مرکز تخصص توانبخشی اوتیسم در حیطه گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم فعالیت می نماید از دیگر خدمات مرکز بازی درمانی اوتیسم دکتر صابر و رفتاردرمانی اوتیسم می باشد که توسط متخصصین مجرب مرکز ارائه می گردد. بازی درمانی گروهی در کنار بازی های حسی، درکی و شناختی موجب تسریع روند درمان کودکان اوتیسم می گردد. بخش تخصصی بازی درمانی مرکز اوتیسم با استفاده از ابزارهای ویژه ای نظیر سویچ صوتی، پگ بورد نوری، تخته وایت برد نوری و تخته تعادل مکانیکی اوتیسم و بازی های گروهی به درمان اختلالات حسی و رفتاری کودکان اوتیسم کمک می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بازی های گروهی
گروههای بازی یکپارچه، به کودکان اوتیسم امکان مشارکت در بازی با همسالان عادی در حال رشد تواناتر در محیط طبیعی مثل خانه، مدرسه، بخشهای تفریحی یا پارک‌‌های مجاور را ارائه میکند. هر گروه شامل سه تا پنج کودکی است که مهارتهای اجتماعی شان پیشرفت کرده است (خواهر یا برادر یا همسالان) و بازیکنانی که تجربه دارند. و کودکان اوتیسمی که بازیکن تازه هستند. کودکان اوتیسم در بازی گروه ی کوچک سازماندهی شده درباره یک بازی با فعالیت مشارکت می‌کنند که با سطح رشدی شان مطابقت دارد و توسط بزرگسالی نظارت میشود.اوتیسم و بازی گروهی- بازی درمانی اوتیسم
(متخصص یا والدین) که آموزش دیده اند تا بازی‌‌های متقابل با همسالان را بسازند؛ این تعاملات ناخواسته هستند و روی کودک اوتیسمی تأکید دارند. افرادی با خصوصیات رشدی یکسان هماهنگ می‌شوند و بعد آنها باهم جفتی یا گروهی قرار می‌گیرند تا به یادگیری همدیگر کمک کنند، که این کار منجر به رشد تعلق خاطر خیلی قوی میشود.
مدل گروههای بازی یکپارچه براساس تئوری فرهنگی اجتماعی و بر اساس اصول “راهنمایی مشاركت” است. کودکان فعالانه با راهنمایی، تأیید و دعوت همسالانشان شرکت می‌کنند که با توجه به شرایط مهارتهایشان و وضعیت اجتماعی فرق دارند. تغییرات رشدی در ابتدا در زمینه تعاملات اجتماعی با بزرگسالان و همسالان تواناتر دیگر اظهار شده است، که می‌توانند کمکشان را برای تسهیل و آموزش بازیکنان تازه کار و بی تجربه تر سازگار کنند. مسلماً کودکان اتیستیک به امور عادی و ساختاری خوب پاسخ میدهند، این گروه بطور منظم دو یا سه دفعه در هفته به مدت ۳۰ دقیقه تا یک ساعت تشکیل میشود. برنامه‌‌های بصری فردی یا روزانه وجود دارد که به بازیکنان کمک میکند تا جلسه بعدی بازی را پیش بینی کنند. آدابی باید برای شروع و اتمام هر جلسه برای نمونه یک خلاصه یا برنامه کوتاه از رویدادها یا آهنگ وجود داشته باشد. اسباب بازی‌ها و فضا باید به روشی سازماندهی شوند که قابل دسترس و قابل دید باشند و طبق فعالیتها یا عناوین طبقه بندی شوند. برای سازماندهی و تعریف فعالیتها که توسط گروه انجام خواهد شد، ابتدا بزرگسالان باید مهارتهای کودک اتیستیک را به تنهایی یا با بچه‌‌های دیگر ارزیابی کنند.
استراتژی‌‌هایی که برای راهنمایی بازی بکار گرفته میشود از آشنایی (مشاهده همسالان و فعالیتها) تا معکوس کردن (تقلید فعالیتهای همسالان) ، بازی موازی (بازی بعد از کودک دیگر با استفاده از همان فضا و مواد مشابه) و در نهایت تا توجه مشترک (اشتراک گذاری و نوبت در فعالیت)، فعالیت مشترک و بازی ایفای نقش متغیر هستند.
ولفبرگ و شولر (۱۹۹۹) تاثیر این مدل روی ابعاد شناختی و اجتماعی بازی سه کودک اوتیسم را ارزیابی کردند. آنها کاهشی در بازی کلیشه ای و انفرادی و افزایش در بازی دوتائی را مشخص کردند. تغییرات مثبت در نگرش‌ها، عقاید و اطلاعات همسالان عادی در حال رشد در نتیجه مشارکت شان در یک گروه بازی یکپارچه مشاهده شد. در ابتدا، آنها خودشان را به عنوان کمک کننده ای بررسی کردند که با کودکان با نیازهای آموزشی ویژه کار می‌کنند، در حالی که بعد آنها لذت از نقش شان را شروع کردند. آنها روابط دو سویه و متعادل تری و دوستی‌‌هایی را گسترش دادند که در مدرسه، خانه و در جامعه بسط پیدا کرد. بوچر و لویس (۱۹۹۰)، چارمن و بارون کوهن (۱۹۹۷) و جارولد و همکاران (۱۹۹۶) گزارش کردند که کودکان اتیستیک می‌توانند در بازی سمبلیک مشارکت و آن را درک کنند وقتی به آنها زیر ساخت‌های حمایتی اضافی داده میشود؛ اما وقتی این حمایت از محیط برداشته میشود آیا آنها می‌توانند مهارتهای کسب کرده و عملکرد‌ها را بطور مؤثر تعمیم دهند؟ اگر اینطور نیست، پس کودکان به طور اساسی مستقل نیستند و آنها یاد نگرفته اند بازی کنند و از بازی لذت ببرند. همچنین باید خاطر نشان کرد که اصول این اقدام درمانی با TEACCH سازگاری دارد.
