برچسب: کاردرمانی جسمی

نمره آپگار چیست و آپگار نوزاد باید چند باشد

نوزاد پس از وضع حمل نوزاد، باید از لحاظ وضعیت سلامت ارزیابی شود که این کار توسط پزشک یا پرستار انجام می‌گیرد. متداول ترین روش ارزیابی نوزاد توسط ویرجینیا آپگار در سال ۱۹۵۲ طراحی شد که به نام خود وی نمره آپگار نامیده شد. حال سوال این است که نمره آپگار چیست؟ شرایط فیزیولوژیک نوزاد با پنج علامت ضربان قلب، تلاش تنفسی، رنگ پوست، تحریک پذیری رفلکسی و تون عضلانی ابتدا ۱ دقیقه و سپس ۵ دقیقه پس از تولد ارزیابی می‌شوند. به هر علامت بر اساس جدول زیر نمره ی ۱۰ یا ۲ داده می‌شود. اگر نمره آپگار نوزاد پایین باشد باید برای بررسی های بیشتر تحتنظر بوده و سپس به کاردرمانی ارجاع داده شود. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه توانبخشی کودکان و نوزادان با اختلالات جسمی و ذهنی به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. خدمات کاردرمانی جسمی و کاردرمانی ذهنی در کنار ماساژ درمانی و سنسوری روم می تواند به نوزادان در جهت بهبود و تسهیل روند رشد کمک کننده باشد.

نمره آپگار نوزاد باید چند باشد

حداکثر مجموع نمرات آپگار در این مقیاس ۱۰ می‌ باشد. نوزادان به ندرت این نمره را کسب می‌ کنند. اما نمره آپگار کمتر از ۶ عموماً نشان دهنده‌ی اسفیکسی در نوزادان است. البته نمره ی زیر ۶ در نوزادان زودرس (زیر ۳۲ هفته) و کم وزن (زیر ۱۵۰۰ گرم) نیز ممکن است دیده شود. تفسیر نمره‌ی آپگار به صورت زیر انجام می‌ گیرد:

1.نمره‌ی آپگار بیشتر از ۷ احتمالاً نشان دهنده‌ی شرایط طبیعی و سلامت نوزاد است.

2.نمره آپگار ۴-۶ احتمالاً بیانگر وجود اختلال و ضعف در نوزاد بوده و ممکن است به مراقبت‌های تکمیلی نیاز باشد.

3.نمره‌ی آپگار زیر ۳ نیز نشانگر احتمال بالای خطر و نیاز فوری به مراقبت‌ های ویژه است (۹ و ۱۹) .

جدول ۲-۱ مقیاس آپگار نوزاد

مقیاس برازلتون در کاردرمانی نوزادان

دکتر تی بری برازلتون در سال ۱۹۸۴ مقیاسی را برای ارزیابی وضعیت رشدی نوزاد طراحی کرد که ۴ حوزه‌ی رفتار حرکتی، رفتار تعاملی و انطباقی، پاسخ به تحریک، و کنترل فیزیولوژیکی را مورد بررسی قرار می‌ دهد. این مقیاس ۴۷ معیار دارد که مجموعاً ۲۰ پاسخ بازتابی و ۲۷ رفتار نوزادی (در سنین ۳ روز تا ۴ هفته) را ارزیابی می‌ کند. آزمونگر برای اجرا نوزاد را از حالت خواب به حالت هوشیار و سپس مجدداً به حالت آرام بر می‌ گرداند. پاسخ‌ های نوزاد و توانایی او در کنترل و تنظیم حالات به عنوان شاخص مهم بالیدگی در نظر گرفته می‌ شود. نمرات این مقیاس، در صورت تکرار آزمون در هفته های اول، جهت مقایسه‌ی وضعیت نوزاد در شرایط مختلف پس از تولد و همچنین پیش بینی عملکرد آینده‌ی کودک قابل استفاده است.

معیار های رشد جسمان:

رشد قدی

قد نوزادان حين تولد معمولاً بین ۴۶-۵۴ سانتی متر (متوسط ۵۰ سانتی متر) است. در طی رشد هر ماه ۲-۲،۵ سانتی متر به قد کودک افزوده می‌ شود، به صورتی که قد کودک در پایان سال اول ۵۰ درصد و در ۲ سالگی ۷۵ درصد بیشتر از زمان تولد است. در ۵ سالگی قد کودک حدود ۲ برابر و زمان بلوغ حدوداً ۳.۵ برابر زمان تولد می‌ باشد. در طی فرایند رشد قدی سه الگوی مشخص به ترتیب زیر وجود دارد:

1.از تولد تا یک سالگی: رشدی با سرعت زیاد اما کاهش یابنده؛

2.از یک سالگی تا قبل از بلوغ: رشدی افزاینده با سرعت تقریباً ثابت؛

3.سنین بلوغ: جهش ناگهانی رشد قدی؛

4.سنین بزرگسالی: پس از بلوغ، با بسته شدن صفحات رشدی، رشد قد از سرعت کاهنده‌ ای برخوردار است، به گونه ای که فرد بین ۱۸-۲۱ سالگی به حداکثر قد خود خواهد رسید (در دختر ها تثبیت قد زودتر رخ می‌ دهد). پس از سنین میان سالی، به دلیل عوارض عضلانی-اسکلتی افزایش سن، از طول قد کاسته خواهد شد.

رشد وزنی

وزن طبیعی نوزاد حین تولد ۲۵۰۰-۴۱۰۰ گرم (متوسط ۳۴۰۰ گرم) می‌ باشد. کودک به صورت معمول در ماه‌ های اول روزانه تا ۳۰ گرم وزن می‌ گیرد. این وزن در ۶ ماهگی ۲ برابر، در یک سالگی ۳ برابر، در ۲ سالگی ۳ برابر و در ۵ سالگی حدود ۵ برابر زمان تولد می‌ شود. افزایش سالیانه ی وزن از ۲-۶ سالگی نسبتاً ثابت است، سپس تا زمان بلوغ آهسته تر خواهد شد. در زمان بلوغ (۱۰-۱۱ سالگی برای دختران و ۱۲-۱۳ سالگی برای پسران) وزن به طور ناگهانی افزایش می‌ یابد. قد و وزن پسران معمولاً هنگام تولد کمی بیشتر از دختران است که این روال تا حدود ۱۰ سالگی ادامه دارد اما پس از این سن دختران از نظر رشد نسبی قد و وزن از پسران پیشی می‌ گیرند. وزن نوزاد در طی هفته‌ی اول تولد ممکن است تا ۱۰ درصد کاهش یابد که احتمالاً به دلیل خروج مایع سلولی از بدن و تغذیه ی کم یا نامنظم است.

رشد جمجمه و دور سر

اندازه ی دور سر در سال‌ های اول زندگی تابعی از رشد مغز و سیستم عصبی می‌ باشد. افزایش دور سر در این سال‌ ها به دلیل رشد سریع مغز با شتاب بیشتری روبروست. اندازه‌ی طبیعی دور سر نوزاد بعد از تولد ۳۲،۶-۳۷,۲ سانتی متر (متوسط ۳۵ سانتی متر) است. تا پایان ۳ ماهگی هر ماه ۲ سانتی متر، از ۴-۶ ماهگی هر ماه ۱ سانتی متر و از ۷-۱۲ ماهگی هر ماه نیم سانتی متر به دور سر افزوده می‌ شود. اندازه‌ی سر یک بزرگسال تقریباً دو برابر اندازه ی آن در زمان تولد است.

جوانه زدن دندان‌ها

دندان ها حدود ماه سوم و چهارم جنینی شروع به تشکیل می‌ کنند ولی تقریباً ۶ ماه پس از تولد شروع به جوانه زدن می‌ کنند. تا سن ۲٫۵ سالگی هر ماه یک دندان جوانه می‌ زند، به صورتی که حداکثر تا ۳ سالگی ۲۰ دندان شیری کامل می‌ شود. از ۳-۶ سالگی از لحاظ تعداد و اندازه تغییری در دندان‌ های شیری دیده نمی‌ شود. اما از ۶ سالگی کم کم دندان‌ های شیری ریخته و به جای آن ها دندان‌ های دائمی جایگزین می‌ شوند. این روند تا ۱۲ سالگی ادامه یافته و غیر از سومین آسیا ها (دندان عقل) که در حدود ۱۸ سالگی جوانه می‌ زند، بقیه کامل می‌ شوند و در نهایت به ۳۲ عدد خواهند رسید.

رشد استخوانی

تفاوت بین استخوان‌ های یک کودک با یک فرد بالغ تنها از نظر حجم نیست بلکه در شکل و نسبت استخوان‌ ها نیز اختلاف وجود دارد. بنابراین رشد استخوانی شامل تغییر در حجم، اندازه تعداد و نحوه‌ی ارتباط آن ها با همدیگر است. در هنگام تولد نوزاد دارای ۲۷۰ قطعه استخوان است که این تعداد در آغاز بلوغ به ۳۵۰ عدد می‌ رسد. سپس رفته رفته از تعداد استخوان‌ ها کاسته می‌ شود به صورتی که یک فرد بالغ حدود ۲۰۶ قطعه‌ی استخوانی دارد. مثلاً در مچ دست، در ۲ سالگی ۲-۳ قطعه، در شش سالگی ۶-۷ قطعه و در ۱۲-۱۵ سالگی تعداد استخوان‌ های مچ به ۸ قطعه می‌ رسد. از لحاظ پیوند بین استخوان‌ ها، به دلیل نرمی استخوان‌ ها در سال‌ های اول زندگی، این پیوند ضعیف است و خوب به هم نچسبیده‌ اند. حتی در بعضی از نقاط به جای استخوان، ماده‌ی غضروفی وجود دارد که بعداً به استخوان تبدیل خواهند شد. استخوان بندی نوزاد همانند غضروف نرم است و سپس تدریجاً سخت یا استخوانی می‌ گردد. این عمل از قبل از تولد شروع می‌ شود، در واقع در هفته‌ی چهارم جنینی غضروف‌ ها در نقاطی که باید استخوان تشکیل شود شکل گرفته و از هفته هشتم جنینی به مرور استخوانی شدن آغاز شده و در بین سنین ۱۱-۱۲ سالگی یعنی در حدود ستین بلوغ خاتمه می‌ یابد. استخوان‌ های نرم در نقاطی به نام ملاج جمجمه کاملاً قابل توجه هستند. بزرگ‌ ترین و قابل رؤیت ترین آن ها در وسط سر طفل می‌ باشد زیرا تیغه های استخوانی که قسمت بالایی جمجمه را می‌ سازند هنوز رشد نکرده و به هم نرسیده‌ اند (ملاج خلفی در ۴ ماهگی و ملاج قدامی بین ۹-۱۸ ماهگی بسته می‌ شود).

عضلات و چربی

ازدیاد وزن در هر سنی علاوه بر افزایش وزن استخوان ها به افزایش حجم چربی بدن و رشد عضلات (و البته رشد دستگاه‌ ها و اندام‌ های داخلی بدن) نیز بستگی دارد. در سال‌ های اول زندگی ازدیاد چربی بدن از سرعت رشد عضلات بیشتر است اما عضلات بدن از سنین بلوغ به بعد رشد محسوسی دارند. البته نسبت حجم چربی به عضلات در بدن بستگی به ساختار بدنی هر فرد دارد که فرد را در دسته های چاق، متوسط یا لاغر قرار می‌ دهد. پس از تولد تغییری در تعداد عضلات رخ نمی‌ دهد اما با توجه به این که بافت عضلانی نوزاد تکامل نیافته است، تغییرات رشدی شامل تکامل بافت عضلانی و افزایش حجم آن (در طول عرض و ضخامت) بروز می‌ کند.

اندازه های بدن و رشد نسبی ارگان‌ها

همه‌ی بخش‌ های بدن با سرعت واحد رشد نمی‌ کنند. برای مثال از زمان تولد تا بزرگسالی اندازه‌ی‌ سر ۲ برابر، تنه 3 برابر، طول اندام فوقانی ۴ برابر و طول اندام تحتانی ۵ برابر می‌ شود. در زمان تولد نسبت اندازه‌ی سر نوزاد به کل بدن حدوداً ۱ به ۴ است که این نسبت در بزرگسالی ۱ به ۸ می‌ شود. نسبت اندازه‌ی ساق پای نوزادان به کل بدن ۱ به ۴ است که این نسبت در بزرگسالی ۱ به ۲ می‌ شود. از سوی دیگر بیشترین سرعت رشد و تکامل مغز در سال‌ های قبل از مدرسه (تا ۷ سالگی) اتفاق می‌ افتد. در حالی که بیشترین سرعت رشد سیستم لنفاوی بین ۷-۱۴ سالگی است و بعد از این سنین کاهش یافته و ثابت می‌ ماند. سیستم جنسی نیز تا سن بلوغ (۱۲سالگی) تغییر خاصی نداشته و رشد آن بعد از این سنین اتفاق می‌ افتد.

سوالات متداول:

1.نمره آپگار نوزاد باید چند باشد؟

حداکثر مجموع نمرات آپگار ۱۰ می‌ باشد. نوزادان به ندرت این نمره را کسب می‌ کنند. اما نمره آپگار کمتر از ۶ عموماً نشان دهنده‌ی اسفیکسی در نوزادان است.

2.نمره آپگار چه چیز را می سنجد؟

شرایط فیزیولوژیک نوزاد با پنج علامت ضربان قلب، تلاش تنفسی، رنگ پوست، تحریک پذیری رفلکسی و تون عضلانی ابتدا ۱ دقیقه و سپس ۵ دقیقه پس از تولد ارزیابی می‌شوند.

کاردرمانی برای کودک 4،5،6،7 ماهه| بهترین کاردرمانی برای کودکان|کاردرمانی نوزادان

در بعضی موارد وقتی نوزاد برای چکاب ماهانه به پزشک اطفال یا مراکز بهداشت مراجعه می کنند توسط پزشک متخصص اطفال به کاردرمانی ارجاع داده می شوند. یکی از سوالات رایج والدین کودکان و نوزادان 1تا 8 ماهه این است که کاردرمانی برای کودک 4،5،6،7 ماهه چگونه انجام می شود. مرکز کاردرمانی کودکان دکتر صابر با بیش از 18 سال سابقه درمانی در زمینه توانبخشی کودکان با مشکلات جسمی و ذهنی در دو شعبه غرب و شرق تهران مشغول به فعالیت می باشد. خدمات این مرکز شامل ماساژ درمانی، کاردرمانی جسمی، کاردرمانی حسی، کاردرمانی ذهنی،گفتاردرمانی، اتاق تاریک توجه بینایی، اتاق مهارتهای شنیداری و سنسوری روم ، بازی درمانی و رفتاردرمانی می باشد. متخصصین مرکز کاردرمانی کودکان دکتر صابر بهترین تکنیک های کاردرمانی را برای کودکان و نوزادان ارائه می نمایند. در حیطه کاردرمانی برای کودک 4، 5 تا 7 ماهه یکی از نکات مهم کنترل روند رشد رفلکس های نوزادی می باشد. با تسهیل رفلکس های سطوح بالاتر می توان روند رشد حرکتی کودک را بهبود بخشید. کاردرمانی جسمی کودکان زیر 6 ماه در کودکان با فلج مغزی، آسیب مغزی و تاخیر حرکتی انجام می پذیرد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

بررسی رفلکس ها در کاردرمانی کودک 4و6 ماهه

در کاردرمانی کودکان 4تا6 ماهه رفلکس های زیر مشاهده می گردد.

