در کاردرمانی کودکان، تمرینات تقویت مهارت حرکتی کودکان کاربردهای فراوانی دارد. درمانگران مرکز کاردرمانی اختلالات هماهنگی حرکتی در تهران دکتر صابر در قالب بازی برای تقویت عضلات ، مهارت های هماهنگی حرکتی و بهبود مهارت های حسی حرکتی از تمرینات مهارت های حرکتی استفاده می نمایند. تعدادی از این تمرینات در حالت خوابیده اجرا می شوند این تمرینات جنبه عمومی دارند و تمام افراد سالم و افراد دارای اختلالات ذهنی یا جسمی و به خصوص بیمارانی که نمی توانند در حالت ایستاده تمرینات هماهنگی را انجام دهند، می‌توانند از آنها استفاده کرده و مهارت حرکتی خود را افزایش دهند،یکی از محاسن این تمرینات این است که می‌تواند برای کودکانی که توانایی راه رفتن ندارند یا تعادل مناسبی ندارد مورد استفاده قرار گیرد این تمرینات به خصوص برای افرادی که در اثر آسیب مغزی دچار آپراکسی حرکتی شده اند نیز مفید می باشند. بخش کاردرمانی جسمیمرکز کاردرمانی تهران دکتر صابر با ارائه تمرینات حرکتی در قالب بازی برای تقویت مهارت حرکتی به کودکان در جهت بهبود تعادل، قدرت عضلات و هماهنگی حرکتی کمک می کند.
تاثیر تمرینات برای تقویت مهارت حرکتی کودکان
توسعه مهارت های حرکتی در خانه بخش حیاتی از رشد کودک شماست. این مهارت ها، مانند دویدن، پریدن و حفظ تعادل، ضمن افزایش اعتماد به نفس، قدرت بدنی و هماهنگی را نیز تقویت می کنند. والدین با تبدیل لحظات روزمره به فرصت هایی برای حرکت، نقش حیاتی در این مسیر ایفا می کنند. فعالیت های سرگرم کننده و تعاملی می توانند تمرین مهارت های حرکتی را برای شما و فرزندتان لذت بخش کنند. با رویکرد صحیح، بهبود مهارت های حرکتی در خانه می تواند به طور یکپارچه در برنامه روزمره خانواده شما جای گیرد. فعالیت های ساده، مانند بازی های تعادلی یا بازی های بدون ساختار، نه تنها توانایی های حرکتی را افزایش می دهند، بلکه پیوند شما را با فرزندتان نیز تقویت می کنند. تنظیم این فعالیت ها متناسب با نیازهای فرزندتان تضمین می کند که آن ها در حین ساختن مهارت های اساسی زندگی، احساس تشویق و حمایت کنند. در حالی که ممکن است به نظر برسد بازی فعال صرفاً برای کودکان سرگرم کننده است، اما برای توسعه مهارت های حرکتی حیاتی است. فعالیت بدنی در طول بازی، هماهنگی، قدرت و آگاهی فضایی را تقویت می کند – اجزای ضروری برای تسلط بر مهارت های حرکتی درشت. بازی فعال بر رشد جسمی تأثیر می گذارد و نقش مهمی در رشد شناختی و تعامل اجتماعی ایفا می کند. از طریق بازی، کودکان محیط خود را بررسی می کنند، یاد می گیرند مشکلات را حل کنند و دنیای اطراف خود را درک کنند. همچنین فرصتی را برای کودکان فراهم می کند تا با دیگران تعامل داشته باشند و مهارت های اجتماعی و هوش ذهنی را تقویت کنند. علاوه بر این، مزایای بازی فعال فراتر از توسعه مهارت های فوری است. این اقدامات به ظاهر ساده شامل حرکات پیچیده ای هستند که قدرت عضلانی، هماهنگی و تعادل را بهبود می بخشند. آن ها همچنین استقامت را در گروه های عضلانی خاص ایجاد می کنند و مهارت های حل مسئله را افزایش می دهند. سلامت و رفاه جسمانی با تشویق کودکان به درگیر کردن منظم بدن خود ارتقا می یابد. علاوه بر این، بازی فعال به توسعه آگاهی فضایی، چابکی و سرعت کمک می کند که همگی جنبه های ضروری مهارت های حرکتی هستند. بدون شک، فعالیت های خارج از منزل به عنوان یک کاتالیزور استثنایی برای تقویت مهارت های حرکتی کودکان، مانند دویدن، پریدن و بالا رفتن عمل می کنند. با فراهم کردن یک محیط باز و انعطاف پذیر، آن ها فرصت هایی را برای کودکان فراهم می کنند تا محیط اطراف خود را بررسی کرده و با آن تعامل داشته باشند، و تعادل، هماهنگی و آگاهی فضایی آن ها را پرورش می دهند.
تمرینات تقویت مهارت حرکتی کودکان
این تمرینات در وضعیت خوابیده انجام می گیرد. می توان در وضعیت ایستاده نیز انجام شود:
از کودک بخواهید پاها را به صورت یکی یکی داخل شکم خم کند.
با خم شدن هر پا دست روی پای مخالف می خورد.
با خم کردن هر پا دست همان طرف را روی پای خم شده می زند.
با خم کردن هر پا دست ها یکی یکی بالای سر می روند.
مراجعه کننده می خوابد پاها را از بغل باز و بسته میکند.
دستها نیز از پهلو باز و بسته می شوند.
با باز و بسته کردن پاها دست ها یکی یکی از کنار تنه بالای سر می روند که این تمرین بسیار سخت می باشد.
پاها را باز میکند و با هر بار بازکردن،دست ها را به بغل ران میزند.
کودک یک پا را داخل شکم خم میکند و همزمان پای دیگر را از پهلو باز میکند بعد از چند بار انجام دادن حرکت را برعکس میکند.
در تمرین شماره ۹ در حالیکه دست ها از پهلو باز هستند که جلوی صورت دست میزند این تمرین بسیار سخت است.
در حالت خوابیده پاها را یکی یکی داخل شکم خم میکند و با آرنج به زانوی پای مخالف می زند.
از کودک بخواهید دوچرخه بزنند (یکی در میان پاها را داخل شکم خم کند) در دوچرخه پاها کاملاً صاف نمی‌شوند و پاشنه کاملاً در هوا می باشد.
کاملا خوابیده دستها کنار بدن می باشند با باز شدن هر پا دست همان طرف تا عرض شانه باز میشود سپس به سمت دیگر باز می شود.
کودک میخوابد هر دو پا را داخل شکم خم میکند و با دستها سر زانوها را گرفته و به سمت چپ و راست میچرخد.
در تمرین ۱۴ دست ها در راستای عرض شانه باز می شوند و همزمان دستها از آرنج به صورت متناوب خم می شوند.
در تمرین ۱۵ دست ها در جلوی سینه با آرنج صاف می شوند و همزمان بر عکس حرکت پا ها حرکت می کنند.
کودک شبیه صلیب میخوابد با خم کردن حرکت پا داخل شکم (پاشنه باید روی زمین باشد) یک دست به کنار ران پای خم شده میخورد و این حرکت در طرف دیگر نیز تکرار می شود.
کودک میخوابد هر دو پا را مقداری داخل شکم خم میکند (حدود ۴۵ درجه) دستها از شانه ۴۵ درجه و از آرنج ۹۰ درجه خم می کند سپس یک پای راست را کمی خم می کند و همزمان ران را به طرف داخل می چرخاند تا قوزک پای راست بیرون بدن قرار گیرد،سپس کف دست راست به قوزک پای راست ضربه میزند و بعد از آن پای راست صاف شده و حرکت را به همین صورت برای پای چپ انجام می دهد.
تمرین ۱۸ را به صورت همزمان با هر دو دست و پا انجام دهد.
کودک به پهلو میخوابد دست را از پهلو روی ران می گذارد و همزمان هر دو با هم باز می شوند.
کودک به پهلو میخوابد پاها صاف و کشیده و دست ها بالای سر قرار می گیرند هم زمان که پا داخل شکم خم میشود دست به سمت پهلوی شکم حرکت می کند.
کودک روی شکم می خوابد پاها را یکی در میان از زانو روی باسن خم میکند.
در وضعیت تمرین فوق دست ها را یکی یکی به قوزک بیرونی پای خم شده میزند.
در حین انجام تمرین ۲۲ دستها جلوی صورت باشد و یکی یکی از آرنج به سمت صورت خم و باز شوند. در صورتی که نتواند تمرین فوق را همزمان با دستها انجام دهد میتوان با طناب مچ پاها را بسته سر طناب را به دست مراجعه‌کننده داد و همزمان مراجعه کننده با صاف کردن دست ها و پاها را نیز از زانو خم کند.
کودک می نشیند پاها را با زاویه ۴۵ درجه خم می کند (پاشنه روی زمین است)کف دست ها را روی انگشتان پا گذاشته سپس زانوها را به اندازه عرض شانه باز و بسته میکند،باز و بسته شدن زانو ها از زیر آرنج دست ها صورت میگیرد.
کودک می نشیند پاها را به صورت کشیده کنار هم می گذارد،دستها را روی زانو گذاشته و همزمان هم پاها را به سمت شکم خم میکند و دستها را تا عرض شانه باز میکند.
در وضعیت تمرین ۲۵ دستها به جای زانو روی قوزک های داخلی پاها قرار می گیرند و طبیعتاً پاها بیشتر باز میشوند.
به پهلو میخوابد و ران ها را یکی یکی از زانو به سمت باسن خم میکند این تمرین جهت افرادی که ضعف عضلانی شدید در عضلات همسترینگ دارند به علت حذف جاذبه بسیار مفید است.
بازی برای تقویت عضلات با وسایل
تمرینات با وسایل به دو بخش کلی تمرینات با وسایل حرکات درشت و ظریف تقسیم شده است. این دسته از تمرینات حداقل احتیاج به یک وسیله کمکی دارند پا فرد تمرین کننده بتواند تمرینات مهارت های حرکتی را انجام دهد، والدین و درمانگران محترم می توانند وسایل را تهیه نموده و یا با خلاقیت خود وسیله مشابه دیگری را جایگزین کنند.
در کل بهتر است بدانید بازی با هر وسیله‌ای که احتیاج به دقت و تمرکز به همراه حرکات بدنی داشته باشد و منجر شود فرد بازی کننده از یک برنامه یا طرحواره حرکتی خاصی استفاده کند در واقع یک تمرین هماهنگی حرکتی می باشد که با توجه به نحوه درگیر کردن گروههای عضلانی و عضو تمرین کننده می توان آنرا به تمرین هماهنگی جهت عضلات ظریف و درشت تقسیم کرد، بنابراین شما با دقت در محیط اطراف می توانید به تعداد تمرینات فرد تمرین کننده بیفزایید. در این بخش ما مجموعه ای کامل از تمرینات را ارائه می دهیم که تمام گروه های عضلانی را تحت تاثیر قرار داده و می توان گفت به انجام تمرینات این بخش تقریباً تمام گروه های عضلانی ظریف و درشت درگیر بوده و باعث بهبود هماهنگی حرکتی آنها می گردد.
نکته دیگر که لازم به ذکر می باشد این است که معمولاً کودکانی که اختلال هماهنگی حرکتی ظریف دارند معمولاً از انجام این تمرینات یا بازی های هماهنگی خود داری کرده و از نزدیک شدن به آنها اجتناب می کنند لذا این کودکان یا افراد،مانند سایر افراد سالم این تمرینات یا بازی‌ها را انجام نمی دهند و هماهنگی لازم را کسب نمی کنند این تمرینات فرصت و راهنمای مناسبی هستند تا شما با انجام آن ها کودکان را تشویق به انجام فعالیت‌ها نمایید و باعث بهبود وضعیت هماهنگی آنها گردید.
استفاده از یک رقیب یا همبازی در بازی برای تقویت عضله مناسب می باشد و باعث افزایش انگیزه فرد تمرین کننده میگردد ولی باید مراقب باشید که رقابت به نحوی نشود که حالت یک مسابقه جدی به خود بگیرد و کم به برد و باخت به خود بگیرد زیرا در این حالت فرد تمرین کننده به علت توانایی کمتر ممکن است شکست خورده و دچار سرخوردگی گردد، در واقع حضور هم بازی باید به نحوی باشد که منجر به شادمانی و تفریح تمرینات گردد و هیچ گونه رقابت جدی صورت نگیرد. تمرینات با وسایل به دو بخش کلی تمرینات با وسایل حرکات درشت و ظریف تقسیم شده است.
