خواباندن کودک یا نوزاد یکی از پرچالش ترین مسائل برای والدین است. برای خواباندن نوزاد یا کودک خود باید نیاز های روزانه خواب آن ها را بشناسید و از روش های خواباندن کودک بهره بگیرید. زمانی که می‌خواهید در مورد خواب فرزندتان تصمیم بگیرید، آنچه را برای شما و نیز کودک موثر است، در نظر بگیرید. نگران گرفتار شدن در تصمیمتان نباشید. مانند اغلب ما، شما نیز روش های چندی را خواهید آزمود. برای اولین فرزندتان بر یک روش متمرکز می شوید و سپس در می یابید که این روش برای فرزند دومتان کاملاً غیر موثر است. به هیچ عنوان پیش از خواب نوزاد را هیجان زده نکنید. ارتباط چشمی موثر با نوزاد برقرار نکنید چرا که محرک ترین عامل برای نخوابیدن نوزاد است. هنگامی که کودک هنوز بیدار است، او را در رخت خواب قرار دهید و محیط مناسبی را برای خواب کودک یا نوزاد خود در نظر بگیرید. برای این که نوزاد یا کودک شما خواب بهتری داشته باشد، حتما قبل خواب او را آرام کنید. این نکته را به خاطر داشته باشید که خواب منظم در کودک یک عامل مهم در حفظ سلامتی اوست پس از اهمیت بسیاری برخوردار است. مرکز توانبخشی کودکان با بهترین دکتر متخصص خواب در کودکان و نوزادان، با در نظر گرفتن روش های خواباندن کودکان و نوزادان و تکنیک های متفاوت کاردرمانی و ماساژ برای کودکان و نوزادانی که اختلال خواب دارند، به این کودکان کمک می کند.
اصول چندی – البته نه تمام آن ها – در برنامه های خواب مشترک هستند. چنانچه میل ندارید یک روش را تا انتها ادامه دهید، می توانید عناصر زیر را هنگام شروع روش شخصی خود در نظر بگیرید:
-سعی کنید هنگامی که نوزاد خواب آلود ولی بیدار است، او را در محل مخصوص خودش قرار دهید. این کار را به او می آموزد که پس از بیدار شدن، چگونه دوباره به خواب برود.
-پیش از خواب تشریفاتی انجام دهید و از آن تخطی نکنید. درباره طول مدت این تشریفات و اینکه شامل خواندن کتاب ها یا آواز هایی باشد که شما تا سال ها از خواندن آن ها خسته نشوید، دقت لازم را داشته باشید.
-نوزاد خود را به یک شی «مورد علاقه» که «شیء انتقالی» نیز نامیده می شود، وابسته کنید. ایده اصلی اینجاست که کودک برای آرامش یافتن به جستجوی شی «دوست داشتنی مورد علاقه اش» می پردازد. این امر برای برخی از والدین پرسش برانگیز است. میل دارید نوزادتان به شما – مادرش – وابسته باشد، یا مثلاً به یک اردک زرد رنگ؟ زمانی که قادر نیستید در کنار کودک باشید، «اشیای مورد علاقه» واقعاً مفید هستند.
-اگر مایلید کودک خود را به وابستگی به «شیء مورد علاقه» (یک پتو، یک عروسک پشمالو یا شیء آرامش بخشی به استثنای گرمای پوست بدن خود) تشویق کنید، او را به سمت شیئی هدایت کنید که به تعداد زیاد می توانید خریداری کنید.
-هیچ کار خاصی انجام ندهید. فرزند شما سرانجام تمام شب را خواهد خوابید – حداقل زمانی پیش از نوجوانی؛ که در این صورت مشکل شما بیرون کشیدن او از رخت خواب پیش از ظهر خواهد بود.
روش فربر در خواباندن نوزاد یا کودک
در برنامه‌ای که توسط ریچارد فربر در سال ۱۹۸۵، در کتابش به نام «مشکل خواب کودک خود را حل کنید» پیشنهاد شده است (که توسط مادران فربراسیون نامیده می شود)، هدف، آموختن تنها خوابیدن در تخت به کودک و در صورت بیدار شدن در طول شب، دوباره بدون سر و صدا به خواب رفتن است. این امر تجربه مثبتی است که به تدریج به خواب رفتن خود به خودی را به کودک می آموزد. فربر این روند را به خواب رفتن فرد بالغی تشبیه می کند که استفاده از بالش برای او ممنوع شده است. ابتدا او برای به خواب رفتن دچار مشکل می شود، در مرحله بعد بارها بیدار می شود، اما بعد از چند شب به این حالت عادت می کند و به راحتی به خواب فرو می رود. روش فربر، مانند بسیاری از روش های دیگر، با تشریفات پیش از خواب شروع می شود (ابتدا احتمالاً گرفتن دوش، به دنبال آن مطالعه کتابی یا سر دادن آوازی)، سپس شما یا شوهرتان، در حالی که هنوز کودک بیدار است، او را در محل خوابش قرار می دهید و اتاق را ترک می کنید (و کودک گریه را سر می دهد). سپس به فاصله پنج، ده و پانزده دقیقه و بعد از آن به فاصله ۱۵ دقیقه ای برای اطمینان یافتن از وضعیت مناسب کودک، به اتاق او سرکشی می کنید. در این روش والد در اتاق باقی نمی ماند، کودک را نمی جنباند و هیچ نوع تکیه گاهی (مثل بطری یا پستانک) در اختیار او قرار نمی دهد و به هیچ وجه کودک را از تختش بیرون نمی آورد. این عمل با هر بار بیدار شدن کودک در طول شب تکرار می شود. در دومین شب فاصله ورود به اتاق هر بار ۵ دقیقه طولانی تر می شود. اگرچه فربر جایگزین های تدریجی (نشستن روی صندلی کنار تخت کودک و هر شب صندلی را قدری دورتر از تخت قرار دادن) را پیشنهاد می کند، اما بر روش ترک کردن اتاق در دوره های متوالی تاکید بیشتری دارد. روش فربر ممکن است چندین ساعت، چندین شب و روز و حتی چندین هفته ادامه یابد، ولی در نهایت معمولاً موثر واقع خواهد شد. پرسش این است که آیا شما قادر به ادامه آن تا «نهایت» خواهید بود یا خیر. (در اغلب موارد پدر دارای توانایی های بهتری برای انجام این برنامه است، زیرا هورمون های ترشح شده در مادران شیرده، هنگام شنیدن صدای جیغ و فریاد کودک برای مدت طولانی، انجام این کار را برای ایشان تقریبا غیر ممکن می سازد). از زمان انتشار کتاب فربر، برنامه های مشابه ولی بهینه سازی شده ای به چاپ رسیده اند. تحقیقات جدید نشان داده است که تکرار هر شبه روند فربر هنگام بیدار شدن کودک در طول شب الزامی نیست. این برنامه را یک بار در ابتدای شب انجام دهید و سپس هنگام بیدار شدن او را با تکان تکان دادن بخوابانید. در اغلب موارد این کار در خواب طولانی شب خللی وارد نمی کند.
یک کودک نرمال و عادی در سال اول زندگی به توانمندی های بسیاری همچون یادگیری چگونه راه رفتن، صحبت کردن، خزیدن، نشستن و در اخر، راه رفتن بدون کمک دیگران دست خواهد یافت. برای پیگیری مراحل رشد و تکامل از جمله تکامل حرکتی کودک خود، به سن تعدیل شده کودک خود توجه کنید که بر اساس تاریخ دقیق زایمان تعیین می شود. تکامل حرکتی و کسب مراحل آن به صورت خطی می باشد و مهارت ها به صورت یک توالی رشدی و در نتیجه ی بلوغ سیستم عصبی مرکزی ایجاد می شوند. در این سیستم ابتدا ساختار های ساقه ی مغز تکامل می یابد، به صورتی که که در پاسخ های رفلکسی نوزاد مانند رفلکس گرفتن که توسط مسیر های عصبی که از ساقه ی مغز منشأ می گیرند کنترل می گردد. ساختار های قشری نیز بعدا تکامل می یابند که نمونه ی دلیل تکامل و میلین سازی در مغز میانی و ساختار های قشری است. هم زمان به دلیل مهار کنترل این مراکز، آن مهارت های هماهنگ و برنامه ریزی شده ی کودک مشاهده می شوند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با انجام خدمات کاردرمانی برای راه رفتن کودک، کاردرمانی حرکتی و کاردرمانی کودکان به کودکانی که در راه رفتن مشکل دارند کمک کرده و موجب افزایش کیفیت زندگی آن ها می گردد.
افزایش کنترل بر حرکات و مهارت ها نه تنها به بر ساقه ی مغز می باشد بر اساس این نظریه می توان اصول زیر را برای تکامل حرکتی تعریف کرد:
توالی مراحل و میزان تکامل حرکتی در نورادان و کودکان ثابت است. معیارهای تکاملی، گزل، اما ترودا پیلی و … بر اساس همین توالی و میزان مشخص توصیف شده اند. با توجه به ثبات و قابل پیش بینی بودن این توالی و مراحل در همه ی کودکان، می توان از تکامل طبیعی حرکتی به عنوان معیاری برای تشخیص اختلالات نورولوژیک کودکان استفاده کرد.
حرکات از الگو های رفلکسی اولیه به سمت حرکات ارادی و کنترل شده پیشرفت می کند. در نوزادان و کودکان شیرخوار رفلکس های حرکتی برای ادامه حیات لازم بوده مانند رفلکس های بلعیدن و مکیدن و اولین روش تعامل کودک با محیط مانند رفلکس گرفتن هستند. به دلیل نیازهای عملکردی نوزاد با این رفلکس ها متولد شده و در آن ها کفایت کافی دارد در نهایت این رفلکس ها یک پارچه شده و در قالب واکنش های راستایی تعادلی و کنترل حرکتی ارادی ظاهر می شوند.
مهارت های سطح پایین پیش نیازهای مهارت های سطح بالای خاص هستند. نوزادان کنترل حرکتی را در جهت سری دمی کسب می کنند به صورتی که ابتدا کنترل سر کسب می شود که این پیشرفت توسط کنترل تنه (نشستن) و لگن (ایستادن) دنبال می شود. با پذیرفتن سلسله مراتبی بودن عملکرد سیستم عصبی مرکزی، نظریه ی بلوغ عصبی درک ما از اینکه کودک چگونه در محیط عمل می کند را محدود می کند. در واقع این نظریه توضیح نمی دهد که کودک چگونه مهارت های حرکتی جدید را فرا گرفته و قابلیت نوروپلاستی سیتی مغز را که امکان تطابق فرد با محیط را فراهم می کند، نادیده می گیرد. گاتلیب نوروپلاستی سیتی را آمیختگی کودک و محیط می داند که طی آن، از طریق تجربه و تکامل ساختارهای جدید در (سطح سلولی) و عملکردهای جدید فعالیت ها ظاهر می شوند. تجربه های کودک، ارتباطات نورولوژیک جدید و تغییرات ساختاری را باعث می شود که برای تکامل رابطهی بین این اجزا لازم است. پذیرش قابلیت پلاستیسیتی سیستم می تواند باعث تمرکز بر پتانسیل کودک برای تغییر و در نظر گرفتن عوامل زمینه ای تسهیل کننده یا مانع عملکرد شود. در واقع این نظریه نمی تواند اصولی که برای یادگیری مهارت های جدید در توانبخشی مطرح شده است را پوشش دهد.
نظریه ی سیستم های پویا و کاردرمانی جسمی
در این نظریه الگو های حرکتی و عملکردی در اثر تعامل و همکاری سیستم های متعدد درونی و بیرونی کودک شکل می گیرند. در واقع زمانی که کودک سعی در دستیابی به یک هدف عملکردی دارد، تعامل سیستم های فردی کودک و زمینه ای که عملکرد در آن در حال انجام است باعث بروز الگوهای اجرایی می شود. این نظریه در تفسیر چگونگی تکامل مهارت های حرکتی و پردازشی خاص مفید است. انسان یک سیستم پیچیده ی زیستی است که از چندین زیر سیستم (حسی – حرکتی، درکی- شناختی عضلانی اسکلتی و …) تشکیل شده است. این زیر سیستم ها دائما در حال تغییر بوده و بسته به عملکرد با همدیگر و البته با محیط، در تعامل هستند. هماهنگی و خود تنظیمی این سیستم ها برای اجرای مناسب عملکردها ضروری است. بررسی ها نشان داده اند که کودکان در مسیر تکامل حرکتی مسیر هایی را طی می کنند که منحصر به فرد بوده و با همدیگر تفاوت هایی دارند که این شرایط تا بزرگسالی ادامه خواهد یافت. تلن کوربتا و اسپنسر این ویژگی را در تکامل مهارت های دستی کودکان ۵ ماهه نشان داده اند. هر کودک ۵ ماه های توانایی رساندن دست به یک شی را دارد اما الگویی که در این راه از خود نشان می دهند کاملاً منحصر به فرد و متفاوت از دیگری است. برای مثال برخی از حرکات آهسته و محتاطانه استفاده می کنند و برخی دیگر از حرکات نوسانی برای رساندن دست سود می جویند. در واقع میزان نیرو، سرعت، زاویه و اصلاحات حرکتی ارائه شده از سوی هر کودک در رساندن دست به اسباب بازی متفاوت است. به نظر می رسد که تکامل مهارتی مانند رساندن دست به شئ فراتر از تکامل هماهنگی چشم و دست به تنهایی باشد و مواردی مانند انگیزه ی کودک، توانایی مکانیابی شی در فضا، درک قابلیت در دسترس بودن شی، برنامه ریزی برای مسیر حرکت دست، اصلاح حرکت در زمانی که دست در حال نزدیک شدن به شی است، بلند کردن و ثبات بازو در فضا و گرفتن موفقیت آمیز شی در دست در آن نقش دارند. چگونگی کنترل و مدیریت تمامی این اجزا برای گرفتن یک اسباب بازی در دست در نوزادان متفاوت از هم بوده که البته دلایل مختلفی دارد. چنین شرایطی را در مهارت های حرکتی درشت مانند جا به جایی ها، غلتیدن، چهار دست و پا رفتن، راه رفتن و … نیز می توان مشاهده کرد. علاوه بر عوامل درونی (مانند قدرت هماهنگی، حس تعادل و حرکت) که می توانند باعث تفاوت در کسب و اجرای یک مهارت حرکتی شوند. شرایط محیط نیز تحرک کودک را تحت تأثیر قرار می دهد. از این دست می توان به مواردی مانند سطحی که کودک روی آن در حال بازی است، تشویق والدین و اطرافیان و نحوهی انجام فعالیت اشاره کرد از سوی دیگر نه تنها تکامل و تعامل این سیستم ها و کاردرمانی جسمی در تکامل حرکتی کودک نقش دارد، بلکه تکامل حرکتی کودک نیز در کسب مهارت های دیگری مانند تعامل اجتماعی، حل مسئله، کشف محیط و در نهایت استقلال بیشتر نقش خواهد داشت.