رفلکس تونیک گردنی نامتقارن

(Asymmetrical Tonic Neck Reflex – ATNR)

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: ۴-۶ ماهگی

وضعیت کودک: کودک خوابیده به پشت، سر در خط وسط، دست ها و پا ها در وضعیت اکستنشن می­ باشند.

روش ارائه ی تحریک: چرخش سر به یک سمت

واکنش مثبت: صاف شدن اندام های فوقانی و تحتانی سمت چرخش (بالا رفتن تون اکستانسوری)، خم شدن اندام های سمت مقابل چرخش (بالا رفتن تون فلکسوری)

واکنش منفی: واکنشی در اندام ها دیده نمی­ شود.

گاهی ممکن است پاسخ فقط در دست یا پا مشاهده شود که در این صورت نیز پاسخ مثبت در نظر گرفته می­ شود. این رفلکس در کسب هماهنگی حرکتی یک طرفه و نامتقارن اندام ها، و آماده سازی کودک برای جابجایی های بعدی (مانند غلت زدن) نقش دارد. باقی ماندن این رفلکس می ­تواند باعث تأخیر در کسب کنترل سر و تنه، تحرک در محیط (مانند غلت زدن و سینه خیز رفتن) بروز واکنش های راستایی و هماهنگی چشم و دست شود.

رفلکس تونیک گردنی متقارن

(Symmetrical Tonic Neck Reflex – STNR)

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: ۴-۶ ماهگی

وضعیت کودک: کودک در وضعیت چهار دست و پا قرار گرفته یا به شکم روی زانو های آزمونگر قرار می­ گیرد.

روش ارائه ی تحریک: بالا بردن سر (صاف کردن)، پایین بردن سر (خم کردن)

واکنش مثبت: اندام فوقانی از وضعیت سر تبعیت کرده و اندام تحتانی بر خلاف آن عمل می­ کند. به عبارت دیگر اگر سر بالا برده شود، بازو ها صاف شده (غلبه ی تون اکستانسوری) و اندام تحتانی خم می­ شود (غلبه ی تون فلکسوری) ؛ اگر سر خم شود بازو ها خم شده (غلبه ی تون فلکسوری) و اندام تحتانی صاف می­ شود (غلبه ی تون اکستانسوری)

واکنش منفی: تغییری در تون عضلات اندام های تحتانی و فوقانی مشاهده نمی­ شود. این رفلکس ها باعث شروع کسب مهارت های دو طرفه در اندام ها شده و به کودک اجازه ی چهار دست و پا رفتن اولیه به صورت خرگوشی (Bunny Hopping) را می ­دهند. باقی ماندن این رفلکس می تواند باعث تأخیر در کسب نشستن مستقل، چهار دست و پا رفتن هماهنگ، و اختلال در هماهنگی چشم و دست گردد.

* در بعضی از منابع این رفلکس ها، جزء رفلکس های اولیه طبقه بندی نمی­ شوند (سن شروع آن 4-6 ماهگی و سن یکپارچگی آن 10-12 ماهگی ذکر شده است).

Tonic Labyrinthine supine (TLS)

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: 4 ماهگی

وضعیت کودک: کودک را در وضعیت طاقباز (Supine) قرار می­ دهیم.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق، به دلیل تحریک لابیرنت ها، عامل تحریک است.

واکنش مثبت: افزایش تون اکستانسوری در تمام بدن به صورتی که اندام ها به سختی خم می­ شوند. در این حالت اگر بخواهیم یک پای کودک را خم کنیم به دلیل غلبه ی تون اکستانسوری با مقاومت روبرو خواهیم شد.

واکنش منفی: تون اکستانسوری بالا نمی­رود و اندام ها را می­ توان به صورت غیر فعال خم کرد. این رفلکس پس از Extensor Thrust به وجود می ­آید و در کسب کنترل پوسچرال اهمیت زیادی دارد. باقی ماندن آن با عوارض زیادی همراه خواهد بود که می­ توان به تأخیر در کسب کنترل سر، غلت زدن، نشستن، بلند شدن از روی زمین و ناتوانی در خم کردن اندام ها اشاره کرد.

Tonic Labyrinthine Prone (TLP)

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: ۴ ماهگی

وضعیت کودک: کودک را در وضعیت دمر (prone) قرار می­دهیم.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق، به دلیل تحریک لابیرنت ها، عامل تحریک است.

واکنش مثبت: افزایش تون فلکسوری به صورتی که کودک قادر به بلند کردن سر، عقب بردن شانه ها، بالا آوردن تنه و صاف کردن بازوها و پاها نیست.

واکنش منفی: تون فلکسوری بالا نمی­رود و کودک قادر به بالا آوردن سر، تنه، و اندام ها می­باشد.

این رفلکس نیز در ایجاد کنترل پوسچرال نقش مهمی دارد اما باقی ماندن آن باعث تاخیر در کسب مهارت هایی مانند غلت زدن، نشستن و چهار دست و پا رفتن، ناتوانی در بلند شدن از زمین و بروز نا امنی جاذبه ای می­شود.

Associated Reaction

این رفلکس در کاردرمانی کودکان تا بعد از 7 ماه نیز دیده می شود.

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: بخشی از آن به صورت حرکت ارادی (Associated Movement) باقی می­ماند.

وضعیت کودک: کودک خوابیده به پشت است یا می­ نشیند.

روش ارائه ی تحریک: فشردن یک شیء در دست توسط خود کودک یا مقاومت دادن به یک اندام در حین حرکت توسط آزمونگر

واکنش مثبت: مشت شدن دست دیگر یا بالا رفتن تون عضلانی در سایر بخش های بدن

واکنش منفی: در اندام های دیگر واکنشی مشاهده نشده یا تون به صورت جزئی بالا خواهد رفت.

باقی ماندن این رفلکس می ­تواند باعث عدم جداسازی حرکات اندام ها، تأخیر در کسب مهارت های حرکتی ظریف، و بروز دفورمیتی در بخش های مختلف بدن گردد.

Positive Supporting Reaction (PSR)

سن شروع: ۳ ماهگی

سن یکپارچگی: ۸ ماهگی

وضعیت کودک: کودک در وضعیت ایستاده نگه داشته می­ شود.

روش ارائه ی تحریک: تماس کف پای کودک با زمین (چند بار کف پای کودک را با زمین تماس می­ دهیم).

واکنش مثبت: انقباض همزمان عضلات فلکسور و اکستانسور اندام تحتانی که موجب سیخ شدن پاها خواهد شد (اداکشن و چرخش داخلی ران، اکستنشن زانو، و پلانتار فلکشن مچ پا).

واکنش منفی: تون عضلانی بالا نخواهد رفت (اندام تحتانی به صورت ارادی خم می­ شود).

Negative Supporting Reaction

سن شروع: 8 ماهگی

سن یکپارچگی: به صورت واکنشی ارادی باقی می­ ماند.

وضعیت کودک: کودک در وضعیت ایستاده نگه داشته می­ شود.

روش ارائه ی تحریک: انتقال وزن روی پاها در حالت ایستاده

واکنش مثبت: آزاد شدن تون اکستانسوری در اندام تحتانی (رها شدن PSR)

واکنش منفی: غلبه ی PSR و عدم آزاد شدن تون اکستانسوری (5 ، 18 ، 20 و 47-50).

واکنش های وضعیتی (Postural Reactions)

سطح مغز میانی (Midbrain Level)

واکنش های راستایی (Righting Reactions)

Neck Righting, Acting on the Body

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: ۶ ماهگی

وضعیت کودک: کودک به پشت خوابیده، سر در خط وسط، اندام ها صاف و در کنار بدن قرار دارند.

روش ارائه ی تحریک: چرخش فعال (Active) یا غیر فعال (Passive) سر به یک سمت

واکنش مثبت: تمام بدن به صورت یکپارچه در جهت چرخش سر می­ چرخد.

واکنش منفی: چرخشی در بدن مشاهده نمی­ شود.

این رفلکس مسئول غلت زدن (Rolling) کوتاه مدت است و توسط واکنش بعدی جایگزین می­ شود.

Body Righting, Acting on the Body

سن شروع: ۴-۶ ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: کودک به پشت خوابیده، سر در خط وسط، اندام ها صاف و در کنار بدن قرار دارند.

روش ارائه ی تحریک: چرخش سر به یک سمت به صورت فعال یا غیر فعال

واکنش مثبت: چرخش سگمنتال بدن از بالا به پایین ( ابتدا سر، سپس شانه ها و تنه، و در نهایت لگن و اندام های تحتانی)

* قبل از ۱۸ ماهگی چرخش سگمنتال بدن از بالا به پایین و پس از ۱۸ ماهگی چرخش از پایین به بالا دیده می­ شود.

* این رفلکس از اندام تحتانی نیز قابل اجراست (یک پا را از زانو خم کرده و به یک سمت می­چرخانیم). در این حالت چرخش سگمنتال فقط از پایین به بالا انجام می ­گیرد).

واکنش منفی: تمام بدن به صورت یکپارچه به یک سمت خواهد چرخید (مشابه Neck Righting)

* این واکنش مربوط به غلت زدن کامل است.

Labyrinthine Righting, Acting on the Head – Prone

سن شروع: ۱-۲ ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: آزمونگر کودک را با چشمان بسته به صورت دمر و معلق در هوا نگه می ­دارد.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق.

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می­ باشد).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

Labyrinthine Righting, Acting on the Head – Supine

سن شروع: 4-6 ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ ماند.

وضعیت کودک: کودک با چشمان بسته در وضعیت طاقباز و معلق در هوا نگه داشته می­ شود.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می­ باشد).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

Labyrinthine Righting, Acting on the Head – Sideways

سن شروع: 6-8 ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: آزمونگر کودک را با چشمان بسته و از ناحیه ی کمر به صورت قائم نگه می ­دارد.

روش ارائه ی تحریک: خم کردن کودک به سمت راست یا چپ

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می ­باشد).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

Optical Righting – Prone

سن شروع: ۱-۲ ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: آزمونگر کودک را با چشمان باز و در وضعیت دمر به صورت معلق نگه می­ دارد.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق.

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می ­باشد).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

* واکنش های optical righting همزمان یا بلافاصله پس از واکنش های labyrinthine righting مربوطه ایجاد می­ شوند.

Optical Righting – Supine

سن شروع: 4-6 ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: کودک با چشمان باز، در وضعیت طاقباز و معلق نگه داشته می­ شود.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می­ باشد).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

Optical Righting – Sideways

سن شروع: 6-8 ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: آزمونگر کودک را با چشمان باز و از ناحیه ی کمر به صورت قائم نگه می­ دارد.

روش ارائه ی تحریک: خم کردن کودک به سمت راست یا چپ

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می­ باشند).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

Amphibian Reaction

سن شروع: 4-6 ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: کودک به شکم خوابیده، سر در خط وسط، پاها صاف و دست ها کشیده در بالای سر قرار دارند.

روش ارائه ی تحریک: آزمونگر لگن یک سمت را بالا می­آورد.

واکنش مثبت: خم شدن اتوماتیک بازو، ران و زانوی سمت بالا آمده به سمت بیرون

واکنش منفی: خم شدن بازو، ران و زانو مشاهده نمی­ شود.

واکنش های حرکتی خودکار

رفلکس مورو (Moro Reflex)

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: 4-6 ماهگی

روش اول:

وضعیت کودک: آزمونگر کودک را در وضعیت طاقباز و 45 درجه در حالی که سر را حمایت کرده، نگه می­ دارد.

روش ارائه ی تحریک: آزمونگر سر کودک را در یک لحظه رها می­ کند.

روش دوم:

وضعیت کودک: خوابیده به پشت، درمانگر دست های کودک را گرفته و در حالی که سر را حمایت کرده است، او را مقداری از زمین جدا می­ کند.

روش ارائه ی تحریک: درمانگر در یک لحظه دست های کودک را رها می­ کند.

واکنش مثبت: پاسخ این رفلکس در دو مرحله دیده می­ شود:

1. فاز ابداکشن: ابتدا ابداکشن و اکستنشن بازوها و باز شدن دست ها در حالی که انگشتان خم می ­باشند.
2. فاز اداکشن: سپس اداکشن بازو ها و اکستنشن سر و تنه همراه با گریه ی کودک.

واکنش منفی: واکنشی در سر، تنه و اندام ها دیده نمی­ شود یا بسیار ضعیف است.

مورو یکی از مهم ترین و شناخته شده ترین رفلکس های نوزادی است که بیشتر جنبه ی حفاظت در برابر تهدید های محیط بیرونی (مانند افتادن و …) دارد. این رفلکس در کنترل چرخه ی تنفس اولیه در نوزاد (خصوصاً بلافاصله پس از تولد) و سپس در خود تنظیمی (در مقابله با استرس های محیطی) نقش مهمی ایفا می­ کند. عدم وجود این رفلکس می­ تواند نشانه ای از بروز اختلالات تکاملی باشد و باقی ماندن آن نیز پس از سنین طبیعی باعث ترس از ارتفاع، عدم توانایی در نشستن مستقل و انتقال وزن روی دست ها می­ شود.

واکنش لاندا (Landau Reaction)

سن شروع: 3 ماهگی

سن یکپارچگی: 5 ، 2 سالگی (معمولاً برانگیختن این رفلکس پس از یک سالگی مشکل است).

وضعیت کودک: کودک در وضعیت دمر در هوا معلق نگه داشته می­ شود.

روش ارائه ی تحریک: بالا آوردن سر

واکنش مثبت: سر، ستون فقرات، اندام های تحتانی و بازوها اکستنشن می شوند (در این حالت اگر سر خم شود ستون فقرات و اندام ها نیز بلافاصله خم می­ شوند).