منابع:
skillpointtherapy.com
سوالات متداول:
1-آیا تمرینات مهارتی باید به‌صورت روزانه انجام شوند؟
بله. تمرینات روزانه حتی به مدت کوتاه (۱۵ تا ۳۰ دقیقه) بسیار مؤثرتر از جلسات پراکنده هستند. استمرار در تمرین باعث تقویت سریع‌تر مسیرهای عصبی میشود.
2-اگر کودکی در بستن بند کفش مشکل دارد، چه تمرین‌هایی مفید هستند؟
-تمرین باز و بسته‌کردن زیپ و دکمه.
-بستن بند با نخ ضخیم و سوراخ‌های بزرگ.
-استفاده از کفش‌هایی با بندهای رنگی برای آموزش بهتر گره‌زدن.
-بازی‌هایی که قدرت انگشتان را تقویت می‌کنند مثل خمیر بازی یا گِل بازی.
عقب ماندگی ذهنی رایج‌ترین ناتوانی رشدی است و حدود 7 درصد مشکل ذهنی کودکان و معلولیت ها را به خود اختصاص داده است. کودکان کم توان ذهنی نیاز مستمر به آموزش و توانبخشی داشته تا بتوانند از حداکثر توانایی های خود در استقلال فردی بدست آورند. مرکز توانبخشی عقب مانده ذهنی دکتر صابر در حیطه کودکان عقب مانده ذهنی و کم توان ذهنی به صورت تخصصی فعالیت می نمایند. روانشناسان مرکز روانشناسی دکتر صابر در حیطه تشخیص کم توانی ذهنی و ارائه خدمات آموزشی،همچنین ارجاع به بخش گفتاردرمانی و کاردرمانی در زمینه کودکان عقب مانده ذهنی کلینیک دکتر صابر مشغول می باشند.
ضریب هوشی فرد مبتلا به عقب ماندگی ذهنی
ضریب یا بهره هوشی ( IQ ) که به توانایی‌های ذهنی مانند استدلال کردن ،حل مسئله،یادگیری و… اشاره دارد باید زیر 70 یا حداکثر 75 باشد تا فرد جز دسته عقب ماندگی ذهنی قرار گیرد.
عقب ماندگی ذهنی یک وضعیت عصبی-رشدی است که بر توانایی فرد در یادگیری و انجام فعالیت های روزمره تأثیر می گذارد. این وضعیت بر رفتار، مهارت های اجتماعی و توانایی حفظ بهداشت و مراقبت از خود تأثیر می گذارد. این وضعیت در دوران کودکی ایجاد می شود و می توان آن را بر اساس 3 معیار تشخیص داد: 1. چالش های فکری در یادگیری آکادمیک و تجربی، استدلال، حل مسئله، قضاوت و تفکر انتزاعی. 2. مشکل در عملکرد انطباقی مانند ارتباطات، مهارت های اجتماعی و زندگی مستقل. 3. شروع علائم عملکرد فکری و انطباقی در دوران کودکی یا نوجوانی. شدت ناتوانی ذهنی ممکن است از خفیف تا شدید و عمیق متغیر باشد. افراد با شدت خفیف می توانند با حداقل حمایت، زندگی مستقلی داشته باشند اما ممکن است در یادگیری مفاهیم و معاشرت مشکل داشته باشند. ناتوانی ذهنی شدید منجر به تأخیر در رشد می شود و کودک ممکن است مهارت های ارتباطی محدودی داشته باشد. شدت عمیق منجر به ایجاد بیماری های پزشکی می شود زیرا کودک نمی تواند هیچ فعالیت بدنی انجام دهد و نیاز به حمایت تمام وقت دارد. علائم عقب‌م اندگی ذهنی در اوایل کودکی شروع به ظاهر شدن می کنند. گاهی اوقات این علائم ممکن است فیزیکی باشند مانند ظاهر غیر طبیعی، سر بزرگ یا کوچک، دست ها یا پاهای غیر طبیعی. از سوی دیگر، برخی از کودکانی که از نظر جسمی سالم به نظر می رسند ممکن است علائم ناتوانی ذهنی را نشان دهند مانند:
-مشکل در صحبت کردن
-تأخیر در یادگیری حرکت، راه رفتن، لباس پوشیدن و خود خوری
-تأخیر در دستیابی به نقاط عطف فکری
-مشکل در پیروی از دستور العمل ها
-تأخیر در مهارت های حرکتی
-رفتار پرخاشگرانه
-تشنج
-مشکل در به خاطر سپردن چیزها
شناسایی علت دقیق عقب ماندگی ذهنی یک کودک ممکن است دشوار باشد اما در اینجا برخی از علل رایج آورده شده است: عوارض در دوران بارداری، عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی، آسیب سر، تولد زودرس، عفونت مؤثر بر رشد مغز در سنین پایین و… . با این حال، بسته به شدت عقب ماندگی ذهنی، انواع خاصی از درمان ممکن است به کودکان کمک کند تا زندگی مستقلی داشته باشند. این درمان ها شامل موارد زیر است:
-کاردرمانی: این درمان شامل آموزش برای انجام فعالیت های روزمره، درمان افزایش عملکرد دست، بهبود دست خط و… است.
-گفتاردرمانی: این درمان به کودکان در ارتباطات و رشد گفتار کمک می کند. همچنین در ارتباطات جایگزین زمانی که ارتباط کلامی امکان‌پذیر نیست، کمک می کند.
سطوح عقب ماندگی ذهنی
گاهی اصطلاح عقب ماندگی ذهنی و ناتوانی رشدی به جای هم استفاده میشوند و هر دو اصطلاحی جامع برای دربرگرفتن اختلالاتی مانند اختلالات طیف اوتیسم،فلج مغزی،تاخیر رشد ای و سایر اختلالاتی است که در زمان رشد اتفاق می‌افتند.
سطوح عقب ماندگی ذهنی
سطح
دامنه ( IQ )
خفیف
52-69
متوسط
36-51
شدید
20-35
عمیق
19 یا کمتر
علل بروز عقب ماندگی ذهنی کودکان
پیش از تولد
کروموزومی
متابولیک
رشد مغز
تاثیر محیط
حین تولد
هیپوکسی
وزن کم
بیماری ها
پس از تولد
زیستی
جسمی
بدرفتاری اطرافیان
مثال هایی از عقب ماندگی ذهنی
سندروم داون
سندروم ایکس شکننده
بعضی از کودکان طیف اوتیسم
رایج ترین انواع عقب ماندگی ذهنی به علت مشکلات کروموزومی:
سندروم داون: افرادی که این سندروم را دارند در ژنوتیپ خود سه نسخه طرز کروموزوم ۲۱ دارند.
سندروم ایکس شکننده: در این سندروم کروموزوم های ایکس دچار جهش کروموزومی میشوند.
توجه: مواردی مانند افزایش بیلی روبین خون و بیماری فنیل کتونوریا ( PKU ) جز موارد متابولیک قرار می گیرند و همچنین نرسیدن اکسیژن در حین تولد یا هیپوکسی حتی به مدت بسیار کوتاهی می‌تواند باعث آسیب رسیدن بافتهای مغز نوزاد و عقب ماندگی ذهنی شود.
نمره آپگار:
در صورتی که نوزاد در هر کدام از گویه های ضربان قلب، تنفس، عضلات، بازتاب ها و رنگ بدن نمره ۲ کسب کند یعنی در مجموع نمره ۷ الی ۱۰ کند کاملا سالم است و نمرات زیر 7 یعنی نیاز به مراقبت دارد. و احتمال بروز کم توانی ذهنی نیز در کودک مشاهده می شود.
1.ضریب هوشی فرد باید در چه دامنه ای باشد تا در دسته عقب ماندگی ذهنی قرار بگیرد؟
ضریب یا بهره هوشی ( IQ ) که به توانایی‌های ذهنی مانند استدلال کردن ،حل مسئله،یادگیری و… اشاره دارد باید زیر 70 یا حداکثر 75 باشد تا فرد جز دسته عقب ماندگی ذهنی قرار گیرد.
2.رایج ترین انواع عقب ماندگی ذهنی به علت مشکلات کروموزومی چیست؟
اختلال پردازش شنیداری چیست؟ توانایی شنیدن پیام‌های شنیداری، تشخیص صدا ها و کلمات مشابه، جداکردن گفتار از صداهای اضافی محیطی، توجه شنیداری و یادآوری یا درک آنچه شنیده شده را پردازش شنیداری گویند. اختلال پردازش شنیداری در کودکان یک نوع به هم ریختگی و یا آسیب در سیستم پردازش شنوایی است. اختلالات پردازش شنوایی در مرکز درمان اختلال پردازش شنوایی دکتر صابر مورد درمان قرار می گیرد. اتاق شنیداری مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر با طراحی برنامه های کامپیوتری پیشرفته در حیطه شنوایی و استفاده از کادر گفتاردرمانی مجرب در زمینه درمان اختلال پردازش شنیداری پیشرو می باشد.
اختلال پردازش شنیداری مرکزی چیست؟
اختلال پردازش شنیداری مرکزی ( CAPD ) یکی از انواع اختلالاتی است که در پردازش اطلاعات شنیداری درون ذهن خلل ایجاد میکند. افراد با این اختلال در پردازش اطلاعات کلامی ناتوان هستند،در حقیقت اطلاعات کلامی را می شنوند ولی قادر به درک محتوای آن نیستند! آنها ممکن است کل جمله را کلمه به کلمه برای شما تکرار کنند ولی معنی آن را درک نمی کنند پس از افزایش بلندی صدا کمکی به درک گفته نمی کند.
میزان شیوع
در میان بچه‌ها ۲ درصد تا ۳ درصد هست.
در جنس مذکر دو برابر مونث است.
همچنین ممکن است ۷۵ درصد افراد بزرگسال دچار این عارضه شوند.
علل شیوع اختلالات پردازش شنوایی در کودکان
اگرچه نقص وراثتی در مسیرهای شنوایی از علل عمده اختلال پردازش های شنوایی و حساسیت شنوایی به شمار می‌رود اما عوامل محیطی متعددی نیز وجود دارند که به اختلال در پردازش های شنوایی منجر می شوند.
اگرچه همه کودکان به علت عدم بلوغ دستگاه شنوایی مرکزی تا حدی در پردازش شنوایی دچار مشکل اند اما… کودکان با عفونت گوش میانی نسبت به کودکان هنجار، مشکلات پردازش مهارت های شنیداری بیشتری را نشان می دهند. مشکلات شنوایی این کودکان در آزمونهای شنوایی شناخته نمی شود. مشکلات آنها به صورت تاخیر های گفتار و زبان، مشکلات تحصیلی، کمبود اعتماد به نفس و مسائل اجتماعی است.
رشد شنوایی یک فرآیند طولانی‌مدت است، با وجود رشد زودرس گوش داخلی. شنوایی‌شناسان می‌دانند که نوزادان به صدا در شدت‌های پایین که بزرگسالان به آن پاسخ می‌دهند، واکنش نشان نمی‌دهند. آنچه دانشمندان شنوایی در 25 سال مطالعه رشد شنوایی در نوزادان و کودکان آموخته‌اند این است که آستانه‌های نابالغ کودکان در اتاقک صدا، نشان‌دهنده شنوایی نابالغ است، نه فقط پاسخ‌های نابالغ. این نابالغی‌ها توانایی نوزادان را نه تنها برای تشخیص یک تن، بلکه برای شنیدن و یادگیری از صدا در محیط‌های واقعی محدود میکند. علاوه بر این، فرآیند رشد شنوایی تا سال‌های مدرسه نیز ادامه می‌یابد، زیرا کودکان در نحوه پردازش صدا انتخابی‌تر و انعطاف‌پذیرتر میشوند.
