رویکرد coop در توانبخشی شناختی از پنج مرحله تشکیل شده است و کسب مهارت حرکتی را تسهیل میکند. این مراحل شامل شناسایی مشکل ،بازشناسی مشکل، طراحی برنامه، اجرا سازی برنامه و ارزیابی پیشروی به سوی هدف می باشد. رویکرد کووپ در کاردرمانی جسمی و کاردرمانی ذهنی موجب تسهیل مهارت های حرکتی و افزایش درک کودک جهت برنامه ریزی درست حرکتی می گردد. رویکرد coop با هدف انتقال یادگیری، تعمیم دهی و کسب مهارت طراحی شده است. این رویکرد درکاردرمانی دست کودکان اوتیسم، بیش فعالی و نقص توجه ،کودکان آسیب مغزی و تاخیر رشدی کاربرد دارد و موجب تسهیل یادگیری مهارت های نوشتاری و استفاده از ابزار می شود. این رویکرد یکی از روش ها مورد استفاده در توانبخشی دکتر صابر می باشد، در این مطلب به توضیح نحوه انجام این رویکرد در کاردرمانی کودکان پرداخته می شود.
رویکرد شناختی حرکتی در کاردرمانی جسمی(Cognitive Motor Approach)
رویکرد coop نیز کسب مهارت حرکتی را تسهیل می کند که دارای سه مرحله می باشد:
مرحله اول: شامل برنامه ریزی برای رفتن به سوی هدف می باشد که نیازمند آن است که کودک فعالیت را به خوبی بفهمد و ملزومات آن را بشناسد. برای این شناخت کودک اطلاعات را از طریق حس بینایی و کاینستزیا دریافت می کند تا از این اطلاعات برای برنامه ریزی استفاده کند.
مرحله دوم رویکرد co op: اجرا سازی برنامه
مرحله سوم: ارزیابی برنامه که کودک طی آن پیشروی خود به سمت هدف را بررسی می کند.
نکته ( Cognitive Motor Approach ) رویکرد مناسبی برای بهبود مهارت های عملکردی در کودکان با اختلال هماهنگی رشدی ( DCD ) است.
( CO-OP)(Cognitive Orientation to Daily Occupational Performance )
( CO-OP ) یک رویکرد مراجع محور مبتنی بر عملکرد و حل مسئله است که در مرکز کاردرمانی کسب مهارت را تسهیل می کند.
(CO-OP ) بر تعامل بین فرد و عوامل محیطی تاکید دارد تا مشارکت موفقیت آمیز کودک در فعالیت های روزمره را در آموزش های کاردرمانی ذهنی و جسمی تسهیل کند.
اهداف اصلی رویکرد CO-OP در توانخشی شناختی
رویکرد ( CO-OP) چهار هدف اصلی را دنبال می کند:
کسب مهارت ( Skill acquisition )
استفاده از استراتژی های شناختی ( Cognitive strategy use )
تعمیم دهی ( Generalization )
انتقال یادگیری ( Transfer of Learning )
(CO- OP) بر شناخت برای انجام فعالیت ها تاکید می کند و بر نقص عملکرد شناختی توجهی ندارد
– در برنامه درمانی مبتنی بر ( CO-OP) کودک 3 آکوپیشن یا فعالیت را انتخاب میکند تا طی 10 جلسه مداخله آنها را بیاموزد این فعالیتها شامل دست نویسی بستن بند کفش یا بریدن کاغذ می باشد.
– اولین هدف ( CO-OP ) تسهیل عملکرد آکوپیشنال کودک است که در کاردرمانی دست مورد توجه است.
– دومین هدف ( CO-OP ) آموزش استفاده از استراتژی های شناختی به کودک به منظور دسترسی به اهداف است که در کاردرمانی ذهنی به آن تاکید می شود.
– سومین هدف ( CO-OP ) تسهیل تعمیم دادن آکوپیشن های آموخته شده در محیط درمان به سایر محیط ها مانند خانه و مدرسه است و در کاردرمانی جسمی تمرین می شود.
– چهارمین( آخرین) ( CO-OP ) هدف انتقال دادن مهارت آموخته شده به سایر آکوپیشن ها می باشد.
چه کسانی از رویکرد ( CO-OP ) بهره میبرند:
از رویکرد ( CO-OP ) در بیماران زیر استفاده می شود:
اختلال هماهنگی رشد ( DCD )
اختلال طیف اوتیسم ( ASD ) با عملکرد بالا
آسیب مغزی تروماتیک
اختلال بیش فعالی و نقص توجه
تاخیر مهارتهای حرکتی
مشخصه های اصلی رویکرد CO-OP در کاردرمانی دست
اولین مشخصه ( CO-OP ) شناسایی هدف درمان است. اهداف با مشارکت کودک و خانوادهاش برگزیده می شوند و بر آکوپیشنی که کودک تمایل یا نیاز به انجام آن دارد متمرکز است. در رویکرد ( CO-OP ) کودک نقشی فعال در اجرای فعالیت دارد تا انگیزه او افزایش یابد.
دومین مشخصه ( CO-OP ) آنالیز پویا عملکرد ( DPA ) می باشد که بیانگر این است که عملکرد کودک نتیجه تعامل بین فرد و محیط و آکوپیشن است. در کاردرمانی جسمی، کاردرمانگر دست عملکرد کودک را مشاهده و مشکلات آن را ثبت میکند تا با استفاده از استراتژی های شناختی آن مشکل را برطرف سازد.
سومین مشخصه ( CO-OP ) استراتژی های شناختی مورد استفاده به منظور کسب تعمیم دهی و انتقال مهارت میباشد. در رویکرد ( CO-OP ) استراتژی شناختی به منظور حل کردن مشکل موجود در کاردرمانی جسمی مورد استفاده قرار می گیرد به عبارتی استراتژی های شناختی موجب تقویت فراشناخت کودک میشود
در رویکرد ( CO-OP ) از دو نوع استراتژی شناختی در کاردرمانی ذهنی استفاده می شود:
1.استراتژی ( Executive یا Global )
از این استراتژی در مدت زمان طولانی و در بافتارهای مختلف استفاده می شود.
این استراتژی شامل ( Goal – Plan – Do- Check ) می باشد (در مرحله ( Goal ) تعیین هدف صورت می گیرد. در مرحله ( plan ) برنامه ریزی برای رسیدن به هدف در مرحله ( Do ) برنامه اجرایی می شود و در مرحله ( Check ) برنامه اجرا شده در کاردرمانی ذهنی مورد بازنگری میگیرد که اگر نیاز به برنامهریزی دیگری بود انجام شود.)
نکته در جلسه اول درمان استراتژی ( Goal – Plan – Do- Check ) به کودک آموزش داده می شود. در ابتدا کاردرمانگر ذهنی از این استراتژی در فعالیت ها استفاده می کند و به تدریج کودک مراحل این استراتژی را به طور ذهنی و درونی انجام می دهد.
2.استراتژی ( Domain Specific ( DSS)
استراتژی است که مختص یک فعالیت یا بخشی از یک فعالیت است.
تمام استراتژی های ( Domain Specific ) در کاردرمانی ذهنی بر راهنمایی کلامی تاکید دارند.
هدف استراتژی های ( Domain Specific ): کاهش تدریجی وابستگی کودک به کاردرمانگر در انجام یک فعالیت خاص و تکیه بر استراتژی های حل مسئله خود با استفاده از(Self- talk)
در ( Guided discovery ) کاردرمانی ذهنی به کودک راهنمایی می شود که مشکل را شناسایی کرده و آن را برطرف نماید در واقع راه حل به او گفته نمیشود بلکه فقط راهنمایی و فیدبک داده میشود تا خود کودک راهحل را پیدا نماید.
چهار مولفه ( Guided discovery )
1.( one thing at a time )
زمانی که کودک در انجام یک فعالیت به مشکل میخورد اغلب چندین حیطه اجرایی او دچار مشکل هستند. رویکرد (CO-OP ) بر آموختن مهارت ها متمرکز است نه بر تکامل مهارت بنابراین مهم است که در جلسات کاردرمانی جسمی و ذهنی فقط در یک چیز (به عنوان مثال فقط بر آموختن مهارت ها) تاکید شود.
2.Don’t tell، Ask
اگر خود کودک راه حل مشکل را پیدا کند، در صورت روبرو شدن با آن مشکل در آینده به احتمال بیشتری راه حل خود را به یاد میآورد در مقایسه با حالتی که راهحل توسط کاردرمانگر به او ارائه میشد. بنابراین کاردرمانگر فقط باید حین یافتن راه حل به سوالهای کودک جهت رسیدن به راهحل پاسخ دهد و نباید خود راه حل را به او بگوید.
3.Don’t adjust، Coach
یکی از مهمترین جنبه های رویکرد ( CO-OP ) اصلاح و تطابق فعالیت یا محیط است که اکثر کاردرمانگران در جلسات درمان محیط یا فعالیت را اصلاح می کنند (مثلا پازیشن کودک موقعیت صندلی و غیره) و کودک در جلسه درمانی به خوبی می تواند فعالیت را انجام دهد اما در غیاب کاردرمانگر قادر به انجام آن نیست. بنابراین کاردرمانگر باید این تطابقات را به حوزه توجه به کودک انتقال دهد تا خود کودک این تطابقات را بتواند برای خود انجام دهد.
4. Make it obvious
اغلب کودکان با مشاهده فعالیت نمی توانند به مولفه های مهم آن را شناسایی کنند بنابراین در رویکرد ( CO-OP) کاردرمانگر باید این مولفه ها را به کودک به وضوح نشان دهد.
پنجمین مشخصه ( CO-OP ) خود از 4 اصل تشکیل شده که این مداخله از آنها استفاده می شود. این اصول شامل:
شاداب کردن محیط درمان ( Make it fun )
ارتقای یادگیری ( Promote learning )
تسهیل استقلال کودک ( Work toward independence )
تسهیل تعمیم دهی و انتقال ( Promote generalization and transfer )
والدین و مراقبان کودک نقش مهمی در رویکرد ( CO-OP ) دارند. نقش اصلی آنها حمایت کردن از کودک در یادگیری آکوپیشن ها و استراتژیها و تسهیل تعمیم و انتقال آنها به محیط خانه و مدرسه و سایر محیط ها می باشد.
نکته: رویکرد ( CO-OP ) شامل 10 جلسه کاردرمانی است.
– در جلسه اول، کودک سه هدف مشخص میکند (در واقع سه مهارت یا آکوپیشن انتخاب میکند) و کاردرمانگر بلافاصله استراتژی ( check، DO ، Plan ، Goal ) را برای سه هدف کودک به کار می برد. سپس از استراتژی ( check، DO ، Plan ، Goal ) برای شناسایی استراتژی
( Domain Specific ) استفاده می شود. در نهایت پس از اتمام درمان کاردرمانگر عملکرد کودک را مجدداً مورد ارزیابی قرار می دهد.
ارزیابی های مورد استفاده در کاردرمانی ( CO-OP )
The Daily Activity Log
فرمی برای ثبت فعالیت هاییست که در طول روز برای کودک مهم هستند
در رویکرد ( CO-OP ) از کودک خواسته میشود که این فرم را با کمک والدین تکمیل نماید.
این فرم درمانگر را در تعیین اهداف یاری میکند.
Pediatric Active Card Sort ( PACS) )
یک ارزیابی تصویر- محور برای تعیین سطح درگیر شدن کودک در آکوپیشن ها می باشد.
کودک باید تصویر های موجود )که در واقع آکوپیشن ها هستند( را به 4 موضوع شامل عادات، کارهای سخت، ورزش و مراقبت فردی وصل کند تا مشخص شود کودک چه آکوپیشن هایی را با چه اهدافی انجام می دهد.
The Canadian Occupational Performance Measure (COPM)
ابزار مراجع محور و خود گزارشی است که برای شناسایی اهداف درمانی در حیطه های Leisure و Productivity ، self care مورد استفاده قرار می گیرد.
در واقع کودک در جلسه اول با این ابزار سه هدف مذکور را برمیگزیند.
درمانگر اطلاعات به دست آمده از( Daily Activity Log) را برای آغاز مصاحبه ( COPM ) مورد استفاده قرار می دهد.
از ( COPM ) در انتهای مداخلات نیز به منظور سنجش نتایج به کار میرود.
The Performance Quality Rating Scale (PQRS)
یک مقیاس مشاهده محور است که با آن به عملکرد و تغییر عملکرد کودک امتیاز داده می شود.
استراتژی های رویکرد شناختی در کاردرمانی ذهنی یا خود- گویی
مثال بالینی
تعریف
استراتژی
میتوانم این کار را انجام دهم
آرام باش و تمرکز کن
فقط کمی تلاش لازم است تا بدستش آوری
تشویق مثبت تفکر قدرت محور جهت افزایش کنترل و تنظیم هیجانات فرد
Self- Coaching
بیان کردن مراحل یک فعالیت برای خود
روشن کردن دستورالعملهای لازم برای خود جهت تکمیل مراحل یک فعالیت
Self- Guidance
تصور کردن نقاط مهم یک فعالیت
شناسایی و پرسیدن سوال های مهم از خود در خصوص یک فعالیت
Self- Questioning
ایجاد تصاویر و سمبل هایی چه برای مراجع معنادار هستند می توان از بوها صداها و حرکات کاینستینک هم استفاده کرد
تصاویر ذهنی که نمودی از اشیا اعمال تجربیات و حوادث هستند
Imagery
تداعی که از تجربیات گذشته و مشابهت های فیزیکی در جلسات ایجاد می شود
مرتبط ساختن دانش گذشته با اطلاعات مربوط به فعالیت
Association
به عنوان مثال در فوتبال دریبل کردن دریبل کن بعد شوت بزن نمونه ای از یک است
تکرار الگوی از کلمات یا عبارت ها که برای مراجع معنادار هستند و به یادآوری مراحل یک فعالیت کمک می کند
Rote- Script
شامل بسط دادن و افزایش تصاویر نمادها اعمال کلمات و جملات است
افزایش اطلاعات جدید و مرتبط کردن آن با دانش قبلی
Elaboration
استفاده از حین بستن بند کفش
استفاده از حین انجام فعالیت های بریدنی دو طرفه
استفاده از تصاویر کلمات و عبارت ها به منظور بهبود یادآوری
Mnemonic Techniques
شامل تکرار کلمات با صدای بلند ایجاد تصاویر درونی از مراحل فعالیت و انجام مکرر فعالیت است
تکرار اطلاعات به صورت دیداری و ذهنی به منظور حفظ اطلاعات مهم مربوط به فعالیت و آکوپیشن ها
Rehearsal
فراگیر تجربیات را با استفاده از تخیلات تکرار و به صورت کلامی بیان کردن بازسازی می کند
شامل پروسه ذهنی و کلامی می باشد فراگیر باید به فعالیت قبلی فکر کند از آن تجربه کسب کند و با استفاده از این تجربیات عملکرد خود را در موقعیت جدید بهبود بخشد
Reconstruction
پیش از اینکه کودک به مدرسه برود صدای بلند جمعیت زیاد و مزاحمت های محتمل را پیش بینی می کند
آماده شدن برای انجام یک فعالیت جدید با پیش بینی کردن نتایج مورد انتظار و سناریوهایی که ممکن است فرد با آنها مواجه شود
Anticipation
مشاهده کردن مراجع حین تکمیل فعالیت و ارزیابی کردن او به این منظور که چقدر در مورد فعالیت می داند
شناسایی در و بیان آنچه که فرد پیرامون یک فعالیت می داند
Knowledge
به عنوان مثال ایجاد تصاویر توضیح دادن دستورالعمل و شکستن فعالیت به مراحل کوچکتر
برگرداندن دستورالعملهای نوشتاری به مدلی که مراجع بهترین یادگیری را از آن دارد
Translation
سوالات متداول:
1.مراحل رویکرد co-op در توانبخشی شناختی چیست؟
مراحل رویکرد شامل شناسایی مشکل ،بازشناسی مشکل، طراحی برنامه، اجرا سازی برنامه و ارزیابی پیشروی به سوی هدف می باشد.
2. اهداف رویکرد کووپ چیست؟
رویکرد ( CO-OP) چهار هدف اصلی را دنبال می کند،کسب مهارت ( Skill acquisition )،استفاده از استراتژی های شناختی ( Cognitive strategy use )،
تعمیم دهی ( Generalization )،انتقال یادگیری ( Transfer of Learning )
مرکز توانبخشی و آموزش پیش دبستانی کودکان اوتیسم به بررسی کودکان اتیسم جهت آمادگی تست ورود به مدرسه اوتیسم با تست های تشخیصی دقیق و متناسب با سن ورود به مدرسه اوتیسم می پردازد. در مرکز سنجش کودکان اوتیسم تلاش می شود با استفاده از تجهیزات پیشرفته درمانی کودک اوتیسم را به بالاترین سطح توانایی برای سنجش ورود مدرسه کودکان اوتیسم برساند.تیم کاردرمانی، گفتار درمانی و رانشناسی کودک در دو شعبه مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم زیر نظر دکتر صابر به بهترین نحو کودکان اوتیسم را برای سنجش ورود به دبستان آماده می کنند.رضایت والدین و قبولی کودکان اوتیسم مرکز در تست ورود به ابتدایی مدارس عادی تهران نشان دهنده تجربه بالا و توانایی تیم مجرب درمانی مرکز می باشد.
برای تست ورود به مدرسه کودکان اوتیسم را از چه سنی آماده کنیم؟
از تولد تا 36 ماهگی ( 3/5 سالگی ) خدمات ارائه شده به کودک اوتیسم در قالب مداخلات اولیه می باشد. و از 3 تا 5 سالگی در قالب آموزشهای ویژه مهد کودک و آموزش پیش دبستانی در کودکان اوتیسم می باشد. از 5 سالگی کودک اوتیسم وارد فضای آموزشی رسمی در قالب پیش دبستان و بعد مدارس میشود.تست ورود به مدرسه اوتیسم در همین سن انجام می گیرد.
متغیرهایی که در جانمایی و تعیین سطح کودک اوتیسم در مدرسه و سنجش ورود به دبستان دخیل اند به دو دسته متغیرهای کلاسی و متغیرهای مربوط به کودک تقسیم میشود. متغیرهای مربوط به کلاس عبارتند از : اندازه کلاس (کلاس کوچکتر بهتر است) نسبت مربیان به دانشآموزان (هرچه بیشتر بهتر) روش ارتباطی مورد استفاده در کلاس مدرسه (کلامی ، تصویری ، اشاره) و متغیر های نامشهود مثل تمایل مربیان به پذیرش کودکان دارای اوتیسم و میزان مهارت آنها در کار با کودک اوتیسم . متغیرهای مربوط به کودک اتیسم نیز عبارتند از میزان غیر عادی بودن سطح هوش، مهارتهای ارتباطی و وجود رفتارهای پیچیده مثل اضطراب ، بی قراری ، تکانشگری یا خود زنی. سه متغیر اضافی دیگر نیز وجود دارد که معمولاً کمتر مورد توجه قرار میگیرند این سه متغیر عبارتند از اعتماد به نفس ، بلوغ عصبی و مدیریت رفتاری.