واکنش منفی: اندام های تحتانی و ستون فقرات در وضعیت فلکشن (یا آویزان) باقی می­ مانند.

این رفلکس نقش مهمی در ایجاد کنترل پوسچرال (از طریق فعال کردن عضلات اکستانسور) دارد اما باقی ماندن آن می­ تواند باعث ناتوانی در راه رفتن هماهنگ، دویدن، پریدن و لی لی کردن شود.

کاردرمانی برای رفلکس نوزدان| کنترل رفلکس کودکان| مرکز کاردرمانی غرب تهران

نوزاد طبیعی با رفلکس (بازتاب) به دنیا می ­آید. البته بیشتر رفلکس­ها (خصوصاً اولیه) از دوران جنینی آغاز شده که به وضوح در رفتار حرکتی زمان کودکی (و تعدادی از آنها نیز حتی در بزرگسالی) آشکار می­گردند. به طور کلی رفلکس حرکتی است که تحت تأثیر یک محرک خاص در یک وضعیت خاص، الگوی کلیشه­ ای خاصی را ایجاد می­کند. در واقع رفلکس­ها نمادی از رشد حرکتی اولیه و نمودی از تکامل سیستم عصبی می ­باشند. برای مثال در برخورد دست ما به یک جسم داغ، بدون اینکه فکر کنیم ناخودآگاه دست ما از آن دور می­شود که در واقع یک رفلکس حفاظتی است و برای جلوگیری از آسیب وارد عمل می­گردد. یک فلکس از اجزای گیرنده، راه آوران، مرکزکنترل، راه وابران، و نقطه اثر یا همان عضله تشکیل شده است. اما در بعضی موارد این رفلکس ها در زمان مناسب خود به وجود نمی آیند یا کمرنگ نمی شوند و روند رشد طبیعی نوزاد را تحت تاثیر قرار می دهند. کاردرمانی برای رفلکس نوزادان با روش ها و تکنیک های کاردرمانی به کنترل رفلکس کودکان و تسهیل روند رشد حرکتی کودک کمک می کند. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی جسمی و ذهنی کودکان با استفاده از تجهیزات و علم روز دنیا در دو شعبه غرب و شرق تهران مشغول به فعالیت می نباشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کاردرمانی برای رفلکس نوزادان

در کاردرمانی برای رفلکس کودکان، تقسیم بندی­ های مختلفی برای رفلکس­ها ذکر شده است که از آن جمله می­توان به تقسیم ­بندی بر اساس نوع سطح محل و ماهیت رفلکس اشاره کرد. بر همین اساس انواع مختلفی برای رفلکس­ها در نظر گرفته می­شود که مورد بحث ما در این بخش رفلکس­های رشدی هستند. بسیاری از این رفلکس­ها حتی قبل از تولد نیز وجود دارند. زمانی که نوزاد متولد می­شود و امکان عملکرد ارادی مستقل و ارتباط با محیط راندارد، رفلکس­ها تا حدی این امکان را برای او ایجاد می­کنند، بنابراین وجود رفلکس­ها برای تکامل حرکتی و شناختی کودک لازم است. به عبارت دیگر میتوان گفت که رفلکس­ها جزئی از تکامل حرکتی طبیعی و پایه­ی آن هستند. البته همزمان با بزرگ شدن کودک این رفلکس­ها باید جای خود را به واکنش­ها و حرکات ارادی دهند تا کودک بتواند مراحل بالاتر تکاملحرکتی را کسب نماید (تکامل سیستم عصبی مرکزی این فرآیند را کنترل می­کند).

تقسیم بندی رفلکس­ها در کاردرمانی جسمی بر اساس سطوح تکامل مغزی

1. رفلکس­های سطح نخاعی Spinal):جایگاه این رفلکس­ها در محلی به نام هسته­های دایتر (Dieter)، که در ثلث تحتانی پل مغزی قرار دارند، قرار دارد. این رفلکس­ها سطحی­ترین، ساده­ترین، پایین­ترین و اساسی­ترین رفلکس­ها هستند. رفلکس­های نخاعی فازیک یا حرکتی بوده و شامل الگوهای کلی فلکشن و اکستنشن هماهنگ در اندام­ها می­باشند. در این رفلکس­ها مهار متقابل حاکم است و به طور طبیعی حداکثر تا ۲ ماهگی دیده خواهند شد (اگر بعد از این سنین دیده شوند، احتمالاً نشان دهنده­ی تأخیر در رشد و تکامل سیستم عصبی مرکزی می­باشند).این رفلکس­ها از نظر وضعیت در سطح بدون پا (Apedal) بوده و در وضعیت­های طاقباز و دمر انجام می­گیرند.
2. رفلکس­های سطح ساقه­ی مغزی (Brainstem): جایگاه رفلکس­های این سطح در منطقه­ای بین هسته­های دایتر تا هسته­های قرمز قرار دارد و قسمت اعظم قاعده­ی خاکستری مغز را تشکیل می­دهند (از طریق مسیر رتیکولواسپاینال عمل می­کنند). این رفلکس­ها استاتیک یا وضعیتی بوده و باعث تغییر در توزیع تون عضلات سراسر بدن می­گردند و مربوط به تغییر وضعیت سر و بدن در فضا یا تغییر وضعیت سر نسبت به بدن هستند. این رفلکس­ها توسط تحریک لابیرنت­ها و یا تبعیت حرکات بدن از سر و گردن ایجاد می­شوند که باعث تحریک عمقی عضلات گردن می­شوند (در این رفلکس­ها انقباض همزمان حاکم است) این رفلکس­ها حداکثر سنین ۴-۶ ماهگی طبیعی بوده و وجود پاسخ مثبت بعد از این سنین احتمال تأخیر در رشد و تکامل سیستم عصبی را مطرح می­کند. بیشتر این رفلکس­ها نیز بدون پا می­باشند که در حالت دمر و طاقباز انجام می­گیرند.
3. رفلکس­ها و واکنش­های سطح مغز میانی (Midbrain): جایگاه این رفلکس­ها و واکنش­ها که در برخی از منابع رفلکس­های ثانویه نیز نامیده شده­اند در مغز میانی است (بالای هسته­های قرمز) و شامل قشر خاکستری نمی­شوند (از طریق مسیر تِکتواسپاینال و سِربلواسپاینال عمل می­کنند) این رفلکس­ها باعث تبعیت حرکات سر و تنه از یکدیگر می­شوند. این تبعیت که هم از ناحیه­ی سر به تنه و هم از ناحیه­ی تنه به سر منتقل می­شود باعث حفظ راستای طبیعی سر و بدن در فضا در وضعیت­های مختلف می­گردد. این رفلکس­ها و واکنش­ها بعد از تولد شکل گرفته و بیشترین تمرکز را در سنین ۱۰-۱۲ ماهگی دارند. به مرور که کنترل قشری افزایش می­یابد این رفلکس­ها نیز مهار می­شوند که ممکن است تا ۵ سالگی نیز طول بکشد. این واکنش­ها بعداً در یک بزرگسال سالم به صورت الگوهای حرکتی ارادی دیده خواهد شد. این واکنش­ها و رفلکس­ها از نظر وضعیت در سطح چهار دست و پا (Quadropedal) بوده و در واقع رفلکس­ها و واکنش­های این سطح هستند که باعث می­شوند کودک توانایی غلت زدن، نشستن، چهار دست و پا ایستادن و رفتن را بدست آورد.

به دلیل اینکه حرکات، دیگر به صورت تکراری و خاص اتفاق نمی­افتد و توانایی تطابق با شرایط در آنها دیده می­شود، از این سطح به بعد، از واژه­ی واکنش به جای رفلکس استفاده خواهد شد. میتوان این­گونه اظهار کرد که واکنش­ها نسبت به رفلکس­ها از سرعت و پیچیدگی بالاتری برخوردار بوده و به صورت ارادی قابل کنترل هستند.

4. واکنش­های حرکتی اتوماتیک (Automatic Movement Reactions): این سطح گروهی ازرفلکس­ها را شامل می­شود که در نوزادان و کودکان کم سن و سال دیده شده و با وجود اینکه کاملا جزء واکنش­های راستایی قرار نمی­گیرند اما در اثر تغییر در وضعیت سر ایجاد شده و از لحاظ نظری مجاری نیم دایره، لابیرنت­ها و گیرنده­های عمقی گردن را شامل می­شوند. مانند واکنش­های راستایی آنها نیز در سنین خاصی ظاهر شده و بروز یا عدم بروز این واکنش­ها می­تواند علامت وجود اختلال یا تاخیر در رشد و تکامل سیستم عصبی مرکزی باشد. این سطح از رفلکس­های مورو، لاندا و پاراشوت تشکیل شده است. برخی از نویسندگان معتقدند که این رفلکس­ها بینابینی بوده و نشانه­ای از گذر کودک از یک سطح مغزی به سطح بالاتر هستند (مورو بین سطوح نخاعی و ساقه­ی مغزی، لاندا بین سطح ساقه­ی مغز و مغز میانی، و پاراشوت بین سطح مغز میانی و قشری قرار می­گیرند). البته در بیشتر منابع، دیگر سطح جداگانه­ای برای این رفلکس­ها در نظر گرفته نمی­شود. بر این اساس بهتر است مورو را در دسته­ی رفلکس­های اولیه، و لاندا و پاراشوت را نیز بخشی از واکنش­های وضعیتی در نظر گرفت.
5. واکنش­های سطح قشری (Cortical):این واکنش­ها در مناطق قشر خاکستری مغز، قاعده­ی مغز و مخچه شکل می­گیرند (از طریق مسیر کورتیکواسپاینال و کورتیکوپونتو سربلار عمل می­کنند) رشد مراحل تعادلی باعث پیشرفت وضعیت به سمت مرحله­ی دو پا (Bipedal) می­شود و در واقع واکنش­های این سطح هستند که کودک را قادر می­سازند بایستد و راه برود. این واکنش­ها از ۶ ماهگی آغاز شده و تا پایان عمر ادامه خواهند داشت.پایه­ی اصلی واکنش­های این سطح را رفلکس­های لاندا و پاراشوت تشکیل می­دهند .

همانگونه که در توضیح سطوح مختلف رشد رفلکسی مشاهده گردید رفلکس­های هر سطح دارای ویژگی­های مشترکی هستند که بر این اساس می­توان آنها را تقسیم بندی کرد:

تقسیم بندی بر اساس موقعیت تحریک:

1. رفلکس­های سطحی: تحریک لمسی یا دردناک بخش­های سطحی (بیرونی) بدن مانند پوست، قرنیه، و غشای مخاطی باعث بروز پاسخ­های مرتبط می­شود (مانند رفلکس­های قرنیه، شکمی و …)
2. رفلکس­های عمقی: این رفلکس­ها با تحریکات کششی یا ضربه­ای گیرنده­های عمقی­تر بدن در عضلات اسکلتی، تاندون­ها، استخوان­ها، مفاصل و گیرنده­های تعادلی ایجاد شده و باعث انقباض عضلانی می­شوند (مانند رفلکسگلابلا، دو سر بازویی، و رفلکس زانو)
3. رفلکس­های اوتونومیک یا احشایی: این رفلکس­ها از گیرنده­های احشایی منشأ گرفته و طبعاً عضلات صاف، غدد، عروق و دستگاه دفعی را در برخواهند گرفت (مانند رفلکس­های رکتال و سینوس کاروتیدی).

۴. رفلکس­های مربوط به حواس ویژه: که گیرنده­ها در اندام­های ویژه حسی مانند چشم و گوش قرار دارند (مانند رفلکس­های مردمک و استارتل)

تقسیم بندی بر اساس وضعیت کودک و سطوح رشد حرکتی:

1. رفلکس­های (supine/prone)Apedal←رفلکس­هایسطحنخاعوساقه­یمغز

۲. رفلکس­های Quadrupedal←واکنش­های سطح مغز میانی

3. رفلکس­های Bipedal←واکنش­هایسطحقشری

جدول ۵-۱ ویژگی­های رفلکس­های سطوح مختلف

تقسیم بندی بر اساس ماهیت رفلکس:

۱. رفلکسهای استاتیک: این رفلکس­ها در تمام عمر باقی مانده و نشان دهنده سطوح پایینی و اولیه­ی رفلکس­ها در سطح نخاع و ساقه­ی مغز می­باشند. این رفلکس­ها شامل رفلکس­های تاندونی،مردمک، پلک زدن و … می­باشند.

2. رفلکس­های اولیه (Primitive Reflexes): این دسته شامل رفلکس­های سطوح نخاعی و ساقه­ی مغزی می­شوند که به طور معمول طی دوران جنینی (از هفته­ی ۲۵) شکل گرفته و عموماً تا سن ۶ ماهگی ناپدید می­شوند. بیشتر این رفلکس­ها باید از بین بروند تا واکنش­های سطوح بالاتر مغزی و در نهایت الگوهای حرکتی ارادی جایگزین آنها شوند.
3. واکنش­های وضعیتی (Postural Reactions): این دسته شامل واکنش­های سطوح مغز میانی و قشریمی­باشند:

• واکنش­های راستایی (Righting Reactions)
• واکنش­های تعادلی (Equilibrium Reactions)
• واکنش­های حفاظتی (Protective Reactions)

تقسیم بندی بر اساس نوع واکنش و پاسخ:

1. حرکتی یا فازیک (Phasic): همراه با پاسخ­های سریع و کوتاه مدت حرکتی
2. وضعیتی یا تونیک (Tonic): همراه با پاسخ­های طولانی و بلندمدت­تر وضعیتی.

کاردرمانی تاخیر حرکتی

تاخیر حرکتی یکی از انواع مشکلاتی است که در کودکان پدید می آید؛ بدین صورت که آن ها نمی توانند فعالیت های متناسب با سن شان را در زمان تعیین شده انجام دهند و نسبت به هم سن و سالان خود، تاخیر دارند. تاخیر حرکتی کودکان با هر علتی موجب مشکلات فراوانی در هماهنگی حرکتی در آینده کودک می شود. یکی از روش های درمان تاخیر حرکتی کودکان، کاردرمانی تاخیر حرکتی می باشد. فرد متخصص با توجه به شرایط و سن کودک تمریناتی را برای او در نظر می گیرد که او باید با برنامه انجام دهد. به طور کلی می توان گفت روش درمان تاخیر حرکتی کودک به دلیل تاخیر حرکتی کودک و سن او بستگی دارد اما کاردرمانی برای راه رفتن کودک و کاردرمانی تاخیر حرکتی جز بهترین روش های درمان این اختلال در کودکان می باشد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با دو شعبه واقع در غرب و شرق تهران به انجام خدمات کاردرمانی کودکان از جمله کاردرمانی جسمی حرکتی، کاردرمانی برای راه رفتن کودک و… می پردازد. تجربه بالا و امکانات مرکز در جهت مهارت های حرکتی کودکان بسیار مفید می باشد.