سه مرحله یادگیری کودک و کاردرمانی کودکان
کودکان عموماً سه مرحله یادگیری را برای کسب یک مهارت جدید طی می کنند. اولین مرحله فعالیت کاوش گرانه است. سال اول زندگی، در واقع، دوره کاوش حسی – حرکتی است. کاوش به صورت طبیعی، زمانی که فرد با یک شی یا تکلیف جدید مواجه می شود در همه دیده می شود. از طریق کاوش است که کودک در مورد خود و محیط یاد می گیرد. در این مرحله کودک با استفاده از سیستم های مختلف، ترکیبات جدید درکی و حرکتی و توالی های جدید عملکردی، سعی در تجربه کردن شی یا تکلیف جدید دارد. حرکات کودک در این مرحله خام و اولیه هستند و مهارت های سطوح پایین تر استفاده می شود زیرا این مهارت ها به دلیل صرف انرژی کمتر راحت تر در دسترس قرار می گیرند.
مرحله ی دوم یادگیری درکی است که در آن کودک شروع به استفاده از بازخورد و تقویت دریافتی از اکتشاف خود می کند. در این مرحله ی انتقالی کودک ثبات بیشتری را در حین انجام تکالیف از خود نشان می دهد. در مرحله ی دوم برخی از الگو هایی که غیر مؤثر تشخیص داده شده اند حذف می شوند. علاقه و انگیزه ی کودک باعث تداوم یادگیری می شود زیرا کودک بر یادگیری تمرکز کرده و تلاش هایش را چندین بار تکرار می کند. کودک ممکن است بین مهارت های سطح پایین و بالا نوسان داشته باشد برای مثال در کودک سه ساله ای که سعی در گرفتن دست دارد مشاهده شده است که گاهی کودک از الگوی گرفتن بزرگسالان (مانند گرفتن سه انگشتی) استفاده می کند و گاهی نیز به الگو های اولیه (مانند گرفتن با مشت) بر می گردد. الگو های بالغ اغلب در کودکانی بیشتر استفاده می شود که کم کم وارد مرحله سوم می شوند.
در مرحله ی سوم یا مرحله ی کسب مهارت کودک الگویی را انتخاب می کند که بهترین کارکرد را در رساندن او به هدفش دارد. این الگو راحت، مؤثر و کارا می باشد. در طی این مرحله کودک یک ثبات انعطاف پذیر را در عملکرد خود نشان می دهد. به عبارت دیگر او از یک الگو و رویکرد یکسان در انجام تکلیف استفاده می کند اما به راحتی این الگو را در پاسخ به نیازهای متغییر فعالیت تطبیق می دهد. در واقع این انعطاف پذیری یکی از ویژگی های مهارت های خوب یاد گرفته شده است. همچنین کودک برای مهارتی که یاد گرفته است از الگوهای منظم، اقتصادی و بهینه استفاده می کند. در نهایت این مرحله و کاردرمانی حرکتی منجر به کشف و تجربهی فعالیت های جدیدی شده که وسعت عملکرد های کودک را گسترش می دهد.
توانایی بازشناسی یا تفسیر آوا هایی که شنیده می شوند، درک شنیداری نامیده می شود. گفتاردرمانی بد شنوایی یکی از قسمت های مهم در بهبود وضعیت درک شنیداری است. کاردرمانی و گفتاردرمانی بد شنوایی در سال های اخیر پیشرفت زیادی داشته است و گفتاردرمانی اختلال پردازش شنوایی و گفتاردرمانی بد شنوایی نیز در این حیطه پیشرفت های شایانی داشته است. چون زبان بیانی اصولاً بر پردازش اطلاعات شنیداری تکیه می کند به نظر می رسد توانایی های ویژه ای که نزدیک ترین ارتباط را با اختلال زبان شفاهی دارند، معمولاً به عنوان فرآیند های شنیداری شناخته می شوند. این موضوع درمانگران زیادی را به سوی این عقیده سوق داده است که حتی با این که درمان سایر ناتوانی های ویژه مانند انواع درکی و حرکتی که قبلاً بحث شد پیشرفت زبان را رهبری نمی کند ولی تشخیص و درمان توانایی های ویژه در حوزه درک شنیداری، همچنان باید مدنظر قرار داشته باشند. کلینیک گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز گفتاردرمانی شرق تهران، به گفتاردرمانی بد شنوایی، گفتاردرمانی اختلال پردازش شنوایی، همچنین دیگر اختلالات گفتاری مانند، گفتاردرمانی کودکان لکنت زبان و… می پردازد. درمان اختلال پردازش شنوایی به فرد کمک می کند، اطلاعات شنیداری را به درستی در مغز طبقه بندی کرده و از آنها جهت گفتار صحیح استفاده نماید.
مهارت درک شنیداری و بد شنوایی
تحقیقی که مهارت های درک شنیداری متنوع را در کودکان مبتلا به آسیب های زبانی آزمایش کرده نشان داده است که این کودکان نسبت به همتا های خود که عملکرد زبانی و شنیداری طبیعی دارند، معمولاً بدتر عمل می کنند. به علاوه، کودکان مبتلا به اختلال یادگیری و اختلال زبانی در تکالیف آزمون های شنوایی سنجی مربوط به عملکرد شنوایی مرکزی، که اغلب برای تشخیص اختلالات زبان و یادگیری استفاده می شوند نیز غالباً ضعیف عمل می کنند. شواهد بسیار زیادی ارائه داده اند که اثبات می کند وقتی در آزمون های رفتاری، از کودکان مبتلا به SLI خواسته می شود که یک تحریک شنیداری را که خیلی کوتاه است یا به سرعت با تحریکات دیگر همراه می شود شناسایی کنند، دچار مشکل می شوند. آیا این مدرک ما را به پذیرفتن فرضیه نقص شنیداری به عنوان توضیحی برای اختلالات زبان هدایت می کند. این فرضیه از نظر منطقی جذاب است و طرفداران مهم زیادی در زمینه آسیب شناسی زبان داشته است اما هنوز بحث های داغی درباره این سؤال انجام می شود. بلوم و لاهی از نخستین کسانی بودند که توجه جامعه علمی را به محدودیت های رویکرد نقص پردازش شنیداری برای ارزیابی زبان و برنامه ریزی مداخله زبانی جلب کردند. آن ها اشاره کردند که الگو های پردازش درک شنیداری به طور کلی یک دیدگاه «پائین – بالا» نسبت به پردازش زبان دارند. در یک الگوی «پائین – بالا» فرآیند های سطح پائین، مانند ادراک و تمییز درون داد لازم برای عملکرد روند های سطح بالاتر مانند درک و فهم را فراهم می کنند. اما همانطور که لاهی و بیشاپ روشن ساختند، این روند های به اصطلاح «سطح پائینتر» در یک فضای خالی یا روی لوحی نانوشته عمل نمی کنند بلکه برعکس بر پایه دانش قبلی کار می کنند از این رو دانش قبلی که دانش زبان را نیز در بر می گیرد همیشه بر کیفیت درون داد روندهای سطح پائین تأثیر می گذارد. مثلاً فرض کنید آزمونگری دو نمونه از فهرست کلمات جدول را برای به خاطر سپردن و تکرار آن ها به شما داده است.
فهرست 1
فهرست ۲
ژیگان
سوسمار بالدار
ژیگانتیس
زرافه
آنژیریس
اسب آبی
موگرا
تری گراتپس
مگالون
تیرانوسار
هدرا
تمساح
موثرا
کرگدن
مينيا
فیل
نتیجه آزمون درک شنیداری
فکر می کنید از کدام فهرست کلمات بیشتری را می توانید به یاد آورید؟ اکثر مردم فهرست ۲ را انتخاب می کنند. اگر چه کلمات آن طولانی هستند ولی کلاً آشناترند (اسامی حیوانات عظیم الجثه زنده و منقرض شده) هر چند اگر زمینه علمی مناسبی داشته باشید. فهرست ۱ برای یادگیری آسان تر است. شما می بینید که فهرست ۱ شامل نام هایی از مشخصات چندین فیلم گودزیلا است. این فهرست همچنین برای هواداران گودزیلا شامل عناصر آشنایی است و به سرعت یادآوری می شود. در حقیقت، وقتی نوشتن این فهرست را به عنوان نمونه ای برای شما شروع کردم، تنها توانستم سه یا چهار تا از اسامی شخصیت ها را به خاطر آورم. من مجبور شدم این فهرست را یک بار به سرعت برای پسر ۶ ساله ام بخوانم و از او نام تمام حیوانات عظیم الجثه را که در فیلم های گودزیلا دیده بود، بپرسم، او آن ها را بدون مکث به دنبال هم ردیف کرد و بیش از آنچه برای فهرستم احتیاج داشتم بیان نمود. اکنون اجازه دهید بگویم فهرست ۱ به شما داده شود تا پس از یک معرفی مختصر، بدون دانش و پیوستگی های قبلی با کلمات آن، آنها را تکرار کنید. اگر شما مشخصاً نمره ای پائین تر از بعضی اشخاص دیگر که عضو انجمن بین المللی باشگاه حامی گودزیلا بودند، کسب کردید نشانه این است که در حافظه شنیداری نقص دارید؟ البته که نه آشنایی شما با محرک قویاً بر کیفیت سهولت یادآوری و فراخوانی آن ها تاثیر می گذارد.
آزمون های گفتاردرمانی بد شنوایی
مشابه همین قضیه برای کودکی ۵ ساله مبتلا به آسیب زبان “SLI” رخ می دهد که از ۵ شماره آزمون یادآوری عدد، تنها ۲ شماره را می تواند تکرار کند. برای این کودک ۵ ساله کلمات مربوط به اعداد درست به اندازه یک بچه کودکستانی با عملکرد طبیعی زبان که از ۳ سالگی عمل شمارش را انجام می داده است آشنا نیست. خیلی احتمال دارد که کودک ۵ ساله مبتلا به آسیب زبان ما در به خاطر آوردن همه ۵ عدد مشکل بیشتری داشته باشد زیرا هیچ یک از اعداد را با سرعتی به اندازه کودک با عملکرد طبیعی ،زبان یاد نمی گیرد درست همانطور که شما در به خاطر آوردن آنژیریس مشکل داشتید چون قبلاً این کلمه را نشنیده یا استفاده نکرده بودید و هیچ ارتباطی با آن نداشتید کودک مبتلا به آسیب زبان “SLI” ما نیز، همان مشکل را با عدد «هفت» دارد از او بخواهید چند تا از این اصطلاحات نسبتاً نا آشنا را بیاد آورد وضعیت او مثل شما که در به خاطر آوردن «آنژیریس»، «موثرا»، «گیگان» و «مینیا» مشکل داشتید، خواهد بود. لاهى ثابت کرد بیش از آنکه توضیح دهیم چرا کودکان برای یادگیری صحبت کردن دشواری دارند، محتمل تر آن است که خود عملکرد ضعیف در تکالیف درک شنیداری که توسط اختلال زبان آن ها توضیح داده می شود. آشنایی با تحریک های کلامی را محدود کند. فرضیه در بردارنده این احتمال که آشنایی و انتظارات موجود در دانش پایه می توانند در پردازش اطلاعات جدید مؤثر باشند، یک مدل «بالا پائین» نامیده می شود. اکثر نظریات معاصر در مورد زبان و خواندن طرفدار این مطلب هستند که وقتی شخصی درگیر تکلیفی می شود فرآیندهای بالا – پائین یا برانگیختن مفهوم و پائین بالا یا برانگیختن داده ها با هم در تعامل قرار می گیرند. اگر چنین باشد بنابراین دانش مفاهیم و انتظارات قبلی همیشه در طرز عمل محرک های ورودی تأثیر می گذارند.
در پاسخ به این سوال که پارکینسون چیست باید گفت پارکینسون یک بیماری عصبی دژنراتیو و پیش رونده است که هم حرکت و هم وضعیت شناختی را تحت تأثیر قرار می دهد. انتقال دهنده های عصبی در مغز به رله سیگنال ها از سیستم عصبی محیطی به مغز کمک می کنند. دوپامین که یک انتقال دهنده عصبی است به طور قابل توجهی در این فرایند بیماری کاهش می یابد یا از بین می رود. تمرین می تواند به افراد دچار پارکینسون در بهبود عملکرد حرکتی، چرخش تنه، هماهنگی چشم و دست و ثبات و تعادل در هنگام پیاده روی کمک کند. فعالیت می تواند باعث افزایش حجم و قدرت عضلات شود. علاوه بر این، فعالیت می تواند به برخی از علائم غیر نورولوژیک مانند افسردگی، یبوست، درد، مشکلات دستگاه تناسلی و اختلالات خواب کمک کند. به یاد داشته باشید که به آرامی و مستقیم با افرادی که دچار پارکینسون هستند صحبت کنید تا بتوانند پردازش کرده و سپس به شما پاسخ دهند. از اضافه کردن حرکات با هم خودداری کنید، یک حرکت در یک زمان بسیار موفق تر است. علاوه بر این عضویت در گروه های گوناگون نیز برای بیماران مفید است، زیرا که افراد ممکن است به دلیل شرم ناشی از علائم از محیط های اجتماعی اجتناب کنند. اگر چه هیچ درمان قطعی ای برای درمان پارکینسون پیدا نشده اما دارو ها و روش های توانبخشی از جمله کاردرمانی پارکینسون و گفتاردرمانی پارکینسون، می توانند برخی از علائم پارکینسون را کاهش دهند. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان پارکینسون در غرب و شرق تهران، با ارائه خدمات کاردرمانی پارکینسون و گفتاردرمانی پارکینسون به افراد مبتلا به این بیماری کمک های بسیاری می کند.
نکات تمرینی کاردرمانی پارکینسون
-ترمور (لرزش) استراحت: نگه داشتن وزن سبک و انجام تکنیک های آرامش به کاهش ترمور کمک می کند.
-ریجیدیتی (سفتی دوطرفه): تمرینات بدنی متقابل متقابل (حرکت به عقب و رو به جلو) و چرخش (چرخش حول یک محور) به کاهش ریجیدیتی کمک می کند.
-پرپوسچر: به بیماران پارکینسون یادآوری کنید که از وضعیت بدن شان آگاه باشند.
تمریناتی مانند چرخش شانه به عقب را تشویق کنید.
بر روی تقویت عضلات تراپزیوس و رومبوئید تمرکز کنید.
شنا رو به دیوار به کاهش پرپوسچر کمک می کند.
-برادی کینزیا (حرکت آهسته): برای تکمیل هر حرکت، وقت اضافی در نظر بگیرید.
تمرینات را به مراحل گوناگون بشکنید.
-بی ثباتی پوسچرال: به طور مکرر به بیماران یادآوری کنید که از وضعیت بدنی خود آگاه باشند.
بیماران را تشویق کنید که با قدم های بزرگ تر راه بروند و سعی کنند با هر مرحله پا را از کف زمین بلند کنند.