نقش اعتماد به نفس در تعیین سن ورود به مدرسه اوتیسم
سن ورود به مدرسه اوتیسم در کودکان مختلف متفاوت است. اعتماد به نفس سوخت هیجانی است که کودک اوتیسم را قادر می سازد به شایستگی هایش دست یابد. و از سویی اعتماد به نفس از تجارب غلبه بر موانع ریز و درشت پیش رو حاصل میشود. هیچ چیزی برای اعتماد به نفس فرد بهتر از آن است لحظه ای نیست که کودک اوتیسم سطح بالا قادر می شود بگوید : (اوه ، که ببین انجامش دادم) وظیفه والدین آن است که برای کودک اوتیسم کلاسی بیابند که بتواند در آن با بچهها رقابت موفقی داشته باشد. هیچ کس نمی تواند همیشه وسط باشد، گاهی جلو می افتد گاهی عقب اما نباید آنقدر جلو بیفتد یا آنقدر عقب بماند که همیشه اول یا همیشه آخر باشد. قرار دادن کودک اتیسم در موقعیتی که انتظارات از او پایین تر از توانش باشد یا انتظاراتی از او بالا برود که برایش ممکن نباشد هر دو برای اعتماد به نفس کودک اوتیسم در آموزش ابتدایی مخرب است. کودک اوتیسم باید در مدرسه در موقعیتی قرار گیرد که احتمال موفقیت در طول فعالیت های مدرسه را دارا باشد. این نکته در سن ورد به مدرسه کودک اوتیسم تاثیر گزار است. ممکن است کودک بهره هوشی مناسبی را در تست های ورود به دبستان نشان دهد اما به علت اعتماد به نفس پایین و ضعف در مهارت های ارتباطی پیشنهاد شود با یک سال تاخیر مدرسه را آغاز کند.
بلوغ عصبی در کودکان اوتیسم و تست ورود به دبستان
با گذر زمان هر سال مقداری از علائم غیر عادی کودک اوتیسم حذف می شود. مسائل اجتماعی و ارتباطی که روزی دست نیافتنی به نظر می رسید یک سال بعد عادی می نماید و این مسئله تنها ناشی از آثار مداخلات درمانی نیست بلکه بخشی از آن ناشی از بلوغ عصبی کودکان اوتیسم است. برای همین من معمولاً به والدین توصیه میکنیم که کودکشان را یک سال دیرتر وارد سنجش ورود به دبستان و رقابتهای مدرسه ای کنند و به او اجازه بدهند یک سال بیشتر در آموزش پیش دبستانی کودکان اوتیسم بماند. کودک شش ساله دارای اوتیسم ممکن است در تکالیف تکرار شونده و خواندن و محاسبات عددی خوب باشد اما در زمینه بازی، سالن غذاخوری، سرویس مدرسه کم خواهد آورد. لذا بهتر است برای اینکه کودک اوتیسم از بلوغ عصبی اش بهره مند شود، پیش از وارد کردن به رقابت های اجتماعی در مدارس عادی یک سال به او فرصت دهید تا سیستم عصبی اش بلوغ بهتری کسب نماید و آموزش پیش دبستانی اوتیسم را تجربه کند.
سنجش مدیریت رفتار و ورود به دبستان
هر کودک که دارای اوتیسم نیازمند برنامه مدیریت رفتار خاص خود می باشد. متاسفانه سیستم آموزش و پرورش رسمی ما با مسئله کودکان اوتیسم آشنایی کافی ندارد. چه برسد به اینکه بخواهد برای کودکان اوتیسم برنامه مدیریت رفتاری داشته باشد. اما باید مدارس برای رفتارهای مخرب مثل پرخاشگری ، خودزنی و کج خلقی، تخریب اموال که در مجموع تحت عنوان رفتارهای بیرونی نامیده می شوند و نیز رفتارهای درونی شامل اضطراب ، کمال گرایی و عدم انعطاف پذیری برنامه مدیریت رفتاری داشته باشند. کودکان اوتیسمی که دارای مشکلات رفتاری های درونی هستند برای برنامه روزمره کلاسی مشکلی ایجاد نمی کنند. برای همین مورد حمایت رفتاری قرار نمی گیرند. مگر اینکه استرس آنها آنقدر زیاد شود که منجر به بروز رفتار بیرونی گردد. بهتر است با کمک گرفتن از مربی سعی کنیم کودکان اوتیسم با آستانه بروز رفتارهای بیرونی نرسد. در ورود به دبستان، کلاس باید به گونهای باشد که راهنماییهای کافی برای کودک اوتیسم وجود داشته باشد، از نظرسطح ارائه محرک برانگیزاننده نباشد و مربیان به موقع به کودک اوتیسم واکنش مناسب ارائه دهند. اگر کودکان اوتیسم در کلاس مزاحمت ایجاد میکند، ناسازگاری میکند یا پرخاش میکند باید دید آیا به این دلیل است که کلاس بیش از حد تحریک کننده است؟ انتظارات سنجش ورود به مدرسه کودک اوتیسم فراتر از توانمندی های او می باشد یا اینکه برای فرار از کار چنین رفتارهایی را حل می کنند؟ اگر کودک مضطرب ، کمال گرا و غیر منعطف می باشد آیا مربیان متوجه این مسائل کودک اوتیسم می باشند آیا پیشاپیش او را برای تغییرات ورود به دبستان آماده میکنند، آیا به کودک آموزش داده میشود که اشتباهات هم بخشی از یادگیری است و یادگیری بدون خطا نمی باشد؟ آیا کودک دارای برنامه آموزشی خاص خود می باشد؟ بهتر است در بدو ورود به مدرسه سه کارت استراحت در اختیار کودک قرار داده شود تا در طول مدرسه کودک هنگام نیاز با استفاده از آن به یک جای آرام یا سالن کاردرمانی رفته و خود را آرام کند.
ارزیابی دقیق کودکان اوتیسم پیش از ورود به مدرسه، نیازمند استفاده از ابزارهای استاندارد و علمی است. این ارزیابیها به شناسایی نقاط قوت و چالشهای کودک در حوزههای مختلف (شناختی، اجتماعی، رفتاری و حرکتی) کمک میکنند و مبنایی برای طراحی برنامههای آموزشی فردی (IEP) فراهم میآورند. ابزارهای سنجش باید توسط متخصصان آموزشدیده (روانشناسان، کاردرمانگران) در محیطی کنترلشده اجرا شوند تا نتایج معتبری ارائه دهند. انتخاب ابزار مناسب به سن کودک، سطح عملکرد و هدف ارزیابی بستگی دارد. ترکیب چندین ابزار مکمل، تصویر کاملتری از تواناییهای کودک ارائه میدهد.
1-آزمونهای شناختی و هوشی (مثل آزمون وکسلر)
آزمونهای شناختی مانند مقیاس هوش وکسلر برای کودکان (WISC) یا آزمون استنفورد-بینه، تواناییهای ذهنی کودک را در حوزههای کلامی و غیرکلامی میسنجند. این آزمونها برای کودکان اوتیسم با چالشهایی همراه است، چرا که بسیاری از آنها در برقراری ارتباط کلامی یا همکاری در آزمونهای استاندارد مشکل دارند. برای افزایش دقت، متخصصان ممکن است از نسخههای اصلاحشده یا ابزارهای جایگزین مانند آزمون لایتر (Leiter-3) که کاملاً غیرکلامی است، استفاده کنند. تفسیر نتایج باید با احتیاط انجام شود، زیرا ممکن است هوش واقعی کودک به دلیل مشکلات ارتباطی یا حسی دستکم گرفته شود. نتایج این آزمونها به تعیین سطح تحصیلی مناسب و نیاز به سازگاریهای آموزشی کمک میکند.
2-پرسشنامههای سنجش مهارتهای اجتماعی (Vineland-3)
پرسشنامه Vineland-3 یکی از معتبرترین ابزارها برای ارزیابی مهارتهای انطباقی (Adaptive Skills) در کودکان اوتیسم است. این پرسشنامه که توسط والدین یا معلمان تکمیل میشود، عملکرد روزانه کودک در حوزههای ارتباط، اجتماعی شدن، مهارتهای زندگی روزمره و حرکتی را اندازهگیری میکند. برخلاف آزمونهای هوشی، Vineland-3 بر تواناییهای عملی کودک در محیطهای طبیعی (خانه، مدرسه) تمرکز دارد. برای کودکان اوتیسم، نمرههای حوزههای اجتماعی و ارتباطی اغلب پایینتر از سن تقویمی است، در حالی که مهارتهای حرکتی یا شناختی ممکن است در سطح بالاتری قرار داشته باشند. این پرسشنامه به شناسایی نیازهای آموزشی و تعیین اهداف واقعبینانه در برنامههای مداخلهای کمک میکند.
3-چکلیستهای رفتاری (ABC, CARS)
چکلیستهای رفتاری مانند مقیاس رتبهبندی اوتیسم کودکان (CARS-2) یا پرسشنامه رفتار غیرعادی (ABC) برای شناسایی شدت ویژگیهای اوتیسم و مشکلات همراه (مثل پرخاشگری، رفتارهای تکراری) طراحی شدهاند. CARS-2 که توسط متخصصان تکمیل میشود، ۱۵ حوزه رفتاری شامل ارتباط، پاسخ به محیط و سازگاری با تغییرات را ارزیابی میکند. ABC نیز بیشتر بر چالشهای رفتاری مانند خودآزاری یا بیقراری تمرکز دارد. نتایج این ابزارها به تعیین سطح حمایتهای مورد نیاز در مدرسه (مثل همراه اختصاصی یا محیط کمتحریک) کمک میکند. توجه داشته باشید که این چکلیستها نباید به تنهایی برای تشخیص اوتیسم استفاده شوند، بلکه بخشی از یک ارزیابی جامع هستند.
سوالات متداول:
1-چه متخصصانی باید در فرآیند سنجش شرکت کنند؟
یک تیم چندتخصصی شامل:
-روانشناس کودک (برای آزمونهای هوش و شناخت)
-کاردرمانگر (برای ارزیابی مهارتهای حرکتی و حسی)
-گفتاردرمانگر (برای سنجش مهارتهای ارتباطی)
-مربی آموزش ویژه (برای ارزیابی آمادگی تحصیلی)
-روانپزشک کودک (در صورت نیاز به بررسی دارویی)
2-چرا سنجش قبل از مدرسه برای کودکان اوتیسم ضروری است؟
کودکان اوتیسم طیف گستردهای از تواناییها و چالشها دارند. سنجش به شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها کمک میکند تا برنامه آموزشی متناسب با نیازهایشان طراحی شود. این ارزیابیها شامل آزمونهای هوش، مهارتهای اجتماعی، تواناییهای حرکتی و ارتباطی است. بدون ارزیابی دقیق، ممکن است کودک در محیط نامناسبی قرار گیرد که موجب اضطراب یا عدم پیشرفت او شود.
مرکز گفتار درمانی پارکینسون دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران(گفتار درمانی پاسداران) در زمینه مشکلات گفتار بیماران پارکینسون از قبیل اختلال بلع، مشکلات حجم تنفسی و آبریزش دهان فعالیت می کند. گفتار درمانی خوب برای پارکینسون در منزل یکی دیگر از خدمات بهترین مرکز گفتار درمانی برای پارکینسون می باشد که به درمان پارکینسون می پردازد. دکتر گفتار درمانی برای پارکینسون به بررسی اختلالات گفتار و زبان در بیمار پارکینسون پرداخته و پس از بررسی های دقیق به طرح درمان توسط گفتار درمان خوب برای پارکینسون می پردازد.
دکتر گفتار درمانی در بیماران پارکینسون
افراد دارای پارکینسون معمولا اذعان دارند که در خوردن و آشامیدن بسیار کثیف شده و آهسته غذا می خورند،که نیازمند تلاشی بیشتر برای آنها است. این امر می تواند در بیماران پارکینسون سبب کاهش علاقه به غذا و عقب نشینی از خانواده گردد که موجب عقب نشینی کردن بیماران پارکینسون از محیط خانواده یا عقب نشینی از فعالیت های اجتماعی که خوردن و آشامیدن در آنها باشد نقش داشت شود.
هنگامی که مشکلات بلع یا سرفه در هنگام خوردن قرص،غذا و نوشیدنی در بیمار پارکینسون گزارش می شود،ارجاع به گفتار درمانی بایستی در نظر گرفته شود. ساخته شدن بزاق اضافی در دهان برخی از افراد دارای پارکینسون،ممکن است سبب یک خجالت اجتماعی در آنها گردد. این موقعیت به دلیل کاهش توالی عمل خودکار بلعیدن است که در نتیجه به جای آن ترشح بزاق افزایش می یابد. بهبود وضعیت تا حدی کمک خواهد کرد،به این ترتیب که هنگامی که فرد دارای پارکینسون این احساس را داشت که ترشح بزاق افزایش یافته،عمل بلع خود را چند بار در همان زمان مخصوص انجام دهد.
اگر مشکلات صرف غذا رخ دهد،وضعیت نشستن مناسب،نور کافی و حذف عوامل حواس پرتی،توصیه می شود. علاوه بر این،ارزیابی برای اینکه آیا وسایل اصلاح شده خوردن و آشامیدن سبب کاهش مشکلات میشود یانه نیز بایستی انجام شود. گاهی اوقات کارد و چنگال سنگین به تعدیل لرزشی که در طول حرکت وجود دارد،کمک میکند اما بایستی توجه کرد این وزن سبب خستگی فرد نشود.
اگر مشکلات در شروع بلع وجود داشته باشد،استفاده از کارت نشانه ممکن است مفید باشد. بیمار پارکینسون باید کارتن شانه را در سکوت بخواند و هدف،آغاز بلع در خواندن کلمه (بلع) است.
دستور العمل های گفتار درمانی در منزل برای پارکینسون
برای کادر درمانی که بر روی بهبود عملکرد توانایی های خوردن و آشامیدن بیمار پارکینسون کار می کنند،توصیه می شود:
اگر سرفه در غذا و نوشیدنی گزارش شده است،بدون تاخیر یک ارجاع به گفتار درمان متخصص پارکینسون انجام گردد.
اگر تولید بزاق به عنوان مشکل تلقی شود،کاردرمانگر بایستی بیمار را به دادن وضعیت نشستن مناسب و بلع ارادی و مکرر تشویق کند.
اگر مشکلات بلع وجود داشت،گفتاردرمان خوب برای پارکینسون بایستی استفاده از خود تحریکی را آزمایش کند.
مراجع را به وضعیت نشستن خوب،نور کافی،کاهش عوامل حواس پرتی بایستی تشویق کرد.
تجهیزات تطابقی خوردن و آشامیدن بایستی توسط گفتار درمانی در منزل پارکینسون ارزیابی شود و در صورت نیاز بلافاصله تجویز گردد برای مثال:
بشقاب های دارای ( mat ) ،بشقاب های دارای لب و تیزی برای جلوگیری از ریختن مواد غذایی.
نی خم شو ممکن است مناسب باشد،به خصوص اگر ضعف یا لرزش در نگه داشتن فنجان وجود داشت.
ممکن است هنگامی که در استفاده از نی های عادی به مشکل برخورد ازنی شیرتک راه استفاده کرد. ( one- way valve straws )
استفاده از لیوان دارای برش دور آن برای فرد پارکینسونی که در حرکات گردن دچار محدودیت است می تواند مفید باشد.
استفاده از وسیله چاقو-چنگال اگر چنانچه بیمار پارکینسون در هماهنگی چاقو چنگال مشکل داشته باشد،می تواند مفید واقع گردد.
اگر غذا در راه دهان تا پشت قاب میل به افتادن داشته باشد استفاده از قاشق-چنگال می تواند مفید باشد.
کارد و چنگال بزرگ ممکن است برای بیمار پارکینسونی که در توانایی و قدرت چنگ انداختن خود مشکل دارند،مفید باشد.
کارد و چنگال سنگین ممکن است برای بیمار پارکینسون که در حین حرکت دادن وسایل دچار لرزش هستند مفید باشد ( اما شرایط افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است.)
گرم کننده های بشقاب نیز می تواند مفید باشد
دیسفاژی(اختلال بلع) و آبریزش از دهان و گفتار درمانی پارکینسون
همان طور که پیشتر اشاره گردید،نقش گفتار درمانی برای پارکینسون به کارگیری از استراتژی های جبرانی و بازآموزی و آموزش انتخاب انواع غذا بیمار و خانواده او می باشد. بلعیدن و جویدن کند و مشکل گردیده و ممکن است با خوردن لقمه های بزرگ در معرض خفگی قرار گیرد. نوع و غلظت غذا،برای بهبود توانایی بیمار در خوردن تغییر کند.
خوردن غذا در این بیماران پارکینسون بسیار آرام،خروج دهان از دهان،ناتوانی در نشستن،ناتوانی در لقمه گرفتن غذا،ناتوانی در خوردن لقمه های بزرگ می باشد. در درمان اختلال بلع در پارکینسون،بهتر است غذا گرم،تکه های کوچک و بریده شده،کاملا پرکالری و پر پروتئین باشد تا در دراز مدت دچار سوء تغذیه نشوند. جهت کاهش ترمور بستن ( Weighted cuff ) دور مچ،به کارگیری از وسایل کمکی،نگهدارنده بشقاب روی میز یا لیوان های دو دسته استفاده می کنند. تمرینات داخل دهانی در گفتار درمانی مشکلات بلع در پارکینسون بسیار مفید می باشد.
سوالات متداول:
1- آیا گفتار درمانی برای بیماران پارکینسون در مراحل پیشرفته بیماری نیز مؤثر است؟
بله، حتی در مراحل پیشرفته پارکینسون، گفتار درمانی میتواند به بیماران کمک کند تا ارتباطات خود را حفظ کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. هرچند ممکن است پیشرفت کندتر باشد، اما همچنان مفید است.
2-چه مدت طول میکشد تا بهبودی در گفتار بیمار پارکینسون مشاهده شود؟
مدت زمان بهبودی بستگی به شدت علائم و همکاری بیمار دارد. برخی بیماران پس از چند هفته پیشرفت قابل توجهی نشان میدهند، در حالی که دیگران ممکن است به جلسات بیشتری نیاز داشته باشند.
