از مشکلات شایعی که ممکن است والدین در ارتباط با فرزندان خود با آن مواجه شوند، عدم تمرکز یا حافظه ضعیف در انجام کار هایی است که از آن ها خواسته می شود. در این میان والدین نقش مهمی در کمک به کودک شان برای استفاده ذهنی و فکری دارند. شایع ترین نشانه های اختلال توجه و تمرکز و حافظه در کودکان، ممکن است بیش فعالی و نقص توجه، حواس پرتی و همچنین عدم توجه کافی به کسانی باشد که با او صحبت می کنند. با مراجعه به دکتر متخصص ابتدا باید یک شرح حال درست از وضعیت کودک مبتلا و بروز نشانه ها ارائه دهید. سپس دکتر متخصص می تواند یک یا چند مورد از راه های تشخیصی را جهت بررسی وجود و یا عدم وجود این اختلال در کودکان قرار دهد و به تقویت حافظه کودکان دبستانی کمک کند. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر برای نقص توجه و حافظه کودکان، با انجام آزمون های گوناگون و بررسی آن ها به تقویت حافظه کودکان دبستانی و حافظه کاری کمک می کند.
حافظه کاری در نوزادان ۶ ماهه ارزیابی می شود. در ۲4 ماهگی می توان حافظه کاری گفتاری را با استفاده از تمرین های دهانی مورد ارزیابی قرار داد. کودکان هر چه بزرگتر می شوند موارد بیشتری را می توانند در ذهن خود نگه داری کنند. نگه داری جیزی در ذهن با تاخیر بعد از دوران کودکی تغییر نمی کند. برای تقویت حافظه کودکان دبستانی، کودکان را می توان بر اساس تمرین های حافظه کاری شامل بروزرسانی و دست کاری اطلاعات، مورد آزمون قرار داد. کودکان در طی دوران کودکی در این تمرینات بهبودی و ارتقا از خود نشان می دهند و توانایی کامل حافظه کاری را می توان در اواخر دوران جوانی ارزیابی کرد. برنامه ریزی حرکتی را می توان در دوران نوزادی مورد ارزیابی قرار داد. در سن پیش دبستانی، کودکان می توانند تمرین های ساده برنامه ریزی را برای تقویت حافظه انجام دهند، تمرین هایی که به توانایی جستجو نیازی ندارد. در طی دوران مهد کودک، این توانایی افزایش پیدا می کند که به موجب آن یک کودک ۵ ساله می تواند به هنگام انجام تمرین، عملیات جستجو را نیز انجام دهد مثل آزمون برج لندن. فرض بر این است که این تغییر با رشد کنترل بازدارندگی و حافظه کاری رخ می دهد. توانایی برنامه ریزی می تواند در اواخر جوانی و در بزرگسالی به بلوغ خود برسد. متوجه شده ایم که کودکانی که حدود یک سال و نیم سن دارند می توانند تمرین های ساده تغییر موضع را با خطا های کم انجام دهند. ولی توانایی انجام تمرین های پیچیده تر ( مثلا با قوانین پیچیده تر ) تا اوایل دوران پیش از دبستان و زمانی که کودکان شروع به نشان دادن انعطاف پذیری شناختی می کنند، ظاهر نمی شود. پیشرفت های بیشتر در این توانایی بعد از مهد کودک ظاهر می شوند و این پیشرفت ها تا اوایل دوران جوانی تا بزرگسانی ادامه پیدا می کنند. سنجش های تقویت حافظه کودکان دبستانی در رابطه با کنترل بازدارندگی در کودکان نوپا از تمرین های ساده جابجایی، تاخیر و انطابق در رابطه با دیگر جنبه های زندگی استفاده کرده است. از اوایل دوران کودکی تا اوایل بزرگسالی، توانایی های مربوط به کنترل بازدارندگی به روند افزایشی خود ادامه می دهند و می توان با تمرین هایی همچون سرکوب مداخله و مهار واکنش آن ها را ارزیابی کرد.
چالش های مقابل ارزیابی تقویت حافظه کودکان
در ارزیابی عملکرد های اجرایی چالش های بی شماری شناسایی شده اند و به این چالش ها به طور خلاصه در ادامه پرداخته خواهند شد. لازم است تا این چالش ها و محدودیت را در ذهن نگه داریم زیرا هر دوی آن ها حاوی مفاهیم عملی و نظری برای ارزیابی و تفسیر نتایج حاصل از ارزیابی هستند.
الف) یک مشکل ناخالصی در سنجش های عملکرد های اجرایی وجود دارد. تمرین های طراحی شده برای اندازه گیری عملکرد های اجرایی عموما پیچیده هستند و از چندین فرآیند شناختی زیربنایی تشکیل شده اند. از این رو پیچیدگی در بعضی تمرینات تقویت حافظه کودکان ممکن است بیانگر نقص در عملکرد اجرایی کودک نباشد بلکه نشان دهنده مشکلاتی در رابطه با جنبه های شناختی تمرین، غیر از جنبه های عملکرد های اجرایی، باشد. احتمال نمی رود که این مشکل ناخالصی ماهیت یکپارچه عملکرد های اجرایی مورد نظر را حل کند.
ب ) به طور کلی رابطه ضعیفی میان سنجش های مینتی بر عملکرد و رتبه بندی عملکرد های اجرایی با افزایش سن وجود دارد. تاپلک و همکاران این رابطه و در میان مطالعاتی که هم سنجش های مبتنی بر عملکرد و هم مقیاس های رتبه بندی عملکرد های اجرایی را مورد تحقیق قرار داده اند، بررسی کرده اند که مطابقت بسیار کمی در آن ها نشان داده شده است. آن ها نتیجه گفتند که سنجش های مبتنی بر عملکرد و رتبه بندی عملکرد های اجرایی ساخت های ذهنی زیربنایی مختلفی را مورد ارزیابی قرار داده اند و بنابراین نباید آن ها را قابل تعویض و تغییر در نظر گرفت.