یک تمرین پوسچرال خوب تکیه دادن به دیوار و نگه داشتن پشت سر (در صورت امکان ضمن نگه داشتن سطح چانه)، شانه ها، نواحی گلوتئال، ناحیه همسترینگ و پاشنه ها به دیوار، در حالی که پوسچر خوبی را حفظ کنند.
-فستینیشن (افزیاش سرعت و کوتاهی گام ها): هنگامی که فستینیشن رخ می دهد، قبل از شروع دوباره راه رفتن، شرکت کننده متوقف شده، نفس بکشد و قبل از شروع دوباره حرکت به وضعیت فیزیکی اولیه و مناسب برگردد.
-دیسکنزی (حرکات کنترل نشده) آتاکسی (حرکات لرزان اندام ها): فعالیت بدنی می تواند به کاهش دیسکنزی و آتاکسی کمک کند.
در حالی که نشسته است، از بیمار بخواهید حرکات تان را دنبال کند: بازو ها را در جلوی قفسه سینه بیاورد، انگشتانش را مشت کند و سپس باز کند. به آرامی بازو ها را به طرفین بیاورد و آن ها را تکان دهد. نفس عمیق بکشد.
-کاهش حرکات (یخ زدگی حرکتی): اگر یخ زدگی در حین جابجایی اتفاق افتاد، شرکت کننده را متوقف کنید، از فاصله خوب بین پاها اطمینان حاصل کنید، به آرامی او را از یک طرف به طرف دیگر حرکت دهید و سپس با راه رفتن ادامه دهید. بعضی اوقات حرکات جانبی و انجام حرکات رقص مانند می تواند به شکستن یخ زدگی حرکت کمک کند. به دلیل خطر زیاد افتادن، مراقب حرکات باشید.
پیاده روی یک فعالیت بدنی توصیه می شود. رژه رفتن ایستاده جایگزین خوبی است. تمرینات نشسته بر صندلی و تمرینات کششی آهسته نیز توصیه می شود.
-مشکلات حرکتی و حافظه حرکتی: دستورات را تکرار کنید و با نشانه های بینایی آنان را پیگیری کنید.
بیماران پارکینسون باید آرام و بدون هیچ حرکات تند و تیز فعالیت کنند.
-مشکل در کنترل دهان یا صورت: در گذر بیماری گفتار می تواند ضعیف شود و بیانات و حالات صورت ممکن است کمتر شوند. برای کاهش اثر این دو، تمرینات تنفسی را انجام دهید (مثلا تلفظ “آییو”، لبخند زدن، آواز خواندن و سوت زدن).
در گذر زمان مشکلات بلع و دیگر مشکلات مربوط به گفتار در مبتلایان به بیماری پارکینسون ظاهر می شوند. در این مواقع بیمار را به گفتاردرمانگر ارجاع دهید.
-دمانس: از نشانه های دیداری برای آموزش فعالیت ها استفاده کنید. تمرینات را به مراحل آسان بشکنید. فعالیت را ساده نگه دارید.
-افسردگی: روی توانایی ها و کارکرد هایی که شرکت کننده هنوز هم دارد، تمرکز کنید.
ورزش، ارتباط اجتماعی و سرگرمی به کاهش علائم افسردگی کمک می کند.
اختلالات حسی در بیماری پارکینسون
بسیاری از بزرگسالان مسن با یک یا چند فقدان یا چند فقدان حسی مانند از دست دادن بینایی، شنوایی یا لمس زندگی می کنند. این اختلالات حسی به صورت تکی یا به صورت ترکیبی، شخصی را که سعی در تسلط بر محیط و استقلال عملکردی دارد، به چالش می کشند. شما باید از محدودیت های حسی فرد اطلاع داشته باشید زیرا این مسائل نقش مهمی در توانایی وی در انجام فعالیت های گوناگون دارد. به عنوان مثال استفاده از توضیحات کلامی روشن و کاهش صدا های پس زمینه می تواند به افراد دچار کاهش بینایی و شنوایی کمک کند.
-مشکلات بینایی: از کلمات و اشکال بزرگ برای چاپ استفاده کنید. به یاد داشته باشید همیشه برای تضاد ایده آل از چاپ های تیره روی زمینه سفید استفاده کنید.
به یاد داشته باشید که توصیف کلامی و گام کلامی شما چگونگی یادگیری تمرینات توسط بیماران را نشان می دهد.
بیماران با کاهش دید، حساسیت بیشتری نسبت به نور دارند و ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشد تا به تغییرات نور عادت کنند.
از درهم و برهمی محیط جلوگیری کنید.
هنگام نشستن، بیماران پارکینسون برای قرار گرفتن مناسب باید موقعیت صندلی را با دست خود احساس کنند.
-گلوکوم: از هر موقعیتی که باعث افزایش جریان خون یا مایعات در چشم ها شود، مانند خم شدن و ثرار گرفتن سر زیر قلب خودداری کنید.
-کم شنوایی: به یاد داشته باشید که با یک تن صدای عادی صحبت کنید. داد نزنید. شدت صدای خود را به طور طبیعی نگه دارید و با شنوندگان ارتباط چشمی مستقیمی برقرار کنید.
پخش موسیقی در پس زمینه هم می تواند ناراحت کننده باشد و هم یک عامل حواس پرتی از انجام فعالیت ها به صورت ایمن باشد.
به صورت دیداری حرکات را نشان دهید تا بیماران بتوانند از زبان بدن شما به عنوان یک نشانه استفاده کنند. از حرکات استفاده کنید.
اگر آن ها به روشنی متوجه نشده اند، دستورات خود را دوباره تکرار کنید.
به بیمارانی که سمعک می پوشند یادآوری کنید کنید تا وقتی که در حین تمرینات نیاز به آوردن دست ها نزدیک به سر است با ضربه به سر سمعک را نیندازند یا موجب اختلال در کار آن نشوند.
-مشکلات ارتباطی مانند آفازی بیانی و آفازی گلوبال: جهت ها را ساده کنید و به صورت دیداری آن ها را نشان دهید.
به بیماران در مورد عملکردشان بازخورد مثبت دهید.
-از دست دادن حسی: ممکن است بیماران احساس گرما، سرما یا درد در دست و پای خود نداشته باشند، بنابراین آن ها را در موقعیت ایمنی نگه دارید.
سوالات متداول:
1.پارکینسون چیست؟
در پاسخ به این سوال که پارکینسون چیست باید گفت پارکینسون یک بیماری عصبی دژنراتیو و پیش رونده است که هم حرکت و هم وضعیت شناختی را تحت تأثیر قرار می دهد.
2. آیا گفتاردرمانی برای بیماران پارکینسون مفید می باشد؟
بله، در گذر زمان مشکلات بلع و دیگر مشکلات مربوط به گفتار در مبتلایان به بیماری پارکینسون ظاهر می شوند. در این مواقع بیمار را به گفتاردرمانگر ارجاع دهید.
سالمندان مانند هر جمعیت سنی دیگر نیاز به تمرینات فیزیکی مناسب و توانبخشی دارند. چکونگی انجام این فعالیت ها از اهمیت بالایی برخوردار است. باید توجه کرد که سالمند مورد نظر دچار بیماری خاصی است. با این که در حال حاضر بیماری مشخصی ندارد، می بایست برای انجام تمرینات چه به صورت نشسته و چه به صورت ایستاده ارزیابی تعادلی انجام داد. علاوه بر این لازم است تا توان انجام فعالیت در فرد مورد اندازه گیری قرار گیرد و به شرایط فیزیکی محل مداخلات هم توجه کرد. توانبخشی سالمندان یک فعالیت فیزیکی برای بازیابی توانایی فرد سالمند است که باید توسط متخصص انجام شود. خدمات توانبخشی سالمندان از جمله کاردرمانی سالمندان یا گفتاردرمانی سالمندان می تواند موجب افزایش کیفیت زندگی فرد سالمند شده و انرزی از دست رفته آن ها را جبران کند. کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر با انجام خدمات متنوع توانبخشی سالمندان و از جمله توانبخشی سالمندان در منزل، به بهبود وضعیت این افراد کمک شایانی می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
محل مناسب توانبخشی سالمندان
محل مناسب برای انجام تمرینات فیزیکی می بایست از نور کافی برخوردار باشد، به دور از صدا و آلودگی های محیطی قرار داشته باشد، ایمنی کافی را داشته باشد و به اندازه کافی بزرگ باشد. اندازه محل تمرین از این رو مهم است که برای انجام تمرینات فیزیکی نیاز به اکسیژن کافی وجود دارد. در صورتی که فضا به اندازه کافی بزرگ نباشد و به فرد در حین تمرینات فیزیکی به قدر کافی نتواند از اکسیژن بهره مند گردد، نه تنها تمرینات مفید واقع نخواهد شد، بلکه ضرر هم خواهد داشت. البته مشکل فضاهای کوچک تر را می توان با تهویه مناسب حل نمود. در سالمندی حدت بینایی و توانایی تمییز اشیا کاهش پیدا می کند، بنابراین می بایست توجه کرد که فضایی که تمرینات در آن صورت می گیرند از نور کافی برخوردار باشند. نور مناسب می تواند خطرات محیطی را کاهش دهد و به روند تمرینات کمک نماید.
نکات انجام فعالیت های توانبخشی سالمندان در منزل
یکی از مسائل دیگری که سالمندان را درگیر می کند، مسائل مربوط به شنوایی است. کاهش شنوایی می تواند ارتباط را محدود کرده و به انزوای سالمند بیانجامد. می بایست توجه کنید که دستورات کلامی شمرده و با صدای بلند بیان شوند تا برای سالمند قابل فهم باشند. بسیار پیش می آید که سالمند متوجه کلام شما نشود. در این مواقع تلاش کنید با صبر و حوصله جملات خود را تکرار کرده و از کلمات ساده تر استفاده کنید. یکی از روش های خوب در دستورات کلامی برای انجام یک فعالیت استفاده از جهت های دیداری و ساده است. برای مثال ممکن است سالمند منظور شما را از این که “پایت را به سمت راست حرکت بده، یا این که پایت را به سمت خارج حرکت بده” متوجه نشود. در این مواقع می توانید از جهت های دیداری استفاده کنید. برای مثال فرض می کنیم که در سمت راست سالمند یک دیوار وجود دارد. به او می گوییم “پایت را به سمت دیوار بیاور”. این روش در برخی سالمندان به خوبی جواب می دهد. البته ممکن است سالمند باز هم منظور شما را متوجه نشود، در این صورت می توانید حرکت را به سادگی به وی نشان دهید. نشان دادن حرکت روش بسیار خوبی است. البته در صورتی که حرکت مدنظر شما، حرکتی پیچیده و چند مرحله ای است، تلاش کنید تا حرکت را به قسمت های گوناگون بشکنید تا درک آن ساده تر شود. در صورتی که باز هم حرکت مد نظرتان انجام نشد، اندام سالمند را با اجازه وی گرفته و آن را به صورت غیر فعال چند بار در میر حرکتی مد نظر خود حرکت دهید. سپس از سالمند بخواهید تا با شما در انجام حرکات همراهی کند. وقتی که نوع حرکت و جزئیات آن را به اندازه کافی درک نمود، اجازه دهید که خودش حرکت را انجام دهد. یکی دیگر از مسائل بسیار مهم در تمرینات فیزیکی توجه به نوع بیماری، شکستگی، اسپستیسیتی، درد، آسیب بافتی و سوختگی است. درک حرکات مناسب برای هر بیماری و مواقعی که به دلایل ذکر شده در بالا حرکات را نمی بایست انجام داد نیاز به دانش عمیق از آناتومی بدن و بیماری های گوناگون دارد. در صورتی که در زمینه های توانبخشی سالمندان تخصص ندارید، از انجام تمرینات برای سالمند بپرهیزید.
انواع تمرینات کاردرمانی سالمندان و نکات ایمنی
بالا و پایین آوردن پا به صورت نشسته
مفاصل هدف: هیپ، زانو
1.وضعیت استقرار مناسب
2.دست ها در یک موقعیت راحت قرار دارند.
3.یک پا را از زمین بلند کند (فلکشن هیپ و زانو، دورسی فلکشن مچ پا).
4.سس آن را به جای خود برگرداند.
5.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 بار تکرار کند.
نکات تمرین و ایمنی
پا ها را تا آن جا که در توانش هست، نگه دارد. پوزیشن صاف را حفظ نماید.
افرادی که دچار شکستگی یا تعویض مفاصل ران هستند، باید از بلند کردن پا بالاتر از زاویه 90 درجه در مفصل ران در حالت نشسته یا ایستاده خودداری کنند.
گزینه های تغییر و بهبود
اسان تر: با بلند کردن پا ها کمی شروع کند و انگشتان پا را روی زمین نگه دارد. به آرامی فعالیت را پیچیده تر کنید.
سخت تر: پا ها را در حین حرکت بالا و پایین کند یا این که به پا ها ویت کاف ببندید.
حالت ایستاده: شامل یک لحظه ایستادن بر روی یک پا هم می شود.
حرکت پا ها به سمت داخل و خارج به صورت نشسته
مفاصل هدف: هیپ
1.وضعیت استقرار مناسب
2.دست ها در یک موقعیت راحت قرار دارند.
3.یک پا را به سمت خارج ابداکت کند.
4.سپس آن را به جای خود ابداکت کند.
5.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 بار تکرار کند.
نکات تمرین و ایمنی
مفصل هیپ را از نظر محدودیت در حرکت ابداکشن چک کنید.
افرادی که دچار شکستگی یا تعویض مفصل ران هستند، باید از بلند کردن پا بالا تر از زاویه 90 درجه در مفصل ران در حالت نشسته یا ایستاده خودداری کنند.
گزینه های تغییر و بهبود
آسان تر: فرد می تواند به جای بلند کردن کامل پا ها، آنان را روی زمین لیز دهد.
سخت تر: در جهت حرکت به کناره ها فاصله کمتری را بپیمایند. مثلا به جای دامنه حرکتی 30 درجه ای ابداکشن فرد پا ها را 10 درجه ابداکت کند.
حالت ایستاده: شامل یک لحظه ایستادن بر روی یک پا هم می شود.
حرکت چرخش هیپ به صورت نشسته
مفاصل هدف: هیپ
1.وضعیت استقرار مناسب
2.دست ها در یک موقعیت راحت قرار دارند.
3.پا ها را 2،3 سانتی متر اط سطح زمین بلند کند.
4.یک پا را از مفصل هیپ روتیشن دهد.
5.سپس آن را به پوزیشن اولیه برگرداند.
6.در جهت مخالف روتیشن دهد.
7.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 بار تکرار کند.
نکات تمرین و ایمنی
مفصل هیپ را از نظر محدودیت در حرکت روتیشن چک کنید.
افرادی که دچار شکستگی یا تعویض مفصل ران هستند باید از بلند کردن پا بالاتر از زاویه 90 درجه در مفصل ران در حالت نشسته یا ایستاده خودداری کنید.
