صداهای متعددی در اطراف ما وجود دارد. افراد عادی مهارت کافی برای حذف صداهای غیر ضروری و توجه به صداهای مورد نیاز را دارند، اما کودکان با اختلالات طیف اتیسم به تمام صداهای اطراف خود با درجه اهمیت متفاوت توجه دارند. مثلاً صدای ماشین ظرفشویی، گریه کودک و صدای مادر در حال اعتراض. در همین زمان ماشین هم در حال عبور از خیابان است و تهویه هوا هم در حال روش و خاموش شدن است. رادیو و تلویزیون هم روشن است. با این همه صدا شما کودک را مشاهده میکنید که در حال گرفتن گوش خود است زیرا شنیدن تمامی صداهای محیط برای وی آزار دهنده است. کاردرمانی و گفتاردرمانی در حیطه تعدیل حسی به کودکان اوتیسم کمک می کنند. مرکز اوتیسم دکتر صابر با استفاده از علم روز دنیا و تجهیز اتاق شنیداری در بهبود اختلالات حسی شنیداری کودکان اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید. امکانات این مرکز نظیر سنسوری روم ، اتاق تاریک، کاردرمانی حسی در کنار اتاق شنیداری موجب بهبود اختلالات حسی کودک و کاهش رفتارهای پرخاشگراه انان می گردد. از دیگر خدمات مرکز اوتیسم تهران کاردرمانی حسی در منزل می باشد که در کنار خدمات کلینیکی با انجام تمرینات موثر حسی روند درمان کودکان اوتیسم را تهسیل می نماید.
آگاهی از درک کودک اوتیسم از محیط حسی یک گام مهم در کمک به تطابق و احساس رضایت و راحتی نسبت به دنیای اطراف است. اگر کودک احساس راحتی و آرامش داشته باشد احتمال بروز رفتارهای غلظ کمتر خواهد بود. از این رفتارهای غلط میتوان به تکان دادن دستها، قایم شدن زیر مبل و نگه داشتن دست در بالای سر اشاره نمود. البته اینگونه رفتارها کاملا از بین نمی‌روند اما رژیم حسی در کاهش این رفتارهای غلط موثر هستند.
روشهای زیر میتواند برای از بین بردن صداهای مزاحم محیطی مورد استفاده قرار بگیرند.
۱. رادیو و تلویزیون در صورت عدم استفاده خاموش شود.
۲. یک قانون در خانه ایجاد کنید که هر کسی که می‌خواهد با یک نفر صحبت کند به جای اینکه از این اتاق به به آن اتاق برود در یک اتاق پابت صحبت خود را انجام دهد.
۳. استفاده از گوشگیر یا هدفن در مکانهای پر سر و صدا
به حجم صدای خود و دیگران به خصوص کودکانی که در یک اتاق هستند نظارت داشته باشید.
در مورد تکرار سئوال آگاهی داشته باشید. اغلب کودکان با اختلالات طیف اتیسم به مقداری زمان برای درک کلمات گفته شده توسط شما دارند. تکرار سئوالات شما مشابه زدن دکمه ریفرش در کامپیوتر است و کودک نیاز دارد که مجدداً فرآیند پردازش و درک صحبتهای شما را شروع کند.
گسترش برنامه‌ی غذایی نیازمند صبر، خلاقیت و اصرار ملایم است. یکی از بدترین توصیه‌هایی که به والدین کودکان مشکل پسند در غذا بدخورها ، یا آنهایی که غذا نمی‌خورند، داده میشود، این است که بگذارید بچه آن قدر گرسنه شود تا غذایش را بخورد این اساساً غلط است وقتی کودک برنامه‌ی غذایی شدیداً محدودی دارد، گرسنه به خواب میرود و مشکلات غذایی پیدا میکند اما چیزی که منفور، ترسناک و خطرناک می‌پندارد را نمی‌خورد. گفتاردرمانی می تواند راهکارهای مناسبی را به والدین ارائه نماید تا اختلالات حسی کودکان را بهبود و توانایی کودک در قبول غذاهای مختلف را بهتر کنند.
والدین بی شک نباید همان تعداد محدود غذای قابل قبول کودک را از او دریغ کنند آنها اگر همان نوع ناگت ماهی مورد علاقهی کودک را که برای صبحانه ناهار و شام می‌خورد از او بگیرند، در واقع او را از تنها منبع غذایی منع میکنند حتی اگر این منبع ایده آل نباشد. بسیاری والدین با نا امیدی اظهار میکنند که کودک غذای جدیدی امتحان نمیکند در اغلب موارد به این خاطر است که آنها چندین غذای جدید را با هم به کودک ارائه میدهند که سبب واردآوردن فشار زیادی به کودک میشود و آنها را نمی‌پذیرد والدین باید با برنامه‌ریزی یک غذا را انتخاب کنند و آرام‌آرام آن را به رژیم غذایی کودک اضافه کنند ، با این کار به کودک برای انتخاب از بین غذاهای مورد قبولش، حق انتخاب خواهند داد. به‌عنوان‌مثال، اگر کودک غذاهای نمکی را دوست دارد ممکن است از لوبیاسبز نمکی خشک خوشش بیاید، که در قسمت چیپس‌ها در فروشگاه‌ها قابل‌تهیه است.
ارائهی غذای جدید به کودکی که چالش‌های حسی دارد ممکن است نیازمند آزمون و خطاهای متعددی باشد. مدیسون و مادرش، موز را به‌عنوان غذایی که «در آینده » خواهد خورد قبول کردند. جلسهی ۱: کلاژی از تصاویر موز ساختیم. موزهای واقعی در دامنه‌ی دید بودند جلسات 4–2 : او طی یک تعامل بازی‌گونه و بدون اجبار، آموخت که موزها را قاچ کند و به مادرش بخوراند او موزها را لمس و بو کرد و مشاهده کرد که مادرش از خوردن آنها لذت میبرد جلسات 8–5 : او قبل از اینکه قاچی از موز را به مادر بخوراند یا اینکه آن را پرت کند، آن را با لب‌هایش تماس داد. جلسات 12–9: او ابتدا موزها را با زبانش تماس داد و سپس پرتشان کرد. جلسات 14–13: او ذره‌ی کوچکی از موز گاز زد و سپس آن را داخل یک دستمال تف کرد. در جلسهی ۱۵ام قطعه‌ی کوچک را بلعید جلسات 17–16: یک قاچ موز خورد. جلسه 18: نصف یک موز را خورد. او حالا موز دوست دارد و نخود شیرین را به‌عنوان حبوباتی که « وقتی بزرگ شد خواهد خورد » انتخاب کرده است. هنگامی که هر دفعه روی یک غذا کار میکنید، از معرفی غذاهای جدید دست نکشید. هنگام شام، غذای موردعلاقه‌ی کودک را سرو کنید؛ اما از بقیه‌ی غذاها هم سر میز بگذارید. هرچند، اگر کودک شما نمی‌تواند بوهای قوی مثل بروکسل یا جوانه‌ها را تحمل کند ممکن است آن‌قدر حالت تهوع بگیرد که نتواند اصلاً چیزی میل کند.
نکاتی در گفتاردرمانی بلع کودکان و بد غذایی آنها
در ادامه تعداد بیشتری ایده برای خانواده‌ها با مشکلات غدایی و اختلال بلع آورده شده است تا امتحان نمایند:
× غذاهای آشنا را با غذاهای جدید ترکیب نمایید، این کار را در جلو چشم کودک انجام دهید که کودک احساس نکند گول‌خورده است. والد میتواند به کیک تابه‌ای قره قاط اضافه کند یا کمی پنیر چدار تازه به ماکارونی – پنیر بسته‌بندی‌شده. سس مالی کردن معمولاً خوب جواب میدهد. اگر کودک از سیب‌زمینی سفید سرخ‌کرده‌ی پر از کچاپ خوشش میآید، به او کچاپ بدهید که به سیب‌زمینی شیرین سرخ‌کرده بزند و بخورد اگر از سس پنیر خوشش میآید به او سس پنیر بدهید که به بروکلین یا لوبیاسبز بزند و بخورد. سس تاهینی، هوموس، و سس اردک ارزش امتحان‌کردن دارند.
× از سیرکردن کودک با کالری‌های پوچ مثل چیپس یا آبمیوه‌ی شکر دار سیب که ذاتاً هیچ مواد غذایی تأمین نمی‌کنند، بپرهیزید. اگر کودک دائماً آبمیوه می‌نوشد، والد میتواند آرام‌آرام طی چند هفته آن را بیشتر با آب ترکیب کند. به‌جای دادن یک بسته پر از چیپس سبزیجات که مثل کچاپ ، به‌عنوان سبزیجات محسوب نمی‌شود، یک‌کاسه‌ی کوچک از آن را برای کودک سرو کنید.
× اجازه ندهید کودک هر جا و هروقت غذا بخورد. سعی کنید یک برنامه‌ی غذایی ایجاد کنید تا به ایجاد چرخه‌های سیری – گرسنگی کمک کنید. اگر کودک اجباراً باید به طور غیرمنتظره‌ای غذا بخورد، باید درحالی‌که نشسته است غذا برایش سرو شود اگر کودک بلند میشود غذا باید روی میز بماند.
× اگر کودک نسبت به هر جور تغییری مقاومت شدید دارد، غذاها را خیلی اندک تغییر دهید. از قالب‌های شیرینی بزرگ برای درست‌کردن قطعات باحال ساندویچ پنیر بریان استفاده کنید و توت‌ها را به‌صورت پودینگ (نوعی دسر) در آورید.
× اگر کودک از قابل‌پیش‌بینی بودن و داشتن حس کنترل خوشش میآید یک منوی هفتگی برای خانواده بنویسید و اگر نیاز است به آن تصویر هم اضافه کنید.
× « مشغولیت دهانی» غیر غذایی برای کودک فراهم آورید که سبب تعدیل حواس دهانی میگردد. برخی از موارد محبوب شامل اسباب‌بازی‌های دهانی و گردن‌بندهای دهانی این موارد در اکثر کاتالوگ‌های درمانی و یا به‌صورت آنلاین قابل‌تهیه هستند.
× در رأس همه‌ی موارد، به خانواده‌ها بیاموزید که از جنگ بر سر غذا بپرهیزند. زمان شام خانوادگی، زمان درمان نیست. اگر والد می‌خواهد غذای جدیدی معرفی کند، این کار را وقت زودتری از روز که کودک خسته یا استرسی نیست انجام دهد برای، شام والدین باید غذایی سرو کنند که می‌دانند کودک خواهد خورد و حواسشان را بر سپری‌کردن اوقاتی خوش متمرکز کنند.
بهتر است که اغلب پشت یک دیوار به‌دوراز تابش نور خورشید توسط پنجره‌ها، قرار بگیرند. همچنین باید دور از تصفیه‌کننده‌های هوا و رادیاتورهای صدادار بنشینند. برای پیداکردن بهترین صندلی برای یک دانش‌آموز در هر کلاس ممکن است چند بار آزمون وخطا اتفاق افتد. برای دانشآموزان قدیمیتر که از یک اتاق به اتاق دیگر می‌روند، معلم‌ها برای انتقال‌دادن آسان‌تر به هر کلاس میتوانند یک صندلی که ترجیح دارد را داشته باشند. معلم علوم، برای مثال، میتواند کتابهای کار یا کاغذهای نمره دار را روی میز دانش‌آموز انباشته کند (روی هم قرار دهد) و آن را برای آن دانش‌آموز رزرو نماید.
زمانی تصور میشد که حواس نوزادان خیلی خوب تکامل نیافته است؛ ولی امروزه عقیده بر این است که نوزادان مخلوقاتی هستند که می‌بینند می‌شنوند احساس میکنند بوها و مزه‌ها را می‌فهمند و به محرکات مختلف از جمله درد پاسخ میدهند. مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر در زمینه بررسی و درمان مشکلات حسی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. سنسوری روم، اتاق تاریک بینایی، اتاق شنیداری و کاردرمانی یکپارچگی حسی از امکانات موثر مرکز کاردرمانی حسی می باشد. در این مطلب به صورت اجمالی درباره حواس کودک توضیح داده می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
رشد و تکامل حواس و ادراک حسی
حس بینایی
حس بینایی در نوزاد از بقیه حواس تکامل نیافته تر است نوزاد از همان ابتدا مقابل نور تحریک شده و آن را تشخیص میدهد. نوزاد قادر است اجسامی را که در فاصله 7–15 اینچی قرار دارد به‌وضوح ببیند؛ اما در فواصل نزدیک‌تر یا دورتر به دلیل عدم توانایی کامل در تطابق چشمها وضوح بینایی کمتر است (دید محیطی نوزاد از دید مرکزی او تکامل‌یافته‌تر است). حدت یا تیزی بینایی (توانایی تشخیص جزئیات تصویر) در نوزادان ضعیف است؛ اما در فواصل نزدیک نوزاد میتواند دایره ضربدر و مربع را از هم تشخیص دهد (شواهد نشان میدهد که نوزاد نزدیک‌بین است).