رشد حرکتی کودک و تاخیر حرکتی

رشد کودکان از یک الگوی مشخص پیروی می کند به همین علت، می ­توان مراحل اصلی رشد حرکتی و سن تقریبی کسب این مراحل را پیش بینی کرد. واکنش­ های وضعیتی (Postural Reactions) نیز که شامل واکنش ­های راستایی، حفاظتی و تعادلی هستند از یک توالی قابل پیش بینی پیروی می­ کنند، بدین شکل که اولین واکنش ­ها در وضعیت دمر ظاهر می­ شوند و سپس در وضعیت ­های طاقباز، نشسته، چهار دست و پا و ایستاده نمایان می­ گردند. با وجود این که حرکات نوزاد بیشتر رفلکسی به نظر می­ رسند اما با نگاهی دقیق­ تر می­ توان شواهدی از پردازش و یکپارچه سازی داده­ های حسی را مشاهده کرد. در ماه اول زندگی نوزاد قادر است سرش را در وضعیت دمر به طرفین بچرخاند و اگر با کمک بنشیند سر را بالا خواهد آورد. در ۴ ماهگی نوزاد در وضعیت دمر سر را بالا آورده و محیط را نگاه می­ کند. این مهارت در ۶ ماهگی کاملاً عملکردی است. در این سن نوزاد در وضعیت طاقباز، مرتب غلت زدن، اولین مرحله ­ی تحرک و جابجایی در کودک محسوب می­ شود. غلت زدن ابتدا به صورت واکنش ­های لگد زده و پاها را به دهان می­ برد. خودکار راستایی در نوزاد بروز می ­کند؛ نوزاد ابتدا می­ تواند از شکم به بغل بچرخد، اما کم کم توانایی غلتیدن از شکم به پشت را نیز کسب می ­نماید. پس از ۶ ماهگی نوزاد می­ تواند طول اتاق را با غلت زدن طی ­کند. البته این مهارت ممکن است در نوزادان بزرگ یا سنگین با تاخیر چند ماهه همراه شود. نوزادان از همان ابتدا به نشستن با کمک علاقه مند هستند. در طول ۴ ماه اول که مهارت بینایی پیشرفت می ­کند علاقه ی آن ­ها به دیدن محیط در وضعیت نشسته نیز بیشتر می­ شود. طی ماه­ های اول نوزاد با پشت گرد می­ نشیند و فقط چند لحظه می­ تواند سر خود را صاف نگه دارد اما در ۴ ماهگی هم تنه صاف ­تر است و هم زمان نگه داشتن سر طولانی تر می ­باشد. در ۶ ماهگی نوزاد به تنهایی و با کمک دست ­هایش و سطح اتکای وسیعی که با پاهای خم خود ایجاد می­ کند، می­ نشیند. با این وجود نشستن او هنوز بی ثبات است و به راحتی می ­افتد. در ۹-۸ ماهگی کودک چند دقیقه بدون کمک نشسته و از دست­ ها برای بازی کردن یا خوردن استفاده می ­کند. در طی چند ماه آینده کودک مهارت نشستن را ابتدا از وضعیت دمر و سپس از وضعیت طاقباز کسب می­ کند. این مهارت ها کودک اجازه می ­دهد که به صورت متناوب بین سینه خیز و نشسته تغییر وضعیت دهد. شروع سینه خیز رفتن در نوزاد به سمت عقب است اما یک نوزاد ۷ ماهه توانایی سینه خیز رفتن به سمت جلو را نیز دارد. چهار دست و پا رفتن نسبت به سینه خیز رفتن، مهارت پیچیده­ تری است و قدرت و هماهنگی بیشتری می­ طلبد. این مهارت در کودکان ۱۲-۱۰ ماهه به خوبی تکامل یافته و در شرایط مختلف محیطی (سطوح و شیب ­های مختلف) قابل اجراست. نوزادان ۵-۶ ماهه از ایستادن لذت می­ برند و زمانی که با کمک والدین می ­ایستند با خوشحالی بالا و پایین می­ پرند. کودکان ۱۰ ماهه با گرفتن از مبل یا تخت به خوبی ایستاده و تمرین بشین پاشو می­ کنند. در ۱۲ ماهگی امکان انتقال وزن روی یک پا و شروع برداشتن اولین قدم ­ها با کمک لوازم خانه یا دست والدین میسر می­ شود. کم کم کودک دست خود را از کمک خارجی رها کرده و با پاهای باز و دست ­های بالا آمده شروع به راه رفتن مستقل می­ کند.

راه رفتن کودک و کارهایی که از 18 ماهگی انجام می دهد

در ۱۸ ماهگی کودک راه رفتن را به بقیه ­ی مهارت­ های جابجایی ترجیح می­ دهد اما هنوز تعادل کامل نیست و مرتب می­ افتد. در ۲ سالگی کودک با تعادل و هماهنگی خوبی راه می­ رود. در این سن دویدن اولیه نیز شروع می­ شود اما دویدن واقعی (که با چرخش تنه و حرکات بازوها همراه است) در ۳-۴ سالگی دیده می­ شود. در واقع یک کودک ۴ ساله مانند بزرگسالان راه می­ رود و یک کودک ۶ ساله مانند بزرگسالان می ­دود. کودکان در ۲ سالگی بدون کمک والدین (ولی با گرفتن نرده) از پله بالا رفته و در 2.5 سالگی از آن پایین می ­آیند این مهارت­ ها به صورت هر پله یک پا و بدون گرفتن نرده در 3.5 سالگی دیده می­ شوند در ۲ سالگی کودک برای چند لحظه کوتاه می­ تواند روی یک پا بایستد و توپی را شوت کند، اما در ۵ سالگی چند ثانیه روی یک پا ایستاده و بدون افتادن روی لبه جدول راه می ­رود. پریدن از ۲ سالگی شروع می­ شود و یک کودک ۳ ساله به راحتی از روی یک پله کوتاه پایین می ­پرد. لی لی کردن (Hopping) سخت­ تر است و در ۳٫۵ سالگی دیده می­ شود. پریدن روی پاها به صورت یک در میان نیازمند قدرت و هماهنگی بیشتری است و تا ۵ سالگی دیده نمی­ شود. کودکان از ۲ سالگی توانایی پدال زدن را پیدا می­ کنند اما مهارت راندن یک سه چرخه برای عبور از موانع در ۴ سالگی کامل می ­شود. شوت زدن نیز از ۲ سالگی شروع می­ شود اما کسب مهارت در آن ممکن است تا ۶ سالگی طول بکشد. کودکان ۲,۵ ساله توانایی گرفتن توپ ­های ۱۰ اینچی را دارند اما مهارت گرفتن توپ ­های کوچک ­تر تا ۴ سالگی زمان می ­برد. پرتاب کردن نیز ابتدا به صورت هل دادن بروز می­ کند ولی توانایی پرتاب کردن واقعی توپ با تعادل و هماهنگی مناسب در ۴ سالگی دیده می­ شود. در صورت عدم مشاهده موارد ذکر شده در کودک خود ابتدا به متخصص مراجعه کرده و در صورت تشخیص تاخیر حرکتی در کودک، از خدمات کاردرمانی تاخیر حرکتی و کاردرمانی برای راه رفتن کودک می توانید استفاده کنید.

روش های درمان در کاردرمانی کودکان تاخیر حرکتی

استفاده از روش تصویر سازی ذهنی

جهت آموزش کاردرمانی حرکتی کودکان ابتدا فعالیت یا تمرین مورد نظر را خود انجام دهید و از کودکان تاخیر حرکتی بخواهید در ابتدا فقط مشاهده کند و پس از مشاهده دقیق،تمام مراحل را در ذهن مرور و تصور کند در واقع به صورت ذهنی انجام دهد تا از نظر ذهنی کمی یادگیری صورت گیرد و یک طرحواره حرکتی در ذهن کودک تاخیر حرکتی ایجاد شود. و بعد از آن اقدام به انجام عملی تمرین کاردرمانی حرکتی و فعالیت مورد نظر را بکنید از این روش جهت آموزش تمام تمرینات کتاب و آموزش فعالیت های روزمره استفاده کنید تا سرعت یادگیری فرد تمرین کننده افزایش یابد. از این روش جهت آموزش هر تمرین یا فعالیتی استفاده کنید.

روش درکی-حرکتی در کاردرمانی حرکتی کودکان

از این روش استفاده کنید تا هماهنگی عضلانی کودک با تاخیر حرکتی را در تمام زمینه ها و در کل اعضای بدن بالا ببرید تا کودک بتواند با افزایش هماهنگی عضلانی اکثر فعالیت هایی را که در آنها مشکل دارند را انجام دهد و با توجه به اینکه محل یادگیری این تمرینات و شناخت و برخی مهارت های گفتاری در مغز تقریباً یک ناحیه است، انجام این تمرینات زمان بهبود حرکت منجر به بهبود کلیه اختلالات همراه یا ناشی از این اختلال نظیر اختلالات یادگیری،گفتاری و غیره می‌گردد. برخی از کودکان به خصوص افراد با ضریب هوشی پایین بعد از افزایش هماهنگی عضلانی باز از انجام برخی فعالیت ها و یادگیری مراحل حرکتی ناتوان هستند بنابراین باید ضمن اینکه از این روش در کاردرمانی حرکتی در جهت بالابردن هماهنگی عضلانی کودک تاخیر حرکتی استفاده شود با استفاده از روش‌های دیگر مانند روش گرایش و شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره ( کوپ ( COOP  ) و آموزش عصبی حرکتی کار ( NTT ) سایر فعالیت های روزمره،ورزشی و شغلی را  آموزش  داد تا کودک در این فعالیت‌ها حداکثر مهارت را کسب کند،افزایش هماهنگی عضلانی به تنهایی شاید کافی نباشد.

روش یکپارچگی حسی در کاردرمانی جسمی کودکان

جهت یکپارچگی سازی حواس با یکدیگر و بهبود ویرایش آنها در مغز موثر است که نهایتاً احتمالاً می‌تواند منجر به بهبود مهارت حرکتی کودک گردد،از این روش نیز در برخی از تمرینات (بخش تمرینات با وسایل) استفاده شده است که البته این تمرینات نیز با روش درکی-حرکتی شباهت و یکسانی زیادی دارند،چنانچه تمرینات را روی تخته تعادل،ترامپولینگ، تیوپ و یا هر وسیله دیگری که حین تمرین منجر به تحریکات وستیبولار گردد،انجام شود به نحوی می‌توان گفت تمرین از رویکرد یکپارچگی حسی نیز استفاده کرده است همچنین در تمرینات کاردرمانی حرکتی حالت خوابیده، ضمن استفاده از رویکرد درکی-حرکتی با توجه به تحریک شدید حواس لمس و حس عمقی در حالت خوابیده و بینایی و شنوایی میتوان بیان داشت به نحوی همزمان از این رویکرد نیز بهره می‌برد.

روش شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره در کاردرمانی در منزل

ضمن اینکه هماهنگی عضلانی کودک را با استفاده از رویکرد‌های دیگر افزایش می دهید از این روش جهت یادگیری و شناخت کودک نسبت به فعالیت‌های روزمره زندگی نظیر نحوه نظافت،بهداشت (شانه زدن،شستن دستها،صورت و غیره)،آموزش خوردن و پوست کندن انواع خوراکی ها،پوشیدن انواع لباس ها (جوراب،کفش،شلوار،تیشرت و غیره) استفاده کنید.

بعد از تمرینات درکی-حرکتی و افزایش نسبی هماهنگی عضلانی یا به صورت همزمان باید فعالیت‌های روزمره را به کودک با مشکلات حرکتی آموزش دهید با توجه به انجام تمرینات هماهنگی عضلانی و بهبودی نسبی،در صورت آموزش این بار فرد مورد نظر یادگیری بهتری نسبت به گذشته خواهد داشت،با استفاده از این رویکرد انگیزه،شناخت و انجام فعالیت‌های روزمره را در کودک با تاخیر حرکتی تقویت کنید به خصوص اینکه با صرف انجام تمرینات هماهنگی عضلانی و افزایش هماهنگی عضلانی باز شاید کودک نتواند تمام فعالیت‌ها را انجام دهد و در واقع در یکی از مراحل انجام برخی فعالیت ها مهارت نداشته باشد.

روش آموزش عصبی حرکتی کار ( NTT ) در کاردرمانی کودکان

آموزش تمام مراحل یک کار یا فعالیت به یک کودک با اختلال هماهنگی عضلانی بسیار دشوار و زمان گیر می باشد شما با استفاده از این روش می توانید فعالیت موردنظر را به بخش های مختلف تقسیم بندی کنید و با انجام و تکرار این بخش ها،زمانی که کودک مهارت لازم را در بخش‌های مختلف کسب کرد و به اصطلاح اعصاب و عضلات حرکتی فرد مهارت لازم را در قسمتهای مختلف آن فعالیت کسب کردند،شما می‌توانید با یکپارچه کردن قسمتهای مختلف با یکدیگر،فعالیت مورد نظر را آموزش دهید. در واقع با این روش می‌توانید طرحواره های حرکتی (برنامه حرکتی جهت انجام یک فعالیت حرکتی) را در فرد ایجاد کنید.

روش کاینستزیا در کاردرمانی جسمی

این روش در حین تمرینات درکی-حرکتی استفاده شده و این حس در حین تمرینات به مقدار کافی تحریک و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بیشترین و مهمترین روشی که در این بخش جهت تمرین درمانی در کاردرمانی حرکتی ارائه شده است، رویکرد درکی-حرکتی است،زیرا این رویکرد باعث افزایش هماهنگی عضلانی در تمام قسمتهای بدن شده و در بهبود و پیشرفت عملکرد تمام اعضای بدن نظیر مغز و نخاع،تمام گیرنده های حسی،اعصاب محیطی و عضلات موثر است و کودک در تمام زمینه ها و مهارت های دیداری،هماهنگی عضلانی،توجه و تمرکز،مهارت های تحصیلی،شغلی و غیره پیشرفت می کند. خوشبختانه منابع علمی فراوانی نیز از این روش حمایت می کنند. ضمن این که تمرین دهی بر پایه این رویکرد و استفاده همزمان از سایر رویکردها به همراه این رویکرد بیشترین تاثیر را در بهبود کودکان تاخیر حرکتی و  اختلال هماهنگی عضلانی دارد و سالها تجربه در این زمینه کاملا تایید کننده این نحوه تمرین دهی می باشد. در کل باید سعی و تلاش شود از همه رویکرد ها استفاده شود تا رویکرد ها نقاط ضعف یکدیگر را پوشش دهند و نقاط قوت همدیگر را تقویت کنند. استفاده از این رویکرد شاید برای همه مناسب نباشد و احتمال موارد خاص نیز وجود دارد.

