علائم اوتیسم در نوجوانان تفاوت بسیاری با علایم اتیسم در کودکان یا بزرگسالان ندارد. علائم ظاهری اوتیسم از فردی به فرد دیگر فرق می کند. علائم ظاهری اوتیسم در ابتدای رشد قابل شناسایی نمی باشد، اما حتی اگر تشخیص آن ها آسان نباشد، احتمال دارد با بزرگ تر شدن کودک، آشکار شوند. برخی علائم شایع اوتیسم در نوجوانان عبارت اند از: مشکل در برقراری روابط اجتماعی، داشتن علایق محدود، نداشتن انعطاف پذیری، اعتماد به نفس و عزت نفس پایین. دکتر صابر، بهترین دکتر تشخیص اوتیسم در تهران، با تشخیص علائم اوتیسم در نوجوانان و تشخیص علائم اوتیسم کودکان و نوجوانان، بهترین روش درمانی (کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، رفتار درمانی، بازی درمانی و…) برای آن ها را در نظر می گیرد.
برخی علائم اوتیسم در کودکان
برای درک بهتر علائم اوتیسم در کودکان و نوجوانان نیاز به مشاهده دقیق این کودکان در شرایط محیطی متفاوت می باشد که به درمانگران کمک می کند علائم کودکان را راحت تر شناسایی و برنامه درمانی مناسب را طراحی نمایند. در اینجا به بررسی علائم و نشانه های یک کودک برای نمونه پرداخته می شود.
آرمان به سبب وجود شواهدی از نقص پایدار در روابط اجتماعی و تعاملات و نیز داشتن الگوی محدود رفتاری و علائق از دوران آغازین رشد، معیار های اختلال طیف اوتیسم را برآورده می کند. والدین او نیز به خاطر بروز برخی علائم اوتیسم در نوجوانان نظیر عدم برقراری تماس چشمی، فقدان لبخند و غیاب رفتار های غیرکلامی مناسب (مانند اشاره به اشیاء)، از همان 12 ماهگی آرمان نگران بودند؛ او بعدتر رفتار های نامعمول دیگری در اوتیسم کودکان، نظیر رفتار های وسواسی و تشریفاتی؛ فقدان علاقه به بازی وانمودی با اسباببازی ها؛ مقاومت در مقابل تغییرات امور روزمزه؛ فقدان علاقه به سایر کودکان؛ عدم مشارکت در بازی های گروهی اجتماعی؛ ناتوانی در نوبت گرفتن یا انتظار برای رسیدن نوبت؛ و عدم حساسیت یا فقدان آگاهی نسبت به نیاز های اجتماعی / ارتباطی طرف مقابل را نشان داد که تشخیص اوتیسم را آسان تر می کند.
راهنمای تشخیص اوتیسم در کودکان
تشخیص اوتیسم در DSM-5 (انجمن روان پزشکی آمریکا، 2013) امکان پذیر است،نوجوانان با اختلال اوتیسم نه تنها در برقراری روابط اجتماعی نقایصی نشان می دهند بلکه علاقه ای هم به روابط اجتماعی و تعامل اجتماعی – هیجانی ندارند ،به علاوه دامنه علایق آنان بسیار محدودند و بر یکنواختی و پیروی نامنعطف از روال روزمره، اصرار دارند. روان پریشی دوران کودکی نیز به سبب عدم وجود هذیان ها، توهمات و گفتار نابسامان رد می شود. همچنین روان پریشی دوران کودکی به دنبال سپری شدن چند سال دوره رشد طبیعی، نمایان می شود در حالی که کودکان اوتیسم از دوران اولیه کودکی این نشانه ها را با خود داشته اند.
نکته قابل توجه در مورد علائم نوجوانان با طیف اوتیسم این است که در صورت عدم درمان درست و اصولی در دوران کودکی، علائم درنوجوانی تشدید می گردد و نوجوان در برقراری ارتباط با همسالان و ارتباط اجتماعی مناسب دچار چالش های جدیدی می شود. مرکز تشخیص و درمان اختلالات طیف اوتیسم دکتر صابر با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران به صورت تخصصی به درمان اختلال اوتیسم در کودکان و نوجوانان میپردازد. و با استفاده از امکاناتی نظیر بازی درمانی و رفتار درمانی در ایجاد و آموزش رفتارهای اجتماعی مناسب و متناسب با سن کودکان اوتیسم به والدین این کودکان کمک بسزایی می نماید. مشاوره خانوادگی در جهت بهبود روابط والدین و نوجوان، کمک و آموزش نحوه صحیح برخورد با کج خلقی های کودکان اوتیسم از دیگر خدمات مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم می باشد. ماساژ درمانی و سنسوری روم نیز در بهبود مشکلات حسی کودکان و کاهش علائمی نظیر حساسیت به نور و صدا یا حساسیت لمسی می تواند درجهت آرامسازی فرد اوتیسم مفید باشد.
درمان اوتیسم در کودکان
درمان اوتیسم در کودکان نیازمند رویکردی جامع و فردمحور است که بر اساس نیازهای خاص هر کودک طراحی میشود. در حالی که اوتیسم درمان قطعی ندارد، مداخلات به‌موقع می‌توانند به بهبود قابل توجه مهارتهای ارتباطی، اجتماعی و شناختی منجر شوند. روشهای درمانی مؤثر شامل کاردرمانی، گفتاردرمانی، تحلیل رفتار کاربردی (ABA) و درمان یکپارچگی حسی میشوند. این روش‌ها به کودکان کمک میکنند تا با چالش‌های روزمره بهتر کنار بیایند و استقلال بیشتری کسب کنند. کاردرمانی بر بهبود مهارتهای حرکتی و روزمره تمرکز دارد، در حالی که گفتاردرمانی به تقویت زبان و ارتباط غیرکلامی میپردازد. ABA نیز یکی از پرکاربردترین روش‌هاست که با تقویت رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای نامناسب، به کودکان در یادگیری مهارتهای جدید کمک میکند. علاوه بر این، درمان‌های تکمیلی مانند موسیقی‌درمانی، اسب‌سواری درمانی و بازی‌درمانی نیز می‌توانند در بهبود تعاملات اجتماعی و کاهش اضطراب مؤثر باشند. والدین نقش کلیدی در روند درمان دارند. همراهی خانواده، ایجاد محیطی ساختاریافته و استفاده از برنامه‌های آموزشی خانگی میتواند پیشرفت کودک را تسریع کند. در برخی موارد، داروها نیز برای کنترل علائم همراه مانند بیشفعالی، اضطراب یا مشکلات خواب تجویز میشوند، اما باید تحت نظر متخصص مصرف شوند.
تشخیص زودهنگام و شروع درمان در سنین پایین، شانس موفقیت را افزایش میدهد. اگر شک دارید که کودک شما نشانههای اوتیسم دارد، هرچه سریعتر با یک متخصص مشورت کنید. امروزه با پیشرفت روشهای درمانی، بسیاری از کودکان اوتیستیک می‌توانند زندگی مستقل و پرباری داشته باشند.
سوالات متداول:
1-آیا کودکان اوتیستیک می‌توانند در مدارس عادی درس بخوانند؟
بستگی به شدت علائم دارد. برخی کودکان با حمایت مناسب (مثل معلم کمکی) در مدارس عادی موفق هستند، درحالی که برخی دیگر به محیطهای تخصصی‌تر نیاز دارند.
2- بهترین سن برای تشخیص اوتیسم در کودکان چه زمانی است؟
برخی علائم از 12 تا 18 ماهگی قابل تشخیص هستند، اما تشخیص قطعی معمولاً پس از 2 تا 3 سالگی امکان‌پذیر است. هرچه تشخیص زودتر باشد، درمان مؤثرتر است.
کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم می توانند طیف گسترده ای از چالش ها را داشته باشند و این مشکلات احتمال دارد با توجه به سن و زمان در کودکان متفاوت باشد. کودک 6 و 7 ساله مبتلا به اختلال اوتیسم ممکن است بازی تکی یا تنها بودن را بیشتر دوست داشته باشد، کار های دیگران را تقلید نکند، سلام و خداحافظی را نادیده بگیرد، زمان بازی پاسخ ندهد، دوست نداشته باشد دیگران به کاری که انجام می دهد، نگاه کنند و… . بهترین مرکز تشخیص اوتیسم در کودکان، مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر، با تشخیص دقیق علائم اوتیسم در کودک 6 و 7 ساله، تخصصی ترین درمان را برای کودک انتخاب کرده و در درمان هر چه سریع تر کودک اثرگذار است.
مشخصات شایع کودکان اوتیسم
از علائم اوتیسم که به صورت شایعی در این کودکان مشاهده می شود می توان به موارد زیر اشاره نمود:
-رفتار های تکراری
-عدم برقراری تماس چشمی
-رفتار های کلیشه ای
-واکنش های غیر منتظره یا عدم واکنش به بوها، مزه ها و بافت های خاص
-عدم تمایل به ایجاد تغییرات حتی تغییرات جزئی
-عدم اشاره به اشیا
-عدم درک حالات عاطفی و احساسی
-وابستگی به انجام یک سری کار های روزمره خاص
-اختلالات گفتاری و زبانی
-عدم تقلید از دیگران
-بد خلقی
-عدم پاسخ به نام خود
-اختلالات خواب
-خودداری از برقراری تماس جسمی
تشخیص اوتیسم در کودکان 6 و 7 ساله
پدر و مادر کودک اوتیسم می توانند اولین کسانی باشند که مشخصات اوتیسم را در کودک خود مشاهده کنند. معلمان مدرسه، بهیار کودک یا پزشک خانوادگی هم احتمال دارد اختلالات رشدی کودک را تشخیص دهد. پزشک خانوادگی کودک، کودک را در هر جلسه معاینه و بررسی کرده و می تواند هشدار هایی درباره مشخصات کودکان اوتیسم به شما بدهد. اوتیسم از یک و نیم سالگی به بعد یا حتی ممکن است در سنین پایین تر تشخیص داده شود اما تشخیص قطعی و دقیق تر در سن 2 سالگی به وسیله یک متخصص مجرب اتفاق می افتد. تاخهیر در تشخیص اختلال طیف اوتیسم می تواند موجب بروز آسیب های جبران ناپذیری برای کودک شود. تشخیص زود هنگام اختلال طیف اوتیسم به پدر و مادر کودک این امکان را می دهد تا مداخلات درمانی مناسب را هر چه سریع تر شروع کنند. فرایند درمان زود هنگام و به موقع سبب می شود تا علائم و مشخصات کودکان اوتیسم کاهش پیدا کرده و نتایج مطلوب تری به دست آید.
درمان مشخصات کودکان اوتیسم 6 و 7ساله
تاثیرات اوتیسم بر هر کودک مبتلا متفاوت بوده و کودکان اوتیسم به جز نیاز های خود، مهارت ها و نقاط قوتی هم دارند. بنابراین توجه به این نکته حائز اهمیت است که تشخیص اوتیسم به صورت دقیق انجام شده و درمان نیز به صورت فردی ارائه شود تا نقاط قوت کودک بهبود پیدا کرده و بهترین گزینه های درمانی انتخاب شود.
شرح حال علی، کودک مبتلا به اوتیسم
علی پسری 7 ساله، دانش آموز کلاس اول ابتدایی است. تولد او به روش سزارین بوده است. در 3 سالگی پدر و مادرش از هم جدا شده اند و در حال حاضر با مادر زندگی می کند. مادر 33 ساله، کارشناس گرافیک و خانه دار است. بیمار با تشخیص اختلال اوتیسم توسط روانپزشک به کلینیک توانبخشی شناخته دانشگاه شهید بهشتی مراجعه نموده است و علائم اوتیسم در کودک را داراست. مشاهدات بالینی مرکز تشخیص اوتیسم در کودکان نشان می دهد که کودک فردی با توانایی های کلامی خوب است و خوب ارتباط برقرار می کند. رفتار غیرعادی، ضعف در تماس چشمی و مشکل در تعاملات اجتماعی از ویژگی های بارز کودک در مدرسه است. به گفته مادر طبق گزارش معلم، کودک رفتار برهم زننده ای در کلاس دارد، با دانش آموز کناری دائم در حال صحبت کردن و دعوا است، بدون دلیل بچه ها را کتک می زند، سرکلاس شکلک در می آورد و رفتار های او در مقایسه با سایر کودکان عجیب بهنظر می رسد. زمانی که معلم سرکلاس است، بدون اجازه از صندلی بلند می شود و این طرف و آن طرف می رود حتی در لحظاتی که آرام است عصبانی به نظر می رسد، تکالیفش را به درستی انجام نمی دهد، بلند صحبت می کند که این رفتارش باعث اعتراض همکلاسی هایش می شود.
ارزیابی و توانبخشی شناختی
نمره بیمار در پرسشنامه ای اس اس کیو برابر 19 است. آزمون های بازشناسی هیجان اکمن، بازشناسی هیجان نیم استیم، باور کاذب سالی – آن، تئوری ذهن استیرمن، آزمون دیدن برای دانستن و آزمون ذهن خوانی تماشاگر به عنوان ارزیابی شناختی مورد استفاده قرار گرفتند. ارزیابی ها در پنج مرحله خط پایه، قبل از مداخله، حین مداخله، پس از مداخله و پیگیری صورت گرفت و نمره بیمار در هر یک از ارزیابی ها مورد بررسی قرار گرفت. مداخله با استفاده از بسته توانبخشی شناختی پریا صورت گرفت. محتوای جلسات توانبخی شامل مداخله مبتنی بر تقلید معکوس، یک مداخله انفرادی است و 8 الی 14 جلسه هفتگی را دربر دارد. به طور کلی به هنگام انجام برنامه مداخله و اجرای بسته توانبخشی شناختی پریا افزایش نمرات بازشناسی هیجان از مرحله خط پایه به مرحله مداخله صورت پذیرفته است و روند نمودار هم بهبود بازشناسی هیجان در این بیمار را نشان می دهد. همچنین سطح نمرات در مراحل درمان بالاتر از سطح نمرات در مراحل خط پایه است. اندازه اثر برابر با 100 درصد بهدست آمد. برنامة توانبخشی شناختی پریا بر بهبود توانایی تئوری ذهن و بازشناسی هیجان اثربخش بوده است. نتایج آزمون پیگیری حاکی از باقی ماندن یک ماهه، شش ماهه و یکساله اثرات آموزش است.
