به طور گسترده ­ای در مطالعات رفتاری مربوط به اختلال اوتیسم  به چشم می­ خورد. کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در برتری پردازش صورت­ های خود نسبت به صورت دیگران نسبت به همتایان با تحول طبیعی نقص دارند. در یک مطالعه از آزمون توجه انتخابی به صورت خود و دیگری استفاده شد و برتری پردازش در محرک­ های حاوی خود نسبت به محرک­ های حاوی صورت دیگری در کودکان دارای اختلال کمتر از همتایان با تحول طبیعی بود. همچنین در آزمونی دیگر که درک ضمنی صورت نام دارد آزمودنی باید جهت سر را در تعدادی تصویر صورت خود و یا دیگران با مکان نما با سرعت هر چه تمام ­تر نشان می ­داد. در این تکلیف نیز برتری پاسخ به تصویر صورت خود در افراد دارای اختلال کمتر بود. کودکان دارای اختلال اوتیسم عموماً شکل نادرست و غیر معمولی از ضمایر را به کار می ­برند و در ارجاع به خود و دیگران مشکل دارند. همچنین مرز بین خود و دیگری به خوبی شکل نگرفته است و در تمایز خود از دیگران و درمان مشکلات ادراکی مشکل دارند. این کودکان بیشتر از نام خود، به جای ضمیر من، در پاسخ به سوال در مورد کیستی تصویر خود استفاده کنند. این امر به خوبی مشخص شده است که افراد سالم در مقایسه با عملکرد دیگران، حافظه برتری برای عملکرد خود دارند. الگوی عملکردی که تحت عنوان خود قانون­ گذاری از آن یاد می ­کنیم یک توجیه برای این مزیت، تأثیر خود ارجاعی است، به گونه ای که ادراک خود قوی تر از ادراک دیگری است. بنابراین اگر افراد دارای اختلال اوتیسم  ادراک خود ضعیفی داشته باشند آن ها باید حافظه کاهش یافته ­ای را برای عملکرد خود داشته باشند. در همین راستا مطالعه یک دکتر اوتیسم نشان داده است یادآوری و بازشناسی صفات ارجاعی به خود در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم نسبت به همتایان با تحول طبیعی ضعیف تر است. در این مطالعه کودکان باید یک تعداد صفات را در مورد خود و تعدادی صفات را در مورد دیگری (در این مطالعه عمو پورنگ) قضاوت کنند. سپس باید یک بار بدون نشانه صفات را یادآوری می­ کردند و یک بار صفات ارائه شده به همراه صفات جدید به فرد ارائه می­ شد و باید صفات ارجاعی پیشین را بازشناسی می­ نمود.

تئوری ذهن

کارکرد دیگری از شناخت اجتماعی در اختلال اوتیسم که توجه محققان زیادی را به خود جلب کرده است تئوری ذهن است. این موضوع در تحقیقات دهه  1980 تا 1990 برجسته شده است و بیان می کند که این فرضیه می ­تواند بسیاری از ویژگی ­های این اختلال را توضیح دهد. مطالعات اولیه نشان دادند که کودکان دارای اختلال اوتیسم  در فهم بعضی حالت­ های ذهن مثل باور کاذب و درک حالات ذهنی دیگران مشکل دارند. برای سنجش توانایی ذهن خوانی بارون – کوهن آزمون ذهن خوانی از روی تصاویر چشم را طراحی کرد. در این آزمون شرکت کنندگان به تصاویر چشم ­ها نگاه می­ کنند و دربارۀ حالت­ های ذهنی ­ای که چشم­ ها انتقال می­ دهند قضاوت می ­کنند. نامبرده با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی نشان داد هنگامی که بزرگسالان دارای اختلال اوتیسم  با عملکرد بالا و آسپرگر به تصاویر چشم­ ها نگاه می­ کنند کمتر از بزرگسالان عادی از قطعه پیشانی استفاده می­ کنند و اصلاً آمیگدال را به کار نمی­ گیرند و به جای آن از شکن مرکز اوتیج گیجگاهی فوقانی، که به طور معمول در طول انجام این تکلیف فعال نیست، استفاده می­ کنند. مطالعات دیگر نشان داد هنگامی که بزرگسالان دارای اختلال اسپرگر تکالیف حالت­ های ذهنی را انجام می­ دهند نسبت به گروه کنترل سالم از مناطق متفاوتی از قشر پیش پیشانی استفاده می ­کنند. افراد دارای اختلال اوتیسم نسبت به گروه کنترل در قشر پیش پیشانی میانی و شکنج بالایی گیجگاهی فعالیت کمتری نشان می­ دهند. در هر دو گروه فعالیت بالایی در قشر خارج مخطط نشان داده شده ولی گروه دارای اختلال اوتیسم ارتباط کمتری بین این منطقه و شکنج بالایی گیجگاهی نشان می­ دهد. این موضوع تغییر در شبکۀ انتقال اطلاعات را در فرایند ذهنی سازی بیان می­ کند. یکی از آزمون­ های دیگری که برای سنجش ذهن خوانی استفاده می­ شود ذهن خوانی از طریق صداست که توسط راتر فورد، بارون کوهن و ویل رایت طراحی شده است. نامبرده و همکاران نشان دادند که افراد دارای اختلال اوتیسم و آسپرگر نسبت به همتایان سالم توانایی ذهن خوانی مبتنی بر صدای ضعیف­ تری دارند و در درمان مشکلات ادراکی اوتیسم با مشکل مواجه می شوند. علاوه براین تاجمیر، ریاحی، نجاتی و پوراعتماد نشان دادند که والدین کودکان دارای اختلال اوتیسم که در گسترۀ طیف اوتیسم  قرار می ­گیرند در هر دو آزمون ذهن خوانی از طریق چشم و ذهن خوانی از طریق صدا دارای نقص هستند. در این مطالعه از نسخۀ فارسی آزمون ذهن خوانی از طریق چشم بارون کوهن و نسخۀ فارسی ذهن خوانی از طریق صدا استفاده شده است.

منابع:

thinkingautism.org.uk

pmc.ncbi.nlm.nih.gov

سوالات متداول:

1- آیا مشکلات ادراکی در همه کودکان اوتیستیک دیده می‌شود؟
خیر، اما حدود 70-90% از کودکان اوتیستیک درجاتی از اختلال پردازش حسی را تجربه می‌کنند. شدت و نوع آن (حساسیت بیش‌ازحد یا کم‌حسی) در هر کودک متفاوت است.

2-والدین چگونه می‌توانند در خانه به کودک کمک کنند؟
ایجاد محیطی قابل پیش‌بینی، استفاده از لباس‌های نرم و بدون برچسب، و انجام تمرینات حسی ساده (مثل ماساژ با برس مخصوص) می‌تواند مفید باشد.