توانبخشی شناختی نوعی روش برای بازگرداندن مهارت های شناختی از دست رفته است. در حقیقت توانبخشی شناختی بخشی از علوم شناختی است که به مداخله و تقویت مهارت های شناختی می پردازد. ترمیم اختلالات شناختی، برای کودکانی که مبتلا به یک اختلال شناختی یا رفتاری هستند و تقویت کارکرد های شناختی در کودکان که نیاز های تحصیلی یا حرفه ای خاص دارند، مطرح است. مرکز توانبخشی شناختی دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی شناختی کودکان اوتیسم، با در نظر گرفتن بهترین تمرینات توانبخشی شناختی کودک به درمان هر چه سریع تر اختلالات رفتاری کودکان اوتیسم می پردازد.
برنامه مداخله توجه اشتراکی در توانبخشی شناختی
برنامه توانبخشی شناختی با رویکرد تحلیل رفتار کاربردی تدوین شده است که دارای سطوح مختلف است و توسط مربی به کودک آموزش داده می شود.
مطالعه اثربخشی اول
عنوان: توجه اشتراکی و بازی های نمادین در کودکان دارای اختلال اوتیسم یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده
گروه هدف: کودکان ۴-۳ ساله با اختلالات طیف اوتیسم در سه گروه توجه اشتراکی، بازی نمادین و کنترل
مدت دوره توانبخشی شناختی: ۵ تا ۶ هفته هر روز به مدت نیم ساعت
ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل مقیاس های ارتباط اجتماعی اولیه، ارزیابی ساختار یافته بازی و تعامل مراقب-کودک بود. نتایج این پژوهش در گروهی که مداخله توجه اشتراکی را دریافت کرده بودند نشانگر بهبود پاسخگو بودن به توجه اشتراکی و توجه اشتراکی شروع شده توسط کودک در بازی با والد و در گروهی که مداخله بازی نمادین دریافت کرده بودند، نشانگر تنوع تمرینات توانبخشی کودک در تعاملات با مادر و نیز استفاده از بازی های سطوح بالا بود.
مطالعه اثربخشی دوم
عنوان: یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده در توجه اشتراکی کودکان پیش دبستانی دارای اختلال اوتیسم
گروه: هدف کودکان پیش دبستانی ۶۰-۲۶ ماهه با اختلال طیف اوتیسم
مدت دوره توانبخشی شناختی: جلسات مداخله ۲۰ دقیقه ای و روزی ۲ بار به صورت ۵ روز در هفته و حداقل ۸ هفته و در مجموع حدوداً ۸۰ جلسه
ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل مقیاس یادگیری اولیه میلون مقیاس بهره رشدی و مقیاس رشد زبان رینل نسخه استاندار شده نروژ بود. تحلیل داده ها نشان داده است کودکانی که مداخله توجه اشتراکی دریافت کرده اند به طور معنی داری میزان توجه اشتراکی آنان در ارتباط با معلم و مربی شان و طول مدت توجه اشتراکی با مادرشان بیشتر شده است.
برنامه شناخت اجتماعی
هدف توانبخشی شناختی رشد نظریه ذهن با تمرکز بر مهارت هایی همچون توانایی آشنایی و دوستی با دیگران و ادراک و تقلید است. مواد و تصاویر مورد استفاده در این برنامه از مواد و تصاویر آزمون نظریه ذهن متفاوت است. در این برنامه از تصاویر برای آموزش نظریه ذهن استفاده شده است.
مطالعه اثر بخشی
عنوان: برنامه تقویت شناخت اجتماعی مبتنی بر تئوری ذهن برای کودکان با اختلالات نافذ رشدی در سنین
مدرسه: یک مطالعه باز برای بررسی اثربخشی
گروه: هدف کودکان ١١-٨ ساله دارای اختلال طیف اوتیسم
مدت دوره توانبخشی شناختی: ۲۱ هفته و هر هفته ۱ ساعت
ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی مورد استفاده شامل آزمون نظریه ذهن و مقیاس رشد اجتماعی و اینلند بود. این پژوهش و تمرینات توانبخشی نشان داد که مداخله سبب ارتقاء نظریه ذهن کودکان شرکت کننده در پژوهش حاضر شده است.
آموزش نظریه ذهن در توانبخشی شناختی کودکان اوتیسم
در برنامه توانبخشی شناختی مداخله بر روی مهارت های نظریه ذهن تمرکز دارد و شامل مؤلفه هایی همچون گوش دادن به دیگران ادراک و تقلید، تمیز بین واقعیت و تصور و شناخت هیجانات شادی، خشم، ترس و ناراحتی است.
مطالعه اثربخشی
عنوان: تقویت تئوری ذهن در کودکان با اختلال اوتیسم: یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده
گروه هدف: کودکان ۱۳-۸ ساله با اختلال طیف اوتیسم
مدت دوره توانبخشی شناختی: ۱۶ جلسه یک و نیم ساعته هفتگی
ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل آزمون نظریه ذهن، مقیاس آگاهی هیجانی کودکان و ابزار خود گزارش دهی همدلی بود. نتیجه این مطالعه و تمرینات توانبخشی نشان داد که آموزش نظریه ذهن سبب ارتقاء مهارت های نظریه ذهن کودکان شرکت کننده در مداخله شده است اما بر میزان همدلی گزارش شده توسط شرکت کنندگان و رفتار های اجتماعی گزارش شده توسط والدین آنان اثربخشی معنی داری نداشته است.
آموزش انعطاف پذیری شناختی
در این برنامه مؤلفه های کارکرد های اجرایی در تکالیفی درجه بندی شده مورد تقویت قرار می گیرند.
مطالعه اثربخشی
عنوان: برنامه تقویت حافظه فعال و انعطاف پذیری شناختی برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده
گروه هدف: کودکان ۱۲ – ۸ ساله دارای اختلال طیف اوتیسم
مدت دوره توانبخشی شناختی: ۶ هفته مداخله برای سه گروه
ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل تکلیف ضربه به بلوک ها، تکلیف چند محرک پیشین و مقیاس سنجش رفتاری کارکرد های اجرایی بود. نتایج این مطالعه و تمرینات توانبخشی نشان داد که کودکانی که مداخلات را کامل دریافت کرده اند بهبود معنی داری در انعطاف پذیری شناختی، حافظه کاری، توجه و مقیاس هایی که والدین پاسخ گفته بودند نشان دادند.
بهترین تمرینهای توانبخشی شناختی برای کودکان اوتیستیک
توانبخشی شناختی یکی از مؤثرترین روشها برای بهبود توجه، حافظه، برنامهریزی و مهارتهای اجتماعی در کودکان اوتیستیک است. این تمرینها بر اساس اصول روانشناسی شناختی طراحی شدهاند و به کودک کمک میکنند تا ارتباط بهتری با محیط برقرار کند. در ادامه، برخی از بهترین تمرینهای عملی را معرفی میکنیم که میتوانید در خانه یا کلینیک انجام دهید.
1. بازیهای تقویت توجه و تمرکز
پازلهای تصویری: انتخاب پازل با قطعات کم و افزایش تدریجی سختی آن.
بازی «پیدا کردن تفاوتها»: استفاده از تصاویر مشابه با چند تفاوت کوچک.
تمرینهای شنیداری: گفتن دنبالهای از اعداد یا کلمات و درخواست تکرار از کودک.
2. بهبود حافظه کاری
بازی «چی گم شده؟»: قرار دادن چند شیء مقابل کودک، پوشاندن آنها و پرسش درباره موارد موجود.
داستانگویی مرحلهای: گفتن داستان کوتاه و درخواست بازگویی آن با جزئیات.
استفاده از فلشکارتهای آموزشی: تکرار تصاویر و کلمات برای تقویت یادگیری.
3. تقویت مهارتهای اجتماعی و تئوری ذهن
بازی نقشآفرینی: استفاده از عروسکها برای شبیهسازی موقعیتهای اجتماعی.
تمرین تشخیص احساسات: نشان دادن تصاویر چهرههای مختلف و پرسش درباره احساسات هرکدام.
گروههای بازی کوچک: تشویق کودک به مشارکت در بازیهای دونفره با همسالان.
4. بهبود عملکردهای اجرایی
برنامهریزی تصویری: استفاده از تصاویر برای نشان دادن مراحل انجام کارها (مثل مسواک زدن).
بازیهای ساختنی: مانند لگو یا بلوکهای چوبی برای تقویت برنامهریزی و حل مسئله.
دستورالعملهای چندمرحلهای: دادن دستورات ساده و افزایش تدریجی پیچیدگی آنها.
این تمرینها نهتنها بر اساس اوتیسم و روانشناسی شناختی طراحی شدهاند، بلکه در تحقیقات اخیر نیز تأثیر آنها ثابت شده است. برای نتیجهگیری بهتر، تکرار و صبر کلیدی است. اگر کودک در انجام برخی تمرینها مقاومت کرد، آن را به فعالیتی لذتبخش تبدیل کنید یا از مشاور متخصص کمک بگیرید.
سوالات متداول:
1-از چه سنی میتوان تمرینهای شناختی را شروع کرد؟
از 3 سالگی میتوان تمرینهای ساده را آغاز کرد، اما نوع و شدت تمرینها باید با توجه به سطح رشد کودک تنظیم شود. بهترین کار مشورت با متخصص کاردرمانی برای برنامهریزی شخصیسازی شده است.
2-آیا توانبخشی شناختی واقعاً برای کودکان اوتیسم مفید است؟
بله، تحقیقات نشان دادهاند که توانبخشی شناختی میتواند به بهبود توجه، حافظه کاری و مهارتهای اجتماعی در کودکان اوتیستیک کمک کند. این روشها بر اساس اصول علمی طراحی شدهاند و در بسیاری از موارد نتایج چشمگیری داشتهاند.
به والدین، مراقبان و متخصصان به شدت توصیه میشود که یک شبکه یا تیمی از افراد جهت تأمین حمایتهای فنی، عملی و نیز حمایتهای کلی برای کمک به مراقبت و پرورش کودک با اختلالات طیف اتیسم ایجاد نمایند. کار کردن با هم به این روش، معمولاً تیم چند تخصصی نامیده میشود. این رویکرد تیمی باارزش است چرا که اطلاعات جدید و یافتههای تحقیقاتی قبل از آنکه در دسترس عموم قرار گیرند در مجلات تخصصی منتشر میشوند. هر فرد متخصص از لحاظ اخلاقی، موظف است خود را با آخرین تحقیقات در زمینهی تخصصی، به روز نگه دارد. در واقع افراد متخصص معمولاً از روشهای جدید درمانی، قبل از اینکه این درمانها به جزئی از فرهنگ درمانی رایج تبدیل شود، آگاه میشوند. متخصصان با استعدادتر درمانهای جدید را به محض انتشار مطالعه میکنند و هنگامی که این درمانها مناسب و به جا باشند آنها را استفاده میکنند. مطالعات تحقیقاتی بسیاری در رابطه با اختلالات طیف اتیسم در حال انجام است. آزمون و خطا جهت مناسبسازی یافته برای هر فرد، معمولاً بخشی از یافتههای تحقیقاتی میباشند. استفاده از این روش که تا اندازهایی نیز تجربی است، مستلزم ورود بسیاری از اعضای تیم تخصصی و مراقبتی است. مرکز اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز اوتیسم غرب تهران و هم چنین بهترین مرکز اوتیسم شرق تهران، با بهترین متد های تخصصی و به روز، رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
چه کسی میتواند عضوی از تیم مرکز اوتیسم تهران یا این شبکه باشد؟ مطمئناً پدر و مادر، مراقبان و متخصصان باید بخشی از این تیم باشند، همچنین کودک با اختلالات طیف اتیسم نیز باید در نظر گرفته شود. یک کودک سه ساله و یا حتی خردسالتر قادر به بیان عقاید خود است. عقاید و نظرات کودک چنانچه توسط افراد حاضر در گروه مورد استفاده قرار گیرد، میتواند منجر به درمانهای خلاقانه و مختص فرد گردد. تا آنجا که امکان دارد، نگه داشتن فعال کودک در فرایند رشد و تکامل او، حضور فعال او در گامهای بعدی این فرایند را نیز به دنبال خواهد داشت. این کار میتواند درس خوبی برای یادگرفتن کودک باشد چرا که یکی از اهداف مهم ما این است که کودک تا جای ممکن مسئول موفقیتهای خود باشد. به خاطر داشته باشید که هیچ فردی در تیم همه چیز را نمیداند و اهمیت چندانی ندارد که چه درجهی تحصیلی یا چقدر اندازه تجربه داشته باشند. در زیر فقط به برخی از متخصصان و ارائه دهندگان خدمات اشاره شده است که ممکن است عضوی از چنین تیمی باشند. لیست کردن آنها از قانون خاصی تبعیت نمیکند. این متخصصان به دقت و از نزدیک با کاردرمانگر به عنوان بخشی از تیم همکاری میکنند. همانگونه که در فصلهای قبل توضیح دادیم، کاردرمانگر روی مهارتهای کارکردی و تواناییها تمرکز کرده و به پیشرفت کودکان کمک مینماید. برای کودک خردسال نقش اولیهاش نقش فرزندی و همچنین نقشهایی چون دانشآموزی، خواهر یا برادر و دوست بودن است.