در ۶ ماهگی حدت بینایی نزدیک به حد طبیعی است، اما دید طبیعی (۲۰/۲۰) تا سنین ۴–۵ سالگی ایجاد نمی‌شود. نوزادان نگاه‌کردن به چهره‌ی انسان را به سایر اشیا ترجیح داده و در یک‌ماهگی چهره‌ی مادرشان را از میان سایر چهره‌ها می‌شناسند تفاوت حالات چهره را تشخیص داده و حتی گاهی تقلید نیز می‌نمایند؛ آنها همچنین میتوانند حرکات آهسته مادر را تا حدی دنبال کنند. تعدادی از نوزادان از ابتدا دید دوچشمی دارند و از هر دو چشم برای خیره‌شدن به اشیا استفاده میکنند، اما به طور معمول دید دو چشمی در 3–4 ماهگی به وجود میآید. گرچه معلوم نیست نوزادان بتوانند بلافاصله رنگ‌ها را تشخیص دهند؛ ولی وجود این توانایی را در چندماهگی (در برخی از منابع ۲ ماهگی) میتوان نشان داد در ماه‌های اول حرکات چشم از سر جدا نیست؛ ولی تا ۱ سالگی به‌مرور چشمها مستقل از سر به تعقیب اشیا می‌پردازند در ۳ ماهگی شیرخوار شروع به تماشای حرکات دستها و انگشتان خود میکند و در ۶–۷ ماهگی به تصویر خود در آینه توجه میکند. در حدود ۱۰ ماهگی نیز به کمک حافظه‌ی بینایی کند؛ (مانند خداحافظی‌کردن). باوجوداینکه تکامل بینایی طی ۲ سال اول سرعت حرکات را یاد گرفته و تقلید می‌چشم گیری دارد؛ اما تکامل برخی از مهارتهای آن (مانند فوکوس بینایی، تعقیب بینایی و درک عمق) ممکن است تا سنین قبل از مدرسه نیز ادامه یابد
مراحل رشد رفتار بینایی
× تولد: توجه چشمها به‌طرف پنجره یا هر منبع روشن و شی بزرگی جلب میشود .
× ماه اول: به اشیای نزدیک خیره شده و علاقهی خاصی به‌صورت انسان نشان میدهد دید رنگی هنوز وجود ندارد.
× 2–4 ماهگی: پلک‌زدن تدافعی دیده میشود، به دستهای خود نگاه کرده و فعالیتهای اطرافیان را دنبال میکند، ممکن است به‌صورت طبیعی در چشمها (خصوصاً فواصل نزدیک ) عدم تقارن دیده شود، دید رنگی کم‌کم ایجاد میشود.
× 5–8 ماهگی : نگاه‌های دقیق روی یک مکعب ۲٫۵ سانتیمتری در فاصله ۳۰ سانتیمتری دارد اولین نشانههای درک عمق و هماهنگی چشم و دست بروز میکند
× 9–12 ماهگی: نگاه‌کردن دقیق به اشیا کوچک در اندازه‌ی ۱ میلیمتری ( برای مثال: خرده‌های نان یا تزئینات کیک)، اشاره به اشیای نزدیک موردنظر و اشاره به اشیای موردعلاقه که در فواصل دورتر قرار دارند، فواصل را نسبتاً درست تشخیص میدهد هماهنگی چشم و دست کامل‌تر میشود.
حس عمقی در کودکان
توانایی رؤیت سه‌بعدی اشیا و درک فواصل از همان اوایل شیرخوارگی در نوزاد ایجاد میشود. نوزاد در ۶ هفتگی وقتی شیء به چهره‌اش نزدیک میشود پلک می‌زند. البته حدود ۴ ماه طول می‌کشد تا دید دوچشمی به طور کامل ایجاد گردد. نشان‌داده‌شده است که نوزادان ۵ ماهه برای گرفتن اشیای نزدیک بیشتر از اشیای دور تلاش میکنند. یکی از آزمون‌های شناخته شده‌ی درک عمق از میز مخصوصی تشکیل شده است که ۲–۳ فوت ارتفاع دارد. روی میز از شیشه‌ی ضخیمی تشکیل شده است که زیر نصف آن لایه‌ای شطرنجی قرار گرفته است. زیر بقیه‌ی نصف دیگر شیشه خالی است و لایه‌ی شطرنجی درست زیر آن روی زمین قرار می‌گیرد . مادر ابتدا در سطح کم‌عمق و سپس در سمت عمیق ایستاده و کودک را ترغیب میکند به‌سوی او بخزد در کودکانی که توانایی خزیدن دارند (6–14 ماهه ) به سمت بخش عمیق میز حرکت نمی‌کنند. کودکانی که هنوز توانایی خزیدن ندارند وقتی بر روی لبه پرتگاه قرار می‌گیرند، گریه کرده یا تغییرات ضربان قلب را نشان میدهند.
درک شکل
طی ۲ سال اول زندگی، نحوه‌ی درک شکل اشیا در کودکان تغییر میکند. شیرخواران ۲ماهه به شکلهای دارای تضاد واضح یا اجسام متحرک بیشتر توجه میکنند. قبل از ۴ ماهگی شیرخواران بیشتر جزءنگر هستند برای مثال در این سنین بیشتر به زوایای مثلثی که روی کاغذ کشیده شده است نگاه میکنند؛ بنابراین درک آنها از شکل بیشتر جزءبه‌جزء است نه درک کلی از شی به‌تدریج از 4–5 ماهگی درک کلی از تصویر در کودک کامل‌تر میشود.
درک چهره‌ی انسان
شیرخواران ترجیح میدهند به چهره‌ی انسان نگاه کنند تا به اشیای فاقد واکنش . این رجحان در شیرخواران ۵ روزه نیز دیده میشود. در یک‌ماهگی نوزاد میتواند چهره‌ی مادر خود را از غریبه‌ها تمیز دهد. در ۳ ماهگی آنها چهره‌ی مادر خود را در عکس نیز بازشناسی میکنند. در ۷ ماهگی حتی بین بیان چهره‌ای ترس و شادی افتراق قائل میشوند.
حس شنوایی
جنین در رحم مادر نیز توانایی شنیدن صداها را دارد به صورتی که گاهی در برابر صداهای بلند و ناگهانی واکنش نشان میدهد. آنها احتمالاً میتوانند صدای مادرشان را تشخیص داده؛ ولی وجود این توانایی در نوزادان چندروزه دیده شده است. پس از تولد حساسیت شنوایی نوزاد کمی کمتر از بزرگسالان است و احتمالاً قادر هستند صداها را از نظر شدت، زیر و بمی، و مدت متفاوت از هم تمیز دهند ( نوزاد به صدای زیرتر حساس‌تر است). به‌علاوه جهت صدا را نیز تشخیص داده و سر را به سمت آن برمی‌گردانند (یکی از عوامل کمتر بودن حساسیت شنوایی در چند روز اول پس از تولد وجود مایع آمنیوتیک در گوش است که به‌تدریج جذب خواهد شد).
آگاهی از رفتار شنوایی کودکان اساس نگرانیهای والدین و آزمون‌های رفتاری شنوایی را تشکیل میدهد. در بدو تولد کودکان برای صحبتهای والدینشان ترجیح نشان میدهند (احتمالاً توانایی خوب شنیدن در این مورد مربوط به ۳ ماه قبل از تولد است). در ابتدای تولد میتوانند بین جهت عمومی یک‌صدا (راست یا چپ، دور یا نزدیک) تفاوت قائل شوند؛ ولی جهت‌یابی به سمت تغییرات جزئی در طول ۶ ماه بعد بیشتر بهبود می‌یابد. کودکان میتوانند بعد از تولد حروف را تشخیص دهند در ۲ تا ۳ ماهگی آنها میتوانند تفاوت‌های ظریف را بین آواهایی مانند /pa/ba/da/ تشخیص دهند و در ۶ ماهگی تشخیص گفتار آنها کاملاً خالص شده است (درک گفتار کودکان، در برخی از جنبه‌ها، بالاتر از بزرگسالان است) قبل از ۶ ماهگی آنها میتوانند صداهای گفتار را در زبان خودشان و در سایر زبان‌ها تشخیص دهند. در ۸ ماهگی آنها قان‌وقون کرده و نسبت به تغییرات تن صدا واکنش نشان میدهند. در ۱۰ تا ۱۲ ماهگی شنوایی و درک صوت در کودکان تقریباً شبیه بزرگسالان است.
بویایی
نوزاد انسان به بوهای مختلف از جمله بوی سینه‌ی مادرش واکنش نشان میدهد برای مثال شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه میکنند به بوی سینه یا زیربغل مادرشان نسبت به زنان، غریبه واکنش مثبت‌تری دارند .
چشایی
نوزادان میتوانند بین مزه‌های مختلف نیز افتراق قائل شوند. آزمایشی نشان داده است که نوزادانی که هیچ تجربه‌ی چشایی قبلی نداشته‌اند، در ۲ ساعت پس از تولد، محرک‌های شیرین را از غیر شیرین و ترش را از تند تمیز داده‌اند. واکنش به محرک‌های تند، شور و ترش با حرکات منفی چهره و پیشانی مشخص میگردد . این مطالعه نشان داد که نوزادان ذاتاً محرک‌های شیرین را ترجیح میدهند.
حس لامسه و درد
شواهد محکمی به نفع حساسیت نوزادان به لمس وجود دارد. مثلاً اگر گونه‌ی نوزاد لمس شود سر را به آن سمت چرخانده و یا از راههای آرام‌کردن او بغل‌کردن و نوازش میباشد. مطالعات اخیر نشان داده است که نوزادان به درد نیز حساس‌اند که این حساسیت در ۵ روز اول زندگی افزایش می‌یابد
سوالات متداول:
1- چگونه مشکلات حسی تشخیص داده میشود؟
از روش‌هایی مانند پروفایل حسی، تست‌های بالینی (Bayley, Peabody، Berry-Buktenica و…) و چک‌لیست‌های رفتاری توسط کاردرمانگر متخصص استفاده میشود
2- چه علائمی در کودک نشان‌دهنده مشکل حسی است؟
علائمی مانند بی‌قراری، بدخلقی، ناتوانی در تحمل محیط‌های پرتحرک، پاسخهای منفی به لمس، کاهش توجه، مشکلات هماهنگی و جسمی، رفتارهای خودتحریکی
رویکرد NDT یکی از رویکرد های بیومکانیک در کاردرمانی است که بر پایه الگوهای حرکتی نرمال در رشد کودکان طراحی شده است. این تکنیک ها برای کودکان فلج مغزی مورد استفاده قرار می گیرند. در رویکرد NDT کاردرمانگر با handling نقاط کلیدی تون پاسچرال را در کودک تسهیل میکند. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر به صورت تخصصی و با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی در حیطه توانبخشی کودکان فلج مغزی فعالیت می نماید. امکانات این مرکز نظیر مکانو تراپی و کاردرمانی یکپارچگی حسی در حیطه کاردرمانی جسمی و اتاق تاریک بینایی، اتاق سنسوری و اتاق مهارت های شنیداری در زمینه ذهنی به بهبود کودکان cp کمک بسزایی می کند. کاردرمانی در منزل از دیگر خدمات این مرکز در زمینه درمان کودکان فلج مغزی می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تعریف و مبانی نظری NDT
رویکرد NDT (درمان عصبی-تکاملی) در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ توسط مارگوت بوبت و کارل بالایر پایه‌گذاری شد. این روش بر این فرض طراحی شده که مغز کودکان فلج مغزی توانایی یادگیری مجدد الگوهای حرکتی طبیعی را دارد، مخصوصاً اگر تحریک‌های حسی (مانند فشار عمقی یا وزن اندام‌ها حین فعالیت) به شکل صحیح و هدفمند اعمال شود. در NDT، تمرکز بر پیشگیری و کاهش اسپاستیسیتی عضلانی، تقویت ثبات مفاصل پروگزیمال (مانند شانه و لگن)، و تسهیل حرکات طبیعی نظیر چرخش‌ها و انتقال وزن است. کاردرمانگر با کنترل نقاط کلیدی پاسچرال مانند شانه‌ها و لگن، شرایطی ایجاد میکند که کودک بتواند حرکات ظریف و دقیق را یاد بگیرد. الگوهای حرکتی پایه مانند چرخش شانه و سوپینیشن برای توسعه حرکات پیچیده‌تر ضروری هستند. این رویکرد به‌دلیل داشتن ساختاری منسجم و مبتنی بر شواهد، جایگاه مهمی در درمان‌های تلفیقی مانند کاردرمانی در منزل، یکپارچگی حسی و مکانوتراپی پیدا کرده است.
تکنیکهای اصلی در NDT
NDT شامل مجموعه‌ای از تکنیکهای تخصصی مانند «Handling»، «Positioning»، «Weight-bearing» و تحریک حس عمقی است. Handling به کاردرمانگر اجازه میدهد تا با قرارگیری دقیق دستانش روی نقاط استراتژیک، حرکات را هدایت کند و تون عضلانی را تنظیم نماید. Positioning برای قرار دادن بدن کودک در وضعیت صحیح و جلوگیری از انقباضات نامناسب مفید است. Weight-bearing با وارد کردن وزن مناسب روی مفاصل، حس موقعیت‌یابی بدن را تقویت میکند. تحریک حس عمقی (Deep pressure) و ورودی حسی هدفمند باعث آگاهی بیشتر کودک از بدن خود میشود و به او کمک میکند تا حرکات را بهتر کنترل کند. این تکنین‌ها در کنار هم، یک تسهیل سیستماتیک برای حرکات طبیعی فراهم میکنند.