کلینیک درمان اوتیسم دکتر صابر با بهره گیری از تمام امکانات تخصصی در زمینه درمان کودکان اوتیسم به تجهیز مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم در تهران پرداخته است. مرکز درمان کودکان اوتیسم با در نظر گرفتن روش های مختلف یادگیری در کودکان اوتیسم به طرح درمان منسجم و گروهی در حیطه اوتیسم نموده و با استفاده از متخصصان گفتار درمانی، دکتر کاردرمان برای اوتیسم و روانشناسان کودک به درمان همه جانبه کودکان اوتیسم می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
در فرایند انتخاب روش درمان برای کودک دارای اوتیسم والدین با انبوهی از پیشنهادات متفاوت از سوی متخصصین مختلف مواجه می شوند. شنوایی شناس بر نقص در پردازش حسی متمرکز میشود، از منظر گفتار درمانی هم کودک دچار اختلال زبانی کاربرد شناختی یا دیس فازی است. دغدغه مربی فلورتایم واکنش هیجانی و درک هیجانات کودک خواهد بود برعکس تحلیل گر رفتار بدون توجه به هیجانات و علائق کودک بر فرآیند شکل دهی رفتار متمرکز خواهد شد هر یک از آنها تا حدی درست میگویند اما هیچ یک از آنها به تنهایی قادر به برطرف کردن نیاز درمانی کودکتان نخواهند بود. یک متخصص توانبخشی باتجربه باید تمام مشکلات کودک را ببیند و اولویت بندی کند. به این ترتیب نیازهای کودکتان مشخص خواهد شد. ما در این بخش به معرفی روش های درمانی مختلف خواهیم پرداخت و شما را با آن آشنا خواهیم کرد.
جناب آقای دکتر صابر به عنوان یکی از مدرسین مجرب دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی وبا تجربه بالینی در زمینه کاردرمانی اوتیسم بالغ بر 15 سال، یکی از متخصصین توانمند توانبخشی اوتیسم در تهران می باشد. دکتر تشخیص اوتیسم در تهران پس از تشخیص دقیق اختلال به درمان مشکلات کودک می پردازد. دکتر صابر با احداث دو مجموعه بسیار قوی در زمینه کودک اوتیسم در شرق تهران( کلینیک توانبخشی پایا) و غرب تهران( کلینیک توانبخشی غرب تهران) به کاردرمانی، گفتار درمانی و روانشناسی کودک مشغول به کار هستند. هر مجموعه با فضایی حدود 400 متر مربع در سه طبقه مجزا می باشد که به تشخیص اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم به صورت تخصصی می پردازد. بخش های مختلف بهترین مراکز کاردرمانی در اوتیسم شامل کاردرمانی ذهنی اوتیسم، کاردرمانی حسی اوتیسم، کاردرمانی برای کودکان اوتیسم در اتاق تاریک، کاردرمانی در کودک اوتیسم در بخش بهبود مهارت های شنیداری، کاردرمانی اوتیسم در آب درمانی، کاردرمانی برای اوتیسم در ماساژ درمانی، بخش بازی درمانی برای اوتیسم، کاردرمانی اوتیسم در بخش تخصصی سنسوری روم، رفتار درمانی برای اوتیسم، کاردرمانی جسمی در کودکان اوتیسم، کاردرمانی درکی حرکتی طیف اوتیسم، آموزش مفاهیم پایه و کاردرمانی اوتیسم در مهارت های دستی می باشد. که به صورت تیمی با بخش روانشناسی و گفتار درمانی در درمان کودکان اتیسم فعالیت می نماید.
جناب آقای صابر به دکتر اوتیسم در تهران به علت ارزیابی دقیق و تخصصی در زمینه طیف اوتیسم به عنوان بهترین دکتر تشخیص اوتیسم در ایران معرفی شده است.پس از تعیین سطح کودک اوتیسم توسط جناب آقای دکتر صابر به عنوان بهترین دکتر اوتیسم در تهران، پروتکل درمانی کودک مشخص می گردد. و جلسات درمانی در حیطه های مختلف با توجه به سطح و نیاز کودک در بخش های مختلف از جمله، کاردرمانی کودکان اوتیسم و گفتار درمانی اوتیسم برنامه ریزی می شود.
جناب آقای دکتر صابر به عنوان دکتر فوق تخصص به صورت دوره ای تمام مراجعین را ویزیت کرده و هر 2/5 ماه یکبار روند پیشرفت کودک را کاملا بررسی می نماید و در صورت لزوم در هر دوره پروتکل درمانی و جلسات کاردرمانی را با توجه به نیاز کودک اوتیسم تغییر می دهند.
خدمات مرکز کاردرمانی اوتیسم دکتر صابر
بخش آب درمانی کودکان در کاردرمانی کودکان اوتیستیک: این بخش تخصصی کاردرمانی اوتیسم موجب گردیده کلینیک کاردرمانی اوتیسم دکتر صابر به عنوانبهترین مرکز کاردرمانی اوتیسم در تهران از دیدگاه والدین معرفی نماید. بخش آب درمانی کودکان اوتیسم مجهز به تردمیل در آب، بالانس بیم در آب، تخته تعادل در آب، پلکان در آب، نودل های مختلف،وزنه های مخصوص و وسایل ارتباطی در داخل آب و… می باشد.
فواید کاردرمانی کودکان اتیستیک در داخل آب درمانی:
تعدیل حسی در حس وستیبولار، حس عمقی، حس لامسه و…
کاهش ناامنی جاذبه ای و ترس از ارتفاع توسط کاردرمان کودک اوتیسم
افزایش body image و طرحواره بدنی که باعث افزایش سطح هوشیاری و کاهش در خودماندگی کودکان اوتیسم می شود.
کاردرمانی اوتیسم در داخل آب موجب بهبود هماهنگی حرکتی و تخلیه انرژی و ایجاد حالت ریلکسیشن با توجه به خاصیت ویژه آب می گردد، که این امر به بهبود رفتار های کلیشه ای و کاهش حرکات اضافه کودکان اوتیستیک کمک می نماید.
افزایش تحمل عضلات در کودکان طیف اوتیسم توسط کاردرمان اوتیسم که باعث افزایش تحمل کاری در این کودکان می شود.
حفظ پوزیشن های مختلف در داخل آب که منجر به افزایش سطح توجه پایدار توسط کاردرمانی اوتیسم در داخل آب می شود.
انجام تمرینات مربوط به گفتار درمانی و حجم تنفسی از جمله فوت کردن در داخل آب با نی های مختلف جهت کمک به مهارت های کلامی کودک.
انجام تمرینات ریتمیک و تعادلی در داخل آب توسط کاردرمانی برای کودکان اوتیسم
انجام تمرینات کششی در داخل آب توسط کاردرمانگر اوتیسم جهت کنترل راه رفتن روی پنجه پا در کودکان طیف اوتیسم.
درمان کاردرمانی در کودکان اوتیسم در آب درمانی به صورت انفرادی صورت گرفته و هر کودک اوتیسم توسط کاردرمان مجرب درمان می گردد، در نتیجه روند پیشرفت کودک را تسریع می بخشد.
اتاق تاریک کاردرمانی برای کودکان اوتیسم در بهترین مراکز کاردرمانی اوتیسم در تهران:
در این بخش کاردرمانگر اوتیسم با استفاده از برنامه های مختلف کامپیوتری که برای سطوح مختلف طیف اوتیسم طراحی شده است. با ارائه برنامه های مختلف توسط ویدئو پرژکتور به تقویت مهارت های مختلف در زمینه توجه و تمرکز کودکان اوتیسمی می پردازد. از جمله اهداف اتاق تاریک برای درمان کودکان اوتیسم شامل موارد زیر می باشد.
افزایش ارتباط چشمی با استفاده از ابزار های مختلف توسط بهترین کاردرمان اوتیسم
بهبود انواع توجه و تمرکز از جمله توجه پایدار، توجه انتخابی، توجه تقسیم شده و… با استفاده از پاورپوینت های مختلف توسط بهترین کاردرمانی در کودکان اوتیسم.
بهبود مهارت های ادراک بینایی از جمله تشخیص شکل از زمینه، ثبات شکل، اکمال بینایی، ادراک فضایی و دیداری با استفاده از تمرینات درجه بندی شده برای سنین مختلف توسط بهترین کاردرمانی اوتیسم.
تقویت حافظه دیداری در حیطه های مختلف و همچنین تمرینات حافظه کاربردی و حافظه تاخیری بینایی با استفاده از تمرینات مختلف کاردرمانی خوب برای کودکان اوتیسم
افزایش هماهنگی چشم و دست و ارتباط دو نیمکره مغز توسط کاردرمانی خوب اوتیسم به صورت طبقه بندی شده از ساده به پیشرفته
بهبود سرعت پردازش دیداری با کمک اسلاید هایی تایم بندی شده که توسط درمانگران مرکز کاردرمانی اوتیسم در تهران طراحی شده است.
بهبود مهارت های حرکات چشمی از جمله فیکسیشن حرکات چشمی، همگرایی و واگرایی حرکات چشمی و… در بهترین کلینیک کاردرمانی اوتیسم در تهران.
بهبود هماهنگی بینایی، شنیداری، حرکتی با برنامه های پیشرفته کامپیوتری در بهترین مرکز کاردرمانی برای کودکان اوتیسم در تهران
سنسور های داخل اتاق تاریک مراکز کاردرمانی کودکان اوتیسم امکان تنظیم نور اتاق را بسته به شرایط کودک فراهم می کند.
بهبود مهارت های حل مسئله در کودک اوتیسم توسط انجام تمرینات چند مرحله ای با ابزار های مختلف اتاق سنسوری به صورت همزمان
انجام تمرینات ذهنی مختلف جهت افزایش درک و شناخت کودکان اوتیسم مانند شناخت اشکال و تصاویر مختلف که به صورت نوری در مراکز کاردرمانی برای کودکان اتیسم در تهران پرداخته می شود.
بخش سنسوری روم بهترین کلینیک کاردرمانی اوتیسم در تهران:
بخش سنسوری روم یکی از بخش های نوین در درمان کودکان اوتیستیک در مراکز کاردرمانی اوتیسم دکتر صابر می باشد. این بخش با استفاده از ابزارهای دیجیتالی و نوآوری شده که برای کودکان اوتیسم بسیار جذاب می باشد به کاردرمانی اوتیسم با اهداف زیر پرداخته می شود.
انجام فعالیت های ساده تا پیچیده توسط ابزار نوری جهت بالا بردن تحمل کاری کودکان اوتیستیک توسط بهترین مرکز کاردرمانی در اوتیسم تهران
آموزش مهارت های سلف کنترل جهت بهبود مهارت های مهاری در کودکان اوتیسم که باعث کاهش بیقراری و رفتار های کلیشه ای کودک اوتیسم در مراکز کاردرمانی خوب اوتیسم در تهران می شود.
ایجاد تحریکات حسی مختلف به صورت مرحله به مرحله در حس های مختلف حرکتی، بینایی، شنوایی و…. توسط بهترین کاردرمانی برای کودکان اوتیسم
استفاده از ابزار sound switch که با استفاده از آن می توان جهت گفتار خود انگیخته کودک اوتیسم بسیار کارآمد باشد. این وسیله طوری طراحی شده که کودک با ایجاد ساده ترین آوا می تواند یک گوی بزرگ را به صدا در آورده و تغییر رنگ دهد. از این وسیله می توان برای بهبود مهارت های کلامی کودکان اوتیسم در مرکز کاردرمانی در اوتیسم بیشترین استفاده را نمود.
آموزش مفاهیم پایه مانند آموزش رنگ با استفاده از ابزار مکعب تعاملی در بهترین کلینیک کاردرمانی برای کودکان اوتیسم به نحوی که با پرتاب یک مکعب با وجوه رنگی بسته به رنگ مکعب به صورت اتوماتیک کل اتاق به رنگ وجه مشخص مکعب تغییر می کند.این ابزار در آموزش مفاهیم به کودک اوتیسم مفید می باشد.
بهبود سرعت پردازش ذهنی با استفاده از ابزارآلات ابداعی در سنسوری روم توسط بهترین کاردرمان اوتیسم در تهران
انجام تمرینات مختلف به صورت پلکانی توسط ابزار پیشرفته دیجیتالی جهت افزایش دستور پذیری و بهبود تقلید های حرکتی توسط بهترین کاردرمانی اوتیسم در تهران.
تقویت حس عمقی و حس وستیبولار با استفاده از تخته تعادل دیجیتالی که سرعت حرکت آن توسط سنسور های دیجیتالی قابل کنترل می باشد.و با توجه به شرایط کودک اوتیسم توسط کاردرمانی کودک اوتیسم تنظیم می شود.
بهبود توجه و تمرکز کودک اوتیسم توسط تخته وایت برد نوری که در کاردرمانی اوتیسم با استفاده از تمرینات مختلف به افزایش توجه و تمرکز در کودکان اوتیسم کمک می کند.
بخش ماساژ درمانی مراکز کاردرمانی اوتیسم در تهران
در بخش ماساژ درمانی کلینیک کاردرمانی اوتیسم دکتر صابر به انجام ماساژ درمانی با تکنیک های علمی و تخصصی به درمان مشکلات حسی کودکان اوتیسم ، آرام سازی و کاهش رفتار های کلیشه ای کودک اوتیسم کمک بسزایی می شود. از اهداف بخش ماساژ درمانی مرکز اوتیسم تهران می توان به موارد زیر اشاره کرد:
افزایش سطح هوشیاری کودک اوتیسم
آرام سازی و ریلکسیشن در کودک اوتیسم
کاهش رفتار های کلیشه ای
افزایش حس عمقی و آگاهی از بدن در کودک اوتیسم
تعدیل حسی در کودک اوتیسم
کاهش حساسیت های لمسی در کودکان اوتیسم
بخش کاردرمانی حسی در مرکز کاردرمانی کودکان اوتیسم
در این بخش با ارائه مدالیته های مختلف حسی در حواس مختلف مانند بویایی، چشایی، لامسه، حس عمقی ، شنیداری و… به درمان مشکلات حسی کودکان اوتیسم پرداخته می شود.اهداف این بخش شامل:
کاهش حساسیت لمسی در کودک اوتیسم با مدالیته های حسی مختلف
تعدیل حس بویایی برای کاهش بی قراری های کودک اوتیسم در مکان های جدید
تعدیل مشکلات حس عمقی جهت بهبود راه رفتن روی پنجه پا در کودکان اوتیسم
کاهش حساسیت حس چشایی برای بهبود تغذیه کودک اوتیسم
تعدیل حس تعادل در کودکان اوتیسم و بهبود نا امنی جاذبه ای در کودک اوتیسم
اتاق بهبود مهارت های شنیداری در مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم در تهران
بخش مهارت های شنیداری با طراحی دقیق و پیشرفته برنامه های شنیداری در جهت بهبود حس شنیداری و تمییز شنیداری در کودکان اوتیسم ساخته شده است. دکتر صابر در مرکز کاردرمانی کودکان اوتیسم با ایجاد اتاق شنیداری تلاش دارد حساسیت های شنیداری کودکان اوتیسم را تعدیل و با استفاده از ابزار های دیجیتالی و طبقه بندی شده مهارت های توجه شنیداری، تمییز شنیداری و حافظه شنیداری را در کودک اوتیسم تقویت نماید.
کاردرمانی ذهنی در مرکز درمان کودکان اوتیسم در تهران
کاردرمانی ذهنی یکی از مهم ترین بخش های کاردرمانی در کودکان اوتیسم می باشد. که به بهبود توجه و تمرکز ، افزایش سطح هوشیاری، تقویت مهارت های حافظه و شناخت در کودکان اوتیسم کمک بسزایی می کند. اهداف بخش کاردرمانی ذهنی مراکز کاردرمانی کودکان اوتیسم شامل:
بهبود توجه بینایی و شنیداری کودک اوتیسم
افزایش قدرت حل مسئله در کودکان اوتیسم
بهبود حافظه کوتاه مدت و تاخیری در کودک اوتیسم
بهبود درک و شناخت در کودک اوتیسم
آموزش مهارت های ارتباطی در کودکان اوتیسم
کاهش رفتار های کلیشه ای کودک اوتیسم
آموزش مفاهیم پیش دبستانی به کودکان اوتیسم
بخش بازی درمانی بهترین مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم تهران
در بخش بازی درمانی کودکان اوتسم تلاش شده است با انجام بای های مختلف متناسب با توانایی های کودک اوتیسم به اصلاح موارد زیر پرداخته شود:
آموزش مهارت های ایجاد ارتباط با دیگران در کودکان اوتیسم
بهبود مهارت های حل مسئله در کودکان اوتیسم
ایجاد تعمیم در آموزش های بدست آمده به کودک اوتیسم جهت استفاده از مهارت ها در محیط های مختلف
آموزش مهارت های دوست یابی و مراقبت از خود
انجام بازی های متناسب با مشکلات حسی کودک مانند بازی با گل رس جهت کاهش حساسیت های لمسی کودک
آموزش مفاهیم پایه در کودک اوتیسم در غالب بازی
اصلاح رفتار های غلط و ایجاد رفتار های اجتماعی مناسب در کود
تخلیه انرژی و کاهش بی قراری و پرخاشگری در کودکان
بخش تست های هوش و آموزش در کلینیک کاردرمانی کودکان اوتیسم
کلینیک کاردرمانی اوتیسم در تهران مجهز به بخش تست های تشخیصی می باشد که به صورت تخصصی به انجام تست های هوش مختلف مانند تست هوش وکسلر، بینه، تست های توجه بینایی، تست فراستیگ، تست های توجه شنیداری، تست مهارت های حرکتی و…. می باشد که توسط تستر متخصص مرکز انجام می شود.
همچنین بخش آموزش مرکز کاردرمانی دکتر صابر به ارائه آموزش های پیش دبستانی جهت آماده سازی کودکان اوتیسم برای تست ورود به دبستان و سنجش پیش دبستانی می باشد که توسط معلمین با سابقه آموزش و پرورش و تستر های آموزش و پرورش انجام می گیرد.
کاردرمانی در منزل در مراکز کاردرمانی کودکان اوتیسم در تهران:
یکی دیگر از خدمات مرکز کاردرمانی کلینیک کاردرمانی دکتر صابر بخش کاردرمانی در منزلمی باشد که برای مراجعینی که امکان حضور در کلینیک را ندارند ایجاد شده است کودکان اوتیسم می توانند خدمات درمانی مورد نیاز خود را به صورت کاملا تخصصی توسط کاردرمانگران خوب اوتیسم در محیط منزل دریافت نمایند.
رشد در مقابل یادگیری
واژگان رشد و یادگیری، واژگان در هم تنیده اند اما نمیخواهیم بین آنها تمایز قائل شویم. رشد پدیدهای با زیرساخت بیولوژیکی، بلندمدت و برگشت ناپذیر است. برای مثال راه رفتن یک فرایند رشدی است که وابسته به بلوغ سیستم عصبی نوزاد در ۱۲ ماهگی است. هر چقدر هم که تلاش کنید نمی توانید به یک کودک چهار ماهه راه رفتن بیاموزید. به علاوه نمی توان راه رفتن را از کودکی که راه رفتن را به دست آورده است گرفت. راه رفتن برگشت ناپذیر است.