انواع خدمات مرکز اوتیسم تهران
روانپزشکان
در حال حاضر هیچ علت و درمان مشخصی برای اختلالات طیف اتیسم مشخص نشده است. پزشکان و روانپزشکانی که در زمینهی اختلالات طیف اتیسم تخصص پیدا کردهاند، معمولاً بخش مهمی از تیم درمانی هستند. پزشکان میتوانند اطلاعات در مورد مدالیتههای درمانی و پیشنهادات لازم برای خانوادهها و اعضای تیم را فراهم کنند. شاید مهمترین نقش پزشکان مدیریت دارویی برای کودکان با اختلالات طیف اتیسم باشد. مدیریت دارویی یک فرایند پیچیده است. با اینکه هر پزشکی میتواند دارو تجویز کند، یک روانپزشک یا پزشکی که در زمینهی این اختلالات تخصص پیدا کرده است، میتواند گروهی از داروها را به گونهای تجویز نماید که کاملاً برای فرد مناسب باشد. داروها حتی در کودکان با تشخیص یکسان و در خانوادهی یکسان واکنشهای متفاوتی به دنبال دارند. مدیریت دارویی ممکن است گاهی از اوقات فرایند سختی برای خانوادهها، مراقبان و متخصصان باشد چرا که ممکن است کودکان واکنشهای منفی به برخی از داروها نشان دهند.
برخی داروها موجب افزایش اضطراب و افزایش وزن قابل ملاحظه میشوند در حالی که برخی دیگر این تأثیرات را ندارند. خانواده و اعضای تیم باید در مورد تأثیرات داروی جدید یا ترکیبات جدید دارویی برای درمان، با روانپزشک و پزشک مشورت کنند. داروها ممکن است همزمان با افزایش سن کودک تغییر کنند. کودکی که رشد میکند، وزنش زیاد میشود و تکامل پیدا میکند، پاسخهای متفاوتی نسبت به داروهایش خواهد داشت.
روانشناسان
روانشناسان گذشته از این که اطلاعات تشخیصی را تهیه میکنند، توصیههای تخصصی در رابطه با برنامهریزی و اجرای درمان کودکان با اختلالات طیف اتیسم را نیز ارائه میکنند. بسته به اینکه در کجا زندگی میکنید، مدارک مختلفی برای تشخیص مورد نیاز است. متخصصی که تشخیصهای اولیه را انجام میدهد، اعتبار و مدارک کافی برای انجام این کار داشته باشد، چرا که این امر میتواند بر گرفتن خدمات بیمه و نیز شانس استفاده از درمان، تأثیرگذار باشد. اطلاعات مورد نیاز در رابطه با داشتن شرایط لازم برای درمان، در مراکز دولتی یا ارائه دهندگان خدمات بیمه، موجود هستند. روانشناسان میتوانند در تدوین برنامههای رفتاری کمک نمایند که این برنامهها بخش بزرگی از نیازها را در برمیگیرند. برنامهی رفتاری زمانی بهترین کارآیی را دارد که همهی اعضای تیم با جدیت برنامه را پیگیری کنند. این امر یک پیام پایدار و ثابت را به کودک میرساند و شانس تعمیم مهارتهای جدید به سایر موقعیتها را افزایش میدهد. تعمیم دادن یکی از اهداف درمان است که نشان میدهد آنچه را که کودک یاد گرفته است میتواند به محیطهای دیگر نیز منتقل نماید. برای مثال اگر کودک آداب غذا خوردن را در منزل به خوبی یاد گرفته است، او همین آداب را در مدرسه یا منزل دوستان نیز به خوبی باید به کار خواهد گرفت.
روانشناسان همچنین میتوانند اطلاعاتی در رابطه با تطابق منزل، کلاس یا سایر محیطهایی که به موفقیت کودک کمک مینمایند، ارائه دهند. آنها همچنین میتوانند حمایت روحی لازم را برای خانوادهای که تحت فشار زیادی از استرس قرار دارد، تأمین کنند. روانشناسان میتوانند منشأ کمک به خانواده برای ایجاد یک سیستم حمایتی باشند؛ به این طریق که آنها را تشویق کنند تا با گروههای اجتماعی دوستان و اعضای خانواده در مواقع نیاز در ارتباط باشند.
معلمان آموزش عمومی
معلمان آموزش عمومی نیز باید یکی از اعضای تیم درمان باشند. آنها معمولاً فاقد اطلاعات اختصاصیای که سایر اعضای تیم در مورد اختلالات طیف اتیسم دارند، میباشند. این افراد بیشتر در جایی که بحث به آموزش، پرورش و رفتار میرسد، میتوانند کمک کننده باشند. والدین و متخصصان در زمینهی مدرسه میتوانند به معلمین آموزش عمومی در ارائهی بهترین آموزش و پرورش به کودک کمک نمایند. این همکاری به صورت فراهم نمودن اطلاعاتی در خصوص ایجاد تطابقات کمک کننده به کودک، صورت میپذیرد.
معلمان آموزش ویژه
معلمان آموزش ویژه معمولاً درکی از نیازهای آموزشی منحصر به فرد کودکان با معلولیتهای مختلف دارند. آنها همچنین باید اطلاعاتی در رابطه با یادگیری، رشد و نیازهای رفتاری داشته باشند. این معلمان معمولاً به عنوان حامی هستند اگرچه مداخله مستقیم در رابطه با اهداف خاصی را که در برنامههای آموزشی فردی وجود دارد، ندارند. ارتباط مکرر و واضح بین تمامی متخصصان در سیستم مدرسه، سازگارترین و بالاترین استانداردهای درمان کودک را تضمین میکند.
معلم کمکی
منظور از کمک معلمها افرادی هستند که در کلاس جهت فراهم آوردن کمک و یا بصورت تکنسین (افراد نیمه حرفهای) فعالیت میکنند. آنها اغلب در طول روز در مدرسه برای اطمینان از موفقیت کودک حضور دارند. توصیه میشود که آنها برای درک برخی از اصول اولیه اختلالات طیف اتیسم آموزش ببینند. این کتاب راه مناسبی برای فراهم کردن آن اطلاعات است. کمک معلمها باید تشویق شوند که در جلسات درمان و برنامههای آموزشی فردی شرکت کنند. در طی این جلسات آنها در مورد اهداف مشخص برای کودک و نتایج ارزیابی حرفهای آموزش لازم را میبینند. همه کسانی که با کودک کار میکنند باید دانش و مهارتهای لازم برای پاسخگویی به نیازهای وی را داشته باشند.
گفتار درمانگرها
مشکلات مربوط به رشد زبانی اغلب در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم دیده میشود. خواهران و برادران کودکان مبتلا به این اختلالات، شیوع بیشتری از مشکلات زبان را دارند. گفتار درمانگرها مجموعهای از خدمات را فراهم میآورند که شامل توصیه و مشاوره، ارزیابی، مداخله یک به یک {یا همان فردی} یا گفتاردرمانی گروهی میشود. گفتار درمانگرهایی که برای مدارس کار میکنند سعی دارند تا با جلوگیری از آسیبهای زبانی که به برنامهی درسی کودک لطمه میزند، به او در پیشرفت درسی کمک نمایند. درمانگران در جاهایی غیر از مدارس، میتوانند خدماتی را برای کمک به حل مشکلات گفتاری و زبان ارائه دهند کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم اغلب به یادگیری مهارتهای زبانی عملی نیاز دارند. این مهارتها شامل یادگیری نحوه تفسیر اصطلاحات، زبان عامیانه، گفتارها و شرایط اجتماعی میشود. بازی مناسب، درخواست کمک و استفاده از زبان مناسب در شرایط اجتماعی همه بخشی از زبان عملی هستند. گفتار درمانگرها و کار درمانگرها اغلب با هم در برنامههای مهارتهای کفایت اجتماعی همکاری میکنند.
فیزیوتراپیستها
مشابه کاردرمانی، فیزیوتراپیستها نیز در رابطه با حرکت که مربوط به کارکرد کودک در دنیای پیرامون است، فعالیت میکنند. مشکلات مربوط به مهارتهای حرکتی درشت در حوزهی کار فیزیوتراپیستها قرار میگیرد. کار درمانگرها و فیزیوتراپیست در رابطه با حس، تعادل هماهنگی و نیازهای یادگیری کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم با یکدیگر همکاری میکنند. فیزیوتراپیستها با بررسی سیستم عضلانی عصبی عضلانی و دیگر سیستمهای بدن به ارزیابی جنبههای رشدی میپردازند. فیزیوتراپیستها میتوانند فعالیتهای تمرینی و رژیمهای حسی و مداخلات را طرحریزی و اجرا کنند. این کار میتواند به کودکان کمک کند تا با اضطراب کنار بیایند و آرامش خود را همراه با سایر مزایای جسمانی این برنامهها تأمین نمایند.
خانواده درمانگران
خانوادههای دارای فرزندان با ناتوانی نرخ طلاق بیشتری نسبت به میانگین دارند. شکی نیست که داشتن یک کودک با اختلالات طیف اتیسم، مجموعهای از استرس، سردرگمی و کارهای اضافی را بر خانوادهها تحمیل میکند. داشتن چنین کودک میتواند گاهی بهترین و گاهی اوقات بدترین الگوهای ارتباطی را به وجود بیاورد. این امر در رابطهی میان والدین با خواهر و برادر و نیز با فرزند مبتلا به اختلالات طیف اتیسم صادق است. خانواده درمانگران میتوانند حمایت، اطلاعات و تشویق را با هدف کمک به خانوادهها در زمانهای سخت فراهم نمایند. زمانهای سخت ممکن است ماهها تا سالها طول بکشد. تنها آگاهی در مورد تشخیصها میتواند آسیبرسان باشد. احساس شدید ترس، اضطراب و احساس از دست دادن در ابتدا اغلب بیشتر از واقعیت خودنمایی میکند. یک خانواده درمانگر میتواند به خانوادهها کمک کند که تصویر درستی از آنچه اتفاق میافتد را ببینند. این درمانگر میتواند به خانواده کمک کند تا از احساسات آنی و لحظهای فراتر روند.
خدمات درمانی اوتیسم در منزل
ارائه دهندگان مراقبت در منزل در مجموعهی گستردهای از متخصصان خانواده درمانی، کمکهای رفتاری برای کودک و کمکهای مراقبتهای بهداشتی میباشند. خدمات ممکن است به کودک به طور مستقیم ارائه شوند و یا مشاوره یا حمایتهای عاطفی برای خانواده را شامل شوند.