شرح حال سارا، کودکی با علائم اوتیسم
سارا دختری 6 ساله دانش آموز مقطع پیش دبستانی است. از دو سالگی طبق نظر روانپزشک دارای اختلال اوتیسم تشخیص داده شده است و دارو مصرف می کند. از نظر اجتماعی بی جرأت و بی جسارت است. شکایت مدرسه از او به علت عدم ارتباط با هم کلاسی ها و معلم، نقص توجه و نداشتن قابلیت به پایان رساندن تکالیف است. همیشه آشفته و عصبانی است و به دیگران توهین می کند، از نظر تحصیلی در کلیه دروس ضعیف و نمراتش پایین است، در مدرسه کسی با او دوست نمی شود. در منزل رفتار برهم زننده دارد و تعامل خوبی با خواهر، مادر و پرستارش ندارد و مدام با آن ها در حال نزاع است. مشاهدات بالینی نشان می دهد کودک توانایی های کلامی خوبی دارد و خوب ارتباط برقرار می کند. اما در نهایت علائم اوتیسم در کودک را نشان می دهد.
ارزیابی و توانبخشی شناختی سارا
نمره بیمار در پرسشنامه ای اس اس کیو برابر 18 است. آزمون های بازشناسی هیجان اکمن، بازشناسی هیجان نیم استیم، باور کاذب سالی – آن تئوری ذهن استیرمن، آزمون دیدن برای دانستن و آزمون ذهنخوانی تماشاگر برای بررسی وضعیت توانایی های شناخت اجتماعی مورد استفاده قرار گرفت. ارزیابی ها در پنج مرحله خط پایه، قبل از مداخله، حین مداخله، پس از مداخله و پیگری صورت گرفت و نمره بیمار به ترتیب در هر یک از ارزیابی ها مورد بررسی قرار گرفت. مداخله براساس بسته توانبخشی شناختی پریا صورت گرفت. محتوای جلسات توانبخشی شامل مداخله مبتنی بر تقلید معکوس، یک مداخله انفرادی است که 8 الی 14 جلسه هفتگی را دربر دارد. نتایج نشان داد، به طور کلی به هنگام انجام برنامه مداخله و اجرای بسته توانبخشی شناختی پریا افزایش نمرات بازشناسی هیجان از مرحله خط پایه به مرحله مداخله رفتار صورت پذیرفته است و روند نزولی نمودار هم بهبود بازشناسی هیجان و تئوری ذهن را در بیمار نشان می دهد. همچنین سطح نمرات در مراحل درمان بالاتر از سطح نمرات وی در مراحل خط پایه است. اندازه اثر برابر با 100 درصد بهدست آمد. برنامه توانبخشی شناختی پریا بر بهبود توانایی تئوری ذهن و بازشناسی هیجان اثربخش بوده است. نتایج آزمون مرکز تشخیص اوتیسم در کودکان حاکی از باقی ماندن یک ماهه، شش ماهه و یک ساله اثرات آموزش است.
نقص های شناختی در علائم اوتیسم
اختلال اوتیسم به دلیل ماهیت معماگونه و افزایش شیوع در سال های اخیر علاقه محققین را به خود جلب کرده است. نقص های شناختی متعددی در اوتیسم گزارش شده است که از آن جمله می توان به نقص در کارکرد های اجرایی (مهار، برنامه ریزی، انتقال توجه و نقص شناخت اجتماعی، ذهن خوانی و بازشناسی هیجانی) اشاره کرد. نقص در کارکرد های شناختی الزاماً مربوط به علائم اوتیسم در کودک نیست و نقص شناخت اجتماعی بهتر می تواند علائم اوتیسم را تبیین نماید. با این وجود هنوز نظریه ای که بتواند نیمرخ شناختی اوتیسم را به طور کامل تبیین نماید و از سنین کم قابلیت پیگیری داشته باشد شناخته نشده است. در تبیین ارتباط بین نقایص شناختی و نشانگان رفتاری اختلال، نقص کارکرد های اجرایی بیشتر همراه حرکات، علایق و رفتار های تکراری و نقص در شناخت اجتماعی بیشتر مربتط با نارسائی در تعاملات اجتماعی و ارتباطی است.
سوالات متداول:
1- کودکم وقتی برنامه روزانه اش تغییر میکند عصبی میشود؛ این نشانه اوتیسم است؟
اگر این واکنش شدید و غیرقابل کنترل باشد (مثل جیغ زدن، گریه طولانی یا اصرار بر یک روال خاص)، میتواند بخشی از نیاز به پیشبینیپذیری در اوتیسم باشد. کودکان معمولی هم ممکن است ناراحت شوند، اما سریعتر سازگار میشوند.
2-آیا اوتیسم در پسران ۷ ساله با دختران همسن متفاوت است؟
بله، دختران اوتیستیک گاهی علائم پنهانتر دارند؛ مثلاً بیشتر تقلید اجتماعی میکنند یا علایقشان کلیشهایتر به نظر میرسد (مثل وسواس به عروسکها). این باعث میشود تشخیص در آنها دیرتر اتفاق بیفتد.
شناختن علائم اوتیسم می تواند تاثیر شایانی در تشخیص کودک اوتیسم و درمان آن داشته باشد. اختلال اوتیسم نوعی اختلال رشدی می باشد که شامل نقص در تعاملات اجتماعی، داشتن اشکال در پردازش ادراک و رفتار های کلیشه ای و تکراری می شود. علائم اوتیسم از دو سالگی در کودک پدیدار می شود و توسط متخصصان قابل تشخیص است. شدت علائم اوتیسم متغیر بوده، اما نقص در مهارت های اجتماعی در کودکان مبتلا به این اختلال، ثابت است. کودک اوتیسم به طور معمول به سختی می تواند ارتباطات عاطفی برقرار کند یا به پدر و مادر خود وابسته شود. برخی از کودکان اوتیسم در برقراری ارتباط چشمی با مشکل مواجه هستند. کودکانی که علائم اوتیسم در آن ها شدیدتر است، پرحاشگر شده یا ممکن است حرف نزنند. مرکز اوتیسم دکتر صابر، با بهترین دکتر برای تشخیص کودک اوتیسم، به درمان علائم اوتیسم و مغز کودک پرداخته و رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
تشخیص کودک اوتیسم و علائم آنخوانایی
تفاوت در حجم کلی مغز در تشخیص کودک اوتیسم از مطالعاتی که با بررسی اندازه سر در کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم می پرداختند، آغاز شد که نشانگر اندازه طبیعی یا کوچک تر دور سر در بدو تولد و افزایش آن پس از 12 ماهگی است. مطالعات تصویربرداری تشدید مغناطیسی در کودکان 18 ماهه تا 4 ساله دارای اختلال اوتیسم یک افزایش 5 تا 10 درصدی را در حجم کلی مغز گزارش کرده اند. اما این که آیا این افزایش حجم تا سنین نوجوانی باقی می ماند، هنوز مشخص نیست. این افزایش حجم بیشتر در ماده سفید مغزی است تا خاکستری. علاوه بر این بیشترین افزایش حجم در قطعه پیشانی گزارش شده است. مطالعات تصویربرداری تشدید مغناطیسی دیگر سایر وجوه قشر مغز را مورد بررسی قرار داده است و شواهدی از شکل غیر طبیعی مغز در شیار مرکزی، قشر گیجگاهی فوقانی، شیار بین آهیانه ای و شکنج پیشانی تحتانی را نشان داده است. در خصوص ساختار های مغزی درگیر در اوتیسم، جدول 3 – 12 ساختار های مغزی درگیر در علائم اوتیسم را به تفکیک نشان می دهد.
جدول شماره 3 – 12 : ساختار های مغزی درگیر در اوتیسم به تفکیک علائم
نارسایی اجتماعی
نقایص ارتباطی
رفتار های کلیشه ای
قشر حدقه ای پیشانی
شکنج پیشانی تحتانی ( بروکا )
قشر حدقه ای پیشانی
شکنج کمربندی قدامی
شکنج گیجگاهی فوقانی
شکنج کمربندی قدامی
شکنج دوکی شکل
ناحیه مکمل حرکتی
هسته های قاعده ای
شکنج گیجگاهی فوقانی
هسته های قاعده‌ای
تالاموس
آمیگدال
جسم سیاه
شکنج پیشانی تحتانی ( بروکا )
تالاموس
قشر خلفی آهیانه ای
هسته های پلی – مخچه
مطالعات تصویربرداری مغز کودک اوتیسم
مطالعات تصویربرداری ساختاری، افزایش حجم آمیگدال و هیپوکامپ دو طرف را در علائم اوتیسم نشان داده شده است. افزایش حجم در تالاموس و عقده های قاعده ای نیز گزارش شده است. در مخچه هم افزایش حجم در ماده سفید به میزان ۳۹ درصد گزارش شده است. علاوه بر این، کاهش حجم جسم پینه ای در مطالعات تصویربرداری ساختاری نشان داده شده است. مطالعات تصویربرداری عملکردی تغییرات عملکرد مغز را در هر یک از کارکرد های زیر بدین شرح بیان نموده است:
پردازش شنیداری : کاهش فعالیت قشر شنیداری در تکلیف پردازش شنیداری، کاهش فعالیت شکنج گیجگاهی فوقانی دو طرف و بروکا به همراه افزایش فعالیت ورنیکه در تکالیف معنایی و کاهش فعالیت بروکا در تکالیف دسته بندی لغات و ناهنجاری ساختار های قشری درگیر در درک موسیقی کمتر است و در شنیدن موزیک های شاد کاهش فعالیت اینسولای قدامی چپ گزارش شده است. علاوه بر این، کاهش طرفی شدگی چپ زبان نیزگزارش شده است.
درک لمسی : کاهش فعالیت قشر حسی پیکری. با این وجود، در لمس بافت های ناخوشایند فعالیت بیشتری در اینسولا و شکنج کمربندی گزارش شده است.
ادراک دیداری : در تکالیف پیچیده افزایش فعالیت قشر بینایی تا شکنج میانی آهیانه ای گزارش شده است. در تکالیف چرخش ذهنی کاهش فعالیت در نواحی مکمل قشر پیشانی، قشر کمربندی قدامی و هسته کودیت دیده می شود. در ادراک تصاویر سه بعدی فعالیت کمتر قشر خلفی خارجی پیش پیشانی گزارش شده است.
درک حرکت : به طور کلی کاهش فعالیت شکنج آهیانه تحتانی، ناحیه تکمیلی حرکت چشم، شکنج گیجگاهی فوقانی در افراد دارای اختلال اوتیسم در درک حرکت گزارش شده است.
کارکرد های حرکتی : کاهش فعالیت قشر های حرکتی اولیه و ثانویه و مخچه در اختلال گزارش شده است.
درک نگاه : کاهش فعالیت قطعه آهیانه تحتانی و شکنج گیجگاهی فوقانی و افزایش فعالیت در اینسولای راست و محل تلاقی قشر گیجگاهی آهیانه ای نشان داده شده است.
درک صورت : کاهش فعالیت آمیگدال و شکنج دوکی شکل در حین تکالیف درک صورت گزارش شده است.
کارکرد های اجرایی : در تکلیف استروپ افزایش فعالیت شکنج پیشانی تحتانی چپ و شکنج حدقه ای پیشانی اینسولای چپ و قطعه های آهیانه در افراد دارای اختلال اوتیسم گزارش شده است. در تکلیف برو – نرو کاهش فعالیت در شکنج کمربندی قدامی، بخش میانی پیش پیشانی و شکنج گیجگاهی فوقانی دیده شده است. در آزمون برج لندن کاهش ارتباطات بین قشر های پیشانی و آهیانه ای نشان داده شده است.
تقلید : کاهش فعالیت قشر پیش حرکتی و قشر آهیانه ای تحتانی در حین تکلیف تقلید در علائم اوتیسم دیده شده است.
تئوری ذهن : کاهش فعالیت شکنج کمربندی در تکلیف درک خود و کاهش فعالیت پیش پیشانی میانی در قضاوت دیگران و کاهش فعالیت قشر گیجگاهی در قضاوت خود در تشخیص کودک اوتیسم گزارش شده است.
استدلال انتزاعی : افزایش فعالیت قشر پس سری و گیجگاهی در تکالیف یادگیری در حالی که در گروه طبیعی افزایش فعالیت در نواحی پیشانی است. همچنین، افزایش فعالیت قشر پس سری در اجرای تکالیف ماتریس پیشرونده ریون در علائم اوتیسم گزارش شده است.
نقش ژنتیک و محیط در شکلگیری مغز اوتیسم
تحقیقات نشان میدهد که اوتیسم ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. برخی ژنهای خاص بر رشد مغز تأثیر گذاشته و باعث تفاوت در ارتباطات عصبی میشوند. از طرفی، عواملی مانند سن والدین، عفونتهای دوران بارداری یا قرارگیری در معرض آلایندهها نیز ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند. تعامل بین ژنها و محیط، ساختار و عملکرد مغز را تغییر میدهد که منجر به علائم اوتیسم در کودکان مانند مشکلات اجتماعی و ارتباطی میشود. مطالعات تصویربرداری مغز، تفاوتهایی در نواحی مربوط به پردازش حسی، زبان و تعاملات اجتماعی نشان داده است.
چگونه مغز کودکان اوتیستیک پردازش اطلاعات میکند؟
مغز کودکان مبتلا به اوتیسم، اطلاعات را به شیوهای متفاوت پردازش میکند. برخی نواحی مغز مانند قشر پیشپیشانی و آمیگدال ممکن است فعالیت غیرمعمولی داشته باشند، که منجر به حساسیتهای حسی، تاخیر در گفتار یا تمرکز شدید روی جزئیات (از جمله علائم اوتیسم در کودکان) میشود. این کودکان گاهی در یکپارچهسازی اطلاعات مشکل دارند، به همین دلیل ممکن است با صداها، نورها یا تعاملات اجتماعی به شکلی غیرمنتظره واکنش نشان دهند. تحقیقات نشان میدهد که ارتباط بین نورونها در مغز اوتیستیک میتواند الگوهای منحصربهفردی داشته باشد، که توضیحدهنده تنوع گسترده در رفتارهای این کودکان است.