بازی درمانی اوتیسم
همه اقدامات درمانی که اینجا ارائه شده برای مدتی اجرا شده و تا حدودی رضایت بخش آزمایش شده است. در بعضی موارد، اقدام درمانی به صورت رسمی ارزیابی شده است و نویسندگان به صورت گسترده به منافع شان، همچنین به محدودیت‌‌هایشان اشاره کرده اند. اقدامات درمانی براساس بازی کاملاً جذاب، موفق و امیدبخش هستند، اما آنها گسترده و بکار گرفته نمی‌شوند. همچنین شما باید بررسی کنید تا چه حدودی منفعت شان میتواند تعمیم داده شود و به تغییر در کودک یا اصلاح در محیط نسبت داده میشود. برای این-که بتوانید به این سوالات پاسخ دهید، باید در نظر داشته باشید که:
1. شما باید بازی که نقش آموزشی دارد را درک کنید و فقط نباید بهانه ای باشد که استراحت کند یا به کودکی راهی برای وقت گذارنی بدهد.
2. باید یک هدف هر دفعه برای هر فعالیت تنظیم کنید و کودک باید تبحر داشته باشد.
3. نباید از بازی کودکان اتیستیک با عملکرد پایین با کودکان لال مستثنی باشد.
4. در ابتدا، حداقل باید سعی کنید تا علایق کودک را در نظر بگیرید.
5. باید بازی اجتماعی، تقلیدی و نمایشی را گسترش دهید.
6. باید به کودک آموزش دهید چگونه با عروسک و عروسک نمایشی بازی کند.
7. باید به کودک آموزش دهید چگونه از دستوری پیروی کند، ارکان جدید را به تدریج اضافه کند و در نهایت دستور خودش را بسازد.
8. باید به تدریج افراد بیشتری را به بازی دعوت کند (ترجیحاً خواهر یا برادر یا همسالان)، که قبلاً آموزش دیده اند چگونه به کودک اوتیسمی نزدیک شوند و چه انتظاری از او داشته باشند (لطفا به خاطر داشته باشید همانطور که رویرز (۱۹۹۶)، نشان داد با توجه به تعمیم پذیری موفق تر خواهد بود اگر همسالان بیشتر کمک شوند تا آموزش ببینند).
9. باید مطمئن باشید که کودک میتواند خلاقانه خودش بازی کند و بازی اش را به اشیا، افراد و محیط دیگر تعمیم دهد.
اقدامات درمانی که بازی اجتماعی را تعلیم میدهند اینجا آنالیز شده اند و تنها بازی نیستند، اما تعداد کمی هستند که مطالعه شده اند. یک مشاهده کلی این است که تنها مهارتی که به نظر می‌رسد رشد داشته است مهارت تعامل اجتماعی است و زبان یا اصول پایه ارتباطات رشد نداشته است. درک این که بازی باید در همه برنامه‌‌های اموزشی یا درمانی شرکت داشته باشد مهمترین قسمت است و به عنوان یک فعالیت ساده که چیزی ارائه نمیدهد بررسی نشود. خیلی از درمانگران بازی را بکار می‌برند تا فقط کودک را سرگرم کنند در حالی که استراحت می‌کنند یا مواد برای کار بعدی شان را آماده می‌کنند. بازی کودکان اتیستیک نباید به تکرار کلیشه ی محدود باشد، اما باید یک فرصت پرفایده برای یادگیری و اجتماعی شدن باشد.
PRT یا آموزش پاسخ محور یکی از روش های درمانی مفید در زمینه ایجاد ارتیاط و تولید گفتار درکودکان اوتیسم می باشد. که در مرکز اوتیسمدکتر صابربه صورت تخصصی مورد استفاده قرار می گیرد. کلینیک دکتر صابر با تجهیزات کامل در حیطه گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم در زمینه درمان کودکان اوتیسم فعالیت می نماید.رفتاردرمانی شناختی اوتیسم در کنار استفاده از تکنیک های مختلف درمانی نظیر PRT موجب بهبود روند رشد گفتار و ایجاد ارتباط صحیح در کودکان اوتیسم می گردد. مرکز تخصصی اوتیسم با استفاده از تیم درمانی بالغ بر48 نفر و استفاده از ابزارهای روز دنیا در زمینه درمان کودکان اوتیسم کوشا می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
آموزش پاسخ محور
آموزش پاسخ محور اقدام درمانی طراحی شده برای افرادی است که با بچهها و نوجوانان اتیستیک به عنوان درمانگر، معلم، والدین، خواهر یا برادر و همسالان زندگی یا کار می‌کنند. اقدام درمانی میتواند در یک محیط متنوع مثل مدرسه، خانه یا جامعه بزرگتر اجرا شود. از رفتار محوری استفاده میکند تا رفتار دیگر را تغییر دهد.
رفتار محوری میتواند در خیلی از بخشهای رشد موثر باشد (برای مثال، تعاملات اجتماعی و رفتاری) محققان بسیاری استفاده از آموزش محوری را برای افزایش زبان (برای مثال، استفاده از لغات) و شروع تعاملات در زمينه بازی توسعه دادند تا مقدار زمانی که کودک اتیستیک برای افزایش مهارتهای توجه مشترک بازی میکند را افزایش دهند. مقدار زمانی که کودکان در تعاملات اجتماعی مثبت صرف می‌کنند به دلیل بازی نمایشی و اجتماعی که از طریق آموزش محوری تعلیم داده شده افزایش پیدا میکند. استامر (۱۹۹۵) ذکر کرد که بعد از اجرای آموزش محوری، کودکان اوتیسمی بطور قابل توجه تری در بازی سمبلیک تر مشارکت کردند.
