مهارت های حرکتی ظریف چیست؟ حرکات ظریف انگشت به حرکاتی گفته می شود که کودک به صورت هماهنگ با استفاده از عضلات دست و انگشتان جهت کاربرد از ابزار ها و جابه جایی، حمل و دست ورزی اشیاء از آن استفاده می کند. بسیاری از کودکان به علل مختلف نظیر تاخیر حرکتی، اختلالات مغزی، ضعف در قدرت عضلات و مشکلات حسی ، دچار ضعف در حرکات ظریف انگشت می گردند و توانایی استفاده مناسب از ابزار ها و در پی آن دست نویسی را بدست نمی آورند. کاردرمانی دست در جهت تقویت مهارت های حرکتی ظریف و بهبود دست ورزی کودکان و مهارت های پیچیده دستی فعالیت می نماید. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در بخش کاردرمانی دست با استفاده از ابزار های مختلف درمانی و تکنیک های درمان تخصصی به تقویت مهارت های حرکتی ظریف کودکان کمک می کند.
استفاده دو طرفه از دست ها
حرکت دست نوزاد طبیعی در ابتدا غیر متقارن بوده و سپس این حرکات متقارن می شود. حرکات غیر متقارن از ویژگی های کودک ۳ ماهه است و الگوهای متقارن نیز در ۱۰-۳ ماهگی با مهارت های دستیابی و گرفتن دو طرفه اشیا و بردن دستها یا اشیا به سمت دهان، پیشرفت میکند با پیشرفت این مهارت ها کودک قادر خواهد بود تا در خط میانی بدن با دست هایش بازی کند و در نهایت می‌تواند در فعالیتهای دو طرفه دست شرکت کند. کودک در ۱۰-۹ ماهگی می تواند در هر دو دستش یک شی را گرفته و آنها را به همدیگر بزند که این در رشد مهارتهای دو دستی اهمیت بسیاری دارد. در حدود ۱۰ ماهگی، عملکردهای دو دستی به خوبی تکامل یافته و کودک می‌تواند قسمتی از شی را با یک دست گرفته و با دست دیگر اجزای آن را درستکاری کند که کسب مهارت های ظریف دو دستی به رشد این توانایی وابسته است.
در ۱۷-۱۸ماهگی حرکتهای همزمان دست ها بروز می کند. مثلاً نوزاد با یک دست شی ای را نگه داشته و با دست دیگر آن را دستکاری میکند یا فعالیتی را انجام می دهد. برای اینکه مهارت استفاده دو طرفه از دستها به درستی صورت گیرد، نوزاد باید بتواند از هر دو طرف بدن و هر دو دست برای انجام عملکرد های مختلف استفاده کند. علاوه بر این قرار گیری صحیح اشیا در دست به ثبات شانه، آرنج و مچ بستگی دارد. که با افزایش مهارتهای دستیابی، گرفتن، رها کردن و دستکاری اشیا الگوهای حرکتی دو دستی نیز اصلاح می شود. در ۲۴-۱۸ ماهگی نیز مهارت هایی رشد می‌یابد که پیش نیاز دستکاری همزمان اند و مهارتهای بینایی درکی و شناختی یکپارچه شده و کودک از برنامه ریزی حرکتی به طور موثرتری در طول فعالیت ها استفاده می کند. کودک مهارت دستکاری همزمان دو شی را در سن ۳-۲ سالگی نشان میدهد و درسن ۲.۵ سالگی می تواند از حرکات دست و بازوی مخالف برای فعالیت های سخت تر مثل بریدن با قیچی، استفاده کند.
مهارت حرکتی پرتاب توپ
مهارت پرتاب توپ به توانایی رها کردن ارادی بستگی دارد. کودک در پرتاب توپی کوچک، باید در اندام فوقانی حرکات منظم و زمان بندی شده ای داشته باشد و بتواند بازی را در وضعیت شروع قرار داده و حرکات تنه و مفصل اسکاپولاهومرال را تنظیم کند تا برای پرتاب توپ آماده شود و بتواند شانه را هنگام راست کردن آرنج و آرنج را هنگام حرکت مچ از Ext به وضعیت طبیعی برگرداند و انگشتان و شست را باز کند. کودک در دو سالگی باید بتواند هنگام پرتاب توپ به سمت جلو، تعادل تنه را حفظ کند تا به جلو حرکت نکند. در این سن، کودک می تواند هنگام پرتاب توپ حرکات Ext تنه را حفظ کند ولی در طول پرتاب توپ، قادر به حفظ Flexشانه نیست. کودک می‌تواند تنه و بازو را به صورت مجزا از هم حرکت دهد، اما هنوز توانایی حرکت مجزای بازو و آرنج را ندارد. کودک در ۳-۲.۵ سالگی می تواند توپ را به محل مخصوص و تا فاصله ۳ فوت(تقریبا یک متر) به سمت جلو پرتاب کند و حرکت بازو را قبل از رها ساختن توپ کنترل نماید. و در ۳.۵ سالگی کودک می تواند توپ را ۷-۵ فوت (تقریباً ۲-۱.۵ متر) به طرف جلو به موازات یک خط راست پرتاب کند. کودک قبل از اینکه توپ را رها کند آرنج را در مقابل شانه وضعیت دهی می کند. و در پرتاب کردن توپ همزمان با کنترل مفصل اسکاپولاهومرال، توانایی در بالا آوردن شانه و کنترل همزمان در باز کردن آرنج، مچ و انگشتان، دقت و تخمین فاصله پیشرفت میکند. و در ۵ سالگی، کودک می‌تواند پرتاب از پایین به بالا را تا ۵ فوت (تقریبا ۱.۵ متر) و در ۷-۶ سالگی تا ۱۲ فوت (تقریبا ۳.۵ متر) انجام دهد. کودکان ۵ ساله و بزرگتر ممکن است پرتاب از بالا به پایین را نیز انجام دهند که در این مهارت لازم است کودک بتواند شانه را Flexکرده و به طرف داخل بچرخاند.
مهارت های استفاده از ابزارهای
از دیگر مهارت های ظریف دستی، مهارت استفاده از ابزار می باشد که کودک باید بتواند به جای استفاده بیشتر از دست خود، طرز استفاده از ابزار را بداند و عملاً از آن استفاده کند. مهارت استفاده از ابزار در تمام زمینه ها مثل مراقبت از خود، بازی و سرگرمی، فعالیتهای مربوط به مدرسه و… لازم و ضروری است.
بعد از این که کودک توانستند مهارت های پایه ای مثل دستیابی، گرفتن و رها کردن تسلط یابد، مهارت استفاده از ابزار، برای خوردن و بازی به همراه مهارت دستکاری در داخل دست پدید می آید. مهارت دستکاری به اشیا اجازه میدهد بعد از قرار گرفتن در دست، تنظیم شوند که برای پیشرفت مهارت استفاده از ابزار، داشتن مهارت دستکاری نسبت به تسلط داشتن در گرفتن و رها کردن ضروری است. از عوامل کلیدی در کسب مهارت استفاده از ابزار یکپارچگی بیشتر در مهارت های پایه ای به همراه پیشرفت مهارت های شناختی است. محققان تأکید می‌کنند در انجام هر عملکردی، فرد باید بداند که او چه کاری می خواهد انجام دهد (جنبه اهدافی از انجام کار) و چگونه می تواند آن را انجام دهد (جنبه عملکردی از کار) که هر دو جنبه دو به پیشرفت مهارت های شناختی و توانایی مهارتهای حرکتی کودک بستگی دارد. در کسب این مهارت مثل هر مهارت جدید دیگر، در ابتدا ناهماهنگی هایی مشاهده میشود و لازم است درمانگر روش هایی را که کودک در استفاده از این مهارت به کار می گیرد ثبت کند و سپس روش های ناهماهنگ استفاده شده را هماهنگ کند که مرحله مهمی در فرآیند کسب مهارت است.
مهارت مذکور در مرحله شروع که به سطح بالایی از توجه نیاز داشت با پیشرفت مهارت و تمرین در آن، به مرحله ای می رسد که به شکل کاملاً خودکار، سریع و با دقت بیشتری صورت میگیرد. لازم به یادآوری است که برای هر مهارتی لازم و ضروری است تا اینکه مهارت مورد نظر برای انجام وظایف روزمره تبدیل گردد. محققان، کودکان را در استفاده هر یک از ابزارهای مورد نیاز جهت نقاشی کردن، نوشتن، قیچی کردن و خوردن مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که مهارت استفاده از قیچی زمانی پدید می آید که کودک یاد بگیرد تا انگشتان خود را در داخل سوراخ دسته قیچی قرار داده و قیچی را باز و بسته کند. در ابتدا، بریدن عملاً فقط برش زدن است در این مرحله شانه Flex و آرنج Ext شده و قیچی بدون حرکت دادن روی کاغذ قرار می گیرد. ولی کودک قادر به باز و بسته کردن مکرر قیچی جهت ادامه برش نیست. در سه سالگی کودک در حین استفاده از قیچی، ساعد را به وضعیت Pronation و یا در وضعیت Midposition قرار میدهد.
مقیاس Peabody Developmental motor مهارت استفاده از قیچی را بدین شرح عنوان می کند :
سن شرح
۲ سالگی کودک می‌تواند با قیچی برش بزند
۲.۵ سالگی بیشتر کودکان می‌توانند کاغذ را در حدود ۶ اینچ برش بزنند
۳-۳.۵ کودکان می توانند یک خط راست را به طول ۶ اینچ ببرند
۳.۵-۴ کودکان می توانند یک دایره را ببرند
۴.۵-۵ کودکان می‌توانند یک مربع را ببرند
۶-۷ مهارت برش های پیچیده پیشرفت میکند
سایر عواملی که درمانگر باید هنگام ارزیابی مهارت کودک در بریدن توجه کند شامل پهنای خط ، اندازه و پیچیدگی طرح کشیده و اندازه کاغذ می باشد. وضعیت انگشت شست در داخل سوراخ دسته قیچی ثابت باقی می ماند اما وضعیت دیگر انگشتان، مطابق با سطح رشدی کودک و نوع قیچی مورد استفاده شده، تغییر می یابد که در گرفتن تکامل یافته (بعد از ۶ سالگی) کودک انگشت میانی را در داخل سوراخ پایینی دسته قیچی قرار داده و دو انگشت سمت اولنار (حلقه و کوچک) در وضعیت خم شده باقی می‌ماند و انگشت اشاره، بخش پایینی از قیچی را (جهت ثبات بیشتر) نگه می دارد.
سن رایج به کودک جهت آموزش استفاده از وسایل مربوط به خوردن بدین شرح است :
استفاده از قاشق در ۱۸ ماهگی
استفاده از چنگال در دو سالگی
چاقو در سن شش سالگی
طی تحقیقاتی که روی رشد حرکات ظریف دست استفاده از قاشق در نوزادان ۲۳-۱۱ ماهه صورت گرفت، محققان از الگوی گرفتن قاشق در نوزادان، طرز قرار گرفتن قاشق در دست، حرکات استفاده شده در پر کردن قاشق، بردن آن به سمت دهان، برداشتن غذا از روی قاشق و بیرون آوردن از دهان و همچنین میزان توجه بینایی روی حرکت، زمان بندی حرکتی و استفاده از دست غالب در خوردن، نوارهای ویدیویی تهیه نموده و آن را مورد بررسی قرار دادند. آنها دریافتند به طور متوسط تنوع الگوهای گرفتن دربین کودکان ۱۷-۱۱ ماهه کم است و بیشتر نوزادان ۱۷ ماهه و بزرگتر بیش از ده نوع مختلف از الگوهای گرفتن را به کار می‌گیرند، در حالی که هیچ یک از آنها به الگویی که بزرگیسالان به کار می‌گیرند مشابهت ندارد (الگوی رایج استفاده شده بزرگسالان، انتقال دسته قاشق به کف دست است که چهار انگشت به دوردسته قاشق خم می شود. الگو دیگر، دسته قاشق بیشتر بین انگشتان قرار می گیرد تا کف دست.) در ۲۳-۱۷ ماهگی نوزاد با انگشت اشاره باز شده، دست قاشق را نگه میدارد و به جهت معینی هدایت می کند. در این دوره نوزاد در استفاده از قاشق توانایی بیشتری خواهد داشت و توجه بینایی در طی این فرایند بهتر میشود. از اجزای دیگر در پیشرفت مهارت استفاده از ابزار در کودکان می‌تواند به نقش دست کمکی نیز اشاره کرد. مثلاً نقش دست کمکی در نوشتن و رنگ زدن، به عنوان ثابت کننده کاغذ است و در استفاده از قیچی و در طول بریدن، دست کمکی کاغذ را نگه داشته و در حین چرخاندن و حرکت دادن آن هماهنگ با دستی که قیچی را گرفته است در جهت صحیح حرکت میکند. هنگام خوردن نیز استفاده از دست کمکی، به سن کودک و وسیله مورد استفاده (قاشق و چنگال) بستگی دارد. نوزادان بین ۲۳-۱۸ ماهه هنگام خوردن با استفاده از قاشق از دست کمکی برای ثابت کردن بشقاب استفاده می‌کنند. یادگیری استفاده از چاقو نیز مستلزم این است، کودک یاد بگیرد غذا را با یک دست با چنگال ثابت کرده واز چاقو برای جدا کردن یا بریدن غذا استفاده نماید.