اما یادگیری (رفتار) هم میتواند زیرساخت بیولوژیک داشته باشد و هم محیطی و برگشت پذیر هم هست . تصور کنید کودکی هر گاه چیزی میخواهد که کج خلقی میکند و قشقرق به راه میاندازد. اگر کج خلقی او به ثمر برسد یعنی کودک به چیزی که می خواهد برسد کودک یاد خواهد گرفت که کج خلقی چطور کار میکند ! در این حالت می گوییم رفتار (کجخلقی) کودک توسط بزرگسالان تقویت شده است لذا کج خلقی ادامه خواهد یافت اما اطرافیان کودک میتوانند رفتار کج خلقی را با متوقف کردن پاداش خاموش کنند. به این ترتیب به کودک کمک میکنند که کج خلقی را فراموش کند. اما رفتارهای دارای زیرساخت بیولوژیک مثل تیک را نمیتوان از یاد برد هرچند فرد ممکن است برای مدتی آن را سرکوب کند. بعضی رفتار ها هم بیولوژیک هستند و هم محیطی مثل رفتار خود زنی، خود زنی یکی از مشکلات شدید برخی از کودکان اوتیسم است. برخی از این کودکان اوتیسم ذاتاً بیش برانگیخته هستند. یعنی مکانیزم های حمله و گریز شان به مویی بند است ! با کمترین محرکی یا بدون محرک به بیرونی برافروخته شده و خشم شان را سر خودشان خالی میکنند مثلاً به صورتشان ضربه میزنند خود را گاز میگیرند پوستشان را خراش می دهند سرشان را به زمین می کوبند.
خود زنی می تواند محیطی باشد. برای مثال کودک اوتیسم چیزی میخواهد و والدین او امتناع میکنند کودک کج خلقی میکند و والدین باز مقاومت میکنند کودک اوتیسم با کج خلقی بیشتری به صورتش سیلی می زند. در اینجا والدین وحشتزده جا میزنند به این ترتیب والدین با ارائه خواستههای کودک اوتیسم ناخواسته خودزنی کودک را تقویت میکنند گاهی هم منشأ خودزنی هم بیولوژیک و هم محیطی است. بسیاری از بچههای اوتیسم آستانه ناکامی شان پایین تر از همسالان طبیعی شان می باشد. لذا با تجربه کوچکترین استرس به سمت خود زنی می روند هر چه شدت خودزنی کودک اوتیسم بیشتر باشد احتمال اینکه والدین با توجه کردن به وی رفتارش را تقویت کنند بیشتر است. چرا تمایز رشد و رفتار انقدر مهم است ؟ فرایند رشد بدون دریافت درمان هم آشکار می شود. کودک صرف نظر از میزان و نوع درمان به هرحال روند رشد خود را طی خواهد کرد چرا که مبنای رشد وی بیولوژیک است. لذا گاهی لازم نیست خود را به زمین و زمان بزنید. بسیاری از روشهای درمان بخشی از اعتبارشان را مدیون روند رشد طبیعی بچه ها هستند.
درمان های توانبخشی اوتیسم پایین به بالا و بالا به پایین
عصب شناسان فعالیتهای سیستم عصبی را به دو دسته پایین به بالا و بالا به پایین تقسیم میکنند این رویکرد سیستم عصبی را همچون یک کیک لایه به لایه میبینند که قشر مغز در بالاترین سطح و عضلات و اندام های حسی در پایین ترین سطح قرار دارند منظور از اصطلاح پایین به بالا فعالیت هایی است که مستقیماً بر روی ورودی های حسی ( لامسه ، درد ، بینایی ، شنوایی ، بویایی وچشایی) در سطوح پایین سیستم عصبی استوار است. عملکرد هایی مثل استدلال، قضاوت، برنامه ریزی برای آینده موسوم به روند بالا به پایین هستند این روند از درون ذهن و قشر مغز منشا میگیرد وقتی پزشک با چکش معاینه روی زانوی تان ضربه میزند و پای شما می پرد یک محرک پایین به بالا باعث یک پاسخ سطح پایین سیستم عصبی شده است. در واقع رفلکس باعث پرش پا میشود و قشر مغز به لایههای بالای سیستم عصبی در آن دخیل نیستند این امر توسط حلقه رفلکسی که از پا به نخاع و از نخاع به پا بر میگردد کنترل می شود. و هیچ تفکر هوشیاری از آن دخیل نیست. رفلکس ها حتی در کسی که خواب است یا به کما رفته است نیز مشاهده میشود در مقابل پردازشهای بالا به پایین مستلزم برخی فعالیت های ذهنی می باشد برنامه ریزی درخواست، تصور و تخیل وقتی شما در حال تکمیل یک پازل هستید قشر مغزتان فعال است. شما در حال تکمیل یک پازل هستید در این حالت ذهن شماست که حرکات دست تان را به شیوه بالا به پایین برای پر کردن جاهای خالی هدایت میکند. یا هنگامی که در حال بازی فوتبال هستید و می خواهید یک پنالتی بزنید این ذهن شماست که پایتان را به شیوه بالا به پایین برای گل زدن و پاس دادن هدایت میکند. در هر دو مثال پا حرکت میکند.
اما در اولی حرکت پا یک تحریک پایین به بالا می باشد (چکش معاینه) در حالی که در دومی یک فعالیت ذهنی بالا به پایین است که پا را هدایت میکند هم مانند حرکت پا ادراک حسی را هم میتوان از این منظر دید. ادراک حسی پایین به بالا تنها مستلزم دادههای حسی می باشد در مقابل ادراک بالا به پایین مستلزم فعالیت قشر است و علاوه بر داده های حسی خام مستلزم انتظارات نیز می باشد. زبان هم دارای جنبه های بالا به پایین و پایین به بالا است برای مثال اگر به شما بگوییم جوجه آماده خوردن است شما می توانید با پردازش کلمه به کلمه آن به روش پایین به بالا و استخراج معنی کلمات از فرهنگ لغت ذهنی تان معنی کلمات را پیدا کنید. اما درک معنای کلیه جمله منوط به در نظر گرفتن بافت مربوطه است. آیا در مورد جوجه داخل حیاط کنار ظرف دانه صحبت می شود که جوجه آماده خوردن دانه هاست یا سر میز ناهار درباره جوجه توی دیس که داغ و پخته آماده خورده شدن است ؟ است. درک لطیفه نیز حاصل تضاد بین انتظارات بالا به پایین (که ما فکر میکنیم قصه آنطور باید پیش برود) و محرکهای پایین به بالاست ما طعنه را از طریق تعارض بین معنای ساده کلمات با بافتی که در آن گفته شده درک میکنیم. برای مثال هنگام کشیدن غذایی ضمن تف کردن آن با چندش می گوییم عجب غذای خوشمزه ای ؟
درمان ها توانبخشی هم یک تاریخ طبیعی دارند
کودک در حال سفر از رفتارهای پایین به بالا و سوی رفتارهای بالا به پایین است. بال بال زدن یک رفتار پایین به بالا ست که در کودکان اوتیسم دیده می شود. دوست گرفتن یک رفتار بالا به پایین . همانطور که پردازش های مغز و رفتارها را به بالا به پایین یا پایین به بالا تقسیم میکنیم. درمانهای اوتیسم هم به درمانهای بالا به پایین و بالا به پایین تقسیم بندی می شوند. این شیوه سازماندهی به ما کمک میکند تا از میان آشوب روشهای درمانی کودکان اوتیسم به سلامت عبور کنیم و از آنها به ترتیب خاصی بهره ببریم. به کارگیری روشهای درمانی تابع یک توالی است که با روشها و مداخلات شدیدن پایین به بالا
درمان های اوتیسم بالا به پایین در مقابل پایین به بالا
بالا به پایین
قشر مغز (به ویژه لبهای فرونتال و تمپورال)
پاسخ های پیچیده ( کشف و زبان )
انتظارات فرد و شرایط موقعیتی هدایتگر ادراک است
درمان در حوزه اوتیسم
مفهوم محور
کودک محور کودک نقشی فعال دارد
متمرکز بر مهارتهای اجتماعی و زبانی پیچیده
هدف درمان درک آگاهانه موضوع است
پایین به بالا
ساقه مغز، مخچه و ورودی های حسی
پاسخ های ثابت ( مثل رفلکس زانو )
ویژگی های فیزیکی محرک هدایتگر ادراک
محرک محور
درمانگر محور، میزان مشارکت کودک متغیر است
تمرکز بر مهارت های اجتماعی
درک آگاهانه از موضوع ، هدف درمان نیست
بالا به پایین در مقابل پایین به بالا در فعالیت های بالا به پایین ( کشف و شهود ، زبان بیانی ، زبان ادراکی ، برنامه ریزی ، همدلی و.. ) قشر مغز فعال است، در حالی که در شیوه پایین به بالا این سیستم های حسی هستند که خوراک اطلاعاتی را مهیا می کنند. آغاز و با بلوغ کودک به سمت روشهای بالا به پایین حرکت به طور کلی کودکانی که از سن کمتری برخوردارند غیر عادی بودن آنها شدید تر است و با همبودی اختلالات رشدی مواجه هستند مثل (کم توانی ذهنی) به روشهایی نیازمند اند که ماهیت پایین به بالای بیشتری داشته باشد. در حالی که برای کودکان مسن تر با غیر عادی بودن خفیف تر و یا هوش نرمال روش های دارای ماهیت بالا به پایین بهتر است. اینجاست که تشخیص رشدی درست اهمیت مییابد چرا که تشخیص صحیح کلید انتخاب درمانهای صحیح و مناسب با کودک است. یک کودک نوپا ( 2/5 تا ۳ ) ساله که نه تماس چشم دارد و گفتار و رفتار های خود تحریکی شدید ( جستجوی حسی) دارد نیازمند یک روش پایین به بالا است.
در حالی که کودک ۶ ساله دارای اوتیسم سطح یک اولین بار در پیش دبستانی تشخیص گرفته است به هیچ وجه نیازمند مداخله شدید نمی باشد چنین کودکی بیشتر یک برنامه بالا به پایین پاره وقت لازم دارد. این بدان معناست که نیازهای درمانی کودک اوتیسمتان در طی زمان و با پیشرفت کودک تغییر میکند. درمان های اوتیسم پایین به بالا بر ( چی ) و ( چگونه ) متکی است در حالی که درمانهای بالا به پایین اوتیسم بر بافت و عوامل اجتماعی متمرکز است کی کجا و مهمتر از آن چرا؟ ادراک بینایی بالا به پایین آیا یک مربع میبینید بسیاری از افراد ادعان می کنند که یک مربع سفید می بینند مربعی که حواشی اش سفیدتر است در حالی که واقعا مربعی ترسیم نشده است و تمام صفحه دارای رنگ سفید یکدستی است. اما مغز شما بر اساس تجربیات قبلی اش می خواهد که یک مربع ببیند در اینجا انتظارات مغز شماست که ادراک را هدایت می کند و بر ورودی های حسی فائق می آید و شما چیزی می بینید که واقعا وجود خارجی ندارد. توهم های بینایی حاصل تضاد بین فرایند ادراکی بالا به پایین و پایین به بالاست.
آغاز کاردرمانی در اوتیسم
درمان کودکان اوتیسم پایین به بالا توسط کاردرمانگر هدایت میشود. کودک هدف درمان یا مفعول پذیرای درمان است. کاردرمانگر اوتیسم روند جلسه را از قبل چیده و کار را انجام میدهد نمونهای از یک مداخله پایین به بالای خالص جلسه کاردرمانی است که طی آن کاردرمان برای افزایش دامنه حرکت به کودک اوتیسم تمرینهای کششی میدهد. در ادامه از استراتژی غیرفعال به سمت حرکات فعال می رود و کودک اوتیسم میخواهد مورد نظر را خم و راست کند. در قالب آموزش نیز یک روش پایین به بالا مثل ارائه دستورهای مستقیم به کودک است. متخصص کاردرمانی اوتیسم توپی را روی زمین می گذارد و می گوید (توپ را بردار) سپس کودک وقتی دستور را اجرا کرد به او پاداش می دهد. ممکن است طی ارائه دستور کاردرمانگر به نحوی کودک اوتیسم را ترغیب نماید.
مرکز کاردرمانی ذهنی برای کودک اوتیسم
بهترین مرکز کاردرمانی کودکان اوتیسم زیر نظر جناب آقای دکتر صابر به درمان کودکان اوتیسم در زمینه مشکلات ذهنی اوتیسم مشغول به فعالیت می باشد. تشخیص اوتیسم در کودکان و تعیین سطح کودکان اوتیسم (اوتیسم خفیف– اوتیسم متوسط- اتیسم شدید) نقش مهمی را در روند درمان کودک اوتیسم ایفا می کند.کاردرمانی ذهنی در کودکان اوتیسم با بررسی هوش کودک اوتیسم و علائم اوتیسم و طرح برنامه درمانی در جهت رشد ذهنی کودکان اوتیسم و بهبود خصوصیات ذهنی کودکان اوتیسم فعالیت می کند.
رشد ذهنی کودکان اوتیسم-مشکلات ذهنی اوتیسم
اکثر پسر بچه های دارای اوتیسم به مرور زمان پیشرفت قابل توجهی نشان می دهند. هرچند که سرعت و میزان پیشرفت کودکان اوتیسم متغیر است. در برخی کودکان اوتیسم میزان پیشرفت آنقدر هست که پس از مدتی دیگر نمی توان تشخیص اوتیسم را برای آنان صادق دید. البته باید توجه کرد که برداشته شدن تشخیص اوتیسم از این گروه به معنای درمان اوتیسم نمی باشد، چرا که با این وجود، میراث برخی از جنبه های شناختی و علائم رفتاری اوتیسم همچنان در آنها باقی میماند در برخی از کودکان اوتیسم نیز پیشرفت در همه حوزهها به شدت کند است. اینکه چرا برخی از کودکان اوتیسم بهتر از دیگران پیشرفت میکنند، سوالی است که سعی داریم در این مقاله به آن پاسخ دهیم.
در پزشکی اصطلاح پیشرفت در بهبودی به منحنی تغییرات یک بیماری در طول زمان اشاره دارد. در روند رشد ذهنی کودکان اوتیسم هرچند جزئیات آن برای هر کودک خاص خود اوست اما در گذر زمان از یک الگوی قابل پیش بینی تبعیت می کند. با بیان یک مدل سه بعدی از بیماری اوتیسم که در برگیرنده میزان غیر عادی بودن کودک اوتیسم، میزان هوش عمومی و سن کودک اوتیسم می باشد. به تبیین رشد ذهنی اوتیسم خواهیم پرداخت. برای کمک به کودک اوتیسم و استفاده از حداکثر ظرفیت کودک باید این سه متغیر و نحوه تعامل آنها را بررسی کرد.
هرچند این مدل نمیتواند پاسخگوی همه سوالات در حوزه درمان اوتیسم باشد. اما نقطه شروع خوبی برای ارائه یک چارچوب و تجمیع اطلاعات کودکان اوتیسم می باشد.
غیر عادی بودن علائم اوتیسم
یک قطار را در نظر بگیرید وقتی یک یا چند چرخ آن از ریل خارج شود قطار هم از خط خارج خواهد شد برای تعیین میزان غیر عادی بودن کودک اوتیسم باید ببینیم چند تا از چرخها از ریل خارج شده و چقدر از خط فاصله گرفته است؟ برای مثال علایم اوتیسم نظیر تماس چشمی چقدر آسیب دیده است؟ کودک چقدر چسبیدن به عادات خاص خودش اصرار دارد؟ با چه میزان و شدت بال بال می زند؟(از دیگر علایم اوتیسم) چقدر رژیم غذایی کودک محدود است؟ اگر همه ی این ویژگی ها ی کودک اوتیسم را در قالب عددی دربیاوریم خواهیم توانست رشد کودک اوتیسم را روی یک محور با عنوان محور پیشرفت کودک توصیف کنیم. اگر کودک اوتیسم شما دارای صفات غیر عادی شدید باشد، تشخیص کودکان اوتیسم سطح سه یا همان اوتیسم شدید است ولی اگر میزان غیر عادی بودن کودک اوتیسم شما متوسط باشد، و دارای اوتیسم سطح ۲ یا اوتیسم متوسط می باشد. و چنانچه کودک دارای هوش عادی بوده و رفتار کلامی وی پرحرفی باشد و میزان غیر عادی بودن کودک اوتیسم خفیف باشد تشخیص اوتیسم سطح یک یا اوتیسم خفیف که قبلا آسپرگر نامیده می شد می باشد.
اگر کودک اوتیسم در حد خفیف غیر عادی باشد ولی دارای رفتارهای کلیشهای و تکراری نباشد احتمالا دارای اختلال ارتباط اجتماعی می باشد. اگر در واقعیت هم مساله به همین سادگی این نمودار می بود خیلی خوب می شد. اما در واقعیت مرزبندی بین این اختلالات بسیار دشوار است. البته نسخه پنجم دی اس ام با ادغام آسپرگر پی دی دی – ان اُ اس در یک اصطلاح با عنوان اختلالات طیف اوتیسم و سطح بندی آن کار را قدری آسانتر کرده است. اما بازهم مرزبندی بین اختلالات هم مرز با اوتیسم اختلال یادگیری غیر کلامی یا اختلال کاربرد شناختی – معنای شناختی زبان اختلالات رشدی زبان، دیس فازی، اختلال ارتباط اجتماعی همچنان دشوار است حتی اختلالاتی مثل آپراکسی هم با اوتیسم اشتباه گرفته میشود.
هوش عمومی در رشد مهارت های ذهنی کودک اوتیسم
دوباره به مثال قطار برمیگردیم ممکن است هر تعداد از چرخهای قطار از ریل خارج شده باشد این یعنی همان درجه غیرعادی بودن. اما جدای از این قطار ممکن است تاخیر داشته باشد سر وقت طبق برنامه باشد یا حتی جلوتر از برنامه ! هوش کودک اوتیسم به مثابه قدر موتور قطار است و سرعت رشد کودک اوتیسم معادل سرعتی است که موتور واگن ها را می کشد در مسئله اوتیسم نیز باید علاوه بر میزان غیر عادی بودن مشخص نماییم که جریان رشد ذهنی کودک اوتیسم آیا با تاخیر مواجه است، به موقع است یا جلوتر از جدول رشد است؟ هوش یک مختصه همگن نیست بلکه مزائیکی مرکب از اجزاء مختلف است. به خاطر همین است که در کودک اوتیسم نقاط قوت و ضعف کنار هم قرار می گیرند. و روانشناسان متخصص مرکز اوتیسم ،هوش را به روشهای مختلف تقسیم می کنند که دو تا از آشنا ترین آنها عبارتند از : هوش کلامی در مقابل هوش غیر کلامی و هوش کریستالی در مقابل هوش سیال
بررسی هوش کلامی در مقابل هوش غیر کلامی در کاردرمانی ذهنی کودکان اوتیسم
این شیوه تقسیم بندی رایج ترین شکل در تقسیم تواناییهای ذهنی کودکان اوتیسم و دیگر کودکان است. بخش کلامی یک تست هوش بر توانایی هایی مثل ذخیره واژگان، استدلال کلامی و موارد مشابه متکی است در حالی که بخش غیر کلامی، ریاضی، هندسه و دیگر مهارت های غیر کلامی را میسنجند.