نکاتی در مورد رویکرد NDT در کاردرمانی
از اصول رویکرد بیومکانیک + تکنیکهای handling و وضعیت دهی برای بهبود حرکت در کودک cp استفاده میکند.
بوبت معتقد بود که کودک با استفاده از فیدبک حسی میتواند الگوهای حرکتی نرمال را بیاموزد.
اصول و تکنیکهای NDT برای کودک با CP که تون عضلانی غیر طبیعی دارد مناسب است.
هدف NDT: مهار اسپاستیسیتی و رفلکس‌های اولیه + تسهیل الگوهای حرکتی نرمال
تکنیکهای تسهیل تون پاسچرال : استفاده از دروندادهای حسی مانند فشار عمقی و WB در اندام فوقانی
برای انجام حرکات ظریف، ثبات پروگزیمال (لگن، شانه، آرنج ، ساعد و مچ) ضروری است.
در NDT درمانگر با handling نقاط کلیدی تون پاسچرال را در کودک تسهیل میکند : شانه و لگن
کودک زمانی کنترل بازو برای فعالیتهای دو دستی و reach را به دست میآورد که کنترل shifing و واکنشهای تعادلی را بدست آورده باشد.
الگوهای حرکتی چرخشی پایه الگوهای حرکتی نرمال هستند، بنابراین ابتدا باید الگوهای چرخشی تسهیل شوند
(مانند چرخش شانه، پرونیشن و سوپینیشن)
کاربرد NDT در درمان کودکان مبتلا به فلج مغزی
کودکان مبتلا به فلج مغزی اغلب با تون عضلانی نامتعادل (هایپرتونی یا هیپوتونی)، کنترل ضعیف پاسچرال و اسپاستیسیتی مواجه هستند. NDT با روشهای دقیق، مانند موقعیت‌دهی صحیح و فشار متعادل اندام‌ها، به کاهش تون عضلانی غیرطبیعی کمک میکند. کاردرمانگران نقاط کلیدی بدنی را شناسایی کرده و با استفاده از دست‌ورزی (Handling)، تعادل حسی را برقرار میکنند. این کار نه‌تنها کشش عضلانی و توان حرکتی را بهبود می‌بخشد، بلکه عملکرد کودک در فعالیتهای روزمره مانند نشستن، راه رفتن و استفاده از دستها برای انجام امور ظریف را تقویت میکند. به‌علاوه، توانبخشی چند‌بُعدی همراه با NDT – شامل مکانوتراپی و تحریک یکپارچگی حسی – باعث هم‌افزایی بیشتر اثرات درمانی میشود.
تحمل وزن در روش بوبت در کاردرمانی فلج مغزی
– W.B روی دستها:
۱- باعث بهبود کنترل پاسچرال و ثبات در ناحیه scapulohumeral
2- حفظ co-contraction و ext مچ
۳- بهبود ext مچ و انگشتان دست
– مناسبترین پزیشن W.B برای کودکی که tightness دارد:
۱-prone on elbow + Sidelying
۲- اگر شست کودک در Add و flex دچار tightness باشد، اعمال فشار زیاد بر روی MP اول و ایجاد حرکات چرخشی اندک و آرام
– ساده‌ترین شیوه انجام active supination انجام سوپینیشن در flex ۹۰ درجه یا بیشتر در آرنج است.
-نقطهی مهم و کلیدی در حرکات مجزای انگشتان : مفاصل MP و قوس پالمار دست است.
رویکردهای occupation – based
این رویکردها بر تعامل بین فرد، محیط و فعالیت تاکید دارد.
بر اساس این رویکردها، تعامل کودک، محیط و فعالیت تعیین کننده نحوه مشارکت کودک در relationship/ADL/Social play/ mobility است.
۴ مدلی که بر اساس رویکرد occupation – based موجب بهبود عملکرد دست میشوند:
۱.motor learning
۲. pediatric-CIMT
۳.CO – OP
۴. OT-SI
نقش یکپارچگی حسی در NDT
حس عمقی یکی از ارکان کلیدی NDT است؛ یعنی توانایی بدن در احساس فشار و وزن خود بدون نگاه مستقیم. تحریک این حس به‌خصوص در مغزهای در حال رشد فلج مغزی سبب تقویت مسیرهای عصبی مرتبط با حرکت کنترل‌شده میشود. کاردرمانگر با استفاده از فشارهای ملایم و تحمل وزن توسط کودک، سیستم عصبی مرکزی را تحریک میکند تا اطلاعات درست حرکتی را تقویت کرده و الگوهای طبیعی‌تر را در اختیار کودک بگذارد. در کنار این، تحریک یکپارچگی حسی – مانند استفاده از وسایل حسی، اتاق تاریک بینایی و اتاق مهارتهای شنیداری – میتواند اثرگذاری NDT را به مراتب افزایش دهد.
مزایا و محدودیت‌های NDT
مزایای NDT شامل بهبود کنترل پاسچرال، افزایش آزادی حرکت، کاهش اسپاستیسیتی و ارتقای کیفیت زندگی کودک و خانواده است. از طرف دیگر، NDT نیازمند تداوم جلسات منظم تحت نظر کاردرمانگران مجرب است و ممکن است در دسترسی به تجهیزات تخصصی یا هزینه‌های آن محدودیت‌هایی ایجاد کند. علاوه بر این، این روش برای برخی کودکان با ناتوانی‌های چندگانه یا در درجات بسیار شدید فلج مغزی ممکن است به تنهایی کافی نباشد و لازم باشد با روشهای مکمل مانند اوکولی‌مو‌تورهاپی یا فناوری‌های کمکی همراه شود.
سوالات متداول:
1-چه تفاوتی بین NDT و سایر روشهای کاردرمانی وجود دارد؟
بر خلاف روشهای صرفاً تمرینی، NDT مبتنی بر کنترل عصبی مرکزی و بیومکانیک است و با حرکت هدایت‌شده و کنترل‌شده، عملکرد عصبی-حرکتی را اصلاح میکند.
2-NDT چگونه اسپاستیسیتی را کاهش میدهد؟
با تکنیک‌هایی مانند فشارهای عمقی، هنگام handling و موقعیت‌دهی، تون عضلانی بیش‌فعال را تنظیم کرده و انعطاف‌پذیری عضلات را افزایش میدهد.
بسیاری از کودکان اوتیسم در روند یادگیری دچار مشکل هستند و این امر موجب پسرفت تحصیلی یا به اجبار توقف در تحصیل آنان می گردد. یکی از دقدقه های مهم والدین بهبود روند یادگیی در کودکان اوتیسم می باشد. بسیاری از این مشکلات یادگیری به علت اختلالات توجه در این کودکان رخ می دهد. مشکلات توجه و تمرکز در کودکان اوتیسم با استفاده از تکنیک های مختلف کاردرمانی قابل درمان می باشد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه درمان کودکان اوتیسم به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. تمرینات توجه و تمرکز برای کودکان اوتیسم در بخش های مختلف مرکز اوتیسم تهران نظیر اتاق تاریک دیداری، اتاق توجه شنیداری، سنسوری روم، کاردرمانی یکپارچگی حسی، گفتاردرمانی و… موجب بهبود توانایی های کودکان اوتیسم می گردد.
نقش بازیهای هدفمند در افزایش تمرکز کودکان اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب با چالش‌های توجه و تمرکز روبه‌رو هستند، اما بازیهای هدفمند میتوانند به عنوان یک ابزار مؤثر در بهبود این مهارتها عمل کنند. این بازیها نه‌تنها جذاب و سرگرم‌کننده هستند، بلکه با طراحی ساختاریافته، به تقویت تمرکز، هماهنگی چشم و دست، و مهارتهای شناختی کمک میکنند. مطالعات نشان داده‌اند که فعالیتهای بازی‌محور، مانند پازلهای ساده، بازیهای حافظه، و فعالیتهای ترتیبی، میتوانند توجه کودکان اوتیستیک را به‌طور چشمگیری افزایش دهند. یکی از مزایای بازیهای هدفمند این است که در محیطی کم‌استرس و انعطاف‌پذیر اجرا میشوند، که برای کودکان اوتیسم بسیار حیاتی است. برای مثال، بازی‌هایی که شامل تطابق اشکال یا دنبال کردن الگوها هستند، میتوانند به تدریج مدت‌زمان تمرکز کودک را افزایش دهند. همچنین، استفاده از ابزارهای تعاملی مانند تبلت‌های آموزشی یا اسباب‌بازی‌های سازنده (مثل لگو) میتواند در توانبخشی اوتیسم بسیار مؤثر باشد، زیرا این ابزارها بازخورد فوری ارائه میدهند و انگیزه کودک را حفظ میکنند.
علاوه بر این، بازیهای گروهی ساده با قوانین مشخص میتوانند مهارتهای اجتماعی و توجه مشترک را نیز تقویت کنند. والدین و درمانگران میتوانند با انتخاب بازیهای متناسب با سطح توانایی کودک، به‌تدریج چالش‌ها را افزایش دهند تا پیشرفت مداوم حاصل شود. در نهایت، ادغام بازیهای هدفمند در برنامه‌های روزمره میتواند راهکاری لذت‌بخش و علمی برای بهبود تمرکز و یادگیری در کودکان اوتیستیک باشد.
توجه و تمرکز در کودکان اوتیسم
چالش های توجه در کودکان مبتلا به اوتیسم می تواند به طور قابل توجهی بر یادگیری و رشد اجتماعی آن ها تأثیر بگذارد. با بررسی نیاز های منحصر به فرد کودکان مبتلا به اوتیسم و استفاده از تکنیک های مبتنی بر شواهد، هدف ما ارائه راهنمایی برای والدین، مربیان و درمانگران است. برای بهبود توجه و تمرکز در افراد مبتلا به اوتیسم، از فعالیت های جذاب و چند حسی مانند هنر، بازی های مرتب سازی و چالش های حافظه، همراه با تمرینات مبتنی بر حرکت مانند یوگا یا مسیرهای مانع استفاده کنید. تکنیک های ذهن آگاهی و تقسیم وظایف به مراحل کوچک تر و قابل مدیریت نیز می تواند به طور قابل توجهی از تمرکز و دامنه توجه حمایت کند. فعالیت های مرتب‌س ازی که شامل اشکال و رنگ ها می شوند، می توانند ابزاری ارزشمند برای افزایش مهارت های توجه و تمرکز در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم باشند. این فعالیت ها راهی جذاب و تعاملی برای کودکان فراهم می کنند تا توانایی های شناختی خود را توسعه دهند و در عین حال دامنه توجه خود را بهبود بخشند. این فعالیت ها می توانند کمک کنند تا مهارت های تمرکز خود را با شروع وظایف مرتب سازی ساده و به تدریج افزایش پیچیدگی توسعه دهند. این فعالیت ها شامل گروه بندی اشیاء بر اساس شکل یا رنگ آن ها است که به کودکان اجازه می دهد بر ویژگی های خاص تمرکز کنند و ارتباطاتی بین محرک های بصری برقرار کنند. بازی های حافظه نیز ابزارهای ضروری هستند، از جمله تطبیق فلش کارت ها، بازی های رومیزی و فعالیت های مبتنی بر کارت. این بازی ها کودکان را به چالش می کشند تا توجه خود را متمرکز کنند و جزئیات را به خاطر بسپارند، که می تواند به مهارت های توجه قوی تر در طول زمان منجر شود. فعالیت هایی که می توانند توجه را در کودکان مبتلا به اوتیسم بهبود بخشند، طیف وسیعی از تجربیات جذاب و چند حسی را شامل می شوند. این ها شامل مرتب سازی اشیاء و نخ کردن مهره ها، ساخت بلوک ها، بازی های تطبیق، کارت های حافظه و گوش دادن و انجام وظایف است. برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم در ایجاد تماس چشمی بهتر، می توان از چندین تکنیک حمایتی استفاده کرد. قرار گرفتن در سطح چشم کودک، تمرکز کودک بر روی صورت را آسان تر می کند. نگه داشتن اشیاء جالب مانند اسباب بازی های مورد علاقه یا محرک های بصری نزدیک صورت می تواند به طور طبیعی توجه کودک را به سمت چشم ها جلب کند. علاوه بر این، تحسین کودک هنگام برقراری تماس چشمی، تکرار این رفتار را تشویق می کند.