کاردرمانی حرکتی کودکان

کانون اصلی مهارت های هوشی-تحصیلی، مهارت های زبانی و مهارت های حرکتی در ناحیه پره فرونتال مغز است،ما به راحتی می توانیم این ناحیه و سایر مدارهای حسی حرکتی در مغز و نخاع را با انجام تمرینات هماهنگی حرکتی تقویت و استعدادهای تحصیلی-هوشی،مهارت های زبانی و مهارت های حرکتی کودک را ارتقا داده و در نتیجه استقلال،عزت نفس و اعتماد به نفس کودک خود را افزایش دهیم. بنابراین خانواده هایی که دغدغه تربیت کودک با استعداد را دارند با انجام تمرینات هماهنگ حرکتی می توانند به راحتی به این هدف دست یابند.

همچنین با توجه به فیزیولوژی تاثیر تمرینات می‌توان بسیاری از اختلالات ذهنی-جسمی را درمان و توان بخشی مناسب و موثر نمود،برخی از این اختلالات ذهنی عبارتند از:

1. اختلالات یادگیری
2. اختلالات زبان و گفتار
3. اختلال بیش فعالی
4. اختلال اوتیسم
5. اختلالات اضطرابی و کمرویی

و برخی اختلالات جسمی که عبارتند از:

1. ضعف مهارت‌های حرکتی (ضعف در انجام مهارت های روزمره،دوچرخه سواری،مهارت نوشتن و…)
2. بیماری های فلج مغزی،سکته مغزی،اس ام اس،ضایعات نخاعی و به ویژه پارکینسون
3. کاهش عوارض سالمندی

تمرینات هماهنگی حرکتی مصور و جامعی طراحی شده که درد درمان و  توانبخشی اکثر اختلالات ذهنی-جسمی بسیار موثر و کارآمد هستند،این تمرینات بسیار جامع و کامل هستند و تقریباً تمام فاکتورهای موثر در هماهنگی حرکتی را پوشش می‌دهند،کلیات برخی از این تمرینات عبارتند از:

1. تمرینات هماهنگی حرکتی دست و پا
2. تمرینات هماهنگی چشم و دست
3. تمرینات هماهنگی لب و زبان
4. تمرینات تعادلی
5. تمرینات تحریک و تقویت حس عمقی
6. تمرینات هماهنگی حرکتی عبور از خط وسط بدن
7. تمرینات تقویت و بهبود غلبه طرفی

در کل در تمریناتی که یک یا چند عضو از یک نیمه بدن به نیمه دیگر بدن می روند به تقویت مهارت عبور از خط وسط بدن کمک می کنند.

سوالات متداول:

1. تا چه سنی نگران راه رفتن کودکمان نشویم؟

به صورت طبیعی کودکان بین 12 تا 18 ماهگی توانایی راه رفتن را پیدا می کنند اگر کودک شما تا 18 ماهگی اولین قدم هایش را برنداشته و تا 2 سالگی هنوز نمی تواند راه برود برای بررسی دقیق تر به متخصص کاردرمانی مراجعه نمایید.

2. کاردرمانی در تاخیر تکاملی کودکان چه نقشی دارد؟

تمرینات کاردرمانی جسمی و کاردرمانی هماهنگی حرکتی به کودکان کمک می کند روند رشد طبیعی را طی کرده و مهارت های حرکتی پیشرفته را بیاموزند.

کاردرمانی برای راه رفتن کودک| کاردرمانی کودکان| کاردرمانی حرکتی| کاردرمانی جسمی

یک کودک نرمال و عادی در سال اول زندگی به توانمندی های بسیاری همچون یادگیری چگونه راه رفتن، صحبت کردن، خزیدن، نشستن و در اخر، راه رفتن بدون کمک دیگران دست خواهد یافت. برای پیگیری مراحل رشد و تکامل از جمله تکامل حرکتی کودک خود، به سن تعدیل شده کودک خود توجه کنید که بر اساس تاریخ دقیق زایمان تعیین می شود. تکامل حرکتی و کسب مراحل آن به صورت خطی می­ باشد و مهارت­ ها به صورت یک توالی رشدی و در نتیجه ی بلوغ سیستم عصبی مرکزی ایجاد می­ شوند. در این سیستم ابتدا ساختار های ساقه­ ی مغز تکامل می­ یابد، به صورتی که که در پاسخ­ های رفلکسی نوزاد مانند رفلکس گرفتن که توسط مسیر های عصبی که از ساقه­ ی مغز منشأ می­ گیرند کنترل می­ گردد. ساختار های قشری نیز بعدا تکامل می یابند که نمونه­ ی دلیل تکامل و میلین سازی در مغز میانی و ساختار های قشری است. هم زمان به دلیل مهار کنترل این مراکز، آن مهارت­ های هماهنگ و برنامه ریزی شده ­ی کودک مشاهده می­ شوند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با انجام خدمات کاردرمانی برای راه رفتن کودک، کاردرمانی حرکتی و کاردرمانی کودکان به کودکانی که در راه رفتن مشکل دارند کمک کرده و موجب افزایش کیفیت زندگی آن ها می گردد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

اصول تکامل حرکتی و کاردرمانی حرکتی

افزایش کنترل بر حرکات و مهارت ها نه تنها به بر ساقه­ ی مغز می ­باشد بر اساس این نظریه می ­توان اصول زیر را برای تکامل حرکتی تعریف کرد:

1. توالی مراحل و میزان تکامل حرکتی در نورادان و کودکان ثابت است. معیارهای تکاملی، گزل، اما ترودا پیلی و … بر اساس همین توالی و میزان مشخص توصیف شده ­اند. با توجه به ثبات و قابل پیش بینی بودن این توالی و مراحل در همه­ ی کودکان، می­ توان از تکامل طبیعی حرکتی به عنوان معیاری برای تشخیص اختلالات نورولوژیک کودکان استفاده کرد.
2. حرکات از الگو های رفلکسی اولیه به سمت حرکات ارادی و کنترل شده پیشرفت می­ کند. در نوزادان و کودکان شیرخوار رفلکس­ های حرکتی برای ادامه حیات لازم بوده مانند رفلکس­ های بلعیدن و مکیدن و اولین روش تعامل کودک با محیط مانند رفلکس گرفتن هستند. به دلیل نیازهای عملکردی نوزاد با این رفلکس­ ها متولد شده و در آن­ ها کفایت کافی دارد در نهایت این رفلکس ­ها یک پارچه شده و در قالب واکنش ­های راستایی تعادلی و کنترل حرکتی ارادی ظاهر می­ شوند.
3. مهارت­ های سطح پایین پیش نیازهای مهارت­ های سطح بالای خاص هستند. نوزادان کنترل حرکتی را در جهت سری دمی کسب می­ کنند به صورتی که ابتدا کنترل سر کسب می ­شود که این پیشرفت توسط کنترل تنه (نشستن) و لگن (ایستادن) دنبال می­ شود. با پذیرفتن سلسله مراتبی بودن عملکرد سیستم عصبی مرکزی، نظریه ی بلوغ عصبی درک ما از اینکه کودک چگونه در محیط عمل می ­کند را محدود می­ کند. در واقع این نظریه توضیح نمی ­دهد که کودک چگونه مهارت­ های حرکتی جدید را فرا گرفته و قابلیت نوروپلاستی سیتی مغز را که امکان تطابق فرد با محیط را فراهم می­ کند، نادیده می­ گیرد. گاتلیب نوروپلاستی سیتی را آمیختگی کودک و محیط می­ داند که طی آن، از طریق تجربه و تکامل ساختارهای جدید در (سطح سلولی) و عملکردهای جدید فعالیت­ ها ظاهر می­ شوند. تجربه­ های کودک، ارتباطات نورولوژیک جدید و تغییرات ساختاری را باعث می­ شود که برای تکامل رابطه­ی بین این اجزا لازم است. پذیرش قابلیت پلاستیسیتی سیستم می­ تواند باعث تمرکز بر پتانسیل کودک برای تغییر و در نظر گرفتن عوامل زمینه­ ای تسهیل کننده یا مانع عملکرد شود. در واقع این نظریه نمی ­تواند اصولی که برای یادگیری مهارت ­های جدید در توانبخشی مطرح شده است را پوشش دهد.

نظریه­ ی سیستم ­های پویا و کاردرمانی جسمی

در این نظریه الگو های حرکتی و عملکردی در اثر تعامل و همکاری سیستم ­های متعدد درونی و بیرونی کودک شکل می­ گیرند. در واقع زمانی که کودک سعی در دستیابی به یک هدف عملکردی دارد، تعامل سیستم­ های فردی کودک و زمینه­ ای که عملکرد در آن در حال انجام است باعث بروز الگوهای اجرایی می­ شود. این نظریه در تفسیر چگونگی تکامل مهارت­ های حرکتی و پردازشی خاص مفید است. انسان یک سیستم پیچیده­ ی زیستی است که از چندین زیر سیستم (حسی – حرکتی، درکی- شناختی عضلانی اسکلتی و …) تشکیل شده است. این زیر سیستم ­ها دائما در حال تغییر بوده و بسته به عملکرد با همدیگر و البته با محیط، در تعامل هستند. هماهنگی و خود تنظیمی این سیستم­ ها برای اجرای مناسب عملکردها ضروری است. بررسی­ ها نشان داده ­اند که کودکان در مسیر تکامل حرکتی مسیر هایی را طی می­ کنند که منحصر به فرد بوده و با همدیگر تفاوت­ هایی دارند که این شرایط تا بزرگسالی ادامه خواهد یافت. تلن کوربتا و اسپنسر این ویژگی را در تکامل مهارت ­های دستی کودکان ۵ ماهه نشان داده­ اند. هر کودک ۵ ماه ه­ای توانایی رساندن دست به یک شی را دارد اما الگویی که در این راه از خود نشان می­ دهند کاملاً منحصر به فرد و متفاوت از دیگری است. برای مثال برخی از حرکات آهسته و محتاطانه استفاده می­ کنند و برخی دیگر از حرکات نوسانی برای رساندن دست سود می­ جویند. در واقع میزان نیرو، سرعت، زاویه و اصلاحات حرکتی ارائه شده از سوی هر کودک در رساندن دست به اسباب بازی متفاوت است. به نظر می­ رسد که تکامل مهارتی مانند رساندن دست به شئ فراتر از تکامل هماهنگی چشم و دست به تنهایی باشد و مواردی مانند انگیزه ­ی کودک، توانایی مکانیابی شی در فضا، درک قابلیت در دسترس بودن شی، برنامه ریزی برای مسیر حرکت دست، اصلاح حرکت در زمانی که دست در حال نزدیک شدن به شی است، بلند کردن و ثبات بازو در فضا و گرفتن موفقیت آمیز شی در دست در آن نقش دارند. چگونگی کنترل و مدیریت تمامی این اجزا برای گرفتن یک اسباب بازی در دست در نوزادان متفاوت از هم بوده که البته دلایل مختلفی دارد. چنین شرایطی را در مهارت­ های حرکتی درشت مانند جا به جایی­ ها، غلتیدن، چهار دست و پا رفتن، راه رفتن و … نیز می ­توان مشاهده کرد. علاوه بر عوامل درونی (مانند قدرت هماهنگی، حس تعادل و حرکت) که می ­توانند باعث تفاوت در کسب و اجرای یک مهارت حرکتی شوند. شرایط محیط نیز تحرک کودک را تحت تأثیر قرار می ­دهد. از این دست می ­توان به مواردی مانند سطحی که کودک روی آن در حال بازی است، تشویق والدین و اطرافیان و نحوه­ی انجام فعالیت اشاره کرد از سوی دیگر نه تنها تکامل و تعامل این سیستم­ ها و کاردرمانی جسمی در تکامل حرکتی کودک نقش دارد، بلکه تکامل حرکتی کودک نیز در کسب مهارت­ های دیگری مانند تعامل اجتماعی، حل مسئله، کشف محیط و در نهایت استقلال بیشتر نقش خواهد داشت.

سه مرحله یادگیری کودک و کاردرمانی کودکان

کودکان عموماً سه مرحله یادگیری را برای کسب یک مهارت جدید طی می ­کنند. اولین مرحله فعالیت کاوش گرانه است. سال اول زندگی، در واقع، دوره کاوش حسی – حرکتی است. کاوش به صورت طبیعی، زمانی که فرد با یک شی یا تکلیف جدید مواجه می­ شود در همه دیده می­ شود. از طریق کاوش است که کودک در مورد خود و محیط یاد می­ گیرد. در این مرحله کودک با استفاده از سیستم­ های مختلف، ترکیبات جدید درکی و حرکتی و توالی­ های جدید عملکردی، سعی در تجربه کردن شی یا تکلیف جدید دارد. حرکات کودک در این مرحله خام و اولیه هستند و مهارت­ های سطوح پایین تر استفاده می­ شود زیرا این مهارت­ ها به دلیل صرف انرژی کمتر راحت تر در دسترس قرار می­ گیرند.

مرحله­ ی دوم یادگیری درکی است که در آن کودک شروع به استفاده از بازخورد و تقویت دریافتی از اکتشاف خود می­ کند. در این مرحله ی انتقالی کودک ثبات بیشتری را در حین انجام تکالیف از خود نشان می دهد. در مرحله ی دوم برخی از الگو هایی که غیر مؤثر تشخیص داده شده ­اند حذف می­ شوند. علاقه و انگیزه­ ی کودک باعث تداوم یادگیری می­ شود زیرا کودک بر یادگیری تمرکز کرده و تلاش ­هایش را چندین بار تکرار می­ کند. کودک ممکن است بین مهارت­ های سطح پایین و بالا نوسان داشته باشد برای مثال در کودک سه ساله­ ای که سعی در گرفتن دست دارد مشاهده شده است که گاهی کودک از الگوی گرفتن بزرگسالان (مانند گرفتن سه انگشتی) استفاده می­ کند و گاهی نیز به الگو های اولیه (مانند گرفتن با مشت) بر می ­گردد. الگو های بالغ اغلب در کودکانی بیشتر استفاده می­ شود که کم کم وارد مرحله سوم می­ شوند.