این حرکت نیاز به حفظ مفصل هیپ در حالت فلکشن برای مدت زمان روتیشن دارد. به توانایی بدنی بیمار توجه داشته باشید.
گزینه های تغییر و بهبود
آسان تر: فرد می تواند پای در حال روتیشن را با یک یا هر دو دست حمایت کند.
آسان تر: فرد می تواند نوک انگشت شستش را در حین حرکت روتیتوری بر روی زمین نگه دارد.
سخت تر: مرحله پنجم را انجام ندهد و شروع به روتیشن در جهت مخالف کند.
سخت تر: پا ها را به جای 2،3 سانتی متر، 10 سانتی متر فلکس کند.
سخت تر: دامنه روتیشن را افزایش دهد. مثلا به جای این که در دایره ای به شعاع 1 سانتی متر روتیت کند، شعاع دایره را به 5 سانتی متر افزایش دهد.
حالت ایستاده: شامل ایستادن طولانی مدت بر روی یک پا می شود؛ بنابراین بیمار می بایست از تعادل خوبی برخوردار باشد و مفاصل ابداکتور هیپ سمت نگه دارنده وزن از قدرت کافی برخوردار باشند. در این حالت هیپ به جای صفحه فرونتال در صفحه هوریزنتال روتیت می شود.
جلو و عقب کردن پا به صورت نشسته
1.وضعیت استقرار مناسب
2.دست ها در یک موقعیت راحت قرار دارند.
3.یک پا را از زانو به سمت جلو فلکس کند.
4.سپس آن را با اکستنشن به جای خود برگرداند.
5.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 بار تکرار کند.
نکات تمرین و ایمنی
در صورتی که در پایین صندلی لبه وجود داشته باشد و نگذارد که پا زیر صندلی برود، پا را تا جایی که می تواند فلکس کند.
گزینه های تغییر و بهبود
تغییر: وقتی که پا ها را جلو و عقب می برد، نوک پا یا پاشنه پا را به سمت جلو و عقب بزند.
حالت ایستاده: شامل یک لحظه ایستادن بر روی یک پا هم می شود و به دلیل حمایت بیشتر نسبت به تمرینات قبلی برای افراد با مشکلات تعادل مناسب تر است.
پلانتار و دورسی فلکشن در حالت نشسته
مفاصل هدف: مچ پا
1.وضعیت استقرار مناسب
2.دست ها در یک موقعیت راحت قرار دارند.
3.پا ها را از یکدیگر کمی فاصله دهد.
4.یک پا را از زمین بلند کند و دورسی فلکس کند.
5.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 باز تکرار کند.
نکات تمرین و ایمنی
در صورتی که فعالیت را ایستاده انجام می دهد، دستش را به یک مکان ثابت بگیرد.
حرکات پلانتار و دورسی فلکشن مچ پا را بررسی کنید و در صورت وجود اسپستیسیتی در عضلات پلانتار فلکسور تکنیک های کاهش تن را انجام دهید.
گزینه های تغییر و بهبود
آسان تر: در حین انجام پلانتار فلکشن و دورسی فلکشن پاشنه پا روی زمین باشد.
سخت تر: پا ها را برای انجام حرکت 10،12 سانتی متر از زمین بلند کند.
حالت ایستاده: شامل یک لحظه ایستادن بر روی یک پا هم می شود.
نوسان بازو به صورت نشسته
مفاصل هدف: شانه
1.وضعیت نشسته خوب
2.صندلی را با یک طرف دست بگیرد.
3.کمی به طرف مخالف خم شود.
4.دست آزاد را در فضا نگه دارد.
5.دست را به جلو و عقب نوسان دهد.
6.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 بار تکرار کند.
7.سپس این حرکت را برای طرف مقابل انجام دهد.
نکات تمرین و ایمنی
در حین نوسان دادن دست از پیچش تنه خودداری کند (کمر ثابت باشد).
در صورتی که دست دچار سفتی یا اسپستیسیتی است، کمی دست را تکان دهید یا از تکنیک های کاهش تن استفاده کنید.
گزینه های تغییر و بهبود
آسان تر: به سمت تکان دادن دست خم نشود، صاف بنشیند.
پوزیشن انگشتان: در حین حرکت می تواند دستش را مشت کند و سفت بگیرد یا انگشتان را آزاد بگذارد.
سخت تر: در صورتی که فرد از تعادل کافی برخوردار است و توانایی مناسبی دارد می تواند دستش را به لبه صندلی نگیرد. این کار می تواند عضلات تنه را تقویت کند.
ارزیابی در کاردرمانی سالمندان
مزایای یک رویکرد کاردرمانی یا «بالا به پایین» که می‌تواند شامل: تجربهی مراجع از ارزیابی معنادار می‌باشد و ارتباط مستقیمی با نیازهای آکوپیشنال دارد. ارتباط بین ارزیابی و مداخله واضح است. یک ارزش پیش‌بینی دارد که می‌تواند ترخیص را شکل داده و برنامه‌ریزی تصمیم‌گیری‌های آینده را روشن سازد. تمرکز آکوپیشنال انگیزه‌ی مراجع و مشارکت فعال را تشویق می‌کند. ابزارهای ارزیابی نیز به‌عنوان ابزارهای اندازه‌گیری پیامد مفید هستند به خاطر اینکه محتوای عملکردی و توجه به بافتار نیز مدنظر قرار می‌گیرد. ارزیابی بر اساس اکوپیشن در جستجوی درک ماهیت و وسعت مشکلات مراجع از دیدگاه خودش، گرفتن تاریخچه‌ی کاری، نقش فرد و مسئولیت‌های وی در خانواده و جامعه فعالیت‌هایی که ضروری و مناسب برای زندگی روزمره‌اند، و اینکه چه چیزی برای وی معنادار، موردنیاز و خواسته‌ی او می‌باشد تا به عملکرد کاری مناسب دست پیدا کند، است. ارزیابی اکوپیشنال اجزای کیفی و کمی، شنیدن روایت مراجع، ارزش‌ها و نگرانی‌ها، و مشاهده و اندازه‌گیری توانایی‌های عملکردی در طول فعالیت را یکپارچه می‌کند. طراحی مداخلات مناسب بدون در نظر گرفتن آگاهی از فعالیت‌ها و آکوپیشنهایی موردنیاز و خواسته‌ی مراجع، بافتار وی یا دانش و توانایی‌های پایه‌ی شناختی موردنیاز انجام فعالیت‌ها، موردبحث است. ارزیابی‌هایی که بر پایه‌ی آکوپیشن هستند تشخیص اهداف کلی را آسان‌تر کرده و حوزه‌های عملکردی را که در اولویت هستند نشان می‌دهند، که به معنی استقلال در فعالیت‌های خودمراقبتی توانایی اداره خانه، اکتساب دوباره‌ی مهارت‌های کاری یا بهبود مهارت‌های تکلیف می‌باشد. ارزیابی‌های سطح آسیب نقش ضروری و مهمی در توانبخشی شناختی دارند. کاردرمانگران ممکن است همیشه فرآیند ارزیابی را از دیدگاه آکوپیشنال شروع نکنند، که همیشه ممکن نمی‌باشد، یا ممکن است نیازهای سلامتی و اولویت‌های فرد موردتوجه قرار نگیرد. در عمل درمانگران از ترکیب روش‌های «بالا به پایین» و «پایین به بالا» بر طبق نیازهای مراجع و انواع مختلف اطلاعاتی که برای درمانگر موردنیاز است استفاده می‌کنند. مزایای کلیدی ارزیابی‌های «پایین به بالا» یا بر اساس سطح آسیب شامل: آشکارسازی نقایص شناختی خاص و شدت آنها. مورداستفاده برای مراجعی که شرایط هوشیاری پایینی دارد و عملکرد کاری بشدت محدود شده است. کنترل تغییرات در طول زمان و در نقایص خاص (تأثیرات درمان بهبودی خود به خودی یا بدتر شدن). مراجع معنا را در فهم ماهیت و وسعت آسیب می‌یابد. تصمیماتی برای تغییر رویکردهای درمانی از درمان به تطبیق یا جبران می‌تواند توسط شواهدی از ارزیابی‌های «پایین به بالا» حمایت شود. برای مثال، تکرار یک ارزیابی روی میزی برای بی‌توجهی بینایی ممکن است هیچ‌گونه بهبودی‌ای در این آسیب نشان ندهد، و تصمیم می‌تواند آموزش مراجع جهت اسکن بینایی برای فعالیت‌ها باشد، تا این مشکل جبران گردد. ارزیابی فعالیت‌های روزانه‌ی زندگی (ADL) ممکن است بهبودی آکوپیشنال را نشان دهد.
توانبخشی سالمندان در منزل و کلینیک
OTPF آکوپیشنها را طبقه‌بندی کرده و ارتباط بین اجزای عملکرد انسان را با عملکرد فعالیت‌ها و آکوپیشنها را شرح می‌دهد. ممکن است که رویکردهای ارزیابی را در داخل این چهارچوب بگنجانیم. ارزیابی‌های سطح آسیب، عملکرد را در سطح عوامل مراجع و مهارت‌های عملکردی مدنظر قرار می‌دهد. ارزیابی‌های آکوپیشن و سطح فعالیت عملکرد فعالیت را در حوزه‌ی آکوپیشن مدنظر قرار می‌دهد. ماهیت و محتوای هرکدام از ابزارهای ارزیابی می‌تواند برای قرار دادن آن در چهارچوب مورداستفاده قرار گیرد، که به معین کردن ارزش و تناسب فرایند ارزیابی، و ارتباط آن با دیگر ارزیابی‌ها کمک می‌کند. برای مثال، (RPAB) یک تست مورداستفاده برای افراد مبتلابه سکته مغزی که جهت نقایص درکی با استفاده از تکالیف روی میزی غربالگری می‌شوند است. آن از فعالیت‌های آشنای روزمره استفاده نمی‌کند، و به روش استاندارد برای هر مراجع تهیه شده است. این ابزار عملکرد فعالیت‌های روزمره‌ی زندگی، توانایی مراجع برای تعامل با محیط را اندازه‌گیری نمی‌کند. PRAB یک ارزیابی مبتنی بر سطح آسیب است. در فرآیند ارزیابی کاردرمانی، این ابزار اطلاعات تشخیصی باارزشی را برای وجود نقایص درکی می‌دهد، و نشان می‌دهد که چرا یک فعالیت روزمره ممکن است مشکلاتی را برای مراجع ایجاد کند. نتایج می‌توانند انتخاب راهکارهای تطابقی را که ممکن است به تسلط بر این مشکلات کمک کنند، تسهیل سازند. ارزیابی نمی‌تواند یک اندازه‌گیری از توانایی آکوپیشنال فرد را فراهم سازد و عملکرد مراجع را در فعالیت‌های آشنا و محیط آشنا پیش‌بینی کند. بنابراین، بهتر است که در سطح عوامل مراجع (ساختار و عملکرد بدن) و مهارت‌های عملکردی انتخاب‌شده، نقایصی را که ممکن است نیاز به بررسی بیشتر داشته باشند، غربالگری کنیم، یا بهبودی‌های خود به خودی را پیگیری نماییم. این مسئله نمی‌تواند واقعاً عملکرد کاری را پیش‌بینی کند. مطالعات کمی PRAB را به‌عنوان یک ابزار پیش‌بینی کننده در ارتباط با عملکرد بیان کرده‌اند. برای مثال، مطالعه‌ی Donnelly در سال ۲۰۰۲ بیان کرد که PRAB می‌تواند عملکرد کاری را در ترخیص زمانی که همراه با FIM استفاده می‌شود پیش‌بینی کند. بااین‌حال، همان مطالعه بیان کرد که سن مراجع قدرت پیش‌بینی کنندگی قوی‌تری دارد. همه‌ی ارزیابی‌ها با اجزای چهارچوب خاص سازگار نمی‌باشند. برخی ابزارهای غربالگری استاندارد از می‌کنند، بنابراین دو هدف دنبال می‌شود؛ اندازه‌گیری عملکرد فعالیت و همچنین تشخیص آسیب‌ها، structure observational test of function و Assessment of motor and process skills هر دو عملکرد فعالیت‌ها و مهارت‌های عملکردی را ارزیابی می‌کنند. همین‌طور، آنها می‌توانند اندازه‌گیری عملکرد کاری و همین‌طور تشخیص و اندازه‌گیری آسیب‌ها را انجام دهند. این نوع ارزیابی ممکن است به کاهش تعداد کلی ارزیابی‌هایی که یک مراجع نیاز دارد و زمان موردنیاز برای فعالیت‌ها برای ارزیابی نقایص شناختی استفاده ارزیابی کمک کند. بااین‌حال، استفاده کلینیکی از یک ارزیابی توسط عوامل مثل هزینه، قابلیت دسترسی و نیازهای آموزشی تحت تأثیر قرار می‌گیرد، و این‌ها ممکن است مانع استفاده از این ابزار در برخی شرایط و محیط‌ها شود. فرآیند ارزیابی جامع شناختی با دامنه‌ای از روش‌ها و ابزارهایی که شامل همه سطوح: عملکرد کاری، فعالیت و عملکرد تکلیف، مهارت‌های عملکرد شناختی و عوامل مربوط به مراجع، نیازهای آکوپیشنال مربوط به مراجع می‌باشد، انجام می‌گیرند. از طریق فرآیند ارزیابی، ضروری است که درمانگر از استدلال بالینی برای انتخاب کردن بیشتر ابزارهای مناسب استفاده کند.
اهمیت توانبخشی سالمندان در منزل
ما انتخاب بین ارزیابی‌های آکوپیشن محور و آسیب محور را در توانبخشی سالمندادن مدنظر قرار داده‌ایم. این انتخاب ضرورتاً سؤالاتی راجع به روایی و اولویت‌های حرفه‌ای برای درمانگر و مراجع را نشان می‌دهد. آیا شما نیازهایی را که باید ارزیابی شود را به روش مناسب مورد ارزیابی قرار داده‌اید؟ کدام‌ها اطلاعات مفیدی را برای توانبخشی فراهم خواهد کرد؟ مورد دیگر توجه به استفاده از ابزارهای استاندارد و غیراستاندارد است؟ این نمونه توجه زیادی را در ستون توانبخشی در طول دوره‌ای از زمان به خود اختصاص داده است. Clive – Lowe در سال ۱۹۹۶ اهمیت ارزیابی استاندارد را برای کار درمانگران مدنظر قرار دارد، نه‌فقط اطمینان از ارزیابی دقیق مراجع بلکه شواهدی برای بالین، که خدمات مقرون‌به‌صرفه را افزایش داده و نقد کلینیکی دقیق را میسر می‌کند. Hobart در سال ۱۹۹۶ و Wade در سال ۲۰۰۴ روی اهمیت استانداردسازی برای کار بالینی خوب تأکید کردند، و معنای خصوصیاتی مثل، روایی، پایایی، حساسیت و پاسخ‌دهی را موردبحث و بررسی قراردادند. Salter انتخاب مسائلی را در ارتباط با ابزارهای اندازه‌گیری نتایج در سکته مغزی، وابسته به اجزای عملکرد بدنی (ارزیابی آسیب) (۲۰۰۵)، محدودیت در فعالیت (۲۰۰۵b) و محدودیت در مشارکت (۲۰۰۵c)، مدنظر قرار داده گزارش تحقیقات در ابزارهای ارزیابی و تمرینات به‌طور منظم شامل بحث درباره‌ی استفاده از ابزارهای استاندارد در برابر غیراستاندارد می‌باشد. این مقالات یک دید جامع از عوامل مهم در انتخاب ابزارهای اندازه‌گیری را مطرح می‌کنند، که قابل کاربرد در توانبخشی شناختی و همچنین توانبخشی عصبی می‌باشند.