ج ) نیاز های تمرینی سنجش های مختلف عملکرد های اجرایی با توجه به روند رشد متفاوت است و سنجش های استاندارد شده نسبتا کمی از عملکرد های اجرایی برای کودکان کوچک تر وجود دارد. تمرین های مبتنی بر عملکرد عمده تلاش دارند تا به پردازش های نوین، پیچیده و یکپارچه دست پیدا کنند. با توجه به وجود تنوع در رشد، کودکان می توانند از انواع مختلف اطلاعات در مراحل مختلف رشد استفاده کنند. به عنوان مثال، معمولا از تست قدم زنی برای ارزیابی توجه گزینشی یا کنترل بازدارندگی استفاده می شود. این تست بر اساس یک اثر تداخلی بر زمان واکنش زمانی که از آزمایش شوندگان خواسته می شود که یک رنگ را بر اساس نام آن و نه بر اساس رنگی که دارد بگویند، می باشد ( زمانی که کلمه ” قرمز ” به رنگ آبی چاپ شده است ). این اثر داخلی زمانی اتفاق می افتد که خوانش نسبتا اتوماتیک رخ دهد. وگرنه، اثر تداخلی نشان دهنده کنترل بازدارندگی مشاهده نخواهد شد، اما نمی توان نتیجه گرفت که کودکی که پیشرفت کمی در شناسایی کلمه دارد، کنترل بازدارندگی بهتری دارد. از این رو گسترش های رو به پایین آزمایشات که برای کودکانی با سنین بالاتر با بزرگسالان طراحی شده است را نباید چنین قرض کرد که همان ساخت را در میان گروه های سنی اندازه گیری می کند. آزمایش هایی که به طور ویژه برای کودکان کوچک تر طراحی شده اند معمولا جالب تر هستند و به لحاظ توسعه ای مناسب تر می باشند. از این رو آن ها معمولا فاقد داده های اصولی مورد نیاز برای تفسیر های مناسب بالینی هستند.
د ) متوجه شده ایم که سنجش های مبتنی بر عملکرد های اجرایی دارای اعتبار زیست محیطی مشکوکی هستند. تفاوت میان سنجش های عملکردی بر روی عملکرد های اجرایی و رفتار در زندگی واقعی توسط بسیاری از پژوهشگران مورد سوال واقع شده است. تا اندازه ای، این تفاوت می تواند بیانگر منحصر به فرد بودن موقعیت ازمایش باشد که در آن کودک عمدتا در یک اتاق ساکت ارزیایی می شود و در تعاملات یک به یک با یک فرد بزرگسال که سعی دارد به عملکرد بهینه کودک دست پیدا کند، مشارکت می کند. این فرد بزرگسال معمولا از کودک پشتیبانی و او را تشویق می کند و زمانی که به نظر می رسد کودک خسته شده و یا تمرکز خود را از دست داده، تمرین ها را قطع می کند. در واقع، نبود هماهنگی میان سنجش های مبتنی بر عملکرد و سنجش های رتبه بندی عملکرد های اجرایی که پیش از این توضیح داده شد از این دیدگاه حمایت می کند. از این رو کودکانی که در آزمون تقویت حافظه کودکان دبستانی عملکرد بهتری نسبت به آنچه در سنجش های رتبه بندی پیش بینی می شود، نشان می دهند، ممکن است به عنوان مثال آن هایی باشند که از حمایت های اضافی در مدرسه بهره می برند. به هر حال، این احتمال می بایست به صورت تجربی نیز نشان داده شود.
ه ) اعتبار پیش بینی نتایج تست پیش دبستانی عملکرد های اجرایی واضح نیست. یک بررسی که اخیرا صورت گرفته است نشان داده است که اعتبار آزمون مجدد برای تکالیف حافظه کاری و برنامه ریزی بهتر از تمرین های مهار واکنش است. از همه مهم تر این که، هنوز مشخص نیست که آیا سنجش های پیش دبستانی عملکرد های اجرایی برای دوران کودکی پیش بینی کننده هست یا نه، چه برسد برای بزرگسالی. در مقابل میاکه و فریدمن ثبانی را در یک نمونه دوقلو در طول دوره رشد گزارش داده اند. از این رو، اهمیت مفهومی عملکرد ضعیف در تکالیف عملکرد های تقویت حافظه کودکان کوچک تر هنوز مشخص و واضح نیست.
علی رغم این چالش ها و پیچیدگی ها، عملکرد های اجرایی، با توجه به رابطه واضح و آشکار آن با عملکرد آکادمیک، اجتماعی، رفتاری و سازگاری، بخش مهمی از هر گونه ارزیابی جامع است. علاوه بر این، چنین ارزیابی می تواند نقش بسیار مهمی در تشخیص ناهنجاری های خاص دوران کودکی، مثل ADHD و در توسعه مداخلات درمانی برای کودکانی که با نقص در عملکرد های اجرایی دست و پنجه نرم می کنند، ایفا کند. همان طور که پیش از این گفته شد، ارزیاب ها و پژوهشگران می بایست هم آزمایش های مبتنی بر عملکرد و هم رتبه بندی های مربوط به رفتار انجام دهند و فرض را بر این نگذارند که این ابزار های ارزیابی ساخت های زیربنایی مشترکی را اندازه گیری می کند. به ویژه، با توجه به این که همه این مدل های سنجشی عمدتا بیانگر جنبه های غیر همپوشان رفتار است، هر دوی این آزمایش ها می بایست به طور کامل عملکرد های اجرایی را در زمینه خود مورد ارزیابی قرار دهند. ارزیاب ها همچنین می بایست بهترین عملکرد کودک را با تشویق کردن او به مشارکت در آزمایش، مدیریت بخش های آزمایش برای جلوگیری از خستگی کودک و کمک به حفظ توجه او را تعیین کنند چرا که این امر اطلاعاتی در رابطه با نوع پشتیبانی هایی که می تواند به بهبود عملکرد های اجرایی در زندگی واقعی کمک کند، در اختیار ما قرار می دهد.
از بهترین روش ها برای تقویت توجه و تمرکز کودکان، بازی ها می باشند و نکته مهم برای اثر گذاری بیشتر بازی با کودکان، جذاب بودن آن می باشد. با توجه به سن کودک و هم چنین میزان کمبود توجه و تمرکز در او، از بازی های گوناگونی می توان استفاده کرد. توجه مداوم یا گوش به زنگی توانایی حفظ توجه به یک محرک منفرد یا یک تکلیف در دوره ای از زمان می باشد و بطور ذاتی با برانگیختگی در ارتباط است. بیشترین طول زمانی که فرد می تواند توجه خود را حفظ کند اغلب گستره ی توجه نامیده می شود. جهت درمان توجه و تمرکز در کودکان می توان از تمرینات کاردرمانی توجه و اتاق تاریک استفاده نمود. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با درنظر گرفتن تمرینات متنوع برای تقویت توجه و تمرکز در کودکان و هم چنین روش های درمانی نشانه های عدم تمرکز در کودکان در غرب و شرق تهران فعالیت می کند.
سطح توجه مداوم حتی برای یک تکلیف متفاوت است. در رانندگی، توجه مداوم در دوره ای از زمان ما را قادر می کند تا جاده را بازبینی کرده و هر تغییری را که نیاز به عمل دارد تشخیص دهیم. هشدار محدوده ی مسیر خطکشی شده یا حضور یک وسیله ی نقلیه توجه را تا سطح مورد نیاز برای تصمیم گیری و انتخاب پاسخ بالا می برد.