کودکان عادی در حال رشد باید آموزش داده شوند تا آموزش پاسخهای محوری را از طریق بازی ایفای نقش، مدل‌های نقش و دستورات استفاده کنند. بعد این همسالان استراتژی‌‌هایی را بکار می‌برند که به آنها در یک محیط با کودک اوتیسمی یاد داده شده جایی که معلمان می‌توانند کل فرایند را کنترل کنند و نظرات سازنده درباره استفاده از این استراتژی‌‌ها بدهند. آموزش مدتی که برای کودک عادی در حال رشد لازم به نظر می‌رسد طول میکشد تا در موثرترین استراتژی‌‌های تعاملی تبحر پیدا کند.
بعد از آموزش، همسالان هم قادر خواهند بود اقدام درمانی را در محیط کلاس پیاده کنند. استامر (۱۹۹۵) آموزش واکنش محوری را برای تعلیم مهارتهای بازی سمبلیک متقابل برای کودکان اتیستیک بکار برد و فهمید که معلم باید محیطی را ارائه کند که آنها را تحریک به مشارکت در بازی سمبلیک بکند. در ابتدا معلم اگر می‌خواهد تشخیص دهد که چگونه او را تحریک کند باید کودک اتیستیک را مشاهده کند. بعد معلم قادر خواهد بود تا فعالیتها و موادی که کودک ترجیح میدهد، کودکان و بزرگسالانی که اغلب اوقات کودک به آنها نزدیک میشود، بعلاوه انواع پاداش / تقویت که در کودک تاثیرگذار هستند را تعیین کند. تأکید روی رفتار محوری در مدت دستورات فعالیتهای معین تمایل کودک را برای مشارکت و یادگیری مهارت جدید افزایش میدهد.
سوال بحث
اگر از شما خواسته شود همسالی را برای آموزش انتخاب کنید، چه معیار‌هایی را استفاده می‌کنید؟ چگونه از پذیرش همسال و والدین اش مطلع خواهید شد؟ چگونه انتخاب تان را برای همسال منتخب شده و همسالان دیگر توضیح می‌دهید؟
تراپ و همکاران اش (۱۹۹۵) استدلال کردند که بازی نمایشی – اجتماعی میتواند از طریق آموزش پاسخ محوری تعلیم داده شود، که میتواند توسط یک معلم با یک والد اصلاح و سازگار شود تا آن را در کلاس یا در گروه بازی پیاده کند. مراحل پرورش بازی نمایشی – اجتماعی عبارتند از:
1. بزرگسال اسباب بازی به کودک میدهد که طبق علاقه اش انتخاب میکند.
2. بزرگسال منتظر می‌ماند و به نوبت با اسباب بازی، بازی میکند و بازی نمایشی – اجتماعی مناسب را گسترش میدهد. تا زمانی که کودک واکنش نشان دهد این کار تکرار میشود.
3. بزرگسال باید پاسخهای درست را تقویت کند و سعی کند به درستی پاسخ دهد.
4. بزرگسال باید فعالانه کودک را تشویق کند تا به عنوان مدل نقشی عمل کند تا بازی نمایشی – اجتماعی مناسب را تقویت کند و طرح‌‌های نمایشی اجتماعی را توسعه دهد.
کودکان اوتیسمی که در برنامه‌‌های آموزشی پاسخ محوری شرکت می‌کنند قادر به مشارکت در سطوح بالای تعامل در بازی‌‌های متنوع با اشیاء و در مکالمات بعد از پایان اقدام درمانی هستند، در حالی که مهارت شان به زمینه‌‌های مختلف، محرک‌ها و همسالان تعمیم داده میشود. تعاملاتی که جزء لاینفک آموزش پاسخ-محوری را شکل میدهند تعاملات والدین – کودک طبیعی تری را نشان می دهند و برای والدین لذت بخش تر است. تروپ و همکاران (۱۹۹۵) آموزش واکنش محوری را برای کمک به شرکایشان بکار بردند تا نقش‌‌های اجتماعی و رویداد‌های اجتماعی را بهتر مفهوم سازی کنند آموزش پاسخ محوری روی افزایش انگیزه یادگیری تأکید دارد، به کودکان اوتیسمی امکان انتخاب میدهد، تلاش‌‌هایی که به درستی پاسخ داده اند را تقویت میکند، از مدل‌های نقشی کافی استفاده میکند و نتایج طبیعی تر را پیشنهاد میکند.
تغییرات مثبت در بازی مهارتهای اجتماعی و زبانی گزارش شده است. در حالی که تعمیم پذیری محدودی به افراد دیگر و محیط‌های دیگر دارد. این بهبود میتواند تا حدودی به علت حساسیت به محیط با نیازهای کودکان باشد و زیاد به افزایش رفتار‌های مثبت مربوط نیست. همچنین باید در نظر گرفته شود که خیلی از کودکان اوتیسمی به تغییر واکنش نشان میدهند و دخالت شخص سوم که بازی شان را قطع خواهد کرد و سعی در اصلاح آن دارد را نمی‌پسندند.
مزایای آموزش پاسخ محور (PRT) برای یادگیری مؤثر
آموزش پاسخ محور یا PRT (Response-Based Training) یک روش نوین یادگیری است که بر اساس تعامل مستقیم و بازخورد فوری طراحی شده است. این متد آموزشی به جای روشهای سنتی سخنرانی و حفظ‌کردن، بر مشارکت فعال یادگیرنده تأکید دارد و به همین دلیل، امروزه در سیستم‌های آموزشی پیشرفته و حتی آموزش آنلاین به‌طور گسترده استفاده میشود. اما چرا PRT برای یادگیری مؤثرتر است؟ در این مقاله، به مزایای کلیدی آموزش پاسخ محور می‌پردازیم.