رفتاردرمانی اوتیسم مرکز اوتیسم تهران
رفتار درمانگرها، همچنین به عنوان متخصصان رفتار شناخته میشوند و حمایت مستقیم درمانی و مشورتی را به کل تیم ارائه میدهند. آنها در ارزیابیهای رفتاری و مداخلات به تیم کمک میکنند. علاوه بر این، رفتار درمانگران میتوانند تکنیکهایی را برای کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم و خانوادهها برای کمک به مقابله با استرسها و فشارهای زندگی روزمره ارائه دهند. برای مثال، رفتار درمانگران به خانواده و سایر افراد در مورد تکنیکهای شناختی را که ابزارهایی برای سازگاری با حوادث منفی هستند، آموزش میدهند. بسیاری از متخصصان ذکر شده در بالا انواع خدمات را ارائه میدهند. به عنوان مثال، روانشناسان میتوانند در نقش خانواده درمانگر عمل نمایند. ارائه دهندگان خدمات در خانه معمولاً شامل روانشناسان یا مشاوران هستند که در خانواده درمانی تخصص دارند. آنچه برای یک تیم اهمیت دارد این است که برنامهای را تدوین نماید که برای همهی اعضای تیم قابل درک بوده و به طور مداوم انجام شود.
یکی از مهمترین درمان های شناخته شده در حیطه کودکان اوتیسم خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم می باشد. متخصصین حیطه گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم با استفاده از تکنیک های درمانی روز دنیا به درمان اختلالات حسی، بی قراری، مشکلات رفتاری و اختلالات گفتاری کودکان اوتیسم می پردازند. مرکز تخصص توانبخشی اوتیسم دکتر صابر در زمینه توانبخشی کودکان اوتیسم با بیش از 18 سال تجربه در تهران فعالیت می نماید از دیگر خدمات مرکز اوتیسم دکتر صابر در حیطه تشخیص اوتیسم و درمان آن، بازی درمانی و رفتاردرمانی اوتیسم می باشد که توسط متخصصین این مرکز ارائه می گردد. درمانگران مجرب مرکز در کنار درمان های داخل مرکز به درمان کودکان در منزل نیز پرداخته و روند بهبودی را تسهیل می نمایند.
نکاتی در حیطه کاردرمانی کودکان اوتیسم
برای اینکه کودکان دچار اختلالات طیف اوتیسم، فعالیتهای حرکتی و ذهنی را بهتر متوجه شوند، همراه با دستورات کلامی و یادآورها آن فعالیت را به او نشان نیز بدهید. تا جای ممکن در کاردرمانی اوتیسم از کلمات کمتری برای توضیح کارهایی که انجام میدهید استفاده کنید و بیشتر از نشان دادن فعالیت استفاده کنید. احتمال اینکه کودک دستورالعملهای فیزیکی را متوجه شود و بتواند از آنها تقلید کند، بیشتر از دستورات کلامی است. این فرض حتی زمانی که کودک گفتار خوبی نیز دارد و با کارهایی مثل تکان دادن سر نشان میدهد گفتهها را متوجه میشود، نیز صدق میکند.
هماهنگی چشم و دست یکی از مهارتهای اولیه ای است که کودک کسب میکند و یکی از مهارت بینایی حرکتی محسوب میگردد. وقتی یک کودک با رشد طبیعی دستانش را مقابل صورتش میگیرد، در حال یادگیری نشان دادن دستها به خودش و نحوة حرکت آنها میباشد. به مرور که کودک بزرگتر میشود و شروع به برداشتن اسباب بازی میکند با حرکت دادن آن به خودش نشان میدهد که قادر به انجام این کار است. در ابتدا یادگیری به صورت اتفاقی و سپس در جهت تعامل هدفمند با محیط است که فرصت رشد هماهنگی چشم و دست در قالب بازی را فراهم میآورد. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم اغلب دستها و اسباب بازیهایشان را به خودشان نشان نمیدهند. از این رو ما باید در ایجاد رشد مشابه، برای این کودکان در حیطه کاردرمانی اوتیسم خلاق باشیم و به آنها در این راستا کمک نماییم. هدف این فعالیتها مجبور کردن کودک برای نگاه کردن به شیء متحرک است. اینکه میگوییم شیء متحرک باشد به این دلیل است که کودک اوتیسم آن را حرکت میدهد و خودش نیز آن را با چشمهایش تعقیب میکند. وقتی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم بزرگتر میشوند لازم است که از اشیاء برای اهداف خود استفاده کنند و نشان دهند که آن هدف را متوجه شدهاند.
تکنیک های کاردرمانی اوتیسم
نوزادان: از تولد تا دو سالگی
توجه کودک را با صداهایی مانند نام او یا هر صدای دیگری که کودک به آن توجه میکند، جلب نمایید. یک شیء با تضاد رفنگی بالا را در معرض دید او قرار دهید و هر زمان که کودک به آن نگاه کرد، بلافاصله پاداش مثبت داده و او را تشویق نمایید. اسباب بازیهای سیاه و سفید برخلاف آنهایی که رنگ ملایمی دارند از تضاد رنگی بالایی برخوردارند. پاداش میتواند گفتن کلمهای مثل خیلی خوب یا حرکت دادن و یا لمس کردن به گونهای باشد که میدانید کودک لذت میبرد. سپس شیء را در دست کودک قرار دهید. اگر اسباب بازی به کشی وصل باشد بهتر است چرا که کودک تجربة نگه داشتن شیء را به طور مستقل به دست خواهد آورد. مشارکت فعال برای احساس کنترل زودهنگام و استقلال و نیز آگاهی از داشتن اثر بر دنیای پیرامون بسیار مهم است. وقتی کودک به شیء نگاه میکند، حرکت دادن آن را ادامه دهید. وقتی شیء خیلی آرام به مچ کودک وصل است میتواند آن را حرکت دهد اما زمانی که متوجه شدید کودک دیگر به شیء نگاه نمیکند، آن را از مچش جدا کرده و مراحل بالا را دوباره انجام دهید. این کار را 5 بار و هر بار 3 الی 4 مرتبه در روز انجام دهید. وقتی کودک شروع به نگاه کردن به شیء که در دستش است، کرد دیگر نیاز به اتصال کش نخواهد بود. برای ایجاد تنوع حداقل از سه نوع متفاوت اسباب بازی استفاده کنید.
نوپایان: دو تا 5 سالگی
نگاه کردن کودک به صورت فعالانه در جهتی که شما میخواهید شیء را با چشمانش دنبال کند، اهمیت زیادی دارد. در کودکان با رشد طبیعی لمس اتفاقی یک شیء از طریق حرکت، خواه تلاش برای گرفتن و خواه برای راندن شیء دیده می شود. کودک آگاهی از محیط را با تصدیق این که چیزی را لمس میکند، نشان میدهد. این تصویق کردن میتوند به صورت تولید صدای شاد یا تلاش برای حرکت دادن یا لمس کردن دوبارة شیء باشد. وقتی کودک بزرگتر می شود از اشیا به ورت هدفمند استفاده خواهد کرد. او ممکن است از تراشیدن ریش و یا شانه کردن موی پدرش تقلید کند. کودک درک میکند که اشیای اطراف باید استفاده شوند و او قدرت استفاده از آنها را دارد. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم الزاماً اگاهی خود از لمس اشیاء را نشان نمیدهند و بنابراین تمرین مهارتةای حرکتی ظریف لرا که لازمة دستکاری کردن اشیایم محیط است، انجم نخواهند داد. وقتی کودک بزرگتر میشود تأخیر در هماهنگی چشم و دست او هم ادامه مییابد چرا که به صورت فعالانه در جستجوی اسباب بازی و یا سایر اشیاء برای استفادة معنادار نخواهد بود. این نبود استفاده از دست بر دستکاری اشیا منجر به تأخیر حرکات ظریف خواهد شد و کودک از دست هایش تنها به یک صورت و بدون تنوع در حرمات استفاده خواهد کرد. یک بازی که کودک را به استفاده از دتهایش به شکلهای گوناگون تشویق میکند، جمعآوری اشیای مختلف و قرار دادن آنها در یک کیف یا قفسه است. مطمئن باشید که اشیاء جنس و شکلهای مختلفی دارند. زمانی که اشیا را در کیف میگذارید به کودک نشان دهید و نامشان را بگویید. اشیا باید در راستای دید کودک باشند. از کودک بخواهید دستش را به سمت کیف ببرد و یکی از وسایل را بردارد. در ابتدا ممکن است او نیاز به کمک داشته باشد. وقتی شیء را برداشت باید آن را به شما و خودش نشان دهد. همزمان با این مراحل همه چیز را به او بگویید و به او نشان دهید که چگونه با وسیلهای که برداشته است، کار کند. در نهایت به او اجازه دهید به صورت مستقل شیء را حرکت دهد و لمس کند. اشیایی که کودکان درد این سن میتوانند داشته باشند شامل توپ، فنرهای بازی، مجموعه ای از کلیدها، قاشق، اسباب بازی کوکی و مجموعه حیوانات کوچک است. این بازی کودک را به تصویرسازی ذهنی ترغیب میکند و به رشد مهارت بقای اشیا در او کمک میکند. علاوه بر این دستکاری اشیای گوناگون به استفاده و تقویت عضلات مختلف دست منجر میشود. از اسباب بازیهای که با باطری کار میکنند و یا با فشردن یک دکمه راه میافتند تا جای ممکم استفاده نکنید. هدف این است که کودک روی محیط پیرامونش تأثیر بگذارد که اسباب بازیهای باطریدا کمکی نمیکند. شنا کردن یک فعالیت خارقالعاده برای بسیای از مهارتهای است. در این حالن کودک همزمان با نگاه به اطرافش حرکت میکند. این حرکت کردن تمرینی مناسب برای چشمها است چرا که کودک دائماً نیاز دارد بر توجه بیناییاش تمرکز نماید.
کاردرمانی اوتیسم و مدرسه
کودکان با رشد طبیعی تا این سن غلبة طرفی را در دست خود پیدا کردهاند و مشخص شده است که راست یا چپ دست هستند. آنها از دست غالب و گرفتن انبری برای نگه داشتن مداد یا مداد شمعی استفاده می کنند و یا خط نسبتاً خوانایی مینویسند. کودک در این سن میتواند به صورت هدفمند بنویسد و زمانی که بزرگتر میشود از فضای موجود برای نوشتن آنچه نیاز است، استفاده نماید. در کنار نوشتن، در سالهای مدرسه کودکان بازیهای ورزشی و نواختن ابزارهای موسیقی را یاد میگیرند و به کارهای دستی خاصی که نیاز به استفاده از ابزار و مهارت دست دارد، علاقه نشان میدهند.
حرکت ظریف یا مهارتهای هماهنگی چشم و دست ضعیف در کودک میتواند منجر به ناامیدی بزرگی گردد. کودکان نیز برای شرکت در فعالیتهایی که باعث ناامیدی و حتی ناراحتی آنها شود، علاقه ای ندارند. این امر میتوند آغاز یک سراشیبی باشد. وقتی کودک برای استفاده از دست هایش مقاومت میکند در واقع تمرینهای روزمره و طبیعی زندگی که میتوانستند این مهارتها را بهبود بخشند، مورد غفلت واقع میشوند. از این رو مهارتهای دست کودک رشد نخواهد یافت و مهارتهای کارکردی او رفته رفته بدتر خواهد شد. باید حواسمان باشد که اگرچه کودکان با اختلالات طیف اوتیسم روند رشد کودکان با رشد عادی را طی نمیکنند اما به احتمال زیاد میتوانند به نتایج مشابهی برسند و قادر خواهند بود تکالیف را به طور مستقل کامل نمایند.