در مرحله­ ی سوم یا مرحله ­ی کسب مهارت کودک الگویی را انتخاب می کند که بهترین کارکرد را در رساندن او به هدفش دارد. این الگو راحت، مؤثر و کارا می ­باشد. در طی این مرحله کودک یک ثبات انعطاف پذیر را در عملکرد خود نشان می­ دهد. به عبارت دیگر او از یک الگو و رویکرد یکسان در انجام تکلیف استفاده می­ کند اما به راحتی این الگو را در پاسخ به نیازهای متغییر فعالیت تطبیق می ­دهد. در واقع این انعطاف پذیری یکی از ویژگی ­های مهارت­ های خوب یاد گرفته شده است. همچنین کودک برای مهارتی که یاد گرفته است از الگوهای منظم، اقتصادی و بهینه استفاده می­ کند. در نهایت این مرحله و کاردرمانی حرکتی منجر به کشف و تجربه­ی فعالیت­ های جدیدی شده که وسعت عملکرد های کودک را گسترش می ­دهد.

پارکینسون چیست

در پاسخ به این سوال که پارکینسون چیست باید گفت پارکینسون یک بیماری عصبی دژنراتیو و پیش رونده است که هم حرکت و هم وضعیت شناختی را تحت تأثیر قرار می ­دهد. انتقال دهنده­ های عصبی در مغز به رله سیگنال­ ها از سیستم عصبی محیطی به مغز کمک می­ کنند. دوپامین که یک انتقال دهنده عصبی است به طور قابل توجهی در این فرایند بیماری کاهش می­ یابد یا از بین می­ رود. تمرین می­ تواند به افراد دچار پارکینسون در بهبود عملکرد حرکتی، چرخش تنه، هماهنگی چشم و دست و ثبات و تعادل در هنگام پیاده روی کمک کند. فعالیت می ­تواند باعث افزایش حجم و قدرت عضلات شود. علاوه بر این، فعالیت می­ تواند به برخی از علائم غیر نورولوژیک مانند افسردگی، یبوست، درد، مشکلات دستگاه تناسلی و اختلالات خواب کمک کند. به یاد داشته باشید که به آرامی و مستقیم با افرادی که دچار پارکینسون هستند صحبت کنید تا بتوانند پردازش کرده و سپس به شما پاسخ دهند. از اضافه کردن حرکات با هم خودداری کنید، یک حرکت در یک زمان بسیار موفق ­تر است. علاوه بر این عضویت در گروه ­های گوناگون نیز برای بیماران مفید است، زیرا که افراد ممکن است به دلیل شرم ناشی از علائم از محیط­ های اجتماعی اجتناب کنند. اگر چه هیچ درمان قطعی ای برای درمان پارکینسون پیدا نشده اما دارو ها و روش های توانبخشی از جمله کاردرمانی پارکینسون و گفتاردرمانی پارکینسون، می توانند برخی از علائم پارکینسون را کاهش دهند. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان پارکینسون در غرب و شرق تهران، با ارائه خدمات کاردرمانی پارکینسون و گفتاردرمانی پارکینسون به افراد مبتلا به این بیماری کمک های بسیاری می کند.

نکات تمرینی کاردرمانی پارکینسون

-ترمور (لرزش) استراحت: نگه داشتن وزن سبک و انجام تکنیک های آرامش به کاهش ترمور کمک می کند.

-ریجیدیتی (سفتی دوطرفه): تمرینات بدنی متقابل متقابل (حرکت به عقب و رو به جلو) و چرخش (چرخش حول یک محور) به کاهش ریجیدیتی کمک می کند.

-پرپوسچر: به بیماران پارکینسون یادآوری کنید که از وضعیت بدن شان آگاه باشند.

تمریناتی مانند چرخش شانه به عقب را تشویق کنید.

بر روی تقویت عضلات تراپزیوس و رومبوئید تمرکز کنید.

شنا رو به دیوار به کاهش پرپوسچر کمک می کند.

-برادی کینزیا (حرکت آهسته): برای تکمیل هر حرکت، وقت اضافی در نظر بگیرید.

تمرینات را به مراحل گوناگون بشکنید.

-بی ثباتی پوسچرال: به طور مکرر به بیماران یادآوری کنید که از وضعیت بدنی خود آگاه باشند.

بیماران را تشویق کنید که با قدم های بزرگ تر راه بروند و سعی کنند با هر مرحله پا را از کف زمین بلند کنند.

یک تمرین پوسچرال خوب تکیه دادن به دیوار و نگه داشتن پشت سر (در صورت امکان ضمن نگه داشتن سطح چانه)، شانه ها، نواحی گلوتئال، ناحیه همسترینگ و پاشنه ها به دیوار، در حالی که پوسچر خوبی را حفظ کنند.

-فستینیشن (افزیاش سرعت و کوتاهی گام ها): هنگامی که فستینیشن رخ می دهد، قبل از شروع دوباره راه رفتن، شرکت کننده متوقف شده، نفس بکشد و قبل از شروع دوباره حرکت به وضعیت فیزیکی اولیه و مناسب برگردد.

-دیسکنزی (حرکات کنترل نشده) آتاکسی (حرکات لرزان اندام ها): فعالیت بدنی می تواند به کاهش دیسکنزی و آتاکسی کمک کند.

در حالی که نشسته است، از بیمار بخواهید حرکات تان را دنبال کند: بازو ها را در جلوی قفسه سینه بیاورد، انگشتانش را مشت کند و سپس باز کند. به آرامی بازو ها را به طرفین بیاورد و آن ها را تکان دهد. نفس عمیق بکشد.

-کاهش حرکات (یخ زدگی حرکتی): اگر یخ زدگی در حین جابجایی اتفاق افتاد، شرکت کننده را متوقف کنید، از فاصله خوب بین پاها اطمینان حاصل کنید، به آرامی او را از یک طرف به طرف دیگر حرکت دهید و سپس با راه رفتن ادامه دهید. بعضی اوقات حرکات جانبی و انجام حرکات رقص مانند می تواند به شکستن یخ زدگی حرکت کمک کند. به دلیل خطر زیاد افتادن، مراقب حرکات باشید.

پیاده روی یک فعالیت بدنی توصیه می شود. رژه رفتن ایستاده جایگزین خوبی است. تمرینات نشسته بر صندلی و تمرینات کششی آهسته نیز توصیه می شود.

-مشکلات حرکتی و حافظه حرکتی: دستورات را تکرار کنید و با نشانه های بینایی آنان را پیگیری کنید.

بیماران پارکینسون باید آرام و بدون هیچ حرکات تند و تیز فعالیت کنند.

-مشکل در کنترل دهان یا صورت: در گذر بیماری گفتار می تواند ضعیف شود و بیانات و حالات صورت ممکن است کمتر شوند. برای کاهش اثر این دو، تمرینات تنفسی را انجام دهید (مثلا تلفظ “آییو”، لبخند زدن، آواز خواندن و سوت زدن).

در گذر زمان مشکلات بلع و دیگر مشکلات مربوط به گفتار در مبتلایان به بیماری پارکینسون ظاهر می شوند. در این مواقع بیمار را به گفتاردرمانگر ارجاع دهید.

-دمانس: از نشانه های دیداری برای آموزش فعالیت ها استفاده کنید. تمرینات را به مراحل آسان بشکنید. فعالیت را ساده نگه دارید.

-افسردگی: روی توانایی ها و کارکرد هایی که شرکت کننده هنوز هم دارد، تمرکز کنید.

ورزش، ارتباط اجتماعی و سرگرمی به کاهش علائم افسردگی کمک می کند.

اختلالات حسی در بیماری پارکینسون

بسیاری از بزرگسالان مسن با یک یا چند فقدان یا چند فقدان حسی مانند از دست دادن بینایی، شنوایی یا لمس زندگی می­ کنند. این اختلالات حسی به صورت تکی یا به صورت ترکیبی، شخصی را که سعی در تسلط بر محیط و استقلال عملکردی دارد، به چالش می­ کشند. شما باید از محدودیت ­های حسی فرد اطلاع داشته باشید زیرا این مسائل نقش مهمی در توانایی وی در انجام فعالیت­ های گوناگون دارد. به عنوان مثال استفاده از توضیحات کلامی روشن و کاهش صدا های پس زمینه می ­تواند به افراد دچار کاهش بینایی و شنوایی کمک کند.

-مشکلات بینایی: از کلمات و اشکال بزرگ برای چاپ استفاده کنید. به یاد داشته باشید همیشه برای تضاد ایده آل از چاپ های تیره روی زمینه سفید استفاده کنید.

به یاد داشته باشید که توصیف کلامی و گام کلامی شما چگونگی یادگیری تمرینات توسط بیماران را نشان می دهد.

بیماران با کاهش دید، حساسیت بیشتری نسبت به نور دارند و ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشد تا به تغییرات نور عادت کنند.

از درهم و برهمی محیط جلوگیری کنید.

هنگام نشستن، بیماران پارکینسون برای قرار گرفتن مناسب باید موقعیت صندلی را با دست خود احساس کنند.

-گلوکوم: از هر موقعیتی که باعث افزایش جریان خون یا مایعات در چشم ها شود، مانند خم شدن و ثرار گرفتن سر زیر قلب خودداری کنید.

-کم شنوایی: به یاد داشته باشید که با یک تن صدای عادی صحبت کنید. داد نزنید. شدت صدای خود را به طور طبیعی نگه دارید و با شنوندگان ارتباط چشمی مستقیمی برقرار کنید.

پخش موسیقی در پس زمینه هم می تواند ناراحت کننده باشد و هم یک عامل حواس پرتی از انجام فعالیت ها به صورت ایمن باشد.

به صورت دیداری حرکات را نشان دهید تا بیماران بتوانند از زبان بدن شما به عنوان یک نشانه استفاده کنند. از حرکات استفاده کنید.

اگر آن ها به روشنی متوجه نشده اند، دستورات خود را دوباره تکرار کنید.

به بیمارانی که سمعک می پوشند یادآوری کنید کنید تا وقتی که در حین تمرینات نیاز به آوردن دست ها نزدیک به سر است با ضربه به سر سمعک را نیندازند یا موجب اختلال در کار آن نشوند.

-مشکلات ارتباطی مانند آفازی بیانی و آفازی گلوبال: جهت ها را ساده کنید و به صورت دیداری آن ها را نشان دهید.

به بیماران در مورد عملکردشان بازخورد مثبت دهید.

-از دست دادن حسی: ممکن است بیماران احساس گرما، سرما یا درد در دست و پای خود نداشته باشند، بنابراین آن ها را در موقعیت ایمنی نگه دارید.

سوالات متداول:

1.پارکینسون چیست؟

در پاسخ به این سوال که پارکینسون چیست باید گفت پارکینسون یک بیماری عصبی دژنراتیو و پیش رونده است که هم حرکت و هم وضعیت شناختی را تحت تأثیر قرار می ­دهد.

2. آیا گفتاردرمانی برای بیماران پارکینسون مفید می باشد؟

بله، در گذر زمان مشکلات بلع و دیگر مشکلات مربوط به گفتار در مبتلایان به بیماری پارکینسون ظاهر می شوند. در این مواقع بیمار را به گفتاردرمانگر ارجاع دهید.

کاردرمانی ناهنجاری های مادرزادی| کاردرمانی جسمی| کاردرمانی ذهنی| کاردرمانی پاسداران

ناهنجاری های مادرزادی یک مشکل یا بیماری است که هنگام رشد کودک در رحم مادر اتفاق می‌ افتد و کودک از بدو تولد به آن مبتلا می شود. ناهنجاری های مادرزادی می‌ تواند طیفی از ضعیف یا شدید داشته باشد و بر ظاهر، عملکرد اعضای بدن و رشد جسمی و روانی کودک تاثیر بگذارد. نقایص زمان تولد، ناهنجاری‌ های مادرزادی و آنومالی‌ های مادرزادی اصطلاحات مشابهی هستند که جهت توصیف اختلالات ساختمانی، رفتاری، عملکردی و متابولیکی موجود در زمان تولد به کار برده می‌ شوند. علمی که این اختلالات را مطالعه می‌کند تراتولوژی (teratology) نامیده می‌ شود (کلمه­ ی تراتوس اصطلاحی یونانی است و به معنی بد پیکر می‌باشد). ناهنجاری‌ های مادرزادی می‌ توانند از نظر اهمیت بالینی و نیاز به مداخلات بهداشتی و درمانی، جزئی (minor) یا عمده (major) باشند و همین طور می‌ توانند به صورت موردی یا به صورت چند ناهنجاری همراه در نوزاد بروز کنند. آنومالی‌ های عمده ساختمانی در ۲ تا ۳ درصد از نوزادانی که زنده به دنیا می‌ آیند، رخ می‌ دهد و ۲ تا ۳ درصد اضافه بر آن نیز در کودکانی که به ۵ سالگی می‌ رسند، شناخته شده است که در مجموع ۴ تا ۶ درصد را تشکیل می‌ دهند. کلینیک تخصصی کاردرمانی دکتر صابر واقع در غرب و شرق تهران با در نظر گرفتن خدمات توانبخشی برای کودکان مبتلا به ناهنجاری های مادرزادی همچون کاردرمانی ناهنجاری های مادرزادی، گفتاردرمانی ناهنجاری های مادرزادی، کاردرمانی جسمی، کاردرمانی ذهنی و… به درمان این کودکان مشغول می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ناهنجاری های مادرزادی و مرگ نوزادان

نقایص ساختمانی هنگام تولد از علل اصلی مرگ نوزاد می‌ باشد (به طور تخمین ۲۱ درصد از تمام شیرخواران مبتلا می‌ میرند). این اختلالات پنجمین علت بالقوه مرگ در سنین قبل از ۶۵ سالگی و یک عامل مهم در معلولیت‌ ها هستند. همچنین این ناهنجاری‌ ها وابستگی به نژاد و گروه خاصی ندارد به طوری که مرگ و میری که به علت نقایص زمان تولد رخ می‌ دهد. در آسیایی‌ ها، سیاه پوستان آمریکایی، ساکنین آمریکای لاتین، سفید پوستان و بومیان آمریکایی (سرخ پوستان) تقریباً مشابه می‌ باشد. آنومالی‌ های خفیف به طور تقریبی در ۱۵ درصد از نوزادان اتفاق می‌ افتد. این ناهنجاری‌ های ساختمانی، مثل میکروشیا (کوچکی گوش­ ها)، لکه‌ های رنگی و کوتاهی شیار پلکی، به خودی خود برای سلامتی فرد زیان آور نیستند اما در برخی از موارد همراه با نقایص اصلی می‌ باشند. مثلاً نوزادان مبتلا به یک آنومالی جزئی ۳ درصد احتمال این را دارند که دچار ناهنجاری‌ های عمده باشند؛ آن افرادی که دارای دو آنومالی جزئی هستند. 10 درصد احتمال داشته و آن هایی که تعداد ۳ یا بیشتر از آنومالی‌ های جزئی را دارا باشند. ۲۰ درصد احتمال ابتلا به ناهنجاری‌ های اصلی را دارا هستند. لذا آنومالی‌ های جزئی به عنوان کلیدی برای تشخیص ناهنجاری‌ های زمینه‌ ای مهم‌تر به کار گرفته می‌ شوند. مخصوصاً ناهنجاری‌ های گوش که نسبت به بقیه نقیصه‌ ها به آسانی قابل تشخیص بوده و نشانه وقوع دیگر نواقص است و در واقع در تمام کودکانی که دچار سندروم‌ های ناهنجاری می‌ باشند، قابل تشخیص است.