1. افزایش تعامل و مشارکت فعال یادگیرنده
برخلاف روشهای سنتی که در آن یادگیرنده منفعل است، PRT با طرح سؤالات، چالش‌ها و تمرین‌های تعاملی، ذهن فرد را درگیر میکند. این تعامل باعث میشود مطالب بهتر در حافظه بلندمدت ثبت شود و یادگیری عمیق‌تر صورت گیرد.
2. بازخورد فوری و اصلاح خطاها در لحظه
یکی از مهمترین مزایای آموزش پاسخ محور، ارائه بازخورد سریع است. وقتی یادگیرنده پاسخ میدهد، بلافاصله تحلیل میشود و اگر خطایی وجود داشته باشد، اصلاح میشود. این ویژگی در یادگیری زبان، مهارتهای فنی و حتی آموزش‌های سازمانی بسیار مؤثر است.
3. شخصی‌سازی آموزش بر اساس نیاز فرد
PRT با استفاده از هوش مصنوعی و سیستم‌های تطبیقی، محتوا را بر اساس سطح و سرعت یادگیری هر فرد تنظیم میکند. این یعنی اگر در مبحثی ضعف داشته باشید، سیستم تمرین‌های بیشتری برای شما در نظر می‌گیرد و از اتلاف وقت جلوگیری میکند.
4. تقویت حافظه بلندمدت با تکرار فضایی
تحقیقات نشان داده‌اند که یادگیری مبتنی بر پاسخ، به‌ویژه با تکنیک‌هایی مانند تکرار فاصله‌دار (Spaced Repetition)، به تثبیت بهتر اطلاعات در حافظه کمک میکند. این روش در آموزش زبان، پزشکی و مهندسی بسیار کاربردی است.
5. کاهش خستگی و افزایش انگیزه یادگیری
از آنجا که PRT یادگیری را به صورت گام‌به‌گام و تعاملی پیش می‌برد، از یکنواختی و خستگی جلوگیری میکند. همچنین، سیستم‌های پاداش‌محور در برخی پلتفرم‌های PRT، انگیزه یادگیرنده را افزایش میدهند.
سوالات متداول:
1-تفاوت اصلی PRT با آموزش سنتی چیست؟
در آموزش سنتی، معلم محور اصلی است و یادگیرنده منفعلانه مطالب را دریافت میکند. اما در PRT، یادگیرنده با تعامل مستقیم، آزمون‌های کوتاه و اصلاح خطاها در لحظه، یادگیری عمیق‌تری تجربه می‌کن
2-مزیت اصلی PRT نسبت به دیگر روش‌ها چیست؟
بزرگترین مزیت PRT، بازخورد فوری است که به یادگیرنده کمک میکند اشتباهاتش را بلافاصله اصلاح کند. همچنین، این روش حافظه بلندمدت را تقویت میکند.
مرکز توانبخشی اوتیسمدر حیطه درمان کودکان اوتیسم با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی فعالیت می نماید. گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم از درمان های مهم در زمینه کودکان اوتیسم می باشد. کلینیک اوتیسم دکتر صابر با تجربه ای بالغ بر 18 سال فعالیت در حیطه اوتیسم و تجهیز مرکز اوتیسم تهران در همه حیطه های درمانی نظیر بازی درمانی، گروه درمانی، ماساژ درمانی، کاردرمانی ذهنی، کاردرمانی حسی، اتاق تاریک، سنسوری روم، اتاق شنیداری، گفتاردرمانی تخصصی ورفتاردرمانی شناختی اوتیسمجزو شناخته شده ترین مراکز درمان اوتیسم می باشد. از دیگر خدمات این مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی در منزل می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بازی غیردستوری جهت افزایش رشد تعاملات اجتماعی و درک و بیان زبانی به کار برده میشود. نقش درمانگر یا والدین پیروی از علاقه کودک است. بازی غیردستوری در یک سطح سیستماتیک کار میکند و روی مهارتهای فردی هر کودک توجه دارد و بر رشد زبانی و ارتباطی تأکید میکند. با هدف تجهیز کودک با تجارب زبانی و استراتژی‌‌های ارتباطی است که پویا و موثر هستند، طوری که او میتواند آنها را در هر زمینه ممکن بکار برد. اصل آموزشی پایه بازی غیر دستوری چیدمان محیط است که باید انگیزه و فرصت‌های کودک برای پاسخ به محرک‌های محیطی گوناگون را افزایش دهد.
در این تکنیک بازی با کودک در یک محیط نقش دارد که میتواند توسط والدین، معلمان با درمانگر ساختاربندی شود. کودک در فعالیتی مشارکت میکند، در حالی که بزرگسال بعد از او بازی میکند، کارش را تقلید میکند و گفته ای تولید میکند که با سطح کلامی کودک یا سطح زمینه تناسب دارد. اگر کودک بخواهد مؤثرتر بازی کند، او باید قادر به ارتباط باشد، مرحله توجه مشترک یا نقطه عطف مشترک را تعیین کند تا در امور عادی بازی درگیر شود و به تناسب زبانی پاسخ دهد. این‌ها ارکان پایه بازی غیردستوری هستند:
1. بزرگسال با پیروی از مثال کودک به نقطه توجه مشترکی می‌رسد.
2. بزرگسال کمی در سطح یادگیری کودک چالش ایجاد میکند، در ابتدا با تقلید از رفتار یا فعالیت اش و بعد به او راهی را برای تغییر یا گسترش آنها نشان میدهد.
3. بزرگسال بطور موافق و سازگار به تلاش کودک برای ارتباط واکنش نشان میدهد.
4. بزرگسال زمینه و فرصت‌‌هایی برای کودک ایجاد میکند تا بازی اش رشد پیدا کند.