ردیابی بینایی دنبال کردن یک شیء متحرک با چشمها است. سر یا بدن حرکت نمیکند و تنها چشمها هستند که شیء یا فرد متحرک را دنبال میکنند. ردیابی بینایی برای کودکان با اختلالات طیف اوتیسم دشوار است. این کودکان اغلب در نگاه کردن به دیگران اکراه دارند اما به چیزهایی که دوست دارند، نگاه میکنند. چیزی را که کودک دوست دارد در دستان بگیرد و ببیند که کودک به سمت آن دست دراز میکند یا فقط زمانی که آن را بالا / پایین و طرفین حرکت میدهید، به آن نگاه میکند. اگر کودک درک میکند از او بخواهید ت افقط با چشمهایش نگاه کند بدون اینکه سرش را بچرخانید. فعالیتهای دیگر که هماهنگی چشم و دست را ترغیب میکند شامل جور کردن اشکال و حرکت دادن توپ با یک ماشین یا کامیون در یک مسیر جاده مانند است. وقتی کودک یک اسباب بازی متحرک را با چشمش دنبال میکند در حال تمرین دادن سیستم بینایی خود است. ار کودک یک ماشین یا قطار مورد علاقه دارد آن را حرکت دهید. وقتی با کودک بر روی زمین بازی میکند آن قطار را در مسیر دایرهای یا در الگوی هشت انگلیسی حرکت دهید. کودک وقتی بازی کردن شما را ببیند، در حال تمرین دادن عضلات چشمش است. قل دادن توپ به سمت کودک برای او سرگرمی بسیار خوبی است. کودک از اینکه توپ روی یک مسیر مستقیم به سمتش قل میخورد و شما نیز توپ را میگیرید، احساس رضایت میکند. برای ایجاد یک تجربة موفقیتآمیز نزدیک به کودک بنشینید و توپ را در دو جهت قل دهید تا کودک منظور شما را متوجه شود.
شکل هشت انگلیسی (8) از اشکال مورد علاقه درمانگران است. این شکل به کودک امکان عبور از خط وسط یا خط مرکزی بدن را میدهد و موجب میشود هر دو سمت مغز با هم در ارتباط باشند. بازی کردن با ماشین ها و کامیونها و حرکت دادن آنها در این الگو یک راه عالی برای رشد مهارت هماهنگی چشم و دست است. با این حال چنانچه استفاده از این بازی منجر به احساس بی معنی و معمولی بودن اسباب بازی را در کودک تقویت کند و کمکی به درک هدف اسباب بازی در محیط نکند، زمان کمتری به آن اختصاص دهید. خوب است که بدانیم همه ما به ویژه افراد دچار اختلالات طیف اوتیسم در زمانهایی احساس بیحوصلگی میکنیم، بنابراین پس از چند دقیقه حرکت دادن کامیون مورد علاقه در الگوی هشت انگلیسی، به کودک اجازه دهید این کار را با بقیه ماشینهایش نیز انجام دهد. بازیهای رایانهای جوابگوی چالشهای هماهنگی چشم و دست نیستند چرا که بسیاری از کودکان در بازیهای مختلف مهارت پیدا میکنند و در استفاده از دکمهها برای حرکت دادن تصاویر ماهر میشوند اما این مهارتها به حوزههای کارکردی منتقل نمیشود. زمانی که کودک در دیدن تصاویر از فاصلة صندلی تا صفحة تلویزیون قویتر میشود، این قدرت به فاصلههای دیگر قابل تعمیم نخواهد بود. کودک نیاز دارد مهارتهای بینایی را در فاصلههای دورتر و نزدیکتر برای مواقعی مانند تکمیل پازل و گرفتن توپ نیز ایجاد نماید. بازیهای رایانهای به کودک در کارهایی مانند استفاده از خمیردندان برای مسواک زدن ک مک نخواهد کرد چرا که فاصله نزدیک تر است. از سوی دیگر ماندن به مدت طولانی در وضعیت راکد اجازة افزایش قدرت در عضلات مرکزی بدن را نمیدهد. این عضلات برای وضعیت دادن به بدن، تنفس و به طور کلی داشتن سلامت مناسب، از اهمیت زیادی برخوردارند. وقتی کودکی عضلات مرکزی ضعیفی دارد ممکن است درد در پشت، خستگی کلی، مهارتهای ظریف و درشت ضعیف و کاهش حس رفاه را تجربه نماید. توپ بازی کردن با یک دوست یکی از راههای مناسب برای ایجاد هماهنگی چشم و دست است. ضربه زدن به یک بالون در هوا یا بازی کردن با فرد دیگری یک سرگرمی مفید است. این بازی در هر سنی میتواند انجام شود و ماهیت بده و بستانی بازی، اجتماعی شدن کودک را تقویت میکند. سایر ورزشها مانند تنیس و پینگ پنگ نیز میتوند این مهارت را تقویت نماید.
تکنیکهای نوین کاردرمانی در بهبود علائم اوتیسم
کاردرمانی به عنوان یکی از مؤثرترین روشهای توانبخشی برای کودکان مبتلا به اوتیسم شناخته میشود. امروزه با پیشرفت علوم اعصاب و روانشناسی، تکنیکهای نوین کاردرمانی تحول بزرگی در بهبود علائم اوتیسم ایجاد کردهاند. این روشها نهتنها بر مهارتهای حرکتی، بلکه بر تقویت تعاملات اجتماعی، پردازش حسی و خودمراقبتی نیز تمرکز دارند.
1. یکپارچگی حسی (Sensory Integration)
یکی از روشهای پیشرفته، درمان یکپارچگی حسی است که به کودک کمک میکند تا محرکهای محیطی را بهتر پردازش کند. کاردرمانگران از ابزارهایی مانند سنسوری روم، توپهای تعادلی و وسایل لمسی استفاده میکنند تا واکنشهای حسی کودک را تنظیم کنند.
2. بازیدرمانی هدفمند
بازیهای ساختارمند، ابزاری قدرتمند در کاردرمانی اوتیسم هستند. تکنیکهایی مانند بازیهای تقلیدی، نقشآفرینی و استفاده از اسباببازیهای آموزشی به کودکان کمک میکند تا مهارتهای ارتباطی و شناختی خود را تقویت کنند.
3. روشهای مبتنی بر فناوری
امروزه از رباتهای اجتماعی، واقعیت مجازی (VR) و اپلیکیشنهای تعاملی برای جذب توجه کودکان اوتیسم استفاده میشود. این ابزارها به ویژه در بهبود تماس چشمی، توجه و یادگیری مؤثرند.
4. کاردرمانی اوتیسم در منزل
برخی خانوادهها ترجیح میدهند جلسات کاردرمانی را در محیط آشنا برای کودک برگزار کنند. در این روش، درمانگر از وسایل خانگی و فعالیتهای روزمره برای تقویت مهارتها استفاده میکند.
5. برنامههای ABA و TEACCH
تکنیکهای تحلیل رفتار کاربردی (ABA) و برنامهریزی ساختاریافته (TEACCH) نیز در کاردرمانی کاربرد دارند. این روشها با ایجاد روال منظم، به کودک کمک میکنند تا استقلال و انعطافپذیری بیشتری کسب کند.
با ترکیب این تکنیکها، کاردرمانی میتواند کیفیت زندگی کودکان اوتیسم را بهطور چشمگیری بهبود بخشد. برای دریافت بهترین نتیجه، مشاوره با متخصصان کاردرمانی توصیه میشود.
سوالات متدا.ل:
1-نقش والدین در کاردرمانی اوتیسم چیست؟
والدین نقش کلیدی در موفقیت کاردرمانی دارند. آنها میتوانند با یادگیری تکنیکهای ساده، تمرینات را در خانه ادامه دهند، محیط مناسبی برای کودک فراهم کنند و با کاردرمانگر همکاری نزدیکی داشته باشند. مشارکت فعال والدین میتواند روند پیشرفت را تسریع کند.
2-آیا کاردرمانی میتواند به مهارتهای ارتباطی کودکان اوتیسم کمک کند؟
بله، کاردرمانی میتواند به طور غیرمستقیم مهارتهای ارتباطی را بهبود بخشد. از طریق تقویت تماس چشمی، زبان بدن، بیان احساسات و استفاده از ابزارهای ارتباطی جایگزین، کاردرمانی به کودک کمک میکند تا بهتر با دیگران تعامل داشته باشد.
کودکان اوتیسم به علت اختلالات وسیع در حیطه کارکرد های اجرایی مغز توانایی آموزش مناسب از محیط را مانند دیگر کودکان نداشته و نیاز به طراحی راهکارهایی برای آموزش اوتیسم می باشد. مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم دکتر صابر در زمینه نحوه آموزش اوتیسم و بهره گیری از ابزارها و روش های نوین درمانی پیشرو می باشد. استفاده از ابزارهای ویژه در فضای آموزشی اوتیسم موجب تسریع در درمان اوتیسم می گردد. کلینیک توانبخشی اوتیسم دکتر صابر با دو شعبه فعال در تهران مجهز به تمام تکنولوژی های روز دنیا در زمینه توانبخشی کودکان اوتیسم می باشد، تیم تخصصی مرکز شامل کاردرمانی، گفتاردرمانی، روانشناسی کودک، بازی درمانی و رفتاردرمانی، نوروفیدبک و… زیر نظر دکتر صابر بهترین راهکارهایی برای آموزش اوتیسم را برای کودکان اوتیسم طراحی می کند. در این مطلب به ارائه نکاتی برای کار با کودکان اوتیسم پرداخته می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
راهکارهایی برای آموزش اوتیسم
از اواخر دهه ۹۰، مدل سازی ویدیویی به عنوان ابزاری برای حمایت از رشد مهارت در افراد دارای اوتیسم استفاده شده است. در حالیکه وسایل ضبط و پخش مدل ویدیویی طی سی سال اخیر به دلیل تغییرات چشمگیر فناوری سریعا پیشرفت کرده است ویژگیهای تعریف کننده مدل سازی ویدیویی نسبتا بدون تغییر باقی مانده است. مدل سازی ویدیویی تحت عنوان مدل سازی رفتار هدف بصورت ضبط شده تعریف می شود که منتج به نمایش ویدیویی از طریق یک رسانه الکترونیکی می شود. یکی از مطالعات اساسی در زمینه مدل سازی ویدیویی و افراد داخل طیف اوتیسم به منظور مقایسه مدل سازی ویدیویی با مدل سازی زنده و همچنین جهت تدریس مهارت های مختلف طراحی شد. شرکت کنندگان شامل پنج کودک دارای اوتیسم در محدوده سنی هفت تا یازده سال بودند. کودکان با سطوح عملکردی متفاوتی ( برای مثال، سن ذهنی ، سن زبانی، و مهارت های بازی متفاوت ) برای تعیین اینکه آیا مدل سازی ویدیویی در سطوح شدید مؤثر خواهد بود هدفمندانه انتخاب شدند. همه کودکان حداقل به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه در روز تلویزیون تماشا کردند. اهداف رفتاری متفاوتی برای هرکودک بسته به نیازش انتخاب شده بود، این اهداف هنگام ثبت نام در برنامه رفتار درمانی بعد از مدرسه به وسیله ارزیابی تعیین شده بودند.
رفتارهای هدف عبارت بودند از بیان و نامگذاری هیجان، بازی مستقل، احوالپرسی خودانگیخته، گفتار مکالمه ای، مهارت های خود یاری، درک شفاهی، بازی مشارکتی و بازی اجتماعی. تکالیف به طور تصادفی به مدل سازی ویدیویی یا شرایط زندگی (مدل سازی زنده) اختصاص داده شده بودند و به وسیله دانشجویان آموزش داده شده رتبه بندی شده بودند تا از لحاظ دشواری سطوح مشابهی داشته باشند. افرادی که با شرکت کنندگان آشنایی داشتند مدل را هم در ویدیو و هم به صورت زنده تهیه کرده بودند. توجه به این نکته مهم است که هیچگونه تشویق یا جایزه ملموسی طی شرایط مدل سازی ویدیویی به کودکان ارائه نشد، اما در شرایط زندگی عادی جایزه داده می شد و تشویقهای اجتماعی جهت پاسخهای صحیح تهیه شده بود. طراحی پایه ای و چندگانه برای تمامی شرکت کنندگان استفاده شد. نتایج نشان دادند کودکان در شرایط مدل سازی ویدیویی سریعتر مهارت ها را فرا می گرفتند. کودکان همچنین رفتارهای هدف را بعد از مدل سازی ویدیویی تعمیم دادند، در حالیکه بعد از مدل سازی زنده این اتفاق نیفتاد.