تمرینات توجه و تمرکز در کودکان اوتیسم
-جشن غذای مورد علاقه
مهم نیست ناگت مرغ داشته باشید یا انگور را برای جشن انتخاب کرده باشید، اغلب کودکان از غذاهای انگشتی استقبال میکنند. از کودک بخواهید سر میز مقابل شما بنشیند. یک بشقاب را جلوی او بگذارید و غذای مورد علاقهی او را در یک ردیف یا به صورت دایره در بشقاب بچینید. کودک خودبخود دستش را به سمت غذا دراز کرده و از آن خواهد خورد. در حالیکه به آرامی با کودک صحبت میکنید، دست غیرغالب او را نگه دارید و او را ترغیب به لذت بردن از غذا نمایید. همچنین میتوانید ساکت باشید و فقط از بودن در کنار هم لذت ببرید. اگر از این که دست کودک را گرفتهاید احساس خوبی ندارید، میتوانید اسباب بازی (ماشین یا کامیون) مورد علاقهاش را به دست غیرغالب او بدهید تا نگه دارد. مشاهده خواهید کرد که کودک برای برداشتن غذاها در سمت دیگر بشقاب دست خود را دراز خواهد کرد. توجه کنید که کودک بدنش را در زمان برداشتن غذا میچرخاند یا خیر. اگر بدن کودک چرخید یعنی او در برابر عبور از خط وسط بدن مقاومت میکند. او را دوباره به وضعیت اولیه برگردانید و در جهت مستقیم بنشانید. درست کردن وضعیت نشستن کودک و نگه داشتن دست غیرغالب را در روز اول، بیش از پنج دقیقه انجام ندهید. در زمانهای صرف غذا در روز، چند بار این کار را انجام دهید. این مهارت در طول زمان و با تشویق و کمک اندکی رشد خواهد کرد.
-درست کردن پازل و بهبود توجه
پازلهای جورچین مورد علاقه ی خانواده ها هستند و به رشد مهارتهای زیادی کمک میکنند. این فعالیت بسیار کمک کننده است و تفاوتی ندارد تکه های پازل پنج یا حتی پانصد عدد باشد. پازلها راه بسیار مناسبی برای رشد قابلیتهای بینایی و وضعیتی هستند و کودک را به استفاده از دست غالب تشویق میکنند. این پازلها راهی برای پرورش اجتماعی شدن کودک میباشند و در واقع الگویی برای یک کار دشوار عینی و مداوم هستند. برای تشویق کودک جهت عبور دستش از خط وسط بدن در زمان درست کردن پازل، بالا، پایین و چپ و راست تصویر را مشخص نمایید. زمانیکه کودک روی پازل کار میکند از او بخواهید یک جا ثابت بماند. کودک انتخاب میکند که روی کدام سمت پازل کار کند. او ممکن است حتی از کار کردن روی پازل در حالیکه قسمت بالای آن به سمت پایین قرار دارد لذت ببرد.
آنچه مهم است این است که زمانیکه کودک تصمیم گرفت هر وضعیتی برای جلسهی تکمیل پازل داشته باشد، در تمام جلسه در همان نقطه باقی خواهد ماند. او نباید دور میز حرکت کند تا تکهی موردنظرش را پیدا کند. دراز کردن دست به سمت دیگر، عبور از خط وسط را در کودک تشویق میکند. همانند تمام تمرینها این تمرین را نیز آهسته و گام به گام پیش بروید. کودک را تشویق نمایید که به مدت یک یا دو دقیقهی اول در سرجای اولش بماند. بعد از گذشت این زمان اگر کودک تمایل داشت میتواند دور میز حرکت کند و تکههای پازل را سرجای خودشان بگذارد. آخرین چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که کودک از چنین فعالیتهای سرگرم کنندهای حوصلهاش سر برود. دلزدگی و کسلکننده بودن میتواند، کاری را که کودک از آن لذت میبرد به یک فعالیت کسلکننده تبدیل نماید. نشانههای سر رفتن حوصله کودک را بشناسید و قبل از آنکه کودک در برابر ساخت پازل مقاومت نشان دهد، چالش را متوقف نمایید. اگر کودک از ایستادن در یک نقطه دلزده و کلافه شد، به او اجازه دهید تا چند جلسه را بدون تمرکز بر عبور از خط وسط بدن بگذراند و سپس دوباره تلاش کنید.
-زمانی برای خواندن
خواندن کتاب از فعالیتهای مورد علاقه ی والدین و کودکان در هر سنی است. این کار هر روز فرصت مناسبی برای تشویق کودک جهت انجام عبور از خط وسط بدن با انگشتها و چشمها را فراهم میآورد. فعالیتی که در ادامه ذکر میشود را میتوانید هر روز با کودک انجام دهید. انگشت اشاره ی دست غالب کودک را بگیرید و تا زمانی که با شما همکاری میکند این کار را انجام دهید. انگشت او را از راست به چپ و همزمان با خواندن خود حرکت دهید. همچنین زمانی که به بخشهایی از تصاویر در تمام نقاط صفحه اشاره میکنید، انگشت کودک را همچنان نگه دارید. سعی کنید که محلهایی را که نشان میدهید در تمام جهات و در بالا و پایین صفحه باشد. اگر کودک اوتیسم جهات را میداند از او بخواهید به تمام جهات اشاره کند. هر زمان که کودک فعالانه در فعالیت شرکت نماید یادگیری بهتری در او رخ خواهد داد. پس از آنکه انگشت کودک را حرکت دادید کلمات یا بخشهای مختلف تصویر را نگاه کنید و نوبت را به او بدهید. ببینید که کودک به تنهایی، انگشتش را در عرض صفحه حرکت خواهد داد یا خیر. یادگیری و رشدی که پایدار باشد و همراه با کودک بماند زمانی رخ میدهد که او در انجام دادن کار فعال باشد و به صورت منفعلانه عمل نکند.
-زمان حمام کردن
زمان حمام کردن یک فرصت مناسب دیگر برای یادگیری و رشد مهارتها است. از کرمهای اصلاح بر روی دیوار بمالید طوریکه در محدودهی دسترسی کودک باشد. یک شکل مستطیلی با کرم بسازید تا زمانی که کودک انگشتش را داخل آن حرکت میدهد، شکل کاملاً مشخص باشد. به کودک اجازه دهید بازی کند تا بتواند ببیند و حس کند چگونه میتواند علائمی را با انگشتش با استفاده از کرم ایجاد کند. بعد از اینکه کودک کرم را لمس کرد و فهمید چگونه علائم را بسازد، یادگیری میتواند آغاز شود. یک شکل x بزرگ بکشید و از کودک بخواهید آن را کپی کند. پس از آنکه کودک قادر به کپی این شکل شد، شکل هشت انگلیسی را تمرین کنید.
-شکل هشت انگلیسی: مسیری برای سازماندهی
مسیر کلاسیک مسابقات اتومبیلرانی یک شکل هشت انگلیسی است. ماشین مسابقه در میانهی مسیر از شکل X میگذرد و در طول مسیرهای هر سمت بالا و پایین میرود. کودک معمولاً از یک بر روی زمین مسیر مسابقه
بر روی زمین استفاده میکند. ماشین را دنبال میکند و اگر ترغیب شود که از یک دستش استفاده نماید مثلاً در دست دیگرش یک ماشین دیگر نگه دارد، در واقع در حال تمرین کردن و عبور از خط وسط بدن خواهد بود. هر چه چشمها و دستهای کودک برای عبور از خط وسط میدان بینایی و خط وسط بدن بیشتر با هم کار کنند، به همان اندازه مغز او بیشتر سازماندهی خواهد شد. این به این معنی است که اطلاعات از محیط به صورت کارآمدتر درک خواهد شد. اگر مسیر مسابقه در دسترس نباشد، هر مسیر که به شکل هشت باشد کافی خواهد بود.
-راه رفتن در مسیری به شکل هشت انگلیسی
شکل هشت در فضای بسیار کوچک خواه با انگشت، خواه با کل بدن، یک تمرین ایدهآل است. این تمرین میتواند داخل منزل باشد یا در بیرون. وقتی در داخل خانه انجام شود تنها نیاز به دو شی مثل دو بالشت یا دو اسباب بازی دارید. اشیا را بر روی زمین با فاصلهی سه متر از هم قرار دهید. از وسط دو شی شروع کنید و به سمت بالا و چپ بروید و سپس از بالای بالشت دور بزنید. راه رفتن دور بالشت را تا جایی که دوباره به مرکز برسید، ادامه دهید. زمانی که به مرکز رسیدید از آن بگذرید و از بالای بالشت دیگر در سمت راست گام برداشتن را ادامه دهید. نباید تمرین به گونهای انجام شود که دو دایره در کنار هم شکل گیرد. بلکه باید از مرکز بگذرید. اگر کودک در طول مسیر شما را همراهی نمیکند میتوانید به آرامی او را از ناحیهی لگن با دستهایتان به پیش برانید که اگر این کار نیز مقدور نباشد، میتوان کودک را در طول مسیر در آغوش گرفت. در این حالت کودک احساس عبور از خط وسط را خواهد داشت و چشمهای او فرصت تمرین تعقیب بینایی در طول مسیر را به دست خواهد آورد. وقتی کودکی میتواند بزرگتری را که در یک مسیر هشت شکل راه میرود، دنبال کند راههای زیادی برای جذابتر کردن تمرین وجود دارد. از کودک بخواهید شبیه رژه رفتن راه برود و با راه رفتن او کلمات راست و چپ را با صدای بلند اعلام کنید. این کار به شناسایی دو سمت بدن نیز کمک خواهد کرد. برای ارائهی اطلاعات بیشتر از کودک بخواهید بر روی هر کدام از زانوهای خود که در طول رژه بالا میآید، با دست ضربه بزند. حرکات آهسته و ریتمیک به مغز کودک فرصت توجه به اطلاعات جدید را میدهد. این حرکات پیش از حرکات تند و سریع که در زمان اجرا نیازی به فکر کردن ندارند، برای کودک چالش به وجود میآورند. به عبارت دیگر انجام صحیح حرکات هرچند برای زمان کوتاه بهتر از حرکات بیشتر ولی نادرست است. اگر تمرین راه رفتن در الکوی هشت را در بیرون از خانه انجام دادید میتوانید گرد دو درخت یا صخرهی بزرگ تمرین کنید.
منابع:
goldencaretherapy.com
intellistarsaba.com
mastermindbehavior.com
سوالات متداول:
1.آیا داروها میتوانند به بهبود تمرکز کودک اوتیستیک کمک کنند؟ یا فقط باید روی تمرینات غیردارویی تمرکز کنیم؟
در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی مانند محرک‌ها (مثل ریتالین) یا غیرمحرک‌ها (مثل آتوموکستین) را برای بهبود توجه تجویز کند. اما این داروها همیشه اولین راهکار نیستند و باید همراه با رفتاردرمانی، کاردرمانی و تمرینات توجه‌بخش استفاده شوند. تصمیم نهایی باید با مشورت روانپزشک کودک گرفته شود.
2.آیا کودک اوتیستیک من میتواند در مدرسه عادی تمرکز کند؟ یا به محیط خاصی نیاز دارد؟
بستگی به سطح عملکرد کودک دارد. برخی کودکان با حمایت‌های ساده مثل نشستن در ردیف جلو، استفاده از هدفون کاهش نویز، یا برنامه‌ریزی تصویری موفق میشوند. برخی دیگر به کلاسهای ویژه با مربیان آموزش‌دیده نیاز دارند. ارزیابی توسط تیم آموزشی و روانشناس مدرسه میتواند به تصمیم‌گیری کمک کند.
رشد ذهنی کودکان در سال های ابتدایی زندگی سرعت بسیار دارد و والدین در تسریع و تقویت ذهنی کودکان نقش مهم و تاثیر گذار را ایفا می کنند. نخستین سال‌های زندگی که این تغییرات سریع رخ میدهند پایه ی رشد و پرورش مغزی کودک می باشند. تمرینات کاردرمانی ذهنی موجب تقویت ذهن کودکان در حیطه های مختلف نظیر اداراک دیداری و شنیداری، حافظه، سرعت پردازش اطلاعات، ادراک فضایی و… می گردد. مرکز کاردرمانی ذهنی کودکان تهران زیر نظر دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه کودکان فعالیت می نماید. امکانات تکنیکال و تخصصی مرکز کاردرمانی کودکان نظیر اتاق تاریک بینایی، اتاق شنیداری و سنسوری روم در بهبود عملکرد ذهنی کودکان بسیار موثر می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ماهیت و اصول رشد و تکامل ذهن کودکان
از زمانی که نطفه‌ی انسان منعقد میشود تا هنگام مرگ، فرد پیوسته در حال تغییر است و این جریان تکامل هیچگاه متوقف نمی‌شود. انسان همیشه متوجه این تغییرات نیست؛ البته با وجود این پیوستگی سرعت این تغییرات در فرد متفاوت است. در نخستین سال‌های زندگی که این تغییرات سریع رخ میدهند، اغلب توجه افراد به این تغییرات جلب شده و ناگزیر هستند که با آن سازگار گردند ( البته ممکن است آن را با آغوش باز بپذیرد؛ زیرا این تغییرات نوید بلوغ و تکامل را میدهند) این نکته را باید در نظر گرفت که منظور از رشد تنها بزرگ‌شدن نیست؛ زیرا در دوره‌ی سالمندی تغییرات بدنی و روانی نشانه‌ای از سیر فرد به‌سوی پیری و تحلیل تعدادی از دستگاه‌ها میباشد که بر خلاف دوران کودکی است؛ اما باتوجه‌به تعریف رشد چون شامل تغییر و تحولات در طی زندگی فرد میگردد، باز هم بخشی از فرایند رشد را در بر می‌گیرد به‌عبارت‌دیگر این تغییرات میتواند به سه صورت پیش‌رونده، پس‌رونده و دوباره سازماندهی دیده شوند.