کاردرمانی حرکات ظریف دست
کاردرمانی در دست یکی از شاخه های توانبخشی است که در جهت تقویت حرکات ظریف دست و اصلاح مشکلات دست ورزی، هماهنگی دو طرفه دست ها، هماهنگی چشم و دست، استفاده صحیح از ابزارها، توانایی مداد گرفتن، مهارت های نوشتاری و… به ارائه خدمات کاردرمانی در قالب فعالیت های هدفمند و طبقه بندی شده می پردازد. مطالب مرتبط را می توانید در لینک زیر دنبال کنید
یک شبکه ی مشبک تهیه کنید و از کودک با ضعف در حرکات ظریف دست و انگشتان بخواهید نخ را از این شبکه به صورت زیگزاگ عبور دهد (این تمرین تا حدودی به مهارت گره زدن کمک میکند) وسایلی جهت این تمرین در بازار موجود می باشد.
دو سر نخ را از سوراخ های شبکه مشبک عبور دهد و در صورتی که می تواند آنها به صورت ضربدری عبور دهد و در صورت داشتن توانایی کافی، گره بزند.
سر یک طناب را به یک مکان بسته و سری دیگر آن را به دست مراجعه‌کننده دهید و از او بخواهید به نحوی طناب را به چرخاند که میانی طناب شکل بیضی را به خود بگیرد.
در کاردرمانی در تقویت حرکات ظریف انگشت از کودک بخواهید یک کاغذ سایز آچار یا یک روزنامه را پاره کند، نحوه پاره کردن بسیار مهم است بدین صورت که هنگام پاره کردن باید انگشتان اشاره و شست هر دو دست را روی یکدیگر قرار گیرند ( کاغذ باید بین آنها باشد و انگشتان کنار یکدیگر باشند) و هنگام پاره کردن دست ها یکی از عقب و دیگری جلو حرکت کند هر گونه گرفتن غیر از این مدل یا کشیدن هر دو دست در عرض ( یعنی عقب جلو نباشد) نشان دهنده ضعف هماهنگی حرکتی می باشد. چنانچه مسیر پاره شدن کاغذ صاف و راست باشد نشان دهنده مهارت هماهنگی فرد تمرین کننده است.
از کودک با ضعف حرکات ظریف انگشت بخواهید ۵ انگشتش را روی دکمه های ارگ گذاشتهو دونه دونه آنها را به ترتیب فشار دهد به عنوان مثال از انگشت کوچک شروع کرده و تا انگشت شست ادامه دهد.
جهت تقویت مهارت های حرکتی ظریف از کودک بخواهید مهره نخ کند هرچه مهره ها و سوراخ آنها کوچک در باشند و نخ نازک تر نخ کردن سخت تر می باشد. چنانچه مراجعه کننده دلبند شما نمی تواند مهر نخ کند از سیم مسی،شلنگ سرم و یا سیم آنتن تلویزیون استفاده کنید.
تعدادی مار بکشید و از مراجعه کننده بخواهید بامداد یک خط مابین آنها بکشد.
از مراجعه کننده بخواهید سوار دوچرخه بشود و شما دوچرخه را هل بدهید و از او بخواهید فقط فرمان را کنترل کند و در محیط حرکت کند.
از کودک با ضعف در حرکات ظریف انگشتان بخواهید پردوپگ بورد را بچیند شما می توانید در ارزیابی مهارت های حرکتی ظریف از این وسیله استفاده کنید تا در پایان دوره تمرینات ارزیابی خوبی داشته باشید و نتایج پایانی و اولیه را با یکدیگر مقایسه کنید. در صورت استفاده از پردو پگ بوردبه عنوان ارزیابی اولیه هرگز در حین تمرینات اجازه استفاده از آن را به مراجعه‌کننده ندهید زیرا این امر باعث افزایش مهارت مهره چیدن در پردوپگ بورد شده که این امر در ارزیابی شما ایجاد خطا میکند.شما می توانید در ارزیابی مهارت انگشتان فقط چیدن میله ها را تست کنید و ارزیابی می تواند به صورت تخصیص زمان جهت چیدن میله ها باشد یا اینکه تعداد محدودی میله بچیند و گرفتن زمان آن محاسبه شود.
از یک وسیله شبیه پردوپگ بورد استفاده کرده که دارای میخ ها و میله های فراوان است و از مراجعه کننده بخواهید کفشهای پول را دور دو عدد میخ بیاندازد.
در کاردرمانی مهارت های حرکتی ظریف از مراجعه کننده بخواهید انواع پیچ و مهره را با دست ببندد و باز کند.
تعدادی بولینگ تهیه کنید و حلقه های بولینگ را داخل آن بیندازید.
تمرین تایپ کردن با صفحه کلید را انجام دهد.
یک کاغذ و قیچی به مراجعه‌کننده بدهید تا بدون هدف و با هدف قیچی کند.
از مراجعه کننده بخواهید دستگیره در را رو به پایین فشار دهد پی‌درپی در را باز و بسته کند (اکثر این کودکان درکی از نحوه باز کردن در ندارند.)
با استفاده از یک گوشی لمسی برخی بازی هایی را که با انگشت بازی می شوند را به مراجعه کننده بدهید.
از یک وسیله با دکمه ها و زیبای بزرگ استفاده کنید و از مراجعه کننده بخواهید آنها را باز و بسته کند.
از کودک با ضعف در حرکات ظریف انگشتان دست به خواهید با هر کیفیتی میوه را با دست و یا چاقو،پوست بکند.
مراجعه کننده با دست خود مقداری آب حمل کند،جهت آموزش و یا راحتی کار ابتدا از او بخواهید این کار را با ماسه بادی یا ماسه دریا انجام دهد.
در کاردرمانی در مهارت های حرکتی ظریف از کودک به خواهید کفش را با دو انگشت اشاره در وضعیت های کاملا صاف و خمیده بکشد.
مراجعه‌کننده مقداری خمیر را در بین کف دو دست به شکل گلوله خمیری در آورد.
با انگشت اشاره یک نخ بسته را دور انگشت بچرخاند. (انگشت اشاره در وضعیت اشاره به سمت بالا باشد.)
یک نخ را با انتهای انگشت اشاره و سر انگشت شست نگه دارد و آن را دور انگشت اشاره بچرخاندن است.
با دو انگشت اشاره و شست ( Pinch ) خمیر بازی را تیکه تیکه کند.
وسیله‌ای به نام چینه را مراجعه کننده از هم جدا کند و دوباره به هم بچسباند،روش صحیح جدا کردن به این صورت است که دو چینه را با انگشت شست و کنار انگشت اشاره می گیرد و هر دو را رو به پایین حرکت میدهد تا چینه ها از هم جدا شوند.
یک کتاب را در دست بگیرد و تمام صفحات کتاب را به سرعت و رقم بزند.
از کودک با ضعف در حرکات ظریف انگشت بخواهید صفحه های کتاب را به نرمی و به روش صحیح بدون آنکه صفحات کتاب آسیب ببینند یا جای ورق زدن باقی بماند،ورق بزند.
در جهت بهبود مهارت های حرکتی ظریف از کودک بخواهید کلید در قفل بچرخاند.
در حالت ایستاده یک دست را صاف نگه میدارد و با دست دیگر توپ را از سمت چپ دست صاف شده پرت کرده و توپ طی یک مسیر منحنی در سمت راست دست صاف شده گرفته می شود.
توپ را روی کف دست بگذارد و توپ را به سمت بالا پرتاب کرده و همزمان دست را می چرخاند تا توپ روی پشت دست قرار بگیرد.
سوالات متداول:
1.کودک از چه سنی می تواند قیچی کند؟
کودکان از دو سال و نیمگی می تواند با قیچی برش دهد.
2.برای بهبود مهارت های ظریف دستی چه کارهایی می توان کرد؟
بازی های دستی با انگشتان، دست ورزی اشیاء از جمله فعالیت هایی است که والدین می توانند با کودکان انجام دهند. همچنین تمرینات کاردرمانی دست در جهت بهبود حرکات ظریف دست کمک کننده می باشد.
در کاردرمانی کودکان، تمرینات تقویت مهارت حرکتی کودکان کاربردهای فراوانی دارد. درمانگران مرکز کاردرمانی اختلالات هماهنگی حرکتی در تهران دکتر صابر در قالب بازی برای تقویت عضلات ، مهارت های هماهنگی حرکتی و بهبود مهارت های حسی حرکتی از تمرینات مهارت های حرکتی استفاده می نمایند. تعدادی از این تمرینات در حالت خوابیده اجرا می شوند این تمرینات جنبه عمومی دارند و تمام افراد سالم و افراد دارای اختلالات ذهنی یا جسمی و به خصوص بیمارانی که نمی توانند در حالت ایستاده تمرینات هماهنگی را انجام دهند، می‌توانند از آنها استفاده کرده و مهارت حرکتی خود را افزایش دهند،یکی از محاسن این تمرینات این است که می‌تواند برای کودکانی که توانایی راه رفتن ندارند یا تعادل مناسبی ندارد مورد استفاده قرار گیرد این تمرینات به خصوص برای افرادی که در اثر آسیب مغزی دچار آپراکسی حرکتی شده اند نیز مفید می باشند. بخش کاردرمانی جسمیمرکز کاردرمانی تهران دکتر صابر با ارائه تمرینات حرکتی در قالب بازی برای تقویت مهارت حرکتی به کودکان در جهت بهبود تعادل، قدرت عضلات و هماهنگی حرکتی کمک می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تمرینات تقویت مهارت حرکتی کودکان
این تمرینات در وضعیت خوابیده انجام می گیرد. می توان در وضعیت ایستاده نیز انجام شود:
از کودک بخواهید پاها را به صورت یکی یکی داخل شکم خم کند.
با خم شدن هر پا دست روی پای مخالف می خورد.
با خم کردن هر پا دست همان طرف را روی پای خم شده می زند.
با خم کردن هر پا دست ها یکی یکی بالای سر می روند.
مراجعه کننده می خوابد پاها را از بغل باز و بسته میکند.
دستها نیز از پهلو باز و بسته می شوند.
با باز و بسته کردن پاها دست ها یکی یکی از کنار تنه بالای سر می روند که این تمرین بسیار سخت می باشد.
پاها را باز میکند و با هر بار بازکردن،دست ها را به بغل ران میزند.
کودک یک پا را داخل شکم خم میکند و همزمان پای دیگر را از پهلو باز میکند بعد از چند بار انجام دادن حرکت را برعکس میکند.
در تمرین شماره ۹ در حالیکه دست ها از پهلو باز هستند که جلوی صورت دست میزند این تمرین بسیار سخت است.
در حالت خوابیده پاها را یکی یکی داخل شکم خم میکند و با آرنج به زانوی پای مخالف می زند.