5. بزرگسال درباره فعالیت یا اشیایی که کودک شرکت میکند یا به آنها علاقه دارد نظراتی میدهد.
سوال بحث
بسیاری از کودکان اتیستیک در رفتار‌های بازی کلیشه ای شرکت می‌کنند (مثل اجسام در حال چرخش) چگونه شما می‌توانید در این نوع فعالیت شرکت کنید و آن را گسترش دهید؟ فکر می‌کنید کودک چگونه واکنش نشان میدهد؟
هریس (۱۹۹۲) ذکر کرد که ضروری است مطمئن شویم نظرات با فعالیت کودک همگام و مرتبط هستند. تیگمن و پریماورا (۱۹۸۷) نشان دادند که تقلید منجر به درصد بالاتری از بازی اکتشافی میشود، در حالي که داوسون و ادام (۱۹۸۴) کشف کردند که تقلید منجر به الگو‌های بازی گوناگون ترک میشود. خیلی از کودکان اتیستیک فاقد ایده‌‌های بازی خود به خودی هستند که باید به آنها آموزش داده شود.
بازی غیردستوری میتواند در هر مرحله ارزیابی و اقدام درمانی با کودکان اتیستیک و مشکلات ارتباطی مختلف بکار گرفته شود. میتواند بصورت فردی و هم بصورت گروهی و در مکان‌‌های عمومی یا در خانه با سطح شدتی کمتر یا بیشتر اجرا شود. بزرگسال محیط امنی برای کودک با اسباب بازی ایجاد میکند که تصادفی یا عمداً انتخاب کرده است. در مدت جلسه، بزرگسال زمان زیادی کنار کودک صرف میکند و هر دفعه که او فعالیتی را اجرا میکند، بزرگسال آن را تقلید میکند و یا یک نظر مناسب می دهد. اندربای و امرسون (1995) بیان کردند که این تکنیک به اندازه کافی تحقیق نشده است، اما مطالعاتی وجود دارد که منافع شخصی را در بر می‌گیرد. برای نمونه کنی و وینسک (۲۰۰۰) درمان بازی غیردستوری را برای یک دختر ۱۱ ساله اتیستیک بکار بردند که افزایش رفتار اجتماعی و سازگاری در خانه را گزارش کرده بود بعلاوه تحریک پذیری و کج خلقی کاهش پیدا کرده بود. همچنین، باید تأکید کنم که برخلاف این حقیقت که یکی از اهداف اقدام درمانی افزایش زبان است، مدرکی برای این مسئله وجود ندارد. به نظر می‌رسد بهبودی در توانائی کودک بخاطر تعامل با همسالان بوده است.
مرکز اوتیسم تهران زیر نظر جاب آقای صابر در زمینه کاردرمانی اوتیسم ،گفتاردرمانی اوتیسم فعالیت می نماید. استفاده از تکنیک های مختلف درمانی و تجهیزات پیشرفته مرکز در کنار تشخیص دقیق کودکان توسط دکتر اوتیسم موجب بهبود روند درمان این کودکان می گردد. داستان های اجتماعی و قصه گویی در درمان کودکان اوتیسم از جمله موارد درمان کودکان اوتیسم می باشد که در بخش بازی درمانی مرکز مورد استفاده قرار می گیرد. از دیگر خدمات این مرکز رفتاردرمانی، ماساژ درمانی، سنسوری روم، اتاق تاریک بینایی، اتاق شنیداری، کاردرمانی جسمی، کاردرمانی ذهنی، گفتاردرمانی و… می باشد.
پنج فاکتور اصلی موفقیت درمان میلر را روی کودک اوتیسم تعیین میکند:
1. سن کودک (هر چه کودک کوچک‌تر بهتر).
2. شرایط عصب شناختی (کودکانی که از مشکلات صرع و عصب شناختی رنج نمی‌برند بهتر رشد خواهند کرد).
3. رابطه کودک با والدین‌اش (کودکانی که پیوند نزدیکی با حداقل یکی از والدین دارند بهتر از بقیه بچهها پاسخ میدهند).
4. خصوصیات بچهها (برخی کودکان سریع‌تر از بقیه پیشرفت می‌کنند).
5. تعادل عرضه و تقاضا (والدینی که حمایت زیادی از تقاضای زیاد کودکان دارند سریع‌تر نسبت به والدین با حمایت کم و تقاضای کم پیشرفت می‌کنند).
کوک (1998) تنها کسی که ارزیابی این روش را با مشارکت سه کودک اوتیسم انجام داد که در خیلی بخشهای مربوط به عملکرد روزانه بهبود پیدا کردند. مهارتهایشان به محیط‌های دیگر تعمیم داده می‌شد و مشارکت والدین به صورت مثبت در پیشرفت‌های کودکان‌شان نقش داشت. فقدان مطالعات دیگر درباره این روش از نمونه بزرگتر و معیارهای دقیق‌تر ارزیابی بطور بهتر با محققان بیرونی استفاده شد و ارزیابی تاثیرپذیری‌اش را محدود کرد.