زمان صرف شده توسط کودکان در شرایط مدل سازی ویدیویی ۱۷۰ دقیقه بود، در حالیکه زمان سپری شده در شرایط مدل سازی زنده ۶۳۵ دقیقه بود. به عبارتی، شرایط مدل سازی ویدیویی نسبت به شرایط روزمره از لحاظ هزینه و زمان خیلی به صرفه بوده است. محققان به این نتیجه رسیدند مدل سازی ویدیویی تکنیک مؤثری است که می تواند توسعه مهارت در کودکان دارای اتیسم را پشتیبانی کند. از آن زمان مدل سازی ویدیویی برای تدریس مهارت های زیادی به کودکان، نوجوان و بزرگسالان دارای اوتیسم در زمینه های بسیاری مورد استفاده قرا گرفته است.یک متاآنالیز که اثر مدل سازی ویدیویی را به عنوان ابزار مداخله برای کودکان دارای اوتیسم تحلیل میکند در ۲۳ پژوهش بين سالهای ۱۹۸۷ و ۲۰۰۵ اجرا شد. ۷۳ نفر از شرکت کننده ها، سنین بین ۳ تا ۲۰ سال داشتند. متوسط تعداد جلسات برگزار شده مدل سازی ویدیویی ۹٫۵ جلسه و زمان متوسط هر کلیپ گزارش شده ۳ دقیقه بود. درصد نقاط داده های که با هم همپوشانی ندارند در سه دسته متغیر وابسته مورد تحلیل قرار گرفت و نشان داد که بیشترین تأثیر مداخلات به ترتیب بر روی مهارتهای کارکردی، سپس مهارت های ارتباط اجتماعی ونهایتا مهارتهای رفتاری بود. محققان نتیجه گرفتند که مدل سازی ویدیویی یک استراتژی مداخله ای مؤثر برای آموزش مهارت ها به کودکان دارای اوتیسم است و همچنین این مهارت ها پس از درمان هم حفظ و هم تعمیم داده شدند. مدل سازی ویدیویی ثابت کرد که روش مؤثری در مدارس و جامعه می باشد. پژوهش ها نشان داده است که مربیان میتوانند مدل سازی ویدیویی را در محیط مدارس بکار ببرند. بلینی و آکولیان (۲۰۰۷) گزارش کردند که اکثر مطالعات انجام شده توسط آن ها در مدارس انجام شده است.
در مدارس، مدل سازی ویدیویی برای افزایش مهارت های علمی کاهش رفتارهای مخربو افزایش تعاملات اجتماعی استفاده شده است؛ به طور کلی، تمرکز بر روی برنامه های اجتماعی مدل سازی ویدیویی شامل افزایش رفتارهای مناسب و انتقال مؤثر بوده است ، البته برنامه های اجتماعی همچنین بر مهارت های زندگی با کمک به افراد دارای اتیسم در انتخاب موارد خرید در یک مغازه و خرید مستقل موارد تمرکز کرده اند. مدل سازیهای ویدیویی استراتژی های مؤثری برای تشویق یادگیری مهارت در کودکان دارای اوتیسم می باشند
زیرا آن هاء
الف) نسبت به محرکات بینائی سوگیری دارند (۲۰۰۳ .kinney et al ) ،
ب) به دلیل وجود مشکلات انتخابی بیش از حد (یعنی، توجه به محرک های نا مرتبط )، امکان متمرکز شدن بر زمینه های محدودتر و مرتبط تر را دارند
ج) اغلب حافظه ای استثنایی دارند و پژواک کننده های ماهری هستند
د) به نظر میرسد از تعامل رو در رو اجتناب میکنند Charlop – christy ) ۲۰۰۰ et al. ( . علاوه بر این، مدل سازی ویدیویی چندین مزیت عملی برای استفاده به عنوان ابزار مداخله دارد ، مانند:
الف ) ظرفیتی برای ارائه مجموعه ای از مثالها،
ب ) کنترل دقیق بر روند مدل سازی،
ج ) تکرار دقیق و استفاده مجدد از کلیپ های ویدیوئی و
د) صرفه زمانی و اقتصادی مداخله ( ۲۰۰۳ Corbett ) .
سوالات متداول:
1- چگونه میتوان علایق محدود کودک اوتیسم را به فرصت یادگیری تبدیل کرد؟
به جای مقابله با علایق خاص، از آنها به عنوان راهی برای آموزش استفاده کنید. مثلاً اگر کودک به قطارها علاقه دارد، از این موضوع برای آموزش ریاضی (شمردن واگنها)، جغرافیا (مسیرهای قطار) و حتی مهارتهای اجتماعی (خرید بلیط) استفاده نمایید. این روش یادگیری را معنادار و جذاب میکند.
2-چگونه میتوان توجه به جزئیات را در کودکان اوتیسم مدیریت کرد؟
به جای تلاش برای کاهش این ویژگی، آن را جهتدهی کنید. برای مثال، از توانایی کودک در مشاهده جزئیات برای فعالیتهایی مانند یافتن تفاوتهای تصاویر، مرتبسازی اشیا با دقت بالا یا کنترل کیفیت اشیا استفاده نمایید. این کار هم ویژگی کودک را ارزشمند جلوه میدهد و هم به رشد مهارتهایش کمک میکند.
کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران و مرکز توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد از بهترین مراکز توانبخشی اوتیسم (اتیسم) در تهران می باشند. این دو مرکز درمان اتیسم در تهران تحت نظر جناب آقای دکتر صابر که یکی از بهترین متخصصان در زمینه تشخیص اوتیسم می باشند، اداره می شود. در بهترین مرکز درمان اوتیسم تحت نظر جناب آقای دکتر صابر بالغ بر 43 نیروی کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم و روانشناسی در زمینه اوتیسم در کلینیک توانبخشی اوتیسم (اوتیسم) پایا در پاسداران و 36 کادر درمانی در زمینه کاردرمانی اتیسم، گفتار درمانی اوتیسم و روانشناسی اوتیسم در کلینیک توانبخشی اوتیسم غرب تهران به آموزش کودکان اتیسم می پردازد. خدمات توانبخشی در منزل از دیگر امکانات متفاوت مرکز اوتیزم تهران می باشد که توسط درمانگران دوره دیده مرکز به صورت پیشرفته ارائه می گردد
بهترین مرکز تشخیص اوتیسم در تهران
مرکز تخصصی تشخیص و درمان کودکان اوتیسم در تهران زیر نظر دکتر صابر به تشخیص دقیق طیف اوتیسم در کودک توسط تست های تشخیصی معتبر و ارزیابی بالینی متخصص اوتیسم می پردازد. پس از تشخیص اختلال و تعیین شدت آن توسط تست های تخصصی یک برنامه درمانی جامع شامل خدمات گفتاردرمانی، کاردرمانی و روانشناسی بسته به نیاز کودک توسط دکتر صابر برنامه ریزی می گردد. افراد اوتیسم علائم و رفتارهای گوناگونی از خود نشان می دهند که بسته به هر یک از آنها درکان های ویژه ای نیاز دارند. مرکز تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر با جمع آوری تمامی خدمات توانبخشی حیطه اوتیسم یک مرکز جامع را برای درمان این کودکان فراهم آورده است که والدین را از سرگردانی میان کلینیک های کاردرمانی و گفتاردرمانی سطح شهر بی نیاز می نماید. خدماتی نظیر کاردرمانی ذهنی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، کاردرمانی مهارتهای دست نویسی، کاردرمانی درکی حرکتی و تعادل، SI ، سنسوری روم، اتاق مهارت های شنیداری، اتاق تاریک توجه بینایی، بازی درمانی، رفتاردرمانی، گروه درمانی، آموزش پیش دبستانی، ماساژ درمانی و حساسیت زدایی حسی و دیگر خدمات جانبی از جمله امکانات مرکز اوتیسم تهران زیر نظر دکتر صابر می باشد. استفاده از تیم تخصصی و با تجربه و نظارت مستقیم دکتر صابر بر روند درمان و ارزیابی دوره ای پیشرفت مراجعین موجب رضایت والدین از روند درمان و تسهیل بهبودی در کراجعین گردیده است. مرکز تشخیص و درمان اختلال اوتیسم در کنار خدمات ارائه شده در کلینیک تشخیص اوتیسم خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی و بازی درمانی در منزل نیز ارائه می دهد که برای مراجعینی که امکان حضور در مرکز را ندارند و همچنین به صورت درمان تکمیلی در کنار جلسات حضوری در مرکز انتخاب مناسبی است و موجب تسهیل روند درمان در کودکان طیف اوتیسم می گردد. کلینیک دکتر با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران آماده ارائه خدمات به شما عزیزان است.
خدمات بهترین مرکز درمان اوتیسم غرب تهران و مرکز اوتیسم شرق تهران شامل کاردرمانی ذهنی کودکان اوتیسم، کاردرمانی حسی – حرکتی( SI ) در اتیسم – ماساژ درمانی در کودکان اوتیسم – آب درمانی در اوتیسم – سنسوری روم در درمان اوتیسم – اتاق شنیداری برای درمان کودکان اوتیسم – اتاق تاریک برای بهبود ارتباط چشمی در کودکان اوتیسم – بازی درمانی در کودکان اوتیسم – کاردرمانی دست در کودکان اوتیسم – اتاق درمان اختلال یکپارچگی حسی در کودکان اوتیسم، روش ای بی ای در درمان اوتیسم می باشد. همچنین در زمینه گفتاری با بهترین گفتار درمانی اوتیسم و استفاده از تکنیک های تیچ ، پکس، ABA و PRT به درمان مشکلات گفتاری کودکان اوتیسم در بهترین مرکز درمان اوتیسم در تهران پرداخته می شود.
گفتاردرمانی در اوتیسم یکی از بهترین قسمت های درمان اتیسم در مرکز توانبخشی اوتیسم تهران،جهت ایجاد ارتباط مناسب کودکان اوتیسم و بهبود تغذیه کودک اتیسم توسط تکنیک های گفتار درمانی اوتیسم شامل تحریکات حسی و ماساژهای داخل دهانی می باشد.
جهت آشنایی با بخش های مختلف بهترین مرکز درمانی اتیسم تهران(اوتیسم) جناب آقای دکتر صابر به لینک زیر مراجعه فرمایید. (گفتار درمانی و کاردرمانی دکتر صابر شمال تهران)
مرکز توانبخشی اوتیسم غرب تهران
مرکز درمان اوتیسم غرب تهران یکی از شعب مرکز توانبخشی اوتیسم تهران زیر نظر دکتر صابر می باشد که در منطقه سعادت آباد مشغول به فعالیت است. این مرکز با بیش از 19 سال سابقه در حیطه تشخیص و درمان اختلالات طیف اوتیسم در کودکان به یک مرکز شناخته شده در سطح تهران و منطقه غرب تهران تبدیل شده است متخصصین با تجربه این مرکز در زمینه درمان کودکان اوتیسم با بهره گیری از دانش روز دنیا و تجهیزات پیشرفته مرکز به درمان کودکان اوتیسم مشغول می باشند مرکز اوتیسم غرب تهران در سه طبقه مجزا و بیش از 20 بخش درمانی در مساحتی بالغ بر 450 متر مربع درحال ارائه خدمات توانبخشی به کودکان اوتیسم می باشد. خدمات ارائه شده در این مرکز شامل کاردرمانی ذهنی، کاردرمانی جسمی، کاردرمانی حسی، اتاق تاریک جهت تقویت توجه بینایی، اتاق بهبود مهارت های شنیداری، سنسوری روم، بازی درمانی، رفتاردرمانی و گروه درمانی، ماساژ درمانی، اتاق آموزش پیش دبستانی، کاردرمانی در مهارتهای نوشتاری و…. می باشد که توسط درمانگران با تجربه مرکز در قالب طرح های درمانی متفاوت بسته به نیاز و توانایی مراجعین برنامه ریزی و ارائه می گردد. مشاوره والدین به صورت پیوسته جهت اطلاع از روند درمان و اهداف درمانی مشخص شده برای کودکشان همچنین کمک در جهت یافتن بهترین روش های مواجهه با چالش های رفتاری کودکان اوتیسم در مرکز انجام می گیرد.