از کودک بخواهید دوچرخه بزنند (یکی در میان پاها را داخل شکم خم کند) در دوچرخه پاها کاملاً صاف نمی‌شوند و پاشنه کاملاً در هوا می باشد.
کاملا خوابیده دستها کنار بدن می باشند با باز شدن هر پا دست همان طرف تا عرض شانه باز میشود سپس به سمت دیگر باز می شود.
کودک میخوابد هر دو پا را داخل شکم خم میکند و با دستها سر زانوها را گرفته و به سمت چپ و راست میچرخد.
در تمرین ۱۴ دست ها در راستای عرض شانه باز می شوند و همزمان دستها از آرنج به صورت متناوب خم می شوند.
در تمرین ۱۵ دست ها در جلوی سینه با آرنج صاف می شوند و همزمان بر عکس حرکت پا ها حرکت می کنند.
کودک شبیه صلیب میخوابد با خم کردن حرکت پا داخل شکم (پاشنه باید روی زمین باشد) یک دست به کنار ران پای خم شده میخورد و این حرکت در طرف دیگر نیز تکرار می شود.
کودک میخوابد هر دو پا را مقداری داخل شکم خم میکند (حدود ۴۵ درجه) دستها از شانه ۴۵ درجه و از آرنج ۹۰ درجه خم می کند سپس یک پای راست را کمی خم می کند و همزمان ران را به طرف داخل می چرخاند تا قوزک پای راست بیرون بدن قرار گیرد،سپس کف دست راست به قوزک پای راست ضربه میزند و بعد از آن پای راست صاف شده و حرکت را به همین صورت برای پای چپ انجام می دهد.
تمرین ۱۸ را به صورت همزمان با هر دو دست و پا انجام دهد.
کودک به پهلو میخوابد دست را از پهلو روی ران می گذارد و همزمان هر دو با هم باز می شوند.
کودک به پهلو میخوابد پاها صاف و کشیده و دست ها بالای سر قرار می گیرند هم زمان که پا داخل شکم خم میشود دست به سمت پهلوی شکم حرکت می کند.
کودک روی شکم می خوابد پاها را یکی در میان از زانو روی باسن خم میکند.
در وضعیت تمرین فوق دست ها را یکی یکی به قوزک بیرونی پای خم شده میزند.
در حین انجام تمرین ۲۲ دستها جلوی صورت باشد و یکی یکی از آرنج به سمت صورت خم و باز شوند. در صورتی که نتواند تمرین فوق را همزمان با دستها انجام دهد میتوان با طناب مچ پاها را بسته سر طناب را به دست مراجعه‌کننده داد و همزمان مراجعه کننده با صاف کردن دست ها و پاها را نیز از زانو خم کند.
کودک می نشیند پاها را با زاویه ۴۵ درجه خم می کند (پاشنه روی زمین است)کف دست ها را روی انگشتان پا گذاشته سپس زانوها را به اندازه عرض شانه باز و بسته میکند،باز و بسته شدن زانو ها از زیر آرنج دست ها صورت میگیرد.
کودک می نشیند پاها را به صورت کشیده کنار هم می گذارد،دستها را روی زانو گذاشته و همزمان هم پاها را به سمت شکم خم میکند و دستها را تا عرض شانه باز میکند.
در وضعیت تمرین ۲۵ دستها به جای زانو روی قوزک های داخلی پاها قرار می گیرند و طبیعتاً پاها بیشتر باز میشوند.
به پهلو میخوابد و ران ها را یکی یکی از زانو به سمت باسن خم میکند این تمرین جهت افرادی که ضعف عضلانی شدید در عضلات همسترینگ دارند به علت حذف جاذبه بسیار مفید است.
بازی برای تقویت عضلات با وسایل
تمرینات با وسایل به دو بخش کلی تمرینات با وسایل حرکات درشت و ظریف تقسیم شده است. این دسته از تمرینات حداقل احتیاج به یک وسیله کمکی دارند پا فرد تمرین کننده بتواند تمرینات مهارت های حرکتی را انجام دهد، والدین و درمانگران محترم می توانند وسایل را تهیه نموده و یا با خلاقیت خود وسیله مشابه دیگری را جایگزین کنند.
در کل بهتر است بدانید بازی با هر وسیله‌ای که احتیاج به دقت و تمرکز به همراه حرکات بدنی داشته باشد و منجر شود فرد بازی کننده از یک برنامه یا طرحواره حرکتی خاصی استفاده کند در واقع یک تمرین هماهنگی حرکتی می باشد که با توجه به نحوه درگیر کردن گروههای عضلانی و عضو تمرین کننده می توان آنرا به تمرین هماهنگی جهت عضلات ظریف و درشت تقسیم کرد، بنابراین شما با دقت در محیط اطراف می توانید به تعداد تمرینات فرد تمرین کننده بیفزایید. در این بخش ما مجموعه ای کامل از تمرینات را ارائه می دهیم که تمام گروه های عضلانی را تحت تاثیر قرار داده و می توان گفت به انجام تمرینات این بخش تقریباً تمام گروه های عضلانی ظریف و درشت درگیر بوده و باعث بهبود هماهنگی حرکتی آنها می گردد.
نکته دیگر که لازم به ذکر می باشد این است که معمولاً کودکانی که اختلال هماهنگی حرکتی ظریف دارند معمولاً از انجام این تمرینات یا بازی های هماهنگی خود داری کرده و از نزدیک شدن به آنها اجتناب می کنند لذا این کودکان یا افراد،مانند سایر افراد سالم این تمرینات یا بازی‌ها را انجام نمی دهند و هماهنگی لازم را کسب نمی کنند این تمرینات فرصت و راهنمای مناسبی هستند تا شما با انجام آن ها کودکان را تشویق به انجام فعالیت‌ها نمایید و باعث بهبود وضعیت هماهنگی آنها گردید.
استفاده از یک رقیب یا همبازی در بازی برای تقویت عضله مناسب می باشد و باعث افزایش انگیزه فرد تمرین کننده میگردد ولی باید مراقب باشید که رقابت به نحوی نشود که حالت یک مسابقه جدی به خود بگیرد و کم به برد و باخت به خود بگیرد زیرا در این حالت فرد تمرین کننده به علت توانایی کمتر ممکن است شکست خورده و دچار سرخوردگی گردد، در واقع حضور هم بازی باید به نحوی باشد که منجر به شادمانی و تفریح تمرینات گردد و هیچ گونه رقابت جدی صورت نگیرد. تمرینات با وسایل به دو بخش کلی تمرینات با وسایل حرکات درشت و ظریف تقسیم شده است.
سوالات متداول:
1-آیا تمرینات مهارتی باید به‌صورت روزانه انجام شوند؟
بله. تمرینات روزانه حتی به مدت کوتاه (۱۵ تا ۳۰ دقیقه) بسیار مؤثرتر از جلسات پراکنده هستند. استمرار در تمرین باعث تقویت سریع‌تر مسیرهای عصبی میشود.
2-اگر کودکی در بستن بند کفش مشکل دارد، چه تمرین‌هایی مفید هستند؟
-تمرین باز و بسته‌کردن زیپ و دکمه.
-بستن بند با نخ ضخیم و سوراخ‌های بزرگ.
-استفاده از کفش‌هایی با بندهای رنگی برای آموزش بهتر گره‌زدن.
-بازی‌هایی که قدرت انگشتان را تقویت می‌کنند مثل خمیر بازی یا گِل بازی.
عقب ماندگی ذهنی چیست؟ عقب ماندگی ذهنی رایج‌ترین ناتوانی رشدی است و حدود 7 درصد مشکل ذهنی کودکان و معلولیت ها را به خود اختصاص داده است. کودکان کم توان ذهنی نیاز مستمر به آموزش و توانبخشی داشته تا بتوانند از حداکثر توانایی های خود در استقلال فردی بدست آورند. مرکز توانبخشی عقب مانده ذهنی دکتر صابر در حیطه کودکان عقب مانده ذهنی و کم توان ذهنی به صورت تخصصی فعالیت می نمایند. روانشناسان مرکز روانشناسی دکتر صابر در حیطه تشخیص کم توانی ذهنی و ارائه خدمات آموزشی،همچنین ارجاع به بخش گفتاردرمانی و کاردرمانی در زمینه کودکان عقب مانده ذهنی کلینیک دکتر صابر مشغول می باشند.
ضریب هوشی فرد باید در چه دامنه ای باشد تا در حوزه مشکلات ذهنی قرار گیرد؟
ضریب یا بهره هوشی ( IQ ) چه به توانایی‌های ذهنی مانند استدلال کردن ،حل مسئله،یادگیری و… اشاره دارد باید زیر 70 یا حداکثر 75 باشد تا فرد جز دسته عقب ماندگی ذهنی قرار گیرد.
چه تفاوتی بین کم توان ذهنی و ناتوانی رشدی وجود دارد؟
گاهی اصطلاح عقب ماندگی ذهنی و ناتوانی رشدی به جای هم استفاده میشوند و هر دو اصطلاحی جامع برای دربرگرفتن اختلالاتی مانند اختلالات طیف اوتیسم،فلج مغزی،تاخیر رشد ای و سایر اختلالاتی است که در زمان رشد اتفاق می‌افتند.
سطوح عقب ماندگی ذهنی
سطح
دامنه ( IQ )
خفیف
52- 69
متوسط
36- 51
شدید
20 – 35
عمیق
19 یا کمتر
علل بروز عقب ماندگی ذهنی کودکان
پیش از تولد
کروموزومی
متابولیک
رشد مغز
تاثیر محیط
حین تولد
هیپوکسی
وزن کم
بیماری ها
پس از تولد
زیستی
جسمی
بدرفتاری اطرافیان
مثال هایی از عقب ماندگی ذهنی چیست؟
سندروم داون
سندروم ایکس شکننده
بعضی از کودکان طیف اوتیسم
رایج ترین انواع عقب ماندگی ذهنی به علت مشکلات کروموزومی:
سندروم داون: افرادی که این سندروم را دارند در ژنوتیپ خود سه نسخه طرز کروموزوم ۲۱ دارند.
سندروم ایکس شکننده: در این سندروم کروموزوم های ایکس دچار جهش کروموزومی میشوند.
توجه: مواردی مانند افزایش بیلی روبین خون و بیماری فنیل کتونوریا ( PKU ) جز موارد متابولیک قرار می گیرند.و همچنین نرسیدن اکسیژن در حین تولد یا هیپوکسی حتی به مدت بسیار کوتاهی می‌تواند باعث آسیب رسیدن بافتهای مغز نوزاد و عقب ماندگی ذهنی شود.
نمره آپگار:
در صورتی که نوزاد در هر کدام از گویه های ضربان قلب، تنفس، عضلات، بازتاب ها و رنگ بدن نمره ۲ کسب کند یعنی در مجموع نمره ۷ الی ۱۰ کند کاملا سالم است و نمرات زیر 7 یعنی نیاز به مراقبت دارد. و احتمال بروز کم توانی ذهنی نیز در کودک مشاهده می شود.
اختلال پردازش شنیداری چیست؟ توانایی شنیدن پیام‌های شنیداری، تشخیص صدا ها و کلمات مشابه، جداکردن گفتار از صداهای اضافی محیطی، توجه شنیداری و یادآوری یا درک آنچه شنیده شده را پردازش شنیداری گویند. اختلال پردازش شنیداری در کودکان یک نوع به هم ریختگی و یا آسیب در سیستم پردازش شنوایی است. اختلالات پردازش شنوایی در مرکز درمان اختلال پردازش شنوایی دکتر صابر مورد درمان قرار می گیرد. اتاق شنیداری مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر با طراحی برنامه های کامپیوتری پیشرفته در حیطه شنوایی و استفاده از کادر گفتاردرمانی مجرب در زمینه درمان اختلال پردازش شنیداری پیشرو می باشد.
اختلال پردازش شنیداری مرکزی چیست؟
اختلال پردازش شنیداری مرکزی ( CAPD ) یکی از انواع اختلالاتی است که در پردازش اطلاعات شنیداری درون ذهن خلل ایجاد میکند. افراد با این اختلال در پردازش اطلاعات کلامی ناتوان هستند،در حقیقت اطلاعات کلامی را می شنوند ولی قادر به درک محتوای آن نیستند! آنها ممکن است کل جمله را کلمه به کلمه برای شما تکرار کنند ولی معنی آن را درک نمی کنند پس از افزایش بلندی صدا کمکی به درک گفته نمی کند.