انواع ناهنجاری های مادرزادی

ناهنجاری‌ هایی که در طی شکل گرفتن ساختمان‌ ها رخ می‌ دهند، مثلاً در طی دوره عضو سازی آن ها، ممکن است باعث فقدان کامل یا نسبی یک یا قسمتی از ساختمان یک عضو یا باعث تغییر شکل طبیعی آن ها گردند. بیشتر ناهنجاری ها از سومین تا هشتمین هفته بارداری منشا می‌ گیرند. این ناهنجاری‌ ها ممکن است به صورت تخریب (از هم گسیختگی)، تغییر شکل (بدریخت شدن) و یا سندرم دیده شوند. تخریب ایجاد تغییراتی در شکل ظاهری ساختارهایی است که قبلا تشکیل شده ­اند و علت ایجاد آن یک فرایند تخریبی می ­باشد. تغییر شکل اعضا ناشی از نیروی مکانیکی است که قالب‌ گیری قسمتی از جنین را در طی یک دوره طولانی باعث می‌ شود یا چنبری (clubfoot) مثالی در این مورد است که بر اثر تحت فشار قرار داشتن جنین در حفره آمنیون ایجاد می‌ شود. بدریختی اغلب در دستگاه عضلانی – اسکلتی دیده می‌ شود و ممکن است بعد از تولد قابل اصلاح باشد. سندروم نیز عبارت است از ناهنجاری‌ هایی که با هم رخ داده و یک علت خاص مشترک دارند (کاربرد این واژه نشان می‌ دهد که تشخیص قطعی مشخص شده و خطر عود آن شناخته شده است). برعکس زمانی که دو یا چند ناهنجاری به صورت شایع اما بدون علت خاص و مشترکی همزمان رخ دهند از واژه همراهی (association) استفاده می‌ شود. ناهنجاری‌ های مادرزادی، بسته به نوع، در یکی از گروه‌ های: ناهنجاری‌ های سیستم عصبی (مانند آننسفالی، آنسفالوسل و اسپاینا بیفیدا)؛ ناهنجاری‌ های دستگاه تناسلی، ادراری و کلیه (مانند هیپوسپادیاس)؛ ناهنجاری‌ های دست‌ ها و پا ها (مانند فوکوملیا؛ همی ملیا و آملیا)؛ ناهنجاری‌ های کروموزومی (سندروم دان)؛ لب شکری (با و بدون شکاف کام)؛ ناهنجاری‌ های قلبی؛ ناهنجاری‌ های عضلانی – اسکلتی (پا چنبری و دست چنبری)؛ ناهنجاری‌ های گوارشی؛ ناهنجاری‌ های گوش و چشم؛ و سایر ناهنجاری‌ ها قرار می‌ گیرند.

علت ناهنجاری های مادرزادی

علل عمده­ ی ناهنجاری‌ های مادرزادی شامل علل کروموزومی (۱۰ درصد)، علل ژنتیکی (۲۵ درصد)، علل مربوط به عوامل محیطی و تراتوژن‌ ها (۱۰ درصد)، علل چندگانه یا مولتی فاکتوریال (تاثیر متقابل علل ارثی و محیطی که در واقع نیمی از تمام ناهنجاری‌ ها مربوط به این علل هستند)، و علل ناشناخته (۵ درصد) می‌ گردد. با توجه به نقش عوامل محیطی در بروز ناهنجاری‌ های مادرزادی امروزه برنامه‌ های کنترل و پیشگیری به صورت گسترده توسط سازمان جهانی بهداشت توصیه و توسط کشور های مختلف در حال انجام است. از عوامل محیطی شایع می‌ توان به عوامل عفونی (مانند ویروس‌ های سرخچه، سیتومگالوویروس و توکسوپلاسموز) بیماری‌ های مادر (مانند چاقی، دیابت، و مشکلات هورمونی)، عوامل فیزیکی (مانند پرتو های اشعه ایکس)، و عوامل شیمیایی (مانند دارو ها و الکل مصرفی، سرب و جیوه) اشاره کرد.

کاردرمانی ناهنجاری های مادرزادی

متخصصین از روش‌ های گوناگونی برای ارزیابی رشد و نمو جنین و تشخیص ناهنجاری‌ های قبل از تولد استفاده می‌ کنند. از جمله این روش‌ ها می‌ توان به اولترا سونوگرافی، غربالگری سرم مادر، آمنیوسنتز و نمونه برداری از پرز های جفتی اشاره کرد. با تشخیص به موقع ناهنجاری‌ های مادرزادی، می‌ توان برخی از این اختلالات را حتی قبل از تولد درمان کرد. از درمان‌ های جنینی می‌ توان به تزریق خون به جنین، درمان دارویی جنین، جراحی جنین، پیوند سلول‌ های پایه و ژن درمانی اشاره کرد. پس از تشخیص ناهنجاری ها با روش های گفته شده، می توان از روش های کاردرمانی ناهنجاری های مادرزادی یا توانبخشی، کاردرمانی در منزل و… برای درمان استفاده کرد.

کاردرمانی برای نشستن کودک و نوزاد| کاردرمانی جسمی| مرکز تخصصی کاردرمانی دکتر صابر

توانایی نشستن در کودکان موجب تغییر نقطه نگاه انان و رشد مهارت های چشم و دست همچنین مهارت های ذهنی کودکان می گردد. به صورت طبیعی یک کودک در سنین 6 تا 7 ماهگی می آموزد که با کمک بنشیند. بیشتر کودکان در سن 8 تا 9 ماهگی می توانند چند دقیقه بدون کمک و تکیه بنشینند. تاخیر در روند رشد کودک به هر دلیلی باید به سرعت مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نیاز درمان های لازم در اولین فرصت آغاز گردد.  مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی جسمی و ذهنی در کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. تیم حرفه ای کاردرمانی جسمی مرکز بالغ بر 32 نفر با تجربه بالا در حیطه کودکان و استفاده از ابزار های پیشرفته به تسریع روند رشدی کودکان کمک می گردد. کاردرمانی جسمی و ذهنی در منزل از دیگر خدمات مرکز می باشد که موجب تسریع روند درمان در کودکان می گردد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

تقویت عضلات سر و گردن در کودکان موجب بهبود کنترل سر و آمادگی کودک برای نشستن گردد. تقویت عضلات لگن و تنه همچنین در دستیابی کودک به وضعیت نشته موثر می باشد. یکی از وضعیت های مهم در تقویت عضلات سر و گردن همچنین دست ها پوزیشن دمر می باشد که کودک را وادار می کند سر را ار زمین بلند کرده و نگه دارد.

نکاتی در مورد کاردرمانی نشستن کودکان و نوزادان

کاردرمانی کودکان در زمینه کاردرمانی جسمی و کاردرمانی ذهنی ، ماساژ درمانی و کاردرمانی حسی به کودکان و نوزادان در جهت تسریع روند رشد نوزادان و بهبود تون عضلانی و تقویت عضلات ، نشستن نوزاد و راه افتادن کودک فعالیت می نماید.

• برای استفاده مطلوب از دست حین نشستن، صندلی باید حمایت خوبی برای شانه، لگن و ران ایجاد کند.
• صندلی یا میزهایی که fit کودک هستند باعث ایجاد ثبات پروگزیمال شده و از این طریق مهارته­ای دستکاری کودک مطلوب‌تر می‌شود: زیرا پروگزیمال ثبات دارد و تمام تمرکز کودک بر دیستال مهارت­های دستکاری می‌رود.
• در صورتی که حین نشستن تنه­ی کودک ۰-۱۵ درجه به جلو خم شود: اندام فوقانی مطلوب­ترین عملکرد خود را دارند.
• در وضعیت نشسته کودک باید بتواند:
• در جهات قدامی‌- خلفی و طرفی بتواند انتقال وزن کند.
• تنه­ اش روی pelvis قرار گیرد یا مقداری رو به جلو خم باشد.
• شانه و لگن با ثباتی داشته باشد.

– سایر مواردی که به عملکرد مطلوب اندام فوقانی کمک می‌کند:

• pelvis strap
• foot rest
• cutout tray
• wheelchair tray:
• برای بهبود فعالیت­های حرکتی ظریف در کودکان مبتلا به اختلالات عصبی حرکتی مفید است.
• ارتفاع مطلوب: کمی ‌بالاتر از ارتفاع مفصل آرنج : در کودکی که دچار ضعف عضلانی است موجب reach و carry مؤثرتر می‌شود. (باعث افزایش کنترل دستکاری اشیا می‌شود).
• اگر ارتفاع کم­تر باشد، موجب فلکشن تنه می‌شود.
• اگر ارتفاع بیشتر باشد، موجب Abd و introt شانه می‌شود.
• Elevated / stanted table
• موجب تسهیل مهارت­های ظریف و نوشتن می‌شود.
• اگر زاویه ۲۰-۳۰ میز درجه باشد: موجب تسهیل اکستنشن مچ و افزایش کنترل فلکشن انگشتان در grasp می‌شود.

کاردرمانی جسمی در منزل| کاردرمانی حرکتی| کاردرمانی کودکان در منزل| کاردرمانی دکتر صابر

کاردرمانی جسمی یکی از خدمات مهم در حیطه توانبخشی می باشد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه  کاردرمانی مشکلات حرکتی و ارائه تمرینات هماهنگی حرکتی در منزل به صورت تخصصی فعالیت می نماید. کاردرمانان با تجربه مرکز توانبخشی دکتر صابر با استفاده از تکنیک های روز دنیا در زمینه کاردرمانی جسمی در منزل در سراسر تهران بزرگ مشغول به فعالیت می باشند و به بیماران با مشکلات حرکتی نظیر سکته مغزی، فلج مغزی، بیماران پارکینسون و ام اس و… کمک می کنند از حداکثر توان خود جهت حفظ استقلال فردی خود بهرمند شوند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.  

• تعریف motor control: توانایی تنظیم کردن و جهت دادن به مکانیسیم‌های مورد نیاز برای حرکت.
• در رویکرد کنترل حرکتی، تمرکز اصلی بر رفتار حرکتی کودک می‌باشد.
• تعریف دقت حرکتی: هماهنگی چشم و دست و کنترل حرکات

بیمارانی که نیاز به کاردرمانی جسمی دارند

• بیماری‌هایی که نقص حرکتی ایجاد می‌کنند:
• فلج مغزی (CP)
• ناتوانی در کنترل پاسچرال به علت مشکلات حسی و عصبی عضلانی که باعث نقض حرکتی می‌شود.
• تون عضلانی غیرطبیعی و اسپاستی سیتی باعث جلوگیری از حرکت ارادی می‌شود.
• اختلالات حسی باعث برنامه‌ریزی حرکتی و آگاهی بدنی ضعیف می‌شود.
• سندرم داون
• زمان‌بندی ضعیف، کاهش قدرت عضلانی و کاهش کنترل پسچرال
• اوتیسم
• مشکل حرکتی در اوتیسم به دو علت می‌باشد 1) یکپارچگی ضعف اطلاعات برای برنامه‌ریزی حرکتی 2) افزایش تغییرپذیری دروندادهای حسی و بروندادهای حرکتی
• اختلال هماهنگی رشد
• کاهش سرعت واکنش، کاهش دقت فعالیت‌های دو دستی، مشکلات زمانبندی و توالی‌یابی
• مشکل در حرکات پیش‌بینی شده، هماهنگی ریتمیک، عملکرد اجرایی، gait، کنترل پاسچرال، مشکل در عملکردهای حسی – ادرکی
• عملکردهای حسی – ادرکی شامل پردازش حسی – دیداری، ادراک لامسه، کاینستزیا و سرعت پردازش می‌باشد.
• نقص در قدرت در فعالیت‌های نیازمند کنترل بین فلکشن و اکستنشن زانو
• اختلال یکپارچگی حسی
• اختلال سیستم وستیبولار
• مشکل در ادارک بدنی و برنامه‌ریزی بدنی
• مشکل در تنظیم و پردازش حسی

رویکردهای motor control که بر حسب bottom-up هستند:

• Activity – focused motor intervention
• بر تمرین و تکرار اعمال حرکتی معنادار متمرکز است
• از طریق روتین‌های روزمره خانواده باعث بهبود یادگیری حرکتی می‌شود
• Neurodevelopmental treatment
• کودکانی که دچار ضایعه مغزی هستند (مانند CP) از الگوهای حرکتی “feeling” و تکنیک‌های “handling” این رویکرد بهره می‌برند
• نقش درمانگر تسهیل الگوهای حرکتی نرمال است
• هدف این رویکرد ارائه درونداد به کودک جهت نرمال سازی تون عضلانی است
• طبق تئوری NDT، نرمال سازی تون باعث بهبود حرکت می‌شود
• استراتژی‌های این رویکرد شامل:
• در ابتدا درمانگر تون عضلانی را مهار یا تسهیل می‌کند
• برای تسهیل حرکت درمانگر از نقاط کلیدی کنترل بدن و تکنیکهای handling استفاده می‌کند
• استراتژی‌های این رویکرد باعث یکپارچگی رفلکس‌ها می‌شود
• Reflex integration therapy
• بر اساس این رویکرد یکپارچه نشدن رفلکس‌ها باعث تداخل در حرکات نرمال کودک می‌شوند
• اصول این رویکرد بر اساس مدل‌های سلسله مراتبی رشد حرکتی می‌باشد
• استراتژی‌هایی ارائه می‌دهد که باعث یکپارچه شدن رفلکس‌ها می‌شود
• Sensory Integration