مقایسه هوش کریستالی در مقابل هوش سیال در کاردرمانی ذهنی اوتیسم
هوش کریستالی اشاره به محفوظات کلامی (پایتخت فرانسه کجاست؟) یا غیرکلامی (؟= ۲+۲ ) دارد هوش سیال اشاره به توانایی الگویی و تشخیص روابط اشکال به صورت کلامی (شباهت توپ و چرخ چیه؟) یا غیرکلامی (جای خالی را پر کن ۲،۴،۶ ) دارد. هوش سیال ارتباط تنگاتنگی با جامعیت مرکزی دارد. وقتی از این منظر به هوش نگاه کنید آنگاه بسیاری از تعارضات بین رفتارهای مختلف کودک اوتیسم برایتان معنادار خواهد شد. شما ممکن است بین هوش کریستالی و هوش سیال کودک اوتیسم خود تفاوت ببینید. ممکن است حفظ کردن اعداد، حروف، مسیرها و مکالمات فیلم ها برای فرزندان تان مثل آب خوردن باشد، اما در دریافتن روابط بین آنها ناتوان باشد. برای همین ممکن است کودک اوتیسم در نام بردن اشیا بسیار ماهر باشد اما از یک مکالمه ساده عاجز باشد، این موارد از خصوصیات ذهنی کودکان اوتیسم می باشد. این مسئله ممکن است شما را گیج کند به خصوص اگر دارای یک مهارت فوقالعاده هم باشد و طوری مطالب خاصی را به خاطر بسپارد که همگان را مبهوت خود کند. اما دریغ از یک کلمه صحیح کوتاه ! تئوری ذهن یعنی توانایی تشخیص احساسات و افکار دیگران و درک نیات آنها با توجه به احساسات و افکارشان من اگر بتوانم احساسات و افکار شما را تشخیص بدهم خواهم توانست بفهمم قصد شما چیست و رفتار بعدی شما راحت بزنم و علت رفتار شما را بفهمم. بدیهی است که این رفتارها که بیشتر مبتنی بر هوش سیال است. برای کودک دارای اوتیسم دشوار باشد.
تست های هوش جدید به جنبه های دیگری از توانمندی های ذهنی معطوف است مهارت هایی مثل سرعت پردازش دامنه توجه و حافظه کوتاه مدت که در قالب کارکردهای اجرایی میگنجد. کارکردهای اجرایی مثل جعبه دنده در ماشین عمل میکند. نیروی موتور را به چرخ ها منتقل میکند در صورتی که جعبه دنده درست کار نکند شما نخواهید توانست نیروی موتور را برای حرکت به چرخ ها منتقل کنید. به همین ترتیب ما نیز برای اعمال هوش خود به کارکردهای اجرایی متکی هستیم. افراد دارای بیش فعالی یا صدمات مغزی، نقایصی در کارکردهای اجرایی نشان میدهند که باعث علائمی چون بیتوجهی، آستانه تحمل پایین، فراموشی، نقص در مهارتهای حرکتی ظریف و سرعت حرکت پایین و بهم ریختگی می شود.
فهم تمرین در کاردرمانی ذهنی اوتیسم
در درمان اوتیسم از پایین به بالا لزومی ندارد که کودک درمان را بفهمد و آن را بیان کند همین که کودک آن را اجرا کند کافی است. اما درمان های بالا به پایین در کاردرمانی کودکان اوتیسم طوری طراحی می شوند که کودک برای مهارت در تکلیف باید آنها را بفهمد. تنها انجام حرکات و اجرای تکلیف مورد نظر کافی نمی باشد. هدف مداخله آن است که کودک به نقطهای برسد که بگوید ( آها فهمیدم ! ) مثال قبلی که کاردرمانگر توپ را روی زمین می گذاشت و به کودک اوتیسم می گفت (آن را بردار) و در صورت موفقیت به او پاداش می داد را به خاطر بیاورید. این بار بدون جلب توجه کودک اوتیسم چند شی از جمله توپ را در جاهای مختلف می گذارد و سپس به کودک اوتیسم می گوید : ( میتونی یه توپ بیاری!) کودک باید بفهمد از میان وسایل اتاق کدام یک توپ است. اگر کودک اوتیسم شی دیگری را بیاورد کاردرمانگر با مزاح به کودک میگوید (این توپه ؟) دفعه بعد در صورتی که کودک اشتباه کند کاردرمانگر کمی جدی تر می گوید ( نه این توپ نیست؟) توپ کجاست؟ در اینجا کودک اوتیسم به جای اینکه فقط یک دستور ساده (توپ رو بیار) را اجرا کند درگیر یک حل مسئله می شود و باید بفهمد چه چیزی کاردرمان را راضی میکند. در مرحله بعد کاردرمان ذهنی اوتیسم ممکن است تکلیف را پیچیده تر کند. مثلاً به جای نام بردن از توپ (می تونی یه توپ بیاری؟) بگوید : (یه چیز گرد و آبی بیار) حل این مسئله قدری پیچیده تر است. هر بار که کودک موفق میشود موضوع را قدری انتزاعی می کنیم. برای مثال (یه چیزی بیار که شوتش میکنیم !) روند پیچیدگی از ادراک عینی به ادراک مفهومی پیش می رود. یعنی از یک نام مستقیم توپ به سمت صفات (گرد آبی) و نهایتاً توصیف کارکردی (نحوه استفاده از شی) پیش می رویم. حال از حل مسئله در محیط اشیا به سمت حل مسئله در محیط اجتماعی میرویم. برای مثال اگر کودک اوتیسم عادت دارد که افراد غریبه یا بچه های دیگر را بغل کند راهکار پایین به بالا برای حل این مشکل ارائه پاداش و تنبیه برای خاموش کردن رفتار است. در این روش فقط باید بغل کردن را انجام ندهد. همین! اما در روش بالا به پایین کودک اوتیسم باید بفهمد که چرا نباید افراد غریبه را بغل کند. برای این منظور ممکن است در کاردرمانی ذهنی اوتیسم از تصاویر، داستان، ایفای نقش در گروه تعاملات اجتماعی و… استفاده کنیم.
تقویت مهارت های کودک اوتیسم در مرکز اوتیسم
مدل های پایین به بالا عمدتاً در مهارت های پایه متمرکز اند. چراکه پیشفرض این روش ها آن است که کسب مهارت های پایه دروازه پیشرفت در کارکردهای سطح بالاست. برای مثال پیش فرض روش های پایین به بالا این است که مهارت های حرکتی ظریف از طریق کاردرمانی کودکان اوتیسم منجر به بهبود دست خط و مهارت های خود مراقبتی میشود. یا کار بر روی پردازش حسی پیش نیاز بهبود مهارتهای زبانی و اجتماعی می باشد. در مقابل روش های بالا به پایین معمولا معطوف به هدف اند مثل وقتی که در کاردرمانی ذهنی کودک اوتیسم برای بهبود تعامل اجتماعی کودک او را وارد گروه مهارتهای اجتماعی می کنیم.
راه حل در کاردرمانی برای کودک اوتیسم
تکالیف پایین به بالا مستلزم راه حل یابی نیست. این تکالیف ،تکالیفی سر راست و مکانیکی هستند مثل حفظ جدول ضرب. اما تکلیف بالا به پایین مستلزم تحلیل یک موقعیت و انتخاب بهترین راه حل می باشد. برای مثال حل مسئله ای مثل (علی روزی دو شکلات می خورد، در یک هفته علی چند شکلات می خورد؟) برای حل این مسئله تنها دانستن ۱۴= ۷×۲ کافی نیست. کودک اوتیسم باید اول مسئله را بخواند آن را بفهمد، آن گاه سر وقت ریاضی برود. همین طور در مورد موقعیتهای اجتماعی مثلاً درخواست بازی از یک کودک اوتیسم در کاردرمانی اوتیسم نیز مستلزم آن است که بر اساس مهارتهای تئوری ذهن یک راهکار قابل استفاده پیدا کند. مسئلهای که اغلب کودکان اوتیسم در آن مشکل دارند.
بسیاری از بچه های دارای اوتیسم در مراکز توانبخشی کودکان اوتیسم یاد می گیرند که با رعایت قواعد استاندارد رفتاری، ارتباط را شروع کنند. مثلاً جلو بروند. تماس چشمی برقرار نمایند، دستشان را برای دست دادن جلو برده و به نام طرف مقابل را بپرسند و… چون این الگو را میتوان از طریق روش های پایین به بالا در مرکز کاردرمانی اوتیسم کودک آموزش داد. اما در تداوم ارتباط که رفتارهای اجتماعی سطح بالا محسوب میشود، تابع قوانین مشخص و تعریف شده ای نیست. شرکت کودک در گروههای مهارتهای اجتماعی در مرکز توانبخشی اوتیسم در تهران این شانس را به کودک اوتیسم می دهد تا بسیاری از این قوانین نانوشته را تمرین کند. هرچه علائم توانمندیهای کودک اوتیسم در گذر زمان تحول می یابد روشهای درمانی برای اوتیسم هم از روشهای پایین به بالا به سمت به روش های بالا به پایین تغییر میکند. در جدول پایین خلاصه روند پیشرفت مهارت های زبانی و اجتماعی کودکان اوتیسم آورده شده است. از این سر خط ها می توان به عنوان نشانهای برای تغییر روش درمان برای کودک اوتیسم استفاده کرد.
کاهش غیر عادی بودن
حوزه
شدید
متوسط
خفیف
اجتماعی
فاقد تماس چشمی یا به ندرت
فاقد ارتباط اجتماعی دو سویه
تماس چشمی گاه و بیگاه
ارتباط اجتماعی دو سویه گاه و بیگاه
تعامل چشمی و دوسویه مطمئن مشکل در تکالیف تئوری ذهن فضای شخصی ،
فضای شخصی،محاوره اجتماعی
شدید
فاقد گفتار
یا گفتار بدون کارکرداجتماعی
پژواک گویی فوری و تاخیر
برچسب زدن اسامی ، درخواست ، فاقد آغاز گری یا به ندرت (دستور دادن یا پرسیدن)
بر خی آغازگری ها
مشکل در تکالیف مستلزم تئوری ذهن (شوخی ، فریب)
بررسی مشکلات ذهنی کودکان اوتیسم
تاکنون غیر عادی بودن و هوش کودک اوتیسم را جداگانه بررسی کردیم و میخواهیم هر دو را در کنار هم بررسی کنیم تا مشکلات ذهنی کودکان اوتیسم را بهتر بشناسیم. یک کودک اوتیسم هم میتواند درجاتی از غیر عادی بودن را داشته باشد و هم درجه ای از هوش. ما این امر را در یک قالب یک محور مختصات به تصویر می کشیم محور عمودی نشانگر هوش و محور افقی نشانگر غیر عادی بودن است و بدیهی است که بپرسیم هر یک از تشخیص های مختلف این حوزه در کجای این نمودارها میگنجد؟
اصطلاحاتی که در روزمره شایع است در دی اس ام جایی نداشته را هم اضافه کرده ایم. برای مثال غیرعادی بودن متوسط تا شدید با بهره هوش طبیعی تحت عنوان اوتیسم با عملکرد بالا نامگذاری شده است. در حالی که همان سطح از غیر عادی بودن با هوش بهر زیر ۷۰ اوتیسم با عملکرد پایین نامیده میشود. غیرعادی بودن متوسط تا خفیف با هوش بهر طبیعی یا کم توانی ذهنی نیز میتواند وجود داشته باشد. کودکان اوتیسم دارای غیر عادی بودن خفیف و هوش بهره هوشی عادی پر حرف هستند، علائق محدود و چسبنده ای دارند و شلختگی حرکتی نیز در آنها دیده می شود. این خصوصیات اوتیسم. این گروه از افراد سابقا برچسب سندروم آسپرگر می گرفتند ولی در حال حاضر برچسب اوتیسم سطح یک یا اوتیسم خفیف میگیرند. در مدل بعدی اوتیسم ما فقط به سه اختلال آسپرگر ، اوتیسم پی دی دی – ان . اُ. اس یا سطح ۱،۲،۳ اوتیسم محدود نیستیم. بسیاری از کودکان و بزرگسالان میتوانند در حوزههای هم مرز با اوتیسم قرار بگیرند. کسانی که مهارتهای زبانی و اجتماعی شان مشابه اوتیسم است اما غیر عادی بودن شان آنقدر خفیف است که در انتخاب برچسب برای آنها دچار تردید می شویم ولی واقعا نمی توان مرز مشخصی هم بین آنها ترسیم کرد.
سوالات متداول:
1-آیا مرکز کاردرمانی دکتر صابر تهران خدمات توانبخشی آنلاین هم ارائه میدهند؟
بله، مرکز پیشرفته توانبخشی دکتر صابر ، جلسات آنلاین کاردرمانی را برای خانوادههایی که دسترسی راحت به مرکز ندارند یا در شرایط خاص (مثل بیماری) هستند، ارائه میدهند. البته تأثیر جلسات حضوری معمولاً بیشتر است.
2-طول دوره درمان در مرکز کاردرمانی اوتیسم چقدر است؟
این موضوع کاملاً به سطح اختلال کودک بستگی دارد. برخی کودکان پس از 6 ماه تا 1 سال پیشرفت چشمگیری نشان میدهند، اما برخی ممکن است به سالها کاردرمانی منظم نیاز داشته باشند. معمولاً جلسات 2 تا 3 بار در هفته توصیه میشود.
مرکز درمان اختلالات بلع دکتر صابر در زمینه بهبود اختلالات تغذیه در نوزادان و کودکان، همچنین رفع مشکلات بلع شیر در نوزاد و بهبود مهارت مکیدن در نوزادان به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. کلینیک تخصصی بلع نوزادان با در اختیار داشتن نیروی گفتار درمانی متخصص در زمینه مشکل بلع نوزادان و تغذیه آنان به درمان اختلالات تغذیه در نوزادان و اختلالات بلع در نوزادان می پردازد. آموزش به والدین در زمینه نحوه تغذیه نوزاد و ماساژهای مختلف موجب بهبود روند درمان مشکلات بلع نوزادان و کودکان می گردد. از دیگر خدمات مرکز درمان اختلال بلع در نوزادان گفتار درمانی در منزل می باشد که توسط همکاران گفتاردرمان مرکز در منزل بیماران انجام می شود.
درمان اختلالات بلع و تغذیه در نوزادان
نوزاد با اختلال نوروژیک ممکن است ناهماهنگی زیاد و قابل توجه از الگوی مکیدن/بلع/ تنفس یا مکیدن ضعیف تر نسبت به مکیدن نوزادان سالم از نظر عصب شناسی را دارند. ناتوانی ارثی بلعیدن تهدید کننده زندگی در نوزادان و کودکان است و معمولا نشانگر بزرگی نقایص نورولوژیک است. مشکل در بلع نوزادان ( dysphagia) ناپایدار ثابت از چند روز تا حتی چند هفته ممکن است با نابالغی ترتیب دهی مکیدن /بلع /تنفس متناسب باشد و در نوزادان نارس با وزن بسیار پایین رایج نیست و بعضی اوقات ممکن است در موقع نوزادی بدیهی باشد. ناتوانی طولانی مدت برای تغذیه دهانی نوزادان غیرمعمول است و میتواند به علل متغیر باشد.
کسی باید مشکوک به اشکال در بلعیدن نورولوژیک باشد که بارداری پیچیده توسط (polyhydramnios ) داشته باشد، که می تواند نتیجه ی نقص بلع در utero باشد. جنین حدود پانصد میلی لیتر مایع آمنیونیک را در طول مراحل بعدی حاملگی می بلعد و حدوداً مقدار مشابه را در ادرار دفع می کند. به علت اینکه سختی polyhydramnios افزایش مییابد بنابراین احتمال زیادی وجود دارد بدشکلی مادرزادی نمایانگر شود. به این علت متخصصین گفتار درمانی اختلال بلع با نوزادان برای تحریک بلع نوزاد کار میکنند آنها به ادامه یادگیری درباره اساس علت شناسی مشکلات نیاز دارند و تحقیق برای پاسخ ها ادامه دارد احتمالا نیاز به همکاری چندگانه ی منظم است. در بسیاری از موارد پذیرفته می شود که تحریک کلی نوزاد بر بلوغ تاثیر می گذارد اگرچه واضح نیست چه مقدار و چه نوع تحریکی مطلوب است.
ماساژ درمانی در اختلال بلع در نوزادان
ماساژ درمانی با نتایج مثبت برای مشکلات بلع نوزادان و کودکان با وضعیتهای پزشکی مختلف گزارش شدهاند. نوزادان نارس با عوارض بلع و تغذیه ای بیشتر، ماساژ درمانی مناسب تری را نسبت به نوزادان با عوارض کمتر نیاز دارند. نوزادان نارس و کامل متولد شده بسته به وضعیت HIV مادران، در میزان رشد همه جانبه و همچنین وزن گیری روزانه با ماساژ درمانی به میزان متفاوتی سود میبرند. بد عملکردی سیستم عصبی مرکزی بر رفتار کودکان نارس و پاسخ الگوهای حرکتی تاثیر می گذارد. بنابراین نوزادان نارس با اختلال نورولوژیک ممکن است به باقی ماندن در برنامه طولانیتر تغذیه ی غیر دهانی نسبت به همسالان از نظر نورولوژیک سالم نیاز داشته باشند.
کودکانی با اختلال بلع که مشکلات نورولوژیک قابل توجه دارند به احتمال بیشتری نسبت به نوزادان نارس سالم نیازمند گاستروتومی هستند. بهبود عملکرد حسی حرکتی دهان در نوزادان با مشکلات تغذیه ای ممکن است به آرامی انجام گیرد. تحریک دهانی غیر تغذیه ای نیاز است برای نوزادان با مشکل نورولوژیک پایهای مکیدن/ بلع /تنفس وقتی که احتمال خطر برای تنفس با تغذیه دهانی باشد تغذیه غیر دهانی انجام میشود. بعضی نوزادان با اختلالات بلع،بعد از چند هفته تغذیه دهانی را شروع می کنند و بقیه ممکن است به GT برای چندین ماه یا حتی کل عمر نیاز داشته باشند. بعضی از آن نوزادان با مشکلات بلع و تغذیه ممکن است از مرحله پستانک تغذیه دهانی بگذرند و مستقیماً به تغذیه با قاشق و نوشیدن با فنجان برسند با این وجود این باید پیشبینی شود که همه کودکان نمیتوانند تغذیه دهانی را کامل کنند.