میزان شیوع
در میان بچه‌ها ۲ درصد تا ۳ درصد هست.
در جنس مذکر دو برابر مونث است.
همچنین ممکن است ۷۵ درصد افراد بزرگسال دچار این عارضه شوند.
علل شیوع اختلالات پردازش شنوایی در کودکان
اگرچه نقص وراثتی در مسیرهای شنوایی از علل عمده اختلال پردازش های شنوایی و حساسیت شنوایی به شمار می‌رود اما عوامل محیطی متعددی نیز وجود دارند که به اختلال در پردازش های شنوایی منجر می شوند.
اگرچه همه کودکان به علت عدم بلوغ دستگاه شنوایی مرکزی تا حدی در پردازش شنوایی دچار مشکل اند اما… کودکان با عفونت گوش میانی نسبت به کودکان هنجار، مشکلات پردازش مهارت های شنیداری بیشتری را نشان می دهند. مشکلات شنوایی این کودکان در آزمونهای شنوایی شناخته نمی شود. مشکلات آنها به صورت تاخیر های گفتار و زبان، مشکلات تحصیلی، کمبود اعتماد به نفس و مسائل اجتماعی است.
رشد شنوایی یک فرآیند طولانی‌مدت است، با وجود رشد زودرس گوش داخلی. شنوایی‌شناسان می‌دانند که نوزادان به صدا در شدت‌های پایین که بزرگسالان به آن پاسخ می‌دهند، واکنش نشان نمی‌دهند. آنچه دانشمندان شنوایی در 25 سال مطالعه رشد شنوایی در نوزادان و کودکان آموخته‌اند این است که آستانه‌های نابالغ کودکان در اتاقک صدا، نشان‌دهنده شنوایی نابالغ است، نه فقط پاسخ‌های نابالغ. این نابالغی‌ها توانایی نوزادان را نه تنها برای تشخیص یک تن، بلکه برای شنیدن و یادگیری از صدا در محیط‌های واقعی محدود میکند. علاوه بر این، فرآیند رشد شنوایی تا سال‌های مدرسه نیز ادامه می‌یابد، زیرا کودکان در نحوه پردازش صدا انتخابی‌تر و انعطاف‌پذیرتر میشوند.
پزشکان به طور ضمنی درک می‌کنند که نوزادان و کودکان متفاوت از بزرگسالان می‌شنوند، و این درک تعاملات آنها را با نوزادان و کودکان شکل میدهد. تحقیقات در زمینه رشد شنوایی پیامدهای گسترده‌تری برای عمل بالینی و آموزشی – و همچنین سیاست عمومی – دارد، زیرا متخصصان برای کاهش سطح نویز در خانه‌ها و مدارس و افزایش آگاهی از تأثیر صدای رقابتی بر توانایی نوزادان و کودکان در پردازش گفتار تلاش می‌کنند.
رشد شنوایی
رشد شنوایی از سه مرحله عبور میکند. در مرحله اول، توانایی سیستم شنوایی برای رمزگذاری دقیق صدا بالغ میشود. این مرحله از تولد کامل تا حدود 6 ماهگی طول می‌کشد و شامل بلوغ گوش میانی و مسیرهای شنوایی ساقه مغز است. در مرحله دوم، از 6 ماهگی تا حدود 5 سالگی، توانایی تمرکز یا انتخاب یک ویژگی از صدا بالغ میشود. در مرحله سوم، از 6 سالگی تا نوجوانی، توانایی استفاده انعطاف‌پذیر از ویژگی‌های مختلف صدا در شرایط شنیداری متغیر بالغ میشود. هر دو مرحله دوم و سوم شامل بلوغ قشر شنوایی و پردازش مرکزی هستند.
بررسی عملکرد های مربوط به پردازش شنیداری
تاریخچه رشد
بارداری پر استرس
با زحمت به دنیا آمدن
فرزند خواندگی
جدا شدن زود هنگام از مادر
تاخیر در رشد حرکتی
تاخیر در رشد زبانی
داشتن عفونت گوش
انواع اختلال پردازش شنوایی
1.شنیدن درکی
شنیدن درکی نوعی شنیدن است که ما را به دنیای بیرون متصل میکند و ذهنمان را نسبت به اطرافمان یعنی چیزهایی که در خانه، محل کار و مدرسه وجود دارد هوشیار نگه میدارد.
دامنه توجه به پایین
حواس پرتی
نسبت به صداها خیلی حساس
تفسیر اشتباه سوالات
درخواست مکرر برای تکرار
ناتوانی دنبال کردن دستورات چند مرحله ای
سر در گم شدن هنگام شنیدن کلمات با صداهای مشابه
2.شنیدن بیانی
این نوع شنیدن در کنترل صدای خودمان هنگامی که حرف میزنیم یا آواز می خوانیم کاربرد دارد.
صدای یکنواخت
مشکلاتی در گفتار
ساختار ضعیف جملات
استفاده بیش از حد از بیان قالبی
ناتوانی در آواز خواندن با ریتم
درک خواندن ضعیف
مشکل در یادگیری زبان دوم
خزانه واژگانی کم
هجی کردن ضعیف
خواندن با صدای بلند ضعیف
سطح انرژی
مشکل از خواب بیدار شدن هنگام صبح
عادت به تعویق انداختن
بیش فعالی و کم فعالی
تمایل به تنهایی
عادت خیلی سرگرم شدن با تکالیف روزانه
مهارت های حرکتی
طرز ایستادن ضعیف
رفتار بی قرار
حرکات ناپخته و ناهماهنگ
دست خط آشفته
مشکل در سازماندهی
اشتباهی گرفتن راست و چپ
ضعف در مهارتهای ورزشی
سازگاری اجتماعی و رفتاری در کودکان اختلال پردازش شنیداری
تحمل پایین در مقابله با ناکامی
اعتماد به نفس پایین
خجالت کشیدن
سردرگمی
افسردگی
مشکل دوستیابی
اجتناب از دیگران
ناپختگی
نداشتن علاقه به مدرسه یا کار
داشتن نگرش منفی نسبت به مدرسه و کار
اختلالات طیف اوتیسم، نارساخوانی،عفونت های گوش میانی و کم شنوایی ،اختلالات نقص توجه و بیش فعالی،کمبود اکسیژن هنگام تولد با اختلال پردازش شنیداری ( APD ) همانندی دارند.
مرکز تخصصی توانبخشی دکتر صابر با طراحی اتاق بهبود مهارت های شنیداری در جهت درمان مشکلات پردازش حسی در کودکان نظیر بیش حسی شنیداری، اختلال در ادراک کلام، مشکلات دقت شنیداری، اختلال در تمییز شنوایی( تشخیص صدا ها از صدای محیط) همچنین در جهت بهبود حافظه شنوایی در کودکان پیشرو می باشد. درمانگران مرکز با تجربه بالا در زمینه بهبود مهارت های ادراک شنیداری کودکان با استفاده از تکنولوژی روز دنیا و طراحی برنامه های کامپیوتری مختلف به تحریک و یکپارچگی محرک های شنیداری در کودکان می پردازند.
سوالات متداول:
1.علائم اختلال پردازش حسی چیست؟
اختلال پردازش شنیداری در کودکان یک نوع به هم ریختگی و یا آسیب در سیستم پردازش شنوایی است. که خود را با علائمی نظیر اختلال در درک کلام دیگران، به هم ریختگی در محیط های شلوغ و پز سر و صدا، اجتناب از صدا های خاص مانند صدای پنکه یا سشوار، اختلال در تشخیص صداها یا کلمات مشابه، ناتوانی در درک و تشخیص صدا در محیط های شلوغ نشان می دهد.
2.برای درمان اختلال پردازش حسی چکار باید انجام داد؟
ابتدا از سلامت دستگاه شنوایی کودک اطمینان حاصل نمایید. انجام شنوایی سنجی توسط متخصص می تواند این مشکل را حل کند. در مرحله بعد با مراجعه به مرکز تخصصی توانبخشی دکتر صابر و انجام تست های دقت شنیداری و تمییز شنیداری می توانید مشکلات پردازش شنیداری کودک را مشخص نمایید. سپس برنامه درمانی در جهت تعدیل حس شنوایی و حساست های شنیداری برای کودک به صورت اختصاصی در اتاق بهبود مهارت های شنیداری مرکز انجام می گیرد و به صورت مرحله بندی شده پیش می رود تا مشکلات پردازش شنیداری او برطرف گردد.
در آخرین ویرایش از کتاب راهنمای تشخیصی و آماری بیماری های روانی (ASMV) تغییراتی در ملاک ها و معیارهای تشخیص اوتیسم ایجاد شده است که باعث نگرانی تعدادی از والدین این افراد و متخصصان فعال در زمینه اوتیسم شده است. آنان نگران هستند که با تغییرات ایجاد شده دیگر افرادی که تا پیش از این در این ردیف تشخیصی قرار داشتند، از زیر چتر تشخیص اتیسم بیرون آیند و خدمات مناسب و مورد نیاز خود را دریافت نکنند. اما به نظر می رسد که تغییرات ایجاد شده در علائم تشخیصی اوتیسم در نوزادان، کودکان و نوجوانان به منظور رفع مشکلات تشخیصی پیشین ایجاد شده است و در نهایت باعث می شود تا استفاده از این طبقه تشخیصی با دقت و اعتماد بیشتری انجام شود. مرکز تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر در زمینه راه های تشخیص اوتیسم در نوزادان، کودکان و نوجوانان و درمان آن فعالیت می نماید.
اوتیسم اختلالی است که افراد دارای ناتوانی های ارتباطی و اجتماعی را با درجه های متفاوتی از شدت در بر می گیرد. این موضوع باعث می شود که کودکی با اختلال واحد برچسب های تشخیصی متفاوتی دریافت کند که در نهایت دریافت مداخله و خدمات مورد نیاز کودک اوتیسم را دچار مشکل می کند. اغلب این کودکان با برچسب های تشخیصی مانند افسردگی، کمی توجه و بیش فعالی و اسکیزوفرنی کودکی رو به رو می شوند و والدین و سایر ارائه کنندگان خدمات مورد نیاز این دسته از کودکان را با سردرگمی و شک روبه رو می کنند.
نظام تشخیصی جدید سعی کرده است این ابهام ها و تردیدها را کنار بگذارد. به جای استفاده از چندین نام تنها یک طبقه تشخيصي اختلالات طیف اوتیسم پیشنهاد شده است. این کار تشخیص اوتیسم در نوزادان را ساده تر و مشخص تر کرده است. افراد دیگری که علائم جدید پیشنهادی را ندارند این تشخیص را دریافت نمی کنند و با دریافت یک طبقه تشخیصی جدید امیدواری به دریافت خدمات مورد نیاز برای آنان افزایش می یابد.
یکی از مشخص ترین تغییرات این است که سندروم رت از دسته تشخیص اختلالات اوتیسم کنار گذاشته شده است، چهار طبقه تشخیصی آسپرگر، اختلالات گسترده رشد مشخص نشده اختلال غير منسجم دوران کودکی و اختلال اوتستیک با هم ادغام شده اند و تحت عنوان اختلالات طیف اوتیسم بر چسب تشخیصی دریافت می کنند. تفاوت میان این سه طبقه گذشته تشخیصی در نظام تشخیصی جدید بر اساس شدت درجه اختلال مشخص می شود. منظور از شدت درجه اختلال میزان تخریب توانایی برقراری ارتباط و میل به اجتماعی شدن فرد دریافت کننده تشخیص و نیز شدت علائم رفتاری وی است. بنابراین بر اساس کتاب جدید، یک فرد می تواند بر اساس شدت علائم تشخیصی برچسب اختلالات طیف اوتیسم را در سه سطح ۱، ۲ و ۳ دریافت کند. توجه متخصصان پیشنهاد کننده این تغییرات این است که نظام تشخیصی پیشین فاقد کارایی لازم برای تشخیص بود و با اینکه علائم اوتیسم کودکان دارای درجه های مختلفی از شدت است اما تمام افراد دریافت کننده این برچسب تشخیصی در زمینه های مشخصی دارای اختلال هستند؛ بنابراین به جای استفاده از نام های مختلف باید با یک نام واحد از دیگر اختلالات تفکیک شوند.