ماهیت و ویژگی‌های رشد و تکامل انسان
رشد و تکامل انسان دارای ویژگی‌هایی است که در چگونگی روند رشد بسیار مؤثر هستند این ویژگی‌ها عبارتند از:
رشد و تکامل مستلزم تغییر است : همان‌گونه که از تعریف رشد بر میآید رشد فقط به معنی بزرگ‌شدن نیست؛ بلکه در برگیرنده‌ی تمام تغییرات در طول عمر فرد، از ابتدای لقاح تا مرگ است؛ بنابراین مهم‌ترین ویژگی رشد بروز تغییر است که در این فرایند رخ میدهد.
رشد و تکامل از الگوی معینی پیروی کرده و قابل‌پیش‌بینی است: رشد جانداران اعم از انسان و حیوان در قالبی حاصل میشود که مختص به آن‌گونه است و میزان تکامل افراد آن نوع به یکدیگر شبیه است. در مورد انسان باید گفت که تکامل به‌صورت اتفاقی و غیرمنظم انجام نمی‌گیرد؛ بلکه به شکلی مرتب و مستمر حاصل میشود هر مرحله‌ای از تکامل نتیجه و محصول مرحله‌ی قبلی و شرط ضروری مرحله‌ی بعدی است. مثلاً کودک ابتدا چهاردست‌وپا راه‌رفته سپس ایستاده و به‌مرور قدم برمی‌دارد.
حال باتوجه‌به پیروی رشد از الگوهای معین و درنظرگرفتن این نکته که میزان تکامل هر فرد در طول عمر تقریباً ثابت است میتوان حدود تقریبی تکامل وی را در اوایل عمر و هنگام بلوغ پیش‌بینی کرد. چنانچه با کمک اشعه‌ی ایکس استخوان‌های مچ دست کودک را مورد بررسی قرار دهیم معلوم میشود قد نهایی فرد حدوداً چقدر خواهد بود یا از طرق مختلف میزان بهره هوشی فرد را محاسبه میکنند تا به‌صورت تقریبی بتوان آینده شغلی، اجتماعی و … کودک را پیش‌بینی کرد.
رشد و تکامل جریانی مداوم و پیوسته دارد: چنانچه مایکی از جنبه‌های رشد، مثلاً افزایش وزن را به طور سطحی موردتوجه قرار دهیم، ممکن است این‌طور به نظر برسد که رشد فرد گاهی متوقف شده و سپس دوباره آغاز میشود، ولی این موضوع به‌هیچ‌وجه صحیح نیست. رشد از هنگام انعقاد نطفه تا وصول بلوغ و کمال، پیوسته ادامه داشته که گاهی سرعت مراحل مختلف آن کم یا زیاد میشود.
4. تفاوت‌های فردی در فرایند رشد نقش داشته و کمابیش ثابت می‌مانند: معمولاً تصور میشود کودکی که رشدش به حد موردنظر نرسیده است، پس از چندی جبران نقص گذشته را خواهد کرد این گمان از نظر علمی صحیح نیست؛ بلکه برعکس دلایل متعددی وجود دارد که میزان رشد تقریباً ثابت می‌ماند نوزادانی که در ابتدا به‌سرعت رشد کرده‌اند در مراحل بعدی، نیز اگر شرایط مهیا، باشد از سرعت رشد خوبی برخوردار خواهند بود و نوزادانی که از رشد کندی برخوردار بوده‌اند بعداً نیز به‌کندی رشد میکنند بنابراین میتوان اینگونه اظهارنظر کرد که باوجوداینکه الگوی رشد معین و قابل‌پیش‌بینی است؛ اما این الگو در هر شخص منحصربه‌فرد بوده و تفاوت‌های فردی نیز مستقیماً بر آن تأثیر می‌گذارند
رشد و تکامل قسمت‌های مختلف بدن به میزان متفاوتی رخ میدهد: تمام قسمت‌های بدن به یک مقدار رشد نمی‌کنند و به همین صورت کلیه جنبه‌های روانی و ذهنی نیز به یک اندازه تحقق نمی‌یابند جنبه‌های مختلف جسمانی و روانی، هر یک به مقدار مخصوص به خود رشد کرده و در زمانهای مختلف به مرحله‌ی کمال می‌رسند.
رشد و تکامل دارای مراحلی است که هر مرحله دارای مشخصات مربوط به خود است : تقسیم‌بندی‌های مختلفی برای مراحل رشد در نظر گرفته شده است؛ اما عموماً رشد به سه مرحله‌ی اصلی رشد، کودک رشد نوجوانی و رشد بزرگسالی تقسیم میشود که البته مراحل اول و سوم خود به دوره‌های کوتاه‌تری به این شرح تقسیم میشوند
6–1) رشد کودک: این مرحله شامل دوره‌های پیش از تولد (لقاح تا تولد) شیرخواری (2 سال اول زندگی)، کودکی اولیه ( ۳–۵ سالگی) و کودکی میانه (6–11 سالگی) میباشد.
6–2) رشد نوجوانی : که مرحله گذار از کودکی به بزرگسالی است و سنین ۱۲–۱۹ سالگی را شامل میشود
6–3 ) رشد بزرگسال: این مرحله نیز به سه دوره بزرگسالی اولیه یا جوانی (دهه ۲۰ و ۳۰ زندگی ) بزرگسالی میانی یا میانسالی (دهه‌ی ۴۰ و ۵۰ زندگی) و بزرگسالی پایانی یا سالمندی (۶۰ و در برخی منابع ۶۵ سال به بالا) تقسیم میشود .
این دوره‌ها هر یک دارای ویژگی‌های رشدی خاص خود میباشند که در این کتاب رشد کودک مورد بررسی قرار می‌گیرد.
هر فرد عادی معمولاً تمام مراحل رشد و تکامل را طی میکند: اگرچه مدتی برای تکمیل هر یک از مراحل رشد لازم است؛ اما به‌جز در موارد استثنایی هر فرد تمام مراحل رشدی را به پایان می‌رساند. برای مثال رشد جسمی هر فرد تقریباً در سن ۲۱ سالگی کامل میشود.
رشد و تکامل دارای جنبه‌های مختلفی است که عموماً به همدیگر وابسته هستند : درست است که رشد و تکامل یک فرایند مستمر است؛ اما این فرایند در بخشهای مختلف و جنبه‌های گوناگون وجود انسان رخ میدهد این جنبه‌ها در نظر اول ممکن است از هم مستقل به نظر برسند؛ اما در واقع به‌هم‌پیوسته بوده و اختلال در رشد و تکامل یک جنبه میتواند بر رشد و تکامل سایر جنبه‌ها تأثیرگذار باشد. این جنبه‌ها شامل رشد و تکامل ،جسمی حرکتی احساس و ادراک ذهنی و شناختی گفتار و زبان، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی میباشند.
سوالات متداول:
1- چه بازی‌هایی برای تقویت حافظه دیداری کودکان مناسب است؟
بازی‌هایی مثل پازل، فلش‌کارت، بازیهای حافظه‌ای (matching)، و Uno به خاطر سپاری بصری را تقویت میکنند. این بازیها کودکان را وادار میکنند اطلاعات را پردازش کرده و حافظه کاری را فعال نگه دارند
2- تاثیر تغذیه بر حافظه کودکان چیست؟
مواد غذایی غنی از امگا‑۳، ویتامین‌های گروه B، روی، کولین و آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ماهی، تخم‌مرغ، آجیل، سبزیجات برگ‌سبز، و توت‌ها به تکامل مغز و تقویت حافظه کمک میکنند
برخی از افراد که به نور و صدا حساس اند، قادرند که سوسوهای لامپهای فلوئورسنت را ببینند و بشنوند، همانطور که ولتاژ روشن و خاموش میشود. بعضی از کودکان با مشکلات پردازش حس بینایی به آسانی با تزیینات داخل کلاس حواسشان پرت می شود. رنگ های مختلف روی دیوار اتاق برای دانش آموزان با مشکل حسی آزار دهنده است. کاردرمانی حسی با استفاده از تکنیک ها و ابزار روز دنیا نظیر اتاق تاریک بینایی در بهبود علائم اختلال پردازش حس بینایی در کودکان مفید می باشد. مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر در این زمینه به صورت تخصصی فعال می باشد. اتاق مهارت های شنیداری، سنسوری روم ، ماساژ درمانی همگی از درمان های تخصصی در حیطه مشکلات حسی هستند.
برخی از افراد که به نور و صدا حساس اند، قادرند که سوسوهای لامپهای فلوئورسنت را ببینند و بشنوند، همانطور که ولتاژ روشن و خاموش میشود. این مورد بیشتر در مورد وسایل قدیمیتر رایج است که در ثانیه ۶۰ بار نوسان میکنند در حالی که لامپهای جدیدتر بطور قابل توجهی سریع تر نوسان میکنند به هر حال فلوئورسنتهای جدید میتوانند باعث حواس پرتی شوند و حتی باعث خواب آلودگی، تمرکز پایین، استرس، چشم درد، سر درد و میگرن میشوند.
در اینجا چیزهای دیگری وجود دارند که در هنگام استفاده از نورهای فلوئورسنت باید در نظر گرفته شوند. لامپهای فلوئورسنت فشرده و دیگر لامپهای فلوئورسنت یک مقدار کمی‌از جیوه در میان تیوپهای شیشه ای را شامل میشوند. هنگامی‌که یک لامپ فلوئورسنت میشکند، مقداری از جیوه به عنوان بخار آزاد میشود. برای کمتر قرار گرفتن در معرض جیوه EPA مراحلی را برای تمیز کردن و دفع مواد مضر فراهم میکند. یک حقیقت ساده این است که هر لامپ کم قیمتی میتواند برای افراد حساس مشکل ساز باشد.
از یک پنکه سقفی استفاده کنید و خواهید فهمید که اثر جرقه ای ممکن است برای برخی افراد به شدت ناراحت کننده باشد و ممکن است برای افرادی که در معرض حملات واکنش به عکس قرار دارند، به عنوان یک خطر مطرح شود.
برای بهبود نوردهی برای همه دانش آموزان و معلمان لامپهایی که در بالای سر قراردارند، باید با لامپهای ترجیحا تمام طیف که مطبوع و روشن کنندهاند جایگزین شوند. اگر این امکان وجود ندارد که لامپهای فلوئورسنت جای لامپهای دیگر جایگزین شوند، در صورت لزوم از لامپهای پایه داری که قابلیت نصب شدن به دیوار را دارند استفاده کنید.
برای هر نوع کار خواندنی یا کار با رایانه های رومیزی، یک لامپ پایه داری که نور را از عقب پخش میکند میتواند بهترین انتخاب باشد. مطمئنا در اتاقهای درمان و اتاقهای بایگانی دانش آموزان باید زیر نوری کار کنند که برای یادگیری مناسب ترین باشد و حس خوبی به افراد بدهد. امکان پذیر نیست که هر تغییر و اصلاحی برای لامپهای فلوئورسنت ایجاد شود، اما مطمئن شوید که نورها تیوپهای فلوئورسنت تازه ای دارند که کمتر سوسو میکنند. برای ملایم کردن نور میتوان از منتشر کننده (پخش کننده) نور استفاده کرد. چندین پخش کننده ی نوری وجود دارد که دارای دستورالعمل جلوگیری از آتش سوزی میباشند شامل فیلترهای نوری کلاس که ارزاناند، فیلترهای نوری رنگی،گران اما جذاب مثل فیلترهای سقفی که در طرحهای شکوفه‌های گیاهی و آسمان آبی با ابرهای کرک مانند طراحی میشوند. پردهها، سایهها و یا پارچهها باید کل پنجره را بپوشانند که تشعشعات و تابشها را فیلتر کنند که میتوانند درجه آن را از کم تا پوشش کامل تغییر دهند.
توصیه کاردرمانی برای نصب گزینه های تارکننده برای جلوگیری از روشنایی نیز میتواند ایده آل باشد که میتوانند در جایی که نور از بیرون وارد میشود تنظیم شوند.
به دانش آموزان حساس به نور باید حق داده شود که از لنزهای رنگی در بیرون استفاده کنند در صورتی که باعث شود آنها راحت ببینند.
از نوارهای نئوپرن استفاده کنید اگر نیاز است که آنها را بیرون در جایی نگه دارید.
ملاحضات (صدا) در کودکان با اختلال حسی
به دلیل بزرگ بودن کلاسها و اجتناب از پارچه‌های جذب صدا از قبیل فرشها به دلیل نگرانیهای بهداشتی بسیاری از کلاسهای درسی صداهای بلندی را تولید میکنند. معلمان ممکن است متوجه شوند که نیاز است صدایشان را بلند کنند که توجه دانش آموز را جلب کنند و سروصدا را از بین ببرند.
یک کودک حساس هنگامی‌که سعی میکند به آسانی بشنود ممکن است احساس کند باید مانند معلم در کلاس فریاد بزند.
