برای بسیاری از پدرها و مادرها، تولد یک کودک و طی کردن مراحل رشدی امری عادی و بدیهی است. به طور طبیعی یک کودک مراحل رشد جسمی حرکتی و ذهنی را به تدریج طی میکند، ولی همیشه این سیر رشدی به طور کامل و طبیعی شکل نمی‌گیرد. مغز انسان به عنوان عالی ترین و کامل ترین مخلوق خداوند، سر منشا تمام حرکات و رفتارهای آدمی است. مغز فرمانروای کل بدن است و اعضای بدن، ابزارها و فرماندار های او هستند. از همان بدو تولد و حتی پیش از آن، مغز توسط حواس مختلف و گیرنده های حسی شروع به شناخت و ارزیابی جهان پیرامون می کند. تا تولد نوزاد، مغز دست را که دارای قوی ترین گیرنده های حسی بخصوص در انگشتان است انتخاب می کند اشیا را با آن لمس می کند و به آن نگاه می کند و آن را به دهان می برد، پس ابتدای شناخت مغز از طریق دست و دهان است. به مرور و با تکامل رشدی شناخت دهانی کنار می رود و یادگیری کودک از طریق گرفتن اشیا و نگاه کردن به آن صورت می‌گیرد یعنی چشم و دست یا لامسه و بینایی، در مراحل نهایی رشدی، شناخت کمی متحول تر می شود و ابتدا با چشم شی را می‌بیند و سپس با دست آن را می‌گیرد و بررسی میکند پس از ابزارهای مهم ذهن و شناخت و یادگیری دست می باشد. در این مطلب به توضیح دقیق تری از روند رشد مراحل رشد مهارت های دستی و نوشتن کودکان پرداخته می شود.
مراحل رشد مهارت های دستی
دستیابی به معنی حرکت دادن دقیق و صحیح دست به سوی هدف مشخص است. به عبارت دیگر مهارت دستیابی جابجایی دست با حفظ کنترل، سرعت مناسب به سمت شی و آماده کردن آن برای گرفتن تعریف میشود. در چند روز اول زندگی نوزاد برای دستیابی به شی نیاز به توجه بینایی دارد و بعد از چند ماه بازوها شروع به فعالیت بیشتری کرده و نوزاد با دور کردن بازو اقدام به گرفتن اشیا نموده و در نهایت بین ۱۹_ ۱۲ ماهگی دستیابی با باز کردن بازو تکمیل میشود. به تدریج با رشد مهارتهای دستی به توجه کمتری نیاز خواهد بود.
در ابتدا دست ها در کنار بدن قرار دارد و با افزایش توجه بینایی روی دست از ثبات بیشتر پروگزیمال بازو کودکان دست ها را در فاصله دورتر از دیدشان نگه می دارند. در ابتدا الگوی گرفتن دو طرفه به صورت قرینه است که معمولاً ابتدا در حالت خوابیده به پشت و سپس در وضعیت نشسته رخ می دهد. در این مرحله از رشد مهارت های دستی کودک دستیابی را با دور کردن بازو چرخش داخلی شانه پرونیشن ساعد و با باز کردن کامل انگشتان انجام میدهد.
زمانی که کودک حرکت مجزای دو طرفه بدن را کسب کرد دستیابی یک طرفه شروع می شود و دور کردن، چرخش داخلی شان نسبت به حالت اولیه کاهش می‌یابد و دست برای گرفتن اشیا باز شده که معمولاً بیش از اندازه واقعی شی است. هنگامی که کنترل کتف و ثبات تنه تکامل یافت، کودک دستیابی را با کمی خم کردن شانه باز کردن کامل آرنج سوپینیشن ساعد و با باز کردن مچ انجام می دهد و دستیابی تکامل یافته معمولاً، با راستا مناسب تنه به همراه کمی چرخش آن به طرف شی همراه می باشد.
بنابراین کودک در رشد مهارت های دستی در سال‌های اولیه زندگی، الگوی دستیابی یک طرفه را تصحیح می کند تحرک مناسب بازو را افزایش داده و باز کردن انگشتان را متناسب با اندازه اشیا تنظیم میکند تکامل دستیابی به همراه گرفتند تا سن ۱۲ سالگی ادامه می‌یابد.
کودک در این مدت دست را متناسب با اندازه اشیا باز می کند و بدون توجه بینایی آن را در دست می گیرد اگرچه قبل از این سن برای باز کردن دست و حرکت آن به سمت اشیا نیاز به توجه بینایی داشت.
حمل کردن به معنی بلند کردن شی و حرکت دادن آن است و شامل ترکیب حرکات بدن به همراه حفظ ثبات اشیا در دست می باشد هنگام برداشت شی دامنه حرکتی مفاصل متناسب با نوع فعالیت مورد نظر تنظیم می گردد، که این امر مستلزم هماهنگ صحیح بین مفاصل دیستال دست و مچ بوده و کودک باید بتواند ساعد را در هر درجه ای که چرخش آن ثابت نگه دارد و وضعیت ساعد و مچ را در طول حمل اشیا به طور مناسب حفظ کند و برای وضعیت دهی مناسب اشیا حرکات چرخشی شانه را با خم کردن و دور کردن مناسب آن همراه سازد.
در پروسه ی نوشتن مهمترین عامل تکامل ذهن است. چه بسا افرادی با ناتوانی ذهنی که علیرغم داشتن چشم و دست سالم قادر به مهارتهای دست و نوشتن و یاد گرفتن آن نیز نباشند و چه بسا افرادی سالم بدون داشتن دست یا چشم می نویسند بهترین مثال معلولینی هستند که با ذهن خارق العاده عزم راسخ با گذاشتن قلم بین دندانها و یا انگشتان پا، تابلوهای هنری می‌کشند که انسان را به حیرت وا می دارد یا نابینایان که تنها با استفاده از دست خود کتاب ها می نویسند و می خوانند.
رشد نوشتن مهارتی است که اجرای آن آسان است در صورتی که ذهن کودک سالم باشد. به کرات به کودکانی برخورد می کنیم که علیرغم سلامت ظاهری توانایی کاربرد صحیح درست را در مهارت های نوشتاری نداشتند یا کودکانی که به دلیل ضایعات مغزی یا کروموزومی های جسمی، ناتوانی یا کم توانی در این مهارت را نشان می دادند.
رشد نوشتن از جمله مهارتهای ظریف و تخصصی است که در اثر رسش مغز و رشد حواس و اندام های مربوطه صورت می گیرد حرکات دست از بدو تولد به صورت حرکات بزرگ و ناهماهنگ است. این حرکات از مفاصل شروع میشود و به مرور دقیق‌تر و ظریف تر میشود و تا مفاصل آرنج و انگشتان ادامه می‌یابد. وجود ثبات مفصلی مناسب، دامنه حرکتی نرمال، تون عضلانی خوب، حس عمقی و لامسه سالم، نوید بخش یک عضو سالم و کارآمد برای کودک است.
عدم وجود هر یک از این عوامل میتواند توانایی دست را کاهش دهد. ثبات شانه بستری مناسب برای کاربرد مفاصل دیگر یعنی آرنج فراهم میکند. ثبات آرنج زمینه ای برای کاربرد صحیح حرکات مچ دست و ثبات مچ دست لازمه عملکرد خوب انگشتان می گردد. همچنین ثبات و تحرک صحیح مفاصل انگشتان حرکات ریز و ظریف را امکان پذیر می سازد.
عامل مهم دیگر در روند رشد مهارت های حرکتی ظریف، هماهنگی است. بسیاری اوقات کودک میتواند یک حرکت را به طور کامل انجام دهد ولی حرکت از ظرافت، نظم، هماهنگی و زیبایی کافی برخوردار نیست. بسیاری از نوشتارهای مشاهده شده در کودکان فاقد این ظرافت و نظم است که میتواند به دلیل عدم هماهنگی در حرکات باشد.
مراکز زیر کورتکس و سیستم های مربوط به آن مسئول این هماهنگی و نظم دهی می باشد. به طور حتم این کودکان عدم هماهنگی را در مهارت های حرکتی بزرگ نیز نشان می دهند.
بسیاری از کودکان در ظاهر سالم هستند و والدین متوجه ضعف عملکرد آنها نمی شوند، این کودکان گاه خوب سخن می‌گویند و مهارت های حرکتی را تا حدی انجام می دهند و تا حدودی نیز از عهده مهارتهای ریز برمی آیند بعد از مراجعه به مدرسه با مشکلات نوشتاری ، کندی ، بد خطی و خستگی زودهنگام و عدم توانایی در نوشتن برخی حروف یا اشکال مواجه می شوند تمام این موارد میتواند به دلیل ضعف ، عدم یکپارچگی و هماهنگ باشد.
هرچه بهتر این مهارت و رشد صحیح آن کمک میکند و به یادگیری آن اساس و مبنای علمی میبخشد و سرعت آن را همراه با کیفیتی بهتر بالا می برد.
کاردرمانی در نوشتن
نوشتن از جمله مهارتهای ظریف و تخصصی است که در اثر رسش مغز و رشد حواس و اندام های مربوطه صورت می گیرد. برای بهبود مهارت نوشتن در کودکان نیازمند یک پروسه هماهنگ از مهارت های ذهنی و حرکتی می باشد تا کودک را در مسیر آموزش نوشتن توانمند سازد.
خدمات کاردرمانی اختلال نوشتن و کاردرمانی دست، شامل تقویت مهارتهای درشت و ظریف کودکان ، هماهنگی حرکات ظریف، هماهنگی چشم و دست، تقویت حس لامسه و حس عمقی، بهبود مهارت های ذهنی و… است که باید به صورت تخصصی مورد بررسی و درمان قرار گیرد.
مشکلات نوشتن، دست خط، انجام کارهای شخصی و مراقبت از خود همگی از مسائلیست که با تقویت مهارتهای دستی قابل حل می باشند. کاردرمانی دست یکی از درمان های موثر در حیطه بهبود دست ورزی و تقویت مهارت های خود یاری مانند لباس پوشیدن و نظافت شخصی می باشد.
نمونه ای از تمریناتی که می توان در بهبود مهارت های نوشتن از آن ها استفاده نمود شامل تمرینات تقویتی با خمیر پاتی، تمرینات نخ و مهره، جا به جا کردن اشیاء ریز کف دست، تمرینات مجزا سازی انگشتان ، تمرینات هماهنگی چشم و دست مانند ماز های کاغذ و قلمی، صفحات سوزنی، تکمیل لگو های ریز و….
ارزیابی کودک برای کاردرمانی نوشتن
حتی با وجود تمام فناوری های موجود امروزی، نوشتن یک کار ضروری برای کودکان است تا بتوانند افکار و ایده های خود را بیان کنند. نوشتن یک مهارت بسیار پیچیده است که بسیاری از قسمت های بدن و ذهن ما را در بر می گیرد، از جمله: هماهنگی حرکتی، حافظه، توجه، عملکرد اجرایی، ادراک، برنامه ریزی حرکتی و سازماندهی فضایی. شایع ترین مشکلات نوشتن که کودکان نشان می دهند، گرفتن مداد، شکل دهی حروف، تراز، فاصله و سرعت ثابت است. کاردرمانی نوشتن با هدف کمک به کودکان در سنین مدرسه برای یادگیری مهارت هایی مانند هماهنگی چشم و دست، وضعیت بدنی، گرفتن قلم و شکل دهی حروف است که به آن ها کمک می کند در بسیاری از زمینه های زندگی موفق شوند. ارزیابی کاردرمانی نوشتن شامل کودک و والدین یا مراقبان است. کاردرمانگران همیشه کل فرد را در نظر می گیرند و ارزیابی با بحث در مورد کودک آغاز می شود؛ سابقه پزشکی گذشته، رشد و نقاط عطف، فعالیت های زندگی روزمره ( دستشویی رفتن، لباس پوشیدن و…)، اجتماعی شدن و بازی، مدرسه، تنظیم هیجانی یا رفتار و مهارت های حرکتی ظریف و درشت آن ها. پس از این که کاردرمانگر سابقه کودک و خانواده را به دست آورد، کودک را در کارهای نوشتن مشاهده می کند. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد (اما محدود به موارد زیر نیست):
– حرکات و تحرک انگشتان
– الگوی گرفتن مداد
– غلبه دستی
– تحرک اندام فوقانی
– مهارت های حرکتی بصری
– شکل دهی حروف
– استفاده از خط و فاصله
– سرعت یا روانی نوشتن
– اندازه گیری
پس از ارزیابی، کاردرمانگر یافته ها را با کودک و والدین در میان می گذارد، اهداف و اولویت های آن ها را شناسایی می کند و گزینه های درمانی را توسعه می دهد. این برنامه های درمانی معمولاً مبتنی بر بازی هستند و فرصتی را برای کودک فراهم می کنند تا از طریق ورودی های حسی، فعالیت هایی که برای آن ها معنی دار است و برنامه های نوشتن یاد بگیرد. کاردرمانی نوشتن شامل رویکردی خانواده محور برای رفع هرگونه مشکلی است که ممکن است مشاهده شود و به کودک کمک می کند تا به اهداف خود به روشی معنی دار دست یابد. اگر متوجه شدید یا در حال فکر کردن هستید که آیا فرزند تان در نوشتن مشکل دارد، یک کاردرمانگر ماهر و باتجربه می تواند ارزیابی و پشتیبانی های لازم را برای رفع هرگونه نگرانی شما ارائه دهد.
چند درصد از کودکان مدارس ما اختلالات یادگیری دارند؟
برآورده های مربوط به میزان شیوع ناتوانی یادگیری فاصله زیادی با یکدیگر دارند – از ۱ درصد تا ۳۰ درصد دانش‌آموزان را شامل میشوند. تعداد کودکان و نوجوانانی که ناتوانی های یادگیری در آنان تشخیص داده میشود تا حد زیادی به معیارهای تعیین واجد شرایط بودن دانش آموز برای دریافت خدمات بستگی دارد. هرچه معیارهای تشخیصی دقیق تر باشد رقم میزان شیوع پایین تر است. اگر تنها موارد حاد ناتوانی های یادگیری در برنامه پذیرفته شوند درصد کمی از دانش آموزان مدرسه دچار اختلال تشخیص داده خواهند شد. بر عکس، هر چه معیارها نرمش بیشتری داشته باشند، رقم میزان شیوع بالاتر خواهد بود. چنانچه ناتوانی های یادگیری خفیف نیز مانند موارد شدید از خدمات بهره مند شوند، میزان شیوع بیشتر میشود.
کلینیک تخصصی درمان اختلالات یادگیری دکتر صابر در زمینه درمان اختلالات یادگیری کودکان به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. گفتاردرمانی، کاردرمانی، بازی درمانی و رفتاردرمانی از خدمات موثر این مرکز در حیطه درمان اختلالات یادگیری می باشد.
افزایش تعداد کودکان دچار ناتوانی های یادگیری
قبل از تصویب قانون عمومی در سال ۱۹۷۵ برآورده های مربوط به تعداد کودکان دچار ناتوانی‌های یادگیری فقط شامل دانش آموزانی بود که در مدارس خدمات می گرفتند.
با تصویب این قانون و در قالب برنامه مکتوب آموزش و پرورش انفرادی IEP که برای تمام دانش آموزان مشمول آموزش و پرورش خاص نوشته شده بود کودکان دچار ناتوانی های یادگیری در سرتاسر کشور سرشماری شدند.
اطلاعات مربوط به این سرشماری حاکی از آن است که تعداد دانش آموزانی که دچار ناتوانی های یادگیری تشخیص داده شده‌اند پیوسته افزایش یافته است.
در نخستین سال اجرای قانون کمتر از۸۰۰,۰۰۰ کودک (یا ۸/۱ درصد کودکان ثبت نام شده در مدارس ) در طبقه ناتوانی های یادگیری قرار گرفتند و در سال ۱۹۷۷ خدمات دریافت کردند.
در سال تحصیلی ۱۹۹۴ – ۱۹۹۳ درصد دانش‌آموزان به ۲۷/۵ درصد یا به بیش از۴/۲ میلیون دانش آموز، افزایش مداوم درصد دانش‌آموزان را که دچار ناتوانی‌های یادگیری تشخیص داده شده اند در سال‌های تحصیلی نشان میدهد.
چرا مقوله ناتوانی های یادگیری چنین گسترش سریعی داشته است؟ این موضوع را می توان به چند طریق تبیین کرد.
ارتقاء سطح آگاهی نسبت به ناتوانی‌های یادگیری : آگاهی عمومی نسبت به عارضه ناتوانی های یادگیری افزایش یافته است. در نتیجه والدین، مربیان و دانش آموزان بر مدارس فشار بیشتری وارد می‌آورند تا خدمات کافی به دانش‌آموزان دچار ناتوانی‌های یادگیری ارائه دهند.
پیشرفت روشهای تشخیص و ارزیابی یادگیری : با پیشرفت فنون سنجش و ارزیابی، بسیاری از کودکان شناسایی نشده دچار عارضه مشخص شده‌اند.
پذیرش اجتماعی و رجحان طبقه بندی ناتوانی های یادگیری : بسیاری از والدین و طبقه بندی مقوله ناتوانی های یادگیری را به سبب اینکه بدنامی سایر موارد ناتوانی را ندارند ترجیح می دهند. برخی از دانش آموزانی که قبلاً در زمره افراد عقب مانده ذهنی یا دچار اختلال های رفتاری طبقه بندی می شدند به طور فزاینده ای ذیل عنوان ناتوانی های یادگیری دسته بندی می شوند. برای مثال، همانگونه که در قسمت ۵ همین مبحث خاطرنشان می شود، تعداد کودکانی که جزو افراد عقب مانده ذهنی طبقه بندی می شوند به طور معنی داری کاهش یافته است.
کاهش سایر برنامه ها و فقدان راه‌های دیگر در آموزش و پرورش همگانی برای کودکانی که در کلاس های عادی مشکلاتی را تجربه می کنند : در سراسر این دوره کاهش بودجه بسیاری از برنامه ها که برنامه های ترمیمی در آموزش و پرورش عادی هستند و دولت فدرال بودجه آنها را تامین میکند و فقدان برنامه های ترمیمی کافی، نظیر خواندن ترمیمی، به چشم می‌خورد.
احکام دادگاه : در تعدادی از تصمیمات دادگاه‌ها طبقه بندی اقلیت کودکان را زیر عنوان عقب مانده ذهنی تبعیض‌آمیز تشخیص دادند. برخی از این کودکان ممکن است در طبقه ناتوانی های یادگیری قرار گیرند نه عقب ماندگی ذهنی برخلاف افزایش تعداد کودکان دچار ناتوانی‌های یادگیری، تعداد و نسبت کودکان و جوانانی که عقب مانده ذهنی تشخیص داده شده‌اند در دراز مدت کاهش یافته است.
همکاری : نقش جدید معلمان ناتوانی های یادگیری
با حرکت ادغام سازی و قرار دادن تعداد بیشتری از دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری در کلاس های آموزش عمومی متخصص ناتوانی های یادگیری باید مهارت بیشتری برای همکاری کسب کند.
این نقش اکنون شامل وظایفی چون هماهنگ کردن کوشش‌های سایر متخصصان نظیر گفتاردرمانی و کاردرمانی و روانشناسی، ایجاد همکاری میان رشته‌ای در قالب گروهی که اعضای آن با یکدیگر کارمی کنند، کمک به معلم های کلاس ها و اشتغال فعال به تدریس در بسیاری زمینه ها، از جمله آموزش و پرورش عمومی است.
متخصص ناتوانی های یادگیری باید آمادگی لازم را برای همکاری و تشریک مساعی بسیار ماهرانه با دیگران داشته باشد. بدون تلاش هماهنگ هر یک از متخصصان ممکن است دانش آموز دچار ناتوانی های یادگیری را ازمنظر دید خود بنگرد نظیر افسانه دانشمند نابینا هندی که چطور فیل را دیدند.
در این داستان مشهور آمده است که یکی از دانشمندان خرطوم فیل را لمس کرد و نتیجه گرفت که مار است دیگری پای فیل را لمس کرد و گفت که مانند تنه درخت است سومین با لمس دم فیلم مطمئن شد که طناب است دانشمند چهارم به گوش فیل دست کشید و فکر کرد که با بادبزن است، نفر پنجم عاج فیل را لمس کرد و آن را به نیزه تشبیه کرد و آخری به تنه فیل دست کشید و گفت شبیه دیوار است.
بر همین مقیاس، چون هر متخصص فقط بخشی از مشکل دانش آموز دچار ناتوانی یادگیری را می‌بیند این خطر وجود دارد که هر یک به واسطه احاطه نیافتن بر سایر جنبه‌ها نتواند به شناخت واقعی از دانش آموز برسد و به تفسیر غلطی دست یابد. یکی از وظایف مهم متخصص ناتوانی های یادگیری وحدت بخشیدن به خدمات گوناگون تخصصی به منظور فهم کل جنبه‌های وجودی دانش آموز است.
نتیجه گیری:
شیوع اختلال یادگیری در کودکان، به‌ویژه در سنین مدرسه، نگران‌کننده است و آمارها نشان میدهد که این اختلال میتواند تا بیش از ۱۰٪ جمعیت دانش‌آموزی را تحت تأثیر قرار دهد. در صورت عدم شناسایی به‌موقع و ارائه خدمات توانبخشی مناسب، این اختلالات منجر به افت تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس و مشکلات رفتاری میشوند. بنابراین آگاهی والدین، معلمان و درمانگران از میزان شیوع و نشانه‌های این اختلال، گام نخست در مسیر درمان و توانمندسازی کودکان به شمار می‌رود.
سوالات متداول:
1-آیا شیوع اختلال یادگیری در پسران بیشتر از دختران است؟
بله، معمولاً شیوع این اختلال در پسران بیشتر گزارش میشود، به‌ویژه در حوزه‌هایی مثل خواندن و نوشتن.
2-چه نوع اختلال یادگیری بیشتر شیوع دارد؟
اختلال خواندن (دیسلکسی) بیشترین شیوع را دارد، سپس اختلالات نوشتاری و ریاضی.
در حال حاضر بیش از ۴ درصد کودکان پیش دبستانی ۳ تا ۵ ساله خدمات اولیه آموزش ویژه را از مدارس دریافت میکنند. درصد این کودکان در ایالات های گوناگون متفاوت است و از حداقل ۳/۱ درصد تا حداکثر۱۶/۸ درصد می رسد.
۴۶ درصد این کودکان ۵ ساله، ۳۴ درصد ۴ ساله و ۲۰ درصد ۳ ساله هستند. حدود ۳/۱ خدمات آموزش ویژه نیز مربوط به نوزادان و نوپایان از (بدو تولد تا ۲ سالگی) و خانواده‌های آنهاست.
درصد خردسالان دریافت کننده خدمات
اطلاع از اینکه چه تعداد از کودکان ۳ تا ۵ ساله ای که خدمات آموزش ویژه دریافت می کنند دچار ناتوانی های یادگیری هستند، دشوار است.
در قانون فعلی، کودکان پیش دبستانی دچار ناتوانی از این پس در طبقه بندی ناتوانی( نظیر ناتوانی های یادگیری) قرار نمی‌گیرند.
اداره آموزش و پرورش ایالات متحد کلیه کودکان پیش دبستانی دچار ناتوانی را گروهی عادی به حساب می‌آورد.
بر اساس اطلاعات مربوط به طبقه بندی دانش آموزان بزرگتر، می توان تخمین زد که حداقل ۵۰ درصد کودکان پیش دبستانی، که خدمات آموزش ویژه دریافت میکنند دچار ناتوانی‌های یادگیری هستند.
پیش درآمد های شکست تحصیلی
اگرچه کودکان پیش دبستانی دچار ناتوانی‌های یادگیری هنوز درگیر تکالیف یادگیری تحصیلی نشده‌اند، اما غالباً پیش درآمدهای شکست تحصیلی را میتوان در آنها مشاهده کرد.
خردسالان دچار ناتوانی‌های یادگیری غالباً از نظر آواشناسی، توانایی تحلیل و ترکیب صداها، مهارت های نامگذاری سریع، یادگیری نام و صدا های الفبا، انطباق دیداری – ادراکی و انسجام دیداری – حرکتی کمبودها و نواقصی دارند.
اگر این کودکان طی سال های اول زندگیشان، قبل از مواجه شدن با شکست تحصیلی، شناسایی شوند، می توان مداخله زودرس لازم را در اختیار آنها قرار داد. مداخله باید به موقع، قبل از اینکه کودک در زبان، خواندن یا ریاضیات دچار افت تحصیلی شود، در اختیار او قرار گیرد.
اینکه منتظر بمانیم و پس از مشاهده شکست تحصیلی کودک آموزش ویژه را به او ارائه دهیم روش پرهزینه ای است.
پژوهش ها نشان میدهد که ۷۴ درصد دانش آموزانی که در کلاس سوم در روخوانی ناموفق بوده اند، در کلاس نهم نیز نمی توانند خوب بخوانند.
برنامه‌های ثمربخش مداخله زودرس در کودکستان و کلاس اول دبستان برنامه‌هایی جامع و فشرده است.
اجزای برنامه آموزشی مداخله زودرس
کودکان پیش دبستانی دچار ناتوانی های یادگیری به برنامه درسی جامعی نیاز دارند که برانگیزاننده باشد و تمرین در زمینه‌های زیادی را برای آنها تدارک ببیند.
بسیاری از اجزای برنامه آموزشی در قلمرو های یادگیری رشدی یا پیش تحصیلی است.
برخی از مولفان معتقدند خردسالانی که به علت ناتوانی های رشدی نتوانسته باشند مهارتهای پیش تحصیلی یا آمادگی را کسب کنند، در سال‌های بعد که به مدرسه می‌روند دچار ناتوانی‌های یادگیری تحصیلی می شوند.
با مداخله زودرس مهارتهای پیش تحصیلی یا آمادگی به کودک آموزش داده می شود تا کودک برای یادگیری های تحصیلی بعدی نظیر خواندن ، نوشتن و ریاضیات آماده شود.
مداخله ها و راهبردهای تدریس برای بسیاری از این قلمرو های پیش تحصیلی، به ترتیب در زیر مشخص شده است:
مهارتهای خودیاری و خودپنداشت : کودکان باید یاد بگیرند از طریق فعالیت هایی نظیر لباس پوشیدن، غذا خوردن و رعایت بهداشت شخصی از خودشان مراقبت کنند. یادگیری مهارتهای خودیاری باعث تسریع رشد خودپنداشت مثبت و احساس استقلال می شود.
فعالیت های حرکتی درشت : در مهارتهای حرکتی درشت از عضلات بزرگ برای حرکت بازوها ، ساق و ران، تنه، دست ها و پاها استفاده میشود. فعالیت هایی که به رشد مهارت های حرکتی درشت در کودکان کمک میکند شامل راه رفتن، خزیدن ، بالا رفتن ، پریدن ، پرتاب کردن و غلتیدن است.
فعالیت های حرکتی ظریف : در فعالیت های حرکتی ظریف مثل حرکت انگشت ها و مچ ها و همچنین هماهنگی چشم و دست و هماهنگی دو دست، از عضلات کوچک استفاده میشود. فعالیت‌هایی که باعث پیشرفت در توانایی های حرکتی ظریف می شوند عبارت است از معماها ، بازی های دستی ، بریدن و چسباندن ، نقاشی کردن ، بستن دگمه و ملیله دوزی.
فعالیت های شنیداری و گاهی به آواشناسی : از مهارتهای مهم پیش از خواندن، آگاهی به صداهای موجود در واژه ها (آگاهی به آواشناسی) است. فعالیت هایی که به کودکان کمک میکند تا قدرت تشخیص شنیداری صداها و حافظه شنیداری خود را تقویت کنند بازی با واژه ها، بازی با اشعار قافیه دار و بازی هایی است که در آنها از بر کردن واژه مهم است.
فعالیت های دیداری : از جمله بازی هایی که به رشد تشخیص دیداری ، حافظه دیداری و انسجام دیداری – حرکتی (مثل هماهنگی چشم و دست) کودکان کمک میکند تشخیص تفاوت ها و شباهت ها در تصویر شکل ها و حروف است.
فعالیت های ارتباطی و زبانی : توانایی استفاده از زبان برای ایجاد ارتباط بین افکار خود محور یادگیری است. این توانایی هم شامل گوش دادن است و هم صحبت کردن زبان. زبان شامل توانایی فهم زبان دیگران ، پاسخ دادن به توصیه ها ، مبادرت به ارتباط گیری، توضیح دادن و درگیر شدن در گفت و گو هاست.
فعالیت های شناختی : بسیاری از بازی ها به تمرین مهارت های فکری ، یادگیری رابطه ها و تفاوت ها، طبقه بندی، مقایسه و سنجش عقاید و حل مسائل کودکان کمک میکند.
فعالیت های اجتماعی : فعالیت هایی است که به رشد مهارت های اجتماعی کودک کمک می کند. این فعالیت ها شامل تعامل و سازگاری با دیگران است که از طریق ایجاد رابطه های متناسب با سن خود با سایر کودکان و با بزرگسالان از طریق یادگیری بازی های گروهی صورت می پذیرد.
کودکان پیش دبستانی 3 تا 5 ساله
کودکان پیش دبستانی ۳ تا ۵ ساله دچار ناتوانی از تمامی حقوقی که قانون برای کودکان بزرگتر در نظر گرفته است به طور کامل برخوردارند. این شرایط در قسمت B قانون مشخص است کودکان پیش دبستانی ممکن است در یک یا چند زمینه رشدی تأخیر داشته باشند :
رشد جسمانی
رشد شناختی
رشد ارتباطی
رشد اجتماعی یا هیجانی
رشد انطباقی
کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی غرب تهران و کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی پایا دو شعبه فعال مراکز کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای صابر آماده ارائه خدمات تخصصی در زمینه کودکان اختلال یادگیری می باشد. خدمات مرکز در زمینه ناتوانی های یادگیری شامل تقویت مهارت های ادراک بینایی،بخش سنسوری روم، تقویت شنیداری، بخش آموزش، گفتاردرمانی و ….. است که به درمان کودکان اختلال یادگیری کمک بسزایی می کند.
کنسل کردن (ابطال) یکی از روشهای درمان لکنت زبان در کودکان است که بعد از وقوع لحظه لکنت زبان استفاده می شود. گفتاردرمانان در این روش سه هدف عمده دارند.
اهداف شیوه ابطال در گفتار درمانی در لکنت زبان
کاهش تنس / تقلای بدنی : ابطال به کودک / نوجوان لکنت زبان کمک میکند میزان تنسی که بعد از لحظه ی لکنت زبان و قبل از ورود به کلمه و عبارت بعدی احساس می کند را کاهش میدهد. این روش به کاهش تنس احتمالی که به وجود خواهد آمد و باعث لکنت زبان بیشتر در گفتار او خواهد شد کمک می کند.
بازیابی احساس کنترل : ابطال به کودک / نوجوان کمک میکند که حس کنترل را در گفتارش بعد از اینکه به کلمه ای که در آن لکنت زبان کرده بر می گردد و آن را دوباره با میزان تنس متفاوت تولید میکند، دوباره به دست آورد با برگشت به لحظه ی لکنت زبان و بازیابی کنترل بیشتر روی گفتارش، متوجه میشود که لکنت زبان قابل کنترل است. این کار میتواند به کودک/ نوجوان حس قدرت زیادی بدهد و می توان اعتماد به نفس را در مهارتهای ارتباطی افزایش دهد.
حساسیت زدایی : ابطال یک ابزار بسیار سودمند برای کمک به از بین رفتن حساسیت کودک / نوجوان نسبت به نگرانیش در مورد لکنت است. به دلیل اینکه فرد باید به کلمه لکنت زبان شده بعد از لحظه وقوع لکنت برگردد این روش او را مجبور می کند که به طور مستقیم با ترسش از کلمه لکنت زبان روبه رو شود. همچنین او را مجبور می کند که با نگرانیش در مورد اینکه دیگران چگونه ممکن است لکنتش را درک کنند روبه رو شود.
فرایند اجرای شیوه ابطال :
فرآیند استفاده از ابطال فرآیند نسبتاً مستقیمی است. سه جزء اصلی برای اجرای موفقیت آمیز ابطال وجود دارد :
کودک / نوجوان تشخیص دهد که در حال تجربه ی یک لحظه ی لکنت است.
بعد از اینکه کودک / نوجوان کلمه ی لکنت زبان شده را به پایان می رساند، ابتدا مکث می کند. او این مکث را برای تجزبه و تحلیل لکنت زبان و کشف محل تنس در مکانیزم گفتارش انجام می دهد.
سپس به ابتدای کلمه ی لکنت شده بر می گردد و آن را دوباره میگوید.
در ابتدا مراجع ممکن است در تجزیه و تحلیل کردن لکنت و رها کردن تنس مشکل داشته باشد.
در صورتی که او روش (ماندن در لحظه) که قبلاً توضیح داده شده را تمرین کند و در صورتی که در مورد مکانیزم گفتار و تفاوت بین عضلات دارای تنس و ریلکس بداند، خواهد فهمید که این جنبه از ابطال به مرور آسان تر و خودکار تر خواهد شد.بعد از مکث و کاهش تنس بدنی کودک کلمه ی لکنت زبان شده را دوباره به صورت متفاوتی تولید میکند. لازم به ذکر است که هدف تنها گفتن دوباره ی کلمه به صورت روان نیست.
هدف تمرین تغییر تنس به روش دیگری به صورت استفاده از یک شروع آسان با استفاده از یک لکنت زبان آسان و راحت میباشد. در این حالت فرصت یادگیری راحت تر لکنت زبان کردن و اینکه به صورت آگاهانه کنترل مجدد مکانیزم گفتارش را به دست آورد را دارد. مراجع باید متوجه شود که ابطال مراحل ویژه و ضروری دارد که نباید مورد غفلت واقع شود. به عبارت دیگر نباید اینگونه پنداشته شود. (آن را مرتب انجام بده و آرزوی بهترین ها را داشته باش.)موفقیت در ابطال با اینکه آیا کودک / نوجوان بعد از اجرای روش به صورت روان صحبت میکند یا نه سنجیده نمی شود.
موفقیت هنگامی به دست می‌آید که او به صورت آگاهانه، در حالی که روی گفتارش کنترل دارند، تنس را تغییر بدهد. بعد از این که کودک شروع به بررسی ابطال در یک موقعیت حمایتگر مثلا با استفاده از لکنت کاذب و تمرین کردن با درمانگر کرد به تدریج شروع میکند به تشخیص فواید روبه رو شدن با لکنتش و تغییر تنس به جای اینکه به تنس اجازه دهد که روی او کنترل پیدا کند.
بهتر است کودکان / نوجوانان را از طریق آموزش علمی این روش درمان لکنت زبان، کمک به استفاده کنیم تا صرفا صحبت کردن در مورد آن مانند اکثر ابزارها، یادگیری ابطال به تمرین و پشتکار نیاز دارد. فایده ی دیگرآن این است که هر بار که کودک ابطال را تمرین می کند نه تنها مهارت استفاده از این روش را به دست می آورد، بلکه حساسیتش نسبت به لکنت از بین می‌رود و احساس کنترل بیشتری روی گفتارش به دست می‌آورد.
رهایی / خروج آسان
رهایی یک روش اصلاح لکنت در گفتار درمانی است که توسط گفتار درمانان در لحظه لکنت استفاده میشود. رهایی را میتوان با نام سر دادن به کار برد به دلیل اینکه این واژه‌ای است که به نظر می رسد به بسیاری از مراجعان جوان ما به مرکز گفتار درمانی درفهم شیوه کمک کند. همچنین واژه ی خروج آسان را نیز برای مقایسه با ورود آسان و اصطلاح آماده‌سازی ون رایپر، که در بخش بعدی به آن پرداخته خواهد شد می توان به کار برد. می‌توانیم هر کدام از واژه ها را که خواستیم برای این روش به کار ببریم اما آموزش دادن چند نام به مراجع برای یک روش در گفتار درمانی گاهی باعث سردرگمی او میشود. هرچند می توان به آنها انعطاف پذیری در نحوه ی مواجهه با لکنتشان را بیاموزد.
اهداف شیوه خروج آسان رهایی
اهداف این روش عبارتند از:
کاهش تنس بدنی: رهایی شامل کمک به فرد برای راحت تر و با تقلای کمتر لکنت کردن میشود.
بازیابی حس کنترل : مانند روش ابطال رهایی به کودک / نوجوان کمک میکند که حس کنترل لکنت را مجدداً به دست آورد. در این روش کودک / نوجوان در لحظه ی لکنت برای بازیابی کنترل تلاش می کند تا این که صبر کند تا لحظه ی لکنت پایان یابد استفاده از رهایی به کودک اجازه ی ادامه دادن به گفتارش را بدون نیاز به توقف و مکث می دهد.
فرایند اجرای شیوه خروج آسان / رهایی :
مانند ابطال فرایند رهایی یک روند رو به جلو و مستقیم دارد و مانند ابطال روند آن روی کاهش تنس بدنی متمرکز دارد
در گفتار درمانانی سه مرحله در استفاده از رهایی وجود دارد :
کودک / نوجوان ابتدا تشخیص میدهد که در وسط یک لحظه ی لکنت است و مچ ناروانی را می گیرد همانگونه که در تمرین ماندن در لحظه ی لکنت توضیح داده شد.
کودک / نوجوان مکان و میزان تنس را تعیین میکند و سپس آن را کاهش می دهد. بعضی از مراجعان متوجه میشوند که کشیدن صدا به میزان کم هنگام کاهش دادن تنس مفید است. گاهی اوقات وقتی در حال تجربه ی یک قفل با تنس زیاد هستند میتوانند تکنیک رهایی خود را با یک پرش یا لکنت آسان آغاز کنند.
در نهایت مراجع با استراحت دادن کلمه و سپس شروع مجدد کلمه با تنس بدنی کمتر ادامه می دهد.
لازم به ذکر است که فرد مبتلا به لکنت زبان میتواند تا هر موقع که نیاز است در وسط لحظه ی لکنت زبان بماند تا در طول لکنتش کنترل لازم را روی تنس به دست آورد. هنگام استفاده از این شیوه کودک / نوجوان باید یاد بگیرد هنگامی که احساس تنس در گفتارش دارد تا وقتی که تنس را تشخیص و تغییر نداده، نباید کلمه را به اتمام برساند.لازمه این کار از بین بردن فشار زمان لازم برای اتمام سریع کلمه است.به همین دلیل او نباید تا وقتی که کنترل مجدد روی گفتارش را به دست نیاورده به صحبت کردن ادامه دهد.
در شیوه ی رهایی تغییر در طول وقوع لکنت زبان رخ میدهد تا بعد از آن. این مزیت کلیدی شیوه ی رهایی است که منجر به گفتار روان تر و طبیعی تر می شود.اما این مزیت با سختی و نیاز به تمرین زیاد به دست می آید. مانند ابطال، ما اغلب رهایی را با لکنت زبان کاذب ارائه می‌دهیم تا کودک / نوجوان بتواند تمرین را با انواع مختلف لکنت زبان (مثل تکرار کشیده گویی و قفل) و درجات مختلفی از تنس انجام دهد.
او می تواند با ایجاد تنس، ماندن در لحظه و رها کردن تنس به طور همزمان و ادامه دادن به گفتار را تمرین کند همچنین می توانیم برای فهم رهایی به مراجعان از طریق استفاده از مقیاس های غیر گفتاری کمک کنیم.برای مثال کودک / نوجوانان می توانند با ایجاد تنس در بخشهای دیگری از بدنشان (مثل دستها، بازوها، پاها و پیشانیشان) و رها کردن تدریجی آن تنس، تمرین کنند. به علاوه جذاب بودن این فعالیت برای کودکان میتواند به تقویت این موضوع که آنها میتوانند روی لحظه ی تنس در بدنشان کنترل داشته باشند و می توانند در آینده آن را تغییر دهند کمک کند. قیاس دیگری که در متون زیاد تکرار شده و به نظر می‌رسد مفید است نمایش دادن اسلاید (سر دادن) است.
نتیجه‌گیری:
روش ابطال در درمان لکنت زبان، رویکردی نوین است که با هدف کاهش تنش‌های روانی و بازسازی الگوهای گفتاری طراحی شده است. این روش با تمرکز بر اصلاح واکنشهای هیجانی و تقویت اعتمادبه‌نفس، به افراد کمک میکند تا لکنت خود را به عنوان یک مانع غیرقابل کنترل نپندارند. از طریق تمرینات تخصصی و همراهی درمانگر، بیماران یاد میگیرند گفتار خود را در موقعیت‌های استرس‌زا مدیریت کنند. تجربه‌های بالینی نشان میدهد این روش در بهبود روانی کلام و کاهش اضطراب مرتبط با لکنت مؤثر بوده و میتواند به‌عنوان مکملی کاربردی در کنار سایر روشهای درمانی استفاده شود.
سوالات مداول:
1-. آیا روش ابطال عوارض جانبی دارد؟
این روش غیرتهاجمی است و عوارض جانبی گزارش نشده، اما پیشرفت درمان نیازمند نظارت حرفه‌های برای جلوگیری از ایجاد فشار روانی ناخواسته است.
2-آیا این روش برای لکنت‌های شدید هم جواب میدهد؟
بله، اما در موارد شدید، ترکیب این روش با سایر مداخلات درمانی (مانند رواندرمانی) ضروری است تا نتایج بهینه حاصل شود.
تاکنون ممکن است به واسطه عدم اطمینان از ارزیابی علائم اوتیسم و امید به اینکه همه چیز به روال عادی باز خواهد گشت، از بررسی اینکه کودکتان ممکن است دارای تشخیص اوتیسمباشد سرباز زده باشید. تشخیص تاخیر گفتار به واسطه عفونت راجع گوش، شما را کمتر ناراحت خواهد کرد تا اینکه به شما بگویند کودکتان دارای تشخیص اتیسم است. رفتار کودکتان ممکن است دائمی نباشد. یک روز خوب باشد و یک روز بد. نظر شما و همسرتان درباره کودکتان ممکن است متفاوت باشد و به همین ترتیب سطح نگرانی تان در دنبال کردن روند تشخیص کودک اوتیسم ممکن است به تاخیر بیفتد. مرکز تشخیص اوتیسم در کودکان دکتر صابر در زمینه تشخیص اوتیسم و انجام تست های تشخیص اوتیسم در کودک به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. دکتر صابر استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با سابقه بالا در حیطه روش تشخیص کودک اوتیسم به شما عزیزان یاری می رساند. راه های تشخیص کودک اوتیسم و چگونگی ارزیابی کودکان اوتیسم از مواردیست که باید توسط یک دکتر متخصص اوتیسم انجام شود.
ممکن است پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها یا فامیل های دیگر مثل شما علائم را نبینند و بگویند : ( مثل خودته ! تو هم تو بچگی دیر به حرف افتادی همین طوری بودی! ) که به هر حال در یک نقطه نگرانی تان بر همه این توجیه ها غلبه خواهد کرد و احساس خواهید کرد باید کاری بکنید اما چه کاری ؟ چگونگی تشخیص اوتیسم در کودکان با انجام تست های تشخیص اوتیسم و ارزیابی اوتیسم توسط چک لیست والدین برای کودک اوتیسم آغاز می شود. مرحله بعد ارزیابی بالینی کودک اتیسم توسط متخصص اوتیسم می باشد.
گام های نخست در تشخیص اوتیسم در نوزادان
اگر به اوتیسم مشکوک هستید اول از پزشک کودکتان یک وقت بگیرید. به منشی مشکلتان را بگویید تا هنگام ملاقات دکتر وقت کافی داشته باشید. سعی کنید با همسرتان در مطب پزشک حاضر شوید. قبل از حضور در مطب به سایت www.Mehdisaber.com بروید و مطالب مرتبط با علائم کودکان اوتیسم را مطالعه کنید. و نتایج آن را هنگام ویزیت به اطلاع پزشک کودکتان برسانید. دقت داشته باشید که چک لیست های داخل سایت، فقط یک تست غربالگری است و تست غربالگری نمی‌تواند یک تشخیص را تایید یا رد کند. فقط احتمال این که کودکتان دارای اوتیسم باشد را مشخص میکند. برای تشخیص کودک اوتیسم باید یک ارزیابی رسمی انجام شود و این هم فقط از عهده یک متخصص برمی آید. حتی اگر خودتان پزشک یا روانشناس هستید باز هم بهتر است با یک متخصص تشخیص کودکان اوتیسم دیگر مشورت کنید. سعی نکنید خودتان برای کودکان تشخیص بگذارید. ارزیابی کودک شامل دو قسمت است که اگرچه مجزا به نظر می‌رسند اما کاملاً به هم مرتبط اند :
ارزیابی رشدی
ارزیابی پزشکی
ارزیابی رشدی به صورت توصیفی انجام میشود و متمرکز بر مهارت ها و تأخیرهای احتمالی رشد کودکتان است. آیا کودک دارای اوتیسم است؟ کودک در چه سطح هوشی قرار دارد؟ آیا کودک دارای مشکلات حسی تاخیر حرکتی و… می باشد؟ اما ارزیابی پزشکی کودک به دنبال تشخیص علت مشکلات است. چرا کودک دارای مشکلات رشدی است؟ آیا یک مشکل عمومی وجود دارد که سلامت عمومی کودک را با خطر مواجه کرده است؟ آیا یک مشکل ژنتیکی وجود دارد؟ شانس اینکه کودک دیگری با این مشکل داشته باشیم چقدر است؟ بچه های بچه ام چطور؟ ترکیبی از اطلاعات دو حوزه فوق به شما کمک می کند تا یک برنامه جامع برای کمک به کودک و خانواده تان بریزید.
علائم اوتیسم در هر کودک متفاوت است، که برخی از آن ها عبارتند از: اجتناب از تماس چشمی، عدم پاسخ به نام، ترس بیش از حد و عدم بازی تعاملی و وانمودی. شناسایی زود هنگام این علائم توسط والدین و متخصص تشخیص اوتیسم نیاز به تشخیص و مداخلات مناسب را تسهیل می کند. ابزار های زیادی برای ارزیابی و تشخیص اوتیسم در کودکان خردسال وجود دارد، اما هیچ ابزار واحدی نباید به عنوان مبنای تشخیص استفاده شود. ابزار های تشخیصی معمولا بر دو منبع اصلی اطلاعات تکیه دارند: توصیفات والدین یا مراقبان از رشد کودک شان و مشاهده و بررسی رفتار کودک توسط یک متخصص. در برخی موارد، ارائه دهندهه مراقبت های بهداشتی اولیه ممکن است تصمیم بگیرد کودک و خانواده را برای ارزیابی و تشخیص بیشتر به یک متخصص تشخیص اوتیسم ارجاع دهد. به عنوان والدین، درک رشد فرزند تان ضروری است، به ویژه وقتی صحبت از تشخیص تفاوت های احتمالی در ارتباطات، رفتار و تعاملات اجتماعی می شود. اختلال طیف اوتیسم یک وضعیت رشدی – عصبی است که به روشهای مختلفی بروز می کند و تشخیص زود هنگام می تواند تأثیر قابل توجهی بر رشد و کیفیت زندگی کودک داشته باشد. مزایای تشخیص زودهنگام شامل فرصت برای مداخله زودهنگام است که نشان داده شده است نتایج رشدی را بهبود میبخشد و مهارتهای تطبیقی را ارتقا میدهد. شناسایی زود هنگام امکان اجرای مداخلات تخصصی متناسب با نیازهای خاص افراد مبتلا به اوتیسم را فراهم می کند که ارتباط اجتماعی، رشد زبان و چالش های رفتاری را هدف قرار می دهد. علاوه بر این، تشخیص زود هنگام به خانواده ها امکان دسترسی به خدمات حمایتی مناسب، منابع آموزشی و برنامه های اجتماعی را می دهد که مکانیسم های مقابله ای بهتر را تسهیل می کند، استرس والدین را کاهش می دهد و استقلال بزرگسالان را افزایش می دهد. با یادگیری علائم اولیه اوتیسم و جستجوی راهنمایی حرفه ای، والدین می توانند اطمینان حاصل کنند که فرزند شان حمایتی را که برای رشد نیاز دارد، دریافت می کند. اوتیسم در افراد مختلف به شکل های متفاوتی بروز می کند. علائمی که افراد در کودکان و بزرگسالان مشاهده می کنند معمولا با ویژگی های اصلی اوتیسم سازگار است، اما این همیشه آشکار نیست. برای بسیاری از بزرگسالان اوتیستیک، علائم در دوران کودکی نادیده گرفته شده اند. برخی از افراد اوتیستیک از تکنیکی به نام “ماسکینگ” استفاده می کنند تا آگاهانه یا ناخود آگاه ویژگی های اوتیستیک خود را پنهان یا سرکوب کنند. این ممکن است به این معنی باشد که تشخیص اوتیستیک بودن آن ها برای دیگران دشوارتر است. از آنجا که اوتیسم یک تفاوت رشدی مادام العمر است، بزرگسالان اوتیستیکی که در کودکی نیز اوتیستیک بوده اند، علائمی نشان می دادند که ممکن است در دوران کودکی نادیده گرفته شده باشند.
دکتر تشخیص اوتیسم در کودک
متخصصین که صلاحیت تشخیص اختلال طیف اوتیسم را دارند عبارتند از :
پزشکان
روانپزشک اطفال ، نورولوژیست اطفال ، متخصص اطفال
پیراپزشکان
کاردرمان ، روانشناس کودک ، گفتار درمانان
پزشکان و پیراپزشکان اغلب از طریق ترکیبی از مصاحبه با والدین، مشاهدات بالینی و به کارگیری معیارهای دی اس ام به تشخیص اوتیسم در کودک می رسند.
درحالی که روانشناسان بیشتر مایلند بر اساس نتایج آزمون های استاندارد تشخیص بگذارند و در مقایسه با پزشکان کمتر بر تاریخچه ارائه شده از سوی والدین تکیه میکنند.
هر دو روش مکمل یکدیگر می باشند و معمولاً به یک نتیجه واحد می رسند. هرچند در موارد مرزی و خفیف ممکن است متخصصین توافق نظر نداشته باشند. البته نه به خاطر اینکه چیز متفاوتی در کودک دیده اند، بلکه به خاطر این که مقیاس و آزمون هایی که برای تشخیص اوتیسم استفاده کرده‌اند بر روی علائم رشدی واحد متمرکز یکسانی نداشته اند.
متخصصین پیراپزشکی می توانند مهارت های خاصی از کودک را ارزیابی کنند. این متخصصین در حوزه‌های تخصصی خودشان تجربه بیشتری از پزشکان و روانشناسان دارند.
آسیب شناسان گفتار و زبان به ارزیابی زبان و مهارت های ارتباطی کودک می‌پردازند. کاردرمان به ارزیابی حرکات درشت، حرکات ظریف و توانایی پردازش حسی میپردازد. روانشناسان کودکان استثنایی به ارزیابی مهارت های خود مراقبتی، اجتماعی و تحصیلی میپردازد. این ارزیابی ها موجب تشخیص دقیق تر در کودک اوتیسم می گردد.
فرایند ارزیابی کودک اوتیسم ،منتج به شکل گیری یک نیمرخ دقیق از نقاط ضعف و قوت در کودک در حوزه‌های رشدی مختلف و نیز میزان غیر عادی بودن وی میشود. وقتی متخصصین حوزه های مختلف به مشاهده بالینی کودک بپردازند، تصویر دقیق تر و صحیح تری از کودک تهیه می گردد تا اینکه فقط یک نفر در یک بازه زمانی کوتاه و ارزیابی بپردازد.
توصیه هایی که برای مداخلات رشدی کودک ارائه میشود بر اساس تشخیص رشدی کودک اوتیسم خواهد بود. لذا هر چه به وضعیت رشد کودک تان بهتر آگاه شوید بهتر خواهید توانست پاسخ سوالات را پیدا کنید.
بهترین روش آموزش کودک مان چیست؟ چه درمان هایی و به میزان چند جلسه در هفته برای کودک مان کافی است؟ آیا مشکلات همراه دیگری، وجود دارد که باید در مداخلات مدنظر قرار گیرد؟
از آنجایی که مطالعات موثق کمی در زمینه پاسخ به سوالات فوق انجام شده است لذا باید با کمک پزشک، کاردرمانگران و مشاهدات خودتان به قضاوت برسید. لذا هر چه درک بهتری از نیازهای کودکتان و نیز روشهای درمانی مختلف برای مودک اوتیسم داشته باشید انتخاب بهتری از میان گزینه های موجود خواهید داشت.
چرا باید برای کودک اوتیسم یک تشخیص پزشکی گرفت ؟
تشخیص پزشکی این واقعیت را که کودکتان دارای اوتیسم است تغییر نخواهد داد. برخلاف بسیاری از تبلیغات هنوز هیچ درمان پزشکی ثابت شده ای برای اوتیسم وجود ندارد.
اما درمان کاردرمانی و گفتار درمانی توانایی خارج شدن از طیف را دارا میباشد. اختلال طیف اوتیسم صرفاً برچسبی برای مجموعه‌ای از علائم است که همیشه یک علت فیزیولوژیک برای آنها مطرح است.
در صورتی که این عامل خاص توسط پزشک تشخیص داده شود خواهید توانست با انجمن‌ها و خانواده‌هایی که فرزندانشان دارای همان مشکلات پزشکی است ارتباط برقرار کنید و از تجارب و اطلاعات آنها بهره مند شوید.
برخی از مشکلات پزشکی مثل سندروم ایکس شکننده یا سندروم آنجلمن با نیمرخ شناختی و رفتاری خاص همراه هستند که برای هر یک، مداخلات رفتاری خاصی وجود دارد. هرچند هیچ درمان دارویی خاصی برای خود اوتیسم وجود ندارد، اما برای برخی از علائم اوتیسم همچون رفتارهای تکراری، رفتارهای تکانشی، تحریک پذیری و… مداخلات دارویی وجود دارد.
استفاده محتاطانه از داروها به کودک کمک میکند تا به حداکثر توانمندی‌های ممکن دست یابند. تشخیص پزشکی اوتیسم به شما کمک میکند از مشکلات فیزیولوژیکی احتمالی که همراه اختلال اوتیسم کودکتان وجود دارد آگاه شوید و اقدامات لازم برای پیامد های حاصل از آن را به عمل آورید.
متخصص اوتیسم می تواند به شما کمک کند که نکاتی مجزایی را که از سوی درمانگران مختلف می شنوید و نیز گزارش پزشکان مختلف مثل نوار مغز، گزارش ژنتیک و غیره را به خوبی همچون مهره های تسبیح به هم وصل کنید.
یک متخصص اوتیسم با تجربه می تواند در مورد کودک به عنوان یک کل توضیح دهد. یک متخصص خوب می تواند با تلفیق اصلاعات پزشکی و رشدی و نیز اطلاعاتی که طی ارزیابی های مختلف از فرزندتان به دست می آورد وضعیت فرزندتان را مشخص و به سوالات شما در مورد پیش آگاهی و نحوه رشد فرزندتان در آینده پاسخ دهد.
و بالاخره با داشتن یک تشخیص پزشکی خواهید توانست پاسخی برای سوالات مربوط به احتمال تکرار اختلال در فرزند بعدی و نیز فرزندان فرزندانتان پیدا کنید.
به دنبال متخصص توانبخشی باشید که در فرآیند درمان کودکتان پا به پای شما حرکت کند. یک پزشک ممکن است در طول دوران کاری اش هزاران کودک را دیده باشد هرچند فقط برای مدت کوتاهی، از این رو با الگوهای رشد طبیعی و غیرطبیعی فراوانی مواجه است.
از سویی والدین کودک شان را بهتر از هر کسی می شناسند. لذا در فرایند درمان کودکان اوتیسم به همان میزان که والدین نیازمند پزشک هستند پزشک نیز به والدین نیازمند است. هر یک از آنها قطعه از پازل درمان کودک اوتیسم را تشکیل می دهند و بدون هر یک این پازل را تکمیل نخواهد شد.
روند یک ارزیابی تشخیص کودک اوتیسم چگونه است
ارزیابی باید آرام و بدور از عجله باشد. باید احساس کنید که پزشک با صبر و حوصله و دقت به صحبت‌های شما گوش می کند. باید پدر و مادر هر دو در جلسه معاینه حضور داشته باشند. دکتر باید در جلسه معاینه به موارد زیر بپردازد :
تاریخچه پزشکی : مشکلات حامله شدن ، باروری درمانی ، مصرف دارو و الکل در دوران بارداری ، تولد نارس ، عوارض زایمان ، تاریخچه پزشکی کودک پس از تولد (بیماری ، جراحی ، صدمات)
تاریخچه خانوادگی : تاریخچه سلامتی و رشد ، سلامتی روانی و ذهنی اعضای خانواده و اطرافیان نزدیک (مشکلات تخفیف زبان ، یادگیری یا مهارتهای اجتماعی ، اضطراب و افسردگی در خانواده های کودکان دارای اوتیسم شایع است)
تاریخچه اجتماعی : سطح تحصیلات و شغل والدین ، سیستم های حمایتی خانواده
معاینه فیزیکی : پارامتر های رشد جسمی(قد، وزن، دورسر) کج ریختگی های ژنتیکی( وجود نقایص قلبی ، شکل چشم ها یا انگشتان مبین وجود مشکلاتی در رشد جنین در سه ماهه اول بارداری که اندام های بدن شکل میگیرند می باشد) یک معاینه نورولوژیک کامل (تون و قدرت عضلات، تعادل)
تست های رشد عصبی : ارزیابی وضعیت ذهنی شامل: گسترده توجه، همکاری ، میزان فعالیت ، حالت هیجانی ، تعامل ، توانایی های شناختی (زبان، حل مسئله، مهارت های تحصیلی)
مرور نتایج ارزیابی‌های سایر متخصصین : گزارش های مدرسه ، برنامه آموزشی انفرادی ، تست هوش رسمی ، ارزیابی‌های گفتاردرمانی و روانشناسی
تست های آزمایشگاهی : آزمایش های ژنتیک متابولیک وقتی ارزیابی کودک اوتیسم تکمیل گردید و نیم رخ کاملی از کودک به دست آمد پزشک به کمک سایر اعضای تیم، اطلاعاتی در مورد خدمات درمانی ، مدیریت رفتار حمایت های عاطفی از شما و سایر اعضای خانواده، طراحی برنامه بلند مدت و ابزارهای درمانی به شما ارائه می دهد. دکتر باید به صورت دوره‌ای فرزندتان را ویزیت نماید تا پیشرفت وی را نسبت به آغاز کار بررسی نماید و ببیند آیا پیشرفت مورد انتظار را داشته است ؟ آیا پیشرفت کودک متناسب با خدماتی که دریافت میکند میباشد ؟ آیا مشکلات رفتاری بروز کرده است ؟ وضعیت سایر اعضا خانواده ویژه خواهران و برادران کودک چگونه است ؟
ویزیت در مطب-پرسشنامه تشخیص اوتیسم
اجازه بدهید با هم یک جلسه معاینه را مرور کنیم. والدین اولین منبع اطلاعاتی برای ارزیابی هستند. هیچکس بیشتر از والدین با کودک در تماس نیست. قبل از ملاقات حضوری از والدین خواسته میشود که پرسشنامه ای در مورد وضعیت کودکشان و نگرانی‌های خودشان را پر کنند.
دومین منبع اطلاعاتی برای ارزیابی در صورتی که کودک به مدرسه می رود و از خدماتی استفاده میکنند، کادر آموزشی میباشد. مربیان و درمانگران روزها و ماه های پی در پی با کودک کار میکنند، لذا علاوه بر والدین از مربیان و درمانگران کودک نیز خواسته می شود که گزارش مختصری در مورد مشاهدات شان از کودک ارائه دهند. همچنین از نتایج آزمایش‌های پزشکی و رشدی قبلی کودک یک کپی تهیه میشود.
به محض ورود خانواده به کلینیک ارزیابی شروع می شود (بهتر است شخص سومی هم مثل مادر بزرگ همراه والدین باشد تا وقتی با والدین گفت وگو می کنید از کودک مراقبت نمایند.) اینکه کودک به محیط جدید چگونه واکنش نشان می دهد؟ بر افروخته است یا ترسیده است؟ در این صورت آیا با درخواست مستقیم از والدین مثل نگاه به چشمان شان می خواهد که از محیط خارج شود؟
چقدر برای والدین راحت است او را آرام کنند؟ در اتاق انتظار باید انبوهی از اسباب بازی ها و وسایل سرگرمی از قبل مکعب حروف الفبا، کتاب، پازل، پاپت و عروسک، ماشین و… وجود داشته باشد. معمولاً کودک پس از دقایقی آرام می گیرد و در این هنگام از والدین خواسته میشود که بدون کودک، وارد اتاق پزشک شده و کودک همراه نفر سوم (مادربزرگ) در اتاق انتظار بماند.
پس از اینکه تاریخچه رشدی کودک از والدین گرفته شد . متخصص نیم ساعت با کودک در اتاق سپری میکند و ضمن مشاهده کودک سعی میکند در کارهایی که کودک انجام می دهد وارد شود. آیا کودک با اسباب بازی ها بازی می کند؟
در این صورت سطح رشدی بازی هایش چگونه است (برای مثال آیا با عروسک ها و پارک ها بازی های تخیلی انجام می دهد)؟ یا اینکه صرفاً به صورت مکانیکی با وسایل تعامل میکنند (مثلاً مکعب های حروف را کنار هم می چیند یا ماشین را جلو عقب برده و محو چرخ چرخش چرخ های آن می شود؟)
آیا کودک به من توجه می کند؟
آیا من می توانم وارد بازیهای کودک شوم؟
کودک حین بازی چگونه به من و مادربزرگش (مراقب همراه) نزدیک میشود؟
آیا اسباب‌بازی‌ها را برای من و مادربزرگش می آورد؟
آیا درخواست کمک می کند؟
توضیحات پزشک:پس از اینکه دستیار مصاحبه روانی -اجتماعی را به پایان رساند به همراه والدین در اتاق انتظار به من می پیوندند. این امر خود شانس دیگری برای مشاهده رفتارهای اجتماعی کودک مهیا میکند.
آیا کودک از بازگشت والدین خوشحال میشود و واکنش نشان می دهد یا مشغول فعالیتش باقی می‌ماند؟ در این هنگام از اتاق بازی به اتاق ارزیابی می رویم. واکنش کودک به این جابجایی را مورد توجه قرار می دهم.
بعضی از بچه ها وقتی مزاحم بازی شان می شوم بسیار به هم ریخته میشوند. در اتاق بازی نقش من تقلید از کودک است اما در اتاق معاینه این کودک است که باید از کارهایی که من انجام می‌دهم تقلید کند.
اغلب وا داشتن کودک به اینکه به من توجه کند کار دشواری است. من برای این کار از تقویت کننده های خوراکی، محرک های بینایی چشمک زن یا چرخان یا محرک های لمسی مثل قلقلک با دست استفاده می کنم.
اگر کودک دراز می کشد من هم کنارش دراز میکشم. بسیاری از کودکان دارای اوتیسم عاشق اشعار کودکانه هستند، حتی اگر من بخوانم! من خواندن این اشعار را با حرکات دست و اشارات مناسب همراهی کنم.
گاهی هیچ یک از این اقدامات باعث جلب توجه کودک نمی شود. با این همه من سر وقت وسایل ارزیابی می روم. گاهی خود این وسایل برای کودک جذاب است. صفحات جورچین که کودک باید قطعات را در جای خود بگذارد بسیاری از کودکان را جذب می کند.
چرا که این گونه اشیاء مستقیماً با کودک حرف می‌زنند، اما من ممکن است نتوانم به کودک بگویم باید از کارهای من تقلید کنی ! برای تقلید کردن ابتدا کودک باید بفهمد که از او انتظار می رود که نگاه کند و تقلید کند. فهم اینکه مخاطب از او چه می خواهد خود یک تکلیف تئوری ذهن است. کودک نمی‌تواند انتظاراتی را که نفهمیده است برآورده کند.
لذا در مواقع در اینجا اصلا مسئله مخالفت و توانایی در آن تکلیف نیست. مشکل آنجاست که کودک تشخیص نداده است از او انتظار می‌رود کار را انجام دهد ! اما عناصری مثل جورچین و کره ی هوش خود بیان هستند.
کودک به این دلیل جذب آن می شود که خود اسباب بازی نشان میدهد کودک چه کار باید کند. مجموعه‌ای از تکالیف کلامی و غیرکلامی را انجام می‌دهم و معمولاً با تکالیف غیرکلامی شروع می کنم.
چرا که کودک دارای اوتیسم با این تکالیف راحت ترند. سپس تکالیف کلامی را جایگزین تکالیف غیرکلامی می‌کنم. تکالیف غیر کلامی شامل طرح های ساخته شده با مکعب ها، کار با مداد رنگی، جور کردن اشکال در کره هوش یا صفحات جورچین می باشد.
برای بچه های بزرگتر یا با مهارت های بیشتر از تکالیف پیچیده تری مثل ترسیم اشکال پیچیده استفاده می کنم.
برای تکالیف کلامی از مجموعه ای از سنجش های رسمی و غیررسمی در راستای بررسی ذخیره واژگان، مهارت های ادراکی و بیانی و کاربرد زبان استفاده می کنم.
در صورتی که کودک قادر باشد، همراه کودک کتابی را ورق می زنم و در مورد محتویات هر صفحه سوالاتی از کودک می پرسم، تا ببینم کودک فقط بر اجزای تصویر متمرکز شده است یا روابط بین اجزا را نیز درک میکند.
طی این تعاملات نحوه تماس چشمی، گسترده توجه، تحریک‌پذیری. حرکات کلیشه‌ای و مواردی از این دست را نیز بررسی می‌کنم. در پایان نتیجه ارزیابی هایم را با گزارش‌های والدین و سایر درمانگران مقایسه می‌کنم.
اگر نتایج ارزیابی‌های من ، والدین و درمانگران تطابق داشت تشخیص را ارائه می‌دهم و برنامه درمانی مورد نظر را پیشنهاد می کنم.
در مواردی هم که عدم انطباق مشاهده کنم یا موارد مبهمی باقی بماند از ارائه تشخیص خودداری می‌کنم . در چنین موارد ترجیح می‌دهم از آزمون‌های رسمی استفاده نمایم چرا که بیش تخمینی و کم تخمینی در تشخیص، هر دو مشکلاتی به بار می آورد.
والدین خواستار صداقت هستند لذا گفتن اینکه من هنوز مطمئن نیستم چیزی از ارزشهای پزشک کم خواهد کرد. در مجموع سلامت آینده فرزندتان متکی بر مداخلات درمانی صحیح است که برای وی انجام گیرد.
این امر خود مستلزم تشخیص رشد درست نیمرخ نقاط قوت و ضعف کودک و تعیین حوزه‌های رشدی است که نیازمند بیشترین مداخله میباشد.
همچنین تعیین وجود هر گونه مشکل پزشکی زیرساختی که بر رشد کودک اثر منفی بگذارد، نیز ضروری می باشد لذا یک معاینه جامع شامل هر دو بخش رشدی و پزشکی می باشد.
منابع:
cdc.gov/autism
rwjbh.org
autism.org.uk
pmc.ncbi.nlm.nih.gov
سوالات متداول:
1-اولین نشانه‌های هشداردهنده اوتیسم در کودکان معمولاً در چه سنی و چگونه ظاهر میشوند؟
برخی نشانه‌های اولیه ممکن است حتی قبل از ۱۲ ماهگی دیده شوند، اما اغلب بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی بارزتر میشوند.
2-تفاوت تشخیص اوتیسم در دختران و پسران چیست؟
دختران اغلب علائم پنهان‌تر دارند (مثل تقلید اجتماعی بهتر)، که ممکن است تشخیص را به تأخیر اندازد.
کاهش آسیب لکنت شامل کمک به کودک نوجوان در یادگیری اين است که روانتر صحبت کند. همان طور که قبلاً ذکر شد بیشتر روشهایی که برای رسیدن به این هدف طراحی شده اند، شامل تغییراتی در زمان بندی و تنش تولید گفتار میباشند.
علاوه بر اين، کاهش آسیب، شامل کمک به کودک در تغییر رفتارهای لکنتش است تا جایی که در برقراری ارتباط کمتر مخرب باشند.
به یاد داشته باشیم، قبل از اینکه ما راهکارهای بهبود روانی را ارائه دهیم ، باید از اینکه کودک به ابزارهایی برای تغییر لحظات لکنت زبان مجهز است ، مطمئن شویم. چرا که بدون چنین ابزارهایی ، اگر کودک با ناروانی های موقعیتی که به واسطه ی پیش بینی و ترس از لکنت به وجود می آید راحت نباشد. در معرض خطر بازگشت قرار خواهد گرفت.
تغییر لکنت
زمانی که کودکان / نوجوانان لکنت می کنند می توانند به شیوه های متفاوتی این کار را انجام دهند. آنها میتوانند میزان زیادی تنش فیزیکی را نشان دهند، یا می توانند با تنش کمتری لکنت کنند.
هر چه تنش بیشتری در حین لکنت نشان می دهند وقفه های بیشتری را در ارتباط با تجربه میکنند. لکنت (آسان‌تر) ارتباط را کمتر تحت تاثیر قرار می دهد بنابراین علاوه بر این که درمانگران به کودکان / نوجوانان کمک میکنند که یاد بگیرند راحت تر صحبت کنند، می توانند به آنها کمک می کنند تا با راحت تر لکنت کردن، ارتباطشان را بهبود بخشند.
تغییر تنش فیزیکی می تواند دشوار باشد. حتی اگر کودکان / نوجوانان از این که در حین لکنت زبان به صورت فیزیکی تنش دارند آگاه باشند (به خصوص در حین کشیده گویی یا قفل ها) ، ممکن است متوجه نشوند که چگونه تنش به وجود می‌آید (مثلاً کدام یک از عضلات درگیر هستند). و چگونه آنها میتوانند تنش را در حین صحبت کردن کاهش دهند.
والدین و درمانگران ممکن است به آنها گفته باشند که عضلات شان را (آرام) سازند. اما ممکن است کودکان / نوجوانان علیرغم فهم این موضوع در عمل نتوانند این کار را انجام دهند بنابراین اولین گام مهم در کمک به کودکان / نوجوانان در یادگیری تغییر تنش در حین لکنت، کمک به آنهاست که درست یاد بگیرند در لحظه چه کاری باید انجام دهند.
بعضی از کودکان / نوجوانان عضلات فک را منقبض می کنند در حالی که سایرین عضلات حنجره را منقبض میکنند و عده‌ای از عضلات تنفسی شان را منقبض می کنند. آنها ممکن است سایر رفتارهایی نظیره حرکات چشم، جمع کردن لب ها و سایر حرکات تنش فیزیکی را بروز دهند. مسلماً هرچه بیشتر بفهمند که چگونه این عضلات را منقبض می کنند بیشتر قادر به تغییر آن تنش خواهد بود.
یک راه برای یادگیری اینکه کودک چگونه لکنت می کنند (شناسایی) لحظه ی لکنت و توضیح آنچه با دهان، گلو و مکانیزم تنفسی وقتی لکنت می کنند انجام میدهند است.
برای کمک به آنها برای انجام این کار، کودکان / نوجوانان می توانند خودشان را در حین لکنت کردن با استفاده از آینه یا ضبط ویدیویی ببینند.
یا میتوانند لکنت زبانشان را با استفاده از (لکنت کاذب) تقلید کنند. بعد از یادگیری در مورد (ماشین گفتار) بخش هایی از بدنشان که در صحبت کردن درگیر می شوند.
کودکان / نوجوانان می توانند بحث کنند که چگونه بخشهای ماشین گفتار در حین گفتار روان با یکدیگر کار می کنند چگونه در حین گفتار دارای لکنت در تقابل با یکدیگر منقبض میشوند.
از دیرباز ابزارهای کاهش تنس بدنی در طول لکنت راهکارهای «اصلاح لکنت» نامیده میشدند. در مقابل راهکارهای اصلاح لکنت راهکارهایی هستند که «اصلاح گفتار» نامیده میشوند که به صورت مستقیم برای بهبود روانی گفتار مورد استفاده قرار میگیرند.
در درمان جامع از ترکیب روشهای اصلاح گفتار و اصلاح لکنت برای کمک به بهبودی لکنت کودکان / نوجوانان در برقراری ارتباط استفاده میشود.
آموزش دادن راهکارهایی برای تغییر لکنت به کودکان/ نوجوانان مانند ایجاد یک تور ایمنی برای کمک به آنها در مواردی است که راهکارهای روانی آنها شکست می خورده یا آنها خود را در موقعیتی می یابند که استفاده از راهکارهای روانی سخت تر است، یا اینکه با لکنتشان راحت هستند و از راهکارهای روان تر صحبت کردن استفاده نمی کنند.
ایجاد جعبه ابزار
سال‌های متمادی درمانگران و افراد دارای لکنت به روش های اصلاح لکنت ون رایپر متکی بودند.
ابزار های اصلاح لکنت
ابطال (حذف ، کنسل کردن ، اصلاح بعد از وقفه )
رهایی (خروج آسان ، اصلاح حین وقفه )
آماده سازی (ورود آسان ، اصلاح قبل از وقفه )
این راهکارهای اصلاح لکنت برای کمک به کاهش تنش یا تقلای افراد دارای لکنت هنگام صحبت کردن طراحی شده اند. در واقع این روش ها نه تنها به افراد کمک می کنند که راحت تر صحبت کنند بلکه به آنها کمک می کنند تا مهارت های مانیتورینگ / نظارت بر خود را بهبود ببخشند و به توانایی خود در مدیریت لکنت پی ببرند و از همه مهمتر راهکارهایی هستند که به افراد دارای لکنت در زندگی کمک می کنند تا بعد از اتمام درمان به صورت دراز مدت بتوانند با واقعیت های جدید روبرو شوند.
منطق جعبه ابزار
برای اطمینان از موفقیت ابزارهای ارائه شده درمانگران و کودکان / نوجوانان باید از منطق پشت آن آگاه شوند برای کمک به کودکان / نوجوانان برای فهم این منطق، توضیحاتی در مورد هر شیوه داده می شود که به این پرسش ها پیرامون هر روش پاسخ میدهند :
این روش چیست ؟
چه زمان میتوانم از آن استفاده کنم؟
چگونه باید آن را انجام دهم ؟
چه مزایایی در این روش برای من وجود دارد ؟
چه چیزهایی دیگری باید بدانم ؟
فهمیدن منطق درمان به کودکان کمک میکند تا مهارت های فرا گرفته شده را در موقعیت های دیگر تعمیم دهند. این توضیحات همچنین به ما گفتاردرمانان برای آموزش دادن والدین ، معلمان و دیگران در مورد روش های درمان کمک میکند .
نتیجه‌گیری:
دکتر مهدی صابر در این مقاله تأکید میکند که اصلاح لکنت زبان نه یک مسیر خطی، بلکه فرایندی چندبُعدی است که نیازمند ترکیب روشهای گفتاردرمانی، حمایت روانی و فناوری‌های نوین است. وی با اشاره به تجربه‌های بالینی خود، توضیح میدهد که شناخت علل زمین‌های لکنت (مانند اضطراب یا عوامل ژنتیکی) اولین گام برای انتخاب روش درمانی مناسب است. دکتر صابر خاطرنشان میکند که همراهی خانواده و جامعه در این مسیر، کلید دستیابی به گفتاری روان و اعتمادبه نفس پایدار است. در نهایت، یادآوری میشود که لکنت یک محدودیت نیست، بلکه چالشی است که با صبر و دانش میتوان بر آن غلبه کرد.
سوالات متداول:
1-آیا استفاده از آواز خوانی به زبان خارجی میتواند لکنت را کاهش دهد؟
آواز خواندن به هر زبانی (حتی ناآشنا) ریتم گفتار را بهبود میبخشد. این روش با فعال کردن نیمکره راست مغز، فشار بر نواحی سنتی گفتار را کم کرده و روانی کلام را افزایش میدهد.
2-جدیدترین فناوری‌های مورد استفاده در اصلاح لکنت زبان چیست؟
نرم‌افزارهای تشخیص لحظه‌های لکنت، اپلیکیشنهای تمرین گفتار با بازخورد صوتی و دستگاه‌های بیوفیدبک که تنش عضلانی را اندازهگیری میکنند، از فناوری‌های نوین در این حوزهاند.
عموما یادگیری کودکان خردسال از طریق بازی با اشیایی نظیر ظرف و ظروف، جعبه هایی که در داخل یکدیگر قرار می گیرند و لوازمی که می توان در داخل ظرف هایشان قرارداد، صورت می گیرد. این بازی‌ها به رشد حسی فضا، توالی و ترتیب کمک میکند.
به هر حال والدین کودکان دچار ناتوانی‌های ریاضی اغلب گزارش میکنند که کودکان آنها مانند سایر کودکان پیش دبستانی با مکعب ها، جورچین ها، الگوها یا اسباب بازی های ساختمانی بازی نمی‌کنند یا از بازی با آنها لذت نمی‌برند.
دانش‌آموزان دچار اختلالات یادگیری ریاضی ممکن است تجربیات اولیه یادگیری عددها را کسب نکرده باشند. طبیعتا بسیاری از مفاهیم روابط فضایی در سنین پیش دبستانی کسب می شود.
اما اغلب کودکانی که دچار ناتوانی‌های ریاضی اند در برخورد با مفاهیمی نظیر بالا/پایین ، رو/زیر، سر/ته ، بلند/کوتاه ، نزدیک/دور، جلو/عقب ، شروع/پایان و تقاطع دچار اشکال می شوند.
از درک فاصله بین اعداد ردیف شده روی خط یا خط کش ها ناتوان باشد و نداند که عدد ۳ به ۴ نزدیک است یا به ۶.
درک ناچیز از تصویر بدنی در کودک اختلال یادگیری
برخی از کودکانی اختلال ریاضی که در فهم عدد ضعیف اند تصویر نادرست و مبهمی از بدن خود دارند.
آنها ممکن است قادر به فهم ارتباط اساسی اعضای بدن نباشند. هنگامی که از آنها خواسته می شود تصویر فردی را بکشند ممکن است اعضای بدن را کاملاً جدا از هم و در جای نامناسب مثلاً با پاهای چسبیده به سر یا بدون تنه ترسیم کنند.
اختلال در توانایی دیداری – حرکتی و دیداری – ادراکی
دانش آموزان دچار اختلال یادگیری ناتوانی های ریاضی ممکن است در فعالیت های مرتبط با توانایی های دیداری – حرکتی و دیداری – ادراکی دچار مشکل شوند.
برخی ممکن است نتوانند اشیا را با اشاره به آنها به ترتیب بشمارند و بگویند ( یک ، دو ، سه ، چهار ، پنج) کودکانی که در دچار چنین مشکلی هستند قبل از یادگیری شمارش اشیا باید آنها را با گرفتن دردست و بازی کردن با آن ها حس کنند.
در دست گرفتن و لمس فیزیکی اشیا مهارتی است که از نظر تحول عصبی حرکتی و ادراکی قبل از اشاره کردن و شمارش اشیا صورت می گیرد.
برخی از دانش آموزان اختلال یادگیری قادر به درک تعداد اشیا دسته ها یا مجموعه ها نیستند این توانایی نیاز به تعیین سریع تعداد اشیا مجموعه دارد.
حتی هنگامی که مجموعه سه تایی را به مجموعه ای چهارتایی اضافه کنیم برخی از دانش آموزان دچار اختلال یادگیری ناتوانی های ریاضی برای تعیین حاصل جمع دو گروه به جای جمع کردن اعضای دو مجموعه ناچارند تمام اشیا را یکی بشمارند کاری که در سنین بسیار پیش از این طبیعی در نظر گرفته می شود.
ناتوانی در ادراک دیداری شکل هندسی به صورت یک کل و واحد مشکل ادراک دیداری به شمار می رود. در این اختلال یک مربع ممکن است مربع به نظر نرسد بلکه به شکل چهار خط نامربوط به هم یا شش ضلعی یا حتی دایره به نظر برسند.
بعضی دیگر از خردسالان دچار اختلال در درک دیداری نمادهای عددی ممکن است ۱ و ۴ را به دلیل داشتن شباهت بخشهای عمودی و ۲ و ۳ را به دلیل داشتن شباهت در نیمه فوقانی با هم اشتباه بگیرند.
برخی دیگر از دانش آموزانی که در ریاضی ضعیف اند در انجام تکالیف دیداری – حرکتی ضعیف عمل می کنند. چنین کودکانی به دلیل داشتن اختلال در درک شکل ها، تشخیص روابط فضایی و داوری فضایی قادر به الگوبرداری از شکل های هندسی، تصاویر، اعداد و حروف نیستند. دانش‌آموزان اختلال یادگیری احتمالاً علاوه بر دستخط در حساب نیز ضعیف اند.
اگر دانش‌آموزان نتوانند به راحتی اعداد را بنویسند مسلمان قادر به خواندن و مرتب کردن آنها نیز نخواهند بود. نتیجه اینکه این دانش آموزان در محاسبه دچار اشتباه می شوند.
آنها باید برای جمع و تفریق و ضرب و تقسیم در مسئله ها بتوانند اعداد را به طور صحیح در جایگاه ارزشی خود بنویسند.
مشکلات زبان و خواندن در ناتوانی یادگیری
مفاهیم اولیه کمیت با استفاده از زبان برای کودک مشهود می شود مثل همه رفتند همه‌اش همینه، بیشتر، بزرگ، کوچک برخی از دانش‌آموزان دچار ناتوانی های یادگیری ریاضی ممکن است در مهارت های زبانی کلامی بسیار ممتاز باشند و بتوانند خوب و عالی بخوانند. در عده‌ای دیگر از این کودکان اختلال ریاضی با نقایص و ضعف های زبان شفاهی و خواندن درهم آمیخته است.
اختلالات زبانی در کودکان اختلال یادگیری ممکن است هنگام برخورد با واژه‌های ریاضیات مثل جمع کردن، کنار هم گذاشتن، تفریق کردن، انتقال دادن، قرض دادن و ارزش مکانی باعث سردرگمی شان شود.
درک واژه‌های موجودی در صورت مسئله های ریاضی برای این دانش‌آموزان مشکل است.
وقتی کسی قادر به خواندن و فهم ساختارهای اساسی زبان مسائل ریاضی نیست قاعدتاً نمی‌تواند مراحلی را که برای حل مسئله مورد نیاز است طراحی و به انجام برساند.
درک ضعیف از جهت و زمان در ناتوانی ریاضی
مفاهیم اولیه زمان معمولاً طی دوره پیش دبستانی یاد گرفته می شود. اظهاراتی مانند ۱۰ دقیقه پیش، ظرف نیم ساعت، بعداً، معمولاً بخشی از مفاهیمی پیش دبستانی و لغات محاوره‌ای است.
تا پایان کلاس اول از دانش آموزان انتظار می‌رود که زمان را به صورت ساعت و نیم ساعت بتوانند بگویند و تا پایان کلاس سوم ساعت را باید به صورت دقیقه بتوانند بیان کنند.
بسیاری از دانش‌آموزان دچار ناتوانی‌های ریاضی در که ضعیفی از جهت و زمان دارند. چنین کودکان سریع گم میشوند و نمی‌توانند راهشان را از مدرسه به سمت خانه دوستشان یا خانه خودشان پیدا کنند.
گاهی نیز فراموش میکنند که الان صبح است یا بعد از ظهر حتی ممکن است در زنگ تفریح فکر کنند که وقت مدرسه تمام شده است و باید به خانه برگردند.
آنها فاصله زمان زمانی یک ساعت، یک دقیقه، چند ساعت یا یک هفته را نیز نمی توانند درست برآورده کنند یا نمی توانند تخمین بزنند که کاری چقدر ممکن است طول بکشد.
آنها ممکن است قادر نباشند زمان مورد نیاز برای انجام تکالیفشان را درست حدس بزنند.
مشکلات به خاطر سپاری
در ریاضیات یادگیری عملیات محاسبه ای به اندازه فهم نظام زیر مبنای اعداد اهمیت دارد.
اگر یادگیری کافی صورت گرفته باشد مفاهیم محاسبه ای جمع ، تفریق ، ضرب و تقسیم به طور خودکار انجام می گیرد.
دانش‌آموزان دچار نقایص شدید حافظه‌ای اغلب نظام زیربنایی عدد را می‌فهمند اما نمی‌توانند عددها را به سرعت به خاطر بیاورند.
دانش آموز ناتوانی یادگیری که در کسب مفاهیم پایه ای محاسبه سطح خودکار نرسیده است، باید انرژی و وقت زیادی را صرف شمارش برای رسیدن جواب کند در دانش آموزان اختلال یادگیری بزرگتر افزون بر این حافظه دیداری نیز در یادگیری هندسه اهمیت دارد، زیرا مستلزم به خاطر سپردن شکل های هندسی مختلف و تعداد زوایای یک شکل است.
دانش آموزان برای مجسم کردن و فهمیدن صوررت مسئله و نیز برای تصمیم‌گیری درباره چگونگی استفاده از روش های حل مسئله باید راهبردهایی را یاد بگیرند.
پژوهش ها نشان میدهد که دانش‌آموزان دچار ناتوانی‌های یادگیری غالبا یا از هیچ راهبردی استفاده نمی‌کنند و راهبردهای نامناسب را انتخاب می‌نمایند.
دانش آموزان ممکن است در یافتن و به کارگیری راهبرد های به خاطر سپاری و یادآوری اطلاعات کند باشند، اما اگر آموزش ببینند میتوانند راهبردهای یادگیری ریاضیات را با موفقیت بیاموزند و از آنها استفاده کنند.
گفتار درمانی یکی از زیر شاخه های توانبخشی می باشد که موجب بهبود گفتار در فرد و تقویت توانایی های ارتباط کلامی و غیر کلامی در بیماران( کودکان و بزرگسالان) و درمان اختلالات ارتباطی در کودکان می گردد.
درمان مشکلات زبان و گفتار باید توسط متخصصین گفتار درمانی انجام شود و افراد غیر متخصص اجازه انجام مداخلات درمانی را در این زمینه ندارند.
به‌عنوان یک متخصص گفتاردرمانی و توانبخشی، می‌دانم که مشکلات گفتاری، حرکتی و شناختی میتوانند زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، نقش کلیدی در بهبود این اختلالات دارد. اگر به دنبال مرکز کاردرمانی در ولنجک هستید، انتخاب یک مجموعه تخصصی با تیم مجرب اهمیت زیادی دارد. در یک مرکز حرفه‌ای، خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی به‌صورت دقیق و متناسب با نیاز هر فرد ارائه میشود تا بیماران—چه کودکان و چه بزرگسالان—به استقلال بیشتر و کیفیت زندگی بهتر دست یابند.
گفتار درمانی خوب در منطقه ولنجک
گفتاردرمانی در حیطه های تشخیص مشکلات گفتار و زبان و درمان مشکلات صوت و بلع ، تاخیر گفتاری، اختلالات شناختی و درک، اختلالات ارتباطی و…. به فعالیت می پردازد.
با توجه به اهمیت درمان زودهنگام مشکلات گفتار در کودکان و ایجاد مشکلات رفتاری نظیر پرخاشگری و لجبازی در صورت عدم درمان این مشکلات در زمان مناسب، بررسی، تشخیص و درمان اختلالات گفتاری بسیار حائز اهمیت است.
متخصصین گفتاردرمانی در مرکز گفتار درمانی جناب آقای صابر با استفاده از تکنیک های روز دنیا و بهره گیری از ابزار های مخصوص و تمرینات درمانی و آموزشی مداوم توانسته اند بسیاری از اختلالات گفتار و زبان را درمان نمایند .
با تاکید بر این نکته که زمان طلایی رشد زبان و گفتار در کودکان تا 3 سالگی( در بعضی تحقیقات تا 5 سالگی) تخمین زده شده است، درمان مناسب گفتار درمانی در مرکزی که در کوتاه ترین زمان نتایج مثبت را در گفتار و ارتباط کودک به وجود بیاورد مهم و اساسی می باشد.
مراجعین محترم از مناطق مختلف تهران نظیر ولنجک، سعادت آباد، شهرک غرب و مرزداران می توانند به مرکز گفتاردرمانی ما مراجعه و از خدمات درمانی کلینیک گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر در غرب تهران بهرمند شوند.
با وجود تعدد مراکز گفتار درمانی در ولنجک یافتن مرکز گفتاردرمانی جامع در منطقه ولنجک کار دشواری می باشد.
برای پیدا کردن یک کلینیک گفتاردرمانی خوب در منطقه ولنجک و اطراف آن که تمام نیاز های درمانی کودکان و بزرگسالان را در زمینه مشکلات گفتاری از تست های تشخیصی گفتار تا بررسی علل ایجاد مشکلات و درمان تخصصی آن را شامل شود کافیست با مرکز گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر تماس حاصل فرمایید.
خدمات گفتار درمانی ما در بزرگسالان و کودکان شامل خدمات تخصصی در کلینیک و گفتار درمانی در منزل می باشد.
گفتاردرمانی در ولنجک: راه‌حلی جامع برای بهبود ارتباط و گفتار کودکان
گفتاردرمانی در ولنجک به عنوان یکی از مراکز معتبر، خدمات تخصصی و جامعی را برای بهبود اختلالات گفتاری و ارتباطی ارائه میدهد. این کلینیک با تمرکز ویژه بر گفتاردرمانی کودکان، به خانواده‌ها کمک میکند تا چالش‌های مرتبط با تاخیر در گفتار، لکنت زبان، مشکلات تلفظی و سایر اختلالات ارتباطی را به طور موثر مدیریت کنند. متخصصان این مرکز با استفاده از روشهای نوین و برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی شده، روند بهبودی کودکان را تسریع می‌بخشند. علاوه بر این، کلینیک گفتاردرمانی در ولنجک خدمات خود را به بزرگسالان نیز ارائه میدهد و به آنها در غلبه بر مشکلات گفتاری ناشی از سکته، آسیب‌های مغزی یا سایر شرایط پزشکی کمک میکند. اگر به دنبال مرکزی معتبر و حرفه‌ای برای گفتاردرمانی کودکان یا بزرگسالان هستید، این کلینیک میتواند گزینه‌ای ایده‌آل باشد. این مرکز با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و تکنیک‌های مدرن درمانی، فضایی مناسب برای توانبخشی گفتاری فراهم کرده است. جلسات گفتاردرمانی در ولنجک به‌صورت فردی و گروهی برگزار میشوند تا کودکان بتوانند مهارتهای زبانی و ارتباطی خود را در محیطی پویا و دوستانه تقویت کنند. علاوه بر این، خانواده‌ها نیز در فرآیند درمان نقش مهمی ایفا میکنند و آموزش‌های لازم جهت تمرینات خانگی به آنها ارائه میشود. اگر به دنبال بهبود مهارتهای گفتاری فرزند خود هستید، کلینیک گفتاردرمانی در ولنجک با رویکردی علمی و تخصصی، بهترین گزینه برای شما خواهد بود.
گفتاردرمانی آنلاین: خدمات نوین مرکز ولنجک
در دنیای امروز که دسترسی به خدمات درمانی به‌ویژه برای افرادی که در مناطق دورافتاده زندگی میکنند یا زمان کافی برای مراجعه حضوری ندارند، دشوار است، گفتاردرمانی آنلاین به عنوان یک راه‌حل نوین و کاربردی مطرح شده است. مرکز گفتاردرمانی ولنجک با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته، خدمات گفتاردرمانی آنلاین را برای مراجعان خود فراهم کرده است. این خدمات شامل درمان لکنت زبان، مشکلات تلفظ، اختلالات بلع و بهبود مهارتهای ارتباطی است.
با گفتاردرمانی آنلاین، مراجعان میتوانند در هر نقطه‌ای از کشور، از مشاوره و درمان توسط بهترین متخصص گفتاردرمانی تهران بهره‌مند شوند. این روش نه تنها در زمان و هزینه صرفه‌جویی میکند، بلکه برای افرادی که به دلیل مشکلات حرکتی یا بیماری‌های خاص امکان مراجعه حضوری ندارند، بسیار مفید است. جلسات آنلاین با استفاده از پلتفرم‌های ایمن و با حفظ حریم خصوصی بیماران انجام میشود.
گفتاردرمانی برای افراد با نیازهای ویژه
افراد با نیازهای ویژه، مانند مبتلایان به اوتیسم، سندرم داون، فلج مغزی یا ناتوانی‌های ذهنی، اغلب با چالش‌های گفتاری و ارتباطی مواجه هستند. گفتاردرمانی به عنوان یک روش درمانی مؤثر، به این افراد کمک میکند تا مهارتهای کلامی و ارتباطی خود را بهبود بخشند.
نقش گفتاردرمانی در کودکان دارای نیازهای ویژه گاهی به درستی درک نمی‌شود. مداخله زودهنگام در بیشتر اختلالات رشدی میتواند به کودک کمک کند تا مهارتهای زبانی، ارتباطی و اجتماعی ضروری را کسب کند.کودکانی که دچار اختلال در گفتار، یادگیری یا زبان هستند، از جلسات منظم گفتاردرمانی بسیار بهره‌مند میشوند. گفتاردرمانگران با کودکان و والدین آنها کار میکنند و گفتاردرمانی در بسیاری از موارد بخشی از برنامه آموزش ویژه یا برنامه آموزش فردی است. مرکز گفتاردرمانی ولنجک با تیمی مجرب و تجهیزات پیشرفته، خدمات تخصصی برای این گروه ارائه میدهد.
در این مرکز، برنامه‌های درمانی بر اساس نیازهای فردی هر مراجع طراحی میشود. برای مثال، برای کودکان مبتلا به اوتیسم، تمرینات تقویت ارتباط چشمی و بهبود تعامل اجتماعی انجام میشود. برای افراد با سندرم داون، تمرکز بر بهبود تلفظ و افزایش دایره لغات است. همچنین، برای بیماران فلج مغزی، تکنیک‌هایی برای تقویت عضلات گفتاری و بهبود بلع به کار گرفته میشود.
مرکز ولنجک با بهره‌گیری از بهترین دکتر گفتاردرمانی تهران، به افراد با نیازهای ویژه کمک میکند تا استقلال بیشتری در زندگی روزمره خود داشته باشند. این خدمات نه تنها به بهبود گفتار و ارتباطات کمک میکند، بلکه اعتماد به نفس و کیفیت زندگی این افراد را نیز افزایش میدهد. اگر به دنبال مرکزی حرفه‌ای برای گفتاردرمانی عزیزانتان هستید، مرکز ولنجک میتواند بهترین گزینه باشد.
آنچه در جلسات گفتاردرمانی برای کودکان دارای نیازهای ویژه اتفاق می‌افتد
تمرینات حرکتی دهان (Oral Motor Exercises)
برخی کودکان در کنترل و هماهنگی عضلات لب، دهان، زبان و فک دچار مشکل هستند. گفتاردرمانگر با آموزش تمرینات ویژه به کودک و والدین، به تقویت این عضلات کمک میکند. این روش برای کودکانی با سندرم داون، دیستروفی عضلانی، فلج مغزی (CP) و دیس‌آرتریا بسیار مفید است. با تمرین مداوم، کودک به تدریج حرکات، قدرت و هماهنگی عضلات گفتاری خود را درک میکند، اما این فرآیند نیازمند صبر و استمرار است.
زبان اشاره و حرکات (Sign Languages & Gestures)
برخی کودکان به‌دلیل شدت اختلال، نمی‌توانند زبان گفتاری را به‌خوبی یاد بگیرند. کودکانی با فلج مغزی شدید، دیستروفی عضلانی، اوتیسم غیرکلامی یا دیس‌آرتریا میتوانند از یادگیری زبان اشاره یا حرکات ساده برای برقراری ارتباط استفاده کنند. گاهی این حرکات بسیار ساده‌اند، مثل اشاره با دست یا تکان دادن سر. گفتاردرمانگر به کودک کمک میکند تا حرکات و علائم رایج را یاد بگیرد. زبان اشاره میتواند روشی موقت برای برقراری ارتباط باشد تا زمانی که کودک بتواند صحبت کند.
وسایل ارتباطی با خروجی صوتی (VOCA)
VOCA دستگاه‌هایی الکترونیکی هستند که با تولید صدا به کودک امکان صحبت کردن میدهند. این دستگاه‌ها میتوانند از عبارات ضبط‌شده یا گفتار تولیدشده توسط رایانه استفاده کنند.گفتاردرمانگر میتواند در انتخاب بهترین دستگاه VOCA برای کودک شما کمک کند. کودک از طریق صفحه لمسی، دکمه یا سیستم سوییچ میتواند پیام خود را تولید کند.
سیستم تبادل تصویر (PECS)
در این روش، کودک از کارت‌های تصویری برای ارتباط استفاده میکند. این کارت‌ها میتوانند فیزیکی یا دیجیتال باشند. با آموزش یک گفتاردرمانگر متخصص، کودک یاد می‌گیرد تصاویر ساده را با مفاهیمشان مرتبط کند و در ادامه حتی جملات کاربردی بسازد.
تلفظ و تولید صدا
در بسیاری از اختلالات رشدی، کودکان در تلفظ صحیح کلمات مشکل دارند. گفتاردرمانگر در کنار تمرینات حرکتی دهان، بر روی تولید صحیح صداها، کلمات و عبارات تمرکز میکند. مدت زمان بهبود گفتار بسته به شدت مشکل، از چند هفته تا چند ماه متغیر است.
تکنیک‌های بلع
برخی کودکان دارای نیازهای ویژه در بلع دچار مشکل هستند و ممکن است هنگام غذا خوردن دچار خفگی شوند. این مشکل که دیسفاژیا نام دارد، در کودکان مبتلا به فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی شایع است. گفتاردرمانگر به کودک تمرینات جویدن و بلع، تقویت عضلات فک و زبان، و وضعیت مناسب سر هنگام بلع را آموزش میدهد تا خطر خفگی کاهش یابد.
رزونانس گفتار
برخی از کودکان دارای نیازهای ویژه دچار لکنت زبان هستند. گفتاردرمانگر با آموزش تکنیک‌های کنترل لکنت و بهبود گفتار به کودک کمک میکند. در صورت وجود مشکلات کنترل بلندی صدا یا اختلالات صوتی، گفتاردرمانگر کودک را به متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع میدهد و همزمان تمرینات کنترل حجم صدا را آموزش میدهد.
سلامت روان و رفتار
اکثر گفتاردرمانگران مشاوره روانی ارائه نمی‌دهند، اما میتوانند نیاز کودک به خدمات روان‌شناختی یا رفتاری را تشخیص داده و خانواده را به روانشناس یا روانپزشک کودک ارجاع دهند.
1-مراحل دریافت خدمات گفتاردرمانی در این مرکز چیست؟
ابتدا یک جلسه ارزیابی اولیه برگزار میشود. سپس، بر اساس نیازهای شما، برنامه درمانی شخصی‌سازی شده طراحی میشود و جلسات درمانی آغاز می‌گردد.
2-آیا گفتاردرمانی برای سالمندان نیز انجام میشود؟
بله، این مرکز خدمات گفتاردرمانی برای سالمندان، از جمله درمان مشکلات گفتاری و بلع ناشی از کهولت سن یا سکته مغزی را ارائه میدهد.
برخی از افراد دچاراختلالات یادگیری مشکلی در یادگیری زبان و خواندن ندارند اما از نظر ریاضیات و یادگیری کمیت ها ضعیف اند. دو مشکلی که در زمینه ریاضیات برای دانش‌آموزان دچار اختلال های یادگیری در قانون تجدید نظر شده آموزش و پرورش افراد دچار ناتوانی (IDEA) تصریح شده عبارتند از:
محاسبات ریاضیات
منطق ریاضیات.
هر دو مشکل مانع پیشرفت در مدرسه و زندگی میشوند. در بخش نظریه‌های این بخش ناتوانی در ریاضیاتشاخصهای ناتوانی در ریاضیات، تغییر نظرها در آموزش ریاضیات در مدارس و دبیرستان ها ، چشم اندازهای آموزش ریاضیات و روش های ارزیابی و بررسی میشود.
نظریه ها
ریاضیات زبانی جهانی و زبانی نمادین برای تمام فرهنگ ها و تمدن هاست .
زبان ریاضیات انسان را قادر می‌سازد تا درباره عناصر و ارتباط کمی آن ها بیندیشد آن ها را ثبت و بیان کند.
حوزه ریاضیات همان قدر که عمل شمردن ، اندازه گیری ، علم حساب ، محاسبه ، علم هندسه و جبر را در بر می گیرد شامل توانایی تفکر به کمک اصطلاحات کمی نیز میشود.
اصطلاح ریاضیات مسائلی فراتر از اصطلاح حساب را دربرمی‌گیرد.
ریاضیات برسی ساختار کلی اعداد و ارتباط بین آنهاست ؛ حساب به اعمالی محاسباتی که در مدرسه آموزش داده میشود اشاره میکند.
اختلالات یادگیری در ریاضیات
بسیاری از دانش‌آموزان دچار ناتوانی‌های یادگیری با مشکلات عمده ای در زمینه فراگیری ریاضیات مواجه میشوند مشکلات مربوط به یادگیری ریاضیات اغلب در دوره دبستان خود را نشان می دهد و تا دوره راهنمایی و دبیرستان نیز ادامه می‌یابد.
اختلال در یادگیری ریاضیات، علاوه بر اینکه مشکلی ناتوان کننده در مدرسه محسوب میشود، آثار مخربی دارد که در بزرگسالی نیز در زندگی روزمره فردا ادامه می‌یابد.
همه دانش‌آموزان دچار ناتوانی‌های یادگیری در درک مفاهیم عددی دچار مشکل نمی شوند. در واقع حتی برخی از دانش آموزانی که ناتوانی های شدیدی در زمینه خواندن دارند، به خوبی از عهده ریاضیات بر می‌آیند و استعداد زیادی در زمینه تفکر کمی از خود نشان میدهند.
تشخیص و درمان ناتوانی در ریاضیات نسبت به مشکلات ناشی از توانایی‌های خواندن، توجه بسیار کمی را به خود جلب کرده است .
شاخص های ناتوانی در ریاضیات
در ریاضیات نیز مثل دیگر قلمرو های یادگیری محتوایی هر دانش آموز منحصر به فرد است ، دانش آموزانی نیز که مشکلاتی در زمینه ریاضیات دارند خصوصیات یکسانی ندارند.
برخی از ویژگی‌های ناتوانی های یادگیری نظیر مشکلاتی در زمینه درک بر روابط فضایی ، ادراک بینایی ، تشخیص نمادها ، توانایی های زبانی و ارتباطی ، حافظه ، مهارت های ترسیمی حرکتی و راهبردهای شناختی بر یادگیری کمی تاثیر می گذارند.
اصطلاح اختلال در محاسبه واژه ای پزشکی است که بیانگر ناتوانی شدید در یادگیری و کاربرد ریاضیات است.
به اصطلاح مشابه نارسا خوانی است که اشاره به عارضه ای پزشکی دال بر ناتوانی شدید در زمینه خواندن است. اختلال در محاسبه ، اختلال در یادگیری مفاهیم ریاضی و محاسباتی است که با اختلال کارکرد دستگاه اعصاب مرکزی همراه است .
پیش نیاز های یادگیری ریاضیات
مشکلات مربوط به روابط عداد در برخی کودکان از سنین پایین شروع می شود.
توانایی شمارش، جور کردن ، دسته بندی، مقایسه کردن و درک تناظر یک به یک به تجربیات کودک در به کارگیری اشیا بستگی دارد.
کودکی که دچار اختلال های نقص توجه، مهارتهای ادراکی ناپایدار و رشد حرکتی اندک است احتمالاً تجربیات کافی یا مناسب در زمینه استفاده از اشیا که خود زمینه ساز درک صحیح از فضا ، شکل ، ترتیب ، زمان ، فاصله و کمیت است ندارد.
گاه از دانش آموزان انتظار می رود که تکالیف ریاضی را درست حل کنند درصورتی که برخی آنان هنوز مهارت های پیش نیاز ضروری را برای یادگیری ریاضیات کسب نکرده‌اند .
این امکان نیز وجود دارد که پیش از اینکه این کودکان آمادگی لازم (یا دانش پیشین) را برای یادگیری مفهوم یا مهارتی ریاضی داشته باشند و آنان آن مفهوم یا مهارت ارائه شود. نتیجه این می شود که کودک واقعاً چیزی درک نکند و گیج شود.
یادگیری ریاضیات فرآیندی متوالی است و کودکان باید قبل از رفتن به مرحله بعد، مهارت های مربوط به مرحله پایین‌تر را یاد بگیرند.
پیش‌نیازهای یادگیری اولیه ریاضیات شامل فهم تناظر یک به یک، طبقه بندی، ردیف کردن و نگه داری ذهنی است. معلم هایی که با دانش آموزان دچار ناتوانی های ریاضی کار میکنند (حتی با دانش آموزان بزرگ تر) اغلب مجبورند آموزش را به سمت مهارت های آموخته نشده پیش نیاز معطوف نمایند و به کودکان تجربیات بیشتری در زمینه مهارت ها و مفاهیم پیش نیاز ارائه نمایند.
در زمینه نیازهای تحولی کودک، بازی به اندازه غذا، گرما و محافظت مهم است. بازی فرصت ایجاد و گسترش مهارتهای حرکتی درشت و ظریف و حفظ سلامت جسمانی را فراهم می کند. هنگامی که کودک به بازی میپردازد، حرکت و پویایی او منجر به فعال شدن اجزای مختلف بدن و ایجاد هماهنگی بین اعضای بدن و رشد و پرورش مهارتهای حرکتی او میشود.
از آنجا که رشد عضلات در رشد بدنی اهمیت بسزایی دارد، در بازی عضلات فرصت می یابند تا سریع تر رشد کرده و قوی تر شوند و مهارتهای لازم جهت انجام کارهای متفاوت را به دست آورند.
درنتیجه تمام فعالیت ها منجر به قوی ترشدن کودک از نظر جسمی میشود.
علاوه بر تاثیر بازی بر رشد فیزیکی بازی در رشد اجتماعی کودک تاثیر بسزایی دارد زیرا بازی کودکان که در بدو امر به صورت انفرادی است، کودک رفته رفته با بزرگ شدن به سوی بازیهای دسته جمعی گرایش پیدا میکند.
در بازی های گروهی، کودک شیوه همکاری و تبادل با دیگران را رعایت حقوق دیگران را می آموزد. او می آموزد که چه گونه در برابر کمک دیگران پاسخگو باشد و صحبت آنان را به هر وسیله ممکن قدر شناسد و به هنگام مشکلات در بازی بردبار و به هنگام پیروزی در آن فروتن باشد. از سوی دیگر عواطف نقش مهمی در زندگی کودک بازی میکند.
عواطف فعالیت‌های روزانه کودک را لذت بخش می سازد. البته تاثیر عواطف بر زندگی و فعالیت های کودک همیشه مفید نیست بلکه گاهی عواطف اثر منفی بر جای می گذارد طوری که کودک در اثر تحریکات عاطفی بسیار شدید و مداوم، توانایی سازگاری و اجتماعی را از دست میدهد و ممکن است دچار رنج و اندوه شود و احساس کهتری و بی لیاقتی در او به وجود آید. در نتیجه موفقیت و شکست فرد تحت تاثیر حالت های عاطفی دوران کودکی قرار می گیرد. از این رو بازی به کودک امکان بروز احساسات را می دهد و از این طریق تعادل روانی – عصبی خود را باز می یابد.
علاوه بر جنبه های مختلف رشد و تحول، رشد و تکامل شناختی کودک بیش از سایر جنبه‌ها مورد توجه همگان است زیرا قسمت عمده رفتار انسان از یادگیری نشأت می‌گیرد و یادگیری خود به یک فرآیند شناختی است طوری که کودک به هنگام بازی از راه درستکاری اشیا و تماس با محسوسات، حقایق را شخصا کشف کرده و از این رو راه تجربه می آموزد.
برخورد او با واقعیت او را به تفکر و تعقل وا می دارد و وسعت فکر، توانایی، و دقت در او حاصل می شود. بازی وسیله ای طبیعی برای بیان و اظهار وجودکودک است.کودکان از طریق بازی احساسات, ناکامی ها و اضطراب های خود را بیان می دارند. اما علیرغم بروزآشکار کودک، بزرگسالان در بسیاری از مواقع قادر به درک احساسات و پاسخگویی موثر به آنها نمی باشند.
بنابراین شکاف ارتباطی بین کودک و بزرگسال عمیق میشود. در اینجاست که بازی میتواند به منظور برقرار ساختن ارتباط درمانی به کار رود و بزرگسالان میتوانند از اين طریق به دنیای درونی کودک راه یابند و با شناخت بهتر و بیشتر به مشکلات آنها پی ببرند. و بدین وسیله نه تنها می توان کودک را د رکاهش علایم بالینی کمک نمود بلکه میتوان موانع رشد کودک رامرتفع ساخت.
شکل گیری و تکامل بازی درمانی
بازی درمانی یک تعامل کمکی بین کودک و بزرگسال آموزش دیده است که از طریق ارتباط نمادین در بازی در جستجوی راه هایی برای کاهش آشفتگی های هیجانی کودک است.
به طوری که کودک در طی تعاملات بین فردی با درمانگر، پذیرش تخلیه هیجانی، کاهش اثرات رنج آور، جهت دهی مجدد تکانه ها و تجربه هیجانی تصحیح شده را تجربه میکند.
بازی درمانی، رویکرد فعالی است که میتوان آن را به صورت انفرادی یا گروهی به کار برد، به گونه ای که به کودک اجازه می دهد تا به واسطه بازی، احساسات هوشیار و ناهشیار شان را آشکار سازند. نظریه هایی که به تبیین بازی کودکان می‌پردازند، از لحاظ نوع تبیین بسیار متفاوتند.
اگرچه افراد مختلف ممکن است درباره علت بازی کردن کودکان اختلاف نظر داشته باشند ولی با این نکته موافقند که بازی از مولفه های ضروری زندگی کودکان است چرا که آنها به هنگام بازی معمولاً در طبیعی ترین و راحت ترین وضعیت هستند و به همان راحتی که بزرگسالان احساساتشان را از طریق گفتار ابراز میکنند آنها نیز همین کار را به وسیله بازی انجام می دهند.
بنابراین بازی وسیله فوق العاده کارآمد و موثری است که با کمک آن می توان وارد دنیای درونی کودکان شد. کلینیک توانبخشی غرب تهران و کلینیک پایا به سرپرستی جناب آقای دکتر صابر در زمینه بازی درمانی و درمان اختلالات رفتاری، بیش فعالی و نقص توجه و مشکلات ارتباطی کودکان فعال بوده و خدمات درمانی را توسط کادر درمانی مجرب ارائه میکند.
نقش بازی‌درمانی در تقویت مهارتهای احساسی و هیجانی
بازی‌درمانی محیطی ایمن و غیرتهدیدآمیز فراهم میکند تا کودک بتواند عواطف خود را به‌صورت نمادین بیان کند. در این فرایند، از طریق بازیهای سازمان‌یافته و هدایت‌شده، کودک می‌آموزد احساساتی مانند ترس، خشم، شادی یا ناامیدی را شناسایی کرده و به آنها پاسخ مناسب دهد. در یک فضای حمایتی، کودک فرصت می‌یابد واکنشهای هیجانی خود را با کمک درمانگر تنظیم کند و مهارتهای مدیریتی هیجان را تقویت نماید. این توانمندسازی هیجانی، پایه‌ی حیاتی رشد اجتماعی و سلامت روانی کودک به شمار می‌آید و در بلندمدت موجب کاهش اضطراب و افزایش تاب‌آوری هیجانی خواهد شد. بنابراین بازی‌درمانی علاوه بر رشد جسمی، بُعدی احساسی برای ارتقاء کیفیت زندگی کودکان ارائه میدهد.
اثرات بازی‌درمانی بر رشد مهارتهای اجتماعی و ارتباطی
بازی، نه‌تنها ابزاری برای سرگرمی است بلکه بستری برای یادگیری مهارتهای اجتماعی فراهم می‌آورد. کودک در بازیهای گروهی می‌آموزد نوبتگیری، قوانین مشترک، همکاری و تعامل مؤثر با دیگران را درک کند. بازی‌درمانی با فراهم‌سازی شرایط نقشبازی، فعالیت‌های تیمی یا بازیهای نمایشی، امکان تقویت مهارت گفت‌وگویی، گوش دادن فعال و حل تعارض را در محیطی کنترل‌شده فراهم می‌سازد. تعامل برقرار کردن با درمانگر و همسالان در بازی‌درمانی به کودک کمک میکند رفتارهای اجتماعی مناسب را تجربه و تمرین کند. نتیجه این فرآیند افزایش مهارتهای ارتباطی، تقویت اعتماد به نفس در تعامل اجتماعی و کاهش انزوای هیجانی کودک است.
تأثیر بازی‌درمانی بر رشد شناختی، خلاقیت و حل مسئله
بازی‌درمانی باعث افزایش توان تفکر خلاق، حل مسئله و رشد شناختی ناشی از بازی است. در فرآیند بازی، کودک با استفاده از مفاهیم، اشیاء و نقش‌های مختلف، موقعیت‌های جدید را تجربه میکند و از این طریق مهارتهای برنامه‌ریزی، سازماندهی ذهنی و انعطاف‌پذیری فکری را کسب می‌نماید. مواجهه با چالش در بازی، مانند ساختن اشکالی با بلوک یا حل قوه‌بینایی در پازل، موجب ارتقاء توان یادگیری، حافظه و تمرکز میشود. همچنین بازیهای هدف‌محور، برنامه‌ریزی مرحله‌ای و تقلید نقش‌ها، زمینه رشد تفکر استراتژیک را فراهم می‌سازند. در کنار این، تحریک خلاقیت باعث میشود کودک از چارچوب‌های بروزشده فراتر رفته و راه‌حل‌های نوین بیابد که همه این‌ها در تکامل روان‌شناختی او نقش کلیدی دارند.
سوالات متداول:
چه سنی مناسب برای شروع بازی‌درمانی است؟ به‌طور کلی از سنین پیش‌دبستانی (حدود ۳–۵ سالگی) تا نوجوانی قابل اجراست. بسته به نیاز، برخی کودکان خردسال‌تر نیز میتوانند با تعامل مناسب با والد یا درمانگر درگیر شوند. هدف اصلی، فراهم‌کردن محیطی متناسب با سطح رشد و فهم آنهاست.
یک جلسه بازی‌درمانی چگونه پیش می‌رود؟ در جلسه اول، درمانگر با کودک ارتباط برقرار کرده و علایق، ترس‌ها و وضعیت عاطفی او را می‌سنجند. بازی آغاز میشود و درمانگر در حین بازی، مشاهده، بازخورد مناسب و جهت‌دهی نمادین انجام میدهد. در جلسات بعد، تعامل هدفمندتر شده و اهداف رفتاری یا هیجانی دنبال میشوند.