سوالات متداول:
1- چه نقشی محیط منزل در کاردرمانی دارد؟
محیطی با نور، ایمنی، فضای کافی و راهنمایی تصویری باعث موفقیت تمرین و کاهش خطر حوادث می‌شود.
2- هدف اصلی کاردرمانی سالمندان چیست؟
افزایش کیفیت زندگی سالمندان از طریق حفظ توانایی‌های عملکردی، کاهش وابستگی و رفع موانع محیطی.
هدف گفتاردرمانی ارتباط، بهبود مهارت های ارتباطی و هئایت تاخیر ها و اختلالات مربوط به درک زبان است. گفتاردرمانی ارتباط می تواند فواید بسیار زیادی برای کودکان و بزرگسالان همچون بزرگسالان مبتلا به اسکلروز متعدد داشته باشند. متخصص گفتاردرمانی ارتباط به بهبود ارتباطات فرد، بهبود کیفیت کلمات، افزایش اعتماد به نفس، آمادا سازی کودکان برای مدرسه رفتن و… کمک می کند. گفتاردرمانی کودکان و حتی گفتاردرمانی بزرگ سالان مبتلا به اسکلروز متعدد در بهبود مهارت های ارتباطی، شنیدن، بیان افکار و… تاثیر گذار است. کلینیک گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز گفتاردرمانی در تهران واقع در پاسداران و سعادت آباد، با انجام خدمات متنوع گفتاردرمانی برای کمک به مبتلایان به اوتیسم، بیش فعالی، اختلال یادگیری، لکنت زبان و اختلالات عصبی در بزرگسالی نظیر سکته و ام اس… تحت نظر بهترین متخصصان گفتاردرمانی ارتباط به درمان این افراد کمک می کند.
یکی از حوزه های کاری آسیب شناسان گفتار و زبان، آسیب های شناختی ارتباطی می باشد.
شناخت: به فرایند های ذهنی مرتبط با ادراک کسب اطلاعات از جهان پیرامون، سازمان بندی و ذخیره سازی اطلاعات، درک مفاهیم، یادگیری، تفکر استدلال و حل مسئله شناخت می گویند.
ارتباط: به هر وسیله ای که بتوان از طریق آن خواسته ها، نیازها، افکار، احساسات، دانش و تجربیات خود را به دیگران منتقل کرد، زبان می گویند. زبان به اشکال مختلف شامل گفتار، زبان اشاره، ایما و اشاره، بیانات چهره ای و نوشتن تظاهر می یابد.
زبان: زبان یک سیستم قراردادی یا کد مشترک در اجتماع است که مفاهیم را از طریق مجموعه ای از نماد های قراردادی و قوانین حاکم بر آن ها منتقل می کند.
زبان و شناخت رابطه متقابل دارند به گونه ای که رشد هر کدام به رشد دیگری کمک می کند. در عین حال به طور پیچیده ای به یکدیگر گره خورده اند و به سختی می توان این دو را از هم تفکیک کرد. در جدول ۳-۱ زبان و شناخت را از یکدیگر تمیز داده شده اند.
جدول ۳-۱ زبان و شناخت
زبان
شناخت
واج شناسی
توجه
صرف
حافظه
واژگان
جهت یابی
نحو
سازمان بندی
معناشناسی
برنامه ریزی
استدلال
حل مسئله
ارتباط بین زبان و شناخت
برای اولین بار در سال ۱۷۹۱ ارتباط بین زبان و شناخت توسط کمپلن مطرح شد. او ارتباط و یکپارچگی لازم بین سیستم های تنفسی آواسازی و تولیدی را کشف کرد و برای نشان دادن تعامل بین این سیستم ها یک مدل مکانیکی طرح ریزی کرد. بسیاری از آسیب های نورولوژیکی باعث بروز نقایص شناختی و به دنبال آن آسیب های ارتباطی می شوند که به آن اختلال شناختی ارتباطی می گویند. اختلال شناختی ارتباطی به معنی مشکل در کنش ارتباطی مهارت های شنیدن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، محاوره و تعامل اجتماعی است که در اثر یک آسیب شناختی (توجه، حافظه، سازمان بندی، پردازش اطلاعات، حل مسئله و عملکرد های اجرایی) به وجود می آید. حال که تعریف اختلالات شناختی ارتباطی را می دانیم دوباره به بیماری اسکلروز متعدد باز می گردیم. ابتدا تاثیر این بیماری را بر عملکرد های شناختی ارتباطی شرح می دهیم و سپس روش های غربالگری ارزیابی و درمان این اختلالات را مورد بحث قرار می دهیم.
تاثیر اسکلروز متعدد بر عملکرد های ارتباطی
سال ها اعتقاد بر این بود که بیماری اسکلروز متعدد به ندرت باعث ایجاد تغییر در عملکرد های شناختی و زبانی بیماران می شود. هم چنین تصور می شد که اگر هم مشکلاتی در این زمینه ایجاد شود، این مشکلات خود را در آخرین مراحل بیماری نشان می دهند. با این وجود، بر اساس تحقیقاتی که از اوایل دهه ۱۹۸۰ انجام شد، امروزه روشن است که آسیب های شناختی یکی از علائم شایع بیماری اسکلروز متعدد است. نتیجه چندین مطالعه کنترل شده که در مقیاس بزرگ انجام شده نشان می دهد که تقریباً بیش از نیمی از بیماران مبتلا به اسکلروز متعدد (۴۵ تا ۶۵ درصد) تغییراتی را در عملکرد های شناختی خود تجربه می کنند. از آن جایی که در این بیماری دستگاه ایمنی بدن به مغز حمله می کند و علاوه بر صدمه زدن به میلین، تا حدودی سلول های عصبی را نیز در گیر می کند. نقایص شناختی در این بیماران نسبتاً شیوع بالایی دارد. جای تعجب نیست که اختلالات شناختی تاثیر عمیقی بر توانایی شخص برای انجام فعالیت های روزمره و مهم در زمینه شغل، ارتباطات اجتماعی، رانندگی، درست کردن غذا و حتی توانایی مراقبت از خود داشته باشند. از آن جایی که بیماری اسکلروز متعدد به چندین ناحیه مغز آسیب وارد می کند و مناطق آسیب دیده در بیماران مختلف، متفاوت است، مدل نقص شناختی و علائم ایجاد شده نیز بسیار متغیر است. در برخی از بیماران، تغییرات شناختی جزء علائم اولیه بیماری است، در حالی که ممکن است در برخی دیگر که سال ها از این بیماری رنج می برند، مشکلات شناختی اصلا دیده نشود. بر اساس مطالعات انجام شده و تجارب بالینی، نقص در حافظه شایع ترین مشکل شناختی در اسکلروز متعدد است با این حال غالبا تغییراتی در پردازش اطلاعات و عملکرد های اجرایی نیز دیده می شود نقایص بینایی فضایی (مانند مشکل در ادراک بینایی و توانایی های ساختمانی) به نسبت دیگر نقایص شناختی شیوع کمتری دارند. مشکل در محاسبه نسبتاً نادر است اما ممکن است فرد در انجام دادن فعالیت هایی که نیاز به محاسبه دارند (مانند تنظیم کردن حساب ها) دچار مشکل شود که البته این مسئله به دلیل نقص در پردازش اطلاعات حل مسئله، یا سازماندهی ایجاد می شود.
مشکلات گفتاری و متخصص گفتاردرمانی ارتباط
مشکلات ارتباطی نیز در بیماران مبتلا به اسکلروز متعدد دیده می شود. مشکل در توجه سرعت و ظرفیت پردازش اطلاعات برنامه ریزی، منطق و کنترل خود، باعث ایجاد تغییراتی در توانایی فرد برای درک و بیان مهارت های زبانی سطح بالا می شود. برای مثال یکی از مهارت های زبانی سطح بالا که در پژوهش های بسیاری روی بیماران مبتلا به ام اس مورد بررسی قرار گرفته است، روانی گفتار نام دارد. آزمون روانی، گفتار آزمونی است کوتاه و مختصر که نقص در توانایی تولید کلمات، پردازش های ذهنی آگاهانه و به طور کلی قابلیت برقراری ارتباط شفاهی را بررسی کرده و توانایی تولید محتوای زبان را تجزیه و تحلیل می کند. در پژوهشی که در سال ۱۹۸۸ توسط بیتی و همکارانش انجام شد عملکرد ۳۸ بیمار مبتلا به اسکلروز متعدد مزمن پیش رونده با ۲۶ فرد طبیعی مقایسه شد. نتایج نشان داد که نمره عملکرد روانی گفتار افراد مبتلا به اسکلروز متعدد نوع عود کننده بهبود یابنده ۶۱% پایین تر از دهمین صدک می باشد. او و همکارانش یک سال بعد پژوهش دیگری را با هدف بررسی بد عملکردی لوب پیشانی و اختلال حافظه در بیماران مبتلا به اسکلروز متعدد مزمن پیش رونده انجام دادند که نشان داد عملکرد این بیماران در حوزه روانی گفتار ضعیف می باشد. بر اساس این یافته ها آزمون روانی گفتار در شناسایی اختلالات شناختی در اسکلروز متعدد با دقت و صحت بیشتری عمل می کند. هر چه معلولیت عصب شناختی بیشتر باشد و بیماری از نوع پیش رونده مزمن باشد، مشکلات بیمار در آزمون های روانی واجی و روانی معنایی بیشتر خواهد بود. این نتایج نشان دادند که می توان از طریق این آزمون، نحوه پیشرفت بیماری را نیز مشخص کرد. علاوه بر شمارش تعداد واژه های تولید شده در مدت ۶۰ ثانیه، می توان نتایج آزمون روانی گفتار را به گونه ای دیگر نیز مورد بررسی قرار داد که به آن تجزیه و تحلیل کمی می گویند. در تجزیه و تحلیل کمی از دو شاخص خوشه بندی و انتقال استفاده می شود.
آزمون روانی گفتار در بیماران اسکلروز متعدد
تنها دو پژوهش تا به امروز عملکرد روانی گفتار را به همراه توانایی خوشه بندی و انتقال در بیماران مبتلا به اسکلروز متعدد بررسی کرده و نتایج را با افراد طبیعی مقایسه کرده است. اولین پژوهش در این زمینه توسط تراستر و همکاران در سال ۱۹۹۸ صورت گرفت که نشان داد بیماران مبتلا به ام اس به طور کلی واژه های کمتری را نسبت به افراد طبیعی تولید می کنند و تعداد انتقال ها در این بیماران کاهش می یابد در حالی که تفاوت معنی داری در اندازه خوشه رخ نمی دهد. دومین پژوهش در این زمینه در ایران توسط ابراهیمی پور و همکاران در سال ۱۳۸۷ انجام شد. در این پژوهش عملکرد روانی معنایی و روانی و اجی ۳۰ بیمار مبتلا به اسکلروز متعدد با ۳۰ فرد سالم که از لحاظ سن جنس و میزان تحصیلات با گروه قبل مطابقت داشتند، مورد تجزیه و تحلیل کمی و کیفی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که عملکرد های روانی معنایی و روانی واجی و به طور کلی عملکرد روانی گفتار در بیماران مبتلا به اسکلروز متعدد دچار آسیب می باشد. این آسیب خود را به صورت کاهش تعداد واژه های صحیح تولید شده و کاهش فرایند انتقال از یک زیر مجموعه معنایی یا واجی به یک زیر مجموعه معنایی یا واجی دیگر نشان می دهد. علاوه بر موارد فوق از توانایی خوشه بندی بیمار در تکالیف روانی معنایی نیز کاسته شده که این کاهش باعث ایجاد تفاوت معنادار در میانگین اندازه خوشه، در دو گروه مورد بررسی می گردد.
اگر شما نخستین بار است که پدر و مادر شدن را تجربه می کنید و نوزاد و کودک بی قرار دارید، شیوه های آرام کردن نوزاد برایتان سخت خواهد شد اما خوشبختانه شیوه های زیادی برای آرام کردن نوزاد وجود دارد. به منظور آرام کردن نوزاد و کودک بی قرار خود باید ابتدا متوجه شوید علت گریه او چیست تا بتوانید راه هایی برای آرام کردن نوزاد و کودک بی قرار خود پیدا کنید. البته فهمیدن این که چرا نوزاد و کودک بی قرار است، کمی دشوار است. اگر نوزاد و یا کودک شما بیش از حد بی قرار بوده و گریه می کند و با هیچ شیوه ای نمی توانید او را آرام کنید، بهتر است با یک دکتر کودک بی قرار یا متخصص مشورت کنید و علائم نوزاد و کودک بی قرار خود را شرح دهید تا راه حل هایی به شما بدهند. کلینیک کاردرمانی غرب و شرق تهران تحت نظر دکتر مهدی صابر، بهترین متخصص بی قراری کودکان، با انجام روش های بازی درمانی، کاردرمانی حسی، رفتاردرمانی، ماساژ درمانی و… به درمان نوزاد و کودک بی قرار کمک می کند. مشاوره والدین و آموزش تکنیک های ریلکسیشن به والدین از خدمات ارائه شده توسط متخصصین این مرکز می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
روش های آرام کردن نوزاد و کودک بی قرار
-بسیاری از چیز هایی که موجب به خواب رفتن کودک تان می شود، می تواند موجب آرامش او نیز بشود. برای سرگرمی این کودکان غرغر و هواکش حمام را به کار بیندازید، رادیو با پارازیت هایش را روشن کنید یا جارو برقی و ماشين لباسشویی و ظرفشویی را به کار بیندازید.
-هنگام کار کردن ماشین لباسشویی شما با یک تیر دو نشان می زنید؛ چنان چه شرشر آب لباسشویی او را آرام نکند، نشاندن او روی صندلی مخصوصش و قرار دادن آن روی دستگاه در حال خشک کردن لباس ها این کار را خواهد کرد و البته یکی از کار های روزانه شما نیز انجام خواهد شد.
هشدار: مراجعه به متخصص ماساژ درمانی (کایروپراتیک) و معاینه و ماساژ، بعضی از کودکان به ویژه آن هایی که تولد دشواری داشته اند را آرام تر می کند و موجب اشک ریختن کمتر آن ها می شود.