در اینجا راه‌هایی برای مدیریت صدا در کلاس وجود دارد
اگر صندلیها هنگام جابجایی روی زمین باعث صداهای ساییدن میشوند، توپهای تنیس را به شکل ضربدر برش دهید و زیر پایههای صندلی قرار دهید. شما میتوانید توپهای تنیس را از باشگاه یا مدرسه تهیه کنید.
به منظور کمک به دانش آموزان که بتوانند تمرکز کنند و جلوی صداهایی که حواسشان را پرت میکنند را بگیرند مانند صدای خط خطی کردن مداد، سرفه، عطسه و صحبت کردن،استفاده از نویز سفید برای کم کردن این صداها کمک کننده است. تنگهای ماهی، دستگاههای نویزسفید، سی دیهای نویز صورتی یا سفید میتوانند کمک کننده باشند
پخش موسیقی با صدای پایین به برخی از دانشآموزان کمک میکندکه تمرکز کنند اما ممکن است تمرکز دیگران را از بین ببرد. درکلاس درس از موسیقیهای مناسب استفاده کنید در حالی که چوپین و موزارت برای تمرکز انتخابهای کلاسیک میباشند. دیگر موسیقیها از قبیل موسیقی محیطی یا موسیقی مبتنی بر طبیعت مثل صداهای آرام را نیز در نظر بگیرید. به یاد داشته باشید که چه چیزی باعث میشود که شما یا معلم برای دانش آموزی که ممکن است برای تمرکز کردن به آرامش نیاز داشته باشد. آرامش دهنده یا برهم زننده آرامش باشد.
گزینه دیگری که به دانش آموزان اجازه میدهد که سازماندهی شوند، گوش دادن با هدفون به موسیقی ای است که آنها در طی خواندن، نقاشی کشیدن و دیگر اوقات تمرکز کردن، انتخاب میکنند. به دانش آموزان کمک کنید بفهمند هنگامی‌که به موسیقی گوش میدهند و ساکت هستند در حقیقت از موقعییت سود میبرند.
به دانش آموزان اجازه دهید که از محافظت کننده‌های گوش مثل هدفون استفاده کنند.
چراغهای قابل نصب در کلاس میتواند به دانش آموزان کمک کند که این دید را به دست آورند که چگونه با اینکه پر سروصدا هستند ولی میتوانند یک گروه باشند. این چراغ طوری طراحی شده است که شبیه یک چراغ ترافیکی میباشد که چراغ راهنمایی سطح صدا در کلاس را تنظیم میکند و دانش آموزان را آگاه میکند هنگامی‌که صدا به یک سطح غیر قابل قبولی رسید، صدای خود را با معلم هماهنگ کنند.
ملاحظات بینایی در درمان اختلال حس بینایی
امروزه معلم‌ها معمولا حق انتخابی ندارند که اتاقهایشان را طوری تنظیم کنند که مناسب نیازهای یادگیری دانش آموزان باشد در عوض، به آنها گفته میشود که چگونه دیوارها را تزیین کنند تا به بخشهای مورد نیازدست یابند.
معلم‌ها میتوانند با صحبت کردن با دانش آموزان حساس، به آنها فرصت دهند از طریق این مراحل:
از دکورهای غیر ضروری بر روی دیوارها خودداری شود.
اگر یک دانش آموز با دکورهایی که لازمه یک دیوار است حواسش پرت میشود، آنها را در زمانهای حساس مانند سخنرانی و غیره با کاغذ بپوشانند.
اگر دانش آموزان با لامپهای بالای سر حواسشان پرت میشود به آنها اجازه دهید که در کلاس کلاه بپوشند.
از یک محدوده کوچک در کلاس به عنوان یک گوشه دنج استفاده کنید که نورها کم باشد و تصاویر نیز کم باشد.
یک محیط کاری تمیزی را فراهم کنید به این معنا که کاغذ یا کتاب غیر ضروری روی میز کودک نباشد.
به والدین یادآوری کنید که یک محیط کاری ساکت و روشن در خانه برای انجام مشقها ودیگر فعالیتهایی که نیازمند تمرکز است فراهم کنند.
کابینهای مطالعه فردی که حواس پرت کردن را کاهش میدهند و تمرکز را بالا میبرند فراهم کنید.
به دانش آموزان اجازه دهید تا در یک مکان جداگانه در کلاس بنویسند و امتحان بدهند.
لطفا با دقت مجددا چک کنید که پرینت دستورالعمل گرفته شده کاملا واضح و خوانا باشد زیرا در غیر این صورت کپی‌های نسخه‌ها گاهی ناخوانا میشود و خواندنش دشوارتر میگردد.
اگر کارها خیلی شلوغ است آنها را آسانترکنید، اگر لازم است از وسایل و ابزار بزرگتر استفاده نمایید.
با کاغذها و کاورهای رنگی آزمایش کنید تا تضاد و کنتراست بین کاغذ و نوشته کمتر شود و برای دانش آموز از نظر بینایی آسان تر دیده شود.
اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم دو اختلال می باشند که در بسیاری از موارد با هم همپوشانی دارند. تشخیص صحیح تفاوت های اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم کمک بسزایی به نحوه درمان و روند پیشرفت بیماری دارد. جهت تشخیص صحیح این دو اختلال در کودکان ابتدا باید به بررسی علائم هر دو به صورت مجزا پرداخت. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه تشخیص اوتیسم و اختلال پردازش حسی و درمان های اساسی توانبخشی برای این کودکان فعالیت می نماید. تجربه 18 ساله این مرکز در زمینه کاردرمانی مشکلات حسی کودکان موجب تسریع روند درمان و بهبود علائم اختلال پردازش حسی در کودکان می گردد.
نامهای دیگر اختلالات یکپارچگی حسی:
SI problems/SI disorder/SI dysfunction / Sensory processing disorder
– در مشکل یکپارچگی حسی، گیرنده‌های حسی سالم هستند و مشکل از ساختارهای CNS و مسیرهای عصبی مرتبط به آن است. به عبارتی مشکل مرکزی است و محیطی نیست
-در کودکان ADHD پردازش حس لامسه نسب به کودکان سالم دچار مشکل است.
-کودکان با اختلالات یادگیری نسبت به کودکان سالم در پاسخهای پاسچرال دچار مشکل هستند در حالیکه عملکرد گیرنده های محیطی طبیعی میباشند. پاسخهای پاسچرال تحت تاثیر یکپارچگی حواس وستیبولار، عمقی و بینایی هستند.
نظریه‌های مختلف پژوهشگران در مورد یکپارچگی حسی
نام پژوهشگران
نظریه
Bundy & Murray
مشکلات یکپارچگی حسی به دو صورت عمده خود را نشان میدهند ۱)تعدیل حسی۲) پراکسی ضعیف
Miller,Anzalone,Lane
Cermak & Osten
از واژه اختلال پردازش حسی استفاده کردند که شامل سه بخش عمده میشد:
1. اختلال تعدیل حسی (یعنی بیش پاسخی کم پاسخی و حس طلبی)
2. اختلال حرکتی مبتنی بر حس (یعنی الگوهای دو طرفه پاسچرال و دیسپراکسی)
3. اختلال تمایز حسی (مشکلات ادراکی)
Cermak & Royeen
بر پاسخدهی حسی که دارای دو طیف کم پاسخی و بیش پاسخی بود تاکید داشتند
Dunn
مدل Quadrant را مطرح کرد که پردازشهای نورونی را مورد نظر قرار داد
مشکلات SI به ۴ گروه تقسیم بندی میشوند:
1. مشکلات تعدیل حسی
2.مشکلات درک و تمایز حس
3.مشکلات عملکردی دوطرفه وستیبولار
4.مشکلات پراکسی
تفاوت های اوتیسم و اختلال پردازش حسی
اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم اغلب با هم رخ می دهند. با این حال، آن ها می توانند به طور مستقل نیز رخ دهند و شرایط جداگانه ای هستند. اختلال یکپارچگی حسی شامل دشواری در تشخیص، تعدیل و تفسیر محرک های حسی مانند صدا های بلند، نور های روشن یا سایر چیزهایی است که یک یا چند حس از پنج حس را تحریک می کنند. این اختلال معمولاً به اندازه ای است که باعث می شود فرد در انجام کار های روزمره با چالش مواجه شود. اختلال طیف اوتیسم یک اختلال عصبی و رشدی است که بر نحوه ارتباط، یادگیری و رفتار فرد تأثیر می گذارد. متخصصان، اختلال یکپارچگی حسی را به عنوان دشواری در تشخیص، تعدیل و تفسیر محرک های حسی تا حدی که باعث ایجاد مشکل در کارهای روزمره و مشارکت در فعالیت ها شود، تعریف می کنند. این باعث می شود که فرد پاسخ های عاطفی، رفتاری یا روان شناختی کاهش یافته یا تشدید شده ای را نسبت به هر محرک حسی تجربه کند. محرک های حسی به هر رویداد یا شیئی اطلاق می شود که باعث می شود حواس فرد آن را تشخیص داده و پاسخی از فرد برانگیزد. برخی از اشکال محرک ها می توانند شامل مواردی همچون نور، لمس، صدا و گرما باشند. فرد ممکن است محرک ها را از طریق یک یا چند سیستم در بدن خود درک کند، از جمله: پردازش شنوایی(شنیدن)، چشایی، لمس، بینایی وضعیت یا حرکت سر فرد، حس عمقی. اختلال یکپارچگی حسی باعث واکنش غیر معمول به محرک های حسی می شود. فرد ممکن است پاسخ های عاطفی، رفتاری یا روان شناختی را نسبت به محرک هایی تجربه کند که اکثر افراد دیگر واکنش شدیدی به آن ها نشان نمی دهند. این می تواند باعث شود که فرد واکنش انزوا، پرخاشگری، یا مشغولیت ذهنی را تجربه کند. اختلال طیف اوتیسم یک اختلال عصبی و رشدی است. این می تواند بر نحوه رفتار، تعامل با دیگران، یادگیری و ارتباط فرد تأثیر بگذارد. فرد ممکن است در هر سنی تشخیص دریافت کند، اما اغلب زمانی رخ می دهد که فرد هنوز یک کودک خردسال است. اوتیسم یک اختلال طیفی است. این بدان معناست که طیف وسیعی در نوع و شدت علائمی که فرد تجربه می کند، وجود دارد. اوتیسم می تواند هر نژاد، جنسیت یا قومیت را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، چهار برابر بیشتر احتمال دارد که در کودکان پسر در بدو تولد در مقایسه با کودکان دختر رخ دهد.
مشکلات حسی در کودکان اختلال پردازش حسی و اوتیسم
بیش از80% کودکانASD و کودکان نقص توجه در تعدیل حسی اختلال دارند (یا بیش حسی دارند یا کم حسی).
کم حسی و مشکلات ثبت حسی
– تعریف ثبت حسی: سازماندهی دروندادهای حسی جهت استفاده از آن را ثبت حسی می گویند. در واقع قبل از اینکه از اطلاعات حسی به صورت عملکردی استفاده کنیم باید ابتدا در CNS ثبت شوند.
– در واقع در توجه انتخابی ثبت حسی صورت می گیرد که به صورت عملکردی اطلاعات حسی در CNS ثبت شده اند.
– کاردرمانگرها اصطلاح مشکل ثبت حسی را به فردی نسبت می دهند که حواس پرت ،است نمی تواند به محرکات محیطی مهم توجه کند و محرک مرتبط را ثبت کند این مشکل در کودکان ASD دیده می شود. به عنوان مثال کودکی که از بین صدای درمانگر و صدای ماشین های درون ،ترافیک از صدای درمانگر آگاه نباشد در واقع صدای ماشین ها را ثبت حسی کرده است.
– زمانی که کودک به محرکی پاسخ نمی دهد یا متوجه آن نمی شود مهم است که مشکل آن را ادراکی یا شناختی نیز در نظر بگیریم و تنها مشکل ثبت حسی در نظر نگیریم به عنوان مثال کودکی که مشکل ادراک حس لامسه دارد ممکن است درونداد لامسه را ثبت کند اما در استرگنوزیس درک اشیا تنها با لامسه و بدون بینایی دچار مشکل باشد. در واقع درمانگر ممکن است تصور کند که کودک از وجود در ونداد لامسه آگاه نیست و او را کم حس لامسه خطاب کند. در صورتی که ممکن است از وجود محرک آگاهی داشته باشد اما قادر به درک اطلاعات پیچیده لامسه نباشد.
– کودکی که مشکل ثبت حسی دارد بازی نمادین و رشد زبانی اش محدود است به خصوص هنگامی که نتواند محرک دیداری و شنیداری را ثبت کند.
– معمولا در کودکان ASD مشاهده می شود که نسبت به محرکات بینایی و شنیداری بی توجه هستند اما نسبت به محرکات بی ربط توجه نشان می دهند و بسیار دقت می کنند. نکته کلیدی اینجاست که کودک از وجود محرکاتی که بی توجهی نشان می دهد، آگاه نیست این مفهوم مشکل ثبت حسی است.