پزشکان به طور ضمنی درک می‌کنند که نوزادان و کودکان متفاوت از بزرگسالان می‌شنوند، و این درک تعاملات آنها را با نوزادان و کودکان شکل می‌دهد. تحقیقات در زمینه رشد شنوایی پیامدهای گسترده‌تری برای عمل بالینی و آموزشی – و همچنین سیاست عمومی – دارد، زیرا متخصصان برای کاهش سطح نویز در خانه‌ها و مدارس و افزایش آگاهی از تأثیر صدای رقابتی بر توانایی نوزادان و کودکان در پردازش گفتار تلاش می‌کنند.
رشد شنوایی
رشد شنوایی از سه مرحله عبور میکند. در مرحله اول، توانایی سیستم شنوایی برای رمزگذاری دقیق صدا بالغ میشود. این مرحله از تولد کامل تا حدود 6 ماهگی طول می‌کشد و شامل بلوغ گوش میانی و مسیرهای شنوایی ساقه مغز است. در مرحله دوم، از 6 ماهگی تا حدود 5 سالگی، توانایی تمرکز یا انتخاب یک ویژگی از صدا بالغ میشود. در مرحله سوم، از 6 سالگی تا نوجوانی، توانایی استفاده انعطاف‌پذیر از ویژگی‌های مختلف صدا در شرایط شنیداری متغیر بالغ میشود. هر دو مرحله دوم و سوم شامل بلوغ قشر شنوایی و پردازش مرکزی هستند.
بررسی عملکرد های مربوط به پردازش شنیداری
تاریخچه رشد
بارداری پر استرس
با زحمت به دنیا آمدن
فرزند خواندگی
جدا شدن زود هنگام از مادر
تاخیر در رشد حرکتی
تاخیر در رشد زبانی
داشتن عفونت گوش
انواع اختلال پردازش شنوایی
1.شنیدن درکی
شنیدن درکی نوعی شنیدن است که ما را به دنیای بیرون متصل میکند و ذهنمان را نسبت به اطرافمان یعنی چیزهایی که در خانه، محل کار و مدرسه وجود دارد هوشیار نگه میدارد.
دامنه توجه به پایین
حواس پرتی
نسبت به صداها خیلی حساس
تفسیر اشتباه سوالات
درخواست مکرر برای تکرار
ناتوانی دنبال کردن دستورات چند مرحله ای
سر در گم شدن هنگام شنیدن کلمات با صداهای مشابه
2.شنیدن بیانی
این نوع شنیدن در کنترل صدای خودمان هنگامی که حرف میزنیم یا آواز می خوانیم کاربرد دارد.
صدای یکنواخت
مشکلاتی در گفتار
ساختار ضعیف جملات
استفاده بیش از حد از بیان قالبی
ناتوانی در آواز خواندن با ریتم
درک خواندن ضعیف
مشکل در یادگیری زبان دوم
خزانه واژگانی کم
هجی کردن ضعیف
خواندن با صدای بلند ضعیف
سطح انرژی
مشکل از خواب بیدار شدن هنگام صبح
عادت به تعویق انداختن
بیش فعالی و کم فعالی
تمایل به تنهایی
عادت خیلی سرگرم شدن با تکالیف روزانه
مهارت های حرکتی
طرز ایستادن ضعیف
رفتار بی قرار
حرکات ناپخته و ناهماهنگ
دست خط آشفته
مشکل در سازماندهی
اشتباهی گرفتن راست و چپ
ضعف در مهارت‌های ورزشی
سازگاری اجتماعی و رفتاری در کودکان اختلال پردازش شنیداری
تحمل پایین در مقابله با ناکامی
اعتماد به نفس پایین
خجالت کشیدن
سردرگمی
افسردگی
مشکل دوستیابی
اجتناب از دیگران
ناپختگی
نداشتن علاقه به مدرسه یا کار
داشتن نگرش منفی نسبت به مدرسه و کار
اختلالات طیف اوتیسم، نارساخوانی،عفونت های گوش میانی و کم شنوایی ،اختلالات نقص توجه و بیش فعالی،کمبود اکسیژن هنگام تولد با اختلال پردازش شنیداری ( APD ) همانندی دارند.
مرکز تخصصی توانبخشی دکتر صابر با طراحی اتاق بهبود مهارت های شنیداری در جهت درمان مشکلات پردازش حسی در کودکان نظیر بیش حسی شنیداری، اختلال در ادراک کلام، مشکلات دقت شنیداری، اختلال در تمییز شنوایی( تشخیص صدا ها از صدای محیط) همچنین در جهت بهبود حافظه شنوایی در کودکان پیشرو می باشد. درمانگران مرکز با تجربه بالا در زمینه بهبود مهارت های ادراک شنیداری کودکان با استفاده از تکنولوژی روز دنیا و طراحی برنامه های کامپیوتری مختلف به تحریک و یکپارچگی محرک های شنیداری در کودکان می پردازند.
سوالات متداول:
1.علائم اختلال پردازش حسی چیست؟
اختلال پردازش شنیداری در کودکان یک نوع به هم ریختگی و یا آسیب در سیستم پردازش شنوایی است. که خود را با علائمی نظیر اختلال در درک کلام دیگران، به هم ریختگی در محیط های شلوغ و پز سر و صدا، اجتناب از صدا های خاص مانند صدای پنکه یا سشوار، اختلال در تشخیص صداها یا کلمات مشابه، ناتوانی در درک و تشخیص صدا در محیط های شلوغ نشان می دهد.
2.برای درمان اختلال پردازش حسی چکار باید انجام داد؟
ابتدا از سلامت دستگاه شنوایی کودک اطمینان حاصل نمایید. انجام شنوایی سنجی توسط متخصص می تواند این مشکل را حل کند. در مرحله بعد با مراجعه به مرکز تخصصی توانبخشی دکتر صابر و انجام تست های دقت شنیداری و تمییز شنیداری می توانید مشکلات پردازش شنیداری کودک را مشخص نمایید. سپس برنامه درمانی در جهت تعدیل حس شنوایی و حساست های شنیداری برای کودک به صورت اختصاصی در اتاق بهبود مهارت های شنیداری مرکز انجام می گیرد و به صورت مرحله بندی شده پیش می رود تا مشکلات پردازش شنیداری او برطرف گردد.
افراد دارای اوتیسم علائم مختلف و گوناگونی از خود نشان می دهند اما همه این علائم در یک طبقه بندی جامع علائم اوتیسم قرار می گیرند. جهت تشخیص دقیق علائم اوتیسم در نوزادان و کودکان نیاز به بررسی کودک توسط دکتر اوتیسم می باشد که با انجام معاینات بالینی و چک لیست های والدین بتواند تشخیص درست و زودهنگامی داشته باشد. علائم اوتیسم در نوجوانان بارزتر و قابل مشاهده تر می باشد. به همین علت والدین از پی درمان به مرکز توانبخشی اوتیسم مراجعه و جهت ارزیابی کود اقدام می نمایند. مرکز تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر در زمینه تشخیص علائم اوتیسم و درمان تخصصی کودکان اوتیسم فعالیت می نماید. کادر درمان با تجربه در کنار تجهیزات به روز درمانی در مرکز اوتیسم دکتر صابر این مرکز را از دیگر مراکز تهران متمایز می کند.
سه حیطه کلید و چارچوب اصلی اختلالات طیف اوتیسم را تشکیل می دهد. این سه حیطه عبارتند از
ارشد اجتماعی
زبان و ارتباط
تفکر و تخیل
لازم به ذکر است که هر سه حیطه با یکدیگر همپوشی دارند و افراد دارای علائم اوتیسم تنوع گسترده ای از ناتوانی ها را که در نهایت خارج از این سه حیطه نیست از خود نشان می دهند تفاوت های موجود میان علائم اوتیسم کودکان نیز اغلب ناشی از وجود نقصی با درجه های متفاوت شدت در یکی از این سه حیطه است،
علائم اوتیسم در نوجوانان و رشد اجتماعی
نوجوانانی دارای اوتیسم تأخیر شدید و قابل ملاحظه ای در زمینه رشد اجتماعی، به ویژه رشد ارتباطات میان فردی از خود نشان می دهد. علائم اوتیسم در نوجوانان شامل دشواری ویژه و قابل مشاهده ای در برقراری ارتباطات اجتماعی و تعامل های معمول بین افراد می باشد و فرایند طبیعی مانند دوست یابی برای آنان سخت و گاه غیر ممکن است. تفسير جنبه غیر کلامی تعامل اجتماعی (درک نگاه و احساسات دیگران از طریق حالت های صورت، درک زبان بدن و حرکت های آن) برای این افراد دشوار و اغلب غیر ممکن است. از مراحل بسیار ابتدایی رشد، علائم اوتیسم در نوزادان ،نشانه های نقص و یا تأخیر در توسعه زمینه های اجتماعی را آشکار می سازد. کودکانی که در مراحل بعدی رشد تشخیص اوتیسم دریافت می کنند در مقایسه با افرادی که در زمینه اجتماعی دارای رشد طبیعی اند دارای شیوه های تعاملی متفاوتی هستند. از جمله اینکه :
کمتر به دیگران نگاه می کنند
کمتر به نام خود واکنش نشان
لبخند متقابل کمتر مورد استفاده آنان قرار می گیرد
بازی های اجتماعی (مثلا بازی دالی یا قایم باشک) را انجام نمی دهند و یا به طور یک جانبه و با خودشان انجام می دهند.
نوجوانان دارای اوتیسم، ممکن است علائمی حاکی از ناتوانی در ادراک اصول اولیه تعامل اجتماعی از خود نشان دهند. مشکل این است که این افراد جایگاه رفتارها و مناسبت های مربوط به آن را درک نمی کنند.
در کل، در علائم اوتیسم در کودکان مشکل در درک احساسات دیگران دیده می شود و قادر به همدلی با دیگران و قرار دادن خود به جای آنان نیستند. بنا بر این نقص در توانایی همدلی کردن با دیگران سد بزرگی بر سر راه دوست یابی و رشد فرایندهای مربوط به آن است. این امر باعث انزوا و ناتوانی این افراد در برقراری ارتباط در وضعیت های اجتماعی می شود.
زبان و ارتباط
افراد دارای اوتیسم در جنبه های متفاوت رشد زبان، گفتار و ارتباط مشکل دارند. تأخیر عمده در کاربرد اجتماعی زبان (که به عنوان عملکردهای زبانی شناخته شده است) و ادراک معانی نهفته در زبان (که معنی با سمنتیک” نامیده می شود) وجود دارد. هرچند تمامی افرادی که بر چسب تشخيصي اختلالات طیف اوتیسم دریافت می کنند، در این حیطه دشواری و با تأخیر دارند، اما این افراد توانایی های گوناگون و متفاوتی در زمینه عملکردهای گفتاری از خود نشان می دهند. در این گروه کودکانی وجود دارند که از نظر دایره واژگان، دستور زبان مورد استفاده و مهارت های گفتاری در حد همسالان فاقد مشكل خود، قرار دارند از سوی دیگر گروه قابل توجهی از این افراد که اغلب به عنوان “افراد دارای اوتیسم کلاسیک ” شناخته می شوند فاقد توانایی زبان و گفتار هستند.
شیوه های متفاوت تفکر و توانایی محدود تخيل از علائم اوتیسم در نوجوانان
یکی از ویژگی های تعیین کننده اختلالات طیف اوتیسم و آسپرگر وجود خشکی و عدم انعطاف در تغییرات ایجاد شده در محیط و امور روزمره است. انعطاف می تواند عاملی برای احساس دستپاچگی و به هم ریختگی آنان در زمان بروز تغییر در محیط در نظر گرفته شود. تعداد زیادی از نوجوانان دارای اوتیسم از تغییرات ایجاد شده در محیط و نحوه اجرای امور روزمره دچار ترس شده و مایل به حفظ “همانی ها و عدم تغيير آنها هستند. این امر باعث می شود تا در برابر گیجی و درماندگی ناشی از تغییر از خود حفاظت کنند. تفکر منعطف و سیال نیازمند استفاده از نشانگان و استعاره ها است. یعنی توانایی درک این موضوع که یک نشانه و یا علامت می تواند معنی خاصی را به ذهن القاء کند، (مثلا تصویر بشقاب می تواند به عنوان علامت غذا در نظر گرفته شود). انجام بازی های استعاره ای و برقراری ارتباط هر دو به نحوی توانایی فرد را در استفاده از نشانگان و استعاره ها را نشان می دهد. هر دو حیطه در افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم دیده می شود.