-از این که کودک را به دست فرد دیگری بسپارید، نترسید. کودک تان خستگی و استیصال شما را درک خواهد کرد؛ یک فرد تازه نفس ممکن است مشکل را حل کند در صورتی که به شخص دیگری دسترسی ندارید و به آخر خط رسیده اید کودک را در جای امنی قرار دهید و به مدت کوتاهی استراحت کنید.
-هوای تازه ای تنفس کنید از منزل بیرون بروید و کمی ورزش کنید. قدری قدم بزنید یا در حالی که کودک را در سبد مخصوص جلوی دوچرخه قرار داده اید، دوچرخه سواری کنید. حرکت ممکن است موجب آرامش کودک و ورزش موجب آرامش خود شما شود. در صورت مساعد نبودن هوا در خانه بمانید و در حالی که کودک را در آغوش دارید، با او جست و خیز کنید (می تواند با نوای موسیقی باشد).
دیگر روش های ارام کردن بی قراری کودکان
کودک تان را از جایش برداشته اید، به او غذا داده اید، آروغش را زده است، پوشکش را تعویض کرده اید، او را در پتوی مناسبی پیچیده اید، دوباره پتو را از دور او باز کرده اید ولی هنوز هم گریه می کند، دلیلش برای شما نیست و حتی خود کودک نیز ممکن است دلیلش را فراموش کرده باشد. تنها چیزی که در این حالت می خواهید ساکت شدن اوست. حالا وقت آن است که این آرام بخش های چند منظوره را آزمایش کنید.
شاید بد نباشد آرام کننده های زیر را به وسایل کودک تان اضافه کنید:
اسلینگ: دارای اندازه های مختلف بر اساس قد شماست. انتخاب اندازه مناسب موجب حمل راحت تر کودک خواهد بود. بد نیست دو عدد داشته باشید؛ یکی به اندازه مامان و یکی به اندازه بابا.
کوله جلویی: کودک را در آغوش شما نگه می دارد و گرما و نیز ضربان قلب شما ممکن است موجب آرامش او شود.
آکواریوم: صدای فیلتر آکواریوم، کودک را آرام می سازد و ماهی ها توجه او را جلب می کنند.
تاب: حرکت یک تاب کودک می تواند آرامش بخش باشد. این نوع تاب را مدت زیادی مورد استفاده قرار نمی دهید، بنابراین شاید امانت گرفتن آن از یک دوست فکر بدی نباشد.
صندلی تاشو کودک: صندلی پایه بلند با پوشش پارچه ای که می توانید با پا آن را بالا و پایین ببرید.
موسیقی: انواع مختلف آن را امتحان کنید، از کلاسیک تا پاپ، بالاخره یکی از آن ها مؤثر خواهد بود.
هشدار: کودکتان را به شدت تکان ندهید، زیرا گریه او را متوقف نمی کند و ممکن است موجب فلج دائمی، حمله صرع، نابینایی، سایر صدمات مغزی یا حتی مرگ شود. به علت بزرگی سر و ضعف ماهیچه های گردن، تکان تکان دادن کودک ممکن است موجب حرکت مغز در جمجمه و در نتیجه پارگی رگ های خونی شود. اگر خیلی هیجان زده و عصبانی هستید، کودک را در محل امنی قرار دهید و از او دور شوید.
قنداق کردن چیست؟
در چند هفته اول تولد بعضی نوزاد ها اگر جمع و جور در پارچه ای پیچیده شوند، احساس امنیت بیشتری دارند و کمتر بدقلقی می کنند. قنداق کردن، دست ها و پا های نوزاد را که ممکن است حرکات آن ها او را از جا یا از خواب بپراند، مهار می کند و گرمای پتو او را آرام می سازد (بعضی کودکان این کار را دوست ندارند و به سرعت عقیده شان را ابراز می کنند). اگر نوزاد شما قنداق شدن را دوست دارد این کار را انجام دهید:
1.یک پتوی تقریباً مربع نوزاد را پهن کنید و گوشه بالای آن را به طرف پایین تا بزنید.
نوزاد را به پشت روی پتو قرار دهید به طوری که گردن کمی بالاتر از محل تاخوردگی پتو قرار گیرد. یک دست او را کنارش قرار دهید و پتو را روی بدن و زیر پشتش تا بزنید.
گوشه پایینی پتو را به طرف بالا تا بزنید و لبه اضافی آن را که ممکن است روی صورت نوزاد را بپوشاند به طرف پایین تا بزنید.
4. دست دیگر را پایین بیاورید و گوشه دیگر پتو را روی بدن نوزاد قرار دهید و اضافی آن را زیر بدنش بگذارید.
سوالات متداول:
1- چه زمانی والدین باید به دکتر برای کودک بیقرار مراجعه کنند؟
اگر کودک به مدت طولانی (بیش از چند هفته) بیقرار است و روش‌های معمول آرام‌سازی تاثیری ندارد، یا علائم دیگری مثل اختلال خواب، بی‌اشتهایی، مشکلات رفتاری، یا کاهش تمرکز دیده شود، باید به متخصص کودک یا روان‌پزشک کودک مراجعه شود. همچنین اگر بی‌قراری با علائم جسمی مانند تب یا درد همراه باشد، مراجعه سریع‌تر توصیه می‌شود.
2- بهترین روش‌های درمانی که دکتر کودک برای کودک بیقرار تجویز می‌کند چیست؟
بسته به علت، درمان‌ها می‌تواند شامل مشاوره روان‌شناسی، کاردرمانی، دارودرمانی، تنظیم برنامه خواب، اصلاح رژیم غذایی، یا تغییر محیط زندگی کودک باشد. درمان چندجانبه و پیگیری منظم توسط دکتر کودک موثرترین راهکار است.
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم با تعداد زیادی از چالش ها در زندگی روزمره مواجه هستند که یکی از آن ها بد غذایی می باشد. کودکان مبتلا به اوتیسم رفتار های محدود کننده ای دارند که بر تغذیه آن ها نیز تاثیر می گذارد. در برخی موارد بد غذایی کودکان اوتیسم منجر به سو تغذیه می شود. تقریبا بیشتر کودکان مبتلا به اوتیسم غذاهای جدید را اصلا امتحان نمی کنند و فقط تعداد محدودی غذا می خورند یا ممکن است به برخی غذا ها حساسیت داشته باشند یا فقط بافت خاصی از غذا را مصرف می کنند. در کودکان اوتیسم این رفتار های بد غذایی تا نوجوانی و گاهی تا بزرگسالی ادامه پیدا می کند و باید به کمک کاردرمانی بد غذایی درمان شود. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم در تهران، با در نظر گرفتن خدمات متنوع درمانی از جمله کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، رفتاردرمانی اوتیسم، کاردرمانی بد غذایی و… به کاهش علائم و نشانه های اوتیسم در کودکان کمک می کند.
غدا خوردن کودکان اوتیسم و بد غذایی
غذا خوردن انواع مختلفی از تحریکات حسی را ارائه می دهد. زمانی که غذا می خوریم، حس های مختلفی مانند حرارت، چشایی و جنس غذا را تجربه می کنیم. این خصوصیات زمانی که می جویم، می مکیم و می بلعیم، تغییر می کند. تعدادی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم ترجیحات غذایی خاصی دارند. این تجربیات غذایی فقط به علت حس چشایی نیست و ممکن است به دلیل تجربیات حسی دیگر باشد. با این حال می توانیم اجازه دهیم که کودک غذا های دیگر را تجربه کند و ممکن است بدون مقاومت از خوردن این غذا ها لذت ببرد. برای نمونه ممکن است کودک از غذا های خشک و نمکی لذت ببرد اما والدین نگران چاقی کودک باشند. بعضی از کودکان اگر غذای مورد علاقه شان تغییر کند (مثلاً خرید از یک برند دیگر)، تغییر را متوجه می شوند. باید از این مسئله پیشگیری شود یعنی به عادت غذایی کاری نداشته باشید. هر چند تطابق با تغییرات در بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم سخت است اما سعی کنید شرایطی را ایجاد کنید که اجازه تطابق به کودک بدهد. این مهارت در اغلب حیطه های زندگی مهم و ضروری است.
برخی روش های درمانی بد غذایی
-داشتن کودک با اختلالات طیف اتیسم که غذا های مختلف و متنوع را بخورد، خواسته و آرزوی والدین است. در ابتدا از خود بپرسید که چه غذا هایی را ترجیح می دهد و سایر اعضای خانواده چه غذا هایی را ترجیح می دهند. دوباره از خود بپرسید اگر کودک می خواهد از نظر تغذیه ای متعادل باشد، چه چیز هایی را باید بخورد.
-کودک را در معرض انواع مختلفی از غذا ها مواجه کنید تا کودک غذا هایی را که از آن لذت می برد را تجربه و درک کند.
-یک روش ساده برای این که متوجه بشوید کودک شما از نظر تغذیه ای متعادل شده است، توجه به رنگ غذا هایی که می خورد، است. رنگ های طبیعی نه رنگ های مصنوعی نشان از تعادل تغذیه ای است.
-اگر می بینید که کودک از غذا های نمکی و کرانچی لذت می برد، به دنبال جایگزین سالم باشید که همان عناصر را دارد.
پیشگیری از بد غذایی کودکان اوتیسم
تعدادی دستور غذایی وجود دارد که والدین نگران می توانند از آن ها برای ساخت غذا استفاده کنند. این غذا ها در ظاهر ناسالم هستند ولی دارای مواد و عناصر سالم هستند. به عنوان مثال استفاده از گل کلم به جای سیب زمینی سفید. حس سبزیجاتی که آب پز یا له شده اند به طور شگفت انگیزی مشابه سیب زمینی است. همچنین اگر ادویه های شناخته شده به غذا ریخته شود، مزه آن مشابه تر هم خواهد شد. اگر کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم از حس غذا بیشتر از مزه آن لذت می برد، جایگزین کردن عناصر سالم به غذا راحت تر و مفید تر خواهد بود. بعضی از کودکان از غذا های سبک که صدادار باشد لذت می برند. مثلاً اسنک، هویج و یا خوردن کشمش که یک تجربه جویدنی است. اضافه کردن کیک های برنج و گندمی همراه با چپیس می تواند از نظر صدا برای کودک خوشایند باشد. کیک های برنجی معمولاً برشته هستند و مزه های متنوعی دارند. پیشگیری خیلی راحت تر از درمان است. به خصوص زمانی که فرد در غذا مشکل پسند است. فقط این مسئله را در ذهن خود نگه دارید که یک غذای طبیعی با رنگ متنوع منجر به تغذیه سالم در کودک خواهد شد.
کاردرمانی تغذیه برای کودکان اوتیسم بدغذا (راهکارهای مؤثر)
کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم اغلب با چالش‌های غذایی روبه‌رو هستند، از امتناع از خوردن غذاهای جدید تا حساسیت به بافت، رنگ و طعم غذاها. این مشکلات می‌توانند منجر به کمبودهای تغذیه‌ای و اختلال در رشد شوند. یکی از روش‌های مؤثر برای بهبود این شرایط، کاردرمانی تغذیه است که به کودک کمک می‌کند تا رابطه بهتری با غذا پیدا کند.
کاردرمانی تغذیه: راهکاری تخصصی برای بهبود مشکلات تغذیه‌ای کودکان
کاردرمانی تغذیه (Feeding Therapy) یک مداخله تخصصی و هدفمند است که توسط کاردرمانگران آموزش‌دیده و با تجربه در حوزه اختلالات تغذیه‌ای انجام می‌شود. این روش درمانی به‌صورت کاملاً فردمحور و بر اساس ارزیابی دقیق نیازهای حسی، حرکتی و روانی هر کودک طراحی و اجرا می‌شود.
اصول و مبانی کاردرمانی تغذیه
کاردرمانی تغذیه بر سه پایه اصلی استوار است:
پردازش حسی:
بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم در پردازش اطلاعات حسی مربوط به غذا (مانند بافت، دما، بو و ظاهر غذا) مشکل دارند. کاردرمانگر با استفاده از تکنیک‌های خاص به کودک کمک می‌کند تا این محرک‌های حسی را بهتر پردازش و تحمل کند.
مهارت‌های حرکتی دهانی:
برخی کودکان در مهارت‌های پایه مانند جویدن، مکیدن، بلعیدن یا هماهنگی حرکات زبان و لب‌ها مشکل دارند. کاردرمانگر با تمرینات هدفمند این مهارت‌ها را تقویت می‌کند.
جنبه‌های روانی-اجتماعی:
ترس از غذاهای جدید، اضطراب هنگام غذا خوردن و مقاومت در برابر تغییر از جمله چالش‌هایی هستند که در این بخش مورد توجه قرار می‌گیرند.
فرآیند کاردرمانی تغذیه
ارزیابی اولیه: کاردرمانگر ابتدا یک ارزیابی جامع از وضعیت کودک انجام می‌دهد که شامل:
تاریخچه تغذیه‌ای
مهارت‌های حرکتی دهانی
واکنش‌های حسی
رفتارهای مرتبط با غذا خوردن
محیط و روال غذایی خانواده
تعیین اهداف درمانی:
بر اساس نتایج ارزیابی، اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت تعیین می‌شوند. این اهداف می‌توانند شامل افزایش تنوع غذایی، بهبود مهارت‌های جویدن یا کاهش رفتارهای نامناسب هنگام غذا خوردن باشند.
مداخلات درمانی: جلسات درمانی معمولاً به صورت هفتگی برگزار می‌شوند و شامل فعالیت‌های متنوعی هستند:
تمرینات حرکتی دهانی
مواجهه تدریجی با غذاهای جدید
بازی‌های حسی با مواد غذایی
تنظیم محیط و موقعیت غذا خوردن
مشارکت خانواده: آموزش والدین و مراقبان بخش حیاتی درمان است. کاردرمانگر راهکارهای عملی برای اجرا در منزل را آموزش می‌دهد.
مزایای کاردرمانی تغذیه
بهبود پذیرش غذاهای متنوع و جدید
افزایش تحمل بافت‌های مختلف غذایی
تقویت مهارت‌های جویدن و بلع
کاهش استرس و اضطراب مرتبط با غذا خوردن
ایجاد روال منظم و مثبت برای وعده‌های غذایی
پیشگیری از کمبودهای تغذیه‌ای
بهبود کیفیت زندگی کودک و خانواده
کاردرمانی تغذیه یک فرآیند تدریجی است که نیاز به صبر و پیگیری دارد. نتایج این روش درمانی در کودکان مختلف متفاوت است، اما در بسیاری از موارد می‌تواند تغییرات چشمگیری در عادات غذایی کودک ایجاد کند. برای کسب بهترین نتایج، همکاری نزدیک خانواده با تیم درمانی و تداوم جلسات ضروری است.