ایمنی کودکانی که مشکلات ثبت حسی دارند باید بطور خارجی تامین شود زیرا برخی حس درد را ثبت نکرده و از موقعیت های خطرناک دوری نمی کنند و همواره نگرانی درباره امنیت آن ها وجود دارد یا ممکن است مزه ها و بوهای سمی را استشمام کنند.
– در موارد حاد مشکلات ثبت ،حسی سائق درونی و انگیزه انجام فعالیت های معمولی دوران کودکی را تحت تاثیر قرار می دهد.
بیش پاسخی
بیش پاسخی بیش حسی یا تدافع حسی ۲ بخصوص در حس لامسه منشا وراثتی دارد.
– اضطراب در کودکان بیش حس بسیار شایع است زیرا در اثر فعالیت غیر طبیعی آمیگدال بیش از حد برانگیخته هستند.
– کودکان نقص توجه و اوتیسم و کودکان با OCD اختلال وسواسی جبری بیشترین شیوع بیش حسی را به خود اختصاص می دهند
بر اساس گفته های ben-sasson و Green برای ارتباط بیش حسی و اضطراب ۳ تئوری وجود دارد:
1- اضطراب بیش حسی را به وجود می آورد
2- بیش حسی اضطراب را به وجود می آورد
3- هردو بر اثر ریسک فاکتورها به وجود آمده اند. مانند فعالیت غیر طبیعی آمیگدال
تفاوت اصلی بین SPD و اوتیسم: آیا این دو اختلال یکسان هستند؟
اختلال یکپارچگی حسی (SPD) و اوتیسم (ASD) دو شرایط مجزا هستند که گاهی به اشتباه با هم اشتباه گرفته میشوند. در حالی که هر دو میتوانند بر پردازش حسی تأثیر بگذارند، تفاوت‌های کلیدی بین آنها وجود دارد.
1. تعریف و ماهیت اختلالات:
SPD: یک اختلال عصبی است که در آن مغز در دریافت و تفسیر اطلاعات حسی از محیط دچار مشکل میشود. این مشکل میتواند منجر به واکنشهای بیش‌ازحد یا کمتر از حد به محرک‌هایی مانند صدا، نور یا لمس شود.
اوتیسم: یک اختلال رشدی گسترده است که بر ارتباطات اجتماعی، رفتارهای تکراری و علایق محدود تأثیر میگذارد. مشکلات حسی در اوتیسم وجود دارد، اما این تنها یکی از جنبه‌های آن است.
2. علائم اصلی:
در SPD، مشکلات عمدتاً حول محور پردازش حسی می‌چرخد (مثلاً نفرت از برخی بافت‌ها یا حساسیت به صدا).
در اوتیسم، علاوه بر مسائل حسی، چالش‌های اجتماعی (مانند مشکل در تماس چشمی یا درک احساسات دیگران) و رفتارهای تکراری نیز دیده میشود.
3. تشخیص و درمان:
SPD معمولاً توسط کاردرمانگران تشخیص داده میشود و درمان آن بر تمرینات یکپارچگی حسی متمرکز است.
اوتیسم نیاز به ارزیابی جامع‌تری توسط تیم متخصصان دارد و درمان آن ممکن است شامل گفتاردرمانی، کاردرمانی و گاهی دارودرمانی باشد.
در حالی که SPD و اوتیسم ممکن است علائم مشترکی داشته باشند، اما شرایط متفاوتی هستند. SPD عمدتاً بر پردازش حسی تأثیر میگذارد، در حالی که اوتیسم طیف وسیع‌تری از چالش‌ها را شامل میشود. تشخیص دقیق توسط متخصصان میتواند به تدوین برنامه‌های درمانی مؤثرتر کمک کند.
آیا اختلال یکپارچگی حسی میتواند همراه با اوتیسم باشد؟
بله، اختلال یکپارچگی حسی (SPD) میتواند همراه با اوتیسم (ASD) وجود داشته باشد. در واقع، تحقیقات نشان میدهد که تا 90% از افراد مبتلا به اوتیسم، مشکلات پردازش حسی را نیز تجربه میکنند. اما این همبودی به چه معناست؟
1. همپوشانی علائم:
بسیاری از کودکان اوتیستیک به دلیل تفاوت‌های عصبی، واکنشهای غیرمعمول به محرک‌های حسی نشان میدهند. این میتواند شامل:
حساسیت بیش‌ازحد به صداها یا نورها
اجتناب از لمس یا تماس با برخی بافت‌ها
جستجوی مداوم تحریکات حسی (مانند چرخیدن یا تکان دادن بدن)
2. تشخیص افتراقی:
تشخیص SPD در کنار اوتیسم میتواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا:
برخی علائم مشترک هستند (مثلاً پوشیدن لباس‌های خاص به دلیل حساسیت لمسی)
مشکلات حسی در اوتیسم ممکن است با چالش‌های اجتماعی پیچیده‌تر شود
3. رویکردهای درمانی ترکیبی:
برای کودکانی که هر دو شرایط را دارند، درمان معمولاً شامل:
کاردرمانی با تمرکز بر یکپارچگی حسی
برنامه‌های آموزشی برای بهبود مهارتهای اجتماعی
ایجاد محیط‌های سازگار با نیازهای حسی (مثل کاهش محرک‌های محیطی)
1-تفاوت‌های رشدی بین کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم چیست؟
کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی معمولاً در مراحل رشدی اولیه تأخیر ندارند، در حالی که در اوتیسم تأخیرهای رشدی شایع‌تر است.
2-آیا مداخلات درمانی برای اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم متفاوت است؟
بله، اگرچه هر دو ممکن است از کاردرمانی حسی بهره ببرند، اما اوتیسم نیاز به مداخلات گسترده‌تری مانند گفتاردرمانی و آموزش مهارتهای اجتماعی دارد.
نظریه پردازان شناخت، یادگیری را مستلزم فراگیری یا تجدید سازمان ساختارهای شناختی می دانند که انسان ها از طریق این ساختارها اطلاعات را پردازش و ذخیره می نمایند. یکی از پشتیبان های بزرگ نظریه ی شناخت درباره ی یادگیری روانشناس سوئیسی ژان پیاژه بود که بیشتر نظریه ی او درباره ی شناخت در یادگیری بر پایه مشاهدات او از سه فرزندش ایجاد شده است. هر چند بسیاری از جنبه های دیدگاه شناخت درباره ی یادگیری روى كار گفتاردرمانی تأثير ،گذارند از بین مفاهیم مربوط به شناخت که معمولاً در کار روزانه گفتاردرمانی ارزشمند محسوب می شوند چهار مرحله یا چهار دوره از رشد، شناخت از کار پیاژه می باشند که در این مطلب به آن اشاره می شود. کلینیک گفتاردرمانی دکتر صابر در حیطه گفتاردرمانی شناختی در کودکان و بزرگسالان به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. تجهیزات و تجربه بالای گفتاردرمانان مرکز همچنین خدمات گفتاردرمانی در منزل موجب بهبود هرچه زودتر بیمار می گردد.
دیدگاه شناخت درباره ی یادگیری
پیاژه رشد، شناخت را به چندین مرحله بسط داد که از تولد تا سرتاسر بزرگسالی در تغییر هستند و خاطر نشان کرد ،که همچنان که کودک از مراحل مختلف آمادگی برای شناخت میگذرد یادگیری می تواند اتفاق بیفتد. اگرچه بیشتر کارهای پیاژه در دهه ی ۱۹۲۰ انجام شده بود ولی در سال ۱۹۶۰ بود که جورج میلرو جروم ،برونر با تأسیس مرکز مطالعات شناخت در دانشگاه هاروارد، باعث شدند تا پیاژه در ایالات متحده ی آمریکا شهرت پیدا می کند.
هر چند بسیاری از جنبه های دیدگاه شناخت درباره ی یادگیری روى كار گفتاردرمانی تأثير ،گذارند از بین مفاهیم مربوط به شناخت که معمولاً در کار روزانه گفتاردرمانی ارزشمند محسوب می شوند چهار مرحله یا چهار دوره از رشد، شناخت از کار پیاژه می باشند. پیاژه (۱۹۵۴) توصیف کرده است که، رشد فکری کودکان به طور پیش رونده از چهار مرحله می گذرد که به نام مراحل رشد معروفند. مراحل رشد دوره هایی در خلال روند رشد هستند که در آن ها افکار رفتارها و احساسات فرد کمابیش مشابه هستند.
پیاژه پی برد که مراحل رشد از هنگام تولد آغاز می شوند و تا سرتاسر بزرگسالی ادامه پیدا می.کنند در ،زیر مراحل رشد شناخت را که توسط پیاژه ارایه شده اند. به طور مختصر شرح می دهیم:
۱) دوره ی حس و حرکت این مرحله از تولد تا ۲ سالگی است. پیاژه این مرحله از رشد را شامل بازتاب های حرکتی توصیف کرده است که در مرحله ی نخست از تولد تا حدود یک سالگی است. بنابراین، تعاملات جسمی کودکان با اشیای پیرامون شان مالاً تحمیل کننده ی این مرحله از رشد از یک سالگی تا دو سالگی است. در خلال این دوره کودک با لمس کردن و حرکت در محیط اطراف خود، چیزهایی می آموزد.
۲) دوره ی پیش از به کارگیری: این مرحله از ۲ سالگی تا ۷ سالگی است که شامل فراگیری مهارت های نمادین در حوزه های ،زبان تصور ذهنی و نقاشی است ولی پیشرفت در زبان چشمگیرتر است (زیگلر، ۱۹۹۱). در خلال این دوره، به دلیل وجود اندیشه ی نمادین برای ،کودک دسته جارو به راحتی به عنوان «اسب» تلقی می شود.
۳) دوره ی فعالیت های عینی پیاژه مشخص کرد که دوره ی رشد فعالیت های عینی از ۷ سالگی تا ۱۲ سالگی است. در خلال این مدت کودک به طور ،ذهنی تغییرات مربوط به کمیت و زمان را فرا می گیرد به عنوان مثال پیش از این مرحله از رشد اگر کودک یک لیوان بلند و باریک با ۲۵۰ سانتی متر مکعب آب را با یک لیوان کوتاه و پهن با ۲۵۰ سانتیمتر مکعب آب مقایسه کند گمان می کند که در لیوان بلند آب بیشتری وجود دارد. از این رو هنگامی که کودک به دوره ی فعالیت عینی رشد شناخت میرسد می تواند درک کند که صرف نظر از شکل ظروف مقدار ۲۵۰ سانتیمتر مکعب آب در هر دو ظرف یکسان است تا پایان این دوره کودک نظریات و شوخی های دیگران را متوجه می شود و اندیشه ی او همانند اندیشه ی بزرگسالان می گردد.
۴) دوره ی فعالیت های رسمی این دوره از حدود سن ۱۲ سالگی آغاز می شود و تا سرتاسر زندگی ادامه می یابد ویژگی بارز در این مرحله، دستیابی کودک به توانایی استدلال براساس احتمالات نظری و واقعیت های عینی است (زیگلر ،۱۹۹۱ ص ۲۱). در این دوره اندیشه های فرضی امکان پذیر می گردد.
گفتاردرمانی شناخت
پیاژه به سه فرآیند ذهنی پی برد فرآیندهایی که برای گفتاردرمانها مهم هستند. و برای پیشرفت کودک از یک مرحله از رشد به مرحله ی دیگر، سرنوشت ساز می باشند: همگون سازی تطبیق و توازن همگون سازی عبارت است از توانایی شخص در دگرگون ساختن اطلاعات دریافتی ، تا این اطلاعات با شیوه ی تفکر فعلی او سازگاری پیدا کنند به عنوان مثال پسر بچه ی ۴ ساله ای که هیچ گونه تصوری از تأثیرات میانسالی روی بدن نداشت ولی واقعیت های دیگر را درک می کرد از عمویش پرسید که با آن توپ بسکتبال توی شکمت چکار می کنی؟ سپس با دیدن سر بی موی عموی خود پرسید: چرا موهایت را اینجوری اصلاح کردی؟ این پسر بچه ی ۴ ساله فهمیده بود که وجود توپ بسکتبال توی شکم چه حالتی می تواند به شکم بدهد و تأثیرات اصلاح موی سر را نیز درک کرده بود. با این همه این بچه در آن سن هیچ گونه تصوّر ذهنی درباره ی بزرگ شدن شکم و یا بی مو شدن سر در سن میان سالی نداشت. فعالیت ذهنی همگون سازی کودک، درباره ی آنچه که در عمویش دیده بود، متناسب با اطلاعات و شیوه ی تفکر یک بچه ی ۴ ساله است.
پیاژه، تطبیق را اینگونه تعریف کرده است تطبیق یعنی نحوه ی سازگار شدن شیوه ی تفکر یک شخص با توجه به تجربیات جدید به عنوان مثال ، فردی که در جامعه ای بزرگ شده باشد که زن را پرخاشگر بداند اگر این مرد در خارج از منزل کار کند، خودش را با این اندیشه تطبیق می دهد و هنگامی که همسر و یا دختر او در صدد پیدا کردن شغلی باشد. او این موضوع را مد نظر قرار می دهد نکته ی جالب توجه درباره ی همگون شدگی و تطبیق توسط زیگلر (۱۹۹۱) گزارش شده است او پی برد که همگون شدگی و تطبیق به طور متقابل روی یکدیگر تأثیر می گذارند.