کاردرمانی در اوتیسم
کاردرمانی در اوتیسم یکی از مؤثرترین روشها برای بهبود تواناییهای حرکتی، شناختی و اجتماعی کودکان مبتلا به این اختلال است. این روش با استفاده از تمرینات هدفمند و برنامههای فردی، به تقویت مهارتهای ارتباطی، هماهنگی حرکتی و مدیریت رفتارهای چالشبرانگیز کمک میکند. کاردرمانگران با ارزیابی دقیق نیازهای هر کودک، برنامهای متناسب با تواناییها و اهداف او طراحی میکنند. استفاده از ابزارهای تخصصی و محیطهای آموزشی مناسب، تأثیرگذاری این روش را افزایش میدهد. در ادامه به انواع کاردرمانی در اوتیسم و نقش آنها در بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا میپردازیم
-کاردرمانی ذهنی در مرکز توانبخشی اوتیسم تهران
کاردمانی ذهنی که به درمان در کودکان اوتیسم ، کم توانی مانی ذهنی در بهترین مرکز کاردرمانی در تهران می پردازد. در مرکز درمان اوتیسم سعادت آباد و پاسداران پس از تشخیص مشکلات کودک توسط جناب آقای دکتر صابر،سطح کودک اوتیسم (خفیف- شدید و متوسط) مشخص می شود و بر همین اساس برنامه درمانی در بهترین مرکز درمان اوتیسم در تهران مشخص می شود. در مورد عقب مانده ذهنی نیز مطالعه کنید.
اهداف کاردرمانی ذهنی شامل:
بهبود دستور پذیری کودک
بالا بردن مهارت های شناختی کودک شامل شناخت اشیا ،حیوانات، وسایل نقلیه و…. در کودک اوتیسم
بهبود درک کودکان اوتیسم در زمینه بادی ایمیج، درک از محیط، درک روابط اشیاء و…
بالا بردن تحمل کاری با انجام کاردرمانی ذهنی
تقویت مهارت های توجه و تمرکز کودکان اوتیسم
-کاردرمانی جسمی در بهترین مرکز درمان اوتیسم در تهران
تکنیک های درمانی در زمینه کاردرمانی حرکتی و جسمی در کودکان اوتیسم در مرکز درمان اوتیسم تهران به شرح زیر است
ارزیابی قدرت عضلانی و بررسی کوتاهی عضلات ناشی از نوک پنجه ای راه رفتن کودکان اوتیسم
تقویت مهارت های تعادلی در وضعیت نشسته، چهار دست و پا، دو زانو، ایستاده و… در بیماران زیر نظر دکتر صابر
استفاده از ابزار های مختلف مکانوتراپی در جهت افزایش قدرت عضلانی
ارتقاع سطح عملکردهای حرکتی کودکان اوتیسم
افزایش دامنه حرکتی در اندامهای کودک اوتیسم با انجام تمرینات کششی
کنترل رفلکس های پاتولوژیک
-کاردرمانی یکپارچگی حسی ( SI ) در مرکز توانبخشی اوتیسم در تهران
در حیطه مشکلات هماهنگی حرکتی و یکپارچگی حسی در ابتدا ارزیابی های لازم توسط آقای دکتر صابر در کلینیک کاردرمانی انجام می شود و اهداف درمانی در زمینه یکپارچگی حسی مشخص می گردد.
تقویت حس وستیبولار در کودکان اوتیسم
بهبود هماهنگی چشم و دست در کودکان اوتیسم
تقویت هماهنگی دو اندام فوقانی و تحتانی کودکان اوتیسم با انجام تمرینات همزمان
انجام تمرینات کلامی و حرکتی همزمان برای تقویت سرعت پردازش ذهنی در کودکان واتیسم
ایجاد یکپارچگی حسی
بهبود نا امنی جاذبه ای و ترس از ارتفاع کودکان اوتیسم با تمرینات یکپارچگی حسی
افزایش حس عمقی در اندام های کودک
بهبود مهارت عبور از خط وسط بدن و تقویت ارتباط دو نیمکره مغز کودک اوتیسم
تقویت ادراک بینایی جهت درمان اوتیسم
ادراک بینایی و توجه دیداری با استفاده از تجهیزات بهترین مرکز تشخیص و درمان اوتیسم به ارائه خدمات زیر می پردازد.
تقویت ارتباط چشمی در کودکان اوتیسم
تقویت حرکات چشمی و کاهش حرکات اضافه در کودک اوتیسم
بهبود توجه کودک اوتیسم در زمینه توجه انتخابی، توجه پایدار و توجه انتقالی در زمینه بینایی
انجام تمرینات ادراک بینایی در تشخیص شکل از زمینه، تکمیل دیداری، ثبات شکل و…
ارتقاع سرعت پردازش بینایی کودکان اوتیسم
افزایش حافظه دیداری متناسب با سن تقویمی کودک اوتیسم
بهبود مهارت های هماهنگی چشم و دست در کودک اوتیسم
بهبود حساسیت شنیداری اوتیسم در مرکز توانبخشی اوتیسم
بهبود درک شنیداری در کودکان اوتیسم
تقویت توجه و تمرکز شنیداری
بهبود تمییز شنیداری در کودک اوتیسم
بهبود حساسیت شنیداری
تقویت حافظه کوتاه مدت و تاخیری شنیداری در کودک
بهبود درک مطلب شنیداری در کودک اوتیسم
تقویت مهارت های هماهنگی بینایی و شنیداری
بالا بردن سرعت پردازش شنیداری با تمرینات اتاق شنیداری
سنسوری روم در کلینیک تخصصی تشخیص اوتیسم
از بخش های کاردرمانی در کودکان اوتیسم که موجب تمایز مرکز تشخیص و درمان اوتیسم در تهران از دیگر مراکز اوتیسم تهران می شود اتاق سنسوری روم می باشد. ابزار های مجهز و ابداعی در درمان کودکان مشکلات حسی نظیر اوتیسم، اختلال پردازش حسی، بیش فعالی و نقص توجه در سنسوری روم مرکز کاردرمانی دکتر صابر با اهداف زیر استفاده می شوند:
بالا بردن سرعت پردازش ذهنی و کلامی در کودکان اوتیسم
بهبود تحمل کاری و دستورپذیری
افزایش سطح مهارت های توجه حرکتی در کودکان اوتیسم
آموزش کنترل هیجانات به کودکان اوتیسم
افزایش یکپارچگی حسی در اوتیسم
-کاردرمانی حسی با بهترین مرکز درمان اوتیسم تهران
ارزیابی اولیه توسط جناب آقای دکتر صابر انجام و بیش حسی و کم حسی در کودک اوتیسم مشخص می گردد. اهداف کاردرمانی حسی مرکز اوتیسم شامل
افزایش سطح هوشیاری کودک اوتیسم
کنترل حرکات اضافه
تعدیل حساسیت لمسی و تدافع لمسی کودکان اوتیسم
تقویت حس عمقی اندام های کودکان اوتیسم
تعدیل حس بویایی کودکان اوتیسم
آب درمانی در مرکز درمان و توانبخشی اوتیسم تهران
مرکز آب درمانی کلینیک تخصصی درمان اوتیسم با تجهیزات تخصصی آب درمانی مانند تردمیل در آب و تخته تعادل داخل آب به بهبود مهارت های زیر می پردازد.
تمرینات حس عمقی
تقویت حس وستیبولار و تعادلی در آب
کاهش رفتار های کلیشه ای کودک اوتیسم به علت ایجاد ریلکسیشن در کودک اوتیسم
کنترل حرکات اضافه در کودک اوتیسم
ریلکسیشن و کاهش بیقراری کودک اوتیسم
بهبود آگاهی از بدن در کودک اوتیسم
ماساژ درمانی در بهترین مرکز درمان اوتیسم در تهران
ماساژ درمانی در کودکان اوتیسم با اهداف متفاوتی انجام می شود.
ریلکسیشن در کودکان اوتیسم
کاهش پرخاشگری و حرکات اضافه در کودک اوتیسم
افزایش شناخت از بدن و حس عمقی در کودکان اوتیسم
بهبود سطح هوشیاری و توجه و تمرکز کودک اوتیسم
تقویت حس لامسه و درمان مشکلات بیش حسی و کم حسی در حواس کودک اوتیسم
بازی درمانی در مرکز تخصصی درمان اوتیسم در تهران
یکی از مجهز ترین مراکز بازی درمانی در تهران، کلینیک درمان اوتیسم تهران می باشد که به بازی درمانی در اختلالات کودکان مخصوصا در حیطه اوتیسم مشغول می باشد
ایجاد مهارت های ارتباطی و دوست یابی در کودک اوتیسم
ایجاد مهارت های اجتماعی
کنترل اضطراب و ترس های کودک
افزایش تحمل کاری در اختلالات رفتاری کودکان اوتیسم
کاهش خشم و پرخاشگری کودک اوتیسم
انجام بازی های ساختار یافته برای کودکان اوتیسم
بازی های حسی جهت درمان رفتارهای وسواس گونه کودکان اوتیسم
کاردرمانی دست در بهترین مرکز درمان اوتیسم تهران
مرکز تخصصی درمان اوتیسم به صورت تخصصی به کاردرمانی دست می پردازد. درمان در مرکز کاردرمانی در زمینه های زیر انجام می شود
تقویت حس عمقی در دست ها در کودک اوتیسم
تقویت عضلات در اندام فوقانی اوتیسم
بهبود هماهنگی دو دست در کودکان اوتیسم
تقویت مهارت های ریز انگشتی و دست ورزی در اوتیسم
بهبود مهارت های پیش نوشتاری و مهارت های نوشتن
انجام تمرینات آموزش فعالیت های روزمره مانند پوشیدن لباس و بهداشت فرد
تست های تخصصی هوش در مرکز تخصصی درمان اوتیسم در تهران
جهت آمادگی برای ورود به مدرسه و آموزش تحصیلی تست های تشخیصی شامل موارد زیر است
انجام تست هوش بینه که برای کودکان 3 سال به بالا
انجام آزمون هوش وکسلر جهت ارزیابی بهره هوش کلامی و غیر کلامی کودکان از 6 سال به بالا . همچنین ارزیابی و غربالگری زود هنگام مشکلات یادگیری
تست ادراک بینایی فراستیگ و TVPS جهت تشخیص مشکلات ادراک بینایی
تست تشخیص شنیداری وبمن جهت سنجش تمییز شنیداری در کودکان اوتیسم
بخش آموزش در بهترین مرکز تشخیص و درمان اوتیسم در تهران
آموزش های خاص پیش دبستانی جهت پذیرش برای تست ورود دبستان
آموزش کمک درسی در حیطه کودکان اوتیسم
تشخیص اوتیسم به صورت آنلاین و درمان اوتیسم به صورت آنلاین
با پیشرفت تکنولوژی و ارتباطات امکان دسترسی به امکانات درمانی به صورت آنلاین در سرار دنیا فراهم آمده است. جستجو در وبسایت ها و شبکه های مجازی برای یافتن پاسخ سوالات والدین در مورد مشکلات کودکان و تشخیص اختلالات شایع نظیر اوتیسم همواره یکی از راه های اولیه مورد استفاده بوده است. اما نکته قابل توجه این است که نباید به هر مطلب یا تست تشخیصی غیر تخصصی در سایت های مختلف اعتماد نمود. مقوله تشخیص اختلال اوتیسم یکی از مهم ترین مسائل در روند درمان و پیشرفت این کودکان است که تنها با انجام یک پرسشنامه تشخیصی آنلاین امکان پذیر نمی باشد.