سوالات متداول:
1- چرا کودکان اوتیستیک به صدا حساسند؟
مغز آنها اطلاعات حسی را متفاوت پردازش میکند و ممکن است صداهای معمولی را بیش‌ازحد شدید دریافت کنند.
2- آیا تفاوت مغزی اوتیسم در اسکن دیده میشود؟
برخی تفاوت‌ها مانند فعالیت غیرمعمول نواحی خاص در تصویربرداری مغز قابل مشاهده است.
کودکان اوتیسم بعضی اوقات گفتار اکولیلیایی از خود بروز می دهند به این معنا که صحبت های دیگران را بلافاصله یا با کمی فاصله به صورت طوطی وار تقلید می کنند. یا حتی احتمال دارد عبارتی را به صورت کلیشه ای استفاده کنند که به موضوع صحبت یا شرایط موقعیتی ارتباطی ندارد. طوطی وار حرف زدن کودک؛ این الگو های زبانی به طور معمول با معکوس شدن ضمایر همراه هستند. به طور کلی کودکان اوتیسم یا صحبت نمی کنند و یا حیلی تند تند و طوطی وار کلمات را می گویند. کلینیک تخصصی دکتر صابر، بهترین مرکز اوتیسم تهران، با تشخیص دقیق اوتیسم در کودکان و همچنین تشخیص اوتیسم و طوطی وار حرف زدن کودک به درمان این کودکان کمک می کند.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
توسعه مهارت های گفتمان و کاهش طوطی وار حرف زدن کودک
با توسعه ساختار های زبانی، کودک مبتلا به اوتیسم باید آمادگی استفاده از مکالمه در تشخیص دقیق اوتیسم اهمیت می یابد. در آموزش مهارت های گفتمان چگونگی سازماندهی اطلاعات زبانی در ساختارهایی بزرگ تر به کودک اوتیسم آموزش داده می شود. علاوه بر این کودک اوتیسم باید در خصوص قواعد کاربرد شناختی زبان نظیر: حفظ ارتباط چشمی، شروع موضوع، حفظ موضوع، رعایت نوبت و راهکار های اصلاح شکست های ارتباطی نیز مداخله دریافت نماید.
داستان های اجتماعی و آموزش دقیق کودکان اوتیسم
با افزایش توانایی های گفتاری و درک کلام کودکان اوتیسم، گفتار کلیشه ای و طوطی وار حرف زدن کودک کاهش می یابد. آموزگاری به نام کارول گری، مفهوم «داستان اجتماعی» را چنین تعریف می کند: راهی برای آموزش به افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در زمینه چگونه رفتار کردن در موقعیت های اجتماعی مختلف که برای افراد دارای این اختلال بسیار مشکل است. تعاملات اجتماعی به توانایی فرد در درک احساسات دیگران و واکنش مناسب به آن ها بستگی دارد و در واقع مهارتی است که برای افراد دارای پیشرفته ترین سطح عملکردی هم چالش برانگیز است . داستان های اجتماعی گری، طرحی از آنچه در شرایط مختلف انتظار می رود در اختیار می گذارد. داستان های اجتماعی قالب خاصی دارد: آن ها نسبتاً کوتاه بوده، یک ایده یا موقعیت را نشان می دهند و نتایج احتمالی آن موقعیت را توصیف می کنند و س پس موضوعی را به گونه ای می آموزند که فرد دارای اختلال طیف اوتیسم آن را بفهمد. داستان ها معمولاً به زبان اول شخص نوشته می شوند و کلا ساختار شادی دارند. ایــن داستان ها تنبیه را برای رفتار های نامناسب توصیه نمی کنند و به جای آن پاسخ های دیگری را آموزش می دهند. مسیر یک داستان اجتماعی، به آرامی پیش می رود و به روشی دور از هیجان تدریس می شود و بی پردگی و صبور بودن گوینده داستان را می طلبد و البته به تشخیص دقیق اوتیسم کمک می کند.
داستان های اجتماعی و تشخیص اوتیسم
گری چهار گام اساسی برای نوشتن یک داستان اجتماعی برای کودکان اوتیسم طرح کرده است که شامل موارد زیر می باشد:
-مشخص کردن هدف
-جمع آوری اطلاعات
-نوشتن متن مناسب
-آموزش
گری و گرند سه نوع جمله را که یک داستان اجتماعی را می سازند توضیح دادند:
توصیفی: جمله توصیفی واقعیت ها را توضیح می دهد که مستقل از فرضیات است.
دیدگاهی: جمله دیدگاهی افکار احساسات و اعمال دیگران را مشخص می کند.
رهنمودی: جملات رهنمودی برای هدایت رفتار فرد استفاده می شوند.
گری انواع دیگری از جملات را نیز پیشنهاد کرد:
تصدیق آمیز: جمله تصدیق آمیز شامل عقاید رایج دیگران است.
کنترل: جمله کنترل، توسط فردی که از داستان اجتماعی استفاده می کند نوشته می شود. این جمله برای کمک به درک معنی داستان، توسط خود فرد نوشته می شود.
مشارکتی: این نوع از جملات، فرد را از نحوه کمک کردن دیگران برای رسیدن به اهدافش آگاه می کند.
نا تمام: جملات نا تمام بسیار شبیه سوالات جای خالی طراحی می شوند که می توانند توصیفی، دیدگاهی و رهنمودی باشند. این جملات برای کمک به این که فرد پیش بینی کند، استفاده می شود.
قوانین داستان های اجتماعی
گری قوانینی را تدوین کرده است که تمام داستان های اجتماعی باید از آن پیروی کنند:
یک داستان اجتماعی باید نسبت یک جمله رهنمودی به هر دو تا پنج جمله توصیفی، دیدگاهی، تصدیق آمیز، کنترل و یا مشارکتی را رعایت کند. علت به کار گیری این نسبت این است که داستان اجتماعی بیشتر به منظور بالا بردن شناخت اجتماعی افراد مبتلا به اوتیسم استفاده می شود. داستان باید به صورت اول شخص نوشته شود که این تدبیر به درونی کردن اطلاعات توسط فرد مبتلا به اوتیسم کمک می کند. اگر داستان برای یک کودک کم سن و یا فردی نوشته میشود که در استفاده از ضمایر مشکل دارد، باید به شکل اول شخص و سوم شخص، به گونه ای نوشته شود که بتواند به جای یکدیگر استفاده شود. این کار به فرد در ارتباط دادن اسامی آن ها به ضمیر کمک خواهد کرد. به دلیل ظاهر بینی افراد مبتلا به اوتیسم، گری اخطار می کند که داستان ها باید از کلماتی از قبیل اکثراً، معمولا و گه گاه به جای همه و همیشه استفاده شود. این کار اجازه وقوع استثناها و تغییر در جریان عادی را می دهد. در ایجاد داستان اجتماعی باید از جملات مثبت استفاده شود و تمرکز بر رفتار های مطلوب باشد تا به تشخیص دقیق اوتیسم کمک کند.
جدول های تصویری برای کودکان اوتیسم
پس از تشخیص دقیق اوتیسم، در حیطه درمان جدول های تصویری به افراد مبتلا به اوتیسم کمک می کند تا دریابند چه اتفاقی می خواهد بیفتد و چگونه در طی واقعه خاصی در زندگی یا کار های روزانه یک روز رفتار کنند و به متخصص هم در تشخیص دقیق اوتیسم کمک می کنند. برای مثال، از طریق یک سری عکس یا تصاویر، کودک می تواند یاد بگیرد که چه فعالیت هایی در طی رفتن به یک مغازه رخ می دهد. تصاویر احتمالاً مواردی مانند ماشینی که باید سوار شد، مغازه، تابلوی مغازه، برخی از اجناسی که می توان خرید و صندوق پول را نشان خواهند داد. معلم، والدین، یا مداخله گر می تواند توالی از وقایع روزانه را بیان کند. تصاویر می تواند شامل یک میز و ظروف روی آن برای نشان دادن صبحانه، یک ظرفشویی در مصور ساختن چگونگی شستن ظرف ها ، یک کمد لباس برای یادآوری به کودک برای لباس پوشیدن یک معلم برای نشان دادن این که خردسال باید به مدرسه برود و به همین ترتیب چیزهایی دیگر باشد وقتی تصاویر را برای کودک توضیح می دهید، کلماتی مانند «اول»، «بعداً» و «سپس» معمولاً توالی کلام را برقرار می کنند. جداول تصویری برای کودکان مبتلا به اوتیسم سودمندند، چون خردسالان همیشه قادر به دریافت مفاهیم مربوط به زمان نیستند و اغلب در ارتباط دادن یک فعالیت به فعالیت بعدی دچار مشکل می شوند. با ارائه یادآوری مناسب، با استفاده از جداول تصویری، کودکان مبتلا به اوتیسم قادر به پیش بینی تغییرات می شوند و می توانند وقایع را راحت تر پشت سر بگذارند.
سوالات متداول:
1- آیا طوطی وار حرف زدن نشانه اوتیسم شدید است؟
نه لزوماً! این رفتار در سطح‌های مختلف اوتیسم دیده میشود. حتی برخی کودکان غیرکلامی هم ممکن است صداها را تکرار کنند. شدت اکولالیا به عوامل عصبی-رشدی کودک بستگی دارد.
2-چرا کودکم فقط دیالوگ‌های کارتون‌ها را تکرار میکند؟
این رفتار نشانه حافظه شنیداری قوی کودک است. او از این روش برای ابراز احساسات یا پاسخ به موقعیت‌ها استفاده میکند. گفتاردرمانگر میتواند به او یاد دهد چگونه این جملات را در موقعیت مناسب به کار ببرد.
اختلالات طیف اوتیسم و بیش فعالی دو اختلال عصبی متفاوت با ویژگی های متفاوت نیز هستند و تشخیص اوتیسم و بیش فعالی کمی دشوار است. اوتیسم اول از همه بر ارتباطات اجتماعی و رفتار تاثیر می گذارد، اما بیش فعالی با بی توجهی و تکانشگری مشخص می شود. کودکان مبتلا به اوتیسم، اکثرا با درک نشانه های اجتماعی، حفظ ارتباط چشمی و مشارکت در گفت و گوهای متقابل مشکل دارند. آن ها احتمال دارد رفتارهای کلیشه ای از خود نشان دهند و تمرکز بسیاری روی علایق مخصوص خود داشته باشند. کلینیک تخصصی توانبخشی، بهترین مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر، با تشخیص اوتیسم و علائم آن در کودکان و تشخیص تفاوت اوتیسم و بیش فعالی بهترین درمان اوتیسم و درمان بیش فعالی را برای کودکان انتخاب می کند و در جهت درمان آنان کمک می نماید.
تشخیص اوتیسم و سایر اختلالات ارتباط اجتماعی
تشخیص افتراقی اوتیسم به معنای تشخیص یک اختلال از میان اختلالاتی است که با آن وجوه مشابه دارند. بدیهی است که تشخیص اوتیسم کودکان، کاری بس دشوار است و نیازمند ارزیابی های همه جانبه ی اعضاء تیم تشخیص اوتیسم می باشد. در ادامه به ذکر فاکتور های تشخیصی اختلالات طیف اوتیسم از سایر اختلالات با ویژگی های مشابه پرداخته می شود.
اختلال ارتباط اجتماعی: اختلالی است که 5-DSM آن را تحت عنوان اختلالی در همسایگی اوتیسم معرفی کرده است. برخی از معیار های تشخیصی اختلال ارتباط اجتماعیعبارت اند از:
A: اشکالاتی مداوم در استفاده‌ی اجتماعی از ارتباط کلامی و غیر کلامی:
. نقص در استفاده از اهداف اجتماعی مثل احوال پرسی
. مشکل در تطبیق با نیاز شنونده
. مشکلاتی در محاوره و داستان گویی نوبت گیری و اصلاح مکالمه
. مشکلاتی در فهم زبان استعاره ای
B: نقص موجود، محدودیت های عملکردی برای فرد ایجاد کرده باشد به گونه ایکه ارتباط مشارکت تحصیل و… را متاثر کرده باشد.
C: شروع علائم در دوران رشد است.
D: علائم اختلال نباید با سایر شرایط پزشکی یا شرایط نورولوژیکال منطبق نباشد.
در اختلال ارتباط اجتماعی، ارتباط اجتماعی بدون وجود رفتار های تکراری،کلیشه ای و محدود آسیب دیده است. هنگامی که رفتار های کلیشه ای وجود داشته باشند، تشخیص اوتیسم جایگزین اختلال ارتباط اجتماعی می شود.
تشخیص اختلالات طیف اوتیسم و ناتوانی هوشی
محدودیت های قابل توجه در عملکرد های فرد که از طریق ضریب هوشی زیر حد متوسط (۷۰-۷۵)، محدودیت در مهارت های سازشی بروز می یابد. در اختلالات طیف اوتیسم، تاخیر در تعامل هوشی باید خیلی شدید تر از حدی باشد که از سطح هوشی انتظار می رود. در تشخیص اوتیسم و ناتوانی هوشی باید به این مورد توجه کرد.
تشخیص اوتیسم و اختلال بیش فعالی
تا بهنجاری های توجه – خواه توجه بیش از حد و خواه فقدان تمرکز – و بیش فعالی از مشخصه های شایع اوتیسم هستند. تشخیص نقص توجه و بیش فعالی باید زمانی گذاشته شود که سطح مشکلات توجه و یا بیش فعالی بیش از حدی باشد که در افراد با سطوح رشدی مشابه و درجات شدت مشابه اوتیسم دیده می شود.
تشخیص اختلالات طیف اتیسم و اختلالات عاطفی
ابتلای همزمان اوتیسم و اختلالات عاطفی و یا اضطرابی بیش از ۷۰٪ است. کسانی که ضوابط تشخیص اوتیسم را دارند، علامت شناسی خاص برای ابتلای همزمان، بایستی بررسی شود که شامل الگو های خواب و خوراک، تحریک پذیری و هیجان مفرط در دوره زمانی مشخص در ضوابط اختلال عاطفی می شود.