سرانجام این که ، توازن در برگیرنده همگون شدگی و تطبیق است، و تمامی تعاملات موجود بین شیوه ی تفکر و تجربیات جدید را شامل می شود. زیگلر (۱۹۹۱) پیاژه (۱۹۵۴) گفته است که توازن در سه مرحله رخ می دهد مثلاً وقتی که کودکان از شیوه ی تفکر موجود راضی باشند توازن به وجود می آید سپس هنگامی که آن ها نسبت به نارسایی های تفکرشان آگاه می گردند، ناخشنود می شوند و وارد وضعیت عدم توازن می شوند. سرانجام کودکان روش های پیشرفته تری برای شیوه ی تفکر در پیش می گیرند ،که این شیوه ی تفکر نارسایی های شیوه ی تفکر پیشین را ندارد و آن وقت آن ها وارد وضعیت توازن بالاتری می شوند.
زیگلر (۱۹۹۱)، موفقیت و دیرپایی کار پیاژه را به چند عامل نسبت می دهد.
۱) دیدگاه پیاژه درک تقریباً قابل لمسی از شیوه ی تفکر کودک در اختیار ما میگذارد.
۲) در دیگاه پیاژه موضوعاتی مطرح شده است که برای صدها سال مورد علاقه ی ،والدین ،آموزگاران ،دانشمندان و فیلسوفان خواهد بود.
۳) دیدگاه پیاژه نسیم بی نظیری است و استثنائاً گستره ی سنّی وسیعی را در بر می گیرد یعنی : تمامی محدوده ی سنّی از نوزادی تا بزرگسالی
۴) پیاژه برای انجام مطالعات جالب از استعداد برخوردار بود.
ساير مفاهيم كلیدی مربوط به دیدگاه شناخت در مورد یادگیری عبارتند از:
a) الگوی سه مرحله ای پردازش اطلاعات که از طریق آن ما مفاهیم دریافت حسی حافظه ی کوتاه مدت و حافظه ی طولانی مدت را به دست می آوریم.
b) چارچوب کلی یادگیری که از طریق آن اطلاعات جدید با سازمان بندیهای شناختی موجود مقایسه می شوند.
c) قوانین یادگیری مثل تمرین انتقال یادآورنده و قوانین پردازش (گود بروفی، ۱۹۹۰)
دیدگاه ،شناخت همراه با دوره های تحول شناخت پیاژه، دیدگاه گسترده و سودمندی برای شیوه های آموزش مربیان و یادگیری است به چند دلیل دیدگاه شناخت درباره ی یادگیری برای گفتاردرمانها مهم است:
a) زمینه هایی برای شناخت رفتار ویژه ایجاد می.کند
b ) منبعی در اختیار ما میگذارد که داده های به دست آمده از رشد بیمار را می توان با آن مقایسه نمود.
C) مسیر و امکاناتی به منظور برنامه ریزی برای درمان بیماران در اختیار ما قرار می دهد
دست خط مناسب یک مهارت ضروری است که دانش آموزان باید به آن دست یابند تا خواسته‌های مدرسه ای پایه در مدرسه ابتدایی را برآورده سازند. یک تقابل و هماهنگی مداوم بین اجزای حسی، زبانی، درکی و حرکتی باعث میشود که این یک فعالیت خیلی پیچیده باشد، که سبب میشود برخی از دانش آموزان با وجود تلاش زیاد با معلم خود در زمینه دست خط به چالش رسیده و منجر به تشخیص اختلال در نوشتن میگردد.مرکز توانبخشی دکتر صابر در زمینه درمان اختلال یادگیری و بخصوص اختلالات نوشتن به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. خدمات گسترده مرکز از فبیل کاردرمانی حسی، اتاق تاریک بینایی، اتاق مهارت های شنیداری، سنسنوری روم، کاردرمانی دست، گفتاردرمانی اختلال یادگیری، آموزش درمان اختلالات یادگیری و… موجب بهبود مهارت های اجرایی کودکان و تسریع روند یادگیری در آنان می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بیشتر از ۳۰ درصد وقت دانش آموزان روی فعالیت حرکات ظریف صرف میشود و رایج ترین فعالیت در دست خط است. بنابراین مهارت در دست خط یک کلید مهم برای موفقیت در مدرسه میباشد. کیفیت دست خط بستگی به خوانایی و سرعت نوشتن کلمات دارد. در همه جا از 5 تا بالای ۲۵ درصد دانش آموزان مشکلات دست خط را نشان میدهند. هنگامی‌که شما اجزاء دست خط را تجزیه و تحلیل میکنید به آسانی میبینید که چرا بیشتر دانش آموزان در یادگیری نوشتن، نوشتن افکارشان روی کاغذ و یادداشت برداشتن مشکل دارند.
برای بهبود دست خط لازم است که دانش آموزان موارد زیر را دنبال کنند:
تنه، شانه، تون عضلانی بالای بازو، قدرت و ثبات که بدن را هنگامی‌که مغز و دستها مشغولاند ایمن نگه دارند.
دقت بینایی و مهارتهای (چشمی– حرکتی) که چشمها را قادر میسازند تا واضح تر ببینند، خطوط را بخوانند و از نزدیک به دور تمرکز کنند و هنگام یادداشت برداری دوباره به حالت اول برگردند.
درک بینایی و مهارتهای حافظه بینایی، شکلهای دایرهای، عمودی، افقی و مورب را در ارتباط دقیق با یکدیگر در فضا درک و تولید میکنند.
توانایی و مهارت حرکات ظریف از بازخورد حس عمقی از مفاصل انگشتان و عضلات استفاده میکند تا نیروی عضلانی و فشار مفصل را درجه بندی کند.
توانایی برای یکپارچه سازی مهارتهای بینایی با مهارتهای حرکتی همانطور که نویسنده‌ها از بینایی استفاده میکنند تا حرکات دست را هدایت کنند و حروف دقیق و خوانا را شکل دهند.
مهارتهای شناختی از قبیل این که تصمیم بگیرد چه بنویسد. سازماندهی افکار و سپس تمرکز کردن مدت دار تا اینکه فعالیت نوشتاری تکمیل شود.
آگاهی واجی که به عنوان شنیدن، تشخیص دادن و دستکاری تعریف شده اند. صداهای افراد در کلمات بیان شده واج نامیده میشوند که برای تولید کلمات و جملات در شکل نوشتاری، ضروریاند. مشکلات در پردازش حسی باعث میشود دست خط یک مورد چالش برانگیز باشد. در این خصوص ممکن است موارد زیر را شامل شود:
حساسیت بینایی به نور مخصوصا نور خیره کننده، نور اذیت کننده و نور فلوئورسنت.
فشار بیش از اندازه به بینایی که پرینتهای کم رنگ و یا خطهای نامنظم یک صفحه، شلوغی لغات صفحه و یا حساسیت کنتراست که لغات مشکی رنگ بر روی کاغذ سفید را متحرک جلوه میدهد سبب آن میگردد.
حساسیت به لمس کاغذ، ابزار نوشتن و سطح نوشتن
حساسیت شنیداری به صدای معلم، صدای نوشتن دیگر دانش آموزان و صداهای محیطی
راه های کلیدی برای یکپارچگی حسی در کودکان با اختلال نوشتن
آماده کردن بدن و مغز برای نوشتن
علاوه بر فعالیتهای حرکتی که قبلا در این مطرح شد، معلمان میتوانند دانش آموزان را از هر سنی آماده نوشتن کنند. از طریق وادار کردن آنها به نوشیدن کمی‌آب، خوردن چیزهای ترد، آدامس جویدن و شرکت در فعالیتهایی برای گرم کردن قسمت بالایی بدن از قبیل:
بالا انداختن شانه‌ها: صاف بایستید،شانه‌هایتان را به بالا بکشید به سمت گوش‌هایتان و سپس آنها را سمت عقب و پایین رها کنید این تمرین را ۵ مرتبه انجام دهید و درآخر شانه‌ها را در پایین نگه دارید.
دایره کشیدن: شانه‌ها را پایین نگه دارید، دستها را مستقیم به اطراف بدن ببرید تصور کنید که شما دو تا قلم مو با رنگ مورد علاقهتان را در دست نگه داشتهاید و در دو طرف اتاق دایره نقاشی کنید. این کار را در جهت عقربه‌های ساعت ۵ تا ۱۰ بار انجام دهید و سپس ۵ تا ۱۰ بار در خلاف جهت عقربه‌های ساعت انجام دهید (5 بار برای کودکان کوچکتر و ۱۰ بار برای دانش آموزان بزرگتر)
ضربه های انگشت کاراته به منظور قوی کردن دستها و بازوها و آگاه سازی بدن، دستها را بطور مستقیم بکشید کف دستها به سمت پایین باشد به صورت تناوبی و یکی در میان مشت کنید و بطور کامل انگشتها را باز کنید ۱۰ بار و سریع انجام دهید سپس کف دستها را به سمت بالا برگردانید و ۱۰ بار انجام دهید. به عنوان فعالیت قبل از نوشتن عالی است.
نوارهای حبابی را با نوک انگشت بترکانید یا نوارهای بزرگتری را به دیوار بزنید و از دانش آموز بخواهید که با هل دادن آنها حبابها را بترکاند. کودکان همچنین میتوانند حبابها را با پا روی زمین بترکانند.
مدلهای خمیربازی و گل خمیر نقاشی برای وارد کردن ورودی های حس عمقی و لامسه به انگشتها، مچ‌ها و بازوها در کودکان کوچکتر بسیار عالی میباشند.
خمیرهای خوب و مستحکم مقاومتهای بیشتر و ورودی حسی مناسب تری را برای دانش آموزان بزرگتر پیشنهاد میکنند.
ترکاندن مهره ها و ضربه های ناگهانی به اسباب بازی ها مخصوص پیشنهاد میشود والدین مهره‌ها را برای ترکاندن تهیه کنند. پازل دوخت و ترکاندن مهره های پارچهای و فعالیت هایی برای دانش آموزان بزرگتر از قبیل مهرههای ترکاندنی DNA مناسب میباشد.
دیگر اسباب بازیهای عالی که آمادگی حرکتی خوبی برای کودکان اختلال یادگیری را فراهم میکنند شامل:
توپ کششی و پازل دوخت بازی سوزنی، مهرههای جاسازی، چوب غذا خوری چینی به شکل حیوانات،چوب ماهیگیری و دیگر اسباب بازیهای مرتبط با برداشتن اشیا کوچک شامل:
نخ و مهره دوز بازی، مازها، میلههای قلاب بافی، میخ و چکش، (ماژیکها یا مدادرنگی‌ها)، جواهرات وصل کردنی برای مهارتهای قیچی کردن و خیلی چیزهای دیگر
بکارگیری یک رویکرد چند حسی در کودکان اختلال نوشتن:
بیشتر دانش آموزان مهارتهای دست خط را با کمی‌تمرین از طریق ماژیکها، مدادها، مدادرنگی و کاغذ کسب میکنند. دیگر کودکان از یک رویکرد چند حسی و بیشتر تمرینی استفاده میکنند به منظور تشکیل شکل حروف از خمیر بازی استفاده کنید. ترسیم حروف و نوشتن آنها با یک انگشت در پودینگ، ترسیم آنها روی فرش یا نوشتن آنها با یک چوب روی گل، همگی سرگرم کننده میباشند که روشهای لامسهای هستند که شکل دهی حروف را آموزش میدهند. برنامه‌های ساختاریافته دست خط، میتوانند یک تفاوت بزرگ ایجاد کنند که یکی از بهترین و محبوبترین آنها نوشتن بدون گریه نامیده میشود.این برنامه آموزش ساده یادگیری، فعالیتهای مربوط به دست و بکارگیری درسها ازکلاس پنجم را شامل میشودو توسط تعداد زیادی از سیستمهای مدرسهای اجرا شده است. این برنامه با آهنگها و شکلهای چوبی برای تشکیل حروف بدون نیاز به مهارتهای پیشرفته حرکتی ظریف، آغاز میشود و سپس به سمت آسان نوشتن، نوشتن عمودی حروف با گچ و سپس آشنایی با مدادها و بکارگیری آنها در کتابهای کار برای هر سطح از مهارت پیش میرود.
سوالات متداول:
1-مداخلات یکپارچگی حسی چگونه به نوشتن کمک میکند؟
کاهش حساسیت‌های لمسی (مثل تحمل بافت مداد)، بهبود درک فشار مناسب ابزار و تنظیم سیستم وستیبولار برای وضعیت نشستن.
2-ارتباط بین بدخطی و مشکلات حسی چیست؟
ناتوانی در پردازش اطلاعات بینایی-فضایی و هماهنگی حرکتی منجر به اشتباه در اندازه‌گیری فاصله حروف و خطوط میشود. تمرینات تعقیب چشمی و کپی‌برداری ضروری است.
در یک اتاق هستند نظارت داشته باشید.
در یک اتاق هستند نظارت داشته باشید.