• رویکرد SI مولفه‌های زیربنایی حرکات کودک را با درگیر کردن وی در محیط غنی از محرک را مورد هدف قرار می‌دهد و موجب تطابق و پاسخ دادن کودک به محرک‌های حسی می‌شود
• کودک در این رویکرد در چالش‌های just – right درگیر می‌شود
• طبق رویکرد SI، زمانی که کودک پاسخ تطابقی می‌دهد نوروپلاستی سیته اتفاق می‌افتد
• این رویکرد فعالیت‌های لامسه، عمقی و وستیبولار کودک – محور را به منظور پاسخ تطابقی ارائه می‌دهد
• استفاده از ابزار معلق (مانند تاب) از ملزومات SI است
• Strength – based training
• از مقاومت‌های پیشرونده به منظور ایجاد قدرت و تحمل عضلانی استفاده می‌کند
• افزایش قدرت عضلانی موجب بهبود کیفیت حرکت میگردد
• بر ظرفیت‌ها، منابع کودک و خانواده جهت ساختن یک رابطه مثبت و مولد تأکید دارد
• استراتژی‌ها شامل افزایش وزن اشیا با افزایش تکرار حرکات به منظور افزایش قدرت
• Task – specific training
• از تئوری سیستم‌های داینامیک پیروی می‌کند
• شامل تمرین اعمال یا فعالیت‌های بخصوص حین در نظر گرفتن مفاهیم یادگیری حرکتی است
• مراجع فعالیت‌های حرکتی خاص را تمرین می‌کند و فیدبک دریافت می‌کند
• تمرکز این رویکرد بر فعالیت‌های عملکرد است تا اختلال
• این رویکرد با اصول کاردرمانی در هم تنیده است
• اصول استراتژی‌ها: تمرین‌ها تکرارپذیر هستند، هدف تکمیل کل فعالیت است و مراجع باید به طور مثبت تقویت شود

تئوری سیستم‌های داینامیک در کاردرمانی جسمی

• طبق این تئوری، motor control وابسته به سه فاکتور غیرخطی می‌باشد:
• فردی
• شناختی
• حسی
• نورولوژیکال
• اسکلتی عضلانی
• ادراکی
• عاطفی – اجتماعی
• محیطی
• فیزیکی
• اجتماعی
• فرهنگی
• مذهبی
• فعالیت
• ماهیت فعالیت
• اهداف
• نقش‌ها
• ویژگی‌های اشیا (نوع، سایز و شکل)
• اصول تئوری سیستم‌های داینامیک شامل:
• برای کنترل تطابقی حرکات، تعامل بین سیستم‌های بدن ضروری است
• عملکرد نتیجه تعامل بین سیستم‌های تطابقی و انعطاف‌پذیر است
• نقص عملکرد 1 زمانی رخ می‌دهد که تطابق‌پذیری فرد با demandهای فعالیت و محدودیت‌های محیطی مطابقت نداشته باشد
• طبق این رویکرد سیستم‎‌های چندگانه فردی، محیطی و فعالیت باید با هم تعامل کنند تا کنترل تطابقی حرکتی صورت گیرد

فرد

• در فرآیند ارزیابی، کاردرمانگر باید عوامل فردی که ب عملکرد حرکتی تأثیر می‌گذارند را مورد ارزیابی قرار دهد. این عوامل فردی شامل تیترهای زیر است:

شناخت

• فاکتورهای شناختی به سه بخش تقسیم می‌گردند:
• توجه: برای اکتشاف محیط و اشیا ضروری است
• انگیزه
• خود – کارآمدی
  • تعریف: به معنای باور فرد نسبت به توانمندی‌هایش است
  • کودکی که خود – کارآمدی بالایی دارد، یادگیری بیشتری در اعمال جدید دارد و نوروپلاستی سیته بیشتری در او اتفاق می‌افتد

اسکلتی – عظلانی

• هدف کاردرمانی در تئوری سیستم‌های داینامیک، تغییر تون عضلانی نیست بلکه بهبود توانایی فرد در انجام آکوپیشن است.
• Strength
• تعریف: بکارگیری ارادی فیبرهای عضلانی
• برای حرکت بر خلاف جاذبه و برداشتن اشیاء کاربرد دارد
• Posture
• تعریف: شامل ثبات درونی بدن است و عضلات تنه و گردن را دربر می‌گیرد.
• تون پاسچرال برای حرکات عملکردی لازم است و شامل تعامل بین سیستم‌های اسکلتی – عضلانی و حس و حرکت می‌شود

آرتریت روماتوئید چیست

آرتریت روماتوئید با سندرم مزمن که با التهاب غیر‌اختصاصی معمولاً متقارن مفاصل محیطی مشخص می‌شود، معمولاً منجر به تخریب تدریجی ساختارهای مفصلی و اطراف مفصلی می‌شود. مرکز تخصصی کاردرمانی صابر در زمینه توانبخشی بیماران آرتریت روماتوئید فعالیت می نماید. بخش های تخصصی مرکز شامل مکانوتراپی و ماساژ درمانی و آب درمانی موجب کاهش دردهای مفصلی در بیماران و حفظ توانایی های حرکتی آنان می گردد. همچنین خدمات کاردرمانی در منزل برای بیماران آرتریتی که توانایی مراجعه به مرکز توانبخشی را ندارند موجب تسهیل در روند درمان می شود.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

نشانه‌های آرتریت روماتوئید چیست

• خستگی، کاهش اشتها، تب، احساس درد کلی و سفتی و کاهش وزن
• شروع معمولا با مشارکت پیشرونده مفصل است اما ممکن است ناگهانی باشد. درگیری در مفاصل معمولاً دو طرفه است. اگر یک دست درگیر باشد، معمولاً دست دیگر نیز درگیر می‌شود.
• سینویت از ویژگی‌های بالینی برجسته – التهاب غشاء سینوویال در اطراف مفصل.
• درگیری بیشتر در مچ دست، شست و دست
• معمولاً از دست دادن دامنه حرکتی، استحکام و استقامت
• شروع تقریباً در حدود ۲۵-۵۰ سالگی است اما ممکن است در هر سنی رخ دهد
• ‌۲ تا ۳ برابر شیوع بیشتر در زنان

علل و عوامل ریسک آرتریت روماتوئید: ژنتیک، محیط و سبک زندگی

اگرچه علت دقیق RA هنوز معلوم نیست، ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند:

• ژنتیک: وراثت‌پذیری حدود ۴۰–۶۵٪ برای RA فاکتور مثبت گزارش شده است. وجود ژن‌های HLA‑DRB1 یک عامل مهم است

• عوامل محیطی: سیگار کشیدن، عفونت‌های ویروسی/باکتریایی و قرارگیری در مواجهه با آلاینده‌هایی مانند آزبست یا سیلیس خطر را افزایش می‌دهند

• هورمون‌ها: زنان بیشتر مبتلا هستند و در دوران بارداری عمدتاً بهبود علائم مشاهده می‌شود، اما بعد از زایمان علائم ممکن است بازگردد

• استرس: فشار روحی و جسمی سیستم ایمنی را تحریک کرده و می‌تواند شروع یا تشدید بیماری را تسریع کند .

در کاردرمانی، آگاهی از این عوامل ریسک در طراحی برنامه‌های پیشگیری و آموزش به بیماران حائز اهمیت است. دکتر صابر با ارائه آموزش‌هایی مانند ترک سیگار، مدیریت استرس و سبک زندگی سالم، مسیر درمان را همگام با توانبخشی هموار می‌کند.

دفورمیتی‌های رایج همراه با آرتریت روماتوئید

• Swan neck: منجر به هایپر اکستنشن PIP و خم شدن DIP می‌شود که که ممکن است انگشت را قفل کند و عملکرد آن را کاهش دهد.
• Boutonniere: منجر به هایپر اکستنشن DIP و خم شدن PIP می‌شود که ممکن است انگشت را قفل کند و عملکرد آن را کاهش دهد.
• Ulnar drift/deviation: سبب تغییرات مفصل به خصوص تخریب و شل شدن لیگامان جانبی رادیال می‌شود.
• ناهنجاری‌های انگشت شست Nabebuff: نوع I – معمولاً در RA نوع II – معمولاً در OA دیده می‌شود، و نوع RA – III و OA
• ‌شلی مفصل: ناپایداری رباط‌های جانبی

ب- استئوآرتریت

تعریف: اختلال پیشرونده که با تغییر غضروف هيالین، از بین رفتن غضروف مفصلی و هیپرتروفی استخوان ایجاد می‌شود و سبب ایجاد استئوفیت می‌شود.

علت

نتیجه یک سیستم پیچیده از حلقه‌های بازخورد مکانیکی، بیوشیمیایی و آنزیمی (ژنتیک، عفونت، بیمار عصبی)

علائم آرتریت مفصلی

• درد اولین علامت است
• مفصل هیپ، زانوها، ستون فقرات، اولین مفاصل متاتارسوفالنژیال، کارپومتاکارپال و DIP و PIP به طی مشترک درگیر می‌شوند.
• ‌در مردان قبل از سن ۴۵ سالگی و زنها بعد از ۵۴ سالگی شایع‌تر است، معمولاً در ۳۰ تا ۳۰ سالگی شروع می‌شود. به تدریج ابتدا یک یا تعداد کمی مفصل را درگیر می‌کند.
• مانند آرتریت روماتوئيد التهاب سیستمیک وجود ندارد
• بدشکلی‌های رایج همراه با آن
• گره Herberden: شکل‌گیری استئوفیت (گره) در DIP
• ‌گره Bouchard: تشکیل استئوفیت در PIP
• Trigger finger: ناشی از گره یا ضخیم شدن تاندون‌های فلکسور انگشتان پا انگشت شست در اثر عبور از میان قرقره‌های انگشتی. گره‌های موجود در قرقره‌های فلکسور دیژیتروم سوپرفیشیالیس مانع از حرکت و کشیدن تاندون در غلاف می‌شوند که منجر به گسیختن می‌شود.

ارزیابی

• مشاهده jt: برای گرما، قرمزی، ورم، ناهنجاری، وضعیت پوست، بزرگ شدن
• تنگی و گرفتگی (اسفیجمومانومتر و دینامومتر)
• ROM (گونيامتر)
• ادم (نوار دور و یا حجم سنج)
• درد (مقیاس درد)
• توانایی‌های عملکردی در فعالیت‌های روزمره زندگی، کار و اوقات فراغت
• تست جبسن از عملکرد دست. (۵ سال و بالاتر؛ تست استفاده مؤثر از دست‌ها در فعالیت‌های روزمره زندگی)
• مقیاس عملکرد کاری کانادایی .

تفاوت آرتریت روماتوئید با آرتروز در چیست؟

آرتروز یک بیماری فرسایشی ناشی از افزایش سن است، در حالی‌که آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می‌کند. در آرتروز معمولاً فقط مفاصل تحمل‌کننده وزن آسیب می‌بینند، اما در آرتریت روماتوئید، مفاصل کوچک (مانند انگشتان) هم به طور قرینه درگیر می‌شوند

روش‌های تشخیص آرتریت روماتوئید: از تشخیص زودهنگام تا مهار پیشرفت بیماری

تشخیص RA شامل مراحل زیر است:

1. معاینه بالینی: آرایش متقارن مفاصل، وجود تورم و سفتی صبحگاهی بررسی می‌شود

2. آزمایش‌های آزمایشگاهی: شامل سنجش RF (فاکتور روماتوئید)، آنتی‑CCP، و نشانگرهای التهابی مانند CRP و ESR

3. تصویربرداری: رادیوگرافی، سونوگرافی یا MRI برای غربال و تشخیص تخریب مفصل به‌کار می‌رود.

4. معیارهای تشخیص: ترکیبی از علائم بالینی، آزمایش‌ها و تصویرسازی، بر اساس راهنماهای بین‌المللی (مانند ACR/EULAR) .

تشخیص زودهنگام، پیش از بروز تخریب مفصل، کلید پیشگیری از ناتوانی است. دکتر صابر با همکاری تیم چندرشته‌ای، از جمله پزشک روماتولوژیست و فیزیوتراپیست، برنامه توانبخشی دقیقی را برای حفظ عملکرد و بهبود کیفیت زندگی ارائه می‌دهد.

مداخله کاردرمانی در آرتریت روماتوئید

هدایت شده توسط بیومکانیکال، جبرانی، اصلاح محیطی و فناوری کمکی.

1.بیومکانیکی:

• نگرانی از پایداری ساختاری، استقامت پایین، کنترل ادم، دامنه حرکتی، استحکام و استقامت سطح پایین

٢. جبران کننده

• آموزش تکنیک‌های جبرانی، استفاده از تجهیزات تطابقی و کمکی و اصلاح محیط برای رفع موانع عملکرد شغلی.
• ‌حفظ انرژی، دستگاه‌های کمکی، تکنیک‌های محافظت از مفصل، استراحت، پوزیشن‌دهی (امتداد قرارگیری خوب) مدالیته‌ها (گرما، تنس، بیوفیدبک)، ماساژ (جلوگیری از اسپاسم عضلات) فعالیت درمانی (تقویت عملکرد، قدرت و استقامت) و تمرینات دامنه حرکتی.
• ‌اسپلینت
• استراحت و اسپلینت: TX از سینوویتیت حاد مچ، انگشت و انگشت شست استراحت برای مفاصل و جلوگیری از انقباضات چندگانه مفصلی
• بی‌حرکت شدن مپ دست با اسپلینت: مچ دست را بی‌حرکت می‌کند در حالی که اجازه می‌دهد عملکرد دست باقی بماند

تاثیر رژیم غذایی و سبک زندگی در کنترل آرتریت روماتوئید

رژیم غذایی ضدالتهاب می‌تواند نقش مهمی در کاهش علائم بیماری داشته باشد. مصرف ماهی چرب، سبزیجات برگ‌دار، میوه‌ها و آجیل‌های سالم توصیه می‌شود. از طرف دیگر، کاهش مصرف قند، گوشت قرمز و غذاهای فرآوری‌شده نیز مفید است. فعالیت بدنی منظم، کنترل وزن، خواب کافی و مدیریت استرس به کنترل بیماری کمک می‌کند.

سوالات متداول:

1-تفاوت آرتریت روماتوئید با نقرس چیست؟
نقرس ناشی از تجمع اسیداوریک در مفاصل است و اغلب به صورت ناگهانی بروز می‌کند، در حالی‌که آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی پیشرونده است.

2-آیا آرتریت روماتوئید فقط مفاصل را درگیر می‌کند؟
خیر، در موارد پیشرفته، ارگان‌های دیگر مانند قلب، ریه‌ها و چشم نیز ممکن است درگیر شوند.