قدرت عضلانی، تون عضلات و هماهنگی مهم ترین فاکتورها در انجام حرکات ارادی و عملکرد هستند. آسیب این موارد درمان را سخت تر میکند. کاردرمانی قدرت عضلانی از خدمات مهم مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر می باشد که توسط کاردرمانان جسمی با تجربه مرکز انجام می شود. کاردرمانی قدرت عضلات در تاخیر حرکتی کودکان، مشکلات نورولوژیک مانند فلج مغزی و آسیب های نورولژیک بزرگسالان مانند ضایعات نخاعی و یا بیماری هایی نظیر ام اس کاربرد دارد. هدف از توضیح مطلب کاردرمانی برای بهبود قدرت عضلات، تعریف ابزارهای سنجش برای اندازه گیری قدرت و تون عضلانی در بیمار و توصیف مداخلات متنوعی است که توانایی بیمار را در اجرای تکالیف روزانه به حداکثر میرساند یا کاردرمانی کودکان جهت ایجاد روند رشد حرکتی متناسب با سن را ممکن می کند . این مداخلات شامل دارو درمانی، رویکردهای تمرینی، ارتزها و وسایل متنوعی است که برای جبران نقص در قدرت عضلات و تون عضلانی کاربرد دارند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تون عضلانی
طبقه بندی بین المللی عملکرد، ناتوانی و سلامت (ICF) عملکرد تون عضلانی را این گونه تعریف میکند: تون عضلانی در عضلات در حال استراحت وجود داشته و مقاومتی است که هنگام تلاش برای حرکت پسیو در عضلات ایجاد می شود.
با توجه به ماهیت ناهمگن و غیرقابل پیش بینی بیماری های نورولوژیک و خود ایمنی شاهد شرایط متنوع تون عضلانی در این بیماری هستیم. هایپونی (ناشی از نقص عملکرد مخچهای) هایپرتونی خارج هرمی (با مشخصه ریجیدیتی و چرخ دنده ای) و دیس تونی (شامل انقباض متناوب یا پایدار ابنورمال همراه با حرکات پیچ و تابی و پوسچر نابهنجار) از انواع غیر رایج آن هستند. هایپرتونی اسپاستیک یکی از بیماریهای رایج تون عضلانی در بیماران است که توسط کاردرمانی تعدیل می گردد.
افزایش وابسته به سرعت رفلکس کششی به عنوان اسپاستیسیتی تعریف میشود. اسپاستیسیتی در دامنه وسیعی از بیماریهای سیستم عصبی مرکزی دیده میشود و به نظر میرسد که ناشی از کاهش درونداد مهاری از مراکز بالای نخاعی (سوپرا اسپاینال) باشد. دو نوع اسپاستیسیتی وجود دارد: اسپاستیسیتی با منشا نخاعی (که با افزایش قابلیت تحریک مسیرهای چند سیناپسی، تحریک آهسته، اسپاسم فلکسوری و اکستانسوری مشخص میشود) و اسپاستیسیتی با منشا مغزی (با افزایش تحریک پذیری مسیرهای تک سیناپسی، تحریک سریع، پوسچرهای کلیشه ای با مشارکت گروه های عضلانی ضد جاذبه مشخص میشود).
اسپاستیسیتی با منشا نخاعی عبارتند از: پاسخ محرک آوران (مثل لمس پوست یا کشش عضله) که منجر به پاسخ (افزایش تون، اسپاسم) در بخشی دورتر از اندام درگیر میشود. عضلات فلکسور قوی، درگیر اسپاسم میشوند اما این تحریک قابل انتشار به عضلات اکستانسور نیز هست. اسپاستیسیتی با منشا مغزی منجر به پوسچر همی پلژیک (اداکسیون شانه، فلکسیون آرنج و مچ و انگشتان، اداکسیون لگن، اکستانسیون زانو، و پلانتار فلکسیون مچ پا) می شود. اسپاستیسیتی مرتبط با ام اس معمولا از نوع نخاعی است اما ویژگیهای اسپاستیسیتی مغزی نیز گاهی دیده میشود بخصوص وقتی ضایعه از طریق نوراکسیز اتفاق بیفتد.
کاردرمانی برای بهبود قدرت عضلات
اسپاستیسیتی عضلات در بیماران مختلف متفاوت است که رایج ترین شکل آن در اندام فوقانی در عضلات اداکتور شانه، فلکسور / اکستانسور آرنج، پروناتورها، فلکسور مچ دست، فلکسور انگشتان اتفاق میافتد. در اندام تحتانی نیز فلکسور و اداکتور لگن، فلکسور / اکستانسور زانو، پلانتار فلکشورهای مچ پا معمولا درگیر میشوند. البته اسپاستیسیتی در عضلات تنه نیز اتفاق میافتد.
کاردرمانی با ابزار های پیشرفته و تخصصی به تقویت قدرت عضلانی در بیماران نورولوژیک و خود ایمنی و تعدیل تون پوسچرال در آنان می پردازد. تقویت عضلات تنه و ستون فقرات در حفظ وضعیت ایستای فرد و جلوگیری از ایجاد دفورمیتی های پوسچرال قابل توجه است. همچنین تقویت عضلات اندام تحتانی در حفظ استقلال بیمار در حرکت و بازتوانی فرد نقش بسزایی دارد. کاردرمانی برای بهبود قدرت عضلات اندام فوقانی موجب بهبود مهارت های فردی و خود مراقبتی در بیمار و حفظ استقلال فردی او میگردد. به صورت کلی خدمات کاردرمانی در زمینه تقویت عضلات چه با استفاده از تمرینات کاردرمانی در منزل و چه بوسیله ابزار های تخصصی دز کلینیک کاردرمانی در جهت بهبود مهارت های حرکتی بیمار و حفظ حداکثر استقلال فرد ارائه می گردند.
در درمان اختلالات حسی از طریق بازی ،بدون توجه به اینکه کودک درمان را در اتاق حسی، خانه و یا مدرسه دریافت می کند و یا کاردرمانی حسی چقدر هیجان انگیز است و یا اینکه تکرار جلسات کاردرمانی حسی چگونه است، درمان، زندگی واقعی نمی باشد که ۲۴ ساعت در روز و هفت روز در هفته اتفاق می افتد. به این دلیل اعضای خانواده، مراقبین و کارکنان مدرسه نیاز دارند که با چیزی که کاردرمانگران حسی از قدیم آن را رژیم حسی نامیده‌اند درگیر شوند، درمان اختلال حسی باید به صورت پیوسته در محیط کلینیک و خانه انجام گیرد. متخصصین مرکز درمان اختلال پردازش حسی دکتر صابر در زمینه گفتاردرمانی اختلال حسی و درمان و آموزش والدین در جهت بهبود مشکلات حسی کودکان به صورت حرفه ای فعالیت می نمایند
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی حسی از طریق بازی
همانند والدینی که نباید برای فراهم کردن نیاز های تغذیه روزانه کودک تا وقت شام صبر کنند، نباید برای نیازهای حسی هم تا زمان جلسه کاردرمانی حسی صبر کنند. برنامه حسی یک برنامه شخصی از فعالیت هایی است که به کودک کمک می کند تا در تمام طول روز احساس رضایت کند، بنابراین او به جستجوی حسی و یا اجتناب از حس ها نمی پردازد چون از نظر حسی تامین شده است. هدف دادن ورودی حسی نوع درست در یک مقدار کنترل شده و منظم است بنابراین نیاز ندارند که به رفتارهای ناخواسته روی بیاورند. به جای حمله کردن به خواهر و برادر های خود برای دریافت فشار عمیق کودک نمی‌تواند به طور ایمن به چیزی برخورد کند. ( تشک بادی)
به جای جویدن مداد، پایه ی صندلی و یا دست، دانش آموز می تواند در فعالیت های جدیدی مناسب باسن خود شرکت کند. درگیر کردن در یک برنامه مناسب و تغذیه حسی خوب در طول روز، به تعادل سطوح برانگیختگی و تقویت راه های جدید نورونی در مغز و بدن کمک می کند و کودک را یاری می کند تا زندگی روزمره راحت تر و عملکردی تر داشته باشد.
درمان اختلالات حسی از طریق بازی
علاوه بر تمرین ها و فعالیت های درمانی سودمند، برنامه حسی باید شامل تطابق بازی و محیط باشد تا کودک یا نوجوان را قادر سازد تا در فعالیتهای روزمره اش مشارکت بهتری داشته باشد. این مورد ممکن است شامل روشهای زیادی شود مثل تغییر روشنایی، لباس پوشیدن، ابزار مراقبت از بدن و …
درمان اختلالات حسی از طریق بازی باید متناسب با هر کودک طراحی شود توصیه های شخصی ممکن است شامل فعالیت ها و تطابق هات زیر باشد:
زمان بیدار شدن: آغوش گرفتن، ماساژ، فشار عمیق، پخش موسیقی هیجان انگیز، دوش گرفتن با یک ماده شستشوی خوشبو و تمیز و بازی در حمام، خوردن پروتئین برای صبحانه به جای کربوهیدرات خالص
قبل مدرسه: رقص، پریدن، استفاده از پله ها به جای آسانسور، استفاده از دوچرخه و یا تخته چرخدار برای رفتن به مدرسه
ورود به مدرسه: رسیدن زودتر به مدرسه برای جلوگیری از حضور در تجمعات شلوغ، خواندن کتاب برای داشتن بخت آرام، دویدن در حیاط و زمین تا حدی که عرق نکند.
زنگ های تفریح: میان وعده های حسی مثل پریدن در هوا یا بر روی ترامپولین، هل دادن دیوار، دویدن سریع، استراحت از تحریک زیاد با رفتن به یک مکان تاریک و ساکت.
زمان ناهار: شرکت در فعالیت های حرکتی قبل از نشستن برای غذا خوردن، مکیدن یک چیز ترش یا شیرین قبل از غذا خوردن
کلاس های ویژه مثل موسیقی هنر و ورزش: گذاشتن گوش گیرها برای کاهش صدا، استنشاق بوهای لذت بخش برای غلبه بر بوهای ناخوشایند، ماساژ دستها برای کاهش حساسیت قبل از گرفتن وسایل کثیف.
بعد از مدرسه: ارزیابی و انتخاب فعالیت‌هایی که نیازهای کودک را برآورده می کند برای زمان آرام شدن و تخلیه انرژی مانند بازی در حیاط مدرسه باید در نظر گرفته شود.
زمان انجام تکالیف: نشستن روی صندلی توپی یا سطح ناهموار، استفاده از اسباب بازی های دستی، جویدن آدامس، پاک کردن سطح میز از وسایل اضافی، استفاده از نور هایی که درخشش کمتری دارند.
زمان شام: شرکت در فعالیتهای وستیبولار شدید قبل از نشستن، کمک در حمل کردن بشقاب ها و ظروف روی میز، استفاده از وسایل با دسته بلند برای گرفتن راحت، گذاشتن قطعات کوچک غذا روی بشقاب ها برای جلوگیری از تحریکات زیاد بینایی.
زمان قبل خواب: شروع روال خواب یک ساعت از قبل، شروع با بازی خانه سازی، حمام آب گرم، ماساژ پشت و پا، مطالعه
زمان خواب: استفاده از پتوی سنگین، لباس زیر و ملحفه نرم ، دستگاهی که صدای طبیعی پخش میکند، تاریکی و نور شب ترجیح داده می شود.
دوباره به خاطر داشته باشید که این موارد تنها مساله‌ای کلی از درمان اختلالات حسی از طریق بازی هستند. اینکه چه بازی یا فعالیتی بهترین کارایی را خواهد داشت از فردی به فرد دیگر متفاوت است. یادآوری می کنیم زمانی که نیازهای دستگاه حسی کودک تغییر کرد، روش های رژیم حسی و بازی های حسی نیز تغییر خواهد کرد. مرکز درمان اختلال پردازش حسی با بررسی مشکلات حسی کودکان و تشخیص دقیق حواس درگیر و بیش حسی و کم حسی در کودک به طرح برنامه درمانی مناسب با هر بیمار می پردازد. سپس متخصصین بازی درمانی مرکز اختلال پردازش حسی دکتر صابر به ارائه بازی های درمانی مناسب و اجرای آنها می پردازند و نتای درمان را توسط تست های استاندارد و ارزیابی های ثانویه بررسی می کنند.
گفتار درمانگران زبان بیانی و دریافتی، گفتار، زبان عملی( اجتماعی)، مشکلات پردازش شنوایی، و مشکلات حرکتی دهانی مثل ضعف زبان، لب ها و فک که ممکن است با تولید گفتار و خوردن و بلع مشکل ایجاد کند را در نظر می گیرند. مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر در زمینه گفتاردرمانی اختلال پردازش حسی و درمان اختلال حسی دهانی فعالیت می کند. با در اختیار داشتن گفتاردرمانان با تجربه در حیطه حس های داخل دهانی، مرکز گفتاردرمانی حسی دکتر صابر در حیطه رفع اختلالات بلع و حساسیت زدایی ناحیه دهان بسیار موفق می باشد. بعضی از گفتار درمانگران همانند بعضی از کاردرمانگران در درمان خوردن متخصص می شوند و این مورد نیاز به تجربه و علم بالایی دارد. گفتاردرمانی در منزل از دیگر خدمات کلینیک گفتاردرمانی کودکان می باشد.
این مسئله مهم است که گفتار درمانگران بدانند مشکل حسی چگونه مراجعین آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. کودکی که بیش حسی لمسی در دهان دارد ممکن است به حساسیت زدایی لامسه در ناحیه ی دهان با استفاده از وسایلی همچون برس های دهانی و ویبراتورهای دهانی در داخل دهان و اطراف آن نیاز داشته باشد. اگر کودک تون پایینی در عضلات دهان دارد و حس های دهانی را خوب پردازش نمی کند ممکن است از وسایل بالا برنده حس دهانی مثل بستنی یخی، طعم های ترش یا تند استفاده کند. افزایش آگاهی حسی دهانی به کودک کمک خواهد کرد که بسیاری از عضلات دهان را هماهنگ کند و هنگام آبریزش دهان بتواند پردازش کند، در داخل گونه هایش غذا قرار بدهد و…
البته گفتاردرمانگر مرکز گفتاردرمانی اختلال بلع نیاز دارد که بداند که کودک مشکل شنوایی دارد. چون این مسئله مستقیما در چگونگی ارائه خدمات گفتار درمانی تاثیر خواهد گذاشت. گفتار درمانگر حسی ممکن است نیاز باشد برای یک مراجع با کم حسی و آگاهی پایین از تون صدای رسا و با زیر و بم کمتر را برای مراجعی که بیش حساس است مورد استفاده قرار دهد. برای کودکی با مشکل پردازش حسی، کارکردن در یک گروه و روی مشکلات گفتار و زبان در مدرسه ممکن است مغایرت داشته باشد.
توصیه گفتار درمانی در پردازش حسی و شنوایی شناسی
شنوایی شناسی که در خصوص اختلال حسی آگاهی دارد می داند که یک کودک ممکن است یک تست استاندارد شنوایی را با نمرات عالی قبول شود ولی هنوز مشکلات شنوایی داشته باشد. مشکلات با بیش حساسیتی شنوایی یا کم حساسیتی نسبت به فرکانس صداهای خاص تمایز بین صداهای مناسب و صداهای اضافی محیطی و سایر مشکلات پردازش شنوایی ممکن است شنیدن را در بسیاری از محیط ها دچار مشکل کند. شنوایی شناس ممکن است مداخلات و روش های شنیداری را توصیه کند مثل نشستن دانش آموز نزدیک معلم، فراهم کردن جهت های نوشتاری برای جایگزین کردن دستور العمل های شنیداری و استفاده از ( FM unit ) در مدرسه و یا محل کار. این وسیله شامل یک بخش انتقال دهنده که گوینده آن را می پوشد یا نزدیک او قرار می گیرد ( معمولا معلم) و یک بخش گیرنده که گیرنده آن را می پوشد یا نزدیک وی قرار می گیرد، که صدای گوینده را به بالاتر از صداهای محیط افزایش می دهد.
تست شنوایی باید شامل موارد زیر باشد:
ارزیابی برای حساسیت به طیف گسترده ای از فرکانس های مختلف.
کمترین سطح ممکن شنیداری، شروع با میزان سطحی که معمولا توسط گوش انسان تشخیص داده نمی شود مثل 15 دسی بل منفی.
مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی جسمی و کاردرمانی درکی حرکتی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. تمرینات هماهنگی حرکتی بدن، هماهنگی عصب عضله در سطح مختلف انجام می گیرد. این تمرینات می تواند به صورت تمرینات عصب عضلانی در عضلات درشت یا ریز صورت گیرد. همچنین به صورت تمرینات هماهنگی عصب عضله با وسایل و ابزار های خاصی مانند توپ، نردبان زمینی، ترامپولین و… اراه گردد. مرکز توانبخشی دکتر صابر با در اختیار اشتن تجهیزات پیشرفته درمانی و بخش های تخصصی مکانو تراپی و کاردرمانی حسی حرکتی در حیطه ارزیابی و درمان کودکان با مشکلات هماهنگی حرکتی به صورت ویژه به ارائه طرح های درمانی می پردازد. در ادامه این مطلب به ارائه تمرینات هماهنگی حرکتی بدن پرداخته می شود.
نمونه ای از تمرینات هماهنگی حرکتی با استفاده از توپ و دیگر وسایل به شرح زیر است.
با استفاده از یک سطل و توپ از مراجعه کننده بخواهید توپ را داخل سطل بیاندازد با دور کردن فاصله سطل تا فرد پرتاب کننده می توانید تمرین را سخت تر کنید. جهت تقویت هر یک از نیمکره های مغز این تمرین را برای هر دو دست انجام دهید،معمولاً دست غیر غالب از مهارت کمتری برخوردار است،یا از فرد بخواهید با دو دست به صورت ضربدری دو توپ را پرتاب کند.
همان تمرین حرکتی شماره یک است با این تفاوت که چشم ها را باید یکی در میان بست و مراجعه کننده با یک چشم تمرین را انجام دهد.تمرین شماره ۱ و بخصوص تمرین شماره ۲ را می توان برای کودکانی که اختلال ریاضی دارند بیشتر در مورد نیمکره چپ تکرار کرد البته لازم به ذکر است تمام تمرینات هماهنگی سبب بهبود این امر می گردند. در ضمن چشم بند استفاده شده نباید هیچگونه فشاری به چشم وارد کرده و حتی می‌توان از مراجعه کننده خواست خودش چشمش را ببندد.
فرد با دو دست به صورت ضربدری دو توپ را در داخل سطل بیاندازد.
تعدادی اهداف رنگی روی دیوار مشخص می کنید(می توانید سه دایره سبز،آبی و قرمز کشیده و با یک فاصله حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر از یک دیگر در یک ردیف بچسبانید) و از مراجعه کننده بخواهید آنها را با توپ بزند.
تمرین شماره چهار را با یک چشم بسته انجام می دهد.
تعدادی بولینگ روی زمین چیده و از مراجعه کننده بخواهید آنها را با توپ و با هر دو دست بزند.
نکته: نحوه پرتاب در تمرینات حرکتی شماره یک، چهار و شش با یکدیگر متفاوت می باشد که مراجعه کننده باید این مسائل را رعایت کند و عدم رعایت این مسائل احتمالاً ناشی از عدم هماهنگی پایین وی است. در تمرین شماره ۱ باید موقع پرتاب دستها در راستای بدن و کمی پشت بدن قرار گیرند و موقع پرتاب دستها به سمت جلوی بدن بالا بیایند. در تمرین شماره ۴ دست ها بالای سر قرار دارند و توپ با سرعت پرتاب شده و جهت حرکت دست به سمت جلوی بدن و کمی پایین است. در تمرین شماره ۶ الزام خاصی وجود ندارد ولی بهترین حالت این است که دستها در راستای بدن و کمی عقب تر از آن قرار گرفته و موقع پرتاب دست ها جلو آمده و مقدار کمتری نسبت به تمرین شماره یک به سمت بالا حرکت می کنند و در واقع به نحوی است که توپ مقداری از مساحت را روی زمین غل می خورد. کودکان با اختلال هماهنگی شدید این پرتاب ها را نمی‌توانند از یکدیگر متمایز کنند و معمولاً به یک صورت هر سه پرتاب را انجام می دهند.
تمرین شماره ۶ را با یک چشم بسته به صورت متناوب انجام می دهد.
تمرینات هماهنگی عصب عضله در پاها
تعدادی آجر های فومی ( یا تخته) در یک راستا قرار دهید و از مراجعه‌کننده بخواهید روی آنها راه برود.
با یک نخ و یا هر چیز دیگری که مسیر مشخص نموده و از مراجعه کننده بخواهید گردو شکستن را تمرین کند در این تمرین حتماً باید پاشنه پای جلویی به پنجه پای عقبی بخورد.
آجرهای فومی شکل یا هر وسیله دیگری را در یک راستا با یک فاصله مناسب قرار دهید و از مراجعه کننده بخواهید روی آنها راه برود.
آجرهای فومی شکل یا هر وسیله مشابه دیگری را در محیط ریخته و یک محیط شلوغ و پر مانع درست کنید و از مراجعه کننده بخواهید در این محیط شلوغ بدود.
دو شی (مثل پله های فومی شکل) را با فاصله مناسب از یکدیگر قرار داده و از مراجعه کننده بخواهید روی آنها بپرد.
فاصله پله ها را از یکدیگر کمتر کرده و از مراجعه کننده می خواهید جفت پا روی آنها بپرد
تمرینات هماهنگی عصبی عضلانی
کاردرمانی جسمی به ارائه تمرینات هماهنگی حرکتی با استفاده از تخته تعادل می پردازد.
از مراجعه کننده می خواهید روی تخته تعادل رفته و شما آنرا تکان دهید، از مراجعه کننده بخواهید یک بار به صورت عقب و جلو روی تخته تعادل بایستد و یک بار نیز به پهلو تا در تمام جهات تعادل مراجعه‌کننده تحریک شود.
نکته: چنانچه تعادل مراجعه کننده خوب است از وی بخواهید خودش تخته تعادل را در جهات مختلف تکان دهد.
مراجعه‌کننده روی تخته تعادل می ایستد و تمام تمرینات یک، سه، چهار، شش را انجام میدهد این تمرین جهت افزایش توجه و تمرکز تعادل و هماهنگی عضلانی فوق العاده می باشد.
تمرین شماره 3 را با یک چشم بسته تکرار کنید.
از مراجعه کننده بخواهید روی تخته تعادل راه برود.
از مراجعه کننده بخواهید در حالیکه روی تخته تعادل ایستاده است،توپی را که شما برای او انداخته اید بگیرد و دوباره سمت شما پرتاب کند.
تعدادی عکس یا موکت شبیه کف پا را روی زمین گذاشته و از مراجعه کننده بخواهید دقیقاً روی آنها راه برود.
از مراجعه کننده بخواهید روی دوچرخه رکاب بزند چنانچه نمی‌تواند با استفاده از چسب نر و ماده ( ولکرو) پاهای او را به رکاب بسته و با دست خودتان کمکش کنی در رکاب بزند بهتر است جهت آموزش ابتدا از دوچرخه ثابت استفاده کنید و یا کمک های دوچرخه را در دو طرف روی شی ای بگذارید تا چرخ عقب در هوا قرار گیرد.
یک تیوپ کامیون تهیه کرده و از مراجعه کننده بخواهید روی توپ راه برود و اگر تو پر حرکت کرد با یک پا آن را ثابت نگه دارید و چنانچه مراجعه کننده نمی تواند راه برود با نگهداشتن یک دست او به وی کمک کنید.
تیوپ را به شکل ایستاده نگه دارید و از مراجعه کننده بخواهید از میان فضای خالی آن عبور کند.
تیوپ را به شکل ایستاده نگه دارید و از مراجعه کننده بخواهید مانند اسب سوار تیوپ بشودچنانچه تعادل او خوب است از وی بخواهید دست ها را از روی تیوپ بردارد و شما تیوب را در جهت بالا و پایین و عقب و جلو حرکت دهید.
با استفاده از وسایل ممکن یک تونل درست کرده و از مراجعه کننده بخواهید داخل تونل چهار دست و پا یا سینه خیز برود. احتیاط های لازم،ناشی از هر گونه خطر و خفگی را مد نظر داشته باشید.
یک توپ بزرگ( توپ سی پی) تهیه کرده و از مراجعه کننده بخواهید در حالت نشسته روی توپ بالا و پایین بپرد.
از مراجعه کننده به خواهید به حالت چهار دست و پا روی توپ بزرگ قرار گیرد در صورتی که نمی تواند شما می توانید به او کمک کنید.
از مراجعه کننده بخواهید روی توپ بزرگ ( حدودا با قطر 60 سانتی متر به بالا) به شکم بخوابد مقداری وسیله مقابل صورت او روی زمین بگذارید شما پای مراجعه کننده را گرفته و با عقب و جلو کردن او به همراه توپ از وی بخواهید وسایل را یکی یکی از روی زمین با دستهایش بر دارد.
با استفاده از یک راکت از مراجعه کننده بخواهید به توپ پرتاب شده توسط شما ضربه بزند.
از مراجعه کننده به خواهید با استفاده از راکت دائماً به توپ تنیس ضربه بزند و به نحوی که مانع افتادن توپ گردد.
یک تخته را به نحوی طراحی کنید که شبیه الاکلنگ حرکت کند سپس از مراجعه کننده بخواهید روی آن راه برود.
از مراجعه کننده بخواهید داخل یک حلقه بزرگ قرار گیرد و شروع کند به دویدن به نحوی که حلقه نیز با خوردن به ساق هایش با بدن او حرکت کند.
از مراجعه کننده بخواهید توپ را از زیر ران یک پا از یک دست به دست دیگرش بدهد.
از مراجعه کننده بخواهید پا را بالا آورده و توپ را از زیر زانو بین دست هایش جابجا کند.
از مراجعه کننده بخواهید توپ را به سقف بزند.
به صورت مارپیچ بین دو شی بدود.
توپ را به سمت سقف پرتاب کند و دوباره بگیرد تمرین را یکبار با یک دست و بار دیگر با دو دست انجام دهد.
توپ را با دست چپ پرتاب کند و با دست دیگر در سمت راست بگیرد و برعکس.
مراجعه کننده با پاهای باز دولا شده و یک توپ را به صورت مارپیچ با دو دست در بین پاها جابجا کند.
یک توپ را به سمت بالا پرتاب کرده و از مراجعه کننده بخواهید شبیه آبشار زدن در والیبال بپرد و توپ را در هوا با یک دست بزند.
یک لوله بزرگ تهیه کنید که مراجعه کننده داخل آن قرار بگیرد و از وی بخواهید با لوله قل و خورد.
مشکلات حسی میتواند در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، با طیف وسیعی از علائم از اضطراب و افسردگی، دوقطبی تا اختلال وسواسی جبری تا اختلالات سوءظن، اثرگذار باشد. هنگامی که برخی کودکان به تنهایی دچار اختلالات روانپزشکی هستند ممکن است علائمی از پاسخ های رفتاری شدید و قوی را در مواجهه با رویدادهای حسی داشته باشند. کودکان ممکن است هیجان زده و مضطرب، منتظر رویدادهای ترسناک و یا ناراحت باشند چرا که در سطح پایینی از سیستم های عصبی-هیجانی قرار دارند. برخی از کودکان به خاطر قرار گرفتن در یک وضعیت حسی، کارهای بیهوده می کنند و واکنش های نامناسبی بروز می‌دهند. تشخیص دقیق اختلال حسی در کودکان و درمان مشکلات حسی کودک نیاز به یک ارزیابی دقیق و تخصصی دارد. مرکز کاردرمانی حسی کودکان دکتر صابر در تشخیص اختلال پردازش حسی و درمانهای تخصصی نظیر اتاق تعدیل حسی، سنسوری روم و ماساژ درمانی کودکان فعالیت می نماید. اصلاح مشکلات حسی کودکان موجب بهبود رفتار های سازشی کودک و تسهیل رشد ذهنی و اجتماعی او می گردد.
هنگامی که مشکلات روانپزشکی و حسی توامان با هم اتفاق میافتد. علائم روانپزشکی در زمان‌هایی که مشکلات حسی کودک نمایان میگردند، بسیار کاهش پیدا می کنند. کودکی که دارای حس های بالایی است در جشن تولد ها و محیط های پر سر و صدا و شلوغ، واکنش هیجانی از خود نشان میدهد و این امر به این دلیل است که محرک ها برای او تحمل ناپذیرند و به اختلالات اضطرابی وی مربوط نیست. هنگامی که محرک مضر رفع گردد رفتار اضطرابی نیز دور میشود، متاسفانه در کودکان در حال رشد این مسئله متفاوت بوده و آنها در برابر مشکلاتی که برای دیگر مردم بسیار ساده هستند مضطرب می شوند، نگران می شوند و عذاب می کشند. آنها همچنین از موقعیت های مشابه نیز نگران می شوند. کودکی که سطح انرژی پایینی دارد، بالای تخت خود را با پارچه های نرم و مرطوب می پوشاند که این قضیه ربطی به علائم بالینی افسردگی ندارد. پاسخ های بالای حسی به طور خاص میتواند به مشکلات اجتماعی- هیجانی و اضطراب و افسردگی مربوط باشد. حداقل در ابتدای قضیه، رفتارهای حسی همیشه مربوط به چالش های رفتاری است. کودکانی با مشکلات حسی بداخلاق و عصبی هستند چرا که واکنش آنها به محرک‌های حسی بسیار شدید است و مدت زیادی ترمیم آن ها طول خواهد کشید و همین امر ممکن است وفق دادن والدین با کودکان را سخت‌تر کند و اینکه آنها احساس کنند بر روی پوست تخم‌مرغ قدم می گذارند.
علائم مشکلات حسی
کودکان دارای اختلال پردازش حسی هنگامی که به سبب تجربیات حسی هدایت شده توسط خودشان احساس خوبی داشته باشند، روز خوبی را سپری می کنند، اما هنگامی که وقایع حسی تحمل ناپذیری داشته باشند، روز بدی را تجربه خواهند کرد. با این وجود،سیکل و چرخه خلق که در افراد دو قطبی دیده می شود، مثل اختلال پردازش حسی نیست، اگر چه کودک ممکن است هر دو علائم را با هم داشته باشد. کودکانی که احساس می کنند که دنیا مکانی غیر قابل پیش بینی با کلی محرک های بینایی و غیر قابل کنترل و صداها و بوهاست، برای غلبه کردن بر آن ها رفتارهای سخت و متعصبانه تری نشان می دهند و کودکی ممکن است پافشاری کند تا یک اتاق خواب فوق ساختار یافته با کتاب هایی در اندازه های دلخواه در طاقچه ها داشته باشد یا اصرار کند که دست هایش را همان لحظه که کثیف شده اند بشوید. تلاش می کند برای غلبه بر هر حسی که برای او تحمل ناپذیر است محرک بینایی تحت کنترل خود را داشته باشد، حس هایی مثل کثیف بودن دستان ، که از وسواس جداست، یا از بد گمانی، انگیزه ها و تصوراتی که منجر به حرکات تکراری یا عمل های روانی می شود و یا از هر چیزی که نشانگر اختلال وسواس جبری باشد، جداست. کودک اختلال حسی که واکنش بالا به محرک دارد و رفتارهای خارج از حد و مرز نشان می دهد، وقتی که بخواهد از یک موقعیت تحمل ناپذیر دور شود ممکن است کارهایی انجام دهد تا به شدت از آن رهایی یابد و یا بر آن غلبه کند ( فشار حسی) . شدت عکس العمل های رفتاری ممکن است مثل علائم اختلال سوءظن باشد ولی ممکن است چنانچه محرک حسی تحمل‌ناپذیر از رفتار جدا شده باشد، این علائم اختصاصی نباشد.
علائم سندروم ایکس شکننده طیفی از اختلالات یادگیری خفیف تا ناتوانی هوشی با عکس‌العمل بالا نسبت به محرک های حسی، عملکرد بالا، اضطراب و خلق و خوی ناپایدار و دیگر علائم است. تشخیص این بیماری از طریق آزمایشگاه ژنتیک است و ایکس شکننده بیشتر در پسر ها موجب ناتوانی هوشی می شود و در دخترها به صورت عمومی خفیف تر است. هرگاه علائم روان پزشکی به صورت روشن مشخص شد، بسیار ضروری است تا ارزیابی برای مشکلات حسی انجام شود چرا که ممکن است علائم را بدتر کند. مشکلات حسی در اختلالات متنوعی مثل سندروم تورت مورد ملاحظه هستند. کسانی که سندروم توره دارند پی‌درپی در حس لامسه و پردازش شنوایی،تعادل و هماهنگی و… ظرف و مشکل دارند. شخصی با سندروم تورت که توانایی لازم برای فرونشاندن تیک های صوتی و حرکتی دارد، در بیشتر اوقات ممکن است بر انجام تقاضاهای حسی که از او طلب می شود، ناتوان باشد.
در سالهای اخیر نقش عملکرد های حسی در اسکیزوفرنیا پررنگ شده است، که این موارد شامل از بین رفتن تجربیات حسی در افرادی است که علائم اولیه اسکیزوفرنیا را دارند. تحقیقات در مورد رها شدن از علائم حسی اسکیزوفرنیا نشان داده که در افراد اسکیزوفرن دارای عملکرد بالا، ورزش و رژیم غذایی سالم، پرهیز از الکل، خواب کافی و کنترل داده های حسی کلید استراتژی های درمانی هستند. برای بسیاری، این نیازها داده‌های حسی را کم میکند، مثل مکان زندگی که دیوارهای آن از محرک ها کم باشد و ندیدن تلویزیون و موسیقی ملایم یا استفاده از مدالیته های حسی تا به خود تنظیمی برسند.و یا بازی های مخرب و یا موسیقی بلندتر نسبت به سایر صداها را تحت تاثیر قرار دهد.
متخصصین مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر با ارزیابی دقیق و کامل علائم حسی کودکان به طرح برنامه درمانی مناسب برای کودکان می پردازند. درمان ها شامل ماساژ درمانی، سنسوری روم، اتاق پردازش حسی، کاردرمانی حسی، یکپارچگی حسی، اتاق شنیداری و اتاق تقویت مهارت های بینایی و… می باشد.
شناخت یعنی آن دسته از عملکردهای ذهنی که به ما برای به دست آوردن، سازماندهی کردن، دستکاری کردن و استفاده کردن از اطلاعات و دانش کمک میکند. شناخت شامل همه فرایندهای مرتبط با فکر کردن میشود. مرکز کاردرمانی شناختی دکتر صابر در زمینه بازتوانی شناختی بیماران با آسیب مغزی نظیر بیماران سکته مغزی، تمومور های مغزی و…. و کودکان با اختلالات رشدی مانند اوتیسم، بیش فعالی و نقص توجه، اختلالات یادگیری، اختلال پردازش حسی فعالیت می نماید. کلینیک دکتر صابر با تجربه بالا در حیطه توانبخشی شناختی و استفاده از ابزار و تکنیک های روز دنیا توانسته است بهترین نتایج را در زمینه درمان شناختی بدست آورد. کادر تخصصی مرکز توانبخشی شناختی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی، گفتاردرمانی و روانشناسی کودک با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران فعالیت می نماید. در این مطلب به توضیح عملکردهای شناختی مغز و مراحل مداخلات کاردرمانی شناختی پرداخته می شود تا با روند درمان کودکان بیشتر آشنا شوید.
عملکردهای شناختی
عملکردهای شناختی که میتواند در نتیجه یک سکته مغزی یا اختلالات تکاملی رشدی آسیب ببیند شامل موارد زیر است:
توجه: توانایی برای تمرکز کردن بر روی یک محرک حسی خاص و از بین بردن عوامل حواس پرتی توجه برای ایجاد عملکردهای شناختی دیگر لازم می باشد.
حافظه: توانایی برای نگهداری و به یاد آوری اطلاعات
درک ( making sense of senses ) : یک فرایند شناختی که بیشتر با آن آشنا خواهیم شد.
زبان: درک و بیان
پراکسیا: برنامه ریزی حرکتی
کارکردهای اجرایی: مهارتهایی که به منظور سازماندهی کردن و اجرای یک وظیفه مورد نیاز می باشد.
ارزیابی کاردرمانی شناختی
ارزیابی کاردرمانی شناختی در هر مرحله‌ای از بهبودی شامل یک آنالیز دقیق از مهارت های عملکردی (حرکت،حس،شناخت، روانی-، اجتماعی و اجتماعی) و تاثیر هر یک از آسیب ها بر روی توانایی بیمار در درگیر شدن در کارها در داخل یک محیط معین (فیزیکال،اجتماعی و فرهنگی) میباشد. ارزیابی عملکردهای شناختی اغلب به عنوان بخشی از یک ارزیابی مشاهده ای از فعالیت های انتخاب شده روزمره زندگی انجام میشود. به عنوان مثال وظایف آرایشگری و آماده سازی یک نوشیدنی داغ یا حتی توانایی های کار با ابزارهای ساده در کودکان.
این کار میتواند در بخش کاردرمانی شناختی که یک محیط مناسب را پدید می‌آورد یا در خانه فرد یا محیط اجتماعی که میتواند یک ارزیابی واقعی تری را از توانایی بیمار بسنجد، انجام شود.
زمان ارزیابی نکته مهمی است که بایستی به آن توجه شود. در فاز حاد بهبودی در سکته مغزی یک شخص ممکن است خسته شود و ممکن است در یک مجموعه پیچیده ای از آیتم های بهبودی دیگر نیز درگیر باشد و این میتواند بر روی وضعیت عاطفی بر روانی زیستی بیمار اثر بگذارد. ارزیابی مهارت های شناختی خاص در این مرحله نمی تواند یک بازتاب واقعی از توانایی بیمار ارائه دهد و می تواند این توصیه می شود که تا زمان انجام فاز توانبخشی شناختی منتظر بمانید. با این حال اگر یک آسیب شناختی میخواهد مورد بررسی قرار بگیرد، کاردرمانگر ممکن است عملکردهای شناختی را در فاز حاد به منظور تعیین وسعت آسیب و اطمینان از یک پیگیری مناسب، به ویژه اگر ترخیص برنامه ریزی شده باشد، ارزیابی کند. برای ارزیابی شناختی جزئی تر و بیشتر ممکن است فرد به یک نوروسایکولوژیست نیز ارجاع داده شود.
ارزیابی استاندارد توانبخشی شناختی
کاردرمانگران شناختی یک تنوع از ابزارهای غربالگری و ارزیابی‌های استاندارد شده را دارند که میتواند به منظور کمک در ارزیابی عملکردهای شناختی مورد استفاده قرار گیرد. ارزیابی های استاندارد و برپایی آسیب به فراهم آوردن ارزیابی های معتبر و پایا از مهارت های عملکردی یا به عبارتی دیگر اجزای شناختی خاص کمک می کند. این ارزیابی ها نبایستی به طور جداگانه مورد استفاده قرار بگیرند، بلکه بایستی با ترکیب با ارزیابی های مشاهده‌ای کلینیکی و استدلالات کلینیکی به کار رود تا میزان تاثیر آسیب های شناختی بر روی اجرای کاری ( Occupational performance ) مشخص شود. توصیه می شود که کاملا فرایندهای اعتبار و انجام تست آشنا باشید تا میزان تکرارپذیری برای هر تست معلوم شود.
تعدادی از این ارزیابی ها بر پایه آسیب می باشند ( impairment base ) و توصیه می شود در هنگام تفسیر نتایج در مواردی که لزوماً از لحاظ کلینیکی معنی دار نیستند یا به اجرای عملکردی فرد مرتبط نیستند احتیاط کنید.
تعدادی ارزیابی مشاهده‌ای استاندارد شده از عملکرد وجود دارد مثل ( AMPS ) یا ارزیابی مهارت های حرکتی و پردازشی که به منظور اندازه گیری کیفیت اجرای فعالیت های روزمره زندگی استفاده می شود. دیگر ارزیابی ها و ابزارهای غربالگری استاندارد شده که می توانند به منظور تکمیل ارزیابی عملکرد های شناختی مورد استفاده قرار گیرد شامل موارد زیر است:
رویکردهای توانبخشی شناختی
رویکردهای اصلی توانبخشی شناختی که به وسیله کاردرمانگران استفاده میشوند شامل موارد زیر است:
کاردرمانگران شناختی تمایل دارند تا از یک رویکرد عملکردی برای توانبخشی افراد با ضایعات شناختی استفاده کنند که این شامل آموزش خاص هر تکلیف و استفاده از فعالیت های معنی دار و آشنا است.
مداخلات کاردرمانی شناختی
اصول مداخله برای توانبخشی شناختی افراد مبتلا به آسیب های شناختی شامل موارد زیر است:
هدفدار: شخص با مشکل شناختی در صورتی که در انتخاب فعالیت هایی که در آن مشارکت می کنند دخالت داشته باشد، بیشتر درگیر می شود. اهداف بایستی معنی دار و مرتبط باشند. اهداف به طور مستقیم مداخلات شناختی را پردازش می کنند و بایستی با نیازها و خواسته های بیمار مرتبط باشند. اهداف بلند مدت و کوتاه مدت تنظیم شده و تا حد امکان ( SMART ) باشد یعنی خاص، قابل اندازه گیری، دست یافتنی (با مقداری چالش) واقعی(در محدودی محیط و منابع موجود) و با توجه به نمودارهای زمانی تنظیم شود و بایستی یک مرور منظمی از اهداف با بیمار، خانواده/مراقب و تیم درمانی انجام شود. در صورتی که بیمار، خانواده اش با تیم در حال کار به سمت اهداف مورد توافق و یکسانی حرکت کنند، یک نتیجه رضایت بخش به وجود خواهد آمد.
فردی: یک انتخابی از استراتژی ها و تکنیک های مداخله می تواند نیاز باشد. همانطور که افراد دارای علایق و پاسخ های فردی نسبت به مداخلات هستند.
آموزش دادن به خانواده/مراقبان/دوستان و دیگر افراد مهم و مرتبط تا اینکه آنها بفهمند چه مشکلاتی یک فرد میتواند داشته باشد و بتوانند با کاربرد استراتژی ها و فراهم آوردن حمایت کمک کنند.
شامل حمایت های روانی زیستی و عاطفی باشد.
افراد دارای مشکلات شناختی ممکن است، اضطراب، افسردگی و حس فقدان کنترل و خودباوری را روز به روز بیشتر کنند. به این نکته باید توجه داشت و مداخلات به منظور ساپورت مدیریت این مشکلات مثل، آموزش مدیریت اضطراب، آموزش ریلکسیشن و دارو فراهم شود.
استراتژیهای مداخلات توانبخشی شناختی
آموزش تکلیف خاص یا بازآموزی عملکردی: تاکید بر روی ارزش استفاده از تکلیف های خاص و مرتبط عملکردی و ویژگی های تکلیف به منظور حمایت از تغییرات رفتاری می باشد.
عملی شدن: تکرار در یک زمان و استفاده از ظرفیت حفظ شده در کمک کردن به فرایند یادگیری.
یادگیری بدون خطا: افراد مبتلا به آسیب مغزی و اختلالات رشدی، ممکن نیست که از اشتباهاتشان یاد بگیرند. بنابراین رویکردی که با دادن نشانه ها و راهنمایی ها به یک نتیجه موفقیت آمیز می رسد احتمالاً فرایند یادگیری را بیشتر افزایش میدهد. این در مورد افراد مبتلا به مشکلات حافظه مستند شده است.
تطابق محیطی: تعدیل صدا و عوامل پرت کننده حواس، از بین بردن صداهای محیطی و ایجاد تطابق آتی مثل تخته‌های پیام.
جبران و آموزش استراتژی: حمایت های خارجی و روش های تطابق یافته،برای مثال استفاده از کمک های حافظه ای مثل صفحات،دفتر خاطرات و تقویم.
یادآور و دستورالعمل ها:دستورالعمل مستقیم و کمک با راهنمایی می تواند یادگیری مهارت ها را افزایش دهد.
آموزش مهارت ها/بازآموزی: این مورد برای بازآموزی مشکلات شناختی حمایت محدودی را فراهم می کند. اگرچه بعضی از مطالعات بهبود مهارت ها را در هنگام فراهم آوردن بازاموزی خاص برای ظرفیت توجهی پایه گزارش کرده اند.
بازآموزی هنگامی که در یک زمینه عملکردی و معنی دار انجام شود و سطح خاصی از ضایعه بی توجهی فرد را مورد هدف قرار دهد، توانبخشی شناختی در توجه موثر تر است. کودکان با اختلالاتی نظیر اختلال نقص توجه و بیش فعالی، اوتیسم، مشکلات پردازش حسی، اختلالات یادگیری و… می توانند از خدمات کاردرمانی شناختی بهرمند شوند.
سوالات متداول:
1. کاردرمانی شناختی برای چه کودکانی نیاز است؟
کودکان با مشکلات توجه، حافظه، ادراک مانند کودکان اوتیسم، بیش فعال، اختلال یادگیری، مشکلات ذهنی می توانند از کاردرمانی شناختی استفاده نمایند.
2. عملکرد هاس شناختی چیست؟
توجه، حافظه،درک، کارکردهای اجرایی، برنامه ریزی و حل مسئله از جمله عملکردهای اجرایی می باشند
بسیاری از خانواده ها به طور غریزی ماساژ را برای آرام کردن کودک خود تا زمانی که می خوابد به کار می برند. که این ماساژ می تواند به عنوان یک روتین قبل از خواب بچه به کار رود. ماساژ درمانی نوزاد شامل ماساژ قسمت های مختلف بدن است که با تکنیک های مختلف و برای اهداف درمانی متفاوتی انجام می شود. کودکان بی قرار، کج خلق، کودکانی که اختلالات حسی دارند میتوانند از خدمات ماساژ کودک بهرمند شوند. ماساژ نوزاد برای خواب توسط متخصصین ماساژ درمانی کودک در مرکز ماساژ درمانی دکتر صابر آموزش داده می شود. زمانی که کودک شما میخواهد بخوابد او را در تخت قرار دهید یا او را بغل کنید و از ماساژ برای آرام کردن او استفاده کنید که زمان این ماساژ باید کوتاه باشد و حرکات هم باید ساده باشند و قبل از اینکه در خواب عمیق فرو رود باید ماساژ را متوقف کنید.
اگر کودک شما به پشت دراز کشیده کودک شما از ماساژ شکم لذت می برد. کف دست خود را روی شکم قرار دهید و دست خود را در یک مسیر دایره ای در خلاف جهت عقربه های ساعت حرکت دهید. و با استفاده از انگشتان خود یک فشار ملایمی وارد کنید و زمانی که بچه آرام شد و خوابید ماساژ را کم کنید.
دیدگاه روانشناسی خواب کودک
بسیاری از بچه ها زمانی می خوابند که یکی با آنها باشد. در آغوش گرفتن کودک یکی از وظایف مهم و حیاتی والدین است. اما به منظور رشد و توسعه استقلال کودک تنها خوابیدن مهم و ضروری است. در زمان چهار ماهگی یک زمان مشخص را برای خواب بچه مقرر کنید مثل چای، بازی، حمام، شیشه شیر و یا پستان خود را از دهان او بیرون آورید در حالی که بیدار اما در حال چرت زدن است او را در تخت خودش بگذارید،کنار او بنشینید و تا زمانی که او به خواب می رود او را ماساژ دهید. بعد از گذشت چند هفته کمک به او را کم کنید و از اتاق خارج شوید و او را تشویق کنید که خودش در خواب رود.
ماساژ نوزاد در ناحیه سر و صورت
زمانی که شما کودک خود را بغل کرده‌اید در حالی که او خوابیده سر و صورت او را ماساژ دهید. در ماساژ نوزاد برای خواب پشت سر او را با انگشتان خود بگیرید و گونه های او را به صورت ریتمیک و به آرامی ماساژ دهید. به او نگاه کنید و با او صحبت کنید و یا خیلی آرام برای او آواز بخوانید. یک دسته خود را به صورت فنجان در آورید در حالی که انگشت اشاره شما درجهت رویش موی کودک قرار گرفته است و پشت سر او را تا پایین گردن ماساژ دهید که این کار باید به آرامی و برای یک مدت طولانی انجام شود. زمانی که در حال به خواب رفتن است به آهستگی برای او آواز بخوانید.
اختلالات حسی در کودکان فلج مغزی و سندروم داون یکی از مشکلات پیشروی این کودکان است. تمرینات یکپارچگی حسی در کاردرمانی می تواند باعث بهبود مشکلات حسی این کودکان و کاهش مشکلات همراه آن باشد. مرکز کاردرمانی فلج مغزی و گفتاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن بخش های تخصصی نظیر اتاق سنسوری روم مجهز به تجهیزات دیجیتالی، ماساژ درمانی و بخش تعدیل حسی، کاردرمانی در یکپارچگی حسی و… در حیطه بهبود مشکلات حسی کودکان فلج مغزی و سندروم داون به صورت کاملا تخصصی مشغول به فعالیت می باشند. مرکز دکتر صابر با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران و تیم تخصصی درمانی شامل کاردرمانان، گفتاردرمانان و روانشناسان متخصص، توانسته است کلیه نیاز های این کودکان را در حیطه توانبخشی تامین نماید و بهترین نتیجه درمانی را حاصل کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مشکلات حسی کودکان سندروم داون
کودکانی که دارای سندروم داون هستند، به طور عمومی دارای تون عضلانی پایین، مفاصل دارای حرکت بیش از اندازه، مهارت های حرکتی ضعیف، مهارتهای تمایز حسی ضعیف و بسیاری از مشکلات دیگر هستند. کودکانی که با تورتیکولی به دنیا می آیند، فقط یک چرخش گردنی دارند که سر به یک طرف می‌رود و دامنه محدودی در حرکات گردنی داشته و گردن درد و سایر علائم دیگر را نیز دارند. یک استراتژی فعال و برنامه قوی می تواند در سنین خیلی پایین از محدودیت‌های مهمی در بینایی جلوگیری کند و در مناطق موثر بدن داده‌های حس لمس را میتواند تحمل کند. کودکانی که برای بلع از لوله استفاده می کنند، شرایطی مثل بیماری هیرسچ رانگ ،اختلالات گوارشی، ناتوانی در بلع یا بلع ناقص، ناتوانی برای رشد و پیشرفت و دیگر مشکلاتی که ممکن است حرکات دفاعی دهانی را رشد دهد دارا هستند. کودکان عقب مانده ذهنی در حس عمقی و حس لمس دچار مشکل بوده و درک درستی از حواس خود ندارند.
وقتی که این بچه‌ها توانایی خوردن با دهان را کسب می کنند،ممکن است توانایی تحمل تنوع وسیعی از غذاها و طعم را نداشته باشند. بچه‌هایی که ناتوانی های جسمی مثل فلج مغزی و همی پلژی را دارند به طور کلی مشکلات پردازش حسی در دو حیطه با درجاتی از ناتوانی در تعیین موقعیت و شدت آسیب دارند. در ابتدا، شرایط ناتوانی ممکن است به ساختارهای فیزیولوژیکال آسیب بزند مثل توانایی دریافت انتخابی داده های حسی. دوم اینکه، محدودیت حرکتی ممکن است دسترسی به تحریکات حسی را محدود کند. کودکی که حرکت محدود دارد ممکن است به طور کلی فرصتی برای حرکت در مکان ها و چالش با جاذبه را نداشته باشد. برای مثال ممکن است یک کودک فلج مغزی کوتاهی عضلانی یا کوتاهی مفصلی داشته باشد که باعث مشکلاتی در حرکت کردن و دریافت داده های حس لمس و دهلیزی عمقی می شود. فلج اعصاب جمجمه‌ای، لوچی، نیستاگموس ممکن است مشکلاتی را برای کودک در یکپارچه کردن و استفاده از داده های دهلیزی و بینایی پدید آورد.
مراقبت های خاص باید برای ناتوانایی های پایه ای حسی به وسیله فراهم کردن محرک‌های حسی خوب و پر بازده به حداقل برسد. این مراقب ها برای کودک فلج مغزی که از ویلچر استفاده می کند به این صورت است که باید او را از صندلی چرخدار دور کرده و روی کف زمین به صورت ایستاده قرار دهیم تا تحمل وزن او پیشرفت کند این امر به واسطه مفاصل که به خوبی محرک‌های حسی را برای قسمتهای مختلف بدن فراهم می کند، محقق میشود.
اسپاستیسیتی چیست؟ سفتی و کوتاهی در اندام های فرد را که می تواند به علل مختلف ایجاد شود اسپاستیسیتی می گویند. علائم رایج همراه اسپاستیسیتی شامل سفتی و کوتاهی عضلات،اسپاسم،کلنوس،درد و سختی حرکت اندام مبتلا است. مرکز توانبخشی دکتر صابر با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران در زمینه تشخیص و درمان اختلالات نورولوژیک در تهران مشغول به فعالیت می باشد. بخش کاردرمانی جسمی مرکز با تجهیزات ویژه مکانو تراپی و تجربه بالای کاردرمانان مرکز در کنار بخش ماساژ درمانی و آب درمانی در کاهش اسپاستیسیتی و سفتی اندام ها در بیماران بسیار موثر عمل می کنند. درمان کودکان فلج مغزی و کودکان با اختلالات نورولوژیک به صورت تخصصی زیر نظر دکتر صابر صورت می گیرد.
یافته های بالینی شامل پوسچر ابنورمال،کاهش دامنه حرکتی پسیو، هایپر رفلکسی،مقاومت غیر ارادی به حرکت با یا بدون پدیده چاقوی ضامن دار (رها شدن به دنبال کشیدگی)،اسپاسم، کلنوس و الگوی حرکتی ابنورمال( سینرژی ها،هم انقباضی عضلات آگونیست و آنتاگونیست، دیس تونی اسپاستیک) می باشد. برای سنجش اسپاستیسیتی با اهداف تحقیقاتی،از ارزیابی های الکترودیاگنوز ( مثل اچ رفلکس و شاخص مهار لرزش) و آزمون پاندول استفاده می شود که گاهی با ارزیابی بالینی همسو نیست. بیشتر آزمون های کمی و توالی آنها بالینی هستند. برای مثال تصویر دفورمیتی اندام، تصویر پوسچر نشسته اندام، فیلم راه رفتن بیمار یا فیلم اجرای تکالیف ساده به جمع آوری نتایج توانبخشی و اثربخشی وسایل کمکی کمک می کند. تصاویر نسبت به ابزارهای آنالیزگر،دید ترکیبی تری ایجاد می‌کنند و یک ابزار ارتباطی مهم با بیمار،خانواده و مراقب می باشند.
دامنه حرکتی فعال و غیرفعال باید بررسی شوند. مقیاس آشورث و ورژن اصلاح شده آن و مقیاس تاردیو،مقاومت نسبت به حرکت پسیو را می سنجند. مقیاس آشورث به طور گسترده مورد استفاده بوده و روایی آن بررسی شده است. دامنه نمره دهی آن از صفر ( تون عضلانی هنجار) تا 4 (اندام آسیب دیده در فلکسیون یا اکستانسیون سفت بوده) است و نمرات میانی نشان دهنده افزایش درجه مقاومت نسبت به حرکت پسیو اندام می باشد.
سنجش تون عضلانی در حالت استراحت باید تا حد ممکن با سنجش تون داینامیک در زمان اجرای حرکات ساده و تکالیف عملکردی همراه باشد. مقیاس تکرار اسپاسم مکمل خوبی است، چرا که گاهی اسپاسم دردناک بوده و در خواب و فعالیت ها تداخل دارد. مقیاس درجه بندی نمره ای اسپاستیسیتی نیز مورد بررسی روایی قرار گرفته است. بنابراین هنگام برنامه ریزی مدیریت اسپاستیسیتی و ارزیابی نتایج درمان،سنجش نتایج آن ( مثل درد ،اختلال خواب،محدودیت فعالیت) نیز ضروری است. مقیاس های عمومی فعالیت، مشارکت و کیفیت زندگی اغلب نسبت به تاثیر مداخله در کاهش اسپاستیسیتی حساسیت ندارند. مقیاس 88 آیتمی اسپاستیسیتی در ام اس تنها ابزار اختصاصی ام اس به صورت خود گزارشی است که تأثیر اسپاستیسیتی بر فرد دارای ام اس را می سنجد.
انواع تمرینات حسی حرکتی در کودکان در مرکز کاردرمانی حسی حرکتی دکتر صابر و توسط تیم مجرب کاردرمانی درکی حرکتی انجام می گیرد. تمرینات کاردرمانی حرکتی در جهت بهبود مهارت های هماهنگی حرکتی و مهارت های حسی حرکتی کودکان در بخش های مختلف کاردرمانی تعادلی، کاردرمانی درکی حرکتی و کاردرمانی جسمی ارائه می شود. مرکز کاردرمانی در تهران دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه ایجاد هماهنگی عضلات در کودکان با اختلالات تاخیر حرکتی، اختلالات تکاملی مانند اوتیسم و اختلال هماهنگی حرکات فعالیت می نماید. دو شعبه فعال کلینیک در غرب و شرق تهران موجب دسترسی آسان بیماران به امکانات مرکز تخصصی کاردرمانی دکتر صابر می گردد. کاردرمانی در منزل از دیگر خدمات مرکز می باشد که در جهت تسریع بهبودی بیماران با اختلالات مهارت های حسی حرکتی ارائه می گردد.
این تمرینات حسی حرکتی سخت ترین گروه تمرینات هماهنگی عضلانی می باشند و کودکان جهت رسیدن به این مرحله باید بتوانند تمرینات مراحل قبلی را انجام دهند یا حداقل هماهنگی عضلانی آنها در حد تمرینات ساده تر باشد. در این تمرینات هماهنگی عضلانی کودک باید به حدی باشد که بتوانند دست و پاهای خود را به سرعت حرکت دهند و بتوانند وضعیت بدن خود را در عرض چند ثانیه از حالتی به حالت دیگر در حین پریدن عوض کند در واقع هماهنگی حرکتی کودک و سیستم عصبی عضلانی وی باید بسیار بیشتر نسبت به تمرینات مراحل اول یکپارچه و هماهنگ شده باشند.
در انواع تمرینات حسی حرکتی معمولاً تغییر وضعیت اندام ها از یک حالت به حالت دیگر به خصوص در پاها زمانی صورت می گیرد که معمولاً هر دو اندام تحتانی در هوا و بالای زمین قرار دارند یعنی در حین پریدن صورت میگیرد.
شروع آموزش در این تمرینات باید به گونه‌ای باشد که ابتدا حرکات در اندام تحتانی و سپس در اندام فوقانی صورت گیرد بدین منظور که ابتدا کودک باید تمرینات جهشی را در پاها انجام دهد و سپس تمرینات دست ها اضافه گردد. در تمرینات کاردرمانی درکی حرکتی پیشرفته معمولاً پنجه فرد تمرین کننده روی زمین است (حالتی شبیه دویدن) زیرا در این وضعیت سرعت حرکت و عکس العمل فرد افزایش می یابد.
در برنامه ریزی تمرین درمانی برای افراد با اختلال هماهنگی عضلانی باید به نحوی برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری نمایند که فرد تمرین کننده به مرور زمان، قادر به انجام تمرینات این بخش گردد.
مهارت های حسی حرکتی کودکان- جهشی و پرشی
در این بخش به ارائه تمرینات مهارت های حسی حرکتی کودکان به صورت پیشرفته و تخصصی پرداخته می شود. این تمرینات در ایجاد هماهنگی حرکتی دست و پا، همچنین افزایش سرعت پردازش اطلاعات و سرعت پاسخدهی کودکان موثر است.
از کودک بخواهید تمرین پروانه را انجام دهد. در حالی که دستها و پاها جفت شده اند، مراجعه کننده می پرد و در هوا دست ها و پاها را باز میکند و به همین صورت فرود می آید.
کودک پاها و دستها را جفت می کند یک لحظه می پرد و همزمان پاها و دستها را عقب و جلو می گذارد. این تمرین به مراتب از تمرین بالا سخت‌تر است.
پاها را شبیه رقص کردی با سرعت یکی یکی به سمت جلو پرتاب می کند و همزمان در جلوی صورت دست میزند.
کودک درجا بالا و پایین می پرد و همزمان دستهایش را شبیه وزنه برداران بالای سر می برند و دوباره نگه می دارد، این تمرین تقریبا راحت می باشد.
پاها به سرعت از ران به سمت عقب بدن می روند و دست ها از عقب شانه به جلو آمده و در جلو صورت به یکدیگر می خورند.
کودکان با سرعت بالایی نوک پنجه های پایش او را به زمین میکوبد و دستها به سرعت از آرنج خم و راست میکند.
کودک در حالیکه با پاهای جفت ایستاده هنگام پریدن پاها را به یک طرف می چرخاند و دستها را به یک طرف دیگر می چرخاند تا ها و لگن به طرف چپ و تنه و دست ها به طرف راست می چرخند.
مراجعه کننده با پاهای جفت شده شبیه ( V ) به جلو می پرد و دست ها در راستای شانه به جلوی صورت می‌آیند و سپس هنگام برگشتن برمیگردد و پاها نیز همزمان در عقب جفت می شوند.
در تمرین هماهنگی حسی حرکتی کودک پاها را به صورت برعکس روبه عقب باز می کند و سر جایش می گذارد و هنگام بریدن دست ها جلو صورت با کف دست روی یکدیگر قرار دارند و سپس هنگام باز شدن پا در عقب در عرض شان قرار می گیرند.
کودک کف دستها را در راستای شکم‌خود موازی زمین قرار می دهد و سپس به سرعت ران های خود را خم کرده و سر زانوهایش را به کف دستها میزند در این تمرین دستها ثابت هستند و زانوها به سرعت به دست ها می خورند.
این تمرین مانند تمرین بالا است، با این تفاوت که دست راست به سر زانوی چپ میخورد و برعکس.
مانند تمرین بالا می باشد با این تفاوت که دستها به قوزک پای مقابل برخورد می‌کنند.
مانند تمرین بالا است با این تفاوت که مراجعه کننده دستها را به قوزک خارجی پا میزند،در این حرکت،چرخش ران ها برعکس تمرین بالا می باشد.
کودک پاها را از زانو به سمت بازرس نخ می کند و دست ها را به پاشنه می زند.
با استفاده از یک پله (پله های فومی) از مراجعه کننده بخواهید پاهایش را به سرعت روی پله بگذارد و به ترتیب دست ها را بالا و پایین بیاورد.
کودک یک پا را جلو نگه می‌دارد و پای دیگر در راستای بدن روی زمین میباشد و سپس مراجعه کننده می پرد و در حین پریدن پای جلویی را جای پای دیگر می گذارد و پایی را که روی زمین بوده در عقب در بالا (در بین هوا)نگه می دارد این حرکت به صورت متناوب تکرار می شود و دست ها به ترتیب یکی یکی بالا و پایین می روند.
شبیه تمرین بالاست با این تفاوت که پاها از پهلو دور و نزدیک میشوند و جای یکدیگر را می گیرند و دست ها نیز یکی یکی بالا و پایین می روند.
کودک میپرد یک بار پا را داخل شکم خم میکند و سپس دوباره پریده و پای دیگر را از زانو خم کرده و به باسن میزند.
مراجعه‌کننده می پرد یک پا را در سمت خارج پای دیگر قرار می دهد و بعد حرکت را به صورت عکس انجام میدهد و دست ها در جلوی صورت به یکدیگر می خورند.
کودک به صورت پریدن در حالی که پاهایش از یکدیگر باز هستند و آنها را یکی یکی به یکدیگر میزند و همزمان یک دست روی سر و دست دیگر پشت کمر قرار میگیرد.
شبیه تمرین پروانه است با این تفاوت که کودک زانوها و کمر را دولا کرده و دست ها را نزدیک جلوی مچ پا می آورد و سپس در جا می پرد و پاها شبیه (V ) باز شده و دستها بالای سر قرار می گیرد (شبیه مرحله آخر پروانه).
کودک در حالی که پاهایش جفت هستند جفت پا بالا می پرد و همزمان هر دو دست را به سر زانو میزند.
پاها را مستقیم با زانوی صاف بالا بیاورد و زیر ران ها دست بزند.
کودک با سرعت درجا میزند و دست ها را به ترتیب یکی را روی سینه و دیگری را روی شکم می کوبد.
مانند تمرین بالا می باشد با این تفاوت که دستها از آرنج به ترتیب خم میشوند.
شبیه تمرین پروانه است با این تفاوت که پا ها جفت نمی شوند بلکه به صورت ضربدری از یکدیگر عبور می کنند.
شبیه تمرین پروانه زدن میباشد با این تفاوت که هر دو دست در حالی که کف دستها مقابل صورت هستند با هر بار پریدن بالا و پایین می روند.
این تمرین در واقع ترکیبی از دو تمرین می باشد بدین معنی که فرد یکبار شبیه پروانه می پرد و بعد از جفت کردن پاها در وسط، پاها را عقب جلو می گذارد به همراه آنها نیز دستها که مرحله اول شبیه حرکت پروانه از پهلو باز شده بودند این بار از جلو باز میشوند.
مراجعه کننده رقص پا انجام میدهد (درجا میزند) و در این درجا زدن کمی پاها به این طرف و آن طرف می چرخد یا پاها کمی باز شده و به یکدیگر ضربه میزنند. هم زمان مراجعه کننده دست ها را که کاملاً در عرض شانه باز هستند از آرنج خم می کنند و یکی یکی به گوش هایش میزند.
مانند تمرین رقص کردی می باشد فقط پاهای که یکی جلو می آیند.
مراجعه‌کننده شبیه لی لی کردن روی یک پا ( چپ) لی لی می کند و همزمان پای دیگر ( راست) را عقب و جلو می گذارد و دست همان پا نیز عقب و جلو می رود. پایی که لی لی میکند باید در یک نقطه ثابت بماند.
مانند تمرین بالا می باشد با این تفاوت که دست ها از عرض شانه باز شده و در جلوی صورت به یکدیگر می خورند.