چرا کودکان اوتیسم بدغذا هستند؟
حساسیت‌های حسی: برخی کودکان به بافت، دما یا بوهای خاص واکنش منفی نشان می‌دهند.
مشکلات گوارشی: درد معده، یبوست یا رفلاکس می‌تواند باعث امتناع از غذا خوردن شود.
ترس از غذاهای جدید (نئوفوبیا): تمایل به خوردن فقط چند غذای محدود و آشنا.
اختلال در مهارت‌های جویدن و بلع: برخی کودکان در کنترل حرکات دهان مشکل دارند.
کاردرمانی تغذیه چگونه به کودکان اوتیسم کمک می‌کند؟
۱. کاهش حساسیت‌های حسی
کاردرمانگر از تکنیک‌هایی مانند لمس، بو کردن و بازی با غذا (بدون اجبار به خوردن) استفاده می‌کند تا کودک به تدریج با غذاهای جدید آشنا شود.
۲. تقویت مهارت‌های دهانی
تمرین‌هایی برای بهبود جویدن، بلع و هماهنگی زبان و لب‌ها انجام می‌شود تا کودک بتواند غذاهای متنوع‌تری بخورد.
۳. ایجاد محیط غذایی مثبت
کودک در جلسات کاردرمانی، در یک فضای بدون استرس با غذا تعامل می‌کند و تشویق می‌شود تا بدون فشار، غذاهای جدید را امتحان کند.
۴. استفاده از سیستم پاداش
سیستم‌های انگیزشی مانند ستاره، جایزه یا تحسین کلامی به کودک کمک می‌کند تا برای امتحان کردن غذاهای جدید ترغیب شود.
۵. همکاری با خانواده
کاردرمانگر به والدین آموزش می‌دهد که چگونه در خانه غذاهای جدید را به روش درست معرفی کنند و از جنگ غذایی جلوگیری نمایند.
چند نکته مهم برای والدین کودکان اوتیسم بدغذا
صبور باشید: تغییر عادات غذایی زمان‌بر است.
غذاها را به تدریج معرفی کنید: از مقادیر بسیار کم شروع کنید.
از فشار دادن کودک خودداری کنید: اجبار نتیجه معکوس دارد.
با متخصص تغذیه و کاردرمانگر همکاری کنید: یک برنامه شخصی‌سازی شده بهترین نتیجه را دارد.
سوالات متداول:
1-آیا کاردرمانی تغذیه فقط برای کودکان اوتیسم است؟
خیر، این روش برای هر کودکی که مشکلات تغذیه‌ای دارد (مثل امتناع از غذا خوردن یا مشکلات بلع) مفید است.
2-اگر کودکم فقط شیر و بیسکویت می‌خورد، کاردرمانی تغذیه کمک می‌کند؟
بله، یکی از اهداف اصلی کاردرمانی، معرفی تدریجی غذاهای جدید و کاهش وابستگی به غذاهای تکرارشونده است.
رشد کودک پیش از تولد به سه بخش تقسیم می شود: دوره نوجنینی (از زمان لقاح تا لانه گزینی که حدودا 14 روز است)، دوره نوجنینی (از هفته دوم تا هفته هشتم بعد از لقاح) و دوره رویانی (از هفته هشتم تا پایان بارداری). رشد کودک پیش از تولد در انسان از زمان لقاح آغاز شده و انسان زندگی خود را با نفوذ اسپرم ها به دیواره تخمک ایجاد می شود. از این مرحله است که رشد کودک پیش از تولد تا پایان دوران بارداری به سه مرحله کلی که نام بردیم، تقسیم می شود که هر کدام از این مراحل، تعدادی مراحل جزئی را شامل می شود. رشد کودک پیش از تولد زمان تغییراتی است که زمینه ساز پیشرفت روان شناختی در آینده کودک است. آسیب هایی که هنگام رشد جنین و پیش از تولد کودک به مغز وارد می شود، موجب بروز عقب ماندگی های ذهنی و بعضی بیماری ها و اختلالات دیگر می شود. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین کلینیک کاردرمانی در شهرک غرب و پاسداران و همچنین بهترین کلینیک گفتاردرمانی، با انجام خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی به کودکان مبتلا به اختلالات رشدی که در دوران رشد کودک پیش از تولد اتفاق می افتد، رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
دوره های رشد کودک پیش از تولد
رشد پیش از تولد در سه دوره صورت می پذیرد:
1- دوره نوجنینی (Germinal): از زمان لقاح تا لانه گزینی و حدود ۱۴ روز طول می کشد.
2- دوره رویانی (Embryonic): از هفته سوم تا هشتم پس از لقاح.
3- دوره جنینی (Fetal): از هفته نهم تا زمان تولد.
دوره نوجنینی
تخمک بارور شده توسط اسپرم که اکنون سلول تخم نامیده می شود، به کمک مژک ها در طول لوله فالوپ پیش می رود. حدود ۳۰ ساعت پس از باروری، فرایند تقسیم سلولی آغاز می شود. یک سلول به دو سلول، ۲ به ۴، ۴ به ۸ و به همین ترتیب تقسیم ادامه می یابد تا مجموعه این سلول‌ها (۱۶ تایی) توده مورولا (واژهی لاتین به معنی توت) را تشکیل دهند. هر بار که سلول‌ها تقسیم می شوند، کوچکتر شده تا عبور کل توده را که اکنون بلاستولا نامیده می شود، از لوله فلوپ امکان پذیر نمایند. نتیجه این تقسیمات سلولی مکرر، رانده شدن توده سلول های داخلی به یک قطب بلاستولا و تشکیل یک بخش درونی توخالی حاوی مایع است. در این حالت بلاستولا (که اکنون بلاستوسیت نامیده می شود) دارای یک توده سلولی داخلی یا امبریوپلاست است که بعداً بافت های جنینی را ساخته و یک دیواره خارجی یا تروفوبلاسم می باشد که بعداً جفت را خواهد ساخت. ۳ تا ۴ روز پس از بارور شدن، بلاستولای تازه تشکیل شده وارد رحم می شود و برای ۳ تا ۴ روز دیگر در آن شناور می ماند تا بلاستوسیت طی فرایند لانه گزینی چسبیدن به لایه داخلی رحم را آغاز کند. فرایند لانه گزینی ظرف ۱۰ روز از زمان ورود بلاستولا به داخل رحم کامل می شود.
دوره رویانی
بیشتر اعضای اصلی بدن در طی این دوره تشکیل می شوند، از این رو این دوره از زندگی را تحت عنوان دوره عضو سازی (period of organogenesis) می نامند. در این دوره ممکن است بیشترین نقایص ساختمانی نیز ایجاد شود، زیرا ممکن است مادر در این دوره بحرانی متوجه بارداری خود نبوده و به دلیل عدم وجود مراقبت های لازم، جنین آسیب پذیر (خصوصا در هفته های سوم و چهارم) در معرض آسیب قرار بگیرد. همانطور که قبلاً اشاره شد، بلاستوسیت از طریق تروفوبلاست (لایه خارجی بلاستوسیت) ظرف ۱۴ روز اول پس از لقاح در دیواره رحم لانه می گزیند. دوره رویانی از پایان هفته دوم آغاز می شود رویان از امبریوبلاست (لایه سلول داخلی بلاستوسیت) بوجود میآید. این بخش خود به سه لایه ی دیگر به نام های اکتودرم (لایه ی خارجی)، مزودرم (لایه ی میانی) و اندودرم (لایه ی داخلی) تقسیم می شود (در واقع مشخص‌ترین واقعه هفته سوم گاسترولاسیون است که لایه های زایا در رویان تشکیل می شوند). در روز هجدهم، اندازه رویان حدود 0625/0 اینچ است. در این مرحله رویان انسان بسیار شبیه رویان سایر جانوران مهره دار است. پس از این مرحله از هر یک از لایه ها به ترتیب دستگاه های اصلی بدن شروع به تشکیل و تمایز می کنند:
لایه ی اکتودرم بافت هایی را می سازد که با محیط خارج در ارتباط خواهند بود. دستگاه های عصبی مرکزی و محیطی؛ اپیتلیوم حسی گوش، بینی و چشم؛ بخش خارجی پوست، مو و ناخن؛ غدد هیپوفیز، پستانی و عرق؛ و مینای دندان از این لایه ساخته می شوند.
از لایه ی مزودرم دستگاه اسکلتی (عضلات، استخوان ها و غضروف ها) خون و سیستم عروقی، دستگاه دفع مواد زائد، بخش داخلی پوست، و سیستم اوروژنیتال تشکیل خواهد شد.
لایه ی اندودرم نیز دستگاه گوارش، تنفس و اندام های داخلی دیگر (مانند پوشش اپی تریال اندام های داخلی) را می‌سازد.
دوره جنینی
وجه مشخصه ی این دوره، رشد سریع (قد و وزن) و تکامل ارگان های تشکیل شده در مرحله قبل می باشد. در پایان دوره رویانی نخستین ساختار های استخوانی، اندام ها و انگشتان مجزا که وجه تمایز انسانی است، در جنین به وجود می آید؛ عروق اصلی خونی تشکیل می شوند، و شکل گیری اندام های داخلی پیشرفت می کند. در پایان سه ماهه ی اول بارداری، جنین حدود ۳ اینچ طول دارد و اکثر اندام های اصلی وجود دارند، سر بزرگ و صورت جنین به خوبی شکل گرفته و ضربان قلب توسط گوشی قابل شنیدن است. از چشم گیر ترین تغییرات دوره جنینی، کاهش رشد سر نسبت به سایر قسمت های بدن است؛ بنابراین با گذشت زمان رشد بدن سرعت می یابد اما رشد سر کندتر می شود. در طول ماه سوم صورت جنین بیشتر شبیه انسان می شود و چشم ها و گوش ها نزدیک محل واقعی خود قرار می گیرند. در انتهای ماه سوم، در جنین های سقط شده، می توان رفلکس های عصبی را به وجود آورد که این امر فعالیت عضلانی در آن ها را نشان می دهد. در پایان ماه چهارم در طول ماه پنجم مادر معمولا حرکات جنین را احساس می کند. پوست جنین از کرک های ظریفی پوشیده شده است که معمولاً پیش از تولد می ریزند. در پایان ماه پنجم جنین حدود ۱۲ اینچ طول دارد، می خوابد، بیدار می شود، می مکد و جای خود را تغییر می دهد. در پایان ماه ششم چشم ها، پلک ها و مژه ها شکل می گیرند. چشم ها به نور حساس شده، صدا های خارج رحم را می شنود و به ارتعاش و تحریک صوتی پاسخ می دهد. جنین نارسی که در ماه ششم متولد می شود به سختی می تواند به زندگی خود ادامه دهد زیرا، برخلاف سایر دستگاه های بدن، تمایز سیستم اعصاب مرکزی و دستگاه تنفسی به اندازه کافی نیست و هماهنگی لازم بین این دو دستگاه وجود ندارد. در طول سه ماهه سوم سر و بدن جنین متناسب تر و لایه های چربی زیر پوست تشکیل می شود. در پایان ماه هشتم جنین حدود ۱۸ اینچ طول دارد. در پایان ماه نهم ناخن ها در انتهای انگشتان دست و پا می رویند، پوست صاف تر شده و با ماده مومی شکل به نام ورنیکس کازئوز پوشیده می شود. اکنون جنین آماده تولد است.
سوالات متداول:
1- در دوران رویانی (هفته‌های ۳ تا ۸) چه تحولات مهمی رخ می‌دهد؟
در این مرحله بنیاد ساخت اعضای حیاتی شکل می‌گیرد: قلب شروع به تپیدن می‌کند، مغز و نخاع ساخته می‌شوند، جوانه‌های اندام‌ها، چشم‌ها، گوش‌ها و سیستم گوارشی رشد اولیه خود را آغاز می‌کنند. این دوره حساس‌ترین مرحله برای آسیب‌های محیطی و سقط جنین است
2- چه عوامل پیش از تولد می‌توانند بر رشد جنین تأثیر منفی بگذارند؟
بیماری‌های مادر مانند سرخجه، آبله‌مرغان، مسمومیت حاملگی، دیابت یا پره‌اکلامپسی، مصرف داروها، سن والدین، تغذیه نامناسب، تنش روانی شدید یا ضربه جسمانی می‌توانند زمینه‌ساز ناهنجاری‌های رشدی و حتی تولد نوزاد با نقص جسمی یا ذهنی باشند
بیماری ام اس یک بیماری خود ایمنی می باشد که هنوز درمان قطعی برای آن یافت نشده است. با این که هیچ درمانی برای ام اس وجود ندارد، اما دارو هایی وجود دارد که بر کاهش سرعت پیشرفت بیماری و کنترل علائم متمرکز هستند. دارو درمانی برای ام اس در کنار توانبخشی ام اس یکی از بهترین گزینه های درمانی این بیماری می باشد. پیروی از یک برنامه درمانی مناسب شامل دارو درمانی برای ام اس و پیدا کردن مرکز توانبخشی ام اس تخصصی از گزینه های درمان بیماران ام اس می باشد. دارو درمانی برای ام اس می تواند شدت و حتی دفعات اپیزود های ام اس را کاهش دهد. هم چنین می تواند مقدار آسیب به رشته های عصبی را کنترل کرده و علائم ناشی از ام اس را کاهش دهد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز تشخیص و درمان ام اس در تهران، با انجام خدمات درمانی مناسب این بیماران همچون توانبخشی ام اس، کاردرمانی ام اس، گفتاردرمانی ام اس و… به درمان بیماران ام اس کمک می کند.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تاثیر آزمایشات دارویی بر درمان بیماران ام اس
تا به امروز هیچ مطالعه ای منتشر نشده است که تأثیر آزمایشات دارویی خاصی در درمان دیزارتری با دیسفونی در اِم اِس را گزارش کند. آزمایشات دارویی برای درمان دیزارتری، در دیگر اختلافات مشابه، در حال انجام است و گزارشات آن ها می تواند برای تحقیقات آینده در زمینه اِم اِس الگو قرار گیرد:
بیاری و همکارانش گزارش کردند که مصرف 25/0 تا 5/0 میلی گرم کلونازپام برای درمان دیزارتری ناشی از پارکینسون سودمند بوده است (تعداد مورد مطالعه 11 نفر بود) و بیشترین بهبودی در زمینه های زیر رخ داد: حرکات کوتاه گفتاری، سرعت متغیر، تولید غیردقیق و سکوت ها نامناسب، مصرف بیشتر دارو مؤثر نبود و باعث گیجی و خواب آلودگی می شد.
کریچلی و ناکانو و همکاران پی بردند که آمانتادین و دارو های آنتی‌کولینرژیک بهبود قابل توجهی در گفتار افراد مبتلا به پارکینسون در پی نداشتند.
بوزنبرک و همکارانش مصرف روزانه 168 میلی گرم از متازولامید را بر ترمور ارادی صوت در 7 نفر بررسی کردند و متوجه شدند این دارو هیچ تأثیر بر کاهش شدت ترمور قصدی صوت ندارد. به علاوه عوارضی نظیر خواب آلودگی، اختلال حسی، سرگیجه و گیجی مشاهده می شوند.