تجدید نظر در معیارهای ویژه و مورد نیاز برای تشخیص اختلالات طیف اوتیسم به ویرایش پنجم اضافه شده است. در مقایسه با معیارهای قدیمی معیارهای جدید کامل تر و دقیق تر هستند. برای مثال، در بخشی از علائق تثبیت شده و رفتارهای تکراری نشانه های بیشتری برای تشخیص مورد نیاز است. تغییرات دیگر ایجاد شده در معیارهای تشخیصی اوتیسم نیازمند نوعی سازمان دهی مجدد است. در حال حاضر، حیطه های مورد بررسی برای تشخیص اختلالات اوتیسم شامل اختلال در ارتباط، تعامل اجتماعی، و علائق محدود و رفتارهای تکراری است. در نسخه جدید، حوزه ارتباطات و تعامل اجتماعی با یکدیگر ترکیب شده و یک طبقه واحد تحت عنوان حیطه “نقص اجتماعی ارتباطی” را تشکیل می دهد. علاوه بر این، دیگر برای دریافت تشخیص اوتیسم در نوزادان و کودکان نیازی به وجود ملاک تشخیصی تأخیر در رشد زبان نیست.
این تغییرات پیشنهادی در نتیجه تجزیه و تحليل داده های حاصل از تحقیقات و نظر کارشناسان مختلف ايجاد شده است. تجدید نظر های ایجاد شده در علائم تشخیصی اوتیسم در نوجوانان با این امید انجام شده است که تشخیص اختلالات طیف اوتیسم دقیق تر و با توجه به علائم مشخص تری انجام گیرد تا بر چسب دریافت شده مشخص تر، قابل اعتماد و معتبر باشد. با وجود این امیدهای مثبت، نگرانی های مشروع و منطقی در مورد میزان دقت و صحت و نیز چگونگی این تغییرات مطرح شده است. یکی از بزرگترین نگرانی ها این است که افراد دارای عملکردهای سطح بالاتر دیگر ضوابط تشخیص سخت تر و مشخص شده تر را دریافت نمی کنند و در نتیجه برای دسترسی به خدمات مورد نیاز و مناسب خود مشکل خواهند داشت. سؤالات مطرح شده بیشتر در مورد کسانی است که تا پیش از این تحت عنوان آسپرگر و اختلالات پیش رونده رشد مشخص نشده (PDD NOS) جدا شده بودند. نگرانی دیگر، وجود مشکلاتی بر سر راه دولت، سیستم های آموزشی و شرکت های بیمه برای سازگاری با تغییرات ایجاد شده است. واضح است که تغییرات ایجاد شده بر خانواده ها و افرادی که در حال حاضر یکی از اختلالات قرار گرفته در زیر چتر اختلالات طیف اوتیسم دریافت کرده اند، تأثیر خواهد داشت. بایستی منتظر ماند و دید که این تغییرات چه تأثیری بر متخصصان تشخیص دهنده و پزشکان خواهد داشت و نیز معیارهای جدید چه تأثیری در ارزیابی کودکان و میزان دسترسی آنان خدمات مورد نیاز خواهد داشت.
لذا، این نکته دارای اهمیت است که متخصصان و پزشکان از ملاک های جدید برای تشخیص اوتیسم در نوجوانان استفاده کنند و اطلاعات خود را به روز و تازه نگه دارند. شاید مثالی مشخص بتواند تغییرات ایجاد شده برای تشخیص را در راهنمای آماری و تشخیصی بیماری های روانی بهتر نشان دهد. براساس این تغییرات کودکی که فاقد ارتباط چشمی است و با معلمان با سایر افراد در مدرسه ارتباط برقرار نمی کند، صحبت نمی کند. مادرش را وادار می کند تا هر روز صبح عبارات مشابهی را در زمینه های مشخص و زمان های معین تکرار کند و در صورت عدم انجام این کار توسط مادر پریشان می شود و به هم می ریزد، به دشواری می تواند تشخیص اوتیسم در نوجوانی دریافت کنند. به عبارت دیگر، ممکن است به نظر برسد که او هم دارای نقص ارتباطی است و هم تمایل به برقراری ارتباط اجتماعی دارد و علائم زبانی و گفتاری حاکی از تمایل به عدم تغییر و خشکی از خود نشان دهد. رفتار و کردارش به گونه ای است که تا پیش از این اغلب به عنوان فرد دارای اوتیسم تشخیص داده شد، اما در حال حاضر به عنوان فرد دارای لالی انتخابی تشخیص داده می شود. این اختلال نوعی اختلال اضطرابی است و از نشانه های اختلال وسواسی جبری به شمار می رود. برای این کودکان، صحبت کردن با افراد خارج از خانواده خود و برقراری تماس چشمی با آنان می تواند وحشتناک و غیرقابل تحمل باشد، آنها همچنین خواهان تکرار هستند زیرا که به آنان احساس امنیت و آرامش می دهد.
این اختلال یک تشخیص کاملا متفاوت از اوتیسم است و نیازمند خدمات و مداخلات خاص خود است. تغييرات DSM V یک حرکت در مسیر تلاش برای حصول اطمینان از تشخیص صحیح کودکان و انتخاب درمان و مداخلات درست و به موقع برای آنان است. همان طور که پیش از این توضیح داده شد، سه دسته از نشانه های مرتبط با اختلالات طیف اوتیسم وجود دارد: مشکلات زبان، مشکلات اجتماعی، و رفتارهای محدود و تکراری، یکی از برجسته ترین تغییرات ادغام طبقه مشکلات اجتماعی و ارتباط و زبان با هم است، در حال حاضر این دو طبقه با هم ترکیب شده اند، و در واقع این دو را نمی توان از هم جدا کرد. مثلا اگر کودک در انجام یک بازی ساده با والدین با کودک دیگری دچار مشکل است، مشکل وی ارتباطی است و یا اجتماعی.
دسته بندی تشخیص اوتیسم در نوجوانان
سه دسته مشکلات اجتماعی و ارتباطی وجود دارند که برای دریافت تشخيص اوتیسم در کودکان لازم است، برای دریافت تشخیص باید فرد در هر سه دسته دچار مشکل باشد.
در هر یک از این بخش ها رفتارهای مختلفی وجود دارند که بر اساس درجه و شدت شان از ملایم تا شاید تفکیک شده اند. نخستین بخش تعامل اجتماعی و تبادل و بده بستان ارتباط میان کودک و یک شریک ارتباطی است. کودکان قرار گرفته در این دسته در تنوع گسترده ای قرار دارند و شامل کسانی هستند که این تبادل توجه را به خوبی نشان می دهند تا کسانی که ادراکی از آن ندارند و در تعامل های این چنینی درگیر نمی شوند. پس از آن ارتباط غیر کلامی است. در این بخش بر وجود رفتارهایی مانند توانایی برقراری ارتباط چشمی و حالت های عاطفی چهره و ادراک زبان بدن تمرکز وجود دارد. کودکی که قادر به برقراری ارتباط در سطح پیشین باشد ممکن است در این بخش دچار ناتوانی باشد به عنوان مثال در زمان صحبت از یک موضوع غم انگیز لبخند بزند. کودکانی که در انتهای سر این طیف قرار دارند ممکن است هیچ ارتباط چشمی برقرار نکنند و با هیچ حالت چهره ای از خود نشان ندهند.
در صورتی که این افراد سایر ویژگی های مورد نیاز را کسب کنند دریافت تشخیص اوتیسم در نوجوانان برای آنان امری طبیعی است. سومین دسته علائم موجود در طبقه ارتباطی اجتماعی، دسته علائم مراوده است، در اینجا کودکی که در یک سر طیف قرار دارد ممکن است سلسله مراتب ارتباطی و مراوده را درک نکند یعنی نمی تواند تفاوت های موجود در نحوه برخورد با مادر و فرد دیگری مانند همسایه و یا یک رهگذر را درک کند و نوجوان دیگری که در طرف مقابل قرار دارد هم مایل به برقراری ارتباط است و هم این تفاوت ها را درک می کند در حیطه رفتارهای محدود و تکراری نیز یک طیف وجود دارد. کودک نیاز به نمایش برخی از معیارهای ذکر شده در این طبقه دارد تا تشخیص اوتیسم را دریافت کند. به عنوان مثال، بعضی از بچه ها و بزرگسالان دارای اوتیسم رفتارهای حرکتی تکراری مانند بال بال زدن و یا تکان دادن دست را از خود نشان می دهند.
فرد دارای اختلالات طیف اوتیسم ممکن است علاقه محدود شده و وسواس گونه ای نسبت به موضوع مشخصی داشته باشد. در انتهای دیگر طیف، ممکن است فرد قادر به صحبت کردن در مورد موضوع خاص و با تمرکز بر روی هر چیز دیگری باشد. این رده شامل مشکلات حسی به عنوان یکی از علائم تشخیصی است و در اینجا ممكن است از حساسیت بیش از اندازه نسبت به صداهای خاص، بافت، یا محرک دیگر صحبت شود، این مشکلات حسی به گونه ای است که فرد نمی تواند در یک زمان مشخص این محرکها را تحمل کند، با توجه به مثال ذکر شده پیشین در مورد لالی انتخابی معیار های جدید پیشنهاد شده . راهنمای تشخیصی و آماری بیماری ها راه را برای تشخیص عینی تر و قابل اعتمادتری هموار می کند و در نتیجه اشتباهات ایجاد شده در روش های درمانی و مداخله ای را کمتر و محدودتر می کند.
دیستروفی عضلانی چیست؟ یا میوپاتی چیست ؟بیماری های بافت عضلانی را به هر علت، میوپاتی می نامند. میوپاتی ها انواع گوناگونی دارند که یک گروه از آنها را دیستروفی ها تشکیل می دهند. دیستروفی های عضلانی شایع ترین بیماری های عضلانی می باشند که از زمان های قدیم بشر به آنها مبتلا بوده است. مرکز درمان میوپاتی در تهران به درمان بیماری میوپاتی عضلانی توسط کادر متخصص کاردرمانی مرکز زیر نظر دکتر صابر مدرس دانشگاه شهید بهشتی می پردازد.
اصطلاح دیستروفی عضلانی را اولین بار ارب در سال ۱۸۹۱ به کار برد. دیستروفی های عضلانی غالباً پیشرونده، ارثی و هنوز غیر قابل درمان هستند. یافته های آسیب شناختی در همه آنها تقریباً مشترک است و کم و بیش می توان تخریب رشته های عضلانی، فیبروز و جایگزینی بافت ماهیچه ای توسط بافت چربی را مشاهده نمود. در بیماری میوپاتی عضلانی اختلالی در عملکرد سیستم عصبی مرکزی یا محیطی وجود ندارد و نورون های محرک نخاعی،اعصاب عضلات و پایانه‌های عصبی همگی سالمند.
آنچه دیستروفی های عضلانی را از یکدیگر متمایز می سازد سن شروع بیماری، الگوی ابتلا عضلات، درجه ضعف و بلاخره نحوه توارث آنهاست و از این نظر آنچنان متفاوتند که به طور مثال دیستروفی عضلانی مادرزادی در چند ماهگی باعث مرگ بیمار میشود و دیستروفی عضلانی خارج چشمی در سن بلوغ شروع میشود و فقط عضلات خارجی چشم را مبتلا می سازد.
تاریخچه دیستروفی عضلانی
تاریخچه دیستروفی های عضلانی با نام « دوشن» پزشکی که اولین بار بیماری عضلانی دوشن را توصیف کرد آغاز میشود. دوشن پدر کاربردهای تشخیصی و درمانی الکتریسیته در پزشکی، در سال ۱۸۰۶ در فرانسه متولد شد و در پاریس به تحصیل پزشکی پرداخت.