مرکز تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر با دانش پیشرفته در زمینه تشخیص، درمان و اطلاع رسانی در زمینه کودکان اوتیسم، بخش ارزیابی تشخیصی اوتیسم به صورت آنلاین را زیر نظر جناب آقای دکتر صابر طراحی نموده اند. مراجعین محترم از سرار نقاط کشور و خارج از کشور با تماس با شماره تلفن 09029123536 می توانند جهت ویزیت تشخیصی توسط دکتر صابر به صورت ویدئو کال اقدام نمایند. شایان ذکر است حضور کودک و والدین در جلسه ارزیابی تصویری جهت برسی دقیق و تشخیصی کودک الزامی می باشد. همچنین خدمات درمانی آنلاین شامل کاردرمانی آنلاین اوتیسم و گفتار درمانی آنلاین اوتیسم در بهترین مرکز درمان اوتیسم تهران ارائه می گردد.
درمان کودکان اوتیسم
ملاک های تشخیص اختلال اوتیسم و علائم اوتیسم در کودکان
وجود دست کم 8 مورد از 16مورد زیر به نحوی که دست کم دو مورد از ملاک (الف) و یکی از ملاک (ب) و یک مورد از ملاک (ج) را دربر گیرد :
الف) از بارزترین علائم اوتیسم نقص کیفی در تعامل اجتماعی دوطرفه:
فقدان آگاهی از حضور یا احساسات دیگران (با دیگران به نحوی رفتار می کند که گویی آنها یک ابزار و یا وسیله اند متوجه استرس دیگران نیست مشخصا هیچ مفهومی از نیاز دیگران به حریم خصوصی ندارد.)
جستجوی غیرعادی یا فقدان جستجوی تسلی و راحتی (دلداری) در زمان استرس و تنیدگی( حتی وقتی بیمار زخمی یا خسته است به دنبال تسلی نیست، به دنبال راحتی از طریق کلیشهها ست مثلا وقتی صدمه دیده است می گوید پنیر پنیر پنیر
فقدان تقلید یا تقلید معیوب( با تکان دادن دست بای بای نمیکند از کارهای روزمره مادر تقلید نمیکند.)
فقدان یا بازی های اجتماعی معیوب( به طور فعال در بازیهای ساده شرکت نمیکند ترجیح میدهد تنها بازی کند دیگران را فقط به عنوان یک ابزار مکانیکی در بازیها تخیل می کند.)
نقص برجسته در برقراری ارتباط دوستانه( علی الرغم تمایل به داشتن دوست قادر به دوست یابی نیست درکی از آداب تعامل اجتماعی مثلاً علی الرغم تمایل نداشتن همسالان دفتر تلفن را برای آنها می خواند.)
ب)یکی از مهم ترین علایم کودکان اوتیسم نقص کیفی در ارتباط کلامی و غیرکلامی و فعالیتهای تخیلی می باشد:
هیچ شکلی از ارتباط را ندارد مثل تان و تون، حالات چهره، اشارات، میمیک یا گفتار
ارتباط غیر کلامی غیر عادی آشکار، مثل استفاده از نگاه چشم به چشم، حالات چهره، حالات بدنی یا اشارات برای شروع یا تنظیم تعاملات اجتماعی (برای مثال بغل شدن را نمیتواند پیشبینی کند، وقتی بغل می شود خود را سفت میکند، هنگام تعامل اجتماعی به مخاطب نگاه نمی کند یا لبخند نمیزند، با والدین یا مهمانان خوش و بش و احوالپرسی نمیکند در موقعیتهای اجتماعی، نگاه خیره ای دارد.
فقدان فعالیت های تخیلی مثل ایفای نقش بزرگسالان، شخصیت های تخیلی یا حیوانات، فقدان علاقه داستانهایی که در مورد رخدادهای تخیلی است.
نقص آشکار در تولید گفتار، اعم از بلندی، زیر و بمی و نوای سرعت گفتار (؟؟؟یکنواخت، آهنگ پرشی یا صدای زیر.)
نقص آشکار در شکل و محتوا گفتار مثل استفاده تکراری و کلیشهای از گفتار (مثل پژواک گویی آنی، تکرار پیزود های تلویزیونی! معکوس سازی ضمایر (استفاده از تو به جای من به جای اینکه بگوید آب می خوام می گوید آب میخوای استفاده بی معنی از کلمات و عبارات (مثل به جای اینکه بگوید می خوام تاب بازی می کنم می گوید حرص سوار شو یا اظهار نظرهای بی ربط فراوان (مثلاً در میانه صحبت درباره مسابقه فوتبال، در مورد جدول زمانی حرکت قطارها حرف میزند.)
نقص برجسته در شروع یا تداوم یک گفتگو با دیگران (مثل مونولوگ های طولانی در مورد یک موضوع غیر مرتبط(.
ج) علایق و فعالیتهای محدود و تکراری از دیگر علائم کودکان اوتیسم :
حرکات بدنی کلیشهای (مثل تکان دادن دست، چرخاندن دست، چرخیدن، ضربه زدن با سر، حرکات کل بدن.)
اشتغال دائمی با اجزاء اشیا (چرخاندن چرخ های اسباب بازی ها، بوئیدن اشیاء و …) یا چسبیدن غیر عادی به اشیاء (مثلا اصرار بر همراه داشتن یک لوگو یا زنجیر.)
اضطراب آشکار هنگام بروز تغییرات جزئی در محیط (مثلاً جابجایی گلدان از جای همیشگیاش.)
اصرار غیرمنطقی بر پیروی از عادات با تکیه بر جزئیات امور (مثلاً اصرار بر اینکه هر روز از یک مسیر خاص به مغازه برود.)
محدود بودن گستره علائق و اشتغال با گستره باریکی از علائق (مثلاً علاقه به ردیف کردن اشیا، انبوهی از اطلاعات درباره یک موضوع خاص با یک شخصیت تخیلی.)
اختلال پردازش حسی چیست :
اختلال پردازش حسی یک اختلال عصب زاد است که باعث ایجاد اختلال در پنج حس بینایی ، لامسه ، شنیداری ، چشایی ، بویایی و به اضافه حس حرکت (جنبشی) و حس وضعیتی (عمیقی) می شود.
در مواردی مانند نابینایی کامل و ناشنوایی مطلق اطلاعات حسی بینایی و یا شنیداری توسط مغز دریافت نمیشوند ولی در اختلال پردازش حسی اطلاعات مختلف حسی توسط مغز دریافت میشوند اما بد پردازش میشوند که باعث ایجاد اضطراب ، نگرانی ، بی قراری ، مشکلات حسی حرکتی دهانی و… میشود
اختلال پردازش حسی و اتیسم
درصد زیادی از کودکان طیف اتیسم( بیشتر از ۹۰ درصد) ممکن است اختلال پردازش حسی داشته باشند. هر فردی که اختلال پردازش حسی دارد الزاماً طیف اتیسم نیست ممکن است افرادی خارج از طیف افراد دارای اتیسم باشد ولی در پردازش حس ها دچار مشکل باشند.
انسانها با کمک حواسشان دنیا را میشناسند و با اطراف ارتباط برقرار میکنند از در افراد دارای اتیسم که در پردازش حواس خود دارای مشکل می باشند با مشکلاتی در زندگی خود مانند مشکل در ارتباط و تعامل آگاهی از خود محافظت از خود مواجه هستند.
علایم کودک اوتیسم و اختلال پردازش حسی
حساسیت بیش از حد
حساسیت کمتر از حد
ابتلا به حواس پرتی
مشکلات اجتماعی و هیجانی
سطح فعالیت خیلی کم یا زیاد
دست و پا چلفتی
تکانشگری
بی قراری
تاخیر گفتار
مشکلات پردازش حسی در نوزادان
آرام نمی شود.
نوزاد وقتی توسط مراقبین در آغوش گرفته میشود با کش و قوس دادن خود از آنها اجتناب میکند
هنگام تکان دادن کودک جیغ می زند.
تنهایی در گهواره را ترجیح می دهد
مشکلات مکیدن و تغذیه دارد
واکنش طبیعی به درد آمپول ندارند.
از لباس بیزار است.
از ماساژ بیزار است
علائم کودکان اوتیسم در مشکلات بویایی و چشایی
ترجیح دادن غذا های خاص
حساسیت زیاد به بوها
تمرکز زیاد روی بوها
یکپارچگی حسی در اوتیسم
یکارچگی حسی به عنوان یکی از روش های برگرفته از علوم اعصاب مطرح شده است. کاربرد علوم عصبی در چند دهه گذشته بسیار گسترده و وسیع بوده است. یکارچگی حسی عبارت است از سازمان دهی درون داد های حسی به منظور استفاده از آنها. این استفاده ممکن است شکل های مختلفی داشته باشد.
مواردی مانند ادراک از بدن و یا جهان پیرامون، فرایند یادگیری، رشد و ایجاد عملکردهای عصبی. از طریق انسجام حسی است که بسیاری از اعصاب بدن با یکدیگر همکاری می کنند تا شخص بتواند با محیط به شیوه ای کارا ارتباط برقرار نماید و تجربه کسب کند.
در یک توصیف کلی از روش یکپارچگی حسی می توان چنین استدلال کرد، فرد در دوره نوزادی برای انجام عملکردهای خود از درون دادهای بسیار اولیه و پایه ای استفاده می کند. فعالیت های حسی وی در این دوره عبارت است از بوییدن، مزه کردن، لمس کردن، ادراک وضعیت بدن، احساس تقابل با جاذبه زمین( نا امنی جاذبه ای) و این روشی برای ادراک محیط پیرامون و زیستن است. با افزایش سن، این نظام ها( نظام لمس کردن، نظام ماهیچه های بدن، حرکات بدن، تاثیر بر جاذبه، سیستم وستیبولار)، بایستی به نظام های خود مختاری تبدیل شوند که سیستم عصبی را آزاد و رها کند تا بتواند انسجام یافته و عملکردهای بالاتر و برتر قشر مغز را برای یادگیری و انجام امور و فعالیت های شناختی ضروری است، ممکن سازد.
کودکی که به تازگی راه افتاده و به اصطلاح تاتی تاتی میکند، تمام انرژی و توان خود را صرف کسب مهارت بر این توانایی می کند. اما به زودی مهارت راه رفتن باید به اندازه ای خودکار انجام شود که فرد نیازمند تمرکز بر روی آن نباشد. در اغلب افراد دارای و افرادی که دارای مشکلات ذهنی هستند، این مهارت های حسی هیچگاه به مرحله خودمختار واتوماتیک نمی رسد. در درمان کودکان اوتیسم یکی از نکات قابل توجه مشکلات یکپارچگی حسی می باشد. کلینیک کاردرمانی جناب آقای دکتر صابر در زمینه درمان کودکان با مشکلات یکپارچگی حسی فعالیت می کند.
بنابر این در هر بار انجام این مهارت ها ی پایه ای باید بر روی آنها تمرکز کرده و انرژی مورد نیاز برای انجام فعالیت های دیگر را صرف آن نمایند. فرایند یکپارچگی حسی فرایندی است که به شکل اتوماتیک انجام می شود و در افراد دارای مشکلات رشدی این فرایند به طور خودکار انجام نمی شود و نیازمند مداخله و حمایت است. فرد دارای اتیسم به عنوان فردی که فاقد نظام منسجم و یکپارچه ای از حواس موجود است، نسبت به محرک های موجود در محیط واکنش های مختلف و متفاوتی از خود نشان می دهد. مثلا در برابر نام برده شدن و شنیدن اسم خود واکنشی از خود نشان نمی دهد اما نسبت به صدای خاصی مانند تهویه دستشویی و یا کولر و مخلوط کن واکنشی بسیار غیر معمول از خود بروز می دهد.