تشخیص اختلالات طیف اوتیسم و اختلالات اضطرابی
زمانی که ضوابط تشخیص اوتیسم اثبات شد، توجه بایستی به سمت ضوابط اختلالات اضطرابی جلب شود که شامل پریشانی قابل توجه هنگام جدایی از والدین/مراقبین، نگرانی افراطی در مورد ایمنی مراقبین/والدین، امتناع از مدرسه رفتن، موتیسم انتخابی، ترس از طرد توسط همسالان می باشد. نشانه های اختلال اضطراب با اوتیسم کاملا متفاوت است. آسیب های اجتماعی در رابطه با افراد آشنا باقی نمی ماند، ظرفیت اجتماعی مطابق با سن است ولی به خوبی از آن بهره برده نمی شود.
تشخیص اوتیسم و کم شنوایی
در اوتیسم رفتار های کلیشه ای وجود دارد. مشکلات عاطفی رفتاری هیجانی در اوتیسم از همان ابتدا به شکل اولیه بروز می کند ولی در کم شنوایی ثانویه است. مشکلات کاربرد شناختی در اختلالات طیف اوتیسم، اولیه است و در کم شنوایی ثانویه. رفتار های ویژه اوتیستیک در کم شنوایی وجود ندارد از جمله عدم تماس چشمی، پاسخ های نامناسب یا نامتعادل حسی، عدم ثبات عاطفی، عدم توجه به حضور افراد.
تشخیص اوتیسم و وسواس فکری-عملی
در وسواس فکری- عملی، رفتار های کلیشه ای برای کاهش اضطراب انجام می شود و افکار ناخواسته مکرر مانع عملکرد می شود. در OCD چنانچه نقائص ارتباطی وجود دارد اما اوتیسم بهتر می تواند رفتار های کلیشه ای را توجیه کند، وگرنه تشخیص مناسب تری است.
تفاوت در علل و عوامل خطر اوتیسم و بیش فعالی
تفاوت اصلی در علل و عوامل خطر اوتیسم و بیشفعالی این است که اوتیسم بیشتر تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و اختلالات رشد مغز است، در حالی که بیشفعالی علاوه بر ژنتیک، با عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض سموم یا آسیبهای مغزی نیز مرتبط است.
علل ژنتیکی و محیطی در اوتیسم
اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک اختلال عصبی-رشدی است که علل آن ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. تحقیقات نشان میدهد که ژنتیک نقش اصلی را در بروز اوتیسم ایفا میکند. جهش‌های ژنتیکی خاص و سابقه خانوادگی اوتیسم می‌توانند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهند. علاوه بر این، عوامل محیطی مانند قرار گرفتن مادر در معرض عفونتهای ویروسی در دوران بارداری، کمبود برخی ویتامین‌ها (مانند ویتامین D)، و قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های شیمیایی نیز ممکن است در بروز اوتیسم نقش داشته باشند. با این حال، تعامل دقیق بین ژنتیک و محیط هنوز به طور کامل شناخته نشده است و تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.
علل ژنتیکی و محیطی در بیشفعالی
بیشفعالی یا اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD) نیز یک اختلال عصبی-رشدی است که علل آن ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. از نظر ژنتیکی، مطالعات نشان می‌دهند که ADHD میتواند ارثی باشد و جهش‌های ژنتیکی مرتبط با انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین در بروز این اختلال نقش دارند. از سوی دیگر، عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض سموم (مانند سرب) در دوران بارداری، مصرف سیگار یا الکل توسط مادر در دوران بارداری، و زایمان زودرس نیز می‌توانند خطر ابتلا به ADHD را افزایش دهند. همچنین، عوامل روانی-اجتماعی مانند استرس شدید در خانواده نیز ممکن است در تشدید علائم این اختلال مؤثر باشند.
نقش عوامل عصبی-رشدی در هر دو اختلال
هر دو اختلال اوتیسم و بیشفعالی (ADHD) تحت تأثیر عوامل عصبی-رشدی هستند که بر رشد و عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند. در اوتیسم، تفاوت‌های ساختاری و عملکردی در مناطق مغزی مرتبط با ارتباطات اجتماعی، زبان، و رفتارهای تکراری مشاهده میشود. به عنوان مثال، فعالیت غیرطبیعی در قشر پیشپیشانی و آمیگدال میتواند به علائم اوتیسم منجر شود. در بیشفعالی، اختلال در عملکرد مناطق مغزی مرتبط با توجه، کنترل تکانه‌ها، و سازماندهی (مانند قشر پیشپیشانی و هسته‌های قاعده‌ای) دیده میشود. این تفاوت‌های عصبی-رشدی باعث میشوند که کودکان مبتلا به اوتیسم و ADHD در پردازش اطلاعات و پاسخ به محرک‌های محیطی با چالشهایی مواجه شوند.
مقایسه علل و عوامل خطر در اوتیسم و بیشفعالی
در حالی که هر دو اختلال اوتیسم و بیشفعالی (ADHD) تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی هستند، تفاوت‌های قابل توجهی در علل و عوامل خطر آنها وجود دارد. در اوتیسم، تأکید بیشتری بر نقش ژنتیک و جهش‌های خاص وجود دارد، در حالی که در بیشفعالی، عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض سموم و شرایط دوران بارداری ممکن است نقش پررنگ‌تری داشته باشند. علاوه بر این، تفاوت‌های عصبی-رشدی در این دو اختلال نیز منحصر به فرد است: اوتیسم بیشتر بر مناطق مغزی مرتبط با ارتباطات اجتماعی تأثیر می‌گذارد، در حالی که بیشفعالی بر مناطق مرتبط با توجه و کنترل تکانه‌ها تمرکز دارد. این تفاوت‌ها باعث میشود که رویکردهای تشخیصی و درمانی برای هر اختلال متفاوت باشد.
سوالات متداول:
1-آیا اوتیسم و بیشفعالی هر دو در بزرگسالی ادامه می‌یابند؟
بله، هر دو اختلال می‌توانند تا بزرگسالی ادامه یابند. با این حال، علائم ممکن است با گذشت زمان تغییر کنند. بزرگسالان مبتلا به بیشفعالی ممکن است همچنان مشکلات توجه و سازماندهی داشته باشند، در حالی که بزرگسالان اوتیستیک ممکن است در روابط اجتماعی و شغلی با چالشهایی مواجه شوند.
2- آیا درمان اوتیسم و بیشفعالی یکسان است؟
خیر، درمان این دو اختلال متفاوت است. بیشفعالی معمولاً با داروهای محرک (مانند ریتالین) و رفتار درمانی مدیریت میشود، در حالی که اوتیسم بیشتر بر گفتار درمانی، کاردرمانی و آموزش مهارتهای اجتماعی متمرکز است.
در نگاه اولیه، کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم احتمال دارد به دید افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی یا اختلالات یکپارچگی حسی یا حتی مشکلات نابینایی یا ناشنوایی دیده شوند که البته احتمال دارد این موارد واقعا وجود داشته باشند و بعداً اختلال اوتیسم را شدید تر کنند. آنچه مهم است این است که تشخیص اوتیسم در کودکان و شناسایی به موقع می تواند پایه و اساسی به منظور انتخاب و ارائه حرفه ای ترین خدمات و تخصصی ترین برنامه های درمانی باشد. برای تشخیص اوتیسم در کودکان از روش هایی همچون آزمایشات ژنتیکی، غربالگری های رشدی، ارزیابی و… استفاده می کنند. کودکی که غربالگری او مثبت شود، حتما مبتلا به اوتیسم نیست. علاوه بر غربالگری، آزمایش های گوناگون دیگری توسط یک تیم پزشکی که از دکتر اوتیسم، روان شناس کودک، گفتاردرمانگر و کاردرمانگر تشکیل شده، انجام می گیرد. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر تشخیص اوتیسم در کودکان، با جمعی از متخصصین حرفه ای، در مرکز تخصصی تشخیص و درمان اوتیسم در دو شعبه فعال در تهران با استفاده از روش هایی همچون کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، رفتاردرمانی اوتیسم و… به درمان علایم اوتیسم کودکان می پردازد.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
نقش گفتاردرمانگر ها در تشخیص اوتیسم در کودکان
هسته های اصلی اختلالات طیف اوتیسم شامل موارد زیر می باشد:
آسیب ارتباط کلامی و غیر کلامی
نقص در تعامل اجتماعی
رفتار ها و علایق محدود و تکراری
تشخیص اوتیسم بیشتر به صورت رفتاری می باشد تا این که براساس خصوصیات فیزیولوژیکال باشد. به‌طور ایده آل تشخیص اوتیسم در کودکان توسط تیم تشخیصی که شامل متخصصان مختلف است، صورت می گیرد. تیم شامل: پزشک اطفال، نورولوژیست، روان پزشک، مربی آموزش استثنایی، آسیب شناس گفتار و زبان و کاردرمانگر می باشد. گفتاردرمانگر نقش مهمی را در تشخیص تیمی ایفا می کند زیرا تخصص او در ۲ حیطه از حیطه‌ی اصلی اختلال اوتیسم می باشد؛ یعنی ارتباط و تعامل اجتماعی. معمولاً گفتاردرمانگر ها اولین متخصصینی هستند که وارد عمل می شوند زیرا در مورد مشکلات ارتباط، گفتار و زبان کودک نگرانند. گفتاردرمانگر ها دانش پایه و مهارت بالینی کافی جهت ارزیابی این هسته های نقص را دارند.
علت دشوار بودن تشخیص اوتیسم در کودکان
تشخیص اوتیسم بسیار دشوار است، زیرا به صورت انواع ناتوانی ها نشان داده می شود. از ناتوانی های شدید تا ناتوانی های بسیار خفیف که کودکان مبتلا به آن ها، تقریباً مانند کودکان سالم، مهارت های بسیار بالایی دارند و در نتیجه شناسایی علائم اوتیسم کودکان بسیار دشوار است. آن چه تشخیص اوتیسم در کودکان را پیچیده تر می سازد این است که با تغییر سن، رفتار های این افراد نیز تغییر می کند، علائم اوتیسم کودکان ممکن است با درجات مختلفی از معلولیت ذهنی نشان داده شود و اختلال اوتیسم معمولاً با سایر اختلالات هم رویدادی دارد مثلاً با نقص توجه و بیشفعالی و صرع. بیشتر ارزیابی های تشخیص اوتیسم در کودکان از مقیاس های ارزیابی، چک لیست ها، مصاحبه، تکمیل پرسش نامه توسط والدین یا مراقبان کودک تشکیل شده است. افرادی که ممکن است در معرض خطر اوتیسم شناسایی شوند، جهت ارزیابی تشخیصی اوتیسم هدایت می شوند. مقیاس های ارزیابی هم مشابه غربالگری از سن ۱۸ ماهگی شروع می شوند اما برخلاف آن ها تا سنین بزرگسالی هم قابل استفاده هستند. ارزیابی تشخیصی اوتیسم کودکان شامل: مشاهده‌ی مستقیم کودک، چک لیست، مقیاس ارزیابی و گزارش والدین است که برای غربالگری هم استفاده می شود.
روشهای تشخیص اوتیسم:
تشخیص اختلال طیف اوتیسم (ASD) فرآیندی پیچیده و چندوجهی است که نیازمند همکاری تیمهای تخصصی شامل روانپزشکان، روانشناسان، گفتاردرمانگران و کاردرمانگران است. برخلاف بسیاری از اختلالات پزشکی، هیچ آزمایش خون، تصویربرداری یا تست ژنتیکی قطعی برای تشخیص اوتیسم وجود ندارد. در عوض، تشخیص بر اساس مشاهده رفتارها، ارزیابی مهارتهای ارتباطی-اجتماعی و تحلیل تاریخچه رشدی کودک انجام میشود. در این مقاله، مراحل کلیدی و روشهای معتبر تشخیص اوتیسم را با توجه به جدیدترین پروتکلهای جهانی بررسی میکنیم.
۱. ارزیابی جامع رشدی و رفتاری
اولین گام، بررسی دقیق نقاط عطف رشدی (Developmental Milestones) کودک است. متخصصان با استفاده از پرسشنامههای استانداردشده مانند (M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers)، رفتارهای کودک در حوزههای زیر را بررسی میکنند:
تعامل اجتماعی: تماس چشمی محدود، عدم پاسخ به نام، ناتوانی در اشاره کردن به اشیاء مورد علاقه.
ارتباط: تأخیر در گفتار، استفاده کلیشهای از کلمات، ناتوانی در شروع مکالمه.
رفتارهای تکراری: حرکات یکنواخت (بال زدن دستها)، حساسیت غیرمعمول به صداها یا نور، اصرار بر روتینهای ثابت.
این ارزیابیها معمولاً از ۱۸ ماهگی آغاز میشود، اما در مواردی که علائم شدید باشند، حتی در ۱۲ ماهگی نیز قابل انجام است.
۲. استفاده از ابزارهای تشخیصی استاندارد
دو ابزار طلایی در تشخیص اوتیسم، ADOS-2 (آزمون مشاهده تشخیصی اوتیسم) و ADI-R (مصاحبه تشخیصی اوتیسم) هستند:
ADOS-2: یک آزمون تعاملی نیمهساختاریافته است که در آن کودک طی بازیها و فعالیتهای هدفمند، توسط روانشناس آموزشدیده ارزیابی میشود. این آزمون تواناییهای اجتماعی، ارتباطی و الگوهای رفتاری را در چهار سطح شدت طبقهبندی میکند.
ADI-R: مصاحبهای عمیق با والدین است که تاریخچه رفتاری کودک از دوران نوزادی تاکنون را بررسی میکند. این ابزار بهویژه برای تشخیص موارد خفیف یا افتراق اوتیسم از اختلالات مشابه (مانند اختلال زبان) حیاتی است.
۳. بررسی‌های پزشکی برای رد سایر اختلالات
حدود ۲۰% کودکان مبتلا به اوتیسم، شرایط همزمان پزشکی مانند صرع، اختلالات متابولیک یا ناهنجاریهای ژنتیکی (مانند سندرم ایکس شکننده) دارند. بنابراین، انجام آزمایشهایی مانند EEG، MRI مغز، تستهای شنواییسنجی و پانل ژنتیک بهعنوان بخشی از فرآیند تشخیص توصیه میشود. این مرحله بهویژه زمانی ضرورت مییابد که کودک علائم غیرمعمول (مانند پسرفت ناگهانی مهارتها) نشان دهد.