دکتر دوشن علاقه زیادی به مطالعه بیماری های عصبی- عضلانی داشت او همچنین با انجام کالبد شکافی، خصوصیات بافتی عضله را مطالعه کرد و علاوه بر آن برای اولین بار روش مکرر در بیوپسی عضله با ابداع یک سوزن نیز همانند ارائه داد و تکنیکی به کار برد که میزان درد و خونریزی را به حداقل برساند این وسیله جدید او را قادر ساخت بافت عضلانی را در مراحل مختلف بیماری مورد مطالعه قرار دهد، دکتر دوشن وسیله ای نیز برای سنجش نیروی عضلانی ساخت تا بتواند قدرت عضلانی بیماران را اندازه گیری نماید و در نتیجه به میزان ضعف آنها پی ببرد.
تالیفات دکتر دوشن در سال ۱۸۶۱ و بعد از آن چاپ و به زبان‌های مختلف ترجمه شد و به شهرت بسیار رسید. دوشن اولین مورد دیستروفی عضلانی را در چاپ دوم کتاب خود در سال ۱۸۶۱ شرح داد و در سال ۱۸۶۸ توضیحات کامل تری از بیماری میوپاتی را بر اساس مطالعه بر روی ۱۳ بیمار ارائه داد. علائم بیماری را چنین توصیف کرده است: ضعف عضلانی پیشرونده، حجیم شدن تدریجی بعضی از عضلات ( هیپرتروفی)، تکثیر بافت همبندی در عضلات همراه با تولید فراوان بافت چربی، ابتلا اندامهای تحتانی در شروع بیماری و سپس اندام های فوقانی، بروز بیماری در دوران کودکی یا اوایل نوجوانی در شیوع بیشتر در پسران. دکتر دوشن در هفدهم سپتامبر ۱۸۷۵ در شصت و نهمین سالگرد تولدش وفات یافت.
دکتر گاورس نیز مطالعاتی بر روی دیستروفی عضلانی دوشن در قرن نوزدهم انجام داد. وی در سال ۱۸۴۵ در لندن متولد شد و در دانشگاه همان شهر به تحصیل پزشکی پرداخت. گاورس اصطلاحات و واژه های جدیدی را به علم پزشکی ارائه کرد که اغلب آنها امروز کاربرد دارند. علامت گاورس که یکی از علائم بالینی بیماران مبتلا به دیستروفی عضلانی دوشن می باشد اولین بار توسط دکتر گاورس توصیف شد. علاوه بر این گاورس متوجه شده بود که این بیماری محدود به پسران است و از طریق مادران سالم (حامل) منتقل می گردد. یعنی تبعیت بیماری از همان الگوی که وراثت مغلوب نامیده می شود.
دکتر ارب،یکی از بزرگترین متخصصان اعصاب است که اصطلاح دیستروفی عضلانی پیشرونده را از اولین بار برای بیماران دوشن به کار برد. ارب در سال ۱۸۴۰ در آلمان متولد شد و تحت تاثیر کارهای دوشن، به کاربردهای الکتریسیته در پزشکی علاقه پیدا کرد و به مطالعه بیماری های عضلانی پرداخت. وی برای طبقه‌بندی بیماریهای عضلانی تلاش زیادی انجام داد و به تفکیک بیماری ها از یکدیگر بر اساس سن بروز بیماری، شدت بیماری و الگوی ابتلا عضلانی توجه خاصی داشت.
دکتر بکر از متخصصان معروف ژنتیک انسانی است که دیستروفی عضلانی بکر (مشابه بیماری دوشن) را برای اولین بار توصیف کرده است.بکر تفاوت بیماری دوشن و بیکر را در سن بروز، شدت بیماری و ژنتیک آن ها می دانست.
افراد دارای اوتیسم علائم مختلف و گوناگونی از خود نشان می دهند اما همه این علائم در یک طبقه بندی جامع علائم اوتیسم قرار می گیرند. جهت تشخیص دقیق علائم اوتیسم در نوزادان و کودکان نیاز به بررسی کودک توسط دکتر اوتیسم می باشد که با انجام معاینات بالینی و چک لیست های والدین بتواند تشخیص درست و زودهنگامی داشته باشد. علائم اوتیسم در نوجوانان بارزتر و قابل مشاهده تر می باشد. به همین علت والدین از پی درمان به مرکز توانبخشی اوتیسم مراجعه و جهت ارزیابی کود اقدام می نمایند. مرکز تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر در زمینه تشخیص علائم اوتیسم و درمان تخصصی کودکان اوتیسم فعالیت می نماید. کادر درمان با تجربه در کنار تجهیزات به روز درمانی در مرکز اوتیسم دکتر صابر این مرکز را از دیگر مراکز تهران متمایز می کند.
سه حیطه کلید و چارچوب اصلی اختلالات طیف اوتیسم را تشکیل می دهد. این سه حیطه عبارتند از
ارشد اجتماعی
زبان و ارتباط
تفکر و تخیل
لازم به ذکر است که هر سه حیطه با یکدیگر همپوشی دارند و افراد دارای علائم اوتیسم تنوع گسترده ای از ناتوانی ها را که در نهایت خارج از این سه حیطه نیست از خود نشان می دهند تفاوت های موجود میان علائم اوتیسم کودکان نیز اغلب ناشی از وجود نقصی با درجه های متفاوت شدت در یکی از این سه حیطه است،
علائم اوتیسم در نوجوانان و رشد اجتماعی
نوجوانانی دارای اوتیسم تأخیر شدید و قابل ملاحظه ای در زمینه رشد اجتماعی، به ویژه رشد ارتباطات میان فردی از خود نشان می دهد. علائم اوتیسم در نوجوانان شامل دشواری ویژه و قابل مشاهده ای در برقراری ارتباطات اجتماعی و تعامل های معمول بین افراد می باشد و فرایند طبیعی مانند دوست یابی برای آنان سخت و گاه غیر ممکن است. تفسير جنبه غیر کلامی تعامل اجتماعی (درک نگاه و احساسات دیگران از طریق حالت های صورت، درک زبان بدن و حرکت های آن) برای این افراد دشوار و اغلب غیر ممکن است. از مراحل بسیار ابتدایی رشد، علائم اوتیسم در نوزادان ،نشانه های نقص و یا تأخیر در توسعه زمینه های اجتماعی را آشکار می سازد. کودکانی که در مراحل بعدی رشد تشخیص اوتیسم دریافت می کنند در مقایسه با افرادی که در زمینه اجتماعی دارای رشد طبیعی اند دارای شیوه های تعاملی متفاوتی هستند. از جمله اینکه :
کمتر به دیگران نگاه می کنند
کمتر به نام خود واکنش نشان
لبخند متقابل کمتر مورد استفاده آنان قرار می گیرد
بازی های اجتماعی (مثلا بازی دالی یا قایم باشک) را انجام نمی دهند و یا به طور یک جانبه و با خودشان انجام می دهند.
نوجوانان دارای اوتیسم، ممکن است علائمی حاکی از ناتوانی در ادراک اصول اولیه تعامل اجتماعی از خود نشان دهند. مشکل این است که این افراد جایگاه رفتارها و مناسبت های مربوط به آن را درک نمی کنند.
در کل، در علائم اوتیسم در کودکان مشکل در درک احساسات دیگران دیده می شود و قادر به همدلی با دیگران و قرار دادن خود به جای آنان نیستند. بنا بر این نقص در توانایی همدلی کردن با دیگران سد بزرگی بر سر راه دوست یابی و رشد فرایندهای مربوط به آن است. این امر باعث انزوا و ناتوانی این افراد در برقراری ارتباط در وضعیت های اجتماعی می شود.
زبان و ارتباط
افراد دارای اوتیسم در جنبه های متفاوت رشد زبان، گفتار و ارتباط مشکل دارند. تأخیر عمده در کاربرد اجتماعی زبان (که به عنوان عملکردهای زبانی شناخته شده است) و ادراک معانی نهفته در زبان (که معنی با سمنتیک” نامیده می شود) وجود دارد. هرچند تمامی افرادی که بر چسب تشخيصي اختلالات طیف اوتیسم دریافت می کنند، در این حیطه دشواری و با تأخیر دارند، اما این افراد توانایی های گوناگون و متفاوتی در زمینه عملکردهای گفتاری از خود نشان می دهند. در این گروه کودکانی وجود دارند که از نظر دایره واژگان، دستور زبان مورد استفاده و مهارت های گفتاری در حد همسالان فاقد مشكل خود، قرار دارند از سوی دیگر گروه قابل توجهی از این افراد که اغلب به عنوان “افراد دارای اوتیسم کلاسیک ” شناخته می شوند فاقد توانایی زبان و گفتار هستند.
شیوه های متفاوت تفکر و توانایی محدود تخيل از علائم اوتیسم در نوجوانان
یکی از ویژگی های تعیین کننده اختلالات طیف اوتیسم و آسپرگر وجود خشکی و عدم انعطاف در تغییرات ایجاد شده در محیط و امور روزمره است. انعطاف می تواند عاملی برای احساس دستپاچگی و به هم ریختگی آنان در زمان بروز تغییر در محیط در نظر گرفته شود. تعداد زیادی از نوجوانان دارای اوتیسم از تغییرات ایجاد شده در محیط و نحوه اجرای امور روزمره دچار ترس شده و مایل به حفظ “همانی ها و عدم تغيير آنها هستند. این امر باعث می شود تا در برابر گیجی و درماندگی ناشی از تغییر از خود حفاظت کنند. تفکر منعطف و سیال نیازمند استفاده از نشانگان و استعاره ها است. یعنی توانایی درک این موضوع که یک نشانه و یا علامت می تواند معنی خاصی را به ذهن القاء کند، (مثلا تصویر بشقاب می تواند به عنوان علامت غذا در نظر گرفته شود). انجام بازی های استعاره ای و برقراری ارتباط هر دو به نحوی توانایی فرد را در استفاده از نشانگان و استعاره ها را نشان می دهد. هر دو حیطه در افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم دیده می شود.
افراد دارای اوتیسم گستره وسیعی از رفتارهای وسواسی، و تکراری را به صورت کلیشه ای از خود نشان می دهند. این رفتارها می توانند به شدت مخرب بوده و مانعی بر سر راه رشد همه جانبه فرد باشند. زیرا الزام فرد به انجام این فعالیت ها باعث می شود که انجام بسیاری دیگر از فعالیت های مورد نیاز را به تأخیر اندازد، رفتارهای کلیشه ای و تکراری نوجوانان اوتیسم اغلب بسیار محدود و فاقد تنوع است ممکن است ساعت ها به بخشی از یک شیء خیره شوند (مثلا فرمان و با چرخ ماشین و یا ماشین لباسشویی در حال چرخش) و یا شیفته شیء خاص (مثلا دکمه یک لباس) باشند. اغلب از نقش شیء و با کاربرد و عملکرد آن در کلیت سیستم (مثلا نقش چرخ یا فرمان در کلیت ماشین) اطلاعی ندارند. وجود چنین علائقی، مهارت های مربوط به بازی کردن کودک را تحت تأثیر خود قرار می دهد و مانعی برای رشد این حیطه به شمار می آید. به دلیل تفاوت الگوهای مورد استفاده برای بازی در این گروه از کودکان، سایر کودکان نیز میلی به بازی کردن با این افراد از خود نشان نمی دهند و بنابر این بازی های مشترک و تعاملی نیز زمینه رشد و توسعه نمی باید.
توجه به جزئیات امور روزمره نیز از ویژگی های این افراد به شمار می رود. رفتارهای وسواسی شامل فعالیت هایی مانند چیدن و سازماندهی و یا عملکردهای تکراری مانند خاموش و روشن کردن چراغ و با اصرار بر بسته بودن در است. یک فعالیت کلیشه ای عملکردی است که به طور مکرر تکرار می شود و تغییرات بسیار کمی در نحوه اجرای آن داده می شود. این فعالیت ها گاه با سرعت زیاد انجام می شود (مثلا بال بال زدن و تکان دادن دستها چرخاندن خود، ضربه زدن، تکان دادن خود و با تکان دادن سر به طرفین). تعدادی از این رفتارها می تواند به فرد آسیب برسانند. وجود چنین رفتارهایی باعث تفاوت میان فرد دارای اوتیسم و خواهر و برادر وی و با گروه همسالانش می شود و عاملی برای منزوی شدن اجتماعی این افراد به شمار می رود. دشواری های حسی نیز در این گروه از کودکان مشاهده می شود که به نوبه خود می تواند بر رفتارهای آنان و نوع تعامل با محیط تأثیر بگذارد.