کودکان با GTها در خانه تغییر چندانی نمیکنند. راهنمایی و تشویق برای پرستاران مهم است همچنان که کودکان با مشکلات بلع، تغذیه از طریق دهان را افزایش میدهند لوله های تغذیه ای به نسبت کاهش پیدا می کنند بنابراین حجم کل نیازهای روزانه را در هر وعده غذایی براورده می کند.
تحمل به تغذیه تکههای کوچک غذا از طریق لوله تغذیه ای یک متغیر مهم در از شیر گرفتن کودک از طریق تغذیه با لوله و یا تغذیه دهانه است.
سیستم گوارشی به تحمل تغذیه تکه های غذا بدون فشار نیاز دارد. کودکان با اختلال بلع ( swallowing )، مشکلات خاصی دارند اگر آن ها تهوع و استفراغ و دیگر ناراحتی های فیزیولوژیک از طریق تغذیه با لوله داشته باشند .بعضی از کودکان که تغذیه تکه های غذایی را بدون فشار دارند اما ادامه دار هستند و یا یک تغذیه آرام در شب دارند گرسنه نمی شوند و اشتها پیدا نمی کنند و هیجان کافی برای تغذیه ندارند تا اینکه تغذیه در شب حذف شود.
یک مثال از پروتکل ها برای از شیر گرفتن کودکان که در دو گروه از کودکان بررسی شده عبارت است از:
1.نوزادان با مشکلات بلع که هرگز تغذیه از طریق دهان را از بدو تولد نداشتند.
2.کودکان بزرگتری که بعد از سانحه یا بعد از یک جراحی دچار مشکلات تغذیه ای شده به این معنی که قبل از اینکه به بیماری مبتلا شوند می توانستند بدون استرس و اجبار تغذیه کنند.
نوزادان در طول پروتکل از طریق دهان تغذیه می شوند. تغذیه متناوب غذا در طول تغذیه با لوله توسط پرستار ارائه شده و با تحریک لمسی و تحریک چشایی و بویایی همراه است کودکان در گروه دوم نیز در یک برنامه با تغذیه متناوب با لوله بودند.
تحریک ارائه شده از طریق سرما درمانی اولین گام برای کسب آرامش عضلانی و مبارزه با تروسموس بود (مشکل در باز کردن دهان) از طریق تحریک لمسی و تحریک چشایی و بویایی پیگیری می شود. اصول بلع فیزیولوژی اعصاب و ریتم بیولوژیک ملاحظات اساسی برای برقراری مجدد هستند.
لوله تغذیه یا گاسترومی در اختلالات تغذیه نوزادان
والدین معمولاً زمانی که تغذیه کامل دهانی به طول انجامد خواستار برداشتن لوله تغذیه هستند اما بعضی از پزشکان خانواده ها را تشویق می کنند که لوله در همان مکان نگهداری شود، حتی اگر از لوله استفاده نمی کنند. حداقل برای چند ماه بعد از اینکه کودک تغذیه کامل دهانی دارد.
لوله گاسترومی میتواند به عنوان یک دریچه ایمن در نظر گرفته شود زیرا بیماری های عفونی ممکن است کودکان با تعادل ضعیف را در خطر کمبود مواد مغذی و کمآبی بدن قرار دهد بنابراین لوله در جایگاهش نگه داشته می شود تا بهبودی نسبتاً قابل توجهی حداقل از یک بیماری تنفسی فوقانی باشد. والدین تضمین می خواهند که نوزادشان به توانند تغذیه دهانی کافی را ادامه دهد که برای برآورده کردن نیازهای ضروری شان حتی زمانی که حس خوبی ندارند کافی باشد.
کودکان با لوله گاسترومی از نزدیک پیگیری می شوند که توسط گروهی از متخصصان اختلال بلع نوزادان مربوط به تغذیه صورت میگیرد به طوری که دستورالعملها میتوانند در کودکی که مدام تغییر میکند اصلاح شود.
مدیریت پیشنهادات
محدوده مشکل
فشار برای بسته بودن آب
تثبیت فک( فشار رو به بالا به چانه)
به آرامی سر سینه را به بیرون از دهان بکشید
غلیظ شدن مایع( با برنج و غلات)
تنظیم سوراخ شیشه شیر
چسبیدگی ماهیچه لامی به استخوان جناغ
معارفه ی تدریجی مایع
مکیدن نامنظم و ضعیف در نوزادان
انگشت پستانک سنبه ی پنبه ای یا که میتواند در دهان قرار داده شوند cheesecloth dipped
پستانک را تغییر بدهید تا به جریان مطلوب برسد
به منظور استفاده از قاشق و فنجان پستانک کنار گذاشته شود
به طور ثابت ولی مداوم به دور لب و به زبان ضربه بزنید
توسط دست پرستار یا دست نوزاد به طور عمیق و مداوم به دور و روی دهان فشار بیاورید
ناهماهنگی مکیدن و بلعیدن نوزاد
تعییر وضعیت
حالت دمر همراه با سر حمایت شده در کشش
عمودی تر و دور از بدن پرستار با حمایت کمر گردن و سر
قنداق و بسته نگه داشتن توسط بدن پرستار
وقتی نوزاد گرسنه است تغذیه شود
مشکلات حسی
حس کمتر از حد
حس بیش از حد
درخواست برنامه ممکن است همراه لوله تغذیه ای کاهش طول مدت در روز و تکمیلی برای بعضی زمان ها در شب کمک کند
غلیظ سازی مایع
سر بالا برده شده در وضعیت دمر حمایت به وضوح نیست احتمالاً درمان دارویی و جراحی
پایداری برای تغذیه
آزاردهنده
بی حال( سست)
ایرادگیری
محدودیت در گرسنه نبودن و اشتها
رفلکس Gastroesophageal
سوالات متداول:
1.گفتاردرمانی در اختلال بلع نوزادان چه کمکی می کند؟
گفتاردرمانی با آموزش به والدین در زمینه نحوه تغذیه نوزاد و ماساژهای مختلف موجب بهبود روند درمان مشکلات بلع نوزادان و کودکان می گردد.
2. آیا گفتاردرمانی در بهبود مشکلات تنفسی نوزاد هم مفید است؟
بله، در مواردی گه تنفس نوزاد دچار مشکل است تپینگ ها ی قفسه سینه نوزاد در همان بخش مراقبت های ویژه برای نوزاد آغاز می شود.
3. لوله تغذیه تا چه زمانی برای نوزاد باقی می ماند؟ معمولا تا چند ماه پساز زمانی که نوزاد توانایی تغذیه دهانی را پیدا می کند لوله تغذیه باقی می ماند تا از کم آبی بدن نوزاد و خطرات احتمالی پیشگیری شود.
بهترین مرکز کاردرمانی برای پارکینسون زیر نظر دکتر صابر، دکتر توانبخشی پارکینسون به درمان توانبخشی بیماران می پردازد. کلینیک کاردرمانی در بیماران پارکینسون در تهران با در اختیار داشتن نیرو های متخصص در زمینه توانبخشی پارکینسون به درمان بیماران پارکینسون می پردازد، کاردرمانی جسمی در پارکینسون، کاردرمانی دست در پارکینسون و کاردرمانی تعادلی پارکینسون از بخش های مرتبط با درمان پارکینسون می باشد. از دیگر خدمات مرکز کاردرمانی پارکینسون کاردرمانی در منزل برای بیماران پارکینسون، مرکز درمان پارکینسون دکتر صابر به ارائه خدمات گفتار درمانی پارکینسون در منزل نیز می پردازد.
پارکینسون درمان دارد؟
یکی از سوالات رایج بیماران پارکینسون از پزشک متخصص این نکته می باشد که آیا پارکینسون درمان دارد؟ در جواب به این پرسش باید بیان کرد درمان های مختلفی برای بیماری پارکینسون مطرح شده است که هر یک در زمان و میزان مناسب خود تاثیر پذیر می باشند. اما با توجه به سیر پیشرونده بیماری پارکینسون هنوز درمان قطعی برای آن وجود ندارد. در مورد درمان های پارکینسون می توان به استفاده از داروهای مشابه دوپامین برای جبران کاهش این ماده شیمیایی در مغز بیمار اشاره کرد که تاثیر خوبی بر کاهش علائم بیماران مخصوصا میزان لرزش بیمار دارند. در این میان می توان به الدوپا اشاره کرد که سطح دوپامین را در مغز تعدیل می کند. درمان های دیگر که در شرایط خاص مورد استفاده قرار می گیرند درمان جراحی می باشد که به تشخیص پزشک انجام می شود. یک درمان موثر و مهم برای بیماران پارکینسون که بهتر است از همان زمان های ابتدایی بروز علائم آغاز شود تا بتوان روند بیماری را کند نموده و عوارض آن را کاهش دهد، درمان توانبخشی می باشد. توانبخشی بیماران پارکینسون شامل کاردرمانی و گفتاردرمانی تخصصی می باشد. تمرینات کاردرمانی جسمی تعادلی و ذهنی برای بهبود روند تفکر و حافظه بیمار در کنار گفتار درمانی در حیطه بلع و گفتار، به بیماران کمک می کند تا با حداکثر توانایی های خود روند زندگی عادی خود را طی کنند.
مشکلات بیماران پارکینسون
مشکلات اصلی راه رفتن و تعادل که در بیمار مبتلا به پارکینسون تجربه شده شامل:
درنگ در هنگام شروع که منجر به مشکل بودن مرحله ابتدایی برای شروع راه رفتن است.
کشیدن پا بیمار پارکینسون هنگام راه رفتن که طول گام را کوتاه می کند.
کندی، به همراه کاهش قابل توجه سرعت هنگام راه رفتن.
شتابزدگی، که بالا رفتن سرعت در طول زمان منجر به توقف سخت و مشکل می شود.
مشکلات بیمار پارکینسون هنگام تغییر مسیر و چرخش.
انجماد، هنگام گام برداشتن پا.
بی ثباتی پوسچرال، نقص در تعادل و کاهش تحمل در واکنش به افزایش خطر افتادن.
دیسکنزیا، نوشتن غیر ارادی به دلیل عوارض جانبی ناخواسته داروها
ترمور لرزش، نقص در کیفیت و روان بودن حرکات در حالت استراحت و شروع حرکات، اغلب دست ها را بیشتر از پاها درگیر می کند.
تحقیقات گسترده ای در حمایت از اثر کاردرمانی پارکینسون روی بهبود مشکلات تحرک و راه رفتن در افراد مبتلا به پارکینسون انجام شده است.
کاردرمانی برای بیماران پارکینسون
همه مهارتهای حرکتی که توسط فرد به خوبی یاد گرفته شدهاند ممکن است زمانی که بیان یک توانایی خاص مورد نیاز باشد، دچار توقف شود. هستههای قاعدهایی (که سوخت آنها از دوپامین تامین میشود) همراه با سایر مناطق مغزی، کنترل انتخاب مهارت حرکتی مورد نیاز و فعالسازی آن از طریق یک فرآیند مضاعف را برای مجوز دادن به مهارت عملکردی مطلوب، توالی حرکتی و انجام فعالیت در اختیار دارند.
برای مثال، به یک جابهجایی کوچک در منزلتان فکر کنید. که شامل اراده برای انجام حرکاتی چون بلند شدن از حالت نشسته، راه رفتن مستقیم به جلو، چرخیدن به گوشهها و پایین و بالا رفتن از پلهها میشود. هر یک از این اعمال توسط طرح حرکتی مجزا اداره میشوند. پردازش به کارانداختن این فعالیتها و تغییر هموار از یک طرح یا مهارت حرکتی به طرح و مهارتی دیگر نیاز به عملکرد کلید مانند دوپامین دارد. آمادهسازی شروع، تعیین توالی و زمان درست برای شروع فعالیتهایی که به خوبی توسط فرد آموزش دیده شده، همه و همه توسط هستههای قاعدهایی سازماندهی میشود. هستههای قاعدهایی است که اجازه میدهد توجهی آگاهانه بر روی ” کاری که مشغول انجام دادن آن هستیم ” داشته باشیم و شناخت مناسبی را از حرکات خود داشته باشیم؛ برای مثال، راه رفتن یا چرخیدن در داخل رختخواب یا انجام فعالتی خودکار بدون تكيه اساسي بر روی توجه فعال.
برای افراد سالم انجام همزمان پنج فعالیت یا بیشتر بدون تکیه بر توجه آگاهانه، امری دور از ذهن نیست. در مغزهای طبیعی، یک فاز کوتاه پیش از شروع فعالیت حرکتی وجود دارد ( به مدت 200/1 ثانیه) که در طی آن فعالیت از پیش آموخته شده ویژه آن یا توالی حرکتی مورد نیاز برای انجام صحیح آن قبل از اقدام کردن به آنها، آمادهسازی میشود. این اتفاق به طور عمده در گروهی از ساختارهای مغزی رخ میدهد که به طور عمده به منطقه هستههای قاعدهایی مرتبط است، از جمله مرحله پیش از شروع حرکت، حسی حرکتی و نواحی مکمل حرکتی که در قشر مغز جای گرفتهاند. مجموعهایی از مدارهای عصبی شکل تحریک مهاری یا “شتاب دهنده” و “ترمز مانند”، مکانیزمهای بازخورد، وجود دارد که با سرعت و در سطح ناخودآگاه عمل میکند. مرحلهی پیش عملیاتی عملکرد روان و هموار را تضمین میکند، به همراه آن تنظیم مناسب و قابل قبول درجهبندی فعالیت یا کاری را که اکنون به صورت یک فعالیت آموخته شده محسوب میشود، صورت میدهد. بسته به نیروی مورد نیاز و شرایط انجام عمل، انتخاب مخصوص یک دوک عضلانی به همراه گروه عضلانی ویژهای ممکن است برای مشارکت کردن در یک عملکرد مورد استفاده قرار گیرد. این مورد اجازه میدهد تا به درجات مختلفی از نیرو در طول عملکرد نیمه خودکار مهارتهای حرکتی یا در طی فعالیت دسترسی داشته باشیم.
در بیماری پارکینسون، عملکرد نادرست هستههای قاعدهایی مربوط به عدم دسترسی به هستههای قاعدهایی است که سبب مشکلاتی سازمان یافته، همراه با کاهش توانایی انتخاب خودکار، برنامهریزی، آمادهسازی، توالی و اجرا صحیح عملکرد مورد نظر، توالی مهارتهای حرکتی و حرکت میشود.
تغییرات عصبی شیمیایی در بیماری پارکینسون به نظر میرسد که سبب کاهش توانایی یادگیری شود و همچنین دریافت مفاهیم جدید و فرآیندهای جدید با پیشرفت بیماری پارکینسون مشکل میشود. اختلال در فرآیندهای اساسی که در بالا شرح داده شد میتواند شبیه “شکست خلبان خودکار هواپیما” تلقی شود. آنچه که در بیماران پارکینسون نمایان است، کاهش بیان فکر و حرکت، افزایش خطاها ( میزان آنها) و قواعد تخریب شدهای در انجام حرکات ارادی، که منجر به کاهش جریانهای حرکتی ساخته شده در طول انجام فعالیتهای حرکتی توسط بیماران پارکینسون میشود.
اصول درمان برای بیماران پارکینسون
دانش کنونی دربارهی نقش هستههای قاعدهای و عدم عملکرد صحیح آنها که در بیماران پارکینسون دیده میشود، بنیاد و اساسی را برای بکارگیری از راهبردهای درمانی شناختی و حسی در بیماریهای خاص فراهم میکند. افزایش دانش در مورد مغز و ماهیت بیماری پارکینسون از این مداخلات حمایت میکند و اقدامات بیشتر و برای تولیدات کاربردی و سطح بالایی از مستندات همچنان در جریان است.
برای داشتن یک کاردرمانی پارکینسون صحیح با افراد دارای پارکینسون بایستی سه کلید اصولی درک شود و در تمام طول مراحل درمان تا حد امکان گنجانده شود:
توجه آگاهانه برای انجام مهارتهای حرکتی آموخته شده و توالی حرکتی انجام شده خودکار قبل ازشروع حمله پارکینسون مورد نیاز است. با استفاده از سطح بالایی از منابع توجه، بایستی در حین انجام یک فعالیت جدید استفاده شود که این مورد باعث میشود فعالیتهای فیزیکی توسط مکانیزمهای کنترل شده اداره شوند، که به طور موثر سبب دخالت کمتر مغز میشوند. استفاده از توجه متمرکز به نظر میرسد برای کاهش وابستگی به سیستمهای غیرکارامد موثر باشد، و افراد دارای بیماری پارکینسون را قادر میسازد تا کنترل مستقیمتری بر روی عملکردهای حرکتی داشته باشند.
نسبت به ارزش تمرینهای چندگانه به جای یک کار چندگانه آگاهی داشته باشید. فعالیتهای چندگانه اجازه میدهد تا برنامههای حرکتی که به خوبی آموزش دیده شده به بهترین نحو اجرا شوند. این امر در واقع بسیار پیچیده است و بسیار وابسته به عملکرد صحیح هستههای قاعدهای در سیستم خلبان خودکار مغز است. یکی از مشخصههای متضاد پارکینسون قابل انعطاف بودن در برابر اثرات بسیاری از فعالیتهایی است که خواهان کمترین وابستگی به توجه و خاصیت خودکار بودن فعالیت است. برای مثال، در حالت ایستاده و حرف زدن، تعادل را تحت تاثیر قرار دهید یا حالت و وضعیت وی را بهم بزنید. مشکلات بلع قرص، خوردن و نوشیدن بهتر است به دلیل خطر افتادن یا مشکلات بلع، در حالت نشسته انجام شود.
آزمایش کوچکی توسط کانین و همکاران انجام شد که تمرینات چندگانه و همزمان را دارای ارزش علمی و پایدار برای بیماران سطح خفیف تا متوسط قلمداد میکند و این تمارين را پیشنهاد میدهد.احتی و حسی رها شدن از این نشانه ها به
٣. او را به استفاده از نشانههای شناختی و حسی رها شدن از این نشانهها به وسیلهی عملکرد حرکتی و ایدههای موجود، تشویق کنید. نشانهها در زمان واقعی اتفاق میافتد و عملکرد یک مکانیسم جبرانی است که با استفاده از مدارهای سطح بالاتر مغزی، دسترسی با وجود کمبود دوپامین عمل میکند. در طی دورهای از زمان (چندین سال در بسیاری از موارد) اثر روش انتخاب شده ممکن است کاهش پیدا کند. اگر چنان چه این اتفاق افتاد، فاز دیگری از آزمایش مورد نیاز خواهد بود و معمولاً از * مختلفی از تحریکات و نشانهها استفاده میگردد.