۴. نقش خانواده و محیط در تشخیص
والدین و مراقبان اصلی، کلیدیترین منابع اطلاعاتی هستند. متخصصان از آنها درباره الگوهای خواب، واکنش به محرکها، تعامل با همسالان و تغییرات رفتاری در محیطهای مختلف سوال میپرسند. برای مثال، کودکی که در خانه رفتارهای تکراری نشان میدهد اما در مهدکودک تعامل طبیعی دارد، ممکن است نیاز به ارزیابی عمیقتری داشته باشد.
۵. تشخیص افتراقی: مرز باریک بین اوتیسم و اختلالات مشابه
تشخیص اوتیسم گاهی با چالشهایی همراه است، زیرا علائم آن با اختلالاتی مانند ADHD، اختلال اضطراب
1-نقش بازیهای کودک در تشخیص اوتیسم چیست؟
پاسخ: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب بازیهای تخیلی محدود دارند. مثلاً بهجای وانمود کردن به غذا دادن به عروسک، ممکن است ساعت ها اشیا را در ردیف منظم بچینند یا فقط به بخشی از اسباببازی (مثل چرخهای ماشین) توجه کنند. همچنین، تمایل به بازی موازی (بدون تعامل با همسالان) و مقاومت در برابر تغییر قوانین بازی از نشانههای هشداردهنده است.
۷. آیا حساسیت به صدا یا نور همیشه نشاندهنده اوتیسم است؟
خیر. حساسیت حسی میتواند در کودکان بدون اوتیسم نیز دیده شود. اما در اوتیسم، این حساسیت معمولاً شدیدتر و همراه با سایر علائم است. مثلاً کودک ممکن است بهدلیل صدای سشوار دچار حمله اضطرابی شود، همزمان با حرکات تکراری دست و اجتناب از تماس چشمی. برای تشخیص، این رفتارها باید در چارچوب کلی علائم ارزیابی شوند.
اجتماعی یا اختلال پردازش حسی همپوشانی دارد. در چنین مواردی، تیم تشخیصی از ابزارهایی مانند (CARS (Childhood Autism Rating Scale) استفاده میکند که شدت علائم را در مقیاس ۱۵ تا ۶۰ امتیاز میسنجد. نمره بالای ۳۰ معمولاً نشاندهنده اوتیسم است.
سوالات متداول:
سوالات متداول:
1-آیا تست ژنتیک میتواند اوتیسم را به‌طور قطعی تشخیص دهد؟
پاسخ: خیر. تنها در ۱۰-۱۵% موارد، اوتیسم با ناهنجاریهای ژنتیکی مشخص مانند سندرم ایکس شکننده یا موزاییسم کروموزومی همراه است. تستهای ژنتیک مانند «آرایه کاریوتایپ» یا «توالییابی اگزوم» ممکن است به شناسایی این موارد کمک کنند، اما نتیجه منفی، وجود اوتیسم را رد نمیکند. این تستها بیشتر برای بررسی شرایط همزمان یا برنامه‌ریزی خانواده توصیه میشوند.
2- نقش بازیهای کودک در تشخیص اوتیسم چیست؟
پاسخ: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب بازیهای تخیلی محدود دارند. مثلاً بهجای وانمود کردن به غذا دادن به عروسک، ممکن است ساعت ها اشیا را در ردیف منظم بچینند یا فقط به بخشی از اسباببازی (مثل چرخهای ماشین) توجه کنند. همچنین، تمایل به بازی موازی (بدون تعامل با همسالان) و مقاومت در برابر تغییر قوانین بازی از نشانههای هشداردهنده است.
در مورد علل اوتیسم، هیچ کس دقیقاً نمی داند که علت اوتیسم در کودکان چیست. بحث در مورد علل اوتیسم بسیار مشکل است زیرا نظریه های بسیاری وجود دارد. محققان برای قابل درک کردن اختلال اوتیسم بسیار کوشیده اند و پیشرفت هایی هم به سمت شناسایی و مشخص کردن عوامل ژنتیکی آن داشته اند، اما تعیین یک علت یا مجموعه ای از علل اتیسم هنوز ممکن نیست. البته این موضوع تعجب برانگیز نیست، زیرا اوتیسم بر خلاف بسیاری از اختلالات دیگر دوران کودکی، اختلال مبهم و رمزآلودی است. اوتیسم اشکال بسیار متنوعی دارد و هر فرد مبتلا ممکن است طیفی از علایم و رفتار ها را بروز دهد که در افراد دیگر معمولاً دیده نمی شود؛ به علاوه هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا به اوتیسم قبل از تولد کودک یا بعد از آن وجود ندارد و این کودکان در درجه اول از میان مشاهدات و علائم تشخیص داده می شوند. فقدان اطلاعات در خصوص علل اوتیسم ناراحت کننده است، ولی با وجود بسیاری از والدین و سازمان هایی که برای یافتن پاسخ اصرار می کنند، به دست آوردن راه حل چندان دور از ذهن نیست، متأسفانه بسیاری از متخصصان خودخواه مدعی شده اند که علل اصلی بروز اتیسم و مداخله آن را یافته اند. مرکز جامع توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز اوتیسم تهران، با بهترین دکتر اوتیسم به بهبود نشانه های اوتیسم در کودکان پرداخته و از روش های کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم و… استفاده می کند.
در حالی که برخی محققان ادعا می کنند واکسن ها باعث افزایش میزان اوتیسم می شوند. بیشتر متخصصان این طور فکر نمی کنند. تحقیقی در ژورنال داروسازی انگلستان به نام The lance به چاپ رسید که توسط دکتر اندرو ویک فیلد انجام شده بود و نشان داد که واکسن سه گانه MMR (سرخک، اوریون، سرخجه) امکان صدمه زدن را دارد. این نتیجه گیری غیر قابل اعتماد بوده است و بسیاری از متخصصان که روی این موضوع کار کرده بودند بسیاری از خطاها را در یافته هایشان پذیرفتند. طبق گزارش های دکتر نیل هالسی از مرکز تأمین واکسن دانشگاه جان هاپکینز مدرسه سلامت عمومی بولومبرگ، کسی که در زمینه سوال های مربوط به واکسن در رادیو نشنال پابلیک در برنامه «صحبت از ملت» در سال ۲۰۰۳ به طور کامل شرح داد که در روش مطالعه Lancet نقایص زیادی وجود داشته است. در حقیقت مطالعه ای که پس از آن در ژورنال داروسازی New England به چاپ رسیده اطلاعات مشابهی را مرور کرده و مدارک ناقصی از هرگونه رابطه مستقیم بین واکسن و اوتیسم را به دست آورده بود. دانشمندان دانمارکی در تحقیقات خود تقریباً ۴۰۰ هزار کودک را که واکسن MMR دریافت کرده بودند، بررسی کرده و با مقایسه آن ها با چند هزار کودک دیگر که این واکسن را دریافت کرده بودند، تفاوت بسیار کوچکی را در میان این دو گروه از لحاظ میزان اوتیسم مشاهده کردند. عده ی دیگری از گروه مخالف از واکسن تیمروزال که ماده ای نگهدارنده در برخی واکسن هاست را به عنوان علل اوتیسم یاد کرده اند (اما جالب اینجاست که به واکسن MMR مشکوک نیستند) آنان می گویند متیل جیوه که ماده سمی در تیمروزال است، ممکن است بچه ها را تحت تأثیر قرار دهد. سازمان نظارت بر غذا و دارو نیز به والدین در مورد در معرض جیوه قرار گرفتن کودکان هشدار داده است این سازمان توصیه می کند که خانم های باردار و کسانی که زمان زایمان آن ها فرارسیده است در دوران بارداری مقدار مصرف غذا های دریایی را محدود کنند، افزون بر آن برخی پزشکان اظهار می کنند که علایم مسمومیت با متیل جیوه مشابه اوتیسم است، اما متخصصان دیگر مخالف این عقیده اند. مقاله ای در سال ۲۰۰۴ در مجله مادر جونز چاپ شد که ارتباط میان متیل جیوه و اوتیسم را توجیه کرد و احتمالاً گام دیگری در توضیح این رابطه برداشت از طرف دیگر صرفا با وارد شدن جیوه به سیستم بدن کودک، یک زنجیره تکاملی از اتفاقات ایجاد می شود. جیوه در واکسن ها برای آن کودکانی که از قبل مشکل دفع ماده از بدن را داشته اند مصداق ضرب المثل زين حصیری کمر شتر را شکست بوده است. دانشمندانی که به این نظریه معتقدند می گویند تعدادی از کودکان که مبتلا به اوتیسم تشخیص داده شدند جیوه زیادی در خون شان داشتند و مقداری از این جیوه ممکن است با واکسن وارد بدن آنان شده باشد، آن ها نمی توانستند آن را مثل اکثر کودکان دفع کنند و در نتیجه اوتیسم ایجاد شده است. با توجه به این که هیچ تحقیق قابل اطمینان و طولانی مدتی که رابطه مستقیم میان اوتیسم و جیوه را اثبات کند، وجود ندارد پذیرفتن قاطع این فرضیه مشکل است. به عبارت دیگر این فرضیه فقط برای شمار اندکی از کودکان اوتیستیک در خور توجه است (همه کودکان اوتیستیک مشکل تجمع جیوه خارج از گردش خون را ندارند) افزون بر این در طی سال های اخیر مقدار تیمروزال در واکسن ها از سوی سازندگان آنان به صفر رسیده و یا کمتر شده است ولی میزان اوتیسم همچنان در حال افزایش است. متیل جیوه همچنین در غذا های دریایی نیز یافت شده و گفته شده است آنچه یک کودک خاص را تحت تأثیر قرار می دهد مصرف ماهی یا صدف در دوران بارداری توسط مادر یا توکسین های مملو از جیوه که زن – یا بعدها فرزندش – ممکن است ناآگاهانه در معرض آن قرار گیرند نیست، بلکه واکسن تیمروزال – لاسه است. حوادث دیگری نیز می تواند در شروع اوتیسم مؤثر باشد. تمرکز روی این موضوع که چه موقع کودک واکسینه می شود بسیار آسان تر از دنبال کردن غذایی است که کودک خورده و یا اسباب بازی است که دستکاری کرده است. بررسی دوباره گام ها موفقیت آمیز است، زیرا خطر می تواند هر جایی در کمین باشد. البته شاید هم هیچ خطر محیطی وجود نداشته باشد!
واکسن ام ام ار (سرخک، اوریون ، سرخچه) و علت اوتیسم در نوزادان
آیا ممکن است واکسن سه گانه باعث علت اوتیسم شود ؟ ترس از این موضوع از سال ۱۹۹۸ پس از آنکه مقاله‌ای در مجله لانست توسط آندرو واکفیلد به چاپ رسید مطرح شد. واکفیلد و همکارانش گزارش کردند که ۱۲ کودک به بخش بیماری‌های معده و روده کودکان ارجاع شدند که دارای سابقه رشدی طبیعی بودند. اما طبق گفته والدین پس از تزریق واکسن سرخک ، اوریون ، سرخچه دچار مشکل شده‌اند. ۸ نفر از آنها مهارت های زبانی خود را به تدریج از دست داده و دچار اسهال و دردهای شکمی شده بودند و ۴ نفر دیگر فقط دچار ناهنجاری های روده ای شده بودند آنها معتقد بودند که واکسن ام ام آر علت اوتیسم و اختلالات روده ای کودکان شده بود. این مقاله امنیت واکسن سه گانه را زیر سوال برد. آیا کودکانی که واکسن ام ام ار دریافت می کنند در مقایسه با آنان که این واکسن را نمی زنند بیشتر دچار اوتیسم می شوند آیا استفاده از واکسن ام ام ار نرخ شیوع اوتیسم پیشرفتی را تغییر داده است؟ آیا اوتیسم پیشرفتی پس از واکسن سه گانه شایع تر از سایر اوقات است ؟ برای پاسخ به این سوالات باید نمونه گیری های بزرگی انجام می شد. در کشورهای پیشرفته پایگاه داده هایی وجود دارد که داده های مربوط به تولد واکسن ها ، سلامتی و رشد همه شهروندان ثبت می شود. با بررسی این پایگاه های داده پاسخ سوالات فوق به این ترتیب بود : هیچ تغییری در شروع اوتیسم پس از واکسن ام ام آر رخ نداده است به علاوه نرخ شیوع اوتیسم پسرفتی نیز پس از تزریق واکسن ام ام آر شتاب نگرفته است از سویی متوقف کردن واکسن ام ام ار در برخی کشورها منجر به کاهش نرخ شیوع اوتیسم نشده است. در سال ۲۰۰۴ ده تن از همکاران واکفیلد که در مقاله ۱۹۹۸ با وی مشارکت داشتند با پس گرفتن ادعایشان نوشتند که شواهد کافی برای اثبات ارتباط علت – معلولی واکسن ام ام آر و اوتیسم وجود ندارد در سال ۲۰۰۹ واکفیلد و دو تن از همکارانش توسط شورای عمومی پزشکی انگلیسی به واسطه عدم صداقت و رفتار غیر مسئولانه در عدم افشای روش به کار گیری بیماران در پژوهشی که منجر به گمراهی جامعه شده است جریمه شدند. اما متاسفانه علیرغم اینکار همکاران واکفیلد و عدم وجود شواهد کافی داستان واکسن ام ام ار و علت اوتیسم همچنان در ذهن جامعه ادامه دارد.