ماساژ کودک برای خواب اغلب بعد از حمام کودکان انجام می شود. وقتی که کودکشتان لخت و برهنه است بهترین زمان برای روغن زدن به پوست بچه است. البته در صورتی که پوست خشکی داشته باشد. یک ماساژ کامل را روی بدن کودک خود انجام دهید تا زمانی که موهای کودک خشک می شود. در ماساژ درمانی نوزاد برای خواب حتی اگر پوست او احتیاج به مرطوب کردن نداشته باشد شما ممکن است یک زمانی را به عنوان زمان طبیعی برای ماساژ پیدا کنید. اگر شما ترجیح می دهید تا یک ماساژ کامل را در زمانهای مختلف به او بدهید فقط یکی یا دوتا از ماساژ های خود را در زمان بین خشک کردن و پوشیدن لباس های او اجرا کنید. مرکز ماساژ درمانی نوزادان دکتر صابر به ارائه خدمات ماساژ نوزاد و آموزش آن به والدین جهت افزایش هوشیاری، ماساژ برای کاهش بی قراری نوزاد، خواب بهتر و افزایش توجه کودکان می پردازد. همچنین ماساژ درمانی اوتیسم و کودکان بیش فعال در این مرکز ارائه می گردد.
کودک شما با پیچیده شدن محکم در یک حوله بعد از حمام احساس راحتی و آسودگی می کند که مدل مشاوره در سنت چینی ها قنداق کردن است.شما در این زمان که کودک محکم در قنداق چیده شده می توانید ماساژ را شروع کنید سفت و محکم او را بگیرید و به وسیله ضربه در طول بازوی او پایین بیایید در حالی که دست آزاد خود را به شکل فنجان در آورده آید به سر او ضربه بزنید.
کودک را هنگامی که قفسه سینه او را با یک دست نگه داشته اید با دست دیگر در سراسر پشت او ضربه هایی بزنید.
استفاده از حرکات مدور و تکراری در ماساژ نوزاد
ماساژ افلوراژ: کودک خود را روی یک حوله خشک در یک اتاق گرم قرار دهید اگر تعداد کمی از ماساژ ها را اجرا می کنید آن ها را بر روی قسمت جلوی بدن،پشت، ساق و بازوهای او اجرا کنید. اینها به شما اجازه می دهد تا بدن کودک را بیشتر لمس کنید و هم چنین در وضعیت های نشسته بر روی کودکان بزرگتر اجرا کنید. اگر دوست دارید می‌توانید از روغن هم استفاده کنید اگرچه لازم نیست.
برای ماساژ کودک را به پشت بخوابانید و دست خود را در حالی که به صورت افقی قرار دارد در طول قسمت فوقانی قفسه سینه تا قسمت تحتانی شکم پایین بیاورید قبل از اینکه دست خود را بردارید دست دیگر خود را به جای آن قرار دهید و چند مرتبه این کار را تکرار کنید.
اگر نوزاد شما به شکم خوابیده است دستورالعمل بالا را برای ماساژ کودک روی پشت او اجرا کنید اگر می‌خواهد بنشیند به دلیل اینکه ممکن است به سمت جلو بیفتد شما ممکن است احتیاج داشته باشید که او را در زمان ماساژ ساپورت کنید برای انجام این ماساژ یک دست خود را روی قفسه سینه او و دست دیگر را بر روی پشت قرار دهید و به صورت ریتمیک ماساژ دهید. مرکز کاردرمانی نوزاد دکتر صابر د زمینه ماساژ درمانی نوزادان فعالیت می نماید.
چرخیدن از سرگرمی های مورد علاقه کودکان اوتیسم می باشد. کودکان اوتیسم بر روی زمین می‌نشینند و دور خودشان میچرخیند. این رفتار خود انگیزشی باعث می شود که احساس قدرت کنند و کنترل محیط اطراف را به دست بگیرند. کودکان غیر اوتیسم نیز ممکن است از این نوع بازی لذت ببرند، اما زمانی که چرخیدن کودک به دور خود مخصوصا در دوسالگی به صورت یک عادت یا رفتار کلیشه ای چرخاندن اشیاء تبدیل می شود باید نگران شد. علاقه کودک به وسایل چرخشی از نشانه های مهم برای گوش به زنگی والدین می باشد. که باید توسط دکتر متخصص مورد ارزیابی قرار گیرد. مرکز توانبخشی کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن امکاناتی نظیر ماساژ درمانی، سنسوری روم، اتاق تعدیل حسی، کاردرمانی یکپارچگی حسی و… به درمان مشکلات پردازش حسی کودکان نظیر چرخش به دور خود می پردازد.
علت چرخیدن کودک به دور خودش یا چرخاندن اشیاء
گاهی کودکانی را می بینیم که پس از پیچاندن تاب حیات روی آن می نشینند و در حین باز شدن زنجیره ها و چرخش تاب با خودشان فکر می‌کنند که زمین و آسمان را به چرخش در آورده اند. قابل درک است که بچه‌های غیر اوتیستیک هم به این نوع بازی علاقه مند باشند. اما تفاوت در این است که چرخش برای یک بچه اوتیستیک به منزله یک عادت و وسواس گونه است. مکانیزمی در گوش میانی وجود دارد که تعادل بدن را کنترل میکند و داده های تصویری و دهلیزی را کنترل می کند. به دلیل وجود یک رشته اتصال های عصبی، پس از مدتی چرخیدن، چشم ها شروع به پرش می‌کنند و معده هم دچار آشوب می شود و کودک چرخیدن را قطع میکند.
رفتارهای کلیشه ای حرکات، صداها یا اعمال تکراری و اغلب بی هدفی هستند که در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم شایع است. این رفتارها می توانند از کارهای ساده ای مانند بال بال زدن دست و تکان خوردن تا الگو های پیچیده تری مانند تکرار صداها یا تثبیت بر روی اشیاء یا روال های خاص متغیر باشند. در حالی که گاهی اوقات این رفتارها مزاحم تلقی می شوند، اغلب برای فرد هدفی را دنبال می کنند از جمله تنظیم احساسات، مدیریت اضطراب یا ارائه ورودی حسی. رفتارهای کلیشه ای تنها به اوتیسم محدود نمی شوند. آن ها در کودکان دارای سایر ناتوانی های حسی، فکری یا رشدی نیز شایع هستند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می دهد که اکثریت زیادی از کودکان دارای عقب ماندگی ذهنی، رفتارهای کلیشه ای از خود نشان می دهند. با این حال، در مقایسه با افراد دارای عقب ماندگی ذهنی، افراد مبتلا به اوتیسم تمایل بیشتری به نشان دادن رفتارهای کلیشه ای دارند. نمونه های رایج رفتارهای کلیشه ای عبارت اند از: بال بال زدن دست، تکان دادن بدن، راه رفتن روی پنجه پا، چرخاندن اشیاء، بو کشیدن و حرکت دادن اشیاء در دید محیطی. چرخیدن یکی از رفتارهای رایج در کودکان اوتیسمی است و اغلب نوعی خود تنظیمی یا جستجوی حسی است که به عنوان «استیمینگ» نیز شناخته می شود. این رفتار می تواند به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند تا ورودی حسی طاقت فرسا را مدیریت کنند، استرس را کاهش دهند یا هیجان را ابراز کنند. برای برخی، این راهی برای یافتن آرامش و لذت در حس و کنترلی است که ارائه می دهد. کودکان اوتیسم ممکن است از رفتارهای کلیشه ای به عنوان راهی برای تعامل منحصر به فرد با محیط خود استفاده کنند و در حس و کنترلی که ارائه می دهد، آرامش و لذت بیابند. این رفتار، که اغلب نوعی رفتار خود تحریکی است، یک عادت عجیب نیست، بلکه راهی معنادار برای کودک اوتیسم است. برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم حساسیت بالایی به محیط اطراف خود تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به دلیل کم واکنشی، به دنبال ورودی حسی اضافی باشند. چرخیدن یا تکان خوردن می تواند یک حس آرام بخش و ریتمیک ایجاد کند که آرامش را فراهم می کند و به آن ها کمک می کند در محیط های غیر قابل پیش بینی احساس کنترل بیشتری داشته باشند. همچنین می تواند به عنوان راهی برای ابراز هیجان یا پردازش احساسات در مواقعی که ارتباط کلامی دشوار است، عمل کند.
علت چرخیدن کودک دو ساله به دور خود- چرخاندن اشیاء توسط کودکان
بچه های اوتیستیک حرکت غیر ارادی کره چشم تقلیل یافته ای دارند و به نظر می‌رسد که بدن آنها نیاز به چرخش بیشتری دارد و از این چرخش به عنوان عاملی برای اصلاح سیستم عصبی تکامل نیافته خود استفاده می کنند. این کودکان از چرخیدن و چرخاندن مکرر سکه یا در پوش وسایل لذت فراوانی می‌برند و چنان مجذوب این کار میشوند که ارتباط با دنیای بیرون کاملاً قطع میشود. اطرافیان را نمی بینند و هیچ صدایی مانع از ادامه دادن فعالیت کودک نمی شود. به نظر می رسید که ناشنوا هستند و هیچ صدایی قادر نیست که کودک اوتیسم را از دنیای درونش بیرون بکشد.
نمونه ای از مشکلات کودکان اوتیسم:
به رغم تمام مسائل مطرح شده در محیط های معمولی، حساسیت زیادی به صدا داشتم. به یاد می‌آوردم که تابستان‌ها به تعطیلات خانوادگی در ننتاکت می رفتیم. این سفر حدود ۴۵ دقیقه با قایق موتوری به طول می‌انجامید. من از این قسمت سفر بیزار بودم. آنچه به نظر مادر، خواهر و برادرهای کوچکم بسیار هیجان انگیز و مهیج می‌آمد کابوسی پرسروصدا برای من محسوب می‌شد، و نه تنها گوش هایم را آزار می‌داد بلکه روحم را نیزمی آزرد. مادرم و معلم خانگی ام اصرار می‌کردند که در عرشه بنشینم. مادر مرتباً تکرار می‌کرد، بچه ها این هوای تازه را استنشاق کنید. معلم خانگی هم در ادامه می گفت : عجب هوای سالمی! این هوا لپ های شما را قرمز میکند و شما را سالم نگه میدارد. تنها مشکل این بود که برای استفاده از این هوا سالم ناگزیر بودم مستقیما زیر بوق قایق بنشینم. دردی که هنگام بوق زدن قایق در سرم می پیچید کشنده و غیر قابل تحمل بود. با اینکه گوش هایم را می گرفتم، این صدا را چنان باعث آزارم می شد که خود را روی عرشه پرت میکردم و بی وقفه فریاد می کشیدم. سپس برای آرام کردن خود شروع به چرخیدن دور خود می کردم و هیچ چیز نمی توانست من را آرام کند.
بسیار از متخصصین بر این عقیده اند که علت چرخش کودکان به دور خود ایجاد تحریک حسی خوشایند برای کودک وتیسم می باشد . در بسیاری از موارددر زمان هایی که محرک های آزاردهنده حسی مانند صدا های آزار دهنده در محیط وجود دارد، موجب به همریختگی بچه های اوتیسم می شود و عمیقاً آنها را می آزارد. در این موارد کودک اوتیسم شروع به چرخیدن به دور خود می کند تا خود را آرام کند. در موارد دیگر به علت کمبود های حسی کودکان مانند اختلال حس بینایی در کودکان اوتیسم کودک شروع به چرخاندن اشیاء می کند یا به اشیاء چرخنده خیره می شود. در مرکز دکتر صابر به صورت تخصصی به بررسی علل این رفتار و درمان موثر آن پرداخته می شود.