بهبود توجه و تمرکز در کودکان
عدم تمرکز و ناتوانی در حذف اطلاعات بیهوده توسط مغز، منجر به ایجاد یک سوال می‌گردد، چگونه ما ویژگی‌های موجودیت را انتخاب می‌کنیم و چه اتفاقی برای سایر داده‌‌ها می‌افتد؟ آزمایشات انجام گرفته در ۱۹۵۰ به این سوال با بررسی پدیدهی Cocktail party پاسخ می‌دهد. آزمودنی‌ها با دو جریان متفاوت گفتاری مواجه شدند، هرکدام با یک گوش، بوسیله هدفون از آزمودنی‌ها خواسته شد تا فقط به یک کانال از طریق تکرارکردن آن چه می‌شنوند گوش فرا دهند. زمانی که از نظر فیزیکی بین صدا‌ها تفاوت وجود داشت، برای مثال جنسیت گوینده یا شدت صدا، آزمودنی‌ها قادر بودند تا به پیام شنیداری انتخاب شده گوش فرا دهند و آن چه را که شنیده‌اند تکرار کنند. زمانی که هر دو جریان صدا‌های یکسانی داشت، سخت بود تا معنای دو پیام را از هم افتراق دهند. این آزمایشات اولیه پیشنهاد داده است که انتخاب، بعد از ذخیره‌ی موقت و قبل از پردازش معنایی صورت می‌گیرد.
آزمایشات بعدی برخی از یادآوری‌ها را از کانالی که مورد توجه قرار نگرفت توضیح داده‌اند، در واقع این اطلاعات فیلتر نشده‌اند اما به آنها توجه شده است، مثل کم کردن صدای یک رادیو یا تلویزیون. پیام اصلی از طریق سایر اطلاعاتی که مورد توجه قرار گرفته‌اند، بدست آمده است. سطح پردازش اطلاعاتی که مورد توجه قرار نگرفته‌اند ممکن است به این که آیا مربوط اند یا نامربوط و به بار درکی آنها در آن زمان وابسته باشد. زمانی که بار درکی پایین است، ظرفیت توجه بیشتری در دسترس است. به مثال مهمانی برگردید، زمانی که محرک موجود خسته کننده باشد، توجه می‌تواند بر سایر مکالمات در اتاق معطوف شود.
توجه انتقالی و تقویت توجه در کودکان
توجه انتقالی، توانایی انتقال توجه بین دو یا چند محرک یا تکلیف می باشد. تمرکز توجه ما دائماً با ویژگی های محیط و تکلیفی که انجام می دهیم تغییر می کند. ما توجه مان را به مکان های مختلف- به محرک های موجود در اتاق یا در خیابان به اشیا و به افراد و بدنمان هدایت می کنیم. این نوع از توجه به توانایی تغییر تمرکز بین تکلیف در یک روش تطابق یافته و انعطاف پذیر با نیازهای شناختی مختلف وابسته است. توجه انتقالی در پاسخ به یک محرک محیطی، که ممکن است یک صدا یا نور یک تصویر در حال حرکت در محیط میدان بینایی باشد، رخ می دهد. صدای غیرمنتظره، حرکت رفلکسی سر را به سمت منبع صدا تحریک می کند. در بینایی، توجه توسط حرکت تصویر و حرکت چشم ها در مسیری که به سمت تصویر می رود با تمرکز روی فرورفتگی رتینا تحریک می شود. این انتقال های سریع توجه به یک مکام جدید خودکار هستند و می توانند با یا بدون حرکات چشم اتفاق بیفتد. زمانی که توجه به یک مکان جدید انتقال می یابد، پردازش «بالا به پایین» توجه را در آن مکان حفظ می کند. انتقال هایی که بر پایه ی شی هستند، در عملکرد تکلیف با اشیاء مختلف رخ می دهد. حتی حرکت ساده ی ریختن آب از کتری به داخل فنجام شامل توجه به کتری و سپس انتقال توجه به فنجان می باشد. در برخی شرایط، انتقال توجه مخفی رخ می دهد، برای مثال زمانی که درسینما به فردی که دیر رسیده بدون حرکت چشم ها از پرده راه می دهیم. بررسی انتقال توجه در سه مرحله توصیف شده است: عدم درگیر شدن، انتقال و درگیری شدن، که نواحی مختلف مغز درگیری می باشند. فقدان آشکار انتقال توجه در افرادی که آسیب مغزی دارند ممکن است به عنوان حرکات تصادفی چشم، یک نگاه ثابت و عدم توانایی برای انجام حرکات ارادی چشم بروز کند، یا سبب انعطاف ناپذیری شناختی، بسته به وسعت و مکان ضربه گردد. با انجام روش های کاردرمانی و تقویت توجه و تمرکز در کودکان می توان به تقویت توجه انتقالی کودک نیز کمک کرد.
چند تکلیفی و درمان عدم تمرکز
توجه تقسیم شده، توانایی توجه به دو یا چند محرک یا تکلیف در یک زمان می باشد، که اغلب به عنوان چند تکلیفی از آن یاد می شود. در زندگی روزمره، ما اغلب بیشتر از یک کار را در یک زمان انجام می دهیم. چند تکلیفی، ویژه زندگی در محل کار و خانه برای بیشتر افراد می باشد. در این مورد، ما باید توجه مان را بین دو یا چند فعالیت رقیب تقسیم کنیم. تکالیفی که توسط شبکه های مغز در مناطق اناتومیکی نزدیک تنظیم می شوند، با هرکدام از تکالیفی که توسط نواحی فضایی کنترل می شوند تداخل خواهند داشت، که بعنوان فرضیه ی فاصله ی عملکردی شناخته شده است، که نشان می دهد توجه نامحدود می باشد و بنابراین در هر زمانی در حال رقابت می باشد. آنهایی که تئوری های ظرفیت را حمایت می کنند، پیشنهاد کرده اند که مغز پردازنده های گوناگونی دارد که می تواند به انواع مختلف محرک های وارد شونده سازماندهی گردند. اگر دو تکلیف به منبع یکسان وابسته باشند، عملکرد هریک یا هر دو در پدیدهی تداخل کاهش می یابد. با این حال، اگر منابع پردازشی مختلف برای هر تکلیف مورد استفاده قرار گیرند، با هم تداخل نمی کنند و عملکرد تکالیف دوگانه زمانی که هرتکلیف به تنهایی تکمیل شود، می تواند خوب باشد. روش های درمانی مختلفی برای تقویت توجه چند تکلیفی یا همان توجه تقسیم شده وجود دارد که به کودک در تقویت توجه و تمرکز نیز کمک می کند.