اثر واکسن در اوتیسم
بسیاری از والدین معتقدند که مشکلات کودک شان به فاصله کوتاهی پس از واکسیناسیون ایجاد شده است، آن ها می گویند پیش از آن که کودک نوپای آن ها به قرار ملاقات های منظم با متخصص اطفال و دریافت موجی از تزریقات عادت کند، کودکی عادی هوشیار و کنجکاو نسبت به دنیای اطرافش بوده است؛ اگر چه احتمال کمی وجود دارد که ارتباطی بین این دو وجود داشته باشد. درست است که علایم اوتیسم در همان دوره زمانی که کودکان بخش عمده ای از تزریق را دریافت می کنند ظاهر می شود و پیامد های نامطلوبی از جمله بی اشتهایی و تب احتمال دارد ناشی از واکسیناسیون باشد اما هرگز اثبات نشده است که واکسیناسیون باعث توقف یادگیری و زبان کودکان می شود، و کودکی که در گذشته فردی اجتماعی بوده، ناگهان دچار عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران شود و یا این که باعث تقویت رفتارهای وسواس گونه ای که در کودکان اوتیستیک شایع است، می شود و یا این واکسن ها عامل اوتیسم هستند. ارزش واکسن ها خیلی مهم تر از گمانی اثبات نشده در خصوص آن هاست. ده ها سال متمادی و (حتی قرن ها) بیماری های مرگ بار یا مسری مثل فلج اطفال یا دیفتری بسیاری از کودکان را می کشت و کشف واکسن ها به توقف انتشار آن ها کمک کرد و زندگی بسیاری را نجات داد، اما اگر هر کسی بشنود که واکسن ها خطرناک هستند و از آن ها اجتناب کند، بیماری هایی که تقریباً با واکسن از بین می روند، دوباره می توانند جایگاهی پیدا کنند و سلامت عمومی جامعه را به خطر بیندازند. همچنین بعضی متخصصان اطفال نسبت به واکسینه کردن کودکان در زمانی که ناخوش است یا تب دارد و یا مثلاً مبتلا به آنفولانزا است هشدار می دهند در هنگام تب کودکان نباید واکسینه شوند، زیرا در هنگام بیماری سیستم ایمنی بدن ضعیف شده است و واکنش های نامطلوب مثل تحریک پذیری و تب درجه پایین باقی می ماند پس بهتر است قرار ملاقات برای واکسیناسیون به زمان دیگری واگذار شود تا کودک کاملاً خوب شود و اگر تردید وجود دارد که کودک در اثر واکسن به این حالت دچار شده است والدین باید به برنامه های دولتی مراجعه کنند که برای فرزندشان برنامه واکسن متعادلی ارائه می کند.
اوتیسم در کودکان نارس
کودکان نارس، چون خیلی زودتر از موعد طبیعی متولد می شوند، احتمالاً بسیاری از سیستم های بدن آنان به خوبی نوزادانی که تمام دوره را طی می کنند تکامل نیافته اند و مستعد ابتلا به بسیاری از تأخیرها و نگرانی های سلامتی هستند. در حقیقت گاه نوزادانی چند هفته زودتر متولد شوند، متخصصان اطفال به همان مقدار انتظار عقب افتادن رشد و تکامل آن ها را دارند. طی ماه های آخر بارداری جنین با سرعت حیرت انگیزی رشد می کند و ریه های او تکامل می یابند. قلب و مغز او رشد می کنند و برای خارج شدن از رحم شروع به ذخیره کردن چربی می کند. وقتی فرآیند های داخلی بدن کامل نیستند، روند تکامل نیز کوتاه می شود. نوزادان نارسی که با مشکلات عصبی متولد می شوند توانایی کنترل دمای بدن شان را ندارند یا حتی اولین تنفس آن ها با کمک دستگاه انجام می شود. گفتن این که، آیا تولد زودهنگام سبب اوتیسم میشود، سخت است. اگر چه ممکن است بعضی از ناهنجاری های عصبی آن ها باعث زود به دنیا آمدن شود، ولی در بسیاری از کودکان که در چهل هفته کامل بارداری رشد یافته اند نیز احتمال مشاهده ی اختلال وجود دارد. تا کنون ارتباط مستقیمی بین اوتیسم و تولد زودرس اثبات نشده است. هر چند می توان دید که چگونه یک اثر نامطلوب روی توانایی کودک باعث می شود که دیرتر به مهارت های به خصوصی در زندگی دست یابد.
آلرژی غذایی شدید چه تاثیری بر اوتیسم دارد؟
با وجود این که بسیاری از پزشکان متخصص، عقیده ندارند که علت اوتیسم در کودکان، الرژی غذایی است هنوز هم بعضی از آن ها بر این اعتقاد اصرار دارند آنان می گویند افراد اوتیستیک با حساسیت جدی که سیستم ایمنی شان را تضعیف کرده است نمی توانند قارچ ها و باکتری ها و پروتئین های خاص در محصولات غذایی ویژه را هضم کنند اما مطالعات ذکر کردند که تقویت این شرایط واقعاً رابطه روشنی را اثبات نمی کند. اکثر آن ها نشان دادند که معمولاً شماری از کودکان اوتیستیک از آلرژی غذایی رنج می برند، در بعضی مردم آلرژی غذایی می تواند باعث ناتوانی بدن در سوزاندن مواد خاصی شود، اما هیچ تحقیقی به طور صد در صد اثبات نکرده که آلرژی می تواند باعث اوتیسم در کودکان شود. از این تحقیقات پرسش های زیادی مطرح می شود. برای مثال اگر حساسیت غذایی باعث اوتیسم می شود، چرا خیلی از بچه های این گروه به هر گونه غذایی که می خورند هیچ حساسیتی نشان نمی دهند؟ اگر آلرژی غذایی مقصر است چرا تمام کودکان با آلرژی غذایی شدید به اوتیسم مبتلا نیستند؟ بسیاری از کودکان اوتیستیک از آلرژی شدید به محصولات غذایی خاصی رنج می برند اما این شبیه اختلالی که به آن ها نسبت داده می شود نیست. به احتمال بیشتر این دو حالت با هم وجود دارند و یکی دیگری را تشدید می کند. وقتی آلرژی فردی توسعه می یابد بدن نسبت به مواد خاصی عکس العمل نشان می دهد که آلرژن نامیده می شود. آلرژن سلول ها را تحریک می کند و سپس آنتی هیستامین آزاد می کند و سپس منجر به بروز التهاب می شود. اگر فرد یک ناسازگاری برای مثال نسبت به مواد چسبنده داشته باشد و با بی توجهی این مواد را بخورد سیستم گوارشی او معذب می شود و ممکن است احساس درد در ناحیه شکم، نفخ و کلاً احساس ضعف و بیماری داشته باشد. اکنون این فرد هنوز اوتیستیک است و احساس خوبی ندارد و احساس می شود که بعضی از رفتار های او که معمولاً با اختلال رشدی اش همراه هستند، تشدید می شود. اگر او به طور طبیعی دست هایش را تکان می دهد و از صداهای بلند می ترسد. اگر آلرژی او را اذیت می کند و وقتی با صداهایی که دوست ندارد مواجه می شود ممکن است با شدت بیشتری واکنش نشان دهد. اگر دوست دارد برای کنترل بیشتر روی محیط اطرافش بدون توقف دور خودش بچرخد، وقتی احساس خوبی ندارد احتمالاً این کار را با قدرت بیشتری انجام می دهد اما این حالت حتی در اشخاص غیر اوتیستیک هم درست است هنگامی که ما بیمار هستیم معمولاً مثل همیشه فعالیت کنیم تحریک پذیر می شویم و نگرانی به آسانی در ما گسترش می یابد. همه ما می خواهیم احساس بهتری داشته باشیم.
نقش اسید فولیک در اوتیسم
برخی ها بر این که اوتیسم می تواند با میزان پذیرش اسید فولیک زنان پی جویی شود، پافشاری می کنند. اسید فولیک ماده ای طبیعی است و در بدن به ویتامین B به نام فولات تبدیل می شود. مخصوصاً در دوران بارداری و چندین دهه بود که مادران باردار اسید فولیک کافی نمی خوردند و به همین علت، هزاران کودک با نقایص مادرزادی متولد می شدند ولی امروزه این مواد غذایی در دسترس است. در بسیاری از نان های غنی شده، غلات و سبزیجاتی که توسط سازمان نظارت بر غذا و دارو توصیه شده است وجود دارد. علی رغم این، منتقدان معتقدند زنان باردار امروزه بیش از حـد این ماده را در رژیم غذایی شان دارند ولی با این حال باز هم کودکان اوتیستیک متولد می شوند. اگر چه این نظریه جالب است مانند بسیاری از فرضیه هایی که در مورد علل اوتیسم مطرح شده است ولی هیچ ارتباط مستقیمی بین اسیدفولیک و اوتیسم تا به حال اثبات نشده و تا امروز هیچ تحقیقی وجود نداشته است که این تئوری را تأیید کند. دانشمندان با این موضوع موافقند، ولی سازمان نظارت بر غذا و دارو موافق نیست، زیرا این سازمان مدعی است که در تحقیقات خود بسیار سخت کوش است و هیچ دلیلی برای تغییر توصیه های مربوط به اسیدفولیک نمی بیند. در واقع این ماده غذایی به عنوان سلاح قدرتمندی در پیشگیری از ضایعات نخاعی و آنسفالیت در کودکان اثبات شده است. به علاوه برخی متخصصان اوتیسم معتقدند که تجویز دوز بالایی از اسید فولیک روشی عملی برای مداخله کودکان اوتیستیک است، اما به هر حال این موضوع در مطالعات کنترل شده اثبات نشده است بنابراین بسیاری از متخصصان در پیروی از این مداخله هوشیارانه عمل می کنند.
رابطه میان ژنتیک و اتیسم
امروزه دانشمندان می گویند یک جزء ژنتیکی قوی باعث اختلال تکاملی می شود اما به جای اینکه یک ژن مسئول اختلالات تکاملی باشد، احتمالاً شمار معدودی از ژن ها در این اختلال شرکت دارند. برای درک دقیق این که در ژن ها چه اتفاقی و در چه زمانی رخ می دهد به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است. با این حال هنوز هم علم ژنتیک به تنهایی از توصیف علل اوتیسم عاجز است. در بسیاری از خانواده های با بیش از یک فرزند، خواهر و برادرها به بیماری دچار نمی شوند یا در نمودار تاریخچه ژنتیکی هیچ ستونی از شجره نامه کودکانی نداشته است که اوتیسم تشخیص داده شده باشند یا علایم آن را نشان دهند که بتوان اختلال را به آن نسبت داد. از این رو اکثر محققان معتقدند که نیروهای خارجی هم مقصر هستند اما این که این نیروها به طور دقیق تر چه هستند هنوز مورد بحث و بررسی است.
آیا والدین در بروز اتیسم کودک خود نقش دارند؟
هر مشکلی که برای کودکان پیش بیاید مهم این است که والدین همه تقصیر ها را به گردن خود نیندازند. وقتی کودکی به اوتیسم مبتلا می شود، طبیعی است که والدین به خودشان به عنوان یک فرد مسئول نگاه کنند. اگر چه خوشایند نیست چون آن ها به خودشان اجازه می دهند چیزی را که ضرورتاً یک وضعیت غیر قابل کنترل است، تا اندازه ای تحت کنترل در بیاورند اما این موضوع به آن ها اجازه می دهد که اختلال را درک کنند و باعث ایجاد سوال های زیاد و پاسخ های محدودی در ذهن شان شوند به ویژه این طبیعی است که عقایدی سراغ والدین بیایند که ادعا می کنند آن ها در بروز اوتیسم در فرزندشان مقصر بوده اند. بسیاری از این نظریه ها به اعمالی که آن ها به عنوان والدین انجام می دهند اشاره می کنند مثلاً خواب ناکافی در دوران بارداری و در پی آن امکان زایمان زود هنگام یا موافقت با پیشنهاد پزشک برای واکسیناسیون آن ها تصور می کنند اگر این کارها انجام نمی شد کودک شان به اوتیسم مبتلا نمی شد. این نظریه تفاوت زیادی با نظریات بعضی از پزشکان قدیمی در مورد مادران یخچالی ندارد. نتیجه این نظریه آن است که اگر مادری با کودک خود که در شکم دارد، ارتباط بهتری برقرار کند می تواند از بروز اوتیسم جلوگیری کند. اما امروزه می دانیم که دیگر رابطه مادر و کودک تأثیری در ابتلای کودک به اوتیسم ندارد و دانش معاصر از نظریه هایی که ادعا می کنند علل اتیسم را توضیح می دهند حمایت نمی کند. شرایط روی همه کودکان بدون توجه به نژاد، ثروت یا تحصیلات اثر می گذارد، بنابراین والدین هیچ کاری انجام نداده اند که باعث اوتیسم شود.
منشا اوتیسم و درمان
درمان های مکمل برای اوتیسم
با توجه به عدم وجود راه قطعی درمان اوتیسم همیشه درمان های مکمل برای اوتیسم مطرح بوده است. پژوهشگران بر این باورند که با وجود علاقهٔ والدین به طب جایگزین و درمان های مکمل، تاکنون هیچ درمان جایگزین گفتار درمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم نشده است.با توجه به منشا بیماری اوتیسم و ناشناخته بودن علت اوتیسم، اکسیژن درمانی در اوتیسم، سم زدایی در اوتیسم، استفاده از اسید چرب در درمان اوتیسم، دارو امگا 3 در درمان اوتیسم و … مطرح می باشد که تأثیر آن به طور قطع ثابت شده باشد، اما در نهایت برخی درمان‌های جایگزین به شکلی پذیرفته میشود. دکتر صابر متخصص در درمان کودکان اوتیسم در مرکز توانبخشی اوتیسم توصیه هایی را برای والدین مطرح می کنند. نخست آگاهی لازم را در زمینه بیماری اوتیسم و شدت اوتیسم در فرزند خود بالا ببرید، در گام دوم درمان های توانبخشی را به صورت جدی پیگیری کنید، سوم اینکه در مورد درمان های نوین و هزینه و میزان اثر گزاری آنها تحقیق کنید و با متخصصان مربوطه صحبت کنید. در آخر در صورت تمایل یک درمان مکمل را پیگیری نمایید.
سم زدایی در اوتیسم
داده های معتبر قابل توجهی برای اینکه جیوه علت اوتیسم باشد وجود ندارد. با این حال بسیاری از والدین به امید اینکه جیوه و سایر فلزات از بدن کودک شان بیرون بکشند آنها را در معرض سم زدایی قرار می‌دهند. هیچ مطالعه کنترل شده ای در مورد سم زدایی در اوتیسم وجود ندارد که از این فرض که سم زدایی منجر به بهبود عملکردهای کودکان دارای اوتیسم میشود، حمایت کند. به علاوه مطالعات نشان داده است که ساکسیمر محبوب ترین عامل سم زدایی خوراکی خود باعث صدمات مغزی می شود. این یک داستان فاجعه بار است چرا که والدین با این باور که ساکسیمر هیچ عارضه جانبی ندارد به مصرف ساکسیمر برای فرزندان شان ادامه می دهند. دیان استانگل و همکارانش در سال ۲۰۰۷ با بررسی فواید و مضرات ساکسیمر در سم زدایی سرب در موش ها به این باور پایان دادند. آنها در مطالعه شان به جای جیوه از سرب استفاده کردند. چرا که باور عمومی بر آن است که کودکان به طور مداوم در معرض سطوح پایین سرب می باشند و لازم است به واسطه مسمومیت با سرب سم زدایی شوند. استانگل دو گروه تشکیل داد. یک گروه موش هایی که در معرض مسمومیت سرب قرار داشتن و گروهی که مسمومیت با سرب نداشتند. سپس برای هر دو گروه ساکسیمر تجویز گردید. در گروه دارای مسومیت هرچقدر ساکسیمر مسمومیت زدایی می کرد وضعیت یادگیری موش های مسموم تیز بهتر می‌شد و به سطح طبیعی نزدیک تر می‌شد. این مشاهده با این فرضیه که سرب باعث کاهش عملکرد مغز میشود همسو است و جای تعجب ندارد. اما محققان از کشف دیگری متعجب شدند. آنها مشاهده کردند که نمرات تست هوش موش‌های گروه غیر مسموم که ساکسیمر استفاده کرده بودند، افت کرده است. پس از مصرف ساکسیمر کارایی مغزی آنان به سطح عملکرد موش های مسموم پیش از درمان افت کرده بود. به نظر می رسد که اگر ساکسیمر ، سربی در مغز پیدا نکند، خود سلول‌های مغزی را مورد حمله قرار می دهد. در نتیجه این پژوهش موسسه سلامت ملی آمریکا به خاطر خطر ضایعات مغزی ناشی از مصرف ساکسیمر پروژه درمان کودکان اوتیسم با ساکسیمر را متوقف کرد. حتی اگر این ادعا که جیوه علت اوتیسم است و سم زدایی در اوتیسم به درمان آن کمک میکند. درست باشد (هرچند در حال حاضر شواهد بسیار کمی در حمایت از آن وجود دارد) باز با نقطه عطفی مواجه خواهیم بود که از یک سوی آن خطر مسمومیت با جیوه و در سوی دیگر آن خطر صدمات مغزی ناشی از خود ساکسیمر قرار دارد. اگر سطح جیوه کودک به حد کافی بالا نباشد، ساکسیمر به جای جیوه به خود مغز حمله ور خواهد شد. هنوز هیچ کس نمی داند این نقطه عطف کجاست؟! آیا شما حاضر چنین قماری بکنید؟
اکسیژن درمانی با فشار بالا در اوتیسم
طرفداران درمان اوتیسم با اکسیژن درمانی فشار بالا بر این باورند که اگر کم خوب است بیشتر بهتر است ! متاسفانه این ضرب المثل در مورد اکسیژن درمانی در اوتیسم صدق می کند. تصور کنید جلوی یک شومینه گرم لم داده اید کسی بیاید و بگوید تو که جلوی آتش انقدر کیف می کنی میخوای تو بگذرم تو آتش بیشتر کیف کنی! ارائه اکسیژن اضافی به مغز همینطور است! اکسیژن درمانی در اوتیسم در بافت‌ها از دو راه ممکن است :
افزایش میزان اکسیژن، در هوایی که فرد تنفس میکند هوا تقریبا ۲۱ درصد اکسیژن دارد و این مقدار میتواند به ۲۵، ۳۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش یابد.
افزایش فشار، اکسیژن درمانی پرفشار عبارت است از اکسیژن در فشار اتمسفریک بالاتر از حد نرمال. حاصل هر دو روش افزایش سطح اکسیژن در بافت‌های بدن هایپر اکسیا میباشد هایپر اکسیا در موارد محدود پزشکی مثل کمک به عضلات قلبی پس از یک حمله قلبی یا ترمیم زخم ها استفاده می شود اما عموما هایپراکسیا ایده خوبی نیست چراکه:
باعث افزایش استرس اکسیداسیونی می شود.
موش هایی که در معرض سطوح بالای اکسیژن درمانی قرار می‌گیرند، سطح بالای اکسیژن از طریق استرس اکسیداسیونی منجر به بروز صدمات مغزی در آنها میشود.
یکی از هر ۱۵ کودک دارای اوتیسم دارای اختلال میتوکندری می باشد که خود با استرس‌های اکسیداسیونی همراه است. لذا اگر این کودکان اوتیسم در معرض اکسیژن درمانی با فشار بالا قرار بگیرند احتمالا صدمات شان دوچندان خواهد شد.
هایپر اکسیا باعث برانگیختن مرگ سلول ها از طریق فرآیند خزان سلولی آپوپتوز می شود.
هایپر اکسیا باعث بروز تغییرات در مغز می شود که مرتبط با بیماری آلزایمر می باشد.
وحشتناک خواهد بود که ۱۰ ، ۲۰ یا ۳۰ سال دیگر بفهمیم اکسیژن درمانی با فشار بالا در کودکان اوتیسم منجر به بیماری آلزایمر میشود! تاریخ علم پزشکی مملو از موارد مشابه می باشد. با همه آنچه در مورد خطرات اکسیژن درمانی با فشار بالا می دانیم عجیب است که باز برخی از درمانگران و والدین از این روش برای درمان اوتیسم حمایت میکنند. در اولین مطالعه تصادفی ۶۲ کودک تحت درمان اکسیژن درمانی با فشار بالا و روش پلاسبو (اتاق دارای هوای نسبتا متراکم) قرار گرفتند.
محققان برای بررسی نتایج درمان از سه مقیاس آتک ، آ ب س ، سی جی ای استفاده کردند. نتایج مطالعه نشانگر تفاوتهایی بین نتایج درمانی حاصل از دو روش، به نفع روش درمان با اکسیژن فشار بالا بود. این تفاوت ها مربوط به یکی از چهار خرده مقیاس آ ب س، یکی از پنج خرده مقیاس آتک و سه تا از هشت خرده مقیاس سی جی آی ای بود. اما همین فواید محدود نیز با هم سازگار نمی باشد . برای مثال در حالی که بر اساس سی جی ای به دنبال استفاده از اکسیژن با فشار بالا، تماس چشمی و زبان ادراکی شرکت کنندگان بهتر شده بود آگاهی اجتماعی، تعامل اجتماعی و گفتار شرکت کنندگان تغییر نکرده بود!
اسیدهای چرب امگا ۳ در درمان اوتیسم
اسیدهای چرب امگا ۳ که بیشتر در روغن ماهی یافت می شود آنتی اکسیدان هستند. آنتی اکسیدان ها برای کاهش استرس های اکسیداسیونی ضروری می باشند بر اساس برخی گزارش ها نشانگر های بیوشیمیایی مبین افزایش استرس اکسیداسیونی در بیماری‌های رشدی – عصبی شامل عقب ذهنی، سندروم رت، اسکیزوفرنی اضطراب و اوتیسم دیده می‌شو.د بنابراین منطقی خواهد بود که اگر فرض کنیم که هر چیزی که باعث کاهش استرس اکسیداسیونی بشود برای درمان این بیماری‌ها مفید خواهد بود. گزارش‌های زیادی از پژوهش‌هایی درمورد منشا اوتیسم نشان میدهد. اسیدهای چرب امگا ۳ برای درمان بیماری‌های مختلف مفید است چاپ شده است. دست کم دو آزمایش پلاسبو – کنترل وجود دارد که نشان میدهد مصرف این اسیدهای چرب باعث بهبود رفتار کودکان اوتیسم میشود. حدس زده میشود که این بهبودی ناشی از کاهش استرس اکسیداسیونی میباشد. ممکن هم هست که مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ به صورت مستقیم بر انتقال عصبی اثر گذار باشد.
سوالات متداول:
1-آیا مشکلات بارداری میتواند علت اوتیسم باشد؟
برخی عوامل مانند عفونتهای شدید در بارداری، دیابت بارداری کنترل نشده یا کمبود اکسیژن هنگام تولد ممکن است خطر را افزایش دهند، اما به تنهایی علت مستقیم نیستند.
2-آیا عوامل محیطی مثل آلودگی هوا در اوتیسم نقش دارند؟
برخی مطالعات ارتباط احتمالی بین قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های خاص و افزایش خطر اوتیسم را نشان داده‌اند، اما این فقط یکی از عوامل احتمالی در کنار زمینه ژنتیکی است.
ارتباط بین دو فرد علاوه بر صحبت کردن شامل نگاه کردن به دیگری و برقراری ارتباط چشمی می باشد. ایجاد و حفظ ارتباط چشمی خوب باعث بهبود مهارت های اجتماعی می شود. نگاه کردن به شخص گوینده باعث بهبود دریافت اطلاعات زبانی از طريق حالات چهره ای ژست ها و حالات و علایم لب ها می شود. بسیاری از کودکان دچار مشکلات ارتباطی ممکن است ارتباط چشمی محدودی داشته باشند و این باعث ایجاد شکست ارتباطی می شود چون ممکن است والدین پیامی را منتقل کنند که کودک به آن توجهی نداشته باشند. نگاه کردن به اشیاء محیط پیرامون یکی دیگر از اجزاء مهم ارتباط می باشد. کودک به شیء نگاه می کند، والدین نگاهش را دنبال می کنند و یک دیدگاه مشترک ایجاد می شود و این آغاز یک مکالمه می گردد. اوتیسم و ارتباط چشمی با همدیگر رابطه دارند اما نمی توان گفت عدم برقراری ارتباط چشمی به تنهایی نشان دهنده وجود اوتیسم در کودک است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر اوتیسم در تهران، با انجام خدمات متنوع درمانی برای کودکان اوتیسم از جمله کاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی حسی برای برقراری ارتباط چشمی کودکان اوتیسم، رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
جهت ایجاد علاقه در کودک برای این که به ما نگاه کند، به تمریناتی با حالات چهره ای احتیاج داریم به عبارتی باید هیجانات خود را به شکلی اغراق آمیز در چهره نشان دهیم. وقتی به کودک نگاه می کنیم باید حالت صورت جذابی به خود گرفته و یا شیء جذابی را نزدیک صورت خود نگه داریم و سپس چهره مان را پشت آن پنهان کنیم. این کار کودک مبتلا به اوتیسم را تشویق می کند به ما نگته کند. راه های بسیار مناسبی برای بهبود ارتباط چشمی وجود دارد.
روش های بهبود ارتباط چشمی
– قبل از آب دادن به کودک می توان او را تشویق کرد که به ما نگاه کند یعنی ارتباط چشمی برقرار کند ولی دقت کنید که نباید با کودک به جدال پرداخت.
– ردگیری بینایی، کودک باید یاد بگیرد که اشیاء را با چشمانش دنبال کند، بادکنک، حباب و عروسک موارد جذابی برای کودک هستند. زمانی که در حال دمیدن در بادکنک یا حباب هستید کودک ممکن است به شما نگاه کند پس این کار را به آرامی انجام دهید تا کودک مدت زمان بیشتری نگاه کند. می توانید پشت عروسک یا ماسک پنهان شوید و منتظر بمانید تا کودک ارتباط چشمی برقرار کند.
-بازی با وسایل صدا ساز، وسیله ای را به صدا درآورید، این کودک را تشویق می کند که به شما نگاه کند. هرگاه تماس چشمی اش را با شما قطع کرد، ایجاد صدا را متوقف کنید و دوباره با نگاه کودک شیء را به صدا در آورید.
-بازی با پر های رنگی، پر ها را فوت کنید، با آن ها کودک را قلقلک دهید.
– در زیر یک پارچه رنگی جذاب پنهان شوید و کمی تکان بخورید تا توجه کودک را جلب کنید سپس آن را بر روی سر کودک رها کنید و کودک را تشویق کنید تا آن را به سمت خودش بکشد.
– دالی بازی کنید، پشت اشیاء یا دستان تان پنهان شوید. والدین می توانند این کار را هنگام لباس پوشاندن به کودک انجام دهند. ماسک های کاغذی نیز با سوراخ هایی برای چشم ها، کودک را به تماس چشمی تشویق می کند.
– از عینک آفتابی استفاده کنید، آن را روی چشمان تان بگذارید و بردارید و کودک را به نگاه کردن تشویق کنید.
– دوربین درست کنید، یک لوله مقوایی درست کنید و از داخل آن، هم دیگر را ببینید. سعی کنید آن را با کاغذ های رنگی تزیین کنید تا جذاب تر باشد.
– بازی با انگشتان، انگشت های دست تان را تکان دهید، پشت آن پنهان شوید، روی آن نقاشی بکشید.
– روی سرتان کلاه گیس بگذارید و یا پشت آن پنهان شوید .
– آواز بخوانید، دست بزنید، قلقلک بازی کنید و گاهی این کارها را متوقف کنید و به محض برقراری ارتباط چشمی ادامه بازی را انجام دهید.
– توپ بازی کنید، بازی تبادل توپ را انجام دهید و پس از عادت کردن کودک به روند بازی توپ را پیش خود نگه دارید و به محض برقراری ارتباط چشمی بازی را ادامه دهید.
– با چهره های جالب، بازی چشمک زدن را با کودک انجام دهید.
– نقاشی روی صورت، روی صورت خودتان و کودک تصاویر جذاب یا خنده دار حیوانات را بکشید.