افراد دارای اوتیسم گستره وسیعی از رفتارهای وسواسی، و تکراری را به صورت کلیشه ای از خود نشان می دهند. این رفتارها می توانند به شدت مخرب بوده و مانعی بر سر راه رشد همه جانبه فرد باشند. زیرا الزام فرد به انجام این فعالیت ها باعث می شود که انجام بسیاری دیگر از فعالیت های مورد نیاز را به تأخیر اندازد، رفتارهای کلیشه ای و تکراری نوجوانان اوتیسم اغلب بسیار محدود و فاقد تنوع است ممکن است ساعت ها به بخشی از یک شیء خیره شوند (مثلا فرمان و با چرخ ماشین و یا ماشین لباسشویی در حال چرخش) و یا شیفته شیء خاص (مثلا دکمه یک لباس) باشند. اغلب از نقش شیء و با کاربرد و عملکرد آن در کلیت سیستم (مثلا نقش چرخ یا فرمان در کلیت ماشین) اطلاعی ندارند. وجود چنین علائقی، مهارت های مربوط به بازی کردن کودک را تحت تأثیر خود قرار می دهد و مانعی برای رشد این حیطه به شمار می آید. به دلیل تفاوت الگوهای مورد استفاده برای بازی در این گروه از کودکان، سایر کودکان نیز میلی به بازی کردن با این افراد از خود نشان نمی دهند و بنابر این بازی های مشترک و تعاملی نیز زمینه رشد و توسعه نمی باید.
توجه به جزئیات امور روزمره نیز از ویژگی های این افراد به شمار می رود. رفتارهای وسواسی شامل فعالیت هایی مانند چیدن و سازماندهی و یا عملکردهای تکراری مانند خاموش و روشن کردن چراغ و با اصرار بر بسته بودن در است. یک فعالیت کلیشه ای عملکردی است که به طور مکرر تکرار می شود و تغییرات بسیار کمی در نحوه اجرای آن داده می شود. این فعالیت ها گاه با سرعت زیاد انجام می شود (مثلا بال بال زدن و تکان دادن دستها چرخاندن خود، ضربه زدن، تکان دادن خود و با تکان دادن سر به طرفین). تعدادی از این رفتارها می تواند به فرد آسیب برسانند. وجود چنین رفتارهایی باعث تفاوت میان فرد دارای اوتیسم و خواهر و برادر وی و با گروه همسالانش می شود و عاملی برای منزوی شدن اجتماعی این افراد به شمار می رود. دشواری های حسی نیز در این گروه از کودکان مشاهده می شود که به نوبه خود می تواند بر رفتارهای آنان و نوع تعامل با محیط تأثیر بگذارد.
ماساژ کودک برای خواب اغلب بعد از حمام کودکان انجام می شود. وقتی که کودکشتان لخت و برهنه است بهترین زمان برای روغن زدن به پوست بچه است. البته در صورتی که پوست خشکی داشته باشد. یک ماساژ کامل را روی بدن کودک خود انجام دهید تا زمانی که موهای کودک خشک می شود. در ماساژ درمانی نوزاد برای خواب حتی اگر پوست او احتیاج به مرطوب کردن نداشته باشد شما ممکن است یک زمانی را به عنوان زمان طبیعی برای ماساژ پیدا کنید. اگر شما ترجیح می دهید تا یک ماساژ کامل را در زمانهای مختلف به او بدهید فقط یکی یا دوتا از ماساژ های خود را در زمان بین خشک کردن و پوشیدن لباس های او اجرا کنید. مرکز ماساژ درمانی نوزادان دکتر صابر به ارائه خدمات ماساژ نوزاد و آموزش آن به والدین جهت افزایش هوشیاری، ماساژ برای کاهش بی قراری نوزاد، خواب بهتر و افزایش توجه کودکان می پردازد. همچنین ماساژ درمانی اوتیسم و کودکان بیش فعال در این مرکز ارائه می گردد.
کودک شما با پیچیده شدن محکم در یک حوله بعد از حمام احساس راحتی و آسودگی می کند که مدل مشاوره در سنت چینی ها قنداق کردن است.شما در این زمان که کودک محکم در قنداق چیده شده می توانید ماساژ را شروع کنید سفت و محکم او را بگیرید و به وسیله ضربه در طول بازوی او پایین بیایید در حالی که دست آزاد خود را به شکل فنجان در آورده آید به سر او ضربه بزنید.
کودک را هنگامی که قفسه سینه او را با یک دست نگه داشته اید با دست دیگر در سراسر پشت او ضربه هایی بزنید.
استفاده از حرکات مدور و تکراری در ماساژ نوزاد
ماساژ افلوراژ: کودک خود را روی یک حوله خشک در یک اتاق گرم قرار دهید اگر تعداد کمی از ماساژ ها را اجرا می کنید آن ها را بر روی قسمت جلوی بدن،پشت، ساق و بازوهای او اجرا کنید. اینها به شما اجازه می دهد تا بدن کودک را بیشتر لمس کنید و هم چنین در وضعیت های نشسته بر روی کودکان بزرگتر اجرا کنید. اگر دوست دارید می‌توانید از روغن هم استفاده کنید اگرچه لازم نیست.
برای ماساژ کودک را به پشت بخوابانید و دست خود را در حالی که به صورت افقی قرار دارد در طول قسمت فوقانی قفسه سینه تا قسمت تحتانی شکم پایین بیاورید قبل از اینکه دست خود را بردارید دست دیگر خود را به جای آن قرار دهید و چند مرتبه این کار را تکرار کنید.
اگر نوزاد شما به شکم خوابیده است دستورالعمل بالا را برای ماساژ کودک روی پشت او اجرا کنید اگر می‌خواهد بنشیند به دلیل اینکه ممکن است به سمت جلو بیفتد شما ممکن است احتیاج داشته باشید که او را در زمان ماساژ ساپورت کنید برای انجام این ماساژ یک دست خود را روی قفسه سینه او و دست دیگر را بر روی پشت قرار دهید و به صورت ریتمیک ماساژ دهید. مرکز کاردرمانی نوزاد دکتر صابر د زمینه ماساژ درمانی نوزادان فعالیت می نماید.
چرخیدن از سرگرمی های مورد علاقه کودکان اوتیسم می باشد. کودکان اوتیسم بر روی زمین می‌نشینند و دور خودشان میچرخیند. این رفتار خود انگیزشی باعث می شود که احساس قدرت کنند و کنترل محیط اطراف را به دست بگیرند. کودکان غیر اوتیسم نیز ممکن است از این نوع بازی لذت ببرند، اما زمانی که چرخیدن کودک به دور خود مخصوصا در دوسالگی به صورت یک عادت یا رفتار کلیشه ای چرخاندن اشیاء تبدیل می شود باید نگران شد. علاقه کودک به وسایل چرخشی از نشانه های مهم برای گوش به زنگی والدین می باشد. که باید توسط دکتر متخصص مورد ارزیابی قرار گیرد. مرکز توانبخشی کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن امکاناتی نظیر ماساژ درمانی، سنسوری روم، اتاق تعدیل حسی، کاردرمانی یکپارچگی حسی و… به درمان مشکلات پردازش حسی کودکان نظیر چرخش به دور خود می پردازد.
علت چرخیدن کودک به دور خودش یا چرخاندن اشیاء
گاهی کودکانی را می بینیم که پس از پیچاندن تاب حیات روی آن می نشینند و در حین باز شدن زنجیره ها و چرخش تاب با خودشان فکر می‌کنند که زمین و آسمان را به چرخش در آورده اند. قابل درک است که بچه‌های غیر اوتیستیک هم به این نوع بازی علاقه مند باشند. اما تفاوت در این است که چرخش برای یک بچه اوتیستیک به منزله یک عادت و وسواس گونه است. مکانیزمی در گوش میانی وجود دارد که تعادل بدن را کنترل میکند و داده های تصویری و دهلیزی را کنترل می کند. به دلیل وجود یک رشته اتصال های عصبی، پس از مدتی چرخیدن، چشم ها شروع به پرش می‌کنند و معده هم دچار آشوب می شود و کودک چرخیدن را قطع میکند.
رفتارهای کلیشه ای حرکات، صداها یا اعمال تکراری و اغلب بی هدفی هستند که در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم شایع است. این رفتارها می توانند از کارهای ساده ای مانند بال بال زدن دست و تکان خوردن تا الگو های پیچیده تری مانند تکرار صداها یا تثبیت بر روی اشیاء یا روال های خاص متغیر باشند. در حالی که گاهی اوقات این رفتارها مزاحم تلقی می شوند، اغلب برای فرد هدفی را دنبال می کنند از جمله تنظیم احساسات، مدیریت اضطراب یا ارائه ورودی حسی. رفتارهای کلیشه ای تنها به اوتیسم محدود نمی شوند. آن ها در کودکان دارای سایر ناتوانی های حسی، فکری یا رشدی نیز شایع هستند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می دهد که اکثریت زیادی از کودکان دارای عقب ماندگی ذهنی، رفتارهای کلیشه ای از خود نشان می دهند. با این حال، در مقایسه با افراد دارای عقب ماندگی ذهنی، افراد مبتلا به اوتیسم تمایل بیشتری به نشان دادن رفتارهای کلیشه ای دارند. نمونه های رایج رفتارهای کلیشه ای عبارت اند از: بال بال زدن دست، تکان دادن بدن، راه رفتن روی پنجه پا، چرخاندن اشیاء، بو کشیدن و حرکت دادن اشیاء در دید محیطی. چرخیدن یکی از رفتارهای رایج در کودکان اوتیسمی است و اغلب نوعی خود تنظیمی یا جستجوی حسی است که به عنوان «استیمینگ» نیز شناخته می شود. این رفتار می تواند به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند تا ورودی حسی طاقت فرسا را مدیریت کنند، استرس را کاهش دهند یا هیجان را ابراز کنند. برای برخی، این راهی برای یافتن آرامش و لذت در حس و کنترلی است که ارائه می دهد. کودکان اوتیسم ممکن است از رفتارهای کلیشه ای به عنوان راهی برای تعامل منحصر به فرد با محیط خود استفاده کنند و در حس و کنترلی که ارائه می دهد، آرامش و لذت بیابند. این رفتار، که اغلب نوعی رفتار خود تحریکی است، یک عادت عجیب نیست، بلکه راهی معنادار برای کودک اوتیسم است. برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم حساسیت بالایی به محیط اطراف خود تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به دلیل کم واکنشی، به دنبال ورودی حسی اضافی باشند. چرخیدن یا تکان خوردن می تواند یک حس آرام بخش و ریتمیک ایجاد کند که آرامش را فراهم می کند و به آن ها کمک می کند در محیط های غیر قابل پیش بینی احساس کنترل بیشتری داشته باشند. همچنین می تواند به عنوان راهی برای ابراز هیجان یا پردازش احساسات در مواقعی که ارتباط کلامی دشوار است، عمل کند.
علت چرخیدن کودک دو ساله به دور خود- چرخاندن اشیاء توسط کودکان
بچه های اوتیستیک حرکت غیر ارادی کره چشم تقلیل یافته ای دارند و به نظر می‌رسد که بدن آنها نیاز به چرخش بیشتری دارد و از این چرخش به عنوان عاملی برای اصلاح سیستم عصبی تکامل نیافته خود استفاده می کنند. این کودکان از چرخیدن و چرخاندن مکرر سکه یا در پوش وسایل لذت فراوانی می‌برند و چنان مجذوب این کار میشوند که ارتباط با دنیای بیرون کاملاً قطع میشود. اطرافیان را نمی بینند و هیچ صدایی مانع از ادامه دادن فعالیت کودک نمی شود. به نظر می رسید که ناشنوا هستند و هیچ صدایی قادر نیست که کودک اوتیسم را از دنیای درونش بیرون بکشد.