اوتیسم و رفتاردرمانی
رفتاردرمانی شیوه‌ای موسوم به داستان‌های اجتماعی را به منظور بررسی مشکلات اجتماعی و ارتباطی کودکان اوتیستیک بعلاوه مشکلات‌شان با تئوری ذهن را گردآوری کرده است. یک داستان اجتماعی یک موقعیت اجتماعی را توصیف میکند که ممکن است برای کودک مبتلا به اوتیسم مشکل‌ساز باشد، در حالیکه بطور همزمان نشانه‌ها و دستورالعمل‌های واضحی برای ظهور پاسخهای اجتماعی درست ایجاد میکند. یک سناریو اجتماعی پیشنهاد میکند که کودک اوتیسم میتواند مطالعه کند تا یاد بگیرد چگونه در یک موقعیت که باعث استرس، نا امنی یا پرخاشگری میشود واکنش نشان بدهد. به طور ویژه: داستان اجتماعی نوشته شده است تا اطلاعاتی درباره آنچه مردم در یک موقعیت معین انجام میدهند، فکر یا احساس می‌کنند، ترتیب رویدادها، شناسایی نشانه‌های اجتماعی مهم و معنای‌شان و دستوراتی که چه بگویند یا انجام دهند؛ به عبارگ دیگر، چه چیز، چه وقت، چه کسی و چرایی ابعاد موقعیت‌های اجتماعی را گردآوری کند.
چون مشکلاتی که هر کودک با آن مواجهه است منحصر هستند، منطقی است فرض کنیم که هر داستانی فردی است و با نیازهای کودکان و سطح شناختی مطالبقت دارد. هر چند، لیوانیس و همکاران استدلال کردند که داستان‌های اجتماعی همچنین می‌توانند به عنوان درمان گروهی برای نوجوانان اتیستیک با عملکرد بالا در مدارس بکار روند. معمولا داستان از دو تا پنج جمله تشکیل شده است که شامل:
جملات توصیفی که توضیح میدهند داستان کجا روی داده است و چه کسانی شخصیت‌های اصلی هستند.
جملات امری که پاسخ رفتاری درست را ایجاد می‌کنند (این دستورالعمل‌ها باید خیلی واضح، درست و ثابت باشند).
جملات تجسمی که احساس و پاسخ‌ها به افراد دیگر در یک موقعیت ویژه را توصیف میکند (تا همدلی کودکان اتیسمی را گسترش دهد طوری که آنها درک کنند فعالیت‌هایشان و کلماتشان احساس افراد دیگر را تحت تاثیر قرار میدهد).
جملات تاییدی که عقایدی را بیان میکند که با سابقه فرهنگی کودک مشترک هستند گری (2000، 2004) دو نوع جمله دیگر را هم مطرح کرد:
جملات کنترلی که فعالیتهای مشابه و پاسخ‌ها را بدون استفاده از شخصیت انسانی توصیف میکند. برای مثال، لاک پشت به آهستگی از یک مکان به مکان دیگری حرکت میکند (داستانی که از حیوانات به عنوان بازیگر استفاده میکند ممکن است کمتر تهدیدکننده باشد و بیشتر برای کودکان آشنا باشد، اما همه آنها توانائی درک سمبل‌ها را ندارند.)
جملات مشارکتی که اطلاعاتی درباره اینکه چه کسی در مواقع نیاز به او کمک خواهد کرد و راه کمک به او را، فراهم میکند؛ تا او احساسی امن‌تر و نقطه مرجع معتبری داشته باشد.
درمان اوتیسم با قصه گویی
داستان اجتماعی ممکن است شکل یک کتاب با جلد را داشته باشد. هر صفحه معمولا شامل یک یا دو جمله و تصویر یا عکس متناظر میشود، اما تصاویر برای کودکانی که زبان نوشتاری را درک می‌کنند لازم نیست. با این حال درمانگر تمایل دارد همه انواع جملات را استفاده کند، گری (1994) پیشنهاد کرد که بعضی وقت‌ها شما ممکن است جملات دستوری را حذف کنید، چون کودک اتیستیک میتواند مطابق با موقعیت و راهنمایی سه نوع دیگر از جملات پاسخ دهد. هاگیوارا و مایلز (1999) تلاشی برای ارائه یک داستان اجتماعی با کمک کامپیوتر کردند. همچنین آنها این ارائه را با تصاویر و تاثیرات بصری یا شنیداری پربار می‌کنند. وجود کامپیوتر در مدارس، آموزش کودکان اتیستیک را تسهیل میکند تا از داستان‌های اجتماعی کامپیوتری استفاده کنند، که میتواند مقدار ارتباطات اجتماعی را با دسترسی مناسب به تقویت‌های اجتماعی بهبود دهد. در غیر این صورت، شما ارکان اجتماعی را از داستان اجتماعی بدست خواهید آورد. فرایند خواندن یک داستان که فرصتی برای تعامل بین کودک اتیستیک و یک بزرگسال است هم اهمیت دارد (برای مثال مادر)، که اگر فقط از کامپیوتر استفاده کنید این تعامل را از دست می‌دهید. بنابراین بهتر است از نسخه کامپیوتری تنها وقتی استفاده کنید که نمی‌توانید زمان برای آموزش هر کودک به صورت فردی اختصاص دهید. نمونه مشابهی درباره داستان‌هایی گرفتم که هم از طریق تجهیزات رادیویی یا نوار ویدیوئی ارائه شده است.
ساخت داستان اجتماعی که میتواند تغییر قابل توجهی در رفتار اجتماعی کودک ایجاد کند کار فوق‌العاده چالش برانگیزی است. بنابراین گری (1994) و گری و گراند (1993) راهنمایی‌هایی برای طراحی و اجرای داستان‌های اجتماعی موفق پیشنهاد کردند:
1. تشخیص رفتار یا موقعیت مشکل‌ساز که می‌خواهید آن را تغییر دهید و همکاری با والدین یا بزرگسالان دیگر و صرف زمان بیشتر با کودکان اتیستیک تا بفهمند کجا کودک اوتیسمی با مشکلات ویژه مواجه میشود. بعد رفتار اجتماعی را تشخی دهید که به منظور افزایش تعاملات اجتماعی مثبت کودکان و ایجاد یک محیط اجتماعی امن و ایجاد فرصت‌های اضافی برای یادگیری اجتماعی باید تغییر دهید. تضمین این مسئله مهم است که شما شخصیت کودک را درک کنید، طوری که بتوانید داستان اجتماعی برای شخصیت ویژه‌اش یا صفات‌اش را تنظیم کنید.