بیش حسی شنوایی در اوتیسم یکی از علائم رایج می باشد. حساسیت بیش از حد به صدا هایی مثل صدای شرشر آب یا صدای هواگش و یا حساسیت نسبت به صدای موتور ماشین در این کودکان دیده می شود. بیش حسی شنوایی در کودکان اوتیسم موجب به هم ریختگی عصبی کودک و رفتار های تکانشی در او می شود. کودک اوتیسم برای رهایی از حساسیت گوش به صدا شروع به انجام رفتار های کلیشه ای مانند چرخش به دور خود یا چرخاندن اشیاء می شود. مرکز اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات درمانی روز دنیا در زمینه درمان اوتیسم در حیطه رفع حساسیت به صدا در کودکان اوتیسم به طراحی اتاق پردازش شنیداری پرداخته است در این اتاق کودک اوتیسم به صورت تدریجی با محرک های شنیداری مواجه شده و بیش حسی شنوایی و کم حسی شنوایی در او تعدیل می گردد.
بیش حسی شنوایی در کودکان اوتیسم یا حساسیت بیش از حد به صدا
سر و صداهای ناگهانی و مختلف کودک اوتیسم را به شدت آشفته می کند . این حساسیت به صدا همیشه باعث واکنش‌های تند کودک اوتیسم مانند پرتاب اشیاء یا زدن بچه ها می شود. این حساسیت بیش از حد به صدا برای کودکان این طیف غیرمعمول نیست، زیرا آنها در قبال بعضی از محرک ها واکنش بیش از اندازه و نسبت به بعضی دیگر واکنشی کمتر از حد معمول نشان می‌دهند. تحقیقات اخیر نشان داده است که کودکان اوتیستیک ممکن است یک صدای بلند را نشنیده بگیرند در حالی که صدای مچاله کردن یک کیسه زباله منجر به واکنشی ناهنجار شود و بیش حسی شنوایی ایجاد کند.
در طیف وسیعی از حوزه های حسی از جمله پردازش شنوایی، افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است بیش واکنشی یا کم واکنشی نشان دهند. گزارش شده است که حساسیت بیش از حد به عنوان مشکلی که زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار می دهد، بیشتر از کم واکنشی درک می شود. مغز و سیستم عصبی به عنوان یک کنترل کننده در نظر گرفته می شود که اطلاعات را از حواس دریافت می کند، تصمیم می گیرد چه چیزی مهم است و نحوه واکنش را انتخاب می کند. اگر مبتلا به اختلال طیف اوتیسم هستید، ممکن است اطلاعات حسی را متفاوت پردازش کنید. ممکن است نتوانید مناظر یا صدا های نامربوط را فیلتر کنید. یا ممکن است برخی صدا ها، نور ها، بو ها یا بافت ها را به شدت حواس پرت کننده یا ناراحت کننده بیابید. تفاوت های پردازش شنوایی در افراد مبتلا به اوتیسم در مورد درک حسی و پردازش محرک های شنیداری مشاهده شده است. تفاوت های ادراکی از جمله درک برتر زیر و بم صدا، شناسایی برتر نت های موسیقی و پردازش محلی برتر محرک های شنیداری در افراد اوتیسم در مقایسه با بزرگسالان عادی یافت شده است. مشخص شده است که افراد اوتیستیک دارای پردازش کلی دست نخورده محرک های شنیداری و تداخل کلی کاهش یافته هستند، به این معنی که آن ها محرک های شنیداری را در سطح نت موسیقی بهتر از پردازش یک ملودی پردازش می کنند. علاوه بر توانایی های تقویت شده و سطوح مختلف پردازش، مشخص شده است که افراد اوتیستیک در مورد پردازش شنوایی نیز مشکلاتی دارند. در واقع، حساسیت بیش از حد شنوایی اغلب یک شاخص کلیدی اوتیسم است. حساسیت بیش از حد به محرک های شنیداری در جمعیت مبتلا به اوتیسم تشدید می شود و منجر به واکنش های مبتنی بر حس مانند پوشاندن گوش ها، گریه کردن یا فرار می شود. به طور گسترده ای شناخته شده است که یکی از ویژگی های بارز افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، بروز رفتار های نا متناسب در پاسخ به محرک های صوتی است. این پدیده اغلب به صورت هایپرآکوزیس، میسوفونیا و فونوفوبیا، در میان سایر ویژگی ها، ظاهر می شود. حساسیت بیش از حد شنوایی مشاهده شده در بیماران مبتلا به اختلال اوتیسم فاقد توضیح پاتوفیزیولوژیک قطعی است. برخی گمان می کنند که حساسیت های حسی ممکن است برخی رفتار های رایج در کودکان مبتلا به اوتیسم را تحریک کند، مانند غذا خوردن بسیار سخت گیرانه یا فرار کردن.
علت حساسیت گوش به صدا چیست
دلیل حساسیت گوش به صدا در کودکان اوتیسم، عدم توانایی این کودکان برای نظم بخشیدن به داده های حسی و تفکیک محرک ها و پردازش آنهاست که به بیش حسی شنوایی معروف است. بورا فین و همکارانش در بوستون عقیده جالب توجهی را در باب علت بروز اوتیسم ارائه داده اند. (در حیوانات رفتار اوتیستیک می‌تواند به دلیل فقدان اطلاعات باشد، اما در کودکان اوتیستیک این رفتارها می‌تواند نتیجه عدم پردازش داده های حسی باشد. چنین کودکانی از سنین پایین به این سندروم مبتلا میشوند و در نتیجه فاقد تجارب ادراکی لازم برای ایجاد درک عمیق تر، گیرایی مفاهیم و یادگیری زبان هستند. این حساسیت بیش از حد به صدا با مشکل از پیش بررسی شده دیگری که بیانگر ناتوانی این کودکان در پذیرش محرک‌های همزمان و پردازش تک تک محرک‌های بصری یا شنیداری مرکب است، تشدید میشود.
فرد اوتیسم در صورت درمان حساسیت نسبت به صدا به عنوان یک بزرگ سال قادر خواهد بود تمام صداها را در یک فرودگاه شلوغ حذف کند و به مطالعه بپردازد، اما شاید هنوز قادر نباشد که صدای محیط را نادیده بگیرد و با تلفن صحبت کند.
مشکلات کودکان اوتیسم با حساسیت نسبت به صدا
مجموعه عوامل بیش حسی شنوایی و کم حسی شنوایی در یک کودک اوتیستیک منجر به بروز حرکات خود انگیخته مانند چرخش، ضربه به خود، یا فرار به دنیای درونی خویش به منظور فیلتر کردن محرک‌های بیرونی می شود. در غیر این صورت وجود محرک‌های همزمان در محیط برانگیختگی، قشقرق، فریاد و دیگر رفتارهای غیر معمول میشود. با وجود حساسیت به صدا،رفتارهای خود انگیخته موجب آرام شدن سیستم اعصاب مرکزی تعریف شده میشود. بعضی از دانشمندان معتقدند که کودکان اوتیستیک دارای سیستم عصبی بیش فعال هستند، در حالی که کودکان بیش‌فعال سیستم عصبی کند و آرامی دارند. یک کودک اوتیستیک خود را تحریک میکند تا آرام شود و کودک بیش‌فعال با فعالیت بیش از اندازه قصد فعال کردن سیستم عصبی منفعل خود را دارد.
بعضی از مربیان از حساسیت به صدا در کودکان سوء استفاده و از آن به عنوان عاملی برای تنبیه استفاده می‌کنند. این حساسیت فراوان به صدا در بزرگسالان مبتلا به اوتیسم هم دیده میشود. حتی ممکن است صداهای بلند ناگهانی مثل ترمز ماشین باعث یکه خوردن فرد شود. و اضطراب شدیدی در او به وجود آورد. صداهای بلند و طنین دار مانند صدای موتور سیکلت برای فرد اوتیسم عذاب آورند.
درمان های توانبخشی نظیر اتاق پردازش شنیداری و اتاق سنسوری روم در رفع حساسیت نسبت به صدا در کودکان اوتیسم بسیار موثر می باشد و می تواند مشکلات بیش حسی شنوایی را تعدیل نماید.
راهکارهای عملی برای کاهش حساسیت شنوایی در کودکان اوتیسم
1. ایجاد محیط شنیداری ایمن
فضاهای آرام طراحی کنید: یک گوشه آرام در خانه با مبلمان نرم و عایق صوتی ایجاد نمایید
از پرده‌های ضخیم و فرش استفاده کنید تا انعکاس صدا کاهش یابد
محدود کردن منابع صوتی مزاحم: مانند خاموش کردن تلویزیون پس از استفاده
2. استفاده از ابزارهای کمک‌شنیداری
هدفون‌های حذف نویز: با مشورت کارشناس، هدفون‌های مخصوص انتخاب کنید
گوش‌گیرهای مناسب: انواع سیلیکونی یا فومی با اندازه کودک
دستگاه‌های تولید نویز سفید: برای پوشش صداهای ناگهانی
3. برنامه‌ریزی حسی پیشگیرانه
جدول زمانی فعالیتهای پرسر و صدا: کودک را برای موقعیت‌های پرصدا آماده کنید
استفاده از تایمر بصری: برای نشان دادن مدت زمان باقی‌مانده در محیط پرسر و صدا
آماده‌سازی پیش از رویداد: توضیح اتفاقات پیشرو با تصاویر یا داستان‌های اجتماعی
4. تمرینات یکپارچگی حسی (تحت نظارت کاردرمانگر)
درمان تدریجی با صداها: شروع با صداهای آرام و افزایش تدریجی حجم صدا
بازی‌های شنیداری کنترل‌شده: مانند تشخیص منبع صدا یا دنبال کردن ریتم
فعالیتهای سنگین جسمی: برای تنظیم سیستم عصبی قبل از مواجهه با صداها
5. راهکارهای رفتاری-شناختی
سیستم پاداش: برای تحمل تدریجی صداهای غیرمنتظره
کلمات رمز امن: ایجاد یک کلمه خاص که کودک با گفتن آن بتواند موقعیت را ترک کند
تکنیک‌های تنفسی: آموزش تنفس عمیق هنگام مواجهه با صداهای ناخوشایند
6. تغییرات محیط آموزشی
صندلی دور از منابع صوتی: مانند دور از درب کلاس یا سیستم تهویه
اجازه استفاده از وسایل کمک‌شنیداری در مدرسه
زمانهای استراحت شنیداری بین کلاس‌ها
7. رژیم غذایی و مکمل‌ها (با نظارت پزشک)
کاهش محرکها: مانند کافئین یا مواد غذایی حساسیت‌زا
مکمل‌های منیزیم: که ممکن است به کاهش حساسیت عصبی کمک کند
تأمین کافی امگا3: برای سلامت سیستم عصبی
وسایل کمک‌شنیداری برای کودکان اوتیسم
1-هدفون‌های حذف نویز (Noise-Canceling)
2-گوش‌گیرهای سیلیکونی نرم
3-گوش‌گیرهای فومی یکبارمصرف
4-گوش‌گیرهای سفارشی قالب‌گیری شده
5-دستگاه‌های تولید نویز سفید
6-هدفون‌های حساسیت‌زدایی (Desensitization)
7-سیستم‌های FM شخصی
8-گوش‌گیرهای ریتمیک (ضربان‌دار)
9-هدفون‌های Bone Conduction
10-گوش‌گیرهای هوشمند با فیلتر فرکانسی
منابع:
pmc.ncbi.nlm.nih.gov
aparkforautism.org
rsdjournal.org
سوالات متداول:
1-چگونه میتوان کودک اوتیستیک را به استفاده از این وسایل عادت داد؟
با زمان‌بندی کوتاه شروع کنید (مثلاً 5 دقیقه در روز) و به تدریج افزایش دهید. می‌توانید از سیستم پاداش و بازی استفاده کنید.
2-چگونه گوش‌گیرهای سیلیکونی را تمیز و ضدعفونی کنیم؟
با آب ولرم و صابون ملایم شسته و کاملاً خشک کنید. از الکل استفاده نکنید چون ممکن است مواد سیلیکونی را خراب کند.