این امر می تواند دلیلی برای وجود نوعی ناهماهنگی حسی در حس شنوایی فرد باشد. در این اختلال نظام دریافت پیام ها و محرک های محیطی به روشی متفاوت از سایر افراد عمل می کند و محرک ها را متفاوت تر از آنچه که هستند دریافت میکند. یکپارچگی حسی نوعی توانمندی است که به فرد کمک می کند تا اطلاعات به دست آمده از حواس مختلف را به شیوه ای دریافت و پردازش کند تا در برابر آنها واکنش مناسب و معادل از خود نشان دهد. برای رسیدن به چنین یکپارچگی در حواس مختلف روش هایی وجود دارند که در قالب یک برنامه منسجم به فرد ارائه می شود.
روش یکپارچگی حسی را می توان به افراد دارای مشکلات حسی و رشدی مختلف از جمله افراد دارای اوتیسم ارائه کرد تا به بهبودی علایم اختلال آنها کمک کند. یکپارچگی حسی زیربخشی از علوم اعصاب است و برای تمامی درمانگران که قصد کمک به کودکان طیف اوتیسم را دارند لازم می باشد.
در دیدگاه علوم اعصاب، اختلالات ایجاد شده در مغز فرد را می توان از طریق تغییر شرایط جسمانی مغز و گیرنده های آن تغییر داد، این تغییر شرایط را می توان از طریق روش یکپارچگی حسی که شیوه ای برگرفته از علوم اعصاب می باشد و در کاردرمانی کاربرد ویژه ای دارد، انجام داد.تحقیقات نشان داده است انجام بازی های خاص و فعالیت های جسمی و حرکتی می تواند اثر درمانی بسیار قابل توجهی در اختلالات مختلف روانی و جسمی داشته باشد. این فعالیت ها بخش هایی از سیستم اعصاب مرکزی را به فعالیت وامی دارد که اطلاعات حسی را مورد پردازش و سازماندهی قرار می دهند.
در روش یکپارچگی حسی ابتدا سطح عملکرد فعلی کودک را به صورت دقیق ارزیابی می شود سپس به طراحی فعالیت هایی پرداخته می شود تا با تعدیل سازی محیط، کودک با استفاده از تعدیل ها تا آنجا که می تواند از خود فعالیت نشان دهد. کاردرمانگران متخصص در زمینه یکپارچگی حسی تحت نظر جناب آقای صابر، با تلاش در طراحی فعالیت های مختلف بر پایه روش یکپارچگی حسی به ایجاد تعدیلات حسی و انسجام حسی در کودکان طیف اوتیسم کمک می کنند.
بهترین مرکز آموزش کودکان اتیسم(اوتیسم)
در بخش آموزش کودکان اتیسم مرکز توانبخشی اوتیسم جناب آقای دکتر صابر به آموزش کودکان اتیسم در زمینه آموزش پیش دبستانی و تست ورود به مدرسه، همچنین آموزش کودکان اوتیسم در زمینه اختلال یادگیری در سنین مدرسه و افزایش توجه و تمرکز کودکان اوتیسم پرداخته می شود.
ذهن های تک رشته ای به چه معناست؟
معمولا افرادی که دچار اوتیسم خفیف یا سندروم اسپرگر هستند، در بعضی زمینه ها توانایی خارق العاده ای را از خود نشان میدهند و در حین داشتن عملکرد بالا در این زمینه ها در موارد دیگر بسیار ضعیف عمل میکنند. والدین و مربیان باید کودکان را تشویق کنند تا از استعدادهای خود در مهارت های کاربردی در مشاغل و علائق خود بهره جویند. هدف اصلی، آموزش مهارت هایی است که علایق بر این کودکان را در بر گیرد و در طول زندگی شان نیز موجبات رضایت آنها را فراهم نماید. شاد ترین افراد این طیف آنهایی هستند که دوستانی با علایق مشترک دارند. بیشتر معاشران من از علاقمندان به بحث حیوانات و رفتارشان هستند. زندگی من با حرف ام پیوند خورده است و در حال حاضر استاد یار رشته علوم حیوانات در دانشگاه کلرادو هستم، و نیمی از گله های گاو موجود در ایالات متحده آمریکا و کانادا از طریق وسایلی که من طراحی کردم ام جابه جا میشوند.
انسان ها را از نظر شیوه اندیشیدن میتوان در دو طبقه جای داد : تفکر بصری و تفکر تربیتی در سالهای متمادی با افراد مختلف در مورد نحوه تفکرشان مصاحبه کردم و به این نتیجه رسیدم که انسان ها دارای است الگوی تفکرند : تفکر بصری، تفکر موسیقی و ریاضی و تفکر منطق کلامی و گاهی نیز ترکیبی از آن سه الگو متصور است. تفکر بصری در افراد اوتیستیک بسیار معمول است. تفکر منطق کلامی در افراد با اسپرگر خفیف (برخلاف نحوه تفکر من) که البته این موارد در خصوص کسانی صادق است که دچار تاخیر تکامل گفتار نیستند. آن هایی که دارای تفکر منطق کلامی هستند در ترسیم بسیار
ضعیف و در یادگیری زبانهای خارجی موفق اند. هر یک از الگوهای تفکر خواصی منحصر به خود دارد. بر این اساس، برخی از مهارت ها تقویت میشود، در حالی که برخی دیگر ضعیف اند یا حتی به مرحله ظهور نمی رسند. تغییر دادن این الگوها کاری بسیار دشوار است و وظیفه مربیان ایجاد انعطاف پذیری این الگوها از طریق آموزشهای مستمر و پی گیر است. یکی از راههای استفاده از بازیهای خاصی است که مبنای آن ها دسته بندی و جلب توجه کودک به نحوه تغییر این دو دسته بندی ها است. به طور مثال اگر شش مورد را روی یک میز بگذاریم (خودکار، چسب ، کلاه ، یا نوار ویدیویی) یک کودک اوتیستیک به راحتی اشیای قرمز را جدا میکند، اما نانی مینشو در تحقیقات خود در دانشگاه ملون نشان داده است که برای همین کودک بسیار سخت است که الگوی دسته بندی خود را تغییر دهد و اشیاء پلاستیکی را از دیگر اشیا جدا کند. همچنین باید به این کودکان آموزش داد که بعضی از طبقه بندی ها بر مبنای مصرف تعریف میشوند و بستگی به این دارد که مصرف کننده از وسیله ای به منظور کار یا بازی استفاده کند. یک کلاه میتواند در محل کار استفاده خاصی داشته باشد، در حالی که از همین کلاه توسط فرد دیگری در حین بازی استفاده میشود.
سندروم اسپرگر
سندروم اسپرگر که گونه ای ضعیف تری از اوتیسم است، ناشناخته بود. پس از تشخیص این سندروم اکنون کودکان طبیعیتری که فاقد علائم بارز معلولیت اند در طیف اوتیسم دیده می شوند. این کودکان ضمن داشتن مشکلات ارتباطی طیف اوتیسم دارای هوش خارق العادهای هستند. امروز این طیف از اوتیسم افراد فارغ گفتار تا دانشمندانی برجسته را شامل میشود، و این خود معضل بزرگی در تشخیص این سندروم به شمار می رود. آلبرت اینشتین ، کارل سیگن ، ولفگانگ آمادئوس موتسارت ، ونسان ون گوگ و بسیاری از دانشمندان، محققان و هنرمندان نامی جهان نشانههایی از این سندروم داشته اند. از زمان شناسایی این سندروم در ایالات متحد، با افراد بسیاری در زندگی حرفه ای خود برخورد کرده ام که به نوعی دچار سندروم اسپرگر نهفته اند. این افراد شامل مهندسان برجسته، طراحان ابزارهای مختلف، نقشه کش ها و تعمیرکاران وسایل مختلف میشوند و در صنعت دام کشور جزء افراد موفق و فعال اند. افراد زیادی را نیز با چنین علائمی در صنایع کامپیوتری دیده ام. هیچ مرز قابل تشخیصی بین نخبگان کامپیوتر و مبتلایان به سندروم اسپرگر نمی توان ترسیم کرد. سایمن بارون – کوهن محقق انگلیسی، در مطالعات خود درباره طیف اوتیسم اظهار میدارد در خانواده هایی که تاریخچه ابتلا به این سندرم وجود دارد، شمار فارغ التحصیلان رشته های مهندسی دو و نیم برابر بیشتر از خانوادههای معمولی است.
افراد موفق بسیاری را در صنعت دامی دیدهام که دارای سندرم اسپرگر بوده اند، اما این توفیق را داشتهاند که استعدادهای خود را به مهارت هایی با ارزش و فراگیر تبدیل کنند. برای آنهایی که دارای تفکر بصری هستند، طراحی، هنرهای گرافیکی، عکاسی، مراقبت از حیوانات عیب زدایی، شبکه های کامپیوتری، تعمیرات کامپیوتر، تعمیرات وسائل نقلیه، طراحی ابزار آلات صنعتی و تحقیقات علمی، مشاغل مناسبی به شمار می روند. ذهن های ریاضی و موسیقی در موسیقی، ریاضی، مهندسی، فیزیک، شیمی و دیگر رشته های فنی فوق خواهند بود. کسانی که دارای تفکر منطق کلامی هستند. به عنوان روزنامه نگار، کتابدار، گفتاردرمان و مربیان آموزشهای خاص فوق العاده خواهند بود.
سوالات متداول:
1- خدمات اصلی ارائه شده در یک مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم در تهران معمولاً شامل چه مواردی است؟
خدمات جامع در یک مرکز تخصصی برتر معمولاً شامل این موارد است: ارزیابی جامع تشخیصی و عملکردی (با استفاده از ابزارهای استاندارد مانند ADOS-2، ADI-R، PEP-3)، گفتاردرمانی تخصصی اوتیسم (تقویت ارتباط کلامی/غیرکلامی، مهارتهای مکالمه، درک زبان، استفاده از AAC)، کاردرمانی ذهنی (تقویت مهارتهای بازی، شناخت، پردازش حسی، مهارتهای حرکتی ظریف و درشت، خودیاری)، کاردرمانی جسمی (در صورت نیاز به تمرینات حرکتی خاص)، رفتاردرمانی (ABA و سایر رویکردها) (مدیریت رفتارهای چالشبرانگیز، آموزش مهارتهای جایگزین، تقویت مهارتهای اجتماعی و خودیاری)، گروههای مهارتهای اجتماعی، مشاوره و حمایت روانشناختی برای کودک و خانواده، آموزش و توانمندسازی والدین، مداخلات یکپارچهسازی حسی، و همکاری با مدارس و سایر محیطهای مرتبط با کودک.
2-پردازش حسی (Sensory Processing) در اوتیسم چیست و مراکز توانبخشی چگونه به آن میپردازند؟
بسیاری از افراد در طیف اتیسم تفاوتهایی در پردازش اطلاعات حسی (بینایی، شنوایی، لامسه، بویایی، چشایی، حرکتی/دهلیزی، عمقی) دارند. این میتواند منجر به حساسیت بیشازحد (مثل پوشاندن گوشها در برابر صداهای معمول)، حساسیت کمترازحد (مثل نیاز به حرکات شدید یا فشار عمیق)، یا جستجوی حسی (مثل چرخیدن یا لمس مداوم اشیا) شود. مراکز تخصصی با کاردرمانگران متخصص در یکپارچگی حسی به این چالشها میپردازند. این شامل ارزیابی دقیق پروفایل حسی کودک، طراحی برنامههای فردی یکپارچگی حسی (استفاده از تجهیزات خاص مانند تاب، ترامپولین، تونلها، مواد لمسی متنوع)، آموزش راهبردهای تعدیل حسی به کودک و خانواده (مثل استفاده از وزنه، جلیقه فشار، هدفون کاهش صدا)، و اصلاح محیط برای کاهش عوامل استرسزای حسی است تا به کودک کمک کند حالت برانگیختگی بهینه را برای یادگیری و تعامل حفظ کند.