راهبردهای شناختی و تجربه حسی به نظر میرسد از مسیرهای جایگزین برای رسیدن به یک هدف استفاده کند. مکانیسم دقیقی که هنگام استفاده از روش جایگزین استفاده میکنیم همچنان ناشناخته باقی مانده است. اعتقاد بر این است که هدایت پیامهای عصبی از مناطق غیر پاتولوژیک مغزی هدایت میشود که همه آنها با هم ممکن است از هستههای قاعدهای عبور نکنند و از مدارهای عصبی از سطوح بالاتری از مغز استفاده شود مانند مسیرهایی که برای پاسخهای حفظ بقا و پاسخهایی در سطح واکنش خودکار وجود دارد. تجارب بالینی و سطح بالایی از اصول دانش این نظر را دارند که استفاده از راهبردهای شناختی و توجه حسی میتواند بسیار مفید باشد و میتوانید بسیار ارزان و ساده از آن استفاده کنید. از اینرو این موارد منابع مداخلهای بسیار ارزشمندی را برای کاردرمانگران فراهم میکنند که طی آن میتوانند افرادی با بیماری پارکینسون را مدیریت کنند همچنین گاهی اوقات ممکن است راهکارهایی یافت شود که بسیار برای افرادی که با فردی دارای پارکینسون سر و کار دارند، مفید است.
راهبردهای شناختی و تجربه حسی به نظر استفاده کند. مکانیسم دقیقی که هنگام این مانده است. اعتقاد بر این است که هدایت به حسی به نظر می رسد از مسیرهای جایگزین برای رسیدن به یک هدف که هنگام استفاده از روش جایگزین استفاده می کنیم همچنان ناشناخته باقی که هدایت پیامهای عصبی از مناطق غیر پاتولوژیک مغزی هدایت میشود که همه آنها با هم ممکن است از هستههای قاع استفاده شود مانند مسیرهایی که برای پاسخهایمان هستههای قاعده ایی عبور نکنند و از مدارهای عصبی از سطوح بالاتری از مغز تجارب بالینی و سطح بالایی از اصول دانش این نظرهایی که برای پاسخهای حفظ بقا و پاسخهایی در سطح واکنش خودکار وجود دارد.
و بالاتر از اصول دانش این نظر را دارند که استفاده از راهبردهای شناختی و توجه حسی میتواند بسیار مفید باشد و می توانید بسیار ارزان و ساده از آن استفاده کنید. از آن.. . . و بسیار ارزشمندی را برای کاردرمانگران فراهم میکنند که طی آن می توانند افرادی با بیماری پارکینسون با مدیریت کنند همچنین گاهی اوقات ممکن است راهکارهایی یافت شود که بسیار برای افرادی که با فردی دارای پارکینسون سر و کار دارند، مفید است.
در این قسمت مطالبی به کاردرمانگران توصیه شده است تا تحرک را در بیمار پارکینسون افزایش دهند:
ترکیبی از تکنیک های نشانی ای درونی و بیرونی را باید در محیط فرد مبتلا امتحان کنید.
تکنیک های نشانی ای مناسب که شناسایی شده، باید با خانواده و یا مراقبان در محیط شخص مبتلا تمرین شود و در موردش تبادل نظر شود.
کاردرمانگر ها باید فرد مبتلا به پارکینسون را تشویق کنند تا:
تمرکز روی راه رفتن را تمرین کند از هر صحبت غیر ضروری در طول حرکت اجتناب کند.
وقتی صحبت می کند توقف کند و چیز جامدی را بگیرد مثل یک دیوار یا چراغ برق، به منظور کمک به تعادل در حال صحبت کردن و ایستادن.
روی گام پایش هنگام رفتن به گوشه یا چرخش برای نشستن تمرکز کند.
قبل از تغییر جهت توقف کند، اگر این کار مشکل است. برای مثال رفتن از راهرو به داخل اتاق.
راه رفتن در قوسی که تغییر جهت در یک ناحیه وسیع اتفاق بیفتد. این امن تر از یک چرخش ناگهانی است.
بهینه سازی ثبات به صورت ایستادن با پاهایی که به اندازه عرض شانه باز شده و یک پا کمی از پای دیگر هنگام راه رفتن و بالا رفتن جلوتر باشد.
ملاحظات کاردرمانی در پارکینسون
استفاده از کمکهای راه رفتن را بازنگری مانیتور کنند تا از شایستگی آنها مطمئن شوند و از افزایش خطر افتادن جلوگیری کنند.
نیاز به ریل های نرده اضافی، ریلهای مارپیچی برای گوشه پله ها و ریل های (grab )، در پله ها یا در توالت را ارزیابی کند و اگر در مورد نیاز است،نصب آنها را بدون تاخیر ترتیب دهد.
استفاده از ریل پایین راهرو ها برای عمل به عنوان یک نشانه بینایی و افزایش اثر در نظر داشته باشند (حتی اگر بی ثباتی یک مشکل نباشد.)
نیاز به روشنایی اضافه را ارزیابی کنند، برای مثال چراغ شب خودکار، نور لمسی در تخت، و یا روشنایی خوب روی پله ها.
بهبود جریان راه رفتن به وسیله کاهش تعدادی از موانع، شامل قالیچه ها و پادری ها، چینش دوباره مبلمان، و اگر امکان دارد به حداقل رساندن رنگ ها و بافت های متضاد روی کف.
نیاز به نصب بالابر به جای پله ارزیابی شود (ازطریق ارزیابی ناتوانی و استطاعت مالی)،یا استفاده از آسانسور باید تحرک و جابجایی وخیم تر باشد.
کاردرمانی تعادلی در پارکینسون
سقوط برای بیماران پارکینسون عادی است، و بیشتر در مراحل انتهایی پیشرفت بیماری پارکینسون اتفاق میافتد. نقایص اصلی که به افتادن کمک میکنند شامل پوسچر بی ثبات، نقص در تعادل و کاهش واکنش ها نسبت به افتادن میباشند، اختلال در درک بینایی فضایی نیز ممکن است در بعضی از مراجعان موثر باشد. وقفه یا اختلال هنگام راه رفتن نیز میتواند منجر به افتادن شود. تمرکز روی فعالیت راه رفتن امن به طور خاص برای بیماران پارکینسون اهمیت دارد.در کاردرمانی تعادلی برای پارکینسون استفاده از ابزارهای جابجایی هرچند سبب راه رفتن میشود اما ادامه داشتن تعادل را مختل می کند. در کاردرمانی تعادلی پارکینسون به بیمار توصیه می شود این کارها را معمولا در پوزیشن ایستاده انجام دهند، مخصوصاً اگر از یک دست برای کمک به حفظ تعادل در هنگام راه رفتن استفاده کنند، مثلا هنگام شستن چیزی،چهارپایه های قابل نشستن ممکن است مفید باشد و خطر افتادن را در طول اجرای فعالیت کاهش دهد. داروی القا کننده دیسکنزیا می تواند مخصوصاً روی امنیت حرکات در طول فاز روشن اثر بگذارد.
دیسکینتیک ممکن است توسط رسم نمودار پیش بینی شود بدین منظور باید مدت زمان و با دوز داروی ضد پارکینسونی برای چند روز تا حداکثر دوز را به طور منظم تعیین کنند، یا الگوهای دوفازی که پدیدار می شود را رسم کنند. برنامه ریزی برای مقابله با دیسکینتیک، توجه به پوزیشنهای مفید مثل نشسته یا خوابیده، یا انجام فعالیت هایی مثل رقص یا راه رفتن است. همچنین، اجتناب از حرکت شدید شناخته شده تا حد امکان مورد توجه قرار گیرد. اگر افتادن اجتناب ناپذیر باشد،داشتن یک برنامه ریزی فعال برای واکنش به افتادن و ابزاری برای کمک میتواند سختی و زمان سپری شده در کف زمین را کاهش دهد. در کاردرمانی جسمی پارکینسون استفاده از یک وسیله هشدار دهنده مناسب مثل یک سوت، زنگ هشدار دهنده افتادن، تلفن همراه، یا سیستم هشدار هم در طول روز و هم شبانه باید تشویق شود. تجهیزات بررسی دستی، مثل بالابر متحرک یا بالا برنده مناسب به منظور بالا بردن کسی از کف زمین نیز ممکن است توسط کاردرمانی جسمی در پارکینسون فراهم شده باشد. در محل آموزش و تمرین همراه با افتادن و برخاستن از کف زمین استفاده از تکنیک های نشانه ای یا کارت های نشانه ای باید لزوما داده شود.
کاردرمانی تعادلی در بیماران پارکینسون
کمکی برای کار درمانگر تعادلی است تا خطر افتادن را در افراد مبتلا به پارکینسون کاهش دهند و توصیه شده است که:
تمام توجه و تمرکز را روی راه رفتن باید بگذارد.
هنگام انجام آیتم ها، استراتژی های تناوبی و یا تجهیزات باید شناسایی شود، مثل استفاده از جیب، کیف شانه ای مورب، کمربند های بدنی، یا کیف های خاص در هنگام راه رفتن.
استفاده از چهارپایه و صندلی امن باید به عنوان ملزومات توسط کاردرمان تعادلی پارکینسون در نظر گرفته شود تا از ایستادن در طول فعالیت ها جلوگیری کند.
استفاده از ریل های برقی باید به صورت آزمایشی و با دقت باشد، ( trolley ) های کوتاه ممکن است باعث تشدید خم شدن شود. ( trolley ) هایی با سبک سکوی بلند ممکن است مفید باشند، ولی ممکن است تمایل به افزایش سرعت راه رفتن تا جایی که باعث شتاب زدگی شود را تشدید کنند.
زمان فاز دیسکینتیک مربوط به استفاده از داروها است و حرکات، کارها یا پوزیشن هایی که کمک به کاهش یا تشدید می کنند، حرکات غیر ارادی شناسایی شده همگی باید ثبت شود.
توصیه کنید که باید روتین های تطابقی فعالیت های قراردادی در طول فاز دیسکینتیک فراهم شود.
با یک افزایش سرعت اندک و همراه با ضربان منظم قلب راه بروید هنگامی که ممکن است دیسکینتیک راه رفتن را بهبود بخشد و احتمال افتادن کاهش یابد.
وسایل مناسب بالابرنده هشدار دهنده در هنگام افتادن باید شناسایی شده باشد و بدون تاخیر فراهم شود.
یک راه مناسب و امن برای بلند شدن از کف باید شناسایی شود و توسط کاردرمانی جسمی پارکینسون تمرین شود و در مکانی آزمایش شود و هر وسیله مورد نیاز بدون تاخیر فراهم شود.
جابجایی ها در کاردرمانی پارکینسون
جا به جایی از حالت نشسته به ایستاده از صندلی، توالت و کنار تخت معمولا در بیماران پارکینسون سخت است و اغلب نیاز به کمک فیزیکی در هنگام برخاستن است. به طور عمومی، المنتهای اختصاصی حرکت نیاز به بلند شدن از حالت نشسته برای اجرا است، ولی این سفارش اشتباه، گاهی اوقات منجر به افتادن های متوالی می شود. قبل از اینکه بیمار پارکینسون برخاستن را کاملا مدیریت کنند. استفاده از نشانه های زبانی با کلمات مناسب ممکن است سودمند باشد. خانواده مراقبان ممکن است احساس فقدان سرعت در هنگام انجام جابجایی ها کنند و ممکن است بخواهند تا کمک فیزیکی به مراجع کنند. آنها باید توسط متخصص توانبخشی پارکینسون دوباره توصیه شوند و به طور مناسب آموزش ببینند. استفاده از این رویکرد، ممکن است مراقب آن را برای دادن نشانه های زبانی به جای کمک فیزیکی توانا کند. به طور متناوب یا به علاوه استفاده از یک کارت نشانه می تواند خیلی سریع به کمک استراتژی حرکتی بیاید اگر به طور منظم یک فضای بینایی برای نشستن وجود داشته باشد. در پایین مثالی از یک کارت نشانه ای برای خواندن آرام یا حذف صدا به وسیله بیماران به پارکینسون یا صدای کم به وسیله مراقبان، برای کمک به بلند شدن از حالت نشسته آورده شده است. روشی برای برخاستن از یک صندلی دسته دار:
اندام تحتانی خود را به جلوی صندلی حرکت دهید.
کف پا را روی زمین قرار دهید، نزدیک به صندلی کنید و کمی از هم جدا کنید.
دست ها در پوزیشن آماده فشار روی دسته صندلی قرار دهید.
به جلو خم شوید، بینی جلوتر از انگشتان پا باشد و…
پاها و دستها را به پایین فشار دهید….1و2 و 3 بلند شوید.
اگر شروع یک فعالیت مشکل باشد، تمرین ذهنی انجام عمل بدون اشکال و درگیر شدن چند حس ممکن درطول تصور متعاقباً به اجرای فعالیت کمک می کند. برای مثال یادآوری دقیق خاطره بلند شدن آسان از صندلی، از مدارهای عصبی اولیه یکسانی برای اجرای فعال آن فعالیت خاص استفاده خواهد کرد. در زیر مثالی از کارت نشانه همراه با دستورالعمل برای مراقبان آورده شده که با صدای بلند خوانده تا به شخص مبتلا به پارکینسون کمک کند از حالت نشسته بلند شود.
هنگامی که حس درگیر است، چگونه از یک صندلی ه دسته دار بلند شود:
ابتدا، حرکت به سمت جلوی صندلی را تصور کنید.
سپس، پاهایی که نزدیک به صندلی قرار گرفته و به آرامی از هم جدا می شود راتصورکنید.
دست ها آماده برای فشار به دسته صندلی باشد.
سپس احساس به پایین فشار دادن پاها و دست ها، و بلند شدن آسان و به پوزیشن ایستاده درآمدن را تصور کنید.
بعد از داشتن اجرای مختصر ازطریق عمل در ذهنتان… حالا آماده شوید برای عمل واقعی و 1 و 2 و 3 و بلند شوید ( یا از دیگر عبارات مناسب استفاده کنید.)
نیاز به تجهیزات برای جابجایی ها باید به طور شخصی توسط دکتر پارکینسون ارزیابی شوند و اگر مورد نیاز است در طول زمان، مورد آزمایش قرار گیرند. حذف کمک برای انجام، چالش بیشتری را در جابجایی ها می طلبد، برای مثال به وسیله تهیه بالابر صندلی یا دسته صندلی بالابر تاشو، یا به وسیله جایگزینی حمام با دوش در دسترس، باید برای اطمینان از امنیت جابجایی و کاهش فشار بر روی مراقبان یا مراقب مورد بررسی قرار گیرند.
برای کمک به درمانگر ها است تا جابجایی ها را در بیماران مبتلا به پارکینسون افزایش دهند. توصیه شده که:
استراتژی های نشانه ای مناسب که شناخته شدهاند، تمرین شود و به طور مداوم به وسیله همه افراد خانواده یا مراقبان که کمک کننده جابجایی ها هستند، استفاده شود.
استراتژی های نشانه ای مختلف استفاده شود که برای جابجایی های مختلف در محیط های مختلف مورد نیاز است.
آماده سازی برای فعالیت به وسیله استفاده از تمرین ذهنی یا تصور حرکتی مورد توجه قرار گیرد که ممکن است در افرادی که مشکلات شروع عمل از حالت نشسته به ایستاده را دارند، مفید باشد.
برای اطمینان از مناسب بودن ارتفاع سطح جابجایی، تجهیزات لازم توسط کاردرمان باید فراهم شود.
هنگام بلند شدن از صندلی بدون دست ها ، چرخش 90 درجه به سمت جلو مد نظر است و باید به یک دست اجازه داده شود که در پشت صندلی قرار گیرد و حمایت ارائه دهد و کمک به بلند شدن کند.
از توالت به شکل ایستاده باید اجتناب شود چون میتواند مشکلات را تشدید کنند. به همراه نشانه های حرکتی، شکل هایی که به کف یا کشو یا به دیوار ثابت شدهاند، ممکن است به صورت تناوبی استفاده شود.
نیاز برای ثابت کردن ریل های ( grab ) به وسیله توالت و حمام / دوش باید مورد ارزیابی قرار گیرد و تجهیزات مورد نیاز بدون تاخیر نصب شود.
اگر حمام یا دوش در سقف حمام واقع است، تجهیزات برای جلوگیری از افتادن به پایین حمام مثل یک تخته دوش پهن یا استحمام کننده گرداننده، باید مورد ارزیابی قرار گیرد و اگر مورد نیاز است بدون تاخیر فراهم شود.
بالا برنده های مکانیکی حمام باید برای کسی که ارجح است یا به آن برای حمام نیاز دارد مورد توجه قرار گیرد.
اگر یک دوش زاویه دار همراه با یک سینی مورد استفاده قرار گرفته، نظارت در حالی که پله ای بر لب دوش قرار دارد باید در نظر گرفته شود، به علاوه ریل های به دیوار چسبیده و صندلی دوش امن برای امنیت و بهینه سازی باید در نظر گرفته شود.
اگر وان به دوش جایگزین شده، سطح دسترسی دوش با صندلی امن در یک ارتفاع مناسب (شاید به همراه دسته صندلی که ضمیمه شده)، و ریل های دستی، باید در صورت نیاز فراهم شود. در صورت لزوم درهایی با نیمه ارتفاع حمام، مراقب آن را برای کمک به شخصی که در حمام است، توانا می کند. این می تواند مبتنی بر ارزیابی ناتوانی و امکانات مالی فراهم شود.
جابه جایی در تخت با کمک توانبخشی در پارکینسون
تحرک داخل تخت اغلب در بیماران پارکینسون ناقص است و ممکن است گاهی اوقات قبل از تشخیص پارکینسون تجربه شود. دفعات زیاد ادرار در شب (شب ادراری) یا به هم ریختن ریتم مثانه، علت نیاز مکرر برای تخلیه مثانه در طول شب است که معمولا در بیماران مبتلا به پارکینسون این تجربه شده است. برای کسانی که به تنهایی زندگی می کنند، مشکلات تحرک داخل تخت شدیدی ممکن است پیش بیاید تا یک جابجایی داخل تخت داشته باشند، زیاد داریم در حالی که برای افرادی که با نیاز مکرر به کمک در شب هستند ممکن است علت استرس غیرقابل تحمل روی پدر و مادر یا مراقبان، همین موضوع باشد. افراد مبتلا به پارکینسون تمایل به رفتن به سراسر تشک در هنگام چرخش در داخل تخت دارند و در نتیجه ممکن است نیاز به فضای بیشتر از حد معمول داشته باشند. اگرچه یک تخت خواب عمود شونده یا بالابر تشک می تواند گاهی اوقات مفید باشد، مشکلات تحرک در داخل تخت باعث سختی و سفتی تنه و متعاقباً مشکلات غلت زدن گردد. مشکلاتی از این قبیل اغلب در توانبخشی پارکینسون در ادامه استفاده از این تجهیزات پدید می آید. افراد اغلب یافته اند که توجه به کشوی پایین تخت، یک تشک با افزایش ارتفاع تنها برای سر هایشان است و کمکی به آنها هنگام تلاش برای نشستن نمی کند. تکنیک هایی برای حرکت رو به جلوی سر در تخت، مثل پل زدن، باید در نظر گرفته شود. تجهیزات کلیدی انتخابی، و شکستن فعالیت های متحرک در تخت به چند مرحله، ممکن است تحرک شب را افزایش دهد.
