یکی از مشکلات والدین کودکان اوتیسم و مربیان آنها یافتن مناسب ترین روش آموزش کودکان اوتیسم است که بتواند در عین سادگی بهترین نتیجه آموزشی را داشته باشد. از وظایف مهم مربیان کودکان اوتیسم آموزش والدین کودکان اوتیسم می باشد که در جلسات مشاوره با متخصصین کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم انجام می شود. نحوه صحیح آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسم و بکارگیری راهکارهایی برای آموزش کودکان اوتیسم موجب پیشرفت روند درمان اوتیسم و تسریع در بهبودی می گردد. از این رو مرکز توانبخشی اوتیسم زیر نظر دکتر صابر برنامه های مدونی را در جهت آموزش مفاهیم، مهارت ها و نحوه ارتباط کودکان تهیه نموده است و توسط روانشناسان، مشاوران و رفتاردرمانان مرکز در جلسات درمانی تخصصی اجرا و آموزش میدهد.
1. آموزش کودکان اوتیسم انفرادی است، حتی اگر در گروه های کوچک دو با سه نفری حضور داشته باشند. توضیحات بیشتری در این ارتباط در ادامه این بخش ارائه شده است)
٢. به تصیه دکتر اوتیسم در مورد اختلالات طیف اوتیسم بیشتر یاد بگیرید و سعی کنید برنامه های آموزش کودکان اوتیسم خود را با توجه به تعاریف و طبقه بندی های نوین هماهنگ کنید.
3. عواملی را که باعث برانگیخته شدن فرد دارای اوتیسم می شود شناسایی کرده و از آنها پرهیز کنید. این علائم اغلب جنبه حسی دارند و به دلیل ناتوانی این افراد در پردازش حسی دقیق محرکها ایجاد می شوند.
۴ .در روش آموزش کودکان اوتیسم از قانون ده ثانيه ” پیروی کنید. این قانون توصیه می کند که بین هر دستورالعمل و با پیام آموزشی، مکثی ده ثانیه ای به عنوان فرصتی برای پردازش پیام دریافت شده لازم است.
۵ . از راهکارهای آموزش کودک اوتیسم می توان به نکات زیر اشاره کرد.کوتاه و ساده با فرد دارای اوتیسم صحبت کنید. دلیل این امر دشوار بودن پردازش دستورات شفاهی برای افراد دارای اوتیسم است. استفاده از روش هایی که پیام های شفاهی را به محرکهای عینی تبدیل می کنند توصیه می شود.
۶. به فرد بگویید چه کار کند نه اینکه چه کاری نکند”. حق انتخاب دادن به فرد و استفاده از گفتار مثبت در تمامی روش ها در اولویت قرار دارد .
حمایت بصری و علایق فرد در روش آموزش کودکان اوتیسم
حمایت های بصری را با کلام خود همراه کنید. این حمایت ها در گستره وسیعی قرار دارند و با استفاده از شی، واقعی آغاز می شود و به استفاده از نوشته می رسد.
علائق فرد را در مسیر صحیح مورد استفاده قرار دهید. یعنی به جای حذف رفتار سعی در جهت دهی و اصلاح آن در اولویت برنامه های آموزشی کودکان اوتیسم قرار دارد.
در هر محیطی سعی کنید مهارتی نو به فرد آموزش دهید، محدود نکردن برنامه های آموزشی کودکان اوتیسم به یک محیط و توسعه آن به محیط های گوناگون به فرد کمک می کند تا یافته های خود را تعمیم دهد.
فرد دارای اوتیسم نسبت به قواعد واکنش مثبت نشان می دهد، بنابراین بهتر است آموزش ها قاعده مند و دارای ساختار مشخص و یکسانی باشد.
فرد را برای حوادث زندگی آماده کنید (ناتوانی پیش بینی این افراد را مورد توجه قرار دهید ) تغییرات را از قبل به این افراد اطلاع دهید و آنان را به یکباره با تغییرات ایجاد شده در محیط، افراد و محتواهای آموزشی روبه رو نکنید.
نحوه سازگاری با تغییرات را به فرد آموزش دهید. این کار یکی از دشواری های آموزش افراد دارای اوتیسم است زیرا که قاعده مندی و میل به عدم تغییر از ویژگی های آنان است. برای افزایش توانایی سازگاری با تغییرات باید از ترکیب چند اصل قبلی استفاده کرد.
شی، مورد علاقه فرد دارای اوتیسم را همیشه در دسترس داشته باشید تا بتوان از آن در مواقع مناسب استفاده کرد و آرامش را به وی باز گرداند.
برنامه آموزش انفرادی کودک اوتیسم را به طور دوره ای مورد بررسی قرار دهید، و سعی کنید که از روش های آموزش کودکان اوتیسم مختلف را برای آموزش یک هدف استفاده کنید.
برنامه های آموزشی و توانبخشی افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم باید به شکل انفرادی انجام شود و والدین در آماده سازی برنامه های آموزش انفرادی (آی. ای. پی) حضور داشته باشند. در این برنامه ها اطلاعات جزئی در مورد برنامه های آموزشی و اهداف بلند مدت و کلی و اهداف رفتاری در جلسات کاردرمانی اوتیسم وجود دارد. معلم اوتیسم لازم است تا به والدینی که در مورد حضور خود در برنامه های آموزش الفبا به اوتیسم و اثر آن تردید دارند دسترسی داشته باشند و آنان را قانع کنند. آموزش فراگیر و توجه بهتدریس خصوصی اوتیسم در آموزش نوشتن به کودکان اوتیسم برنامه ساده ای نیست. اما می تواند برای دانش آموزان دارای اوتیسم و سایر دانش آموزان کلاس که دارای رشد عادی هستند مفید باشد. برای اثر بخشی هر چه بیشتر این برنامه و برنامه های آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم و کسب احساس موفقیت در دانش آموزان دارای اوتیسم باید والدین، معلم اوتیسم و اجرا کنندگان برنامه به صورت گروهی با یکدیگر کار کنند. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر با در نظر گرفتن روش های تدریس اوتیسم و کمک گرفتن از متخصصین گفتاردرمانی اوتیسم و دکتر اوتیسم در زمینه آموزش های تحصیلی کودکان اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید.
برنامه ریزی برای آموزش انفرادی و تدریس خصوصی برای کودکان اوتیسم، سند مکتوبی است که فرایند همکاری برای ایجاد یک برنامه آموزشی انفرادی برای دانش آموزان نیازمند به خدمات ویژه را مشخص می کند. این برنامه ریزی مداوم است و فرایند های مربوط به آموزش، ارزیابی، اندازه گیری، تصمیم گیری و گزارش دهی را به شکل منسجم در خود دارد. این برنامه ها خدمات حمایتی و برنامه های آموزشی تطبیقی و تعدیل شده را مشخص می کنند (رهنمود وزارت آموزش و پرورش در مورد آموزش های ویژه، ۲۰۰۱)
هدف از یک برنامه ریزی برای تدریس خصوصی معلم اوتیسم
برنامه ریزی برای آموزش نوشتن به کودکان اوتیسم به صورت انفرادی فرآیندی رسمی برای مربیان، والدین و سایر متخصصین ارائه کننده خدمات است تا با همکاری با یکدیگر در ارتباط با ایجاد یک برنامه خاص برای یک دانش آموز تصمیم گیری کنند. در این فرایند مکانیزم هایی برای تشخیص، ثبت و مرور نیازهای ویژه دانش آموز وجود دارد، هدف کلی برنامه ریزی برای آموزش نوشتن به کودکان اوتیسم به صورت خصوصی، کمک به دانش آموز است تا در کسب مهارت ها و دانش مورد نیاز در سطحی بالاتر از عملکرد فعلی در زمینه های مهارت های زندگی شناختی و رفتاری موفق شود.
محتويات برنامه آموزش انفرادی حیطه هایی را مشخص می کند که در ارتباط با نیازهای دانش آموز هستند. برای تعدادی از دانش آموزان، این برنامه ممکن است در گام نخست بر اهداف تحصیلی نظیر آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم یا آموزش نوشتن به کودک اوتیسم و مهارت های مورد نیاز آن تأکید داشته باشد در حالی که برای دانش آموزی دیگر این برنامه مهارت های زندگی را مورد توجه قرار می دهد. تعدادی از دانش آموزان نیز ممکن است نیازمند معلم اوتیسم برای رفع مشکلات رفتاری خود باشند.
تصمیم گیری معلم کودکان اوتیسم برای اجرای برنامه
برای اینکه چنین برنامه ای به هدف خود دست یابد و به پیشرفت دانش آموز کمک کند، باید تصمیم گیری های در مورد تغییر و تعديل مواد و محتواهای موجود برای آموزش و جایگزینی برنامه تدریس خصوصی با برنامه معمول، انجام مداخلات رفتاری و استراتژی های آموزشی و استفاده از ابزارهای موجود برای ارزیابی انجام شود. کسب تصویر مشخصی از توانایی ها دانش آموز و نیازهای اساسی وی برای برنامه ریزی از جمله ضروریات است .
تصمیمات باید بر اساس شناسایی صحیح و دقیقی از سطح توانایی و عملکردهای فعلی دانش آموز باشد تا با استفاده از آن توانمندی های وی تقویت شود، علاقه مندی افزایش یابد و نیاز ها به روشنی تعیین و مشخص شوند. همراه با برنامه ریزی برای آموزش انفرادی و تدریس خصوصی که به صورت رسمی انجام خواهد گرفت، در نظر گیری و ثبت کلیه تصمیمات مربوط به منابع اضافی مورد نیاز، برنامه درسی آموزش الفبا و ریاضی به کودکان اوتیسم، استراتژی و تکنولوژی مورد نیاز برای کمک به دانش آموز در کسب اهداف کلی و رفتاری مشخص شده در برنامه کاملا ضروری است، ثبت کردن به معنی یادداشت کلیه برنامه ها و خدمات در حال اجرا در ضمن برنامه آموزش برای هر کودک اوتیسم می باشد و برای تصمیم گیری در مورد تغییر و یا تداوم برنامه و ارائه اطلاعات به والدين و سایر افراد درگیر در برنامه ریزی آموزش انفرادی از جمله ضروریات است، نگهداری برگه های مکتوب مربوط به توانمندی های ارزیابی شده دانش آموز و سطح عملکرد وی می تواند به عنوان خط پایه ای برای مشخص کردن و مناسب بودن اهداف کلی و رفتاری در نظر گرفته شده برای برنامه تدریس خصوصی در نظر گرفته شود .
برنامه ریزی آموزش انفرادی فرایندی است که با استفاده از آن معلم کودکان اوتیسم، اعضای تیم آموزش دهنده و والدین اطمینان حاصل می کنند که نیازهای دانش آموزان به شیوه ای منظم مورد توجه قرار گرفته شده اند
فرایند برنامه ریزی برای آموزش انفرادی مکانیزم اطمینان بخشی در مورد توسعه و اجرای برنامه به شیوه ای منسجم و با استفاده از گام های مشخص و عینی است که بایستی مرحله به مرحله طی شوند.
فرایند برنامه ریزی برای تدریس خصوصی به کودکان اوتیسم چارچوب مشخصی برای تصمیم گیری بر اساس توانایی های دانش آموز در زمان تهیه برنامه تعیین می کند.
برنامه ریزی برای آموزش انفرادی برای دانش آموزانی تهیه می شود که برنامه هایشان به طور معنی داری با برنامه های آموزشی از پیش تعیین شده برای سایر دانش آموزان متفاوت است و برای دانش آموزانی است که دارای نیازهای ویژه آموزشی، رفتاری، پزشکی و با جسمی هستند .
فرایند برنامه ریزی برای آموزش انفرادی بر اطلاعاتی تأکید می کند که با استفاده از ارزیابی های رسمی و غیر رسمی به دست آمده اند.
فرایند برنامه ریزی برای تدریس خصوصی کودک اوتیسم با استفاده از مشارکت والدین در تمامی مراحل برنامه ریزی، تهیه و اجرای سعی در تقویت هرچه بیشتر خود دارد.
برنامه ریزی برای آموزش نوشتن و ریاضی به کودک اوتیسم چه زمانی انجام می شود؟
برای اینکه دانش آموزی یک برنامه آموزش نوشتن و ریاضی مناسب دریافت کند، معمولا شرایطی مشخص در نظر گرفته می شود. والدین و معلم کودک اوتیسم نیز برای اینکه دانش آموزی مستحق دریافت برنامه آموزشی انفرادی باشد و برای انجام این امر ارجاع داده شود باید گام هایی را طی کنند. استثناهایی که برای این امر وجود دارد دانش آموزانی هستند که پیش از ثبت نام در مدرسه، دارای یک اختلال و یا سندروم تشخیص داده شده باشند و یا دانش آموزانی که در مراحل قبلی آموزشی نیز از برنامه های تدریس خصوصی استفاده کرده اند نیز جزو افرادی در نظر گرفته می شوند که نیازمند طی کردن گام های اداری برای ارجاع و تصمیم گیری در مورد تهیه و دریافت برنامه آموزش انفرادی نیستند.
برای تهیه برنامه آموزشی انفرادی معمولا گام های زیر توصیه می شوند:
تشخیص نیاز مندی کودک اوتیسم به دریافت آموزش های ویژه و خدمات مربوط به آن
ارزیابی دانش آموز به منظور تصمیم گیری نهایی در مورد نیاز مندی وی به برنامه های آموزش خصوصی الفبا
برنامه ریزی به منظور برگزاری جلسات اعضای گروه برنامه ریزی برای آموزش انفرادی
برگزاری جلسات و تدوین برنامه آموزش نوشتن و ریاضی برای کودک اوتیسم
ارائه خدمات مورد نیاز دانش آموز
اندازه گیری و ارزیابی میزان پیشرفت کودک اوتیسم و ارائه گزارش به والدین وی
بررسی برنامه تدریس خصوصی و در نظر گیری تغییرات احتمالی در برنامه
ارزیابی مجدد دانش آموز برای مشخص کردن میزان پیشرفت او در آموزش های نوشتن و ریاضی
برای سنجش میزان پیشرفت کودک و نحوه آموزش مربی اوتیسم، مانند هر ارزشیابی دیگری، باید اطلاعاتی کسب کرد. سپس آن اطلاعات را تجزیه، تحلیل و تفسیر کرده و با استفاده از آن نتایج، تغییرات مطلوب را در اهداف کلی و رفتاری محتوا و رسانه ها ارائه داد. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر، در آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسم، مانند آموزش رنگ به کودک اوتیسم، با توجه به نتیجه مشخص می شود کودک به چه سطحی از هدف رسیده است. یعنی با توجه به نتیجه آموزش مشخص می شود که کودک در کسب تمامی اهداف و یا بیش از نیمی از آنها موفق بوده اند با خیر. بررسی برنامه آموزشی برای کودکان اوتیسم می تواند به تعیین اهداف واقعگرایانه و یا تغییر نحوه آموزش مهارت به کودکان اوتیسم تاثیر گذار باشد. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با استفاده از تکنیک های مختلف آموزش کودکان اوتیسم نظیر روش ای بی ای، پکس و…. و بهره گیری از مربیان و متخصصان مجرب در حیطه آموزش کودکان اوتیسم و با نظارت دکتر اوتیسم به بهترین نتیجه درمانی در زمینه آموزش کودکان دست یافته است. بخش های این مرکز شامل کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم ، رفتاردرمانی، بازی درمانی و بخش سنجش و آموزش کودکان اوتیسم می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بررسی برنامه آموزشی برای کودکان اوتیسم
بررسی های برنامه آموزشی اغلب ممکن است نشان دهد که عدم موفقیت ناشی از یکی از موارد زیر است:
اهداف انتخاب شده مناسب نیستند
محتوا مناسب با اهداف نیست
شیوه های آموزشی مورد استفاده مؤثر و خوب نبوده اند
رسانه مطلوب استفاده نشده است.
چنین شیوه ای از بررسی را “ارزشیابی نهایی” می نامند. همان طور کهمی دانید مطلوب است که کودک از ارزشیابی رفتارهای ورودی کمترین نمره (صفر) و از ارزشیابی نهایی بالاترین نمره (نمره بیست) را بگیرد. اما مانند هر امر ایده آل دیگر امکان دستیابی کامل به این هدف همیشه ممکن نیست؛ بنابر این باید محدوده ای از موفقیت در نظر گرفته شود که کسب آن برای اکثر کودکان قرار گرفته در یک مقطع رشدی خاص ممکن باشد.
آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسم و حیطه های مختلف آن
آموزش مهارت به کودکان اوتیسم به منظور یاد گیری انجام می شود، یادگیری نیز در یک محدوده مشخص به دست نمی آید بلکه تمامی آنچه که در طول زندگی انجام می شود ناشی از تجارب یادگیری است. علوم و فنون مختلف یاد گرفته می شوند، مطالبی مانند ریاضیات، ادبیات و غیره همه یادگرفتنی هستند. اما نحوه برقراری ارتباط و لذت بردن از حضور دیگران، آداب معاشرت و رسوم جاری در یک جامعه نیز یاد گرفته می شوند. ورزش ها و حرفه های گوناگون نیز آموخته می شوند. شاید تهیه فهرست کاملی از تمامی آنچه در دوره زندگی یاد می گیریم غیر ممکن باشد. اگر یاد گیری های مختلفی وجود داشته باشند پس اهداف آموزشی نیز متنوع، گوناگون و متفاوت خواهند بود. همان طور که پیش از این توضیح داده شد، اهداف آموزشی را می توان در سه حیطه طبقه بندی کرد و هدف های جزئی طرح درس مهارت ها و توانایی هایی هستند که فرد در جریان آموزش به آنها می رسند، این سه حیطه عبارتند از حیطه شناختی، حيطه عاطفی و حیطه روانی حرکتی. در این بخش این سه حیطه با توضیحات بیشتر و دقیق تر توضیح داده می شوند.
اهداف حیطه شناختی در برنامه آموزش مفاهیم به کودک اوتیسم
این حیطه با پاسخ های شناختی فرد سر و کار دارد و جنبه های ذهنی در بخش هایی که با اندیشه در ارتباط هستند را مدنظر قرار می دهد، در برنامه آموزش مفاهیم به کودک اوتیسم حفظ کردن، فهمیدن، استدلال کردن، مورد توجه است و شامل دو بخش اطلاعات و مهارت هایی ذهنی است. اغلب دروس در این حیطه قرار دارند. این اهداف به جریان هایی که با ذهن و اندیشه آدمی سروکار دارند مربوط می شوند مثلا حفظ کردن استدلال کردن و فهمیدن این حیطه خود به دو بخش فرعی تقسیم می شوند که عبارتند از؛
دانش و توانایی ها و مهارت های ذهنی ۔ دانش؛ شامل یاد آوری امور جزیی و کلی، روش ها و فرایندها، الگوها، ساخت ها و موقعیت ها است. یعنی حفظ و نگهداری مطالب از قبل آموخته شده است مانند آموزش رنگ به کودکان اوتیسم.
توانایی ها و مهارت های ذهنی؛ سازمان دهی و یا تجدید سازمان مطالب آموخته شده برای منظوری خاص مورد نظر است. یعنی فرد از آنچه که یاد گرفته است در موقعیت جدیدی استفاده کند.
این بخش از پنج طبقه فرعی تشکیل شده است که عبارتند از :
الف – فهمیدن: یعنی درک و فهم مطلب، این مرحله یک قدم بالاتر از دانش است. در دانش از فرد خواسته می شود که مطالبی را که آموخته است بدون دخل و تصرف به باد آورد اما در در این طبقه فرد چیزی از خود به موضوع اضافه می کند.
ب – به کار بستن: استفاده از قوانین و قواعد روش ها در موقعیت های عینی
ج – تحليل؛ شکستن یک مطلب به اجزاء تشکیل دهنده آن به نحوی که روابط درونی آن مشخص شود
د- ترکیب: کنار هم گذاشتن عناصر و اجزا، برای ایجاد یک کل و تولید یک طرح جدید
ه – ارزشیابی: داوری در مورد ارزش یک مطلب و موضوع برای مقاصد معین.
اهداف حيطه عاطفی و آموزش مهارت به کودکان اوتیسم
آموزش مهارت های ارتباطی به کودکان اوتیسم با نگرش ها، علائق، عواطف و ارزش ها سر و کار دارد، و فعالیت هایی مانند درک لذت تعامل با دیگران، ارتباط و جنبه های مختلف آن، درک عواطف و احساست دیگران در این حیطه قرار دارند. بنابراین طبقه بندی حوزه عاطفی و آموزش مهارت به کودکان اوتیسم نیز به طور مستقیم در ارتباط با نگرش ها، ارزش های احساسات و عواطف است. این حیطه ۵ بخش دارد
الف – دریافت کردن حساسیت نسبت به وجود بعضی پدیده ها و محرک های محیطی و میل و توجه به پذیرش آنها
ب – پاسخ دادن: فرد علاوه بر توجه داشتن نسبت به آنچه که می بیند پا می شنود از خود فعالیت نشان می دهد و به آن فعالانه پاسخ می دهد
ج – ارزش گذاری: رفتار در این طبقه دارای ویژگی های باور و با نگرش است و ارزش ها، درونی می شوند.
د – سازمان: پس از درونی شدن ارزش ها، مجموعه ای از آنها ایجاد می شود، در نتیجه نیاز به سازمان دهی آنها به وجود می آید.
ه – شخصیت پذیرفتن به وسیله مجموعه ای از ارزش ها: نظام ارزشی فرد به صورت یک سبک و شیوه در می آید.
اهداف حیطه روانی – حرکتی در آموزش اوتیسم
در این حیطه با پاسخ های حرکتی فرد در زمینه هایی مانند ورزش، حرفه آموزی و امور هنری سرو کار داریم
طبقه بندی آموزش مهارت به کودکان اوتیسم در این بخش شامل ۴ طبقه اصلی است:
الف – حرکات کلی بدن: شامل حرکاتی که با بالا تنه و پایین تنه انجام می شوند و حرکاتی که چند عضو را درگیر می کنند.
ب – حرکات هماهنگ ظریف
ج – رفتار ارتباطی غیر کلامی: شامل بیان چهره ای، اشاره سر و دست و حرکات بدنی
د – ارتباطات کلامی : شامل تولید صدا، هماهنگی اشارات صدا و کلمه مطالب ذکر شده در این بخش به عنوان چارچوب مشخص و قابل قبولی برای ادامه محتوایی این مطلب استفاده قرار می گیرد، در ادامه از شش روش آموزشی برای افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم سخن گفته می شود. این روش ها در نهایت با استفاده از دیدگاه عینی سعی دارند تا مداخلات مورد نیاز افراد دارای اوتیسم را به آنان ارائه کنند. پیش از آنکه توضیحاتی در مورد کاربرد روش های مختلف آموزش برای افراد دارای اوتیسم ارائه شود، این بخش با توصیه های کلی برای آموزش کودکان دارای اوتیسم و ارائه توضیحاتی در مورد برنامه های آموزش انفرادی به پایان می رسد. توجه به این نکات علیرغم روش هایی که مورد استفاده قرار می دهد می تواند تضمین کننده موفقیت شما باشد.
نتیجه‌گیری:
آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسم نیازمند صبر، خلاقیت و استفاده از روش‌های متنوع است. موفقیت در این مسیر به طراحی برنامه‌ای منظم، استفاده از ابزارهای مناسب و هماهنگی بین والدین، مربیان و درمانگران بستگی دارد. به یاد داشته باشید که هر کودک اوتیسم منحصر به فرد است و ممکن است به روش‌های مختلفی پاسخ دهد. با ترکیب تکنیک‌های بصری، عملی و بازی‌های آموزشی، می‌توانید به کودک کمک کنید تا مفاهیم مختلف را بهتر درک کند و در مسیر رشد و یادگیری پیشرفت چشمگیری داشته باشد.
سوالات متداول:
1-چطور می‌توان مفهوم علت و معلول را به کودک اوتیسم فهماند؟
از طریق آزمایش‌های ساده عملی و بازی‌هایی که رابطه علت و معلولی را به صورت ملموس نشان می‌دهند.
2-آیا استفاده از کارت‌های آموزشی برای کودکان اوتیسم مفید است؟
بله، فلش کارت‌های تصویری با طراحی مناسب یکی از مؤثرترین ابزارها برای آموزش مفاهیم به این کودکان است.
در زمان انتخاب برنامه ی تدریس به کودکان اوتیسم برای فرزندتان، باید به این نکته توجه داشته باشید که تعداد زیادی از این روش ها می تواند موثر باشند . البته به شرط آنکه شما و فرد اجرا کننده روش تدریس به کودکان اوتیسم، برنامه را با توجه به نیاز کودک تان اجرا کنید و معلمان نیز افرادی کارآزموده باشند که به درمان کودک اهمیت بدهند. این دو شرط دارای اهمیتی فوق العاده هستند. میزان کارایی و توان مربی اجرا کننده روش می تواند یکی از مهمترین شروط برای افزایش توانایی فرزندتان باشد. فرقی نمی کند که از میانبرنامه های نحوه تدریس به کودک اوتیسم موجود مانند ای، پی، ای، تیچ، دی، ای، آر. و یا برنامه هایی که پس از این ظاهر می شوند، کدام را برگزیده اید مربیان خوب و یا ضعیف در تمامی روش ها وجود دارند و در اغلب موارد روش ها در عمل با هم چندان تفاوتی ندارند. بنابراین، باید برنامه ای را برای درس خواندن کودکان اوتیسم برگزینید که با آن احساس راحتی بیشتری می کنید اما تأكيد اصلی را بر فردی بگذارید که قرار است با فرزندتان کار کند و میزان تسلط او بر برنامه را در نظر گیرید. مرکز اوتیسم دکتر صابر در ارائه خدمات آموزشی و تدوین روش های تدریس مناسب پیشرو می باشد. خدمات کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم نیز در مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر ارائه می گردد.
درس خواندن کودکان اوتیسم
بر اساس شواهد موجود بهترین برنامه درمانی اوتیسم برای یادگیری یک مطلب تدریس آن است. طرح درس راهنمایی است که مربیان آموزشی برای تدریس خود تنظیم می کنند. در زمان تدریس به کودکان اوتیسم یک درس ساختاری شناختی از موضوع در ذهن مدرس شکل می گیرد و گام های تدریس و مباحث مربوط به موضوع هریک بخشی از این ساختار را شکل می دهند. این شیوه می تواند نوعی طرح درس ذهنی در نظر گرفته شود. شاید شنیده باشید که می گویند بعضی از اساتید و یا آموزگاران بدون نگارش طرح درس کلی، پس از اتمام هر دوره تدریس، مقاله کتاب و یا پژوهشی را نیز به اتمام می رسانند. چنین مربی و با استادی قطعا از روش تهیه طرح درس روزانه سود می جوید و در انتهای دوره با توجه به بازخوردهایی که در طی گام های آموزشی دیده و ثبت کرده است توانسته شواهد سودمندی گردآوری کند و با مقاله ای تدوین کند .
اغلب مربیان و آموزگاران در آغاز برنامه نگارش نحوه تدرس به کودکان اوتیسم (مخصوصا در ارتباط با افراد دارای نیازهای ویژه به دلیل انفرادی بودن آموزش) از این کار انتقاد می کنند و چندان با آن موافق نیستند. علت این امر زمان بر بودن این کار و نیاز مندی به دقت، توجه و تحلیل در مرحله تدوین برنامه تدریس به کودک اوتیسم است، اما داشتن طرح و نقشه راه برای آموزگاران و والدینی که اقدام به آموزش فرزندشان می کنند، ضروری است زیرا که دشواری و پیچیدگی کار آنان را بیشتر از هر زمان دیگری مشخص می کند.
یک آموزگار و با مربی در طی یک دوره تدریس به کودکان اوتیسم تصمیم گیری های بسیار متعدد و دشواری پیش رو دارد. تمامی این تصمیم گیری ها در طرح درس منعکس می شود و مربی یا آموزگار باید در مورد هر یک از آنها راهکارهای مناسب و قابل اجرایی ارائه کند. چارچوب ارائه شده در طرح درس در گروه افراد دارای نیازهای ویژه، به مربی و یا معلم نشان می دهد که کدام جنبه از تدریس را بر اساس توانایی و یا ناتوانی فرد باید مورد توجه قرار دهد و برجسته تر کند.
آیا می توان ادعا کرد که همه مربیان این چنین در فرایند تدریس به کودکان اوتیسم درگیر می شوند و بر کلیه جنبه های تصمیم گیری پیش رو بدون وجود یک چارچوب از پیش تعیین شده غلبه می کنند؟ اگر پاسخ منفی است چه شرایطی برای تسهیل در فرایند تصمیم گیری و کمک به تشکیل یک ساختار شناختی مناسب در فرد لازم است؟
نحوه تدریس به کودک اوتیسم
در فرایند پژوهش تنظیم یک برنامه و یا طرح از پیش تعیین شده ضروری است، این برنامه شامل مشخص کردن عنوان پژوهش، طرح سئوال های پژوهشی، تعیین ابزارهای لازم برای اندازه گیری، انجام مداخلات، ثبت نتایج و تحليل آنها است. کدام پژوهشگری است که بدون تعیین این مراحل و شرایط وارد عرصه پژوهش شده باشد و یافته های ماندگار و یا اثر گذار از خود به جای گذاشته باشد؟ اگر در غالب عرصه های هنری بداهه گویی و بداهه نوازی و سایر انواع بداهه ها به عنوان یک عنصر دارای ارزش فراوان مطرح هستند، در زمینه فعالیت های علمی داشتن طرح عینی و مشخص است که میزان ارزش آن فعالیت علمی را تعیین می کند. نظام آموزشی ایران، نظامی متمرکز است که اهداف آموزشی آن از قبل تعیین شده و به معلمین داده می شود و از آنان خواسته می شود که دانش آموزان را در نیل به این اهداف باری کنند. این موضوع باعث می شود که اهمیت تهیه طرح درس بیشتر از پیش برای معلمین و مربیان در نظام آموزشی ایران مشخص شود. اما والدین در این مسیر حق انتخاب بیشتری دارند و دست شان باز تر است.
روش تدریس به کودکان اوتیسم
طرح درس به شیوه کنونی توسط بنجامین بلوم شکل گرفت، وی دو پیش فرض اساسی و غالب نظام های آموزش و پرورش را زیر سئوال برد این دو پیش فرض عبارتند از :
۱. در یادگیری هم یادگیرندگان قوی وجود دارند و هم یادگیرندگان ضعیف
۲. در یادگیری هم یادگیرندگان سریع وجود دارند و هم یادگیرندگان کند و هر دوی این ویژگی ها از خصیصه های ذاتی فرد هستند
طرح درس از ابزارهای مناسب آموزشی است که در خدمت آموزش صحیح قرار می گیرد و یادگیری را تسهیل و تکلیف معلم و فرد را مشخص می کند.
روش های مختلفی برای تدریس به کودکان اوتیسم وجود دارد که در اینجا عمومی ترین شیوه آن مورد بررسی قرار خواهند گرفت. برای تهیه این شیوه از طرح درس گام هایی وجود دارند که یک به یک بیان می شوند :
تعيين هدف کلی
تعيين هدف رفتاری ( تحليل آموزشی)
گزینش محتوا، شیوه ها، و پیش بینی رسانه ها، وسایل و مواد آموزشی مناسب با اهداف
تعیین نوع ارزشیابی
تعیین اهداف کلی در درس خواندن کودکان اوتیسم:
معمولا این دسته از اهداف در نظام آموزش و پرورش ایران که به شیوه متمرکز اداره می شود از قبل تعیین شده و در اختیار معلم قرار داده می شوند. پیش از آغاز تدریس به کودک اوتیسم باید هدف از انجام یک مبحث درسی به طور کلی مشخص شود. این هدف معمولا براساس پیامدهای یادگیری مشخص می شود. یعنی انتظاری که از فرد یادگیرنده پس از اتمام تدریس وجود دارد. می توان گفت که عنوان هر فصل از کتاب درسی تا اندازه ای مشخص می کند که هدف از ارائه آن مطلب چیست، مثلا آشنایی با جانوران، آشنایی با خواص مواد و هدف آموزشی باید برای یادگیرندگان مشخص و معلوم باشد یعنی او باید بداند که چه مطلبی را برای چه هدفی خواهد آموخت. این جریان در مورد معلم نیز صادق است. هر چند این اهداف در عناوین دروس و با فصل ها به صورت تلویحی بیان شده اند اما چون توقعات معلم از فرد را مشخص می کند باید توسط معلم به عنوان راهنمای کلی شروع کار نوشته شوند.
این اهداف در قالب جمالات خبری نوشته می شوند و محدوده و ماهیت مطلب آموزشی را تا حدودی مشخص می کنند، ولی کارهایی را که معلم برای رسیدن به آن باید انجام دهد، و واکنش هایی را که انتظار می رود یادگیرندگان از خود نشان دهند، معین نمی کند.
مثال: آشنایی با محرک های حسی مانند نور و صدا
هرچند این هدف به معلم کمک می کند که نیت آموزش را بداند اما در انتخاب راهبرد و روش های آموزشی به وی کمکی نمی کند و حتی نحوه ارزشیابی از آموخته های فرد را به وی نمی گوید. و پس از تعیین هدف کلی، یکی از مهم ترین پرسش هایی که برای معلم مطرح می شود چگونگی کمک به فرد برای رسیدن به هدف است. به عبارت دیگر معلم باید فعالیت های خود را در کلاس درس مشخص کند و واکنش هایی را که انتظار دارد یادگیرندگان از خود نشان دهند، تعیین کند راهکارهایی برای تهیه اهداف کلی وجود دارند که عبارتند از:
الف – هر هدف بر اساس کاری که فرد در نهایت باید انجام دهد نوشته می شود
ب – هدف باید رفتار مورد انتظار را توضیح دهد
ج – هر هدف با یک فعل بیان می شود و یک بازده آموزش را در نظر دارد
د – كلمات باید به درستی انتخاب شوند و سعی شود از کمترین کلمات برای بیان هدف استفاده شود
چ – افعال معمولا غیررفتاری هستند
براساس محتوای آموزشی مربی به انتخاب روش تدریس میپردازد. روش تدریس به کودکان اوتیسم باید بر پایه توانایی های کودک و با استفاده از محرک های حسی مختلف طراحی گردد. روش های چند حسی در ادغام با روش های رفتاردرمانی بهترین روش برای آموزش به کودکان اوتیسم می باشد.
روش آموزشی در اوتیسم
درک فرهنگ اوتیسم و اثر آن بر روی رفتار و شیوه های یادگیری باعث می شود که تفاوت ها و شباهت های آنان با سایر افراد مشخص شود. به منظور شناسایی این تفاوت ها و مشابهت ها همکاری میان والدین و متخصصان از اولویت برخوردار است و باعث می شود که بیشترین میزان بهره مداخلات درمانی به افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم برسد، آموزش مناسب به ارزیابی رشدی صحیح وابسته است .دلیل استفاده از این روش این است که بررسی های انجام شده بر روی نحوه ادراک افراد قرار گرفته در طیف اختلالات اوتیسم نشان می دهد که آنان محیط را به صورت قطعات مختلف و مجزا از هم درک می کنند. سازمان دهی رفتار حول زمینه های ویژه (مجموعه رفتارهای که در ارتباط با یک محرک یا شرایط خاص در افراد شکل می گیرد) برای آنان دشوار است و به دلیل وجود اختلالات حسی مدیریت محرک های حسی و جداسازی و طبقه بندی آنها برایشان دشوار است بنابراین واکنش های مناسب در برابر هریک از آنها برای شان اغلب غیر ممکن است. برای جبران این ناتوانی ها روش آموزشی در اوتیسم شیوه آموزش ساخت دار است که تأكیدی است بر :
سازماندهی محیط فیزیکی : شیوه ای از چیدمان که مبلمان و ابزارهای موجود در کلاس به گونه ای سازمان دهی شوند که معنی و با زمینه مشخصی را به محیط و فضای کلاس اضافه کند. این کار به دو دلیل انجام می شود نخست ایجاد موانع مشخص فیزیکی و بصری؛ مشخص کردن مسیرهایی که افراد را به مکان های مشخص شده انجام فعالیت هدایت می کند .
استفاده از برنامه های انفرادی : به منظور افزایش امکان پیش بینی محرک های محیطی برای فرد انجام می شود.
ارتقاء سطح مهارت های مستقل
تعديل و انطباق مواد و محتواهای آموزشی و شیوه هایی که بر اساس آنها اطلاعات به صورت بصری به فرد ارائه می شود .
نحوه آموزش ساخت دار نوعی برنامه آموزشی نیست، بلکه نوعی چار چوب است. چارچوبی برای تفکر درباره نیاز های کودکان دارای اوتیسم و راهنمایی که با استفاده از آن می توان هر برنامه آموزشی را برای اوتیسم در هر سطحی آموزش داد .
برای شروع برنامه حمایت های بصری موارد زیر را در نظر گیرید :
نخست به این سوال پاسخ دهید که حمایت های بصری قرار است چه نوع کمکی به فرد بکند؟ پاسخ می تواند موارد زیر باشد :
1-فراهم آوری امکان انتخاب
ارائه اطلاعات در مورد پیش بینی فعالیت های آینده و با محل قرار گیری و بافتن سایر افراد (کارگاه، کلاس درس، زمین بازی و …)
2-راهنمای انجام فعالیت و یا انتقال از محلی به محل دیگر
3-کمک به تکمیل یک کار که از مراحل مختلفی تشکیل شده است
پیش از آنکه وقت و انرژی خود را وقف انتخاب و استفاده از شیوه ای از حمایت بصری برای یک فرد کنید، با پستی در مورد اینکه کدام ویژگی این حمایت ها برای فرد مناسب است اطلاعاتی به دست آورید. اگر فرد جدید به گروه شما اضافه شده است و هنوز به خوبی وی را نمی شناسید باید زمانی را صرف این موضوع کنید که واکنش های وی را به تصاویر، اندازه، رنگ ها و شکل های مختلف مشاهده کنید. وقتی که فرد چگونگی استفاده از یک حمایت بصری خاص را یاد گرفت باید استفاده از یک محرک بصری را آغاز کنید و سپس به طور سازمان یافته تعداد روش های مناسب و مورد نظر خود را به سطح مورد نیاز برسانید. مثلا اگر از یک برنامه مربوط به جدول تصویری برای افزایش میزان استقلال در ضمن انجام بازی استفاده می کنید، اول از یک تصویر استفاده کنید. وقتی فرد یاد گرفت که به آن تصویر واکنش نشان دهد، یک تصویر دیگر اضافه کنید. هر گاه اطمینان حاصل کردید که فرد قادر است هر دو فعالیت را به طور مستقل انجام دهد، تصویر سوم را اضافه کنید و این کار را ادامه دهید تا زمانی که فرد قادر خواهد بود که تمامی فعالیت در نظر گرفته برای وی را متناسب با سن و سطح رشد خود به طور مستقل انجام دهد. برای در نظر گیری سطح رشد و سن فرد، گاه لازم است که فرد هم سن وی را که دارای رشد عادی است مشاهده کنید تا بدانید که قادر به انجام مستقل کدامین فعالیت ها است. در این صورت هدف در نظر گرفته شده شما به واقعیت نزدیک تر خواهد بود.
برنامه آموزشی برای کودکان اوتیسم
-ویژگی ها و محیط
محیط مدرسه باید انعکاسی از نیازهای یادگیری و حمایت های مورد نیاز برای انسجام اجتماعی افراد دارای اوتیسم باشد. فضاهای آموزشی باید سازمان داده شده و دارای ساخت مشخص باشند. سادگی محیط و مشخص بودن بخش های مختلف و دوری از محرک های محل و فضاهای شلوغ، نور، رنگ و صدا باید به عنوان عوامل مخل در نظر گرفته و کنترل شوند. این کار باعث می شود تا کودک بتواند بر روی فعالیت و یا بازی تمرکز کرده و آن را انجام دهد، در بخش حسی اطلاعات بیشتری در این زمینه آورده شده است و محيط آرامی برای آرامش و آسودگی و کنترل اضطراب کودک در نظر گرفته شود.
-برنامه های انفرادی
برنامه های انفرادی به کودک نشان می دهد که در طی روز در مدرسه چه اتفاقاتی روی خواهند داد. این برنامه های باید منطبق بر سطح توانایی های کودک باشد. اشياء و مواد مورد استفاده باید نشان دهنده کار و فعالیت و مراحل انجام آن باشد. در این برنامه ها می توان از کلمات و تصاویر و نمادها استفاده کرد. هدف این برنامه ها برای کودکان دارای اوتیسم نشان دادن برنامه فعالیت های روزانه با استفاده از نمادها است. این کار باعث کاهش اضطراب و افزایش سطح توان یادگیری کودک می شود. در بخش مربوط به برنامه های انفرادی این اطلاعات به شیوه مشخص تری و با استفاده از الگوهای عملی ارائه می شود.
-ارائه اطلاعات بصری
ارائه اطلاعات به شکل بصری می تواند بسیار مؤثر باشد. توجه به این امر نشانگر ضرورت وجود کامپیوتر در فضاهای آموزشی است. در بخش مربوط به تیچ و استفاده از حمایت های بصری این اطلاعات به شیوه مشخص تری و با استفاده از الگوهای عملی ارائه می شود.
-رفتارهای مناسب
این علامت ها باعث ارائه نمادهای قابل درکی از مفاهیم ذهنی می شود. برای آموزش مفهوم (نه) و (ایست) و سایر مفاهیم دشوار. البته این نمادهای کارایی جادویی ندارند باید آموزش داده شوند. آموزش با استفاده از برنامه های متحرک نیز یکی از روش های آموزشی است و استفاده از این روش باعث می شود که کودک در برنامه های گروهی نیز شرکت کرده و آموزش های لازم را ببیند.
-تعديل مواد آموزشی
مواد آموزش برای قابل کاربرد بودن با این گروه از کودکان باید تغییر یافته و تعدیل شوند. استفاده از علائق کودکان روش مناسبی برای آموزش و افزایش سطح یادگیری آنان است، اما برای رسیدن به این اهداف به ابزارهایی نیاز هست که تعدیل شده و مناسب سازی شده باشند. مثلا یک ماشین لگویی دارای ساخت برای فعالیتی که نیازمند مرتب کردن است. در این مطلب مثال های دیگری نیز وجود دارد. این فعالیت ها هم مورد علاقه کودک است و هم به وی کمک می کند تا با استفاده از فعالیت های بازی گونه تجارب شان را توسعه دهند (همان طور که می دانید کودکان دارای اوتیسم در این حیطه دچار مشکل هستند).
-ارتباط اجتماعی
به منظور برآوردن نیازهای مربوط به برقراری ارتباطات اجتماعی توصیه می شود که کاربرد زبان به پایین ترین سطح خود برسد و هم زمان آموزش های لازم نیز به کودک ارائه شود. استفاده از این‌روش به کودک کمک می کند تا تمرکز کند. کودک را تشویق کنید تا بتواند در کنار یک بزرگسال بازی کند این بزرگسال می تواند بازی را پیش ببرد و کودک را به تداوم برقراری ارتباط تشویق کند. زمانی که کودک آمادگی لازم را کسب کند باید بتواند همراه با یک فرد هم سن فعالیتی معمول و آشنای دارای ساخت را انجام دهد.
سوالات متداول:
1-چطور می‌توان به کودک اوتیسم مفاهیم انتزاعی (مثل زمان، احساسات) را آموزش داد؟
با استفاده از ابزارهای بصری (مثل ساعت تصویری، چهره‌های احساسی)، داستان‌های اجتماعی و تمرین‌های عملی.
2-چگونه می‌توان انگیزه یادگیری را در کودکان اوتیسم افزایش داد؟
با تشویق فوری (مثل جایزه کوچک)، استفاده از علایق خاص کودک (مثل استفاده از اسباب‌بازی مورد علاقه در آموزش) و کوتاه کردن زمان جلسات آموزشی.
در برنامه آموزشی اوتیسم، آموزش و کسب مهارت های مختلف رفتاری، ارتباطی و اجتماعی مورد تأکید قرار می گیرد، برنامه های مورد استفاده توسط مربی اوتیسم در منزل از مداخلات و از دیدگاه های مختلف نشأت می گیرند اما تمامی آنها معطوف به ایجاد تغییر در رفتار فرد و دادن فرصتی برای رشد و بهبودی ذخیره رفتاری وی است. اغلب این دیدگاه ها خود را در قالب روش های رفتاری و تدوین برنامه های آموزش انفرادی قرار داده اند و از این دیدگاه برای انتقال اطلاعات و محتواهای آموزشی و تدوین برنامه های خود استفاده می کنند. مرکز اوتیسم دکتر صابر در زمینه تشخیص و درمان اوتیسم و آموزش پیش دبستانی فعالیت می نماید. کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم در مرکز اوتیسم دکتر صابر توسط تیم مجرب و تخصصی انجام می گیرد. همچنین جهت مداخلات داخل منزل آموزش مربی اتیسم و زیر نظر دکتر اوتیسم و مرکز توانبخشی اوتیسم مشغول به ارائه خدمات می باشند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
روش های آموزش بر مداخلات مختلفی تأکید دارد که به عنوان نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد؛ مداخلات رفتاری، مداخلات مبتنی بر مهارت های اجتماعی و ارتباطی و مداخلات مبتنی بر انسجام حسی و تعدیل پیام های حسی دریافت شده. برای نیل به این اهداف و انجام مداخلات آموزشی مؤثر و مفید برنامه ریزان آموزشی برای افراد دارای اوتیسم فعالیت های مختلفی نظیر استفاده از مربی اتیسم در منزل انجام می دهند که بخش های مختلف این فعالیت ها در ادامه مطلب توضیح داده می شوند.
مربی اوتیسم
افراد دارای اوتیسم به حمایت های فراوانی احتیاج دارند. به دلیل گوناگونی و تنوع علائم و وجود مسائل و مشکلات پزشکی و مداخله ای موجود، برنامه های مداخله ای باید به شیوه انفرادی تهیه شوند. والدین و سایر افراد درگیر در برنامه های مداخله ای و آموزشی باید به این موضوع توجه داشته باشند که استفاده از شیوه ای منسجم برای رویارویی با موضوعات مشخص و کسب بالاترین ظرفیت های هر فرد دارای اوتیسم مناسب ترین شیوه ممکن است.
در این مسیر ممکن است نیاز باشد تا متخصصی را ملاقات کنید، پس بیاد داشته باشید که باید همانند یک مدیر برنامه عمل کنید و هر فعالیت در حال اجرا را به خوبی هماهنگ کنید. این مسئولیت می تواند مشکل آفرین باشد بنابراین باید دقت کنید و قدم به قدم جلو بروید تعداد زیادی از والدین به منظور کسب تجارب بیشتر و با میانبر زدن مسیر های مداخله ای و به امید دست یابی به سر چشمه سلامتی و شفا هر کاری می کنند. نمی خواهیم چنین افرادی را دلسرد کنیم اما شدیدا به این موضوع باور داریم که باید قبل از پیش روی به سمت انتخاب گزینه های مربوط به روش های گران قیمت و دارای نتایج غیر قابل پیش بینی ارزیابی دقیقی در مورد تمام گزینه های موجود انجام شود. لازم نیست هر روش جدید که به بازار می آید را بدون هیچ سبک و سنگین کردنی امتحان کرده و هزینه های هنگفت صرف کنید.
هر شیوه مداخله ای را که برمی گزینید باید در مورد پذیرش بدون قید و شرط آنچه که شنیده اید و با خوانده اید محتاط باشید. حتی اگر این اطلاعات را از سایر والدینی که فرزندشان از خدمات کلینیکی دیگر استفاده می کنند، شنیده باشید. گروهی از افراد ممکن است از توجه و علاقه شما به فرزندتان بهره کشی کنند و برنامه هایی را که احتمال دارد فاقد کارایی باشد، به شما ارائه کنند. سعی کنید کمی دیر باور باشید. اگر برنامه ای براساس اطلاعات موجود در اینترنت بر روی کودکی اثر مثبت داشته، به این معنی نیست که حتما برای فرزند شما نیز مفید است. حتما در انتخاب روش درمانی با دکتر اوتیسم فرزند خود مشاوره کنید.
کارایی روش مورد استفاده شما باید بر اساس روش های علمی تأیید شده باشد و یا حداقل باید آسیب رسان نباشد در ادامه این بخش جزئیات بیشتری در مورد گزینه های مداخله ای موجود ارائه می شود. روش هایی که از جانب سیستم های دولتی و رسمی و با مؤسسات حمایت می شوند را انتخاب کنید. (اغلب این روش ها واجد چنین ویژگی هایی هستند).
مربی اوتیسم کودکان در منزل
یکی از مشکلات استفاده از بیش از یک روش به طور همزمان، دشواری تفکیک اثر مداخلات است. اگر کودکی در حال استفاده از روش های زیستی پزشکی است و هم زمان هم از خدمات آموزشی و رفتار مداخله ای استفاده می کند، ردگیری اثر مداخلات چندان دشوار نیست زیرا که اثر مداخلات به شیوه رفتار مداخله ای بسیار آرام است. اما توصیه ما در زمانی که از بیش از یک روش مداخله ای استفاده می کنید. این حالت اغلب پیش می آید این است که فراموش نکنید که شما در هر زمان تنها می توانید یک تغيير در فرزندتان ایجاد کنید. به عنوان مثال، سعی نکنید برنامه غذایی جدیدی را هم زمان با یک برنامه آموزشی رفتاری شروع کنید. پس با یک برنامه آغاز کنید اثر آن را مشاهده کنید پس از آن برنامه دیگری آغاز کنید و اثر آن را ارزیابی کنید. مربی اوتیسم به شما در اجرای روش های مختلف درمانی کمک می کند.
استفاده از مداخلات رفتاری، رشدی و سایر روش های آموزشی توسط مربی اوتیسم منزل
مداخلات رفتاری، رشدی و سایر مداخلاتی که بر پایه آموزش انجام می شود به هدف ایجاد تغییر در رفتار کودک اوتیسم با استفاده از انجام فعالیت های آموزشی توسط مربی اتیسم در زمینه های ارتباطی، شناختی و مهارت های اجتماعی ارائه می شود، این مداخلات به منظور شفا و بهبودی اوتیسم انجام نمی شود، بلکه علائم را کنترل کرده و ترمیم می کند.
تجارب نشان می دهد که بهترین مربی کسی است که در هر درس فقط یک قدم از دانش آموز خود جلوتر است؛ یعنی آموزگار همانند دانش آموز در حال یادگیری است و تنها تفاوت این دو یک گام آموزشی است که مربی یک روز و با یک ساعت قبل از فرد طی کرده است. این یک واقعیت است و تهیه طرح درس روزانه نشانه بسیار خوبی برای انعکاس این حقیقت است پیش از این توضیح داده شد که بسیاری از اساتید و مربیان مشهور در اتمام یک دوره تدریس یک فعالیت پژوهشی را نیز به اتمام می رسانند این فعالیت پژوهشی، الزاما به چاپ و انتشار منتهی نمی شود، تجربه حاصل آن ممکن است تنها در گنجینه اندوخته های معلم ذخیره شود و برای تدریس های بعدی مورد استفاده قرار گیرد. اگر این نکته پذیرفته شود، گام مشترکی برای آغاز بحث برداشته شده است. این گام این است که کلاس درس آزمایشگاهی است که می توان در آن اقدام به انجام فعالیت های پژوهشی کرد.
اما بلوم معتقد است که “اگر شرایط مناسب یادگیری فراهم آید، اغلب دانش آموزان در توانایی یادگیری و سرعت یادگیری و انگیزش برای یادگیری بسیار شبیه به هم خواهند بود” (بلوم، ۱۹۸۲ به نقل از سیف ۱۳۸۰)
اثبات این امر برای تمامی بخش های آموزشی از جمله روش های نمره گذاری و ایجاد سیستم های جدید برنامه ریزی و انتخاب روش های تربیت مربی مهم بوده و تأثیر فراوانی بر آنها خواهد گذاشت. طرح درس بر اساس این دیدگاه شکل گرفته است و در تعریف آن می توان گفت “طرحی از پیش تعیین شده است که چگونگی دست یابی به هدف یک جلسه آموزشی را مشخص و شرایط و ابزار نیل به هدف را نیز بیان می کند”
نتیجه‌گیری:
مربی اوتیسم در منزل با طراحی برنامه‌های آموزشی شخصی‌سازی شده و استفاده از تکنیک‌های رفتاردرمانی (ABA) به رشد مهارتهای کودک کمک می‌کند. ایجاد محیطی ساختاریافته با برنامه‌های بصری و تقویت مثبت، یادگیری را تسهیل می‌بخشد. همکاری مستمر با خانواده و تیم درمان برای اجرای مؤثر برنامه‌ها ضروری است. این روش به کودک کمک می‌کند مهارتهای ارتباطی، اجتماعی و خودیاری را در محیط طبیعی زندگی بیاموزد.
سوالات متداول:
1-چگونه فضای خانه را برای کودک اوتیسم آماده کنیم تا بهترین محیط یادگیری باشد؟
ایجاد محیطی ساختارمند با حداقل عوامل حواس‌پرتی اولین گام است. استفاده از برنامه‌های بصری، ایجاد مناطق مشخص برای فعالیت‌های مختلف و کنترل محرکهای حسی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. نورپردازی مناسب، کاهش صداهای مزاحم و در نظر گرفتن فضای امن برای آرامش کودک از دیگر موارد مهم است.
2-آیا می‌توان از بازی‌های روزمره به عنوان ابزار آموزشی برای کودک اوتیسم استفاده کرد؟
قطعاً بله. بازی‌هایی مثل پازل، لگو و بازی‌های تقلیدی می‌توانند به رشد مهارتهای شناختی، حرکتی و اجتماعی کمک کنند. نکته کلیدی این است که بازی‌ها را به صورت هدفمند و با در نظر گرفتن اهداف آموزشی طراحی کنید. مثلاً می‌توان از بازی‌های نوبتی برای آموزش مهارتهای اجتماعی استفاده کرد.
رفتاردرمانی از روش های درمانی موثر در درمان کودکان اوتیسم می باشد که در مرکز اوتیسم دکتر صابر اراه می گردد. روش های درمان رفتاری اوتیسم شامل رفتاردرمانی کودکان اوتیسم توسط روش فلورتایم، ABA، PRT و… می باشد. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر با تجهیزات کامل کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم در زمینه درمان کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. 46 نیروی با تجربه و متخصص، کاردرمان، گفتاردرمان و روانشناس در مرکز اوتیسم همراه با مربیان رفتاردرمانی مشغول به ارائه خدمات به کودکان اوتیسم هستند.
اهداف رفتاری از طریق تحليل آموزشی توسط دکتر اوتیسم مشخص می شود. در تعریف تحلیل آموزشی می توان گفت: فرایندی است که در جریان آن، هدف کلی آموزش، به وظایف و اعمالی که فرد باید انجام دهد تجزیه می شود. این فعالیت به بیانی دقیق و مشخص انتظاری را که رفتار درمان از فرد دارد بیان می کند. چنین هدفی، هدف رفتاری خوانده می شود. همان طور که می توان پیش بینی کرد این دسته از اهداف بر اساس عملکرد و با رفتار فرد یاد گیرنده بیان می شود، و منظور رفتار درمان از آموزش بخش های مختلف یک موضوع درسی را نشان می دهند. قابلیت مشاهده و اندازه گیری از مهم ترین ویژگی هایی هستند که یک هدفی رفتاری باید داشته باشد. اما چه نیازی به این کار وجود دارد و نوشتن این اهداف چه کمکی به آموزش خواهد کرد؟ در پاسخ می توان گفت که اهداف رفتاری
وظیفه ای را که باید یاد گرفته شود، محدود ساخته و تمام ابهامات و مشکلات ناشی از تعبیر و تفسیر آن را بر طرف می کند.
امکان اندازه گیری و سنجش را فراهم می آورد و به این ترتیب می توان کیفیت و اثر بخشی فعالیت های یادگیری را تعیین کند
رفتار درمان و کودک را قادر می سازد که بتوانند وجود تفاوت های بین سطوح مختلف رفتار را تشخیص بدهند
خلاصه ای کامل و گويا از درس را فراهم می کند و به منزله یک ساخت مفهومی با پیش سازمان دهنده برای یادگیری به کار می رود
تعیین اهداف رفتار درمانی در کودکان اتیسم
برای تعیین اهداف رفتار درمان باید سئوال هایی از خود بپرسد :
فرد باید چه کاری انجام دهد یا چه قابلیتی از خود نشان دهد که مشخص کند هدف را یاد گرفته است؟
آیا فرد می تواند بدون انجام این فعالیت به هدف کلی نایل شود؟ اگر پاسخ بله باشد بهتر است این فعالیت حذف شود و فعالیت دیگری جایگزین شود.
هرچند برای طبقه بندی اهداف رفتاری روش های مختلف رفتاردرمانی اوتیسم وجود دارد، مثلا طبقه بندی گانيه که بر اساس آن اهداف رفتاری را در طبقه های مختلفی می توان قرار داد. هدف های رفتاری بر اساس طبقه بندی بلوم در سه طبقه یا حیطه قرار می گیرند: حیطه شناختی؛ حيطه عاطفی و حیطه روانی حرکتی.
لازم به ذکر است که معمولا جداسازی این حیطه ها از یکدیگر ممکن نیست و تنها برای سهولت در توضیح فعالیت های غالب در یک هدف اقدام به جداسازی و طبقه بندی می کنند. بنابراین چنین جداسازی هایی در اصل مجازی هستند و تنها برای سهولت در کار با کودک اوتیسم انجام می شوند درجه بندی اهداف رفتاری با جزیی از لحاظ دشواری به این صورت است که ساده ترین هدف در ابتدا و دشوار ترین هدف در انتها قرار می گیرند. قبل از آنکه آموزش شروع شود یادگیرندگان بایستی دارای توانایی هایی باشند که به عنوان پیش نیاز در نظر گرفته می شوند، و این پیش نیاز ها همانند پایه هایی هستند که ساختار شناختی فرد پسروی آنها بنا خواهد شد و به فرد کمک می کند که بتواند با موفقیت به هدف های رفتاری (جزئی) دست یابد. این بخش پیش نیاز های شناختی نامیده می شود.
مثال : برای یادگیری ضرب اعداد یک رقمی در یک رقمی، کودک باید مهارت جمع و تفریق دو رقمی را بلد باشد، بنابراین تسلط بر مهارت های مربوط به جمع و تفریق اعداد یک رقمی، از پیش نیاز های ضرب اعداد یک رقمی در یک رقمی است. بارها تجربه کرده اید که عنوان فیلمی برایتان جذاب بوده و باعث شده که آن را انتخاب کنید و با علاقه ببینید، اما پس از چند دقیقه خسته می شوید و مشاهده آن را قطع می کنید و به فکر کاری دیگر می افتید. اغلب علت این است که مقدمات و پیش نیاز های مربوط به موضوع فیلم را ندارید و اطلاعات پایه ای برای درک موضوع مطرح شده در فیلم ضروری است .
شاید تجربه کرده باشید که پس از خواندن چند صفحه از یک کتاب با عنوانی نه چندان جذاب، متوجه می شوید که بر عکس تصور اوليه شما، مطالب جذاب و جالب و قابل درک هستند و بنابراین با علاقه به خواندن ادامه می دهید، زیرا که موضوع را به خوبی درک می کنید و با دانسته های پیشین شما در ارتباط است و پیش نیاز های مربوط به آن را دارید. در جلسه درمان کودک اوتیسم هم چنین اتفاقی می افتد، اگر رفتار درمان از فرایند های شناختی شکل گرفته قبلی کودک اوتیسم، اطلاع نداشته باشد، ممکن است که مطالب آموزشی خود را بدون توجه به قابلیت های آنان انتخاب کند، و در نتیجه مطالب بغرنج و غیر قابل فهم به نظر می آیند. این کار باعث می شود که اهداف آموزشی تحقق نیابند و باعث دلسردی رفتار درمان و کوکد اوتیسم شود. گذشته از آن اگر مطالب آموزشی پیش دانسته های دانش آموزان را منعکس کند، باعث کاهش میزان توجه می شود و مطالب دیگر جذابیتی برای کودک اوتیسم نخواهد داشت .
ارزیابی قبل از درمان مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم
در نخستین مرحله، ارزشیابی کودک اوتیسم شروع می شود. این شیوه از ارزیابی، ارزشیابی تشخیصی خوانده می شود و برای سنجش پیش نیاز های شناختی مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این باید میزان اطلاع کودک اوتیسم از اهداف رفتاری مشخص شود. بنابراین، پیش آزمون با اهداف رفتاری در ارتباط است و آنها را می سنجد و ارزیابی تشخیصی پیش نیاز های شناختی مورد نیاز برای آموزش را بررسی می کند. اگر کودک اوتیسم اطلاعات مربوط به هدف رفتاری خاصی را داشته باشند می توان آن هدف را حذف کرد و با زمان بسیار اندکی را برای مرور آن در نظر گرفت. به هر حال ایده آل آن است که فرد علاوه بر اینکه پیش نیاز های شناختی مربوط به موضوع را داشته باشد اما از پیش آزمون نمره صفر بگیرد، و اطلاعاتی که رفتار درمان به عنوان اهداف رفتاری در نظر گرفته است را بلد نباشید و در اثر آموزش وی این اطلاعات در وی ایجاد شود.
گزینش محتوا، شیوه و مواد آموزشی مناسب با اهداف رفتاری
در هر فرصت آموزشی پیامی وجود دارد که باید منتقل شود. این پیام با استفاده از مجموعه ای از محتواها منتقل می شود و برای انتقال محتوا باید رسانه ای وجود داشته باشد. محتوا اصول و مفاهیمی را دربر می گیرد که به دیگران ارائه می شود، تا به مدد آنها هدف های آموزشی تحقق یابند. در هدف های رفتاری، مضمون محتوا را مشاهده می کنیم، رفتاری که در هدف جزئی یا رفتاری بیان می شود راهنمای گزینش محتوا است. بنابراین تدارک هدف های رفتاری به تعیین محتوا کمک می کند.
مهم ترین محتوای موجود، کتاب های آموزشی برای گروه های سنی مختلف است. اما همان طور که مشخص است، کتاب ها همیشه بدون عیب و نقص نیستند و تغییرات پی در پی آنها نشانگر این امر است که آنها نیازمند رفع نقص و کامل شدن هستند. در هر حال کتاب های مختلف آموزشی، فلش کارت ها و وسایل کمک آموزشی را باید با توجه به سؤالات زیر مورد بررسی قرار دهیم :
آیا محتوای انتخاب شده، رفتارهایی را که از کودک اوتیسم انتظار داریم در او پرورش می دهد؟
آیا این محتوا مناسب من و مرحله رشدی کودک اوتیسم است و با توجه به این موضوع تهیه شده است ؟
آیا توالی مناسبی بین مباحث مطرح شده وجود دارد و سلسله مراتب دشواری در آنها رعایت شده است (یعنی از مراحل ساده شروع می شود و بعد کم کم سطح دشواری آن اضافه می شود ؟)
آیا محتوا با مدت زمان در نظر گرفته شده هماهنگی دارد؟
پس از انتخاب محتوا گزینش شیوه ها و رسانه های مناسب برای انتقال محتوا مطرح می شود، که شامل شیوه ها، روش های آموزش و رسانه هایی است که عامل ایجاد ارتباط و شرایط مطلوب بین کودک و مربی و با والد است. در نظر گیری شرایط و امکانات، نیز از عناصر بسیار مهم هستند که در هنگام انتخاب رسانه باید در نظر گرفته شوند .
ویژگی های یک رسانه باید به نحوی باشد که؛
توجه کودک اوتیسم را به خود جلب نماید
باعث تداوم توجه کودک اوتیسم تا اتمام آموزش باشد
کودک اوتیسم را به پاسخ گویی و ابراز واکنش تشویق کند.
چون یک رسانه واحد، دارای تمامی این ویژگی ها نیست در نتیجه از مجموعه ای از رسانه ها برای رسیدن به یک هدف استفاده می شود. در مورد کودکان دارای اوتیسم، بررسی ها نشانگر غلبه رسانه های دیداری بر ارائه اطلاعات شفاهی است.
رفتاردرمانی در منزل برای اوتیسم
مرکز رفتاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا در زمینه بازی درمانی و گروه درمانی و استفاده از تکنیک های مختلف رفتار درمانی نظیر پی آر تی، ABA ، فلورتایم، روش تیچ و… و تجربه بالای تیم تخصصی رفتاردرمان و روانشناسان کودک مرکز توانسته است بهترین نتیجه درمانی را در بهبود اختلالات رفتاری کودکان اوتیسم بدست آورد. همچنین مربیان مرکز اوتیسم دکتر صابر با ارائه خدمات رفتاردرمانی در منزل برای کودکانی که توانایی حضور در مرکز را ندارند در ایجاد رفتار های اجتماعی مناسب و بهبود عملکرد این کودکان به صورت حرفه ای فعالیت می نمایند.
چگونه به کودک اوتیسم آموزش دهیم؟ برنامه آموزشی کودکان دارای اوتیسم باید با ارزیابی دقیق اوتیسم از مهارت های کودک آغاز شود و برنامه حاصل از این ارزیابی توسط دکتر اوتیسم باید به شکل یک برنامه آموزشی اوتیسم انفرادی ارائه شود. کودکان دارای اوتیسم در مقایسه با کودکان دارای رشد عادی از نظر یادگیری تفاوت های فراوانی با یکدیگر دارند اما این گروه از کودکان مهارت های مثبت زیادی نیز دارند. مثلا علاقه مندی به نظم و ترتیب، مهارت های بصری نیرومند و علاقه مندی به یکسانی و وجود علائق قوی و قدرتمند هر چند مدرسه مکانی ویژه برای برقراری تعامل است، اما کودکان دارای اوتیسم علاقه ای به برقراری ارتباط اجتماعی ندارند. بنابراین شیوه های آموزشی برای کودکان اوتیسم باید تغییر کند. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر در زمینه درمان و آموزش کودکان اوتیسم با استفاده از تکنیک های روز دنیا و تجهیزات پیشرفته به صورت یک تیم تخصصی و جامع عمل کرده و موجب پیشرفت های چشمگیری در این کودکان می شود.
آموزش استثنایی دارای ساخت روشی برای افزایش توانایی یادگیری کودکان دارای اوتیسم است. با استفاده از این روش آموزش بصری و تکالیف مختلف آموزشی تعدیل می شود. با استفاده از آن موارد نامشخص و پنهان آشکار می شود، اضطراب کاهش می یابد، مناسب سازی افزایش می یابد و زمینه هایی برای یادگیری کودک فراهم می شود.
ارائه ساخت و چارچوب به محیط کودک دارای اوتیسم معنی می بخشد. انتظارات دیگران از وی را در قالب (رفتاری) مشخص می کند و به کنترل محرک های حسی کمک می کند، اضطراب را کاهش می دهد و توانمندی های یادگیری آنان را فعال می کند. در کل با استفاده از ساخته می توان علائم اوتیسم کودک را کنترل کرد. در بخش مربوط به تیچ این اطلاعات به شيوه مشخص تری و با استفاده از الگوهای عملی ارائه می شود.
بر اساس یافته های (اوزنوف) عملکردهای اجرایی عبارتی است که تفاوت های موجود در عملکرد مغز کودکان دارای اوتیسم را توصیف می کند. این اصطلاح بر مهارت هایی مانند عملکرد ذهنی و مهارت های توالی، کنترل تکانه ها رفتارهای حاکی از تمرکز بیش از اندازه و تفکر و دشواری در کند. آموزش دارای ساخت کمک می کند تا این موارد حل شده و سطح یادگیری فرد
افزایش یابد. این امر شامل موارد زیر است:
١. سازماندهی محیط فیزیکی
۲. استفاده از برنامه های انفرادی
3.تعديل محتوا و مواد آموزشی و روش های مداخله ای که منجر به ارائه اطلاعات به شکل بصری می شود.
برنامه آموزشی برای کودکان اوتیسم
ویژگی ها و محیط
محیط مدرسه باید انعکاسی از نیازهای یادگیری و حمایت های مورد نیاز برای انسجام اجتماعی افراد دارای اوتیسم باشد. فضاهای آموزشی باید سازمان داده شده و دارای ساخت مشخص باشند. سادگی محیط و مشخص بودن بخش های مختلف و دوری از محرک های محل و فضاهای شلوغ، نور، رنگ و صدا باید به عنوان عوامل مخل در نظر گرفته و کنترل شوند. این کار باعث می شود تا کودک بتواند بر روی فعالیت و یا بازی تمرکز کرده و آن را انجام دهد، در بخش حسی اطلاعات بیشتری در این زمینه آورده شده است و محيط آرامی برای آرامش و آسودگی و کنترل اضطراب کودک در نظر گرفته شود.
برنامه های انفرادی
برنامه های انفرادی به کودک نشان می دهد که در طی روز در مدرسه چه اتفاقاتی روی خواهند داد. این برنامه های باید منطبق بر سطح توانایی های کودک باشد. اشياء و مواد مورد استفاده باید نشان دهنده کار و فعالیت و مراحل انجام آن باشد. در این برنامه ها می توان از کلمات و تصاویر و نمادها استفاده کرد. هدف این برنامه ها برای کودکان دارای اوتیسم نشان دادن برنامه فعالیت های روزانه با استفاده از نمادها است. این کار باعث کاهش اضطراب و افزایش سطح توان یادگیری کودک می شود. در بخش مربوط به برنامه های انفرادی این اطلاعات به شیوه مشخص تری و با استفاده از الگوهای عملی ارائه می شود.
ارائه اطلاعات بصری
ارائه اطلاعات به شکل بصری می تواند بسیار مؤثر باشد. توجه به این امر نشانگر ضرورت وجود کامپیوتر در فضاهای آموزشی است. در بخش مربوط به تیچ و استفاده از حمایت های بصری این اطلاعات به شیوه مشخص تری و با استفاده از الگوهای عملی ارائه می شود.
رفتارهای مناسب
این علامت ها باعث ارائه نمادهای قابل درکی از مفاهیم ذهنی می شود. برای آموزش مفهوم (نه) و (ایست) و سایر مفاهیم دشوار. البته این نمادهای کارایی جادویی ندارند باید آموزش داده شوند. آموزش با استفاده از برنامه های متحرک نیز یکی از روش های آموزشی است و استفاده از این روش باعث می شود که کودک در برنامه های گروهی نیز شرکت کرده و آموزش های لازم را ببیند.
تعديل مواد آموزشی
مواد آموزش برای قابل کاربرد بودن با این گروه از کودکان باید تغییر یافته و تعدیل شوند. استفاده از علائق کودکان روش مناسبی برای آموزش و افزایش سطح یادگیری آنان است، اما برای رسیدن به این اهداف به ابزارهایی نیاز هست که تعدیل شده و مناسب سازی شده باشند. مثلا یک ماشین لگویی دارای ساخت برای فعالیتی که نیازمند مرتب کردن است. در این مطلب مثال های دیگری نیز وجود دارد. این فعالیت ها هم مورد علاقه کودک است و هم به وی کمک می کند تا با استفاده از فعالیت های بازی گونه تجارب شان را توسعه دهند (همان طور که می دانید کودکان دارای اوتیسم در این حیطه دچار مشکل هستند).
ارتباط اجتماعی
به منظور برآوردن نیازهای مربوط به برقراری ارتباطات اجتماعی توصیه می شود که کاربرد زبان به پایین ترین سطح خود برسد و هم زمان آموزش های لازم نیز به کودک ارائه شود. استفاده از این‌روش به کودک کمک می کند تا تمرکز کند. کودک را تشویق کنید تا بتواند در کنار یک بزرگسال بازی کند این بزرگسال می تواند بازی را پیش ببرد و کودک را به تداوم برقراری ارتباط تشویق کند. زمانی که کودک آمادگی لازم را کسب کند باید بتواند همراه با یک فرد هم سن فعالیتی معمول و آشنای دارای ساخت را انجام دهد.
نتایج مربوط به کاربردهای آموزش مفاهیم به کودک اوتیسم
در كل، استراتژی های آموزشی پیشنهادی در این مطلب بر اساس درک نوینی است که از اوتیسم ایجاد شده است. در هر حال این استراتژی ها بایستی با توجه به هر کودک تعدیل شوند. امکان آموزش کودک دارای اوتیسم در مدرسه زمانی وجود دارد که با آموزگار دانش و اطلاعات مربوط به اوتیسم را کسب کرده باشد، شیوه های آموزشی مورد استفاده را تعدیل کرده باشد، اهمیت استفاده از استراتژی های مربوط به آموزش با استفاده از تصویر را درک کرده باشد و با استفاده از آن مهارت های ضعیف تر کودک را تقویت کند و با استفاده از آنها برنامه های آموزشی مربوط به اجتماعی شدن و ارتباطات کودک را عینی تر کند .
روش های درمان اوتیسم در کودکان متفاوت است. برای انجام مداخله و کاهش اثر ناتوانی ها و افزایش ظرفیت و توانمندی های افراد دارای اوتیسم روش های مختلفی وجود دارد که بر پایه آنها مداخلات مختلفی انجام می شود. بسیاری از والدین سوال میکنند که واقعا درمان اوتیسم چیست؟ برنامه های درمان اوتیسم ممکن است بر افزایش توانایی انجام مهارت های زندگی روزمره متمرکز باشند، یا برای ارتقاء سطح رفتارهای ارتباطی فرد تدوین شده باشند و یا اینکه توانایی تخیل آنان را هدف قرار داده و تقویت کنند، یا رفتارهای ناسازگارانه و مشکل آفرین آنان مانند آسیب رساندن به خود و یا پرخاشگری نسبت به دیگران را تعدیل کرده یا تغییر دهند. برنامه های دیگری هستند که بر مهارت های آموزشی فرد دارای اختلال اوتیسم، تأکید دارند و اغلب عمومیت بیشتری دارند و در مورد بیشتر اختلالات رشدی کاربرد دارند و استفاده می شوند. مثلا برنامه های مداخله ای گفتار درمانی و یا برنامه های مراکز پیش دبستانی، برنامه هایی هستند که با اندک تغییر و تعدیلی برای کودکان طیف اختلالات اوتیسم کاربرد خواهند یافت. مرکز اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا در حیطه روش های درمان اوتیسم در کودکان پیشتاز می باشد و در قالب یک تیم جامع توانبخشی اوتیسم شامل، دکتر اوتیسم، کاردرمانی، گفتاردرمانی، روانشناسی، بازی درمانی و رفتاردرمانی، ماساژ درمانی در کنار تکنیک های جدیدی نظیر سنسوری روم، اتاق تاریک و اتاق شنیداری، آب درمانی و اتاق تعدبل حسی توانسته است به بهترین نتیجه درمانی برای مراجعین دست یابد.
روش های درمان اوتیسم
تعدادی دیگر از روش های درمان اوتیسم، شامل فعالیت هایی هستند که بر فرصت هایی برای بهبود سطح کیفیت زندگی این افراد و‌اعضای خانواده آنان تأکید دارند. مثلا فرصت هایی به آنان داده می شود تا با استفاده از آن این افراد بتوانند در مراکز عمومی مانند استخر حضور به هم رسانند و با به منظور کسب تجربه شغلی فرصت هایی به دست آورند یا به گروه های حامی از حقوق خود بپیوندند تمامی روش های ذکر شده فوق، فرد دارای اختلال را به طور مستقیم مورد مداخله قرار می دهند اما، روش های درمانی برای اوتیسم نیز وجود دارند که با این افراد به طور غیر مستقیم مداخله کنند، ولی تأكید آنها بر آموزش کسانی است که در ارتباط با افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم هستند (مثلا والدین و با مربیان و آموزگاران) تا بتوانند مهارت های مربوط به مراقبت از کودک و با نحوه ارتباط با وی را یاد بگیرند. این روش تأثیر گذاری غیر مستقیم بر کودکان دارای اوتیسم را در نظر دارد، بنابر این تأكيد اصلی آن بر آموزش مربیان و والدین کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم است تا از این طریق سطح اثرگذاری آنان در افزایش توانمندی های کودکان اوتیسم را ارتقاء دهند.
در یک طبقه بندی کلی این روش ها را می توان به چهار گروه عمده تقسیم کرد که در ادامه بحث به هر یک از آنها اشاره می شود
مداخلات کاردرمانی در درمان کودکان اوتیسم
کاردرمانی اوتیسم نقش مهمی را در درمان کودکان اوتیسم ایفا می کند. یک ارزیابی دقیق در زمینه حواس، مهارت ها و توانایی های ذهنی و جسمی کودکان اوتیسم و تدوین برنامه درمانی مناسب برای ارتقاء کارکرد های اجرایی مغز در کودکان اوتیسم و بهبود مشکلات حسی این کودکان از وظایف بخش کاردرمانی می باشد. کاردرمانی کودکان اوتیسم شامل کاردرمانی جسمی، حسی حرکتی، کاردرمانی ذهنی،کاردرمانی دست، کاردرمانی SI می باشد. جهت آشنایی با این درمان به مطلب کاردرمانی کودکان اوتیسم مراجعه نمایید.
درمان گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم
گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم با استفاده ار تکنیک های مختلف درمانی هم در جهت تولید گفتار درکودک و هم در راستای اموزش مهارت های ارتباطی و اجتماعی از قبیل نحوه ایجاد ارتباط، مهارت های دوست یابی، درک گفتار دیگران و توانایی بیان درخواست ها توسط گفتار درکودکان اوتیسم فعالیت می نماید
مداخلات روانی – آموزشی در درمان کودکان اوتیسم
این روش برنامه آموزشی، رفتاری و سایر تکنیک های آموزشی است که معطوف به ایجاد تغییر در رفتار کودک اوتیسم و دادن فرصتی برای رشد و بهبود ذخیره رفتاری وی است.
این حیطه شامل موارد زیر است:
مداخلات رفتاری : به منظور ایجاد تغيير در رفتار یک فرد و تقلیل رفتارهای ناخواسته و افزایش رفتارهای مثبت مورد استفاده قرار می گیرد. بازی های گروهی جزو این گروه می باشد.
مداخلات مبتنی بر مهارت: به منظور ایجاد، نگهداری و حمایت از مهارت های ویژه و مورد نیاز فرد استفاده می شود
مداخلات مبتنی بر ارتباط: به منظور ایجاد حس ارتباط با دیگران، تشویق به نزدیکی و دلبستگی با دیگران انجام می شود
برنامه هایی که در این روش ها استفاده می شوند عبارتند از: مداخلات جامع اولیه رفتاری، تیچ روش برقراری ارتباط با استفاده از مبادله تصوير و برنامه درمان با استفاده از فعالیت های روزانه . در این مطلب اطلاعاتی در مورد اصول اساسی و پایه ای مربوط به آموزش افراد دارای اوتیسم در محیط های آموزشی ارائه می شود. در مورد ظرفیت یادگیری افراد دارای اوتیسم و چگونگی اثر انطباق با محیط و مواد آموزشی در به فعل در آمدن توان یادگیری این کودکان مطالبی ارائه می شود. مدارس مناسب برای افراد دارای اوتیسم راهنمایی های مورد نیاز مربیان و کارکنان را به منظور فراهم کردن تغییرات لازم برای این کودکان در مدرسه فراهم می کند.
با استفاده از این راهنمایی ها برنامه های آموزشی انفرادی برای برآوردن نیازهای انفرادی افراد نیز ایجاد می شود کودکان دارای اوتیسم نیازمند برنامه های ویژه ای هستند تا با استفاده از آنها نیازهای آموزشی خاص شان برآورده شود و به برنامه های آموزشی سایر همکلاسی های خود نیز دسترسی داشته باشد. کلید دسترسی کودکان به تجارب مناسب آموزشی آگاهی مربیان از نیازهای ویژه هر کودک است. معلمان، متخصصان و دستیاران آموزشی باید از نحوه تأثير اوتیسم بر هر کودک و شیوه های یادگیری وی آگاه باشند. باید از چگونگی تأثیر اوتیسم بر توانایی برقراری ارتباط کودک و سازگاری اجتماعی وی آگاه باشند و باید ارتباط مناسبی با والدین برقرار کنند تا اطلاعات دقیق و جامعی در مورد کودک به دست آورند. این اصول و اطلاعات باید به عنوان پایه های اصلی برنامه کاری مدرسه و راهنمایی برای کیفیت برنامه های آموزش انفرادی در نظر گرفته شود.
درمان های مکمل برای درمان کودکان اوتیسم
از درمان های مکمل و نوین در حیطه درمان کودکان اوتیسم می توان به موارد زیر اشاره نمود:
بازی درمانی در جهت کنترل رفتار و آموزش مهارتهای ارتباطی
سنسوری روم جهت تعدیل مشکلات حسی اوتیسم
ماساژ درمانی در اوتیسم جهت آرام سازی و بهبود مشکلات حسی کودکان
اتاق شنیداری جهت پرورش مهارت های شنیداری و تعدیل حساسیت شنیداری کودک اوتیسم
اتاق تاریک در جهت بهبود مهارت های ادراک و توجه بینایی در کودکان اوتیسم
آب درمانی اوتیسم
سوالات متداول:
1- آیا رژیم غذایی خاصی برای درمان اوتیسم مؤثر است؟
برخی خانواده‌ها از رژیم‌های بدون گلوتن و کازئین (GFCF) استفاده میکنند، اما شواهد علمی قطعی وجود ندارد. بهتر است با متخصص تغذیه مشورت شود.
2-تفاوت درمان اوتیسم خفیف و شدید چیست؟
در اوتیسم خفیف، تمرکز بر تقویت مهارتهای اجتماعی و ارتباطی است. در اوتیسم شدید، درمان‌ها بیشتر روی کنترل رفتارهای چالش‌برانگیز و خودیاری متمرکز هستند.
در آخرین ویرایش از کتاب راهنمای تشخیصی و آماری بیماری های روانی (ASMV) تغییراتی در ملاک ها و معیارهای تشخیص اوتیسم ایجاد شده است که باعث نگرانی تعدادی از والدین این افراد و متخصصان فعال در زمینه اوتیسم شده است. آنان نگران هستند که با تغییرات ایجاد شده دیگر افرادی که تا پیش از این در این ردیف تشخیصی قرار داشتند، از زیر چتر تشخیص اتیسم بیرون آیند و خدمات مناسب و مورد نیاز خود را دریافت نکنند. اما به نظر می رسد که تغییرات ایجاد شده در علائم تشخیصی اوتیسم در نوزادان، کودکان و نوجوانان به منظور رفع مشکلات تشخیصی پیشین ایجاد شده است و در نهایت باعث می شود تا استفاده از این طبقه تشخیصی با دقت و اعتماد بیشتری انجام شود. مرکز تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر در زمینه راه های تشخیص اوتیسم در نوزادان، کودکان و نوجوانان و درمان آن فعالیت می نماید.
اوتیسم اختلالی است که افراد دارای ناتوانی های ارتباطی و اجتماعی را با درجه های متفاوتی از شدت در بر می گیرد. این موضوع باعث می شود که کودکی با اختلال واحد برچسب های تشخیصی متفاوتی دریافت کند که در نهایت دریافت مداخله و خدمات مورد نیاز کودک اوتیسم را دچار مشکل می کند. اغلب این کودکان با برچسب های تشخیصی مانند افسردگی، کمی توجه و بیش فعالی و اسکیزوفرنی کودکی رو به رو می شوند و والدین و سایر ارائه کنندگان خدمات مورد نیاز این دسته از کودکان را با سردرگمی و شک روبه رو می کنند.
نظام تشخیصی جدید سعی کرده است این ابهام ها و تردیدها را کنار بگذارد. به جای استفاده از چندین نام تنها یک طبقه تشخيصي اختلالات طیف اوتیسم پیشنهاد شده است. این کار تشخیص اوتیسم در نوزادان را ساده تر و مشخص تر کرده است. افراد دیگری که علائم جدید پیشنهادی را ندارند این تشخیص را دریافت نمی کنند و با دریافت یک طبقه تشخیصی جدید امیدواری به دریافت خدمات مورد نیاز برای آنان افزایش می یابد.
یکی از مشخص ترین تغییرات این است که سندروم رت از دسته تشخیص اختلالات اوتیسم کنار گذاشته شده است، چهار طبقه تشخیصی آسپرگر، اختلالات گسترده رشد مشخص نشده اختلال غير منسجم دوران کودکی و اختلال اوتستیک با هم ادغام شده اند و تحت عنوان اختلالات طیف اوتیسم بر چسب تشخیصی دریافت می کنند. تفاوت میان این سه طبقه گذشته تشخیصی در نظام تشخیصی جدید بر اساس شدت درجه اختلال مشخص می شود. منظور از شدت درجه اختلال میزان تخریب توانایی برقراری ارتباط و میل به اجتماعی شدن فرد دریافت کننده تشخیص و نیز شدت علائم رفتاری وی است. بنابراین بر اساس کتاب جدید، یک فرد می تواند بر اساس شدت علائم تشخیصی برچسب اختلالات طیف اوتیسم را در سه سطح ۱، ۲ و ۳ دریافت کند. توجه متخصصان پیشنهاد کننده این تغییرات این است که نظام تشخیصی پیشین فاقد کارایی لازم برای تشخیص بود و با اینکه علائم اوتیسم کودکان دارای درجه های مختلفی از شدت است اما تمام افراد دریافت کننده این برچسب تشخیصی در زمینه های مشخصی دارای اختلال هستند؛ بنابراین به جای استفاده از نام های مختلف باید با یک نام واحد از دیگر اختلالات تفکیک شوند.
تجدید نظر در معیارهای ویژه و مورد نیاز برای تشخیص اختلالات طیف اوتیسم به ویرایش پنجم اضافه شده است. در مقایسه با معیارهای قدیمی معیارهای جدید کامل تر و دقیق تر هستند. برای مثال، در بخشی از علائق تثبیت شده و رفتارهای تکراری نشانه های بیشتری برای تشخیص مورد نیاز است. تغییرات دیگر ایجاد شده در معیارهای تشخیصی اوتیسم نیازمند نوعی سازمان دهی مجدد است. در حال حاضر، حیطه های مورد بررسی برای تشخیص اختلالات اوتیسم شامل اختلال در ارتباط، تعامل اجتماعی، و علائق محدود و رفتارهای تکراری است. در نسخه جدید، حوزه ارتباطات و تعامل اجتماعی با یکدیگر ترکیب شده و یک طبقه واحد تحت عنوان حیطه “نقص اجتماعی ارتباطی” را تشکیل می دهد. علاوه بر این، دیگر برای دریافت تشخیص اوتیسم در نوزادان و کودکان نیازی به وجود ملاک تشخیصی تأخیر در رشد زبان نیست.
این تغییرات پیشنهادی در نتیجه تجزیه و تحليل داده های حاصل از تحقیقات و نظر کارشناسان مختلف ايجاد شده است. تجدید نظر های ایجاد شده در علائم تشخیصی اوتیسم در نوجوانان با این امید انجام شده است که تشخیص اختلالات طیف اوتیسم دقیق تر و با توجه به علائم مشخص تری انجام گیرد تا بر چسب دریافت شده مشخص تر، قابل اعتماد و معتبر باشد. با وجود این امیدهای مثبت، نگرانی های مشروع و منطقی در مورد میزان دقت و صحت و نیز چگونگی این تغییرات مطرح شده است. یکی از بزرگترین نگرانی ها این است که افراد دارای عملکردهای سطح بالاتر دیگر ضوابط تشخیص سخت تر و مشخص شده تر را دریافت نمی کنند و در نتیجه برای دسترسی به خدمات مورد نیاز و مناسب خود مشکل خواهند داشت. سؤالات مطرح شده بیشتر در مورد کسانی است که تا پیش از این تحت عنوان آسپرگر و اختلالات پیش رونده رشد مشخص نشده (PDD NOS) جدا شده بودند. نگرانی دیگر، وجود مشکلاتی بر سر راه دولت، سیستم های آموزشی و شرکت های بیمه برای سازگاری با تغییرات ایجاد شده است. واضح است که تغییرات ایجاد شده بر خانواده ها و افرادی که در حال حاضر یکی از اختلالات قرار گرفته در زیر چتر اختلالات طیف اوتیسم دریافت کرده اند، تأثیر خواهد داشت. بایستی منتظر ماند و دید که این تغییرات چه تأثیری بر متخصصان تشخیص دهنده و پزشکان خواهد داشت و نیز معیارهای جدید چه تأثیری در ارزیابی کودکان و میزان دسترسی آنان خدمات مورد نیاز خواهد داشت.
لذا، این نکته دارای اهمیت است که متخصصان و پزشکان از ملاک های جدید برای تشخیص اوتیسم در نوجوانان استفاده کنند و اطلاعات خود را به روز و تازه نگه دارند. شاید مثالی مشخص بتواند تغییرات ایجاد شده برای تشخیص را در راهنمای آماری و تشخیصی بیماری های روانی بهتر نشان دهد. براساس این تغییرات کودکی که فاقد ارتباط چشمی است و با معلمان با سایر افراد در مدرسه ارتباط برقرار نمی کند، صحبت نمی کند. مادرش را وادار می کند تا هر روز صبح عبارات مشابهی را در زمینه های مشخص و زمان های معین تکرار کند و در صورت عدم انجام این کار توسط مادر پریشان می شود و به هم می ریزد، به دشواری می تواند تشخیص اوتیسم در نوجوانی دریافت کنند. به عبارت دیگر، ممکن است به نظر برسد که او هم دارای نقص ارتباطی است و هم تمایل به برقراری ارتباط اجتماعی دارد و علائم زبانی و گفتاری حاکی از تمایل به عدم تغییر و خشکی از خود نشان دهد. رفتار و کردارش به گونه ای است که تا پیش از این اغلب به عنوان فرد دارای اوتیسم تشخیص داده شد، اما در حال حاضر به عنوان فرد دارای لالی انتخابی تشخیص داده می شود. این اختلال نوعی اختلال اضطرابی است و از نشانه های اختلال وسواسی جبری به شمار می رود. برای این کودکان، صحبت کردن با افراد خارج از خانواده خود و برقراری تماس چشمی با آنان می تواند وحشتناک و غیرقابل تحمل باشد، آنها همچنین خواهان تکرار هستند زیرا که به آنان احساس امنیت و آرامش می دهد.
این اختلال یک تشخیص کاملا متفاوت از اوتیسم است و نیازمند خدمات و مداخلات خاص خود است. تغييرات DSM V یک حرکت در مسیر تلاش برای حصول اطمینان از تشخیص صحیح کودکان و انتخاب درمان و مداخلات درست و به موقع برای آنان است. همان طور که پیش از این توضیح داده شد، سه دسته از نشانه های مرتبط با اختلالات طیف اوتیسم وجود دارد: مشکلات زبان، مشکلات اجتماعی، و رفتارهای محدود و تکراری، یکی از برجسته ترین تغییرات ادغام طبقه مشکلات اجتماعی و ارتباط و زبان با هم است، در حال حاضر این دو طبقه با هم ترکیب شده اند، و در واقع این دو را نمی توان از هم جدا کرد. مثلا اگر کودک در انجام یک بازی ساده با والدین با کودک دیگری دچار مشکل است، مشکل وی ارتباطی است و یا اجتماعی.
دسته بندی تشخیص اوتیسم در نوجوانان
سه دسته مشکلات اجتماعی و ارتباطی وجود دارند که برای دریافت تشخيص اوتیسم در کودکان لازم است، برای دریافت تشخیص باید فرد در هر سه دسته دچار مشکل باشد.
در هر یک از این بخش ها رفتارهای مختلفی وجود دارند که بر اساس درجه و شدت شان از ملایم تا شاید تفکیک شده اند. نخستین بخش تعامل اجتماعی و تبادل و بده بستان ارتباط میان کودک و یک شریک ارتباطی است. کودکان قرار گرفته در این دسته در تنوع گسترده ای قرار دارند و شامل کسانی هستند که این تبادل توجه را به خوبی نشان می دهند تا کسانی که ادراکی از آن ندارند و در تعامل های این چنینی درگیر نمی شوند. پس از آن ارتباط غیر کلامی است. در این بخش بر وجود رفتارهایی مانند توانایی برقراری ارتباط چشمی و حالت های عاطفی چهره و ادراک زبان بدن تمرکز وجود دارد. کودکی که قادر به برقراری ارتباط در سطح پیشین باشد ممکن است در این بخش دچار ناتوانی باشد به عنوان مثال در زمان صحبت از یک موضوع غم انگیز لبخند بزند. کودکانی که در انتهای سر این طیف قرار دارند ممکن است هیچ ارتباط چشمی برقرار نکنند و با هیچ حالت چهره ای از خود نشان ندهند.
در صورتی که این افراد سایر ویژگی های مورد نیاز را کسب کنند دریافت تشخیص اوتیسم در نوجوانان برای آنان امری طبیعی است. سومین دسته علائم موجود در طبقه ارتباطی اجتماعی، دسته علائم مراوده است، در اینجا کودکی که در یک سر طیف قرار دارد ممکن است سلسله مراتب ارتباطی و مراوده را درک نکند یعنی نمی تواند تفاوت های موجود در نحوه برخورد با مادر و فرد دیگری مانند همسایه و یا یک رهگذر را درک کند و نوجوان دیگری که در طرف مقابل قرار دارد هم مایل به برقراری ارتباط است و هم این تفاوت ها را درک می کند در حیطه رفتارهای محدود و تکراری نیز یک طیف وجود دارد. کودک نیاز به نمایش برخی از معیارهای ذکر شده در این طبقه دارد تا تشخیص اوتیسم را دریافت کند. به عنوان مثال، بعضی از بچه ها و بزرگسالان دارای اوتیسم رفتارهای حرکتی تکراری مانند بال بال زدن و یا تکان دادن دست را از خود نشان می دهند.
فرد دارای اختلالات طیف اوتیسم ممکن است علاقه محدود شده و وسواس گونه ای نسبت به موضوع مشخصی داشته باشد. در انتهای دیگر طیف، ممکن است فرد قادر به صحبت کردن در مورد موضوع خاص و با تمرکز بر روی هر چیز دیگری باشد. این رده شامل مشکلات حسی به عنوان یکی از علائم تشخیصی است و در اینجا ممكن است از حساسیت بیش از اندازه نسبت به صداهای خاص، بافت، یا محرک دیگر صحبت شود، این مشکلات حسی به گونه ای است که فرد نمی تواند در یک زمان مشخص این محرکها را تحمل کند، با توجه به مثال ذکر شده پیشین در مورد لالی انتخابی معیار های جدید پیشنهاد شده . راهنمای تشخیصی و آماری بیماری ها راه را برای تشخیص عینی تر و قابل اعتمادتری هموار می کند و در نتیجه اشتباهات ایجاد شده در روش های درمانی و مداخله ای را کمتر و محدودتر می کند.
افراد دارای اوتیسم علائم مختلف و گوناگونی از خود نشان می دهند اما همه این علائم در یک طبقه بندی جامع علائم اوتیسم قرار می گیرند. جهت تشخیص دقیق علائم اوتیسم در نوزادان و کودکان نیاز به بررسی کودک توسط دکتر اوتیسم می باشد که با انجام معاینات بالینی و چک لیست های والدین بتواند تشخیص درست و زودهنگامی داشته باشد. علائم اوتیسم در نوجوانان بارزتر و قابل مشاهده تر می باشد. به همین علت والدین از پی درمان به مرکز توانبخشی اوتیسم مراجعه و جهت ارزیابی کود اقدام می نمایند. مرکز تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر در زمینه تشخیص علائم اوتیسم و درمان تخصصی کودکان اوتیسم فعالیت می نماید. کادر درمان با تجربه در کنار تجهیزات به روز درمانی در مرکز اوتیسم دکتر صابر این مرکز را از دیگر مراکز تهران متمایز می کند.
سه حیطه کلید و چارچوب اصلی اختلالات طیف اوتیسم را تشکیل می دهد. این سه حیطه عبارتند از
ارشد اجتماعی
زبان و ارتباط
تفکر و تخیل
لازم به ذکر است که هر سه حیطه با یکدیگر همپوشی دارند و افراد دارای علائم اوتیسم تنوع گسترده ای از ناتوانی ها را که در نهایت خارج از این سه حیطه نیست از خود نشان می دهند تفاوت های موجود میان علائم اوتیسم کودکان نیز اغلب ناشی از وجود نقصی با درجه های متفاوت شدت در یکی از این سه حیطه است،
علائم اوتیسم در نوجوانان و رشد اجتماعی
نوجوانانی دارای اوتیسم تأخیر شدید و قابل ملاحظه ای در زمینه رشد اجتماعی، به ویژه رشد ارتباطات میان فردی از خود نشان می دهد. علائم اوتیسم در نوجوانان شامل دشواری ویژه و قابل مشاهده ای در برقراری ارتباطات اجتماعی و تعامل های معمول بین افراد می باشد و فرایند طبیعی مانند دوست یابی برای آنان سخت و گاه غیر ممکن است. تفسير جنبه غیر کلامی تعامل اجتماعی (درک نگاه و احساسات دیگران از طریق حالت های صورت، درک زبان بدن و حرکت های آن) برای این افراد دشوار و اغلب غیر ممکن است. از مراحل بسیار ابتدایی رشد، علائم اوتیسم در نوزادان ،نشانه های نقص و یا تأخیر در توسعه زمینه های اجتماعی را آشکار می سازد. کودکانی که در مراحل بعدی رشد تشخیص اوتیسم دریافت می کنند در مقایسه با افرادی که در زمینه اجتماعی دارای رشد طبیعی اند دارای شیوه های تعاملی متفاوتی هستند. از جمله اینکه :
کمتر به دیگران نگاه می کنند
کمتر به نام خود واکنش نشان
لبخند متقابل کمتر مورد استفاده آنان قرار می گیرد
بازی های اجتماعی (مثلا بازی دالی یا قایم باشک) را انجام نمی دهند و یا به طور یک جانبه و با خودشان انجام می دهند.
نوجوانان دارای اوتیسم، ممکن است علائمی حاکی از ناتوانی در ادراک اصول اولیه تعامل اجتماعی از خود نشان دهند. مشکل این است که این افراد جایگاه رفتارها و مناسبت های مربوط به آن را درک نمی کنند.
در کل، در علائم اوتیسم در کودکان مشکل در درک احساسات دیگران دیده می شود و قادر به همدلی با دیگران و قرار دادن خود به جای آنان نیستند. بنا بر این نقص در توانایی همدلی کردن با دیگران سد بزرگی بر سر راه دوست یابی و رشد فرایندهای مربوط به آن است. این امر باعث انزوا و ناتوانی این افراد در برقراری ارتباط در وضعیت های اجتماعی می شود.
زبان و ارتباط
افراد دارای اوتیسم در جنبه های متفاوت رشد زبان، گفتار و ارتباط مشکل دارند. تأخیر عمده در کاربرد اجتماعی زبان (که به عنوان عملکردهای زبانی شناخته شده است) و ادراک معانی نهفته در زبان (که معنی با سمنتیک” نامیده می شود) وجود دارد. هرچند تمامی افرادی که بر چسب تشخيصي اختلالات طیف اوتیسم دریافت می کنند، در این حیطه دشواری و با تأخیر دارند، اما این افراد توانایی های گوناگون و متفاوتی در زمینه عملکردهای گفتاری از خود نشان می دهند. در این گروه کودکانی وجود دارند که از نظر دایره واژگان، دستور زبان مورد استفاده و مهارت های گفتاری در حد همسالان فاقد مشكل خود، قرار دارند از سوی دیگر گروه قابل توجهی از این افراد که اغلب به عنوان “افراد دارای اوتیسم کلاسیک ” شناخته می شوند فاقد توانایی زبان و گفتار هستند.
شیوه های متفاوت تفکر و توانایی محدود تخيل از علائم اوتیسم در نوجوانان
یکی از ویژگی های تعیین کننده اختلالات طیف اوتیسم و آسپرگر وجود خشکی و عدم انعطاف در تغییرات ایجاد شده در محیط و امور روزمره است. انعطاف می تواند عاملی برای احساس دستپاچگی و به هم ریختگی آنان در زمان بروز تغییر در محیط در نظر گرفته شود. تعداد زیادی از نوجوانان دارای اوتیسم از تغییرات ایجاد شده در محیط و نحوه اجرای امور روزمره دچار ترس شده و مایل به حفظ “همانی ها و عدم تغيير آنها هستند. این امر باعث می شود تا در برابر گیجی و درماندگی ناشی از تغییر از خود حفاظت کنند. تفکر منعطف و سیال نیازمند استفاده از نشانگان و استعاره ها است. یعنی توانایی درک این موضوع که یک نشانه و یا علامت می تواند معنی خاصی را به ذهن القاء کند، (مثلا تصویر بشقاب می تواند به عنوان علامت غذا در نظر گرفته شود). انجام بازی های استعاره ای و برقراری ارتباط هر دو به نحوی توانایی فرد را در استفاده از نشانگان و استعاره ها را نشان می دهد. هر دو حیطه در افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم دیده می شود.
افراد دارای اوتیسم گستره وسیعی از رفتارهای وسواسی، و تکراری را به صورت کلیشه ای از خود نشان می دهند. این رفتارها می توانند به شدت مخرب بوده و مانعی بر سر راه رشد همه جانبه فرد باشند. زیرا الزام فرد به انجام این فعالیت ها باعث می شود که انجام بسیاری دیگر از فعالیت های مورد نیاز را به تأخیر اندازد، رفتارهای کلیشه ای و تکراری نوجوانان اوتیسم اغلب بسیار محدود و فاقد تنوع است ممکن است ساعت ها به بخشی از یک شیء خیره شوند (مثلا فرمان و با چرخ ماشین و یا ماشین لباسشویی در حال چرخش) و یا شیفته شیء خاص (مثلا دکمه یک لباس) باشند. اغلب از نقش شیء و با کاربرد و عملکرد آن در کلیت سیستم (مثلا نقش چرخ یا فرمان در کلیت ماشین) اطلاعی ندارند. وجود چنین علائقی، مهارت های مربوط به بازی کردن کودک را تحت تأثیر خود قرار می دهد و مانعی برای رشد این حیطه به شمار می آید. به دلیل تفاوت الگوهای مورد استفاده برای بازی در این گروه از کودکان، سایر کودکان نیز میلی به بازی کردن با این افراد از خود نشان نمی دهند و بنابر این بازی های مشترک و تعاملی نیز زمینه رشد و توسعه نمی باید.
توجه به جزئیات امور روزمره نیز از ویژگی های این افراد به شمار می رود. رفتارهای وسواسی شامل فعالیت هایی مانند چیدن و سازماندهی و یا عملکردهای تکراری مانند خاموش و روشن کردن چراغ و با اصرار بر بسته بودن در است. یک فعالیت کلیشه ای عملکردی است که به طور مکرر تکرار می شود و تغییرات بسیار کمی در نحوه اجرای آن داده می شود. این فعالیت ها گاه با سرعت زیاد انجام می شود (مثلا بال بال زدن و تکان دادن دستها چرخاندن خود، ضربه زدن، تکان دادن خود و با تکان دادن سر به طرفین). تعدادی از این رفتارها می تواند به فرد آسیب برسانند. وجود چنین رفتارهایی باعث تفاوت میان فرد دارای اوتیسم و خواهر و برادر وی و با گروه همسالانش می شود و عاملی برای منزوی شدن اجتماعی این افراد به شمار می رود. دشواری های حسی نیز در این گروه از کودکان مشاهده می شود که به نوبه خود می تواند بر رفتارهای آنان و نوع تعامل با محیط تأثیر بگذارد.