توجه تقسیم شده
بیشتر مطالعات اخیر بر روی عملکرد رانندگی، حمایت این یافته ها را آشکار ساخته است، که پیشنهاد می دهند عملکرد رانندگی به ماهیت تکلیف دوگانه وابسته است، شامل درجه ای که آن ها همان مدالیته ی حسی و سطح نیاز توجهی را تقسیم می کنند. برای مثال، مکالمات مسافران بر روی رانندگی مؤثر نمی باشد. با این حال، استفاده از گوشی موبایل و نوشتن پیامک به طور پیشروند های تاثیر مشخصی روی عملکرد می گذارد. مکالمات رانندگان با گوشی موبایل بی توجهی را نشان داده و نسبت به راننده ای که در مکالمات تلفن همراه درگیر نمی شود کمتر از 50 درصد اطلاعات در محیط پردازش می شوند. توانایی انجام چند تکلیف یک مهارت پسندیده می باشد، که منجر به بهبود کارایی می گردد. شواهد نشان می دهد که نگرش هایی به سمت چند تکلیفی وجود دارد، و ارزش آن ها که به بافتار و فعالیت هایی که ممکن است استفاده شوند، بستگی دارد. Phil Cooke، در یک نقد از چندتکلیفی، پیشنهاد کرد که یکی از موارد ارزشمند در قرن 21، توجه تقسیم نشده خواهد بود. برخی فرضیات رایج این ادعا را دارند که افراد محقق بیشتر یا کمتر از دیگران در چندتکلیفی مهارت دارند، و این سؤال مطرح میشود که چگونه افراد با هم تفاوت دارند. این تفاوت ها ممکن است توسط تاثیر تمرین شرح داده شود، چرا که با تکرار تکلیف، عملکرد برای تکالیف پیچیده و ساده مانند خواندن در حین نوشتن دیکته بهبود می یابد. گزارش تکالیف کاری پیچیده این مسئله را مطرح کرده است که متخصصان آموزش دیده مثل خلبان ها در چند تکلیفی مهارت دارند به خاطر این که آن ها در اجرای تکالیف به طور وسیعی تجربه دارند. یک توضیح دیگر اغلب تفاوت در عملکرد چند تکلیفی را ارائه داده است که مربوط به جنسیت می باشد. Mantyla در سال 2013 این مسئله را مطرح کرد، که یافته های وی فرضیات ظرفیت بالای زنان را برای انجام تکالیف چندگانه حمایت نمی کند. شرایط تحقیقات بیرونی، ممکن است این نتایج را نفی کنند. یافته های Schneider و Offier در سال 2011، در مورد این که مادرهای در مقایسه با پدرها در هفته 10 ساعت بیشتر صرف انجام مهارت های چند تکلیفی می کنند، و آن که این مهارت ها با کارهای خانه و مراقبت از کودک در ارتباط هستند، ممکن است اختلاف این تکالیف خاص را نشان دهد.
سیستم های توجهی و تقویت تمرکز
خلاصه برای برخی فعالیت ها آشکار است که چند تکلیفی تأثیر معناداری روی عملکرد ندارد، در حالی که برای دیگران می تواند بشدت عملکرد را مختل سازد. این مسئله به نواحی آناتومیکال درگیر در تکالیف، ظرفیت اخیر و نیازهای سیستم توجهی وابسته می باشد. به نظر می رسد که عملکرد می تواند توسط تأثیر یک تمرین در حالی که تلاش توجهی لازم است تعدیل گردد. تاکنون بر اجزای مختلف توجه و پایه ای بودن آن برای تمام عملکردهای شناختی تأکید شد. روانشناسان نقش توجه را در شناخت از پایان قرن نوزدهم در زمانی که William James بین دو نوع توجه تفاوت قائل شد در نظر دارند. روش فعال شامل پردازش «بالا به پایین» وابسته به اهداف و انتظارات فرد می باشد، و روش غیرفعال، واکنش به محرک های خارجی در یک شیوه ی «پایین به بالا» است. بسیاری از تحقیقات در مورد توجه، این مسئله را مورد توجه قرار داده اند که ما چگونه محرک ها را تشخیص داده و به آن ها در محیط بیرونی پاسخ می دهیم. شما می توانید با انجام روش های مختلف درمانی به تشخیص محرک ها پاسخ داده و آن ها را تقویت کنید و هم چنین به تقویت تمرکز کمک کنید.
تمریناتی در زمینه کاردرمانی بیش فعالی و توجه و تمرکز در کودکان
رادیو را در اتاق قرار دهید، یک متن بخوانید و یادداشت‌هایی راجع به آن بنویسید. هر موردی در رادیو که توجه شما را جلب کرده و حواس شما را از کارتان پرت می‌کند را یادداشت کنید. آیا آن یک صدای غیرمعمولی می‌باشد؟ یا یک صدای آشنا در رادیو است؟ تجربه شما چگونه با تئوری‌های توجه انتخابی شنیداری مرتبط میشود؟
توجه انتخابی در جهان بینایی، مکانیسمی است که نظرکردن، به دیدن تبدیل می‌کند. یک مثال از این مسئله، اسکن‌کردن قفسه سوپر مارکت برای پیدا کردن یک پاکت مخصوص حبوبات است، که ما آنهایی را که شبیه نمی‌باشند نادیده می‌گیریم و می‌توانیم به طور انتخابی به پاکتی که می‌خواهیم بخریم توجه کرده و آن را تفسیر کنیم. مفسر‌های مختلف از این که توجه به علت محدودیت‌های بسیار در ظرفیت‌مان جهت پردازش اطلاعات بینایی، انتخابی می‌باشد حمایت کردهاند که منجر به مفهوم رقابت محرک‌ها برای منابع محدود می‌شوند. شواهدی در انسان‌ها برای رقابت عصبی با استفاده از FMRI یافت شده است، که محرک‌های مختلف بینایی هم بطور متوالی و هم همزمان وجود دارند. مطالعات مختلف نشان داد که بازنمود‌های همزمان، پاسخهای ضعیفی را نسبت به بازنمود‌های متوالی تحریک می‌کنند که علت آن رقابت بین آنها می‌باشد.
سوالات متداول:
1-چه بازی‌ها و فعالیت‌هایی برای تقویت توجه و تمرکز مفید هستند؟
بازی‌هایی که نیاز به تمرکز و تفکر دارند، مانند پازل‌ها، بازی‌های حافظه، و لگو، می‌توانند به تقویت توجه و تمرکز کمک کنند. فعالیت‌های حرکتی مانند یوگا، شنا، یا بازی‌های تعادلی نیز می‌توانند مفید باشند. این فعالیت‌ها نه تنها توجه را بهبود می‌بخشند، بلکه هماهنگی حرکتی و مهارت‌های شناختی را نیز تقویت می‌کنند.