2. اطلاعاتی درباره رفتاری که می‌خواهید تغییر دهید در طول یک دوره گسترده زمانی جمع‌آوری کنید، طوری که اگر این رفتار در موقعیت ویژه‌ای روی داد آن را مشاهده کنید. شما باید بدانید چه کسی نقش دارد، چه مدت موقعیت اجتماعی طول خواهد کشید و چه حوادثی شروع و پایان‌اش را مشخص میکند. معمولا جمع‌آوری داده بین سه تا پنج روز یا بیشتر طول میکشد اگر لازم باشد (بسته به تکرار رفتار). از والدین یا افرادی که کودک را می‌شناسند، اطلاعاتشان را با شما به اشتراک بگذارند.
3. داستان اجتماعی با استفاده از جملات توصیفی و امری بنویسید که دورنما و احساس امنیت را ارائه کند. یک راهنمای خوب برای نوشتن یک داستان اجتماعی موثر ایجاد دو تا پنج جمله توصیفی، فکری یا مثبت برای هر جکله امری یعنی نسبت اصلی داستان اجتماعی است. گری (1995، 2000) همچنین نسبت کامل داستان اجتماعی را توصیه کرده ایت که شبیه نسبت پایه است، اما همچنین شامل جملات مشارکتی و کنترلی هم میشود. مهم نیست کدام نسبت داستان اجتماعی پذیرفته شده باشد، هدف داستان توصیف یک موقعیت اجتماعی است نه اینکه فعالیتهای کودک اتیستیک را کنترل و هدایت کند. این داستان‌ها طبق سطح شناختی کودک متغیر خواهند بود و سبک نوشتن، لغت و محتوی داستان را دیکته میکند. این داستان‌ها باید اول شخص و در زمان حال (برای توصیف موقعیتی که روی میدهد) یا زمان آینده (به منظور پیش‌بینی چیزی که ممکن است اتفاق بیافتد) نوشته شود. شامل یک تا سه جمله در هر صفحه باشد. یک جمله برای هر صفحه ایده‌آل است، طوری که کودک بتواند روی لغات و پردازش معنایی‌شان تمرکز کند. اگر جملات بیشتری در هر صفحه باشد، کودک ممکن است با حجم زیادی از اطلاعات روبرو شود و بخشی را درک نکند. انتخاب‌تان را طبق سطح درک کودک انجام دهید. گری (1994) پیشنهاد کرد که شما عکس و طراحی یا تصاویر چاپ شده را بکار ببرید، چون نشانه‌ختی بصری ممکن است یک موقیع را به اندازه کافی یا به درستی توصیف نکند. برای مثال، ترسیم بصری ممکن است به درک کودک و رفتار کودک بهتر کمک کند. هر چند، نشانه‌های تصویری ممکن است یک موقعیت را به اندازه کافی یا به درستی توصیف نکند. برای مثال، ترسیم بصری ابراز احساس مشکل است که وضع بدنی یا ابراز با حالات صورت را منعکس میکند.
4. بعد از نوشتن داستان، محتوی‌اش را با والدین یا مربیان کودک اتیسمی مد نظر چک کنید. سپس داستان را برای کودک بخوانید و به او رفتار دلخواه را نشان دهید؛ متناوبا، اجازه دهید خودش داستان را بخواند. می‌توانید او را تشویق کنید داستان را برای خانواده و همسالان‌اش تعریف کند، بنابراین آنها همه درک مشترکی از رفتار مناسب دارند و میتواند به او در تحمل جریان کمک کند. کودک نباید وقتی او داستان را می‌خواند مخصوصاً بار اول گیج بشود. ایده خوبی است که چند سوال توصیفی از او بپرسیم تا مطمئن شویم که او داستان را به درستی درک کرده است. گری و گراند (۱۹۹۳) پیشنهاد کردند که شما می‌توانید از کودک بخواهید موقعیت اجتماعی را نقش بازی کند تا درک داستان‌اش را ارزیابی کنید.
5. به منظور بررسی اینکه آیا داستان اجتماعی تغییرات مورد انتظار را داشته است، رفتار کودک را مشاهده کنید و واکنش‌اش را ثبت کنید. برای اطمینان از تغییر دلخواه، داستان را برای کودک به صورت روزانه بخوانید و هر دفعه بطور مناسب به او که رفتار درست را بروز داد، پاداش بدهید. اگر تغییر دلخواه در رفتار بعد از دو هفته مشاهده نشد، پس باید داستان اجتماعی را بازبینی و اصلاح کنید و فقط یک بعد را هر دفعه تغییر دهید. همچنین تعیین کنید کدام قسمت داستان ناکارآمد است، آن را تغییر دهید و دوباره سعی کنید داستان اجتماعی اصلاح شده را به کار ببرید. وقتی شما رفتار دلخواه را تغییر دادید، نیاز به ایجاد یک برنامه به منظور حفظ و تعمیم آن دارید. در حالیکه به تدریج داستان اجتماعی را حذف می‌کنید. در نهایت، اگر فهمیدید کودک میتواند به صورت موثر ارتباط برقرار کند، پس از او را تشویق کنید تا هدف اجتماعی که می‌خواهد تغییر دهد را تشخیص دهد و به او کمک کنید خودش داستان اجتماعی را بسازد.
سوالات متداول:
1-آیا قصه‌گویی برای کودکان غیرکلامی هم مفید است؟
بله، حتی کودکان غیرکلامی هم از شنیدن قصه سود می‌برند. می‌توانید از تصاویر، تابلوهای ارتباطی یا حرکات بدنی برای درگیر کردن آنها در داستان استفاده کنید.
2-اگر کودکم به قصه گوش ندهد چه کار کنم؟
زمان قصه را کوتاه کنید (2-3 دقیقه). از علایق کودک در داستان استفاده نمایید. همراه با قصه از اسباب‌بازی‌های مورد علاقه‌اش بهره ببرید و به تدریج مدت را افزایش دهید.
مهارت های اجتماعی در درمان کودکان اوتیسم توسط گروه درمانی
جلسات مهارت های ارتباطی برای کودکان دارای اوتیسم این شانس را ایجاد میکند که در یک گروه از همسالان و در محیطی حمایت شده به تجربه مهارتهای ارتباطی بپردازد. بازی های تعاملی (گروه درمانی)مستلزم توانایی توجه به همسالان و مشارکت با آنها در یک فعالیت مورد علاقه می باشد. کودکان دارای رشد طبیعی در سه سالگی از بازی های موازی به بازی های تعاملی کوچ می کنند. در حالی که این سن برای کودکان اوتیسم بسته به سطح رشد و میزان غیر عادی بودن متفاوت است. گروههای مهارت های ارتباطی (گروه درمانی در کودکان اوتیسم)برای هر سنی از پیش دبستان گرفته تا دبیرستان وجود دارد. آنچه در درمان کودکان اوتیسم مهم است این است که همه اعضای گروه در یک سطح زبانی و رشدی باشند. فعالیت های درون گروه، بسته به سطح مهارت افراد متفاوت خواهد بود.
اهداف جلسات مهارتهای ارتباطی در درمان اوتیسم:
مهارت های پایه برای تعامل اجتماعی کودک اوتیسم(تماس چشمی، فضای شخصی، بلندی صدا)
تشخیص و نام گذاری هیجانات خود
تشخیص و نام گذاری هیجانات دیگران (حالات چهره، نوای گفتار و افت و خیز صدا، حالات بدنی) توسط کودک اوتیسم
مهارت های محاوره (آغاز تداوم و ختم مهاوره، رعایت نوبت، پرسیدن سوال، انتخاب موضوع صحبت)
مهارت های بازی و دوستیابی (فهم اینکه چه کسی دوست است و چگونه باید با کسی دوست شد و دوست ماند)
انعطاف پذیری شناختی (مواجهه با امور غیر متقربه، به تغییر برنامه) در درمان کودکان اوتیسم
مهارت های حل مسئله در موقعیت اجتماعی که کودک اوتیسم با آن درگیر می شود (مکانیزم های مقابله، خودکنترلی)
خودآگاهی
اعتماد به نفس
دقت داشته باشید که طی این فعالیت ها گرایش شناختی تفکر به تدریج از پایین به بالا به سوی بالا به پایین تغییر می کند. یعنی از مهارت های مبتنی بر محرک های عینی همچون تماس چشمی و فضای شخصیتی آغاز و به مهارت هایی که در برگیرنده اهداف انتزاعی تر است، ختم می شود. مهارت های محاوره در گروه درمانی اوتیسم با موارد ساده‌ای چون سلام و احوالپرسی با دیگران، باز کردن سر صحبت، رعایت نوبت و مواردی از این دست آغاز می شود. ولی هدف نهایی در درمان کودک اوتیسم رسیدن به درک منظر دیگران یعنی گوش کردن به دیگران و فهم و دیدن موضوع از منظر آنان است. در گروه های مهارت های ارتباطی(گروه درمانی) نیز همچون داستان های اجتماعی قوانین اجتماعی به شکل عینی و آگاهانه به کودک اتیسم آموزش داده می شود. مثلاً به جای اینکه به کودک گفته شود : هنگام مکالمه خیلی نزدیک نشو! به او گفته میشود : هنگام مکالمه به اندازه یک دسته باز از مخاطب فاصله بگیر. هدف آن است که رابطه بین رفتار کودک اوتیسم و نتایج آن برجسته شود، اگر خیلی به دیگران نزدیک شوی آنها از تو دور خواهند شد. فهم رابطه علت و معلولی در درمان نوجوانان اوتیسم نیز یکی دیگر از اهداف است. (اگرحمام کنی و از ادکلن استفاده کنی بهتر توسط دوستانت پذیرفته می شوی تا وقتی که حمام نکنی و بوی عرق بدهی.)
تکنیک های مورد استفاده در گروه های مهارتهای ارتباطی(گروه درمانی کودکان اوتیسم)
هم گروهی با یک یا دو نفر و تاکید بر تفکر دیگر محور
برای مثال هر یک از اعضای گروه به جای اینکه خوراکی هایش را تنها بخورد آن را به هم گروهی هایش هم تعارف می کند.
حل مسئله گروهی : درمانگر تکلیفی را ارائه میکند که برای حل آن باید اعضای گروه با هم مشارکت کنند.
ایفای نقش : مهیا کردن یک سناریو و رعایت نوبت نقش های مختلف.
ترغیب و سرنخ های بینایی : استفاده از کارت ها، نماد ها و ویدیو ها.
طوفان مغزی این جلسات برای درمان کودکان اوتیسمی مناسب است که از توانایی کلامی مناسبی برخوردار هستند این روش برای آموزش نحوه مراجعه با فشارهای اجتماعی بیان احساسات و… می باشد.
تمرین در خانه : تکرار مهارتهای خواص بیرون از گروه
در مقالات قبل روش های مختلف درمان کودکان اوتیسم را مورد بررسی قرار دادیم، با طرح درمان گروهی برای کودکان اوتیسم ،حالا دیگر می توانیم نمودار روشهای درمانی اعم از انواع رفتار و نیز درمان های زبانی را با افزودن روشهای داستان های اجتماعی و گروه مهارتهای ارتباطی تکمیل نماییم این دو روش اخیر در بالاترین قله های نمودار قرار می گیرند.