بازی درمانی به طور معمول برای کودکان مبتلا به اوتیسم یک روش درمان کمکی در کنار کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم محسوب می شود. هرچند بازی درمانی برای اوتیسم به عنوان درمان صد در صد در نظر گرفته نمی شود، اما می توان از آن به عنوان یک روش مداخله ای موثر استفاده کرد. بازی درمانی به کودکان مبتلا به اوتیسم که به مشکلات عاطفی و یا اضطراب دچارند، کمک شایانی می کند. بازی، فعالیت طبیعی دوران کودکی همه کودکان است. از طریق بازی، کودکان دنیای خود را کشف می کنند و یاد می گیرند که چیزها چطور کار می کنند، بدن شان چطور کار می کند و ارتباطات چطور برقرار می شود. ارتباط و تعامل اجتماعی به مسئله بزرگ برای کودکان با اختلالات طیف اتیسم است. اغلب این کودکان علائق خاصی دارند و سال های متمادی روی آن تاکید دارند. درگیر کردن کودک در تجربیات خارج از علائقش فرصت هایی را برای یادگیری ایجاد می کند. کودکان ممکن است برای بازی با اسباب بازی، جنس های مختلف و افراد خارج از خواسته یا علائقش به تشویق نیاز داشته باشد. درگیری در این فعالیت ها مهارت های جدید ایجاد خواهد کرد. والدین کودک نقش بسیار حائز اهمیتی در بازی درمانی فرزند خود دارند و بسیاری از بازی درمان ها هم تکنیک های بازی درمانی ساده را به والدین آموزش می دهند تا آن ها بتوانند با فرزند خود تمرین کنند. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم، بهترین مرکز اوتیسم تهران، با سابقه بالا در زمینه اوتیسم و بازی و پیدا کردن یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم، به درمان اوتیسم کودکان با بازی درمانی می پردازد.
کودکان با اختلالات طیف اتیسم حتی زمانی که دیگران حضور دارند، ترجیح می دهند تنها بازی کنند. این تمایل برای کودک مشکلی ایجاد نمی کند اما فرمت های ایجاد مهارت های ارتباطی و اجتماعی را از کودک می گیرد. در بازی با مهارت ارتباطی کودک ایجاد و تمرین می شود. در زمان بازی کودک نقش های مختلف و نحوه ارتباط با دیگران و تلاش برای اینکه دیگران درکش کنند را تمرین می کند. بازی جایگاه امن و عالی برای رشد کودک است. زمانی از روز را اجازه بدهید تا کودک به تنهایی با خودش بازی کند اما به صورت تدریجی نفر دیگری را وارد بازی کنید. بازی کودک در کنار کودک با اختلالات طیف اتیسم بازی موازی گفته می شود. در کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر با انجام روش های مختلف بازی درمانی برای تشخیص اوتیسم به کودکان مبتلا به این اختلال کمک می کند.
بازی موازی و بازی درمانی برای اوتیسم
بازی موازی یعنی بازی دو کودک نزدیک همدیگر اما بدون تعامل با هم. اکثر کودکان در بازی های موازی درگیر می شوند اما نه همیشه. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است همیشه علاقه به بازی تنها داشته باشند. فعالیت های پیشنهادی می تواند کودک را تشویق به تعامل و ایجاد مهارت های اجتماعی در زمان بازی کند. برای نمونه کودک در حال ساختن لگو است. بازی را شروع کنید و بلاک ها را به کودک بدهید. چیزهایی که کودک می سازد اگر خیلی پیچیده نیست از او کپی کنید. این مسئله منجر به جلب توجه کودک به سمت شما می شود. او مشاهده خواهد کرد که شما ساختار مشابهی را می سازید. در زمان کپی کردن با کودک ارتباط برقرار کنید و بگویید که کودک چه چیز جالبی ساخته است. شما هشدار می دهید که او چیزی درست می کند. او یک اثر خلق کرده و شما آن را دیدید و درک کرده اید. هدف این است که اجازه بدهید کودک از بازی لذت ببرد و به طور اهسته و تدریجی اجازه می دهید به او که بداند دارد با شما تعامل می کند و شما کار او را می بینید. با انجام این تمرینات بازی درمانی در منزل، می توانید به کودک مبتلا به اوتیسم کمک بسزایی کنید.
مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم در زمینه تشخیص اوتیسم و درمان تخصصی آن فعالیت می نماید. گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم و رفتاردرمانی اوتیسم از خدمات ویژه این مرکز می باشد. یکی از مفاهیم مهم در حیطه کاردرمانی کودکان اوتیسم تشخیص چپ و راست است که در تمرینات کاردرمانی به صورت ویژه مورد آموزش قرار می گیرد. بررسی دقیق علائم اوتیسم و درمان صحیح آن موجب پیشرفت کودکان و بهبود شرایط زندگی او می گردد. مرکز اوتیسم دکتر صابر با استفاده از تجهیزاتی نظیر سنسوری روم، اتاق تاریک و… در پیشرفت توانایی های کودکان اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید.
اوتیسم و مشکل تشخیص چپ و راست
تشخیص چپ و راست در فهم جهان و اینکه مودک بداند کجا قرار گرفته و جهان اطراف او چگونه سازماندهی شده است، بسیار مهم میباشد. تشخیص راست و چپ میتواند به سه قسمت تقسیم شود.
راست و چپ بدن خود فرد، بدن سایر افراد و اشیا در محیط، محیطی که ما در آن زندگی میکنیم در بیشتر مواقع برای افراد راست دست ساخته شده است. اغلب کودکان با اختلالات طیف اوتیسم در تشخیص اینکه راست یا چپ دست هستند، تأخیر دارند و زمانی که دست غالب این افراد مشخص میشود، مشاهده میشود که بیش از نیمی از آنها چپ دست هستند. این امر زندگی را برای کودکان پیچیده‌تر می‌سازد. اینجا تعدادی از فعالیتهای روزانه وجود دارند که می‌توانید به واسطة آنها ابزارهای یادگیری را برای کودک فراهم نمایید تا او بتواند راست و چپ بودن را در دنیای خود، بهتر درک نماید. وقتی کودک راست و چپ را دقیق متوجه شود، دیگری نیازی به فکر کردن به آن نخواهد داشت و زمانی که جهتی به او گفته میشود به صورت خودکار به آن پاسخ میدهد. زمانی که کودک دچار استرس است یا از چپ و راست بودن حرکتی مطمئن نباشد، نیاز دارد تا بیش از زمان معمول تمرکز نماید. بسیاری از شعرهای کودکی از حرکات بدن به ویژه چپ و راست استفاده میکند و ابزارهای یادگیری بسیار مناسبی هستند. ممکن است متوجه شده باشید که کودکان با اختلالات طیف اوتیسم از موسیقی لذت می‌برند و می‌توان از این علاقه برا ی آموزش مهارتها استفاده کرد. حتی اگر از شعر و آهنگ خاصی استفاده نکنید، کودک اغلب زمانی که شما اطلاعات را به صورت ریتمیک به او ارائه می‌کنید، توجه بیشتری به شما خواهد کرد که میتواند موجب شگفتی شما گردد.
جز در اشکال گرد مانند توپ می‌توانید سمت راست و چپ هر شی را در محیط تشخیص دهید. هر روز که کودک خودش این کار را انجام دهد در واقع فرصت یادگیری خواهد داشت و شما می‌توانید با استفاده از اشیای مورد علاقه کود دانش او را نیز افزایش دهید. ویژگی‌های شی اعم از سمت راست و چپ، شکل، بافت و رنگش را به کودک یادآوری نمایید. برای نمونه اگر شما در حال نگاه کردن به یک کتاب همراه با کودک هستید، به شخصیت مورد علاقه کودک در سمت راست یا چپ صفحه اشاره نمایید. این کار را چند بار در روز و د رموقعیت‌ها و شرایط مختلف انجام دهید تا آگاهی کودک از اینکه اشیا دارای سمت راست و چپ هستند، افزایش یابد.
تمرینات تشخیص چپ و راست در کودکان اوتیسم
دست راست من
گام اول در فمیدن مفهوم راست و چپ در دنیای اطراف این است که کودک بداند بدن او نیز دارای دو سمت راست و چپ است.
1- در زمان حمام کردن سمت راست و چپ بدن را همراه با شستشو مشخص کنید و مثلاً به کودک بگویید «اینها انگشتان پاس راست تو هستند و الی آخر.»
2- در زمان لباس پوشیدن از کودک بخواهید پای راستش را بیاورد و شما جوراب را به پای او بپوشانید. اگر کودک در تشخیص اشتباه کرد یا مطمئن نبود، منتظر پاسخ او بمانید. بعد از 10 الی 15 ثانیه پای راست او را بگیرد و در حالی که جوراب را می‌پوشانید بگویید این پای راست تو است. این کار را با لباس‌های دیگر نیز انجام دهید. اگر برای منتظر ماندن به پاسخ کودک بعد از هر لباس، زمان کافی ندارید، حداقل یک بار این کار را انجام دهید. هر بار با بخش‌های مختلف بدن و نیز با تکه لباس‌های گوناگون این کار را انجام دهید. این کار را هر روز انجام دهید تا کودک متوجه شود که در واقع بدن او دارای دو سمت راست و چپ است.
3- در زمان راه رفتن دست کودک را بگیرید و به او بگویید که کدام دستش را نگه داشته‌اید. این کار سبب می شود تا کودک متوجه شود دو سمت مختلف بدنش در تمام طول روز ثابت باقی می‌ماند. تکان خوردن دست کودک در زمان پیاده‌روی، آگاهی او از دستش را افزایش خواهد داد.
4- وقتی کودک در حال خوردن و آشامیدن چیزی است به او بگویید که در حال انجام چه کاری است و توجه او را با گفتن اینکه «تو فنجان را با دست چپ‌ات نگه داشتی» جلب نمایید.
5- برخی از کودکان یک دستبند یا ساعت که دوست دارند هر روز آنها را به دستشان ببندید. آنها معمولاً دستبند خود را همیشه به مچ یکی از دستانشان می‌بندند. همین کار یک فرصت بسیار خوب برای آموزش سمت راست و چپ بدن است که میتواند به عنوان یک راهنما در مدرسه هم مورد استفاده قرار گیرد.
6- بسیاری از آهنگ‌ها و اشعار دوران کودکی به تشخیص سمت راست و چپ یدن میپردازد و در واقع انجام حرکات و آواز خواندن یک راه بسیار خوب برای یادگیری است. ذهن کودک اوتیسم نسبت به اطلاعات در زمانی که به صورت ریتمیک و دارای ملودی ارائه می شوند، بیدارتر و هوشیارتر عمل میکند.
سمت راست مامان
گام دوم در درک اینکه دو سمت راست و چپ در بدن وجود دارد، کسب آگاهی از این واقعیت است که سایر مردم نیز دارای دو سمت راست و چپ در بدن خود هستند. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم در دیدن اشیا از نگاه دیگران (به شکلی که بقیه می‌بینند)، دچار مشکل ستند. این راه یک راه مناسب برای جلب توجه آنها به این مسئله است که بدن افراد دیگر نیز دارای دو سمت چپ و راست می باشد و اینکه چپ و راست آنها میتواند با چپ و راست بدن شما فرق داشته باشد. بهتر است به کودک نشان دهید که وقتی مقابل او هستید دست راست او روبروی دست چپ شما قرار دارد. اغلب بزرگترها به دست چپ خود ساعت می‌بندند. این قضیه را به کودک توضیح دهید که سبب میشود با تکرار وگذر زمان او یاد بگیرد که بابا و مامان به مچ دست چپ خود ساعت می‌بندند. روشهای دیگری نیز برای نشان دادن چپ و راست در بدن دیگران وجود دارد. برای نمونه اگر شخصی برای ملاقات به سمت کودک می‌آید، می‌توانید بگویید «به مادربزرگ صوفی سلام کن. مامان بزرگ انگشتر آبیش رو به دست راستش کرده.» تکان دادن دستها یا بازیهای صدادار که تکان دادن دست را هم در خود داشته باشند، راه مناسب دیگری برای نشان دادن این است که دیگران نیز دارای سمت راست و چپ در بدن خود هستند.
سمت راست و چپ تختخواب
دانستن اینکه اشیا در محیط نیر دو سمت دارند، پیچیده‌ترین سطح آگاهی از چپ و راست است. ما معمولاً بدون فکر کردن می‌دانیم که دکمه‌های روشن یا خاموش اشیا در سمت راست آنها قرار دارند. کتاب را از سمت چپ (در زبان فارسی) باز میکنیم و از سمت راست به چپ می‌خوانیم. هر روز همراه با کودک دقایقی را صرف تماشای اشیای محیط نمایید. درباره ویژگی های بارز و نیز سمت راست و چپ اشیایی که می‌بیند با صدای بلند و هیجان صحبت کنید. در زیر چند راه برای تقویت مفهون راست و چپ بدون نیاز به گفتن شفاهی آنها ارائه شده است:
1- زمانی که برای کودک کتاب می‌خوانید، او را روی پای خود و یا در نزدیک خود بنشانید تا بتواند کلمات و تصاویر کتاب را ببیند.
2- انگشت اشاره او را بگیرید. (اگر دست غالب کود را می‌شناسید، آن را بگیرید و در غیر این صورت از دست راستش استفاده کنید.)
3- انگشت او را در زیر کلماتی که می‌خوانید، حرکت دهید. اگر کودک خسته میشود و یا احساس ناراحتی میکند، لازم نیست این کار را در تمام داستان انجام دهید. با این حال هر بار که شروع به خوندن داستانی می کنید این کار را انجام دهید. کودک به مروز از این کار لذت خواهد برد و حتی ممکن است خودش انگشتش را بلند نماید و نشان دهد که می‌خواهد داستان را بخواند.
4- از کودک بخواهید بخش‌هایی از تصویر را با دست راست یا چپش نشان دهد. برای مثال ممکن است از او اینطور بپرسید: کلاه خرسی که در سمت راست قرار دارد، چه رنگی است؟
5- وقتی کودک چپ و راست را یاد گرفت، می توانید با افزودن مفاهیمی مثل بالا، پایین و وسط به بازیهای روزانه، چالش را بیشتر نمایید.
6- از کودک بخواهید در چیدن میز به روشی که شما می‌خواهید، کمک کند. یک مدل به او نشان دهید و اجازه دهید هر بار فقط یک جزء را اضافه نماید. برای مثال چنگال را در سمت چپ بگذارید.
سوالات متداول:
1-آیا مشکل در تشخیص چپ و راست بر یادگیری نوشتن تاثیر دارد؟
بله، این مشکل میتواند در جهت‌یابی حروف و شروع نوشتن اختلال ایجاد کند. بهتر است همزمان با آموزش نوشتن، جهت‌ها را هم تقویت کنید.
2-از چه سنی باید آموزش چپ و راست را شروع کنیم؟
معمولاً از 4-5 سالگی می‌توان آموزش را آغاز کرد، اما در کودکان اوتیسم ممکن است نیاز به زمان بیشتری داشته باشد. بهتر است با مفاهیم ساده‌تر شروع کنید.