نمونه ای از مشکلات کودکان اوتیسم:
به رغم تمام مسائل مطرح شده در محیط های معمولی، حساسیت زیادی به صدا داشتم. به یاد می‌آوردم که تابستان‌ها به تعطیلات خانوادگی در ننتاکت می رفتیم. این سفر حدود ۴۵ دقیقه با قایق موتوری به طول می‌انجامید. من از این قسمت سفر بیزار بودم. آنچه به نظر مادر، خواهر و برادرهای کوچکم بسیار هیجان انگیز و مهیج می‌آمد کابوسی پرسروصدا برای من محسوب می‌شد، و نه تنها گوش هایم را آزار می‌داد بلکه روحم را نیزمی آزرد. مادرم و معلم خانگی ام اصرار می‌کردند که در عرشه بنشینم. مادر مرتباً تکرار می‌کرد، بچه ها این هوای تازه را استنشاق کنید. معلم خانگی هم در ادامه می گفت : عجب هوای سالمی! این هوا لپ های شما را قرمز میکند و شما را سالم نگه میدارد. تنها مشکل این بود که برای استفاده از این هوا سالم ناگزیر بودم مستقیما زیر بوق قایق بنشینم. دردی که هنگام بوق زدن قایق در سرم می پیچید کشنده و غیر قابل تحمل بود. با اینکه گوش هایم را می گرفتم، این صدا را چنان باعث آزارم می شد که خود را روی عرشه پرت میکردم و بی وقفه فریاد می کشیدم. سپس برای آرام کردن خود شروع به چرخیدن دور خود می کردم و هیچ چیز نمی توانست من را آرام کند.
بسیار از متخصصین بر این عقیده اند که علت چرخش کودکان به دور خود ایجاد تحریک حسی خوشایند برای کودک وتیسم می باشد . در بسیاری از موارددر زمان هایی که محرک های آزاردهنده حسی مانند صدا های آزار دهنده در محیط وجود دارد، موجب به همریختگی بچه های اوتیسم می شود و عمیقاً آنها را می آزارد. در این موارد کودک اوتیسم شروع به چرخیدن به دور خود می کند تا خود را آرام کند. در موارد دیگر به علت کمبود های حسی کودکان مانند اختلال حس بینایی در کودکان اوتیسم کودک شروع به چرخاندن اشیاء می کند یا به اشیاء چرخنده خیره می شود. در مرکز دکتر صابر به صورت تخصصی به بررسی علل این رفتار و درمان موثر آن پرداخته می شود.
بیش حسی شنوایی در اوتیسم یکی از علائم رایج می باشد. حساسیت بیش از حد به صدا هایی مثل صدای شرشر آب یا صدای هواگش و یا حساسیت نسبت به صدای موتور ماشین در این کودکان دیده می شود. بیش حسی شنوایی در کودکان اوتیسم موجب به هم ریختگی عصبی کودک و رفتار های تکانشی در او می شود. کودک اوتیسم برای رهایی از حساسیت گوش به صدا شروع به انجام رفتار های کلیشه ای مانند چرخش به دور خود یا چرخاندن اشیاء می شود. مرکز اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات درمانی روز دنیا در زمینه درمان اوتیسم در حیطه رفع حساسیت به صدا در کودکان اوتیسم به طراحی اتاق پردازش شنیداری پرداخته است در این اتاق کودک اوتیسم به صورت تدریجی با محرک های شنیداری مواجه شده و بیش حسی شنوایی و کم حسی شنوایی در او تعدیل می گردد.
بیش حسی شنوایی در کودکان اوتیسم یا حساسیت بیش از حد به صدا
سر و صداهای ناگهانی و مختلف کودک اوتیسم را به شدت آشفته می کند . این حساسیت به صدا همیشه باعث واکنش‌های تند کودک اوتیسم مانند پرتاب اشیاء یا زدن بچه ها می شود. این حساسیت بیش از حد به صدا برای کودکان این طیف غیرمعمول نیست، زیرا آنها در قبال بعضی از محرک ها واکنش بیش از اندازه و نسبت به بعضی دیگر واکنشی کمتر از حد معمول نشان می‌دهند. تحقیقات اخیر نشان داده است که کودکان اوتیستیک ممکن است یک صدای بلند را نشنیده بگیرند در حالی که صدای مچاله کردن یک کیسه زباله منجر به واکنشی ناهنجار شود و بیش حسی شنوایی ایجاد کند.
در طیف وسیعی از حوزه های حسی از جمله پردازش شنوایی، افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است بیش واکنشی یا کم واکنشی نشان دهند. گزارش شده است که حساسیت بیش از حد به عنوان مشکلی که زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار می دهد، بیشتر از کم واکنشی درک می شود. مغز و سیستم عصبی به عنوان یک کنترل کننده در نظر گرفته می شود که اطلاعات را از حواس دریافت می کند، تصمیم می گیرد چه چیزی مهم است و نحوه واکنش را انتخاب می کند. اگر مبتلا به اختلال طیف اوتیسم هستید، ممکن است اطلاعات حسی را متفاوت پردازش کنید. ممکن است نتوانید مناظر یا صدا های نامربوط را فیلتر کنید. یا ممکن است برخی صدا ها، نور ها، بو ها یا بافت ها را به شدت حواس پرت کننده یا ناراحت کننده بیابید. تفاوت های پردازش شنوایی در افراد مبتلا به اوتیسم در مورد درک حسی و پردازش محرک های شنیداری مشاهده شده است. تفاوت های ادراکی از جمله درک برتر زیر و بم صدا، شناسایی برتر نت های موسیقی و پردازش محلی برتر محرک های شنیداری در افراد اوتیسم در مقایسه با بزرگسالان عادی یافت شده است. مشخص شده است که افراد اوتیستیک دارای پردازش کلی دست نخورده محرک های شنیداری و تداخل کلی کاهش یافته هستند، به این معنی که آن ها محرک های شنیداری را در سطح نت موسیقی بهتر از پردازش یک ملودی پردازش می کنند. علاوه بر توانایی های تقویت شده و سطوح مختلف پردازش، مشخص شده است که افراد اوتیستیک در مورد پردازش شنوایی نیز مشکلاتی دارند. در واقع، حساسیت بیش از حد شنوایی اغلب یک شاخص کلیدی اوتیسم است. حساسیت بیش از حد به محرک های شنیداری در جمعیت مبتلا به اوتیسم تشدید می شود و منجر به واکنش های مبتنی بر حس مانند پوشاندن گوش ها، گریه کردن یا فرار می شود. به طور گسترده ای شناخته شده است که یکی از ویژگی های بارز افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، بروز رفتار های نا متناسب در پاسخ به محرک های صوتی است. این پدیده اغلب به صورت هایپرآکوزیس، میسوفونیا و فونوفوبیا، در میان سایر ویژگی ها، ظاهر می شود. حساسیت بیش از حد شنوایی مشاهده شده در بیماران مبتلا به اختلال اوتیسم فاقد توضیح پاتوفیزیولوژیک قطعی است. برخی گمان می کنند که حساسیت های حسی ممکن است برخی رفتار های رایج در کودکان مبتلا به اوتیسم را تحریک کند، مانند غذا خوردن بسیار سخت گیرانه یا فرار کردن.
علت حساسیت گوش به صدا چیست
دلیل حساسیت گوش به صدا در کودکان اوتیسم، عدم توانایی این کودکان برای نظم بخشیدن به داده های حسی و تفکیک محرک ها و پردازش آنهاست که به بیش حسی شنوایی معروف است. بورا فین و همکارانش در بوستون عقیده جالب توجهی را در باب علت بروز اوتیسم ارائه داده اند. (در حیوانات رفتار اوتیستیک می‌تواند به دلیل فقدان اطلاعات باشد، اما در کودکان اوتیستیک این رفتارها می‌تواند نتیجه عدم پردازش داده های حسی باشد. چنین کودکانی از سنین پایین به این سندروم مبتلا میشوند و در نتیجه فاقد تجارب ادراکی لازم برای ایجاد درک عمیق تر، گیرایی مفاهیم و یادگیری زبان هستند. این حساسیت بیش از حد به صدا با مشکل از پیش بررسی شده دیگری که بیانگر ناتوانی این کودکان در پذیرش محرک‌های همزمان و پردازش تک تک محرک‌های بصری یا شنیداری مرکب است، تشدید میشود.
فرد اوتیسم در صورت درمان حساسیت نسبت به صدا به عنوان یک بزرگ سال قادر خواهد بود تمام صداها را در یک فرودگاه شلوغ حذف کند و به مطالعه بپردازد، اما شاید هنوز قادر نباشد که صدای محیط را نادیده بگیرد و با تلفن صحبت کند.
مشکلات کودکان اوتیسم با حساسیت نسبت به صدا
مجموعه عوامل بیش حسی شنوایی و کم حسی شنوایی در یک کودک اوتیستیک منجر به بروز حرکات خود انگیخته مانند چرخش، ضربه به خود، یا فرار به دنیای درونی خویش به منظور فیلتر کردن محرک‌های بیرونی می شود. در غیر این صورت وجود محرک‌های همزمان در محیط برانگیختگی، قشقرق، فریاد و دیگر رفتارهای غیر معمول میشود. با وجود حساسیت به صدا،رفتارهای خود انگیخته موجب آرام شدن سیستم اعصاب مرکزی تعریف شده میشود. بعضی از دانشمندان معتقدند که کودکان اوتیستیک دارای سیستم عصبی بیش فعال هستند، در حالی که کودکان بیش‌فعال سیستم عصبی کند و آرامی دارند. یک کودک اوتیستیک خود را تحریک میکند تا آرام شود و کودک بیش‌فعال با فعالیت بیش از اندازه قصد فعال کردن سیستم عصبی منفعل خود را دارد.
بعضی از مربیان از حساسیت به صدا در کودکان سوء استفاده و از آن به عنوان عاملی برای تنبیه استفاده می‌کنند. این حساسیت فراوان به صدا در بزرگسالان مبتلا به اوتیسم هم دیده میشود. حتی ممکن است صداهای بلند ناگهانی مثل ترمز ماشین باعث یکه خوردن فرد شود. و اضطراب شدیدی در او به وجود آورد. صداهای بلند و طنین دار مانند صدای موتور سیکلت برای فرد اوتیسم عذاب آورند.
درمان های توانبخشی نظیر اتاق پردازش شنیداری و اتاق سنسوری روم در رفع حساسیت نسبت به صدا در کودکان اوتیسم بسیار موثر می باشد و می تواند مشکلات بیش حسی شنوایی را تعدیل نماید.
راهکارهای عملی برای کاهش حساسیت شنوایی در کودکان اوتیسم
1. ایجاد محیط شنیداری ایمن
فضاهای آرام طراحی کنید: یک گوشه آرام در خانه با مبلمان نرم و عایق صوتی ایجاد نمایید
از پرده‌های ضخیم و فرش استفاده کنید تا انعکاس صدا کاهش یابد
محدود کردن منابع صوتی مزاحم: مانند خاموش کردن تلویزیون پس از استفاده
2. استفاده از ابزارهای کمک‌شنیداری
هدفون‌های حذف نویز: با مشورت کارشناس، هدفون‌های مخصوص انتخاب کنید
گوش‌گیرهای مناسب: انواع سیلیکونی یا فومی با اندازه کودک
دستگاه‌های تولید نویز سفید: برای پوشش صداهای ناگهانی
3. برنامه‌ریزی حسی پیشگیرانه
جدول زمانی فعالیت‌های پرسر و صدا: کودک را برای موقعیت‌های پرصدا آماده کنید
استفاده از تایمر بصری: برای نشان دادن مدت زمان باقی‌مانده در محیط پرسر و صدا
آماده‌سازی پیش از رویداد: توضیح اتفاقات پیشرو با تصاویر یا داستان‌های اجتماعی
4. تمرینات یکپارچگی حسی (تحت نظارت کاردرمانگر)
درمان تدریجی با صداها: شروع با صداهای آرام و افزایش تدریجی حجم صدا
بازی‌های شنیداری کنترل‌شده: مانند تشخیص منبع صدا یا دنبال کردن ریتم
فعالیت‌های سنگین جسمی: برای تنظیم سیستم عصبی قبل از مواجهه با صداها
5. راهکارهای رفتاری-شناختی
سیستم پاداش: برای تحمل تدریجی صداهای غیرمنتظره
کلمات رمز امن: ایجاد یک کلمه خاص که کودک با گفتن آن بتواند موقعیت را ترک کند
تکنیک‌های تنفسی: آموزش تنفس عمیق هنگام مواجهه با صداهای ناخوشایند
6. تغییرات محیط آموزشی
صندلی دور از منابع صوتی: مانند دور از درب کلاس یا سیستم تهویه
اجازه استفاده از وسایل کمک‌شنیداری در مدرسه
زمانهای استراحت شنیداری بین کلاس‌ها
7. رژیم غذایی و مکمل‌ها (با نظارت پزشک)
کاهش محرک‌ها: مانند کافئین یا مواد غذایی حساسیت‌زا
مکمل‌های منیزیم: که ممکن است به کاهش حساسیت عصبی کمک کند
تأمین کافی امگا3: برای سلامت سیستم عصبی
وسایل کمک‌شنیداری برای کودکان اوتیسم
1-هدفون‌های حذف نویز (Noise-Canceling)
2-گوش‌گیرهای سیلیکونی نرم
3-گوش‌گیرهای فومی یکبارمصرف
4-گوش‌گیرهای سفارشی قالب‌گیری شده
5-دستگاه‌های تولید نویز سفید
6-هدفون‌های حساسیت‌زدایی (Desensitization)
7-سیستم‌های FM شخصی
8-گوش‌گیرهای ریتمیک (ضربان‌دار)
9-هدفون‌های Bone Conduction
10-گوش‌گیرهای هوشمند با فیلتر فرکانسی
منابع:
pmc.ncbi.nlm.nih.gov
aparkforautism.org
rsdjournal.org
سوالات متداول:
1-چگونه میتوان کودک اوتیستیک را به استفاده از این وسایل عادت داد؟
با زمان‌بندی کوتاه شروع کنید (مثلاً 5 دقیقه در روز) و به تدریج افزایش دهید. می‌توانید از سیستم پاداش و بازی استفاده کنید.
2-چگونه گوش‌گیرهای سیلیکونی را تمیز و ضدعفونی کنیم؟
با آب ولرم و صابون ملایم شسته و کاملاً خشک کنید. از الکل استفاده نکنید چون ممکن است مواد سیلیکونی را خراب کند.
برخی کودکان و بزرگسالان، از جمله آنهایی که تدافعی لمسی دارند، صد در صد عاشق شستن‌سر در وان هستند. فشار هیدرواستاتیک مساوی، همه بدن را احاطه میکند و بدن را نرم میکند، به این ترتیب ورودی لمسی مداومی که اغلب مردم آرزوی آن را دارند فراهم می‌آورد. آب، چه از طریق جکوزی،دوش،استخر،دریاچه،یا سایر منابع،می توان یک تغییر دهنده حال و هوای مهم باشد و به معنای واقعی کلمه احساسات بد، نگرانی ها، غصه ها و سایر هیولا های مغز را بشوید و ببرد. آب می‌تواند به فرد کمک کند تا سر صبح به وضعیت ایده‌آل هوشیاری ملایم برسد و به همین ترتیب به هوشیاری کمتری در انتهای روز، تا فرد بتواند به خواب برود. با این حال برای برخی، شستن سر در وان و دوش گرفتن به این سادگی نیست. ترس کودک از شستن سر و ترس از آب در کودکان یکی از علائم اختلال پردازش حسی می باشد. در مرکز درمان اختلال پردازش حسی دکتر صابر با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی به درمان مشکلات ترس از شستن سر در کودکان پرداخته می شود.
احساس ناامنی ثقلی حین غوطه خوردن داخل وان و یا احساس ناامنی در حین ایستادن با چشمان بسته زیر دوش،می تواند برای فردی که آگاهی بدنی ضعیف، مشکلات وستیبولار، یا تون عضلانی پایین دارد ترسناک باشد. کودک ممکن است به صدای خوردن آب به کف وان یا کف حمام واکنش نشان دهد، همچنین به نور، به بو و بافت شامپو و حالت دهنده مو،به بدن شور و به سایر محصولات شست و شو.
درمان ترس کودک از سرشستن در حمام
در ادامه تعدادی راهکار برای کمک آورده شده است.
حمایت به وضعیت بدن: والدین همیشه باید یک کفپوش لغزش گیر حین شستن سر یا دوش گرفتن فراهم کنند تا از لیز خوردن و سقوط کردن جلوگیری شود. آنها همچنین می توانند با نصب میله در قسمتهای مناسب کاری کنند که کودک حین اینکه چشمانش بسته است چیزی را بگیرد. نصب آینه های نشکن در جلوی چشمان کودک ممکن است به کودک کمک کند تا زمانی که چشمانش باز است موقعیت خود را در محیط تنظیم کند،و همچنین به او کمک کند تا موقعی که می‌خواهد چشمانش را ببندد بداند کجاست و ترس کودک از شستن سر کم شود.
کودکان کوچک با ترس از آب که از بزرگی وان حمام وحشت زده میشوند، ممکن است در فضاهای کوچک تر مثل سطل یا سینک بزرگ بهتر شوند. در فروشگاه هایی که وسایل نوزاد می فروشند به راحتی می توان صندلی حمام کودک یا نوپا پیدا کرد که برای کودکان خیلی کوچک،دارای کمربند هم هستند. اگر کودک بزرگتر، نوجوان یا حتی یک بزرگسال احساس بی تعادلی میکند و یا موقع بستن چشمها در خطر سقوط است، می تواند روی یک صندلی حمام بنشیند که قابل تهیه در فروشگاههای لوازم پزشکی یا ابزار فروشی ها هم هست. اگر حمایت بیشتری برای کودک بزرگتر،نوجوان یا بزرگسال جوان مورد نیاز است، صندلی حمام پیشرفته ی لکی ( Leckey Advance Bath Chair ) حداکثر حمایت و ثبات را برای شستن سر فراهم می‌آورد.
ترس از آب در کودکان
دما: بچه های دارای مشکلات حسی ممکن است سرما و گرما را به نحو متفاوتی حس کنند. در یک مکانی من به کودک اجازه دهید به درجات سرد تر و گرم تر آب دست بزند تا دمای ایده آل را پیدا کنید. والدین می‌توانند حداکثر دما را در آبگرمکن تنظیم کنند برای جلوگیری از سوختگی می‌توانند از سردوش یا دوش دستی ضد سوختگی ،استفاده کنند. هنگامی که آب داغ به دمای خطر آفرین می رسد، این سردوش جریان آب را تا حد چکه کاهش می‌دهد تا از سوختگی جلوگیری کند و سپس هنگامی که آب سرد شد،جریان را آزاد می سازد.
همچنین ممکن است کودک در وان یا زیر دوش راحت‌تر باشد و والد قبل از ورود کودک به حمام، فضا و سطوح را با جاری ساختن آب گرم به مدت چند دقیقه،گرم کند. حوله ها را هم میتوان قبل از استفاده برای بررسی مشکلات حس لامسه در لباس پوشیدن کودک،روی خشک کن گرم کرد.
ورودی حسی: برای بسیاری از کودکان با اختلال پردازش حسی زمان حمام یک زمان بسیار خوبی برای تحریکات حسی است. والدین می توانند از اسباب بازی های وان فراهم کنند مثل رنگ وان،مداد شمعی وان،سوت های آبی،اسباب بازی های آب پاشی،و غیره. مثل هر مسئله حسی دیگری، ترس از شستن سر در کودک نیز نیازمند کمی آزمون و خطاست. کودک ممکن است از حباب بترسد و آب صاف و زلال را ترجیح دهد. دیگری ممکن است برای حفظ تمایلش، به همان حباب ها نیاز داشته باشد. فکر نکنید نرمی همیشه بهترین انتخاب است. در وان یا زیر دوش،یک کودک ممکن است یک ماساژ نرم و صابونی را ترجیح دهد یا اینکه یک مشت و مال سخت با یک سنگ پا یا یک اسفنج نایلونی را. از واکنش کودک به خشک شدن با یک حوله نرم پشمی و با حوله ای زبرتر به این مسئله پی ببرید.
یک بطری آب دم دست قرار دهید، ممکن است کودک تشنه شود. شما که نمی خواهید کودک آب صابونی وان را بخورد و حتی احتمال دارد یک وان قدیمی از جنس چینی،سرب به داخل وان آزاد کند. والدین می‌توانند یک کیت تست سرب از ابزار فروشی ها تهیه کنند.
تا جایی که ممکن است کودکان با مشکلات حس بویایی باید محصولاتی که بیشترین علاقه را به آنها دارند انتخاب کنند. شامپوهای بدون خوشبو کننده، صد در صد طبیعی، حالت دهنده ها، صابون و کف حمام از شرکت هایی مثل ( honest. Com) ایمن ترین و قابل تحمل ترین محصولات برای افراد حساس هستند که نمی توانند عطر های مصنوعی، رنگ های صنعتی و مواد شیمیایی را تحمل کنند. البته، برخی کودکان محصولات شدیداً معطر را دوست دارند مثل شامپوی ( Herbal Essences).
درمان ترس از شستن سر در کودکان
شامپو زدن و شستن: بسیاری از کودکان با اختلال پردازش حسی از حمام با وان و دوش گرفتن لذت می برند، اما از شستن مو ها نفرت دارند چرا که حس ریختن آب روی سر و صورت را دوست ندارند. همچنین ممکن است دوست نداشته باشند که چشم هایشان را محکم بسته نگه دارند و البته رفتن آب یا صابون داخل چشم هایشان. هر وقت کودک،شامپو یا حالت دهنده مورد علاقه اش را انتخاب کرد،(محصولات ترکیبی نسبت به محصولات مجزا بهترند چرا که تعداد مراحل شستشو را کم می‌کنند) والدین همچنین می‌توانند:
ابتدا سر را حساسیت زدایی کنند: با ماساژهای ملایم اما عمقی پوست سر،گوشها،گردن،و حتی صورت توسط کاردرمانی حسی، آنها می توانند یک برس موی لرزان (قابل تهیه از ( Com ) و بسیاری از کاتالوگ های درمانی) را هم امتحان کنند. یک ویبراتور دهانی برای روی گونه ها،فک،و لب ها هم می تواند کمک کننده باشد.
در نظر داشته باشند که کودک اگر بتواند تحمل کند، می تواند از گوش گیر های ضد صوت یا گوش‌گیر های شنا هم بهره ببرد(قابل تهیه از داروخانه ها یا ( com ).
آب را با یک سطل یا لیوان بریزید تا فشار مساوی تری هنگام شست و شو بر بدن وارد آید. اگر امکان دارد بگذارید کودک آب را خالی کند. در هر دو صورت، قبل از ریختن آب، شروع به شمارش معکوس نمایید تا کودک احساس کند شرایط قابل پیش بینی است.
کودک ممکن است قبول کند هنگامی که درون وان نشسته است از سر دوش دستی استفاده شود. در این صورت تنظیمات مختلف آن را، از جمله ریتم های ماساژ دهنده سریع و کند را امتحان کنید.
کودک می‌تواند حین شامپو کردن و شستن بعد آن، چشمانش را با یک لیف بپوشاند.
یک کلاه لبه دار حمام می‌تواند کمک کند تا شامپو و آب وارد چشمان کودک نشود.
به محض این که امکانش وجود دارد به کودک آموزش دهید خودش موهایش را شامپو کند. شرکت به این ترتیب کودک احساس کنترل و توانمندی خواهد داشت.
اگر واقعا ضروری است، از شامپوهای بدون نیاز به شستشو با آب،استفاده کنید.
در حمام یا وان با استفاده از وسایلی رادیو ضبط یا به صورت آنلاین، موسیقی پخش کنید تا ببینید که پخش موسیقی باعث آرامش یا تحریک کودک با اختلال پردازش حسی میشود.می توانید یک تکه اسفنج یا قالب صابون را به شکل میکروفون درآورید تا کودک با آن وانمود به خوانندگی کند.
سوالات متداول:
1. علت ترس کودکان از شسته شدن سرشان چیست؟
علل مختلفی برای ترس کودکان از شستن سر وجود دارد. اما در مواردی که نوزاد خیلی کوچک است و هر بار در حمام شروع به گریه می کند، علت اختلالات پردازش حسی می باشد. کودک ممکن است از نسبت به بوی شامپو،حس لمس سر با آب ، دمای آب و… حساس بوده و احساس ناخوشایندی داشته باشد.
2.برای برطرف کردن مشکل ترس کودک از شستن سر چه کارهایی می توان کرد؟
ماساژ سر و صورت کودک با روغن، استفاده از شامو های بدون اسانس، استفاده از آب با درجه حرارت متوسط، بازی با کودک با آب در محیط خارج از حمام ، شستن بدن کودک به صورت مرحله به مرحله در حمام که هر بار یک قسمت از بدنش را خیس کنید می توانند در برطرف کردن مشکلات حمام کردن کودک موثر باشد.
جهت توضیح این مسئله که علائم اوتیسم در نوزادان چیست؟ باید اشاره نمود که ابتدا نشانه های اوتیسم توسط والدین شناسایی می شود. از علائم اوتیسم در نوزاد سه ماهه می توان عدم ارتباط چشمی مناسب و بی قراری نوزاد و عدم عکس العمل به چهره مادر را نام برد. در مواردی که والدین به علائم اولیه اوتیسم در نوزادان شک می کنند باید جهت بررسی علائم اوتیسم در نوزادی به پزشک متخصص اوتیسم مراجعه کنند علائم اوتیسم در نوزاد شش ماهه به وضوح توسط یک پزشک متخصص اوتیسم قابل تشخیص می باشد. مرکز تخصصی اوتیسم دکتر صابر در زمینه تشخیص و درمان اختلال اوتیسم در تهران فعالیت می نماید و با دوشعبه فعال در شرق و غرب تهران آماده ارائه خدمات تست های تشخیصی، توانبخشی کاردرمانی، گفتار درمانی و روانشناسی کودک می باشد.
لزوم آگاهی از علائم اولیه اوتیسم در نوزادان
خانواده و در راس آن پدر و مادر، بیشترین تاثیر را در جلوگیری از بروز اوتیسم در کودکان دارند چراکه بیشترین زمان را با او می گذارنند . پس می بایستی با تکمیل اطلاعات خود راجع به علائم اوتیسم در نوزادان ،اگر علائم هشداردهنده ای مشاهده کردند ، با مراجعه به مرکز جامع اتیسم دکتر صابر در اسرع وقت، تشخیص قطعی اوتیسم را سرعت داده و با استفاده از تکنیک های درمانی مدرن و موثر گفتار درمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم باعث کنترل اوتیسم در کودکان شوند. اما آیا می توان علائم اولیه اوتیسم در نوزادان را شناسایی کرد؟ جواب مثبت است، پس ضروریست والدین معاینه های پیش از یک سالگی را جدی بگیرند تا از بروز اوتیسم در کودکان خود جلوگیری کنند. مشاهده علائم اوتیسم در نوزادان دلیل قطعی اختلال اوتیسم در کودکان نیست بلکه در صورت بروز چنین علائمی می بایستی رفتار کودک توسط دکتر صابر مورد ارزیابی تخصصی و دقیق تر قرار گیرد .
اوتیسم یک اختلال پیچیده عصبی و رشدی است می تواند بر مهارت های اجتماعی، یادگیری و ارتباطات تاثیر بگذارد، در حالی که اختلال طیف اوتیسم از بدو تولد در افراد اوتیستیک وجود دارد. با این حال برخی کارشناسان علائم اولیه اوتیسم را در نوزادان شناسایی کرده اند. همه کودکان و نوزادان با رشد خود، رفتارها و مهارت هایی را می آموزند و سرعت این اتفاق به طور طبیعی از کودکی به کودک دیگر متفاوت خواهد بود. با این حال نقاط عطف رشدی خاصی وجود دارد که انتظار می رود نوزادان و کودکان نوپا در یک بازه زمانی متوسط یا معمولی به آن ها دست یابند. اگر نوزادی با سرعت متفاوتی رشد کند یا تفاوت های قابل توجهی در نحوه رشد او در مقایسه با همسالانش وجود داشته باشد، این می تواند نشانه ای باشد که او ممکن است در طیف اوتیسم قرار داشته باشد. اگرچه اوتیسم غالبا تا سن دو یا سه سالگی تشخیص داده نمی شود، اما برخی از کودکان قبل از یک سالگی هم شروع به نشان دادن علائم تاخیر رشدی یا همان اوتیسم می کنند. در حالی که همه نوزادان و کودکان نوپا با تاخیر، اختلالات طیف اوتیسم را تجربه نمی کنند، کارشناسان به تشخیص زود هنگام این علائم به عنوان کلیدی برای تشخیص سریع تر و مداخلات درمانی زودهنگام اشاره می کنند که اعتقاد بر این است که نتایج رشدی را بهبود می دهد. برخی از کودکان در اوایل سنین نوزادی علائم اختلال طیف اوتیسم را نشان می دهند، به عنوان مثال کاهش تماس چشمی، عدم پاسخ به نام خود، بی تفاوتی نسبت به مادر یا مراقبان، تاخیر زبانی، تاخیر حرکتی و… . برخی دیگر برای چند ماه یا چند سال اول زندگی به طور طبیعی رشد می کنند اما بعدا علائمی از کاهش پاسخ های عاطفی، پرخاشگری یا از دست دادن مهارت های کسب شده قبلی نشان می دهند. این علائم معمولا تا سن 2 سالگی ظاهر می شوند. نشانه های اولیه اوتیسم در نوزادان می تواند شامل تماس چشمی محدود، تاخیر یا عدم غر غر کردن، عدم پاسخ به نام خود، ترجیح به بازی انفرادی باشد. برخی نوزادان ممکن است حرکات تکراری نیز نشان دهند، در تعاملات اجتماعی مانند به اشتراک گذاشتن علایق مشکل داشته باشند یا حالات چهره محدودی از خود نشان دهند. هر نوزاد مبتلا به اختلال اوتیسم دارای الگوی رفتاری و سطح شدت مختلفی است، از عملکرد پایین تا عملکرد بالا، یا مثلا ممکن است نوزاد تاخیر زبانی یا ناتوانی ذهنی داشته باشد یا نداشته باشد.
علائم اوتیسم در نوزادان چیست
مواجه شدن با فرزند اوتیستیک برای یک مادر جوان بسیار ترسناک است، چون نمی‌داند در برابر کودکی که او را از خود می راند باید چه عکس العملی نشان دهد. شاید مادران نوزادان اوتیسم سعی کنند که این رفتار نوزاد را معمولی ببینند و نادیده بگیرند. در عین حال نوزادان اوتیسم بچه ای بسیار سالم، هوشیار با حرکاتی هماهنگ به نظر می رسند. از آنجا که در اولین فرزند خانواده، شاید مادر این گوشه گیری نوزاد را عادی و جزئی از مراحل تکامل و مستقل شدن کودک بپندارد. عدم تمایل به برقراری هرگونه تماس که از علائم کودکان اوتیسم در نوزادی است، نقطه آغازی است برای رفتارهای اوتیستیک دیگری که در سال‌های بعد از خود بروز می دهد. علاقه شدید به چرخاندن اشیا، انزوا طلبی، رفتارهای مخرب، قشقرق، ناتوانی در تکلم، حساسیت به صدا های ناگهانی، علائم ناشنوایی و حساسیت فراوان به رایحه های مختلف از علائم اوتیسم در نوزادان می باشد
نوزاد شش ماهه
۶ ماه بیشتر نداشتم که مادرم متوجه موضوعی عجیب شد. منقبض کردن بدنم هنگام در آغوش گرفته شدن و عدم تمایل به برقراری این ارتباط. در حدود یک سالگی، هر وقت مادر سعی می کرد در آغوشم بگیرد، مثل حیوانی به دام افتاده به او حمله ور می شدم و او را چنگ میزدم. رفتار من برایش قابل درک نبود و عکس‌العمل‌های خشن من باعث آزردگی خاطرش می شد. او نوزادان دیگر را می دید که در آغوش مادرشان آرام می گیرند و صداهای دلنشینی در می‌آورند. کجای کارش اشتباه بوده است؟ او جوان و بی تجربه بود.
در دوران کودکی بسیار مخرب هستند.نه یکبار و دوبار بلکه هر بار که مداد یا مداد شمعی پیدا می کردم تمام دیوارها را نقاشی می کردم. یادم می‌آید که مادرم مرا به علت ادرار کردن روی فرش تنبیه می کرد، و من بارها پرده را می‌کشیدم و بین دو پای خود قرار می‌دادم تا شاید لباسم زودتر خشک شود و مادر متوجه حرکت ناپسند من نشود. بچه ها معمولا با خمیر بازی می کنند اما من به جای خمیر با مدفوع خودم باز می کردم، و هر چه را که می ساختم به همه جا می مالیدم. پازل ها را می جویدم و تفاله های کارت های بازی جویده شده را روی زمین تف میکردم.
علائم اولیه اوتیسم در نوزادان
رفتار بسیار خشنی دارند و اگر کسی آن ها را از انجام کاری منع کند هرآنچه به دستشان برسد از گلدان های عتیقه تا اسباب بازی پرتاب می کنندو بی وقفه فریاد میزنند. گاهی صدایی نامفهوم آنها را عمیقا تحریک می کند، در حالی که در بعضی شرایط به نظر ناشنوا می آیند. تفاوت زیاد رفتارهای نوزاد اوتیسم با کودکانی که در همسایگی آنها زندگی می کنند، باعث می شود که در تقریبا در سه تا سه سال و نیمگی والدین آنها را پیش یک متخصص مغز و اعصاب ببرند.
خاطرات یک کودک اوتیسم:
من اولین فرزند از چهار فرزند خانواده بودم و هیچ کدام از خواهران و برادران کوچکترم چنین رفتارهایی نداشتند. نوار مغزی و تست شنوایی طبیعی بود و ارزیابی صورت گرفته طبق پرسشنامه (فهرست بازبینی) ریملند امتیاز ۹+ را برای من رقم زد. لازم به ذکر است که در این ارزیابی امتیاز ۲۰ + بیانگر اوتیسم کلاسیک (سندروم کانر) است. (تنها ۱۰ درصد) از کودکان اوتیستیک در محدوده کانر می‌گنجند و دلیل این امر تفاوت های متابولیک میان مبتلایان به سندروم کانر و دیگر انواع اوتیسم است. اگرچه الگوهای رفتاری من به وضوح اوتیستیک بود، صداهای معنادار هرچند ضعیف من، باعث بهبود امتیازم در پرسشنامه ریملند شد.
توانبخشی در بهبود علائم اوتیسم در نوزادان
احساس درماندگی والد و کودک در هر درجه اوتیسم اجتناب ناپذیر است. بعد از انجام ارزیابی، زمانی که وجود هرگونه معلولیت جسمانی منتفی اعلام شود ، پزشک کاردرمانی و گفتار درمانی را به منظور بهبود ناتوانی کودک در برقراری ارتباط پیشنهاد می کند. برقراری ارتباط برای کودک اوتیسم به منزله خیابانی یک طرفه است، هر آنچه گفته می‌شد برای او قابل فهم نبوده، و قادر به پاسخگویی نیست. فریاد زدن و تکان دادن دست برای نوزاد تنها راه برقرار کردن ارتباط است. گنجینه لغات کودک اوتیسم در ابتدای امر بسیار محدود بود و لغات را به سختی و با تکیه ادا می کند مثلاً (bah ) را به جای (ball) به کار می برد. البته از کلمات یک سیلابی به وفور استفاده میشود مثل (نه) ، (تو) ، (من) ، (یخ) و از این قبیل از نظر والدین کوشش های کودک شگفت آور و ارزشمند است. گامی به پیش محسوب میشود، گامی جلوتر از زمزمه کردن و جیغ کشیدن و گامی به سوی ادای کلمات.
از خانم رنلدز به عنوان گفتار درمانم به استثنای چوب اشاره‌ای که همیشه در دست داشت، خاطرات خوبی دارم. چوب اشاره او بسیار تیز و عجیب بود در خانه بارها به من گفته شده بود که هرگز وسیله تیزی را به سمت کسی نگیرم چون می‌تواند حتی چشم آدم را از حلقه درآورد. و حالا خانوم رنلدز آن را به سوی من نشانه می گرفت، و من با ترس خود را عقب کشیدم. شاید او هیچگاه متوجه وحشت من از آن وسیله نشد و من هم قادر نبودم که ترس خود را برای او بازگو کنم. بدون در نظر گرفتن این یک مورد او بسیار به من کمک کرد. به یاد دارم اولین باری که به تلفن پاسخ دادم، در دفتر او بودم خانم رنلدز برای چند لحظه اتاق را ترک کرد که تلفن شروع به زنگ زدن کرد، تلفن بی‌وقفه زنگ میخورد و کسی نبود تا جواب آنها را بدهد. در آن لحظه اضطراب و هیجان که صدای تلفن در من به وجود آورد روزنه ای را در دنیای همیشگی من با آن کلمات متزلزل کرد. ناگهان به آن سوی اتاق دویدم و گوشی را برداشتم (اَل – لو!) حتم دارم که اولین تلفن گراهام بل هم نمی‌توانست چنین عکس العمل حیرت انگیزی را همراه داشته باشد.
منابع:
mayoclinic.org
www.nhs.uk
parents.com
kennedykrieger.org
nichd.nih.gov
autism.org.au
سوالات متداول:
1-چرا نوزاد من فقط به چرخش پنکه سقفی خیره میشود؟
تمرکز شدید و طولانی‌مدت بر حرکات چرخشی می‌تواند از اولین نشانه‌های تفاوت‌های پردازش حسی در اوتیسم باشد.
2-چرا نوزاد من اصلاً به چهره‌ها نگاه نمی‌کند؟
اجتناب از تماس چشمی پایدار در نوزادان 2-6 ماهه یکی از قوی‌ترین نشانه‌های اولیه اوتیسم محسوب میشود.
کاردرمانی جسمی حرکتی به درمان اختلال جسمی کودکان میپردازد. مشکلات جسمی کودکان شامل اختلالات ژنتیکی مانند دیستروفی عضلانی، آسیب های مغزی مانند فلج مغزی، اختلال حرکتی ارتوپدیک کودک می شود. همچنین اختلال جسمی کودک می تواند به علت تاخیر حرکتی در رشد کودکان اتفاق بیافتد. مرکز توانبخشی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی جسمی کودکان به ارائه تمرینات تخصصی کاردرمانی حرکتی توسط متخصصین مجرب کاردرمانی می پردازد. بهبود اختلالات جسمی و حرکتی می تواند در استقلال فردی کودک و پیشرفت تحصیلی او نقش بسزایی داشته باشد.
اختلال جسمی اکتسابی شامل نقص عضو، ضربه مغزی و آسیب های مغزی، تومورهای مغزی و نخاعی و…
تمرینات کاردرمانی جسمی حرکتی درشت اندام تحتانی
در این بخش تمرینات هماهنگی حرکتی مربوط به اندام تحتانی یا پاها ارائه شده است این تمرینات مربوط به کسانی است که از ضعف شدید هماهنگی عضلانی رنج می برند و نمی توانند حرکات دست ها و پاها را همزمان با یکدیگر هماهنگ کنند یا افرادی که هماهنگی عضلانی آنها در پاهای شان ضعیف تر از دست هایشان می باشد.
در این بخش نیز فقط تعداد محدودی تمرین جهت بهبود اختلال جسمی حرکتی بیان شده و باید مانند بخش قبل عمل گردد.
مراجعه کننده در جا می زند(یعنی پاها را یکی در میان به زمین می کوبد).
مراجعه کننده پاها را به اندازه عرض شانه باز می کند و پاها را یکی در میان جمع کرده و به یکدیگر میزند.
مراجعه کننده پاها را یکی یکی از ران خم می کند و بالا می آورد (حدود ۹۰ درجه)
تمرینات دو اندام جهت بهبود مشکلات جسمی کودکان
کودک با اختلال جسمی با پاهای جفت ایستاده و پای چپ را مانند رقص کردی جلو آورده و سپس زانوی پای راست را خم کرده و به باسن میزند همزمان هر دو دست را با حرکت هرپا تا عرض شانه از پهلو بالا می آورد.
همانند تمرین بالا میباشد با این تفاوت که دستها تا عرض شانه باز هستند و با خم شدن هر زانو به داخل شکم به سمت کنار بدن (پهلو) به صورت متناوب برای حرکت می کنند.
کودک با مشکلات جسمی پاها را به اندازه عرض شانه باز می کند دستها را کنار بدن قرار می دهد سپس یک پا و دست سمت راست را ۹۰ درجه داخل شکم و بدن خم می کند و همزمان دست دیگر را در حالی که کنار بدن است با کمی خم کردن تنه به طرف چپ در کنار پا به سمت زانو حرکت می‌دهد و تمرین را برعکس انجام می‌دهد.
مراجعه کننده پاها را باز میکند سپس دولا شده و به ترتیب دست چپ را به قوزک راست و دست راست را به قوزک چپ میزند.
کودک با اختلال جسمی یک پا را جلو و پای دیگر را عقب می گذارد سپس دولا شده و زیر ران پای جلو گذاشته شده،دست میزند و بعد دست ها در راستای شانه در پهلو قرار می‌دهد.
در تمرین قبل می توان پاها را عقب جلو نگذارد (در یک راستا) و به جای ثابت نگه داشتن یکی یکی از آنها را جلو بگذارد و زیر آن ها دست بزند.
مراجعه‌کننده یک پا را جلو و یک پا را عقب می‌گذارد و دستها را از پهلو باز کرده و در راستای شانه قرار می دهد سپس پای جلویی را ثابت نگه میدارد و پای عقبی را جلو می آورد و با جلو آوردن هر پا دستها را به حالت دست زدن جلو می آورد.
مانند تمرین قبل است فقط یک دست و یک پا حرکت می کند نه هر دو دست،دست دیگر کنار پهلو ثابت است.
مانند تمرین (فوق) است با این تفاوت که حرکت دست و پا برعکس می باشد بدین معنی دست رو به پایین حرکت میکند و پا رو به بالا حرکت میکند.
در حالت ایستاده تا ها عقب-جلو می باشند و سپس با عقب جلو گذاشتن پاها و دستها را با پای هم آن طرف عقب و جلو می برد.
پاها را اندازه عرض شانه بازکرده و پاها را از قوزک به یکدیگر میزند و همزمان با هر دو دست که بالای سر قرار دارند و در طرف چپ و راست دست میزند،بهتر است با خوردن هر پا به قوزک پای دیگر،در همان طرف دست بزند.
از کودک با اختلال جسمی حرکتی بخواهید ملق بزند،جهت آموزش از مراجعه کننده به خواهید چهار دست و پا شود و گردن را تا جایی که می‌تواند به سمت داخل شکم خم کند و ثابت نگه دارد و بعد زانوها را از روی زمین بلند کند و با پنجه به جلو بیاید تا ملق بزند.بهتر است هنگام چرخیدن سر زیر تنه نباشد بلکه با خم شدن به یک طرف روی بغل گردن غل خورد. کودکان با اختلال حرکتی عضلانی به شدت در انجام و رعایت این موارد مشکل دارند.
کودک با مشکلات جسمی پاها را به صورت ضربدری جلو می‌آورد یعنی هر پا که جلو می‌آید در سمت خارجی پای دیگر قرار می گیرد و دستها عکس مسیر حرکت پا در طرف مقابل به یکدیگر می خورند (یا دست می زنند).
در تمرین فوق می توان جهت راحتی تمرین در همان طرفی که پا حرکت کرده است و در همان سمت قرار گرفته است دست زد.
در تمرین قبل دست ها به صورت متناوب از پهلو باز میشوند.
مانند تمرین بالاست فقط حرکت دست ها فرق می کند بدین صورت که دست ها در راستای شانه یکی از آرنج ها خم شده روی سینه قرار میگیرد و دست دیگر با آرنج باز به صورت صاف و کشیده کنار بدن قرار می گیرد. جهت راحتی و زیبایی تمرین بهتر است و زمانی که پا به سمت چپ حرکت می کند آرنج دست راست صاف باشد و آرنج دست چپ خم شود.
در کاردرمانی جسمی پاها را عقب جلو می گذارد سپس مانند مشت زدن در ورزش های رزمی،دست سمت پایی که رو به جلو حرکت می کند مشت میزند و دست دیگر کنار پهلو قرار میگیرد حرکت پاها و دستها باید همزمان باشند و جای پاها و دستها به صورت متناوب عوض میشوند. جهت زیبایی و قشنگی تمرین بهتر است دستی که مشت میزند کف دستان رو به زمین باشد و دستی که کنار پهلو مشت شده است کف آن رو به بالا باشد.
مانند تمرین (فوق) می باشد با این تفاوت که حین مشت زدن پای سمتی که مشت میزند یک قدم رو به جلو حرکت می کند و پایین دیگر فقط به عنوان تکیه گاه عمل می کند ولی دست پای تکیه گاه مشت میزند.
در کاردرمانی اختلال جسمی پاها را عقب و جلو می گذارد و به صورت ریتمیک بدونه تغییر دادن مکان پاها با حرکت دادن لگن (انتقال وزن رو به جلو)پاشنه پای عقبی را بلند کرده سپس پاشنه را روی زمین می‌گذارد و پنجه پای جلویی را بالا آورد در این هنگام دستها از پهلو کنار شانه باز شده اند و هر بار که پاشنه بلند می شود و بدن رو به جلو حرکت می کنند آنها نیز جلو آمده و جلوی صورت با آرنج صاف به یکدیگر می خورند.
در تمرین قبل دستها کنار پاها هستند و به صورت ریتمیک دائماً باز و بسته می شوند.
پاها کمی بیشتر از عرض شانه باز می شوند و یا بلند شدن پاشنه پای چپ بدن مقداری روی پنجه پا چرخیده و به سمت راست متمایل میشود در این هنگام دست چپ نیز به سمت چپ حرکت کرده یک لحظه در راستای شانه راست قرار میگیرد و برمی گردد.
همان تمرین قبل است با این تفاوت که هر دو دست به سمت راست حرکت کرده و سپس حرکت را برعکس می کنیم.
کاردرمانی جسمی حرکتی در این تمرین یک پا را جلو آورده و روی زمین گذاشته نمی شود در همان موقع پایی که روی آن تکیه کرده اید را خم و راست می کنید و با هر خم کردن پا دست ها در جلوی صورت به یکدیگر می خورند و این تمرین فشار زیادی را به زانوی پای تکیه گاه وارد می کند و در صورت داشتن آرتروز حاد یا شدید از انجام دادن آن خودداری کنید در ضمن این تمرین باعث تقویت مناسب عضلات زانو و لگن می گردد.
پاها کمی بیشتر از عرض شانه باز میشوند و مراجعه‌کننده دولا شده و پشت مچ هر پا به صورت متناوب دست میزند.
کودک با مشکلات جسمی حرکتی با پاهای جفت شده می ایستد و دستها را بالای سر با آرنج صاف قرار می دهد سپس پای راست را از پهلو (بدون اینکه با زمین تماسی داشته باشد یعنی از کنار باز شده و روی زانو قرار نمی گیرد) حرکت می دهد و هر دو دست از پهلو به سمت راست با آرنج صاف به سمت راست و به سمت پای راست خم می شوند،حرکت را به صورت متناوب عوض میکند. این تمرین فوق العاده سخت می باشد.
کودک با اختلال جسمی درجا میزند دستها در جلوی صورت،به صورت صاف و کشیده قرار میگیرد و در حین درجا زدن مراجعه کننده مچ دست ها را بدون حرکت دادن شانه به سمت پایین و بالا حرکت می دهد بهتر است دست ها مشت نباشند.