مؤسسه‌ی بین‌المللی بهداشت (NIH) در سال 1990 بیانیه ای را منتشر کرد مبنی بر اینکه تزریق بوتوکس درمان مؤثر و بی خطری برای بدآوایی (دیسفونی) انقباضی نزدیک کننده و درمانی احتمالی برای دیسفونی انقباضی دور کننده و لرزش های صوتی است. با این حال آن ها اعتقاد داشتند که بوتوکس در درمان بیماری های انتقالی عصبی عضلانی و بیماری های عمومی عصب شناختی عوارض جانبی ایجاد می کند، اما در درمان دیسفونی موضعی عوارضی در پی ندارد. به این صورت که با پخش بوتوکس احتمال اختلال بلع و بسته شدن راه هوایی و به دنبال آن کوتاهی عمر وجود دارد. مؤسسه بین‌المللی بهداشت گزارش داد که سودمندی بوتوکس برای درمان انقباض عضلانی که به واسطه آسیب های مغز یا طناب نخاعی ایجاد می شود در دست تحقیق است.
دارو درمانی در ام اس
اساس دارو درمانی در بیماری های عصبی، تغییر علائم دیزارتری است که روی گیرنده های عصبی شیمیایی این مسیر ها تأثیر می گذارد. دیزارتری در اِم اِس عموماً نتیجه آسیب اسپاستیک و/ یا آتاکسیک است. خستگی ناشی از اِم اِس مشکلات گفتار و صوت را تشدید می کند. بنابراین توصیه می شود که در کنار تجویز دارو هایی برای کاهش علائم اسپاسم، آتاکسی، ترمور و/ یا خستگی ناشی از اِم اِس به طور آزمایشی آسیب شناس گفتار و زبان نیز وارد عمل شود.
دارو درمانی برای اسپاسم
اسپاسم افزایش تون عضلانی است که به دلیل آسیب های راه های عصبی مغز و طناب نخاعی به وجود می آید و روی حرکات تأثیر می گذارد. سفتی عضلات، انقباضات، کلونوس و تشدید رفلکس ها می تواند نتیجه این حالت باشد. تقریباً ضعف همیشه همراه با اسپاسم رخ می دهد. برخی درمان های دارویی اسپاسم به طور مستقیم روی عضلات اسکلتی اثر می گذارد و برای کاهش انتقال تحریکی در ناحیه پیش سیناپسی عمل می کند. درمان های دارویی دیگر اسپاسم انتقال تحریکی در طناب نخاعی را کاهش می دهند. از آن جایی که حالت انقباضی و ضعف با هم رخ می دهند، حفظ مقداری اسپاسم می تواند با خنثی کردن ضعف، به تولید بهتر گفتار و صوت کمک کند. بنابراین دارو با دوز پایین تجویز می شود و با توجه به پاسخ بیمار به طور تدریجی اصلاح می شود. با به حداقل رساندن عوارض جانبی، ترکیب باکلوفن و تیزانیدین نیز می تواند درکاهش اسپاسم مؤثر باشد. اضافه کردن دوز پایین دیازپارم (والیوم) به دارو های فوق نیز گزینه خوبی است. تزریق باکلوفن در داخل پوشش نخاع غالباً برای بیمارانی مفید است که اسپاسم شدید اندام های تحتانی دارند و به دارو های خوراکی جواب نداده اند. تزریق بوتوکس و فنول به دلیل تأثیرات سودمند دیگر روش های درمانی به ندرت کاربرد دارد.
اسپاسم چیست؟
اسپاسم می تواند در کار سیستم های تنفس، آواسازی، تولید و تشدید مداخله کند و بر صوت و گفتار تأثیر بگذارد. افزایش تون عضلانی دامنه حرکتی دیافراگم را محدود می کند و منجر به کاهش پشتیبانی تنفسی و بلندی نامناسب در طول گفتار می شود. تون اضافی در چین های صوتی می تواند منجر به کیفیت صوت خشن و پرفشار همراه با شکست های زیر و بمی گردد. علاوه بر این افزایش تون عضلانی می تواند منجر به محدود شدن سرعت، قدرت و دامنه حرکت فک، لب ها، زبان و نرم کام گردد که تولید غیر دقیق را به همراه خواهد داشت و باعث کاهش سرعت گفتار و گاهی اوقات بیش خیشومی می گردد. تمام این ویژگی ها در دیزارتری اسپاستیک و بدآوایی مشاهده می شود. ایجاد تعادل بین اهداف مرتبط با کاهش تون عضلانی و حفظ قدرت عملکردی برای تنفس، آواسازی و کنترل حرکتی دهان بسیار اهمیت دارد. آسیب شناس گفتار و زبان می تواند کارایی دارو های مختلف را با استفاده از ارزیابی رسمی ادواری ابعاد خاص گفتار و صوت مختل کنترل کند. همچنین کارایی ترکیب دارو های اسپاسم با درمان سنتی گفتار یا صوت می تواند مورد بررسی قرار گیرد.
دارو درمانی در ترمور و آتاکسی
ترمور یک اختلال حرکتی است که به صورت حرکات ریتمیک تکراری و غیرارادی بروز می کند. با وجود اینکه مناطق بسیار در سیستم اعصاب مرکزی مسئول کنترل ترمور هستند، اما می توان گفت که مخچه نقش اصلی را در هماهنگی و تنظیم حرکات پیچیده ایفا می کند. انواع مختلفی از ترمور در اِم اِس رخ می دهد که ناشی از تخریب میلین در مخچه و مسیر های آن است. ترمور همراه با فعالیت به شکل یک سری حرکات نوسانی دیده می شود که هنگام انجام تکالیف هدفمند بروز می کند و در اِم اِس شایع است ترمور در اِم اِس به صور حرکات ظریف یا گسترده دیده می شود که به آن ترمور مخچه ای یا آتاکسیک می گویند. ترمور یکی از علائم شایع ناتوان کننده در اِم اِس می باشد. ترمور می تواند روی تمام گروه های عضلانی (شامل دست ها، پا ها، تنه، سر، چین های صوتی، فک، لب ها و زبان) تأثیر بگذارد، بنابراین در فعالیت های روزمره نظیر راه رفتن، مراقبت از خود، تعادل هنگام نشستن، کنترل سر، نوشتن، بلع، گفتار و صوت به طور چشمگیری تداخل ایجاد می کند. ترمور و آتاکسی مصرف انرژی را در حرکات هدفمند بالا برده و باعث خستگی در اِم اِس و کاهش تحمل عمومی برای اجرای حرکت، مراقبت از خود و برقراری ارتباط می گردد.
متأسفانه بر اساس تحقیقات صورت گرفته، درمان ترمور بسیار دشوار است. هیچ داروی خاصی برای کنترل ترمور عرضه نشده است با این وجود برخی دارو های دیگر که برای درمان دیگر بیماری ها به بازار عرضه شده اند، به طور ثانویه دارای تأثیر ضد ترموری هستند. شل کننده های عضلانی، دارو های ضد تشنج و برخی از متوقف کننده های بتا روی بیماران مبتلا به اِم اِس امتحان شده است. اسمیت و شاپیرو دارو های زیر را به صورت جداگانه یا ترکیبی پیشنهاد کردند که می تواند به کنترل ترمور کمک کند.
ایندرال (پروپرانولول)
کلونوپین (کلونازپام)
مایسولین (پریمیدون)
لانیازید یا ایزوتامین (ایزونیازید)
گلوِتتیمید
آن ها اظهار کردند که این دارو ها معمولاً در درمان ترمور ناشی از اِم اِس مؤثر نیستند، اما تفاوت های فردی وجود دارد. تامسون با بی تأثیر بودن پروپرانول، کلونازپام و کاربامازپین موافق بود. تریوت اظهار داشت که اگر ترمور، خفیف باشد درمان دارویی می تواند مفید واقع شود، به شرطی که ترمور ایجاد شده بخش های مرکزی بدن را درگیر نکند. هالت و همکاران اثبات کردند که ترکیب ایزونیازید با پریدوکسین می تواند در تعداد کمی از بیماران مبتلا به اِم اِس که لرزش مخچه ای شدید وضعیتی داشتند مؤثر واقع شود. رایس و همکاران نیز به تأثیر مثبت تزریق اوندانسترون داخل ورید در ترمور شدید مخچه ای اذعان داشتند.
تزریق بوتوکس در درمان دیسفونی
همانطور که قبلاً ذکر شد تزریق بوتوکس می تواند یک درمان نوید بخش و مؤثر برای دیسفونی انقباضی نزدیک کننده باشد و برای درمان دیسفونی انقباضی دور کننده و ترمور صوتی نیز به کار می رود. این ادعا توسط بیانیه کنفرانس رشدی تأیید شده است. NIH پیشنهاد می کند بهتر است از رویکرد گروهی بین رشته ای در مورد درمان بوتوکس استفاده کنیم و با کمک گرفتن از متخصص گوش و حلق و بینی، آسیب شناس گفتار و زبان، متخصص مغز و اعصاب و ثبت‌کننده الکترونی عضله روی اختلالات صوت و گفتار کار کنیم. در حالت عادی، پزشک متخصص مقدار کمی از سم عصبی بوتولینوم نوع A را به داخل عضلات خاص تزریق می کند، که باعث ایجاد انسداد در محل اتصال عصب ـ عضله می شود و اسپاسم عضلانی ایجاد شده به دلیل فعالیت بیش از حد عصبی سیستم مرکزی را کاهش می دهد. به علاوه، این سم می تواند عضله را ضعیف‌تر کرده و به درمان کمک کند. هیچ گزارشی مبنی بر کارایی بوتوکس در درمان ترمور صوتی بیماران مبتلا به اِم اِس چاپ نشده است. NIH خاطر نشان کرد که بهتر است این درمان برای بیماران انتقال عصب عضله و اختلالات عصب شناختی (مانند اِم اِس) به کار نرود. با اینکه انسداد راه هوایی و اختلال بلع نادرند و به طور گذرا و موقتی روی می دهند، اما زندگی بیمار را در معرض خطر قرار می دهد و باید در تصمیم‌گیری بالینی مدنظر قرار گیرد.
تاثیر گفتاردرمانی در درمان اختلالات
هنگام انتخاب داروی مناسب در درمان باید هدف را با بیمار در میان گذاشت تا عوارض جانبی این دارو ها را با در نظر گرفتن نتایج عملکردی آن ها به حداقل رساند. دیزارتری آتاکسیک ناشی از اِم اِس علائم گفتاری و صوتی خاصی دارد که پس از تخریب عمومی میلین در مخچه پدیدار می شود. آسیب شناس گفتار و زبان می تواند با ارزیابی کامل ویژگی های ترمور صوتی، سرعت دیادو کوکنتیک، شکست های تولیدی غیرعادی، تغییرات بلندی، تکیه مساوی و بیش از حد و اختلال نوای گفتار معیار مناسبی برای درمان ایجاد کند. استفاده از وسایل الکترونیکی مانند ضبط صوت، نرم‌افزار های کامپیوتری آزمایشگاهی مخصوص گفتار و صوت و تجهیزات بازخورد زیستی الکتریکی ـ عضلانی می تواند به آسیب شناس گفتار و زبان در تصمیم گیری کمک کند و اطلاعات خوبی را درباره‌ی شرایط بیمار قبل و بعد از مصرف دارو فراهم کند.
دارو درمانی برای خستگی
خستگی یکی از شایع ترین و ناتوان کننده ترین علائم بیماری اِم اِس است. مطالعات چاپ شده نتایج امید بخشی را با استفاده از آمانتادین و پمولین در درمان خستگی ناشی از اِم اِس گزارش کرده اند. اسمیت و شاپیرو عملکرد دارو های مورد استفاده در درمان خستگی ناشی از اِم اِس را مورد بررسی قرار دادند. آمانتادین یک داروی ضد ویروس آنفولانزا است که گاهی اوقات در تسکین خستگی بیماران مبتلا به اِم اِس مؤثر است، اما مکانیزم عمل دارو هنوز مشخص نشده است. پمولین (سیلرت) یک تحریک کننده‌ی خفیف سیستم اعصاب مرکزی است که در اصل برای اختلال بیش فعالی و نقص توجه و حمله خواب به کار می رود و در درمان خستگی نیز مفید است. فلوکستین (پروزاک) برای بیماران مبتلا به اِم اِس تجویز می شود زیرا تأثیر دو جانبه ای بر روی خستگی و افسردگی دارد. تامسون بیان کرد که استفاده از انسداد کننده های کانال پتاسیم، دیامینوپریدین و آمینوپریدن در درمان خستگی ناشی از اِم اِس مؤثرند. با این حال این دو دارو هنوز توسط اداره دارو و غذای آمریکا تأیید نشده اند. شاپیرو خستگی ناشی از اِم اِس را در چهار گروه قرار داد و برای هر کدام استراتژی درمانی خاصی پیشنهاد کرد. تشخیص افتراقی نوعی خستگی بسیار مهم است زیرا تصمیم گیری درمانی مناسب را در پی دارد. مقیاس های مختلفی برای اندازه گیری خستگی وجود دارند که از جنبه های مختلف، خستگی در بیماران اِم اِس را درجه بندی می کند. علائم دیزارتری و دیسفونی بر اثر خستگی ناشی از اِم اِس تشدید می شوند. بیمار از گفتار شل یا صوت ضعیف هنگام خستگی یا بعد از صحبت کردن های طولانی شکایت می کند. البته این مشکلات قابل پیش بینی است، زیرا تولید گفتار و صوت نیازمند حرکات سریع، پیچیده، هماهنگ و ظریف عضلات تنفسی، حنجره و دهان است. سستی و خستگی عصبی دو عاملی هستند که علائم دیزارتری و دیسفونی را به طور موقت تشدید می کنند. با انتخاب استراتژی های درمانی مناسب و کنترل تأثیر دارو های خاص روی گفتار و صوت توسط پزشک و آسیب شناس گفتار و زبان بهترین نتیجه حاصل خواهد شد.
سوالات متداول:
1-در صورت بارداری یا قصد بارداری، آیا باید مصرف داروهای ام‌اس قطع شود؟
بسیاری از داروهای ام‌اس در دوران بارداری ممنوع هستند و باید با نظر متخصص پیش از بارداری تغییر یا قطع شوند. برنامه‌ریزی بارداری در بیماران ام‌اس باید با همکاری پزشک متخصص مغز و اعصاب و متخصص زنان انجام شود.
2-چه زمانی باید داروی ام‌اس تغییر داده شود؟
در صورت بی‌اثر بودن دارو، بروز حملات جدید، عوارض شدید یا نتایج تصویربرداری نگران‌کننده، پزشک ممکن است داروی بیمار را تغییر دهد یا دارویی با اثربخشی بالاتر تجویز کند.