کمکی برای کار درمانگر ها است تا تحرک و جابجایی های داخل تخت را در افراد مبتلا به پارکینسون افزایش دهند. توصیه شده است که آنها :
روشهای حرکتی برای چرخش کلی را آموزش دهند برای تنظیم وضعیت در تخت، و برای خارج شدن از تخت برای مثال آموزش یک توالی حرکتی ارگونومیکی که برای افراد مبتلا به کمر درد خفیف استفاده شود. برنامه تحرک داخل تخت: زانو را خم کنید ، سر را بچرخانید، وقتی رسیدید بچرخید، و سپس از تخت خارج شوید. برای نشستن پاها را روی لبه تخت رها کنید و فشار دهید. پل زدن را آموزش دهید. هنگامی که به پشت خوابیده، زانوها خم شده و ران ها از تشک بالا می آید، سپس فاصله کوتاهی را قبل از پایین آمدن دوباره رانها به صورت یک طرفه حرکت می کند، در توانبخشی پارکینسون به شخص مبتلا به پارکینسون چگونگی استفاده تناوبی از حرکت 3 بخش اصلی بدن را آموزش دهید. برای حرکت در سرتاسر تشک، در هر زمان از یک طرف بدن استفاده کنید (از سر و شانه های یک طرف شروع شده، به ران و پای طرف مقابل ختم می شود.) این فرد را برای پوزیشن دوباره آسان تری دور از لبه تخت توانمند خواهد کرد یا صاف کردن اگر در همه زوایای تشک خوابیده باشد.
رفتن به داخل تخت خواب به وسیله نشستن در کنار تخت و نزدیک به بالشت تا حد امکان، کشیدن ناحیه کمر تا انتها و بلند کردن پا ها به روی تخت، قبل از دراز کشیدن را توصیه و تشویق کنید.
به همراه مراقبت کمک های قابل تنظیم تخت را ارزیابی کنید. برای مثال بالابرنده های تشک به عنوان جز حرکتی این آیتم ها ممکن است انجماد ایجاد کند. تجهیزات باید به طور شخصی ارزیابی شوند و مورد آزمایش کنترل شده در طول زمان قرار گیرند و اگر مورد نیاز است بدون تاخیر سازماندهی شود.
استفاده از ریل های گرب کنار تخت را ارزیابی کنید. چرخش را تمرین کنید و بلند شدن از کنار تخت مورد آزمایش قرار گرفته شود. اطمینان حاصل کنید که ریل در سطح شانه از فرد مورد نظر در تخت نصب شده باشد تا گرفتن راحتی را فراهم کند.
نیاز برای اتاق خواب همراه با امکانات توالت را برای استفاده در طول شب ارزیابی کنید و اگر مورد نیاز است بدون تاخیر ارائه شود.
استفاده از روشنایی شب را هنگام برخاستن در طول شب تشویق کنید.
استفاده از لباس شب راحت، (ساتن) یا یک ورق نیم طول ساتن روی تخت، برای کمک به حرکت در داخل تخت به وسیله کاهش اصطحکاک را توصیه کنید. هر دو را با هم انجام ندهید، چون ممکن است سبب افتادن از تخت باشد.
پوسچر و محل استقرار
بیماران پارکینسون بطور معمول یک پوسچر خمیده دارند و نیز گرایش به خم شدن به یک طرف، بهطور خاص در زمان خاموش دوره داروها در آنها وجود دارد. در نتیجه، شکایت از درد کمر و گردن شایع است. آگاهی کاهش یافته در مورد وضعیت بدن در فضا ممکن است در سقوط افراد مبتلا به پارکینسون نقش داشته باشد. تکنیک الکساندر ممکن است برای بهبود روز به روز حرکات مفید باشد. شواهدی وجود دارد که درس های موجود در تکنیک الکساندر احتمال دارد تا منجر به فایده همیشگی برای افراد مبتلا شود.
دیگر روش ها برای بهبود پوسچر ضعیف شامل :
تشویق به بهبود آگاهی نسبت به پوسچر ضعیف به همراه محرکهای زبانی مستقیم برای بیماران پارکینسون تا در فواصل منظم به تنهایی، پوسچر آنها چک شود.
استفاده از صندلی با پشتی بالا تا تحریک فیزیکی به سر برسد.
تغییر وضعیت برای تلویزیون که به طور مستقیم در جلوی شخص باشد، نه در کنار، برای مقابله با اثرات جاذبه، حفظ طول لیگامان ها و جلوگیری از پیشرفت کوتاهی ها، استراتژیهای مقابل در روتین های روزانه می سازد. برای مثال زمان سپری شده در پوزیشن ایستاده با( back up against a wall ) برای دوره های کوتاه، آرامی تا ۲ دقیقه و دو بار در روز انجام شود.
زمان سپری شده در وضعیت خوابیده به شکم یا پشت.
استفاده از کمربند ایمنی در ماشین توصیه می شود، اگر مسافر تمایل به تکیه به سمت راننده را در هنگام حرکت ماشین دارد. صندلی موزون مخصوصاً مربوط به افراد مبتلا به اختلالات حرکتی است و تجهیزات مناسب صندلی دسته دار باید معرفی شود. بالابر صندلی و صندلیهای از نوع تاشو ممکن است برای بعضی از افراد مبتلا به پارکینسون مناسب باشد. کاربران صندلیهای تاشو تمایل به برخاستن غیر مسلح دارند هنگامی که احساس توانایی در بلند کردن اجسام سنگین را به ضرورت انجام دهند. اگر دیسکنزیا در هنگام نشستن در صندلی دسته دار اتفاق بیفتد، ممکن است خطر افتادن به سمت جلو وجود داشته باشد و ممکن است سقوط از صندلی اتفاق بیفتد. برای دیسکنزیای خفیف تا متوسط، یک راه ، استفاده از صفحات لغزنده یا شبکههای لاتکس که روی پشتی صندلی قرار داده شدهاند ممکن است کافی باشد تا مقاومت اضافی را برای لغزش به سمت جلو دهد. برای دیسکنزیای شدیدتر، یک فشار عمقی کمکی در کف پشتی صندلی همراه با یک نگهدارنده (ضخیمتر) در لبه جلویی،که با مواد بدون لغزش امن شده است،ممکن است مفید باشد تا در پشتی صندلی قرار گیرد. هنگامی که نگرانی در مورد امنیت در حالت نشسته وجود دارد،استفاده از یک صندلی دسته دار با مکانیسم فضای شیب دار باید در نظر گرفته شود. اگر شخصی، دیگر قادر به حفظ تعادل در وضعیت عمودی و حتی برای زمان کوتاهی در حالت نشسته بدون حمایت نیست، حمایت پوسچرال، مثل حمایتهای جانبی در یک صندلی دسته دار یا ویلچر باید در نظر گرفته شود و یک بازنگری کامل روی پوسچر و مراقبت از فشار برای دوره بالای ۲۴ ساعته انجام شود و همانطور که خواسته شده بازنگری شود.
دستورالعمل ها
برای کمک به کاردرمانگر ها است تا بهبود در پوسچر و راحت نشستن را در بیماران پارکینسون افزایش دهد. توصیه شده که:
برای رفع مشکلات پوسچر افزایش آگاهی و خود اصلاحی باید انجام شود.
استراتژی های متقابل، مثل ایستادن پشت یک دیوار و خوابیدن به پشت و یا شکم باید برای افراد مبتلا ساخته شود.
پوسچر و پوزیشن در هنگام رفتن به داخل ماشین باید مورد بازبینی قرار گیرد و به علاوه بندهای چرمی حمایت کننده اگر مورد نیاز است بدون تاخیر فراهم شود.
وضعیت و راحتی یک صندلی دسته دار در طول زمان باید مورد بازبینی قرار گیرد.
ارزیابی های شخصی مناسب برای فالو کردن باید انجام شود:
بالابرهای صندلی، برای بالا بردن ارتفاع نشیمنگاه
یک صندلی به همراه مکانیسم بلند شونده
یک صندلی با پشتی متحرک و یا مکانیسم فضای شیب دار
اینها باید به طور کامل در طول زمان ارزیابی شود و مورد آزمایش قرار گیرند. از وسایل مکانیکی با احتیاط استفاده کنید زیرا حرکت ممکن است انجماد ایجاد کند یا وسیله ممکن است هنگام خاموشی ( off ) به سختی ثابت گردد.
اگر دیسکنزیا تجربه شده باشد، امنیت در صندلی باید مورد بازبینی قرار گیرد. وقتی شخصی دیسکینتیک است، باید راه حل مناسب آزمایش شود. برای مثال از صفحات لغزنده یا شبکههای لاتکس روی پشتی صندلی به طور امن استفاده کنید. از پشتی که با فشار عمقی نگه داشته شده و همراه با قسمت ضخیمی در جلوی صندلی است به طور امن استفاده کنید. از مکانیسم شیب در فضا استفاده کنید.
حمایت پوسچرال هم در صندلی دسته دار هم در ویلچر باید برای کسی که نمیتواند بدون حمایت در طول زمان معمول بنشیند فراهم شود.
یک بازنگری مناسب از ویلچر، همراه با انتخاب فضای شیب دار باید انجام شود، و اصلاح نشیمنگاه صندلی برای افرادی که در نشستن راحت یا امن ناتوان هستند در نظر گرفته شود.
چگونه سفتی حرکتی و کندی بیمار پارکینسون را کاهش دهیم؟
به طور کلی افزایش ریتم، هماهنگی و سرعت حرکات به کاهش و بهبود کندی حرکتی و درمان رژیدیتی کمک می کند و بهتر است با الگوهای روتاسیون تنه، ( Relaxation ) (مثل ( Gentle rocking ) توام گردد. استفاده از بازی ها و ورزش های ریتمیک همراه موسیقی برای تشویق بیشتر و ایجاد فیدبک حرکتی بسیار مناسب است. پس از انجام تکنیک های ( Relaxation ) حرکات به صورت اکتیو در دامنه وسیع از دیستال شروع و به پروگزیمال و تنه پیش می رود. تکنیک ( Rhythmic Stabilization ) با مقاومت کم مفید است. حرکات اتوماتیک از حرکات کورتیکال تاثیر بیشتری دارد و در حین تمرینات همواره می توان از محرکات متنوع بینایی و شنوایی استفاده نمود. الگوی ( PNF ) هم به جهت ایجاد روتاسیون در تنه بسیار قابل استفاده است.
وضعیت ( supine ) معمولا موجب تشدید رژیدیتی شده، پس از این پوزیشن در زمان های طولانی باید اجتناب نمود و روزانه زمان هایی در ( Prone ) بخوابد و همچنین برای انجام تمرینات از وضعیت ( Sitting ) استفاده نماید.
به دلیل ناتوانی در حرکات متقابل ( Reciprocal ) ، بهتر است در ابتدا از تمرینات مناسب مقابل آینه به صورت ( bilateral ) و متقارن استفاده شود و در مراحل پیشرفته تر از حرکات متقابل و متضاد استفاده شود. حرکات آسان و تکراری باشد.
اهداف دکتر پارکینسون در کاردرمانی
اهداف ( Skeletomotor )
اهداف ( oculomotor )
اهداف ( associated and executive , emotional and motivation )
اهداف ( Skeletomotor )
شامل پوسچرال حرکتی، موبیلیتی و ( Upper Extremity ) است. از اهداف ( Skeletomotor ) ، تمرینات ( core Stabilization ) است.
( COS ): به تمریناتی گفته می شود که با هدف افزایش قدرت و هماهنگی در ناحیه ( Iumbopelvic hip ) باعث حفظ ثبات تنه روی اندام تحتانی می شود.
این تمرینات به ۴ سطح تقسیم بندی می شود:
( Stabilization ) : به تحریکاتی گفته می شود که در آن هدف حفظ ثبات در بخش ( I.p.h ) است. در این قسمت حفظ ثبات مرد نظر است. (حفظ وضعیت)
( Stabilization and strength ) : که در آن هدف علاوه بر حفظ ثبات، افزایش قدرت هم هست.
( integrated stabilization strength ) :این تمرینات، به تمریناتی گفته میشود که در آن استفاده از مدت زمان مناسب در هر لحظه از حفظ ثبات است.
( expolsive stabilization ) : به تمرینات انفجاری گفته می شود که فرد در حین حفظ قدرت و هماهنگی به صورت انفجاری یک فعالیت را انجام دهد.
شرط انتخاب تمرین برای بیماران پارکینسون
ایجاد چالش در مراجع
ایمنی
تا آنجا که ممکن است حس عمقی تحریک شود (استفاده از وزنه و پرش)
همراه با فعالیت لذت بخش بوده و برای مراجع معنی دار باشد.
این تمرینات برای بیماران پارکینسون به سه دسته تقسیم می شود:
تمرینات ضروری روزانه مثل ( core stabilization )
تمرینات غیر ضروری مثل تمرینات پوسچرال کنترل که باید هفتگی انجام شود.
تمرینات حاشیه ایی که دو هفته یا ماهیانه انجام می شود ۲ ساعت در ماه تمرینات سطح مهارتی بالا، ( PNF )
هر یک از این تمرینات یا مدار جدیدی تولید یا آن مدار را تقویت می کند و از طریق تولید فاکتورهای رشد سبب جمع کردن یا تجزیه رادیکال های آزاد می شود.
تئوری های آموزش تکالیف مختلف حرکتی برای بیماران پارکینسون
( Task integration theory )
( Task Automatism Theory )
وقتی که چند تکلیف یا عملکرد همزمان انجام می شود با تقسیم توجه به هر دو تکلیف مهارت فرد در انجام تالیف چند گاه افزایش پیدا میکند. به عنوان مثال حرکات راه رفتن عمقی با کار شناختی. مثل راه رفتن و کم کردن از 100 به صورت ۷ تا ۷ تا یا حرکت ( UE ) با ( LE ) یکی انجام شود… مثل ورق زدن کتاب حین راه رفتن
مثلا چند عدد را بگو و بعد راه برود و چند عدد را برعکس بگو
تئوری اتومانسیون هر فعالیت را به صورت اختصاصی و جداگانه برای بیمار آموزش می دهیم. این آموزش اختصاصی باعث اتوماتیک کردن حرکت، افزایش قدرت و مهارت فرد می شود.
مثال از بین این عکسها عکس برادرت را پیدا کن
روی سطح شیبدار بالا و پایین برو
علاوه بر بهبود عملکرد های چندگانه، عملکرد های منفرد را هم بهبود می بخشد.
نکته :می توان تمرینات ( core stabilization ) را با تمرینات شناختی با هم درگیر کرد.
اهداف ( oculomotor )
تست های آن شامل: 1- تست حرکت ( saccade ) 2- تست حرکت ( persuit ) چشم می باشد.
تمرینات
الف ) شامل حرکات چشم ها بیمار نشسته یا ایستاده و حرکات ( saccade ) و ( persuit ) را در جهات افقی، عمودی و اریب انجام می دهد.
ب ) حرکاتی که حرکات چشم همزمان با حرکت سر است.
ج ) حرکاتی که حرکات چشم همراه با حرکات تنه است.
اهداف ( associated and executive , emotional and motivation )
بازی های هیجانی و متناسب با فرهنگ مراجع در این دسته قرار میگیرند. موسیقی همراه با ورزش های ریتمیک، دور هم نشینی و مهمانی ها، رقص های دسته جمعی، فعالیت های گروهی، تصمیم گیری برای امور داخل و خارج از خانه، مهارت های بین فردی و اجتماعی در این گروه از اهداف می باشند.
کاردرمانی دست در بیماران پارکینسون
میکروگرافیا (Micrographia) یا کاهش اندازه دست خط، اغلب در افراد مبتلا به پارکینسون دیده میشود. علاوه بر کاهش اندازه نوشتن، دست خط اغلب به جای حرکت در یک راستا در سراسر صفحه، با یک شیب به سمت کنارهها حرکت میکند، و بیشتر مدل «شبه تار عنکبوت» یا «خرچنگ قورباغه نوشتن» ممکن است آشکار باشد.
الیویرا و همکاران (۱۹۹۷) مزایای استفاده از نشانههای بصری و یا شنوایی با افراد مبتلا به پارکینسون و میکروگرافیا را نشان دادند. تشویق افراد به نوشتن با ابزار اتوماتیک (استفاده از سخت افزار نوشتن)، منجر به بهبودی در اندازه و وضوح دست خط شد.
دستورالعملها
برای کاردرمانگران با هدف ارتقاء تواناییهای دست خط افراد مبتلا به پارکینسون، توصیه میشود که:
در هنگام نوشتن، افراد مبتلا به پارکینسون باید به راحتی و در یک موقعیت قائم نسبت به میز با نور خوب بنشیند.
به منظور بهبود اندازه دست خط افراد مبتلا به پارکینسون، کاردرمانگران باید پیشنهاد دهند:
امتحان کردن خودکار با نوک فیبر و یا یک قلم با جوهر ژلی، چراکه این جریانها روان تر هستند.
استفاده از یک گیره نگه دارندهی قلم (pen grip)، قلم پهن و یا یک قلم (built-in grip) قلمی که جای گرفتن روی آن مشخص است) برای ایجاد راحتی و آرامش بیشتر و سفتی کمتر در نگه داشتن خودکار.
استفاده از کاغذ خط دار، و یا یک ورق سنگین خط دار زیر صفحه ساده (که اغلب به عنوان یک مانع در صفحهی نوشتن یافت میشود)
از عوامل حواس پرتی مانند تلویزیون، رادیو، موسیقی پس زمینه، و غیره اجتناب کنید.
تمرکز کنید و از عجله در هنگام نوشتن پرهیز نمایید.
اغلب در هنگام نوشتن، «بزرگ» فکر کنید.
به تشکیل هر حرف هنگام نوشتن، توجه ویژه نمایید.
خط روی کاغذ را برای هدایت نوشتن در امتداد خط مستقیم، دنبال