2- آیا ورزش می‌تواند به بهبود توجه و تمرکز کمک کند؟
بله، ورزش منظم به افزایش جریان خون به مغز و بهبود عملکرد شناختی کمک می‌کند. فعالیت‌های بدنی مانند دویدن، شنا، یا یوگا می‌توانند به کاهش استرس، افزایش انرژی، و بهبود تمرکز کودکان کمک کنند. ورزش همچنین باعث ترشح اندورفین میشود که به بهبود خلق و خو و کاهش بی‌قراری کمک می‌کند.
توجه وابسته به میزان کافی از آگاهی و هوشیاری می باشد و ما را به منظور پردازش یک حجم بزرگ از اطلاعات روزانه کمک می کند. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه درمان نقص توجه و تمرکز در کودکان با اختلالاتی نظیر بیش فعالی و اختلال یادگیری و حتی اوتیسم با استفاده از امکانات پیشرفته دنیا نظیر اتاق سنسوری روم، اتاق تاریک توجه بینایی، اتاق مهارت های شنیداری و … فعالیت می نمایند. کاردرمانی توجه و تمرکز از بخش های کاردرمانی ذهنی کلینیک کاردرمانی دکتر صابر می باشد که پس از ارزیابی دقیق مشکلات توجه و انجام تست های توجه کودکان توسط دکتر و تعیین برنامه درمانی بسته به نیاز کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. تیم تخصصی دکتر صابر شامل کاردرمانان، گفتاردرمانان و روانشناسان کودک مجرب و کارآزموده در جهت پیشرفت کودکان و بهبود مهارت های توجه و تمرکز کودکان از تکنیک های توانبخشی شناختی در درمان نقص توجه بهره می گیرند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
توجه و تمرکز
توجه و هوشیاری برای اینکه عملکردهای شناختی دیگر روی دهند، مورد نیاز می باشند، توجه به طور معمول پس از سکته و به ویژه در مراحل اولیه بهبودی تحت تاثیر قرار می گیرد. به منظور کمک به فهم بیشتر از توجه، بهتر است آن را به صورت یک سلسله مراتب تصور کنیم،همانطور که توسط ( Sohlberye ) و ( Masteer ) در سال ۱۹۸۹ سطوح مختلف توجه توصیف شده است:
متمرکز شده ( Focused ) : یک واکنش ابتدایی به منظور توجه ثابت به یک محرک خاص مثلاً واکنش به هنگامی که اسم شما را صدا می‌زنند.
ادامه دار ( sustained ): سطح از توجه مربوط به توانایی مغز برای حفظ توجه بر روی یک تکلیف خاص می باشد. همچنین به عنوان تمرکز ( concentration ) شناخته میشود. مثلاً خواندن یک کتاب.
انتخابی ( Selective ) : این صنعت مربوط به توانایی مغز برای نادیده گرفتن محرک های غیر منتظره،تمایل به منظور توجه بیشتر بر روی جزئیات یا بعضی از چیزهای مهم است مثلا نگاه کردن به یک فرد در یک اتاق شلوغ.
تناوبی ( alternating ) : این یعنی توانایی مغز برای انتقال توجه‌اش از یک چیز به چیز دیگر،مثلاً گوش دادن به یک سخنرانی و برداشتن یادداشت.
تقسیم شده ( Divided ): این مورد مربوط به وظایف چندگانه است انجام دادن بیشتر از یک تکلیف در یک زمان مثلاً رانندگی کردن و صحبت با یک مسافر.
ارزیابی کاردرمانی توجه و تمرکز
هدف ارزیابی تعیین این نکته که کدام سطح مشکلات توجهی بیمار بیشتر آشکارتر است می باشد و اینکه چطور این مشکلات بر روی اجرای کاری بیمار اثر گذاشته است.
در ابتدا تست‌های غربالگری ساده‌ای انجام می‌شوند، مثلاً از بیمار بخواهید از عدد ۲۰ عقب بشمارد یا ماههای سال را از آخر بگوید یا اینکه تکلیف هایی را با کاغذ و مداد انجام دهد.
یک رویکرد سازماندهی شده را برای تکلیف ها در مقابل یک رویکرد تصادفی و نا منظم انجام دهید. بیمار را در حال انجام تکلیف های عملکردی مشاهده کنید، آیا هنگامی که پیچیدگی تکلیف بیشتر می شود،حواس پرتی بیماری افزایش می یابد؟آیا بیمار می تواند مدتی از زمان را بر روی یک تکلیف خاص توجه کند؟آیا بیمار می تواند به طور همزمان هم راه برود و هم صحبت کند؟آیا بیمار می تواند یک تکلیف عملکردی را مثل خوراک پزی انجام دهد و توجه اش را به این خواندن و انجام دادن خوراک پزی متناوب کند؟ آیا آنها جزئیات را گم می کنند؟
متخصصان کلینیکی تشخیص کودکان بیش فعال و نقص توجه اغلب گزارش می دهند که بیماران مبتلا به نقایص توجه به نظر سردرگم عمل می کنند و در زمان هایی از روز نیز آژیته ( پریشان ) هستند: این رفتارها می‌تواند از طریق مشاهده ارزیابی شود. ارزیابی های استاندارد شده برای توجه مثل ( Test of Everyday Attention ) در دسترس می باشند.
کاردرمانی توجه و تمرکز
یک رویکرد عملکردی که تکلیف های معنی دار را مورد استفاده قرار می دهد می تواند مفید باشد. ( Michel ) و ( Mateer ) در سال ۲۰۰۶ پیشنهاد کردند که مداخله بایستی بر روی آموزش مهارت های عملکردی خاص و نه فرآیندهای اساسی متمرکز باشد. رهنمودهای کلینیکی توصیه می کند که کودکان برای درمان مشکلات توجهی تمرینات تکراری از فعالیت‌ها را دریافت کنند. فعالیت‌هایی که برای کودک با نقص توجه معنی دار و جالب هستند و کنترل مقدار محرک در محیط نیز بایستی انتخاب شده باشد. مثلاً در یک جلسه در آشپزخانه، جایی که از کودک خواسته میشود تا یک فنجان شیر گرم درست کند، درمانگران می‌توانند همه آیتمهای لازم را برای انجام تکلیف در جلوی کودک قرار دهند، سپس کودک تنها نیاز به ارتباط دادن اجزا باهم بدون نیاز به جست و جوی آیتم ها در آشپزخانه دارد. در هر زمانی، جلسه تکرار می شود و یک کار اضافی می تواند انجام شود مثل قرار دادن شیر در فریزر یا فنجان ها در قفسه.
همچنان که توجه بیمار بهبود می یابد، چالش ها و پیچیدگی های تکلیف می تواند به منظور کار بر روی سطوح بالاتر توجه افزایش یابد. تکلیف های تکراری می تواند بر روی میز استفاده شود. مثلاً جمع‌آوری حروف و پیدا کردن لغات تا زمانی که مداخلات به صورت یک چالش مناسب در بیایند و به منظور بهبود توجه، درجه بندی شوند.
استراتژی های تطابقی در درمان نقص توجه و تمرکز
رهنمودهای کلینیکی توصیه می‌کند که بیماران بایستی استراتژی‌ها را برای جبران در کاهش توجهشان آموزش ببینند. در صورتی که توجه به عنوان یک مشکل باقی بماند، می توان از استراتژی ها استفاده کرد. این می‌تواند به وسیله ایجاد ساختار برای هر روز یکودک مثل استفاده از یک سیستم روزانه انجام شود.
هنگامی که کودکان بیش از حد تحریک شده هستند و این می‌تواند در رفتار پریشان آنها دیده شود، عوامل ایجاد حواس پرتی را در محیط به حداقل برسانید و مطمئن شوید که کودک در یک مکان آرام قرار دارد. استفاده از تسهیلاتی به‌منظور حفظ توجه کودک در طول تکلیف ها می تواند مفید باشد.( این تسهیلات می تواند کلامی یا بینایی باشد) این تکنیک‌ها بایستی به خانواده‌ها و مراقبان به منظور کاهش پتانسیل مشکلات توجه ای و هیجانی که می تواند در هر دوی بیماران و مراقبانشان به وجود بیاید، آموزش داده شود.
کارکردهای اجرایی مفهوم گسترده‌ای است که کارکردهای گوناگون از جمله حافظه کاری را در برمی‌گیرد حافظه کاری به شیوه های متعدد مفهوم سازی با استفاده از روش شناسی های مختلف اندازه گیری شده است.
این حافظه که به منزله توانایی کوتاه مدت نگهداری و دستکاری اطلاعات در ذهن است توانایی کارکرد متقابل بین ادراک، توجه، حافظه و عمل را فراهم می سازد و برای فرآیندهای عالی شناختی تعیین کننده و اساسی است.
مدل حافظه کاری را بدلی و هیچ تدوین و یک مدل سه بخشی از آن را عرضه کرده اند. از دیدگاه این مولفان، حافظه کاری از سه واحد حلقه آوایی، پیش نویس دیداری – فضایی و ماجری مرکزی تشکیل شده است.
سپس جز میانجی و رویدادی به عنوان مولفه دیگر به مدل اضافه شد به بیان دقیق تر این مدل سلسله مراتبی است که متشکل از سیستم مرکزی به عنوان عامل سطح بالایی که سایر عامل ها را کنترل می کند و اساس عملکرد حافظه کاری است.
عوارض بیش فعالی و نقص توجه بر حافظه کودکان
حافظه کاری اغلب به عنوان یک کارکرد اجرایی بنیادی قلمداد شده است که زیربنای سایر کارکردهای اجرایی است. پنینگتون و همکاران پیشنهاد کردهاند که نارسایی حافظه کاریممکن است زیرساخت نارسایی کارکرد های اجرایی باشد.
همچنین این مولفان بازداری را یک فرایند شناختی جداگانه می‌دانند که با حافظه کاری مرتبط است. همچنین راپورت، چانگ، شور و آیساکس نارسایی حافظه کاری را به منزله نقص محوری یا اولیه اختلال نقص توجه – بیش فعالی دانسته اند.
در این دیدگاه، حافظه کاری به عنوان فرآیندی تعریف میشود که اطلاعات را ایجاد، حفظ و دستکاری می کند و امکان رفتار سازمان یافته معطوف به آینده یا مهارت‌های حل مسئله را فراهم می‌سازد.
در حقیقت پاسخ‌ها یا رفتارهای سازمان یافته، وابسته به فرایندهای حافظه کاری هستند و مشکلات مربوط به مهارت های حافظه کاری به آشفتگی و نابسامانی، خستگی، بی توجهی و ناکامی منجر میشود فروپاشی حافظه کاری به ایجاد رفتارهای تحریک جویانه بیش فعالی و برانگیختگی در کودکان منجر می‌شوند راپورت و همکاران نیز مانند پنینگتون نتیجه می گیرند که نارسایی بازداری یا ناتوانی در باز داری مناسب پاسخ ها، محصول فرآیندهای حافظه کاری است. همانند نظریه های بازداری که نارسایی بازداری را موضوع اولیه و اصلی فرض کردهاند، برخی از نظریه های حافظه کاری نیز نارسایی های حافظه کاری را تبیین کننده اختلال کارکرد اجرایی دانسته اند.
بیش فعالی در کودکان و مشکلات تمرکز و کنترل هیجانات
برخلاف برخی از نظریه پردازان و پژوهشگران مانند بارکلی که بر یکی از عناصر و مولفه های کارکرد های اجرایی تاکید کردهاند و بقیه این کارکردها را از لحاظ اهمیت در مرتبه دوم قرار داده‌اند، گروهی دیگر از کارکردهای اجرایی را به صورت یک مجموعه درنظر گرفته اند، در این رویکرد کارکرد اجرایی به عناصر و مولفه هایی تقسیم میشود که با یکدیگر تعامل و وابستگی متقابل دارند اگرچه در مورد تعداد و نام این مولفه‌ها در بین پژوهشگران و نظریه پردازان اتفاق نظر کامل وجود ندارد اما در مورد برخی از آنها اشتراک نظر نسبی دیده میشود.
بازداری، انتقال، حافظه کاری، طرح ریزی، سیالی و توجه در زمره این مولفه ها به شمار می آید مدل براون در مورد نارسایی های کارکردهای اجرایی در اختلال نقص توجه – بیش فعالی از جمله مدل هایی است که از این رویکرد پیروی می کند.
براون اختلال نقص توجه – بیش فعالی را به منزله اختلالی توصیف می‌کند که درگیر تاخیرها یا بد کارکردی در تحول کارکرد اجرایی فرد است. در این مدل اختلال نقص توجه – بیش فعالی اساساً یک اختلال تحولی ساز و کارهای خود تنظیمی مغز به حساب می آید مدل براون از مصاحبه های بالینی فشرده با افراد دارای تشخیص اختلال نقص توجه – بیش فعالی و خانواده هایشان حاصل شده است و خوشه هایی از کارکردهای شناختی و مرتبط به هم را شامل میشود که از این قرارند :
فعال سازی : سازماندهی، اولویت بندی و فعال سازی برای کار
تمرکز : تمرکز کردن، استمرار بخشیدن و انتقال توجه به کارها
تلاش : نظم بخشیدن به هشدار، استمرار بخشیدن به تلاش و سرعت پردازش
هیجان : مدیریت ناکامی ها و نظم بخشی به هیجان ها
حافظه : بهره گیری از حافظه کاری و دستیابی به یادآوری
کارکرد یا عمل : نظارت کردن و خود نظم بخشیدن به عمل
این کارکردها، که به طور کامل در همه زمان‌ها برای هرکس عمل نمی کنند در جنبه های متعدد زندگی روزانه همه افراد حائز اهمیت بنیادی هستند مدل براون برخلاف بارکلی تنها به ریخت مختلط اختلال نقص توجه – بیش فعالی محدود نیست و بازداری را به عنوان کارکرد اجرایی آغازین و اصلی که تحول و کارکرد سایر کارکردهای اجرایی بدان واسته است تلقی نمی کند از دیدگاه وی کارکردهای اجرایی از تعامل و وابستگی متقابل برخوردارند اختلال کارکردهای اجرایی در همه افراد دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی، قطع نظر از نوع زیر ریخت، اساس و جوهراختلال آنها را تشکیل می دهد.
تقویت حافظه کودکان بیش فعال
کلینیک تخصصی توانبخشی کودکان بیش فعال دکتر صابر در زمینه تقویت حافظه کودکان با مشکلات بیش فعالی و نقص توجه به ارائه خدمات درمانی و آموزشی مختلفی نظیر اتاق تقویت حافظه شنیداری، اتاق تقویت حافظه بینایی، کاردرمانی در یکپارچگی حسی و…. می پردازد.
بیش فعالی و نقص توجه با علائمی نظیر بی توجهی، تکانشگری، اضطراب، بی قراری و پریشانی و بی دقتی مشخص می شود. این اختلال همراه با افت تحصیلی و ناسازگاری در مدرسه همراه است.
جهت تشخیص اختلال حد اقل شش مورد از موارد تشخیصی اختلال نقص توجه و بیش فعالی باید در مدت زمان حداقل 6 ماه در کودک وجود داشته باشند. این علایم باید در بیش از یک محیط مانند مدرسه و منزل رخ دهند. 3تا 12درصداز کودکان سن مدرسه تحت تأثیر این اختلال هستند و شیوع آن در پسران بیشتر از دختران است.
در درمان این کودکان استفاده از داروهای محرک مانند دکستروآمفتامین، متیل فنیدات شایع است.استفاده از این داروها در از نظر ایجاد سلامت در کودک با اختلال نقص توجه و بیش فعالی قدمت 30 سال دارد. به علت عوارض جانبی این دارو مانند بیخوابی، کاهش اشتها و دردهای شکمی والدین این کودکان به دنبال درمان های جایگزین برای آنان هستند.
ژنتیک و اختلال نقص توجه وبیش فعالی
در مورد علل بروز این اختلال تحقیقات فراوانی در حال انجام است. عواملی مانند ژنتیک، عوامل محیطی و تغییرات ساختاری و فیزیولوژیک در بروز این اختلال شناخته شده است.
مطالعات خویشاوندی و مطالعه بر روی دوقلوها، نشان می دهند که رابطه محکمی بین مولفه ژنتیک با این اختلال وجود دارد که در ترکیب با عوامل محیطی به بروز اختلال نقص توجه وبیش فعالی می انجامد. عوامل ژنتیکی تقریباً منجر به 75درصد تفاوتها در زمینۀ رفتارهای مرتبط با اختلال کمبود توجه/ بیشفعالی میگردند.
رژيم غذايي و اختلال كمبود توجه و بيش‌فعالي
اثر رژیم غذایی و تغذیه بر اختلال نقص توجه و بیشفعالی موضوعی است که مدنظر متخصصان این رشته قرار گرفته است. در بسیاری از کودکان دارای این اختلال، نشانه هایی از سطح پایین مواد مغذی مختلف و شواهدی در ارتباط با پاسخهای رفتاری به غذاهای خاص و افزودنیهای غذایی ، قند های تصفیه شده و اسید های چرب ضروری وجود دارد.
در دهه 1970 رژیم غذایی با حذف رنگهای غذایی مصنوعی، نگهدارنده ها و سالیسیلات ها مطرح شد که نتایج نشان داد وضعیت 50 درصد بیماران مبتلا به نقص توجه و بیش فعالی بهبود یافته.
تحقیقات دیگری در زمینه اثر مصرف قندهای تصفیه شده بر رفتار کودکان بیش فعال وجود دارد،هنگامی که ساکارز از رژیم غذایی کودکان بیش فعال حذف گردید ، رفتار های آنها بهبود یافت اما علایم بیش فعالی با مصرف مجدد شکر بازگشت. مطالعات پراکنده بسیاری بر کمبود اسید های چرب n-3 در کودکان با نقص توجه وبیش فعالی اشاره دارند.
مصرف دوره ای 3 ماهه از مکملهای حاوی روغن بذر کتان که غنی از اسید چرب n-3 آلفالینولنیک اسید بودند بهبود قابل توجهی را در رفتار کودکان با نقص توجه وبیش فعالی نشلن داده است.
تغذیه و بیش فعالی: چگونه رژیم غذایی بر ADHD تاثیر می‌گذارد؟
اختلال بیشفعالی و نقص توجه (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی-رشدی در کودکان و بزرگسالان است. در حالی که عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز این اختلال نقش دارند، تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که تغذیه نیز می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر علائم ADHD داشته باشد. رژیم غذایی نه تنها بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به کاهش یا تشدید علائمی مانند بی‌قراری، عدم تمرکز و تکانشگری کمک کند.
تاثیر قند و رنگهای مصنوعی بر بیشفعالی
مطالعات نشان می‌دهند که مصرف بیش از حد قند و غذاهای حاوی رنگهای مصنوعی می‌تواند علائم ADHD را در کودکان تشدید کند. این مواد باعث افزایش ناگهانی سطح انرژی و سپس افت سریع آن می‌شوند که منجر به بی‌قراری و کاهش تمرکز می‌گردد. به والدین توصیه میشود از دادن نوشیدنی‌های شیرین، آب‌نبات‌ها و تنقلات فرآوری شده به کودکان مبتلا به ADHD خودداری کنند.
نقش امگا-۳ در بهبود عملکرد مغز
اسیدهای چرب امگا-۳، به ویژه DHA و EPA، برای سلامت مغز ضروری هستند. تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود امگا-۳ در کودکان مبتلا به ADHD شایع است و مصرف مکملهای حاوی این اسیدهای چرب می‌تواند به بهبود تمرکز و کاهش علائم بیشفعالی کمک کند. منابع طبیعی امگا-۳ شامل ماهی‌های چرب مانند سالمون، گردو و دانه‌های چیا است.
پروتئین و نقش آن در ثبات انرژی
یک رژیم غذایی غنی از پروتئین می‌تواند به ثبات سطح انرژی و بهبود تمرکز کمک کند. پروتئین‌ها باعث آزادسازی آهسته‌تر قند در خون می‌شوند و از نوسانات انرژی جلوگیری می‌کنند. تخم مرغ، مرغ، گوشت قرمز بدون چربی، حبوبات و مغزها از جمله منابع عالی پروتئین هستند که می‌توانند در رژیم غذایی کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD گنجانده شوند.
مواد معدنی ضروری: روی، منیزیم و آهن
کمبود برخی مواد معدنی مانند روی، منیزیم و آهن با تشدید علائم ADHD مرتبط است. این مواد معدنی در تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی و بهبود عملکرد مغز نقش دارند. برای مثال، کمبود آهن می‌تواند باعث خستگی و کاهش تمرکز شود. گنجاندن غذاهایی مانند اسفناج، عدس، دانه‌های کدو تنبل و گوشت قرمز در رژیم غذایی می‌تواند به تامین این مواد معدنی کمک کند.
رژیم حذفی: شناسایی مواد غذایی محرک
برخی کودکان ممکن است به مواد غذایی خاصی مانند گلوتن، لبنیات یا مواد افزودنی حساسیت داشته باشند که می‌تواند علائم ADHD را تشدید کند. رژیم‌های حذفی تحت نظر متخصص تغذیه می‌توانند به شناسایی این مواد محرک و بهبود علائم کمک کنند.
نقش ريز مغذی ها در کم توجهی و بیش فعالی
این فرضیه وجود دارد که ریزمغذی های بسیاری در رفتار و خلق وخوی تاثیر دارند،به عنوان مثال روی علاوه بر نقش مهمی که در عملکرد ایمنی، رشد و تکامل ایفا می کند برای تکامل مغز نیز مورد نیاز است.
غلظت خونی پایین روی در کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی نسبت به گروه کنترل مشاهده شده است. منیزیم نیز ممـکن است از طـریق مکانیسم های مختلف بر عملکرد مغز اثر گذارد. سطوح پایین منیزیم در کودکان با اختلال نقص توجه-بیش فعالی مشاهده شده است.
در 95 درصد از کودکان مبتلا به نقص توجه وبیش فعالی کمبود منیزیوم مشاهده شده است که به صورت معنی داری با گروه کنترل متفات بوده است. همچنین مصرف مکمل های منیزیوم به مدت شش ماه موجب کاهش علایم بیش فعالی در این کودکان شده است.
مطالعات بیشتری جهت تعیین میزان مصرف این ریز مغذی ها در رژیم غذایی کودکان بیش فعال نیاز است .به صورت کلی با توجه به مشکلات تغذیه ای کودکان با کم توجهی وبیش فعالی و شیوع بالای کمبود برخی از ریزمغذی ها از جمله آهن، منیزیوم و روی و همچنین دریافت ناکافی منابع غذایی اسیدهای چرب امگا 3در رژیم غذایی اغلب کودکان به نظر میرسد که حتی اگر مصرف مواد غذایی شامل مواد مغذی نام برده شده یا مکمل های آنها بر مشکلات رفتاری کودکان دچار اختلال کم توجهی-بیش فعالی تأثیر مثبتی نداشته باشد،می تواند در تأمین و حفظ سایر جنبه های سلامت این کودکان اثرگذار باشد.
کلینیک کاردرمانی دکتر صابر در درمان کودکان با نقص توجه و بیش فعالی پیش قدم بوده و با استفاده از تکنیک های ماساژ درمانی، آرام سازی، بازی درمانی، اتاق تاریک و سنسوری روم به کاهش علایم رفتاری این کودکان کمک بسزایی می کند.
نقش مکملهای غذایی در مدیریت بیشفعالی: آیا مؤثر هستند؟
بیشفعالی یا ADHD یکی از اختلالات شایع در کودکان و بزرگسالان است که با علائمی مانند بی‌قراری، نقص توجه و رفتارهای تکانشی همراه است. در کنار روش‌های درمانی مانند دارودرمانی و رفتاردرمانی، مکملهای غذایی به عنوان یک راهکار کمکی برای بهبود علائم بیشفعالی مورد توجه قرار گرفته‌اند.
مکملهای مؤثر در بیشفعالی:
✅ امگا ۳ و امگا ۶ – تحقیقات نشان داده‌اند که این اسیدهای چرب ضروری می‌توانند به بهبود تمرکز، کاهش رفتارهای تکانشی و تقویت عملکرد مغز کمک کنند.
✅ منیزیم – کمبود منیزیم می‌تواند منجر به افزایش اضطراب و بیشفعالی شود. مصرف این مکمل به آرامش ذهنی و کاهش بی‌قراری کمک می‌کند.
✅ ویتامین‌های گروه B – این ویتامین‌ها به تنظیم عملکرد سیستم عصبی کمک کرده و می‌توانند سطح انرژی و تمرکز را بهبود ببخشند.
✅ زینک (روی) – برخی مطالعات نشان داده‌اند که روی در تنظیم دوپامین، که نقش مهمی در کنترل رفتار دارد، تأثیر مثبت دارد.
آیا مکمل‌ها جایگزین درمان دارویی هستند؟
مکملهای غذایی به تنهایی نمی‌توانند بیشفعالی را درمان کنند، اما می‌توانند به عنوان یک راهکار مکمل، در کنار سایر روش‌های درمانی، علائم را کاهش دهند. قبل از مصرف هرگونه مکمل، مشورت با پزشک ضروری است تا از ایمنی و تأثیرگذاری آن اطمینان حاصل شود.
اگر به دنبال راهکارهای طبیعی برای مدیریت بیشفعالی هستید، اصلاح تغذیه و استفاده از مکملهای مناسب می‌تواند یک گزینه کمک‌کننده باشد.
سوالات مداول:
1-آیا تست ژنتیکی برای تشخیص ADHD وجود دارد؟
در حال حاضر، هیچ تست ژنتیکی قطعی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. تشخیص این اختلال معمولاً بر اساس ارزیابی‌های بالینی و رفتاری انجام میشود.
2-چگونه می‌توانم امگا-۳ مورد نیاز فرزندم را تامین کنم اگر ماهی دوست ندارد؟
اگر فرزندتان ماهی دوست ندارد، می‌توانید از منابع گیاهی امگا-۳ مانند دانه‌های چیا، گردو و روغن بذر کتان استفاده کنید. همچنین، مکملهای امگا-۳ مخصوص کودکان نیز در دسترس هستند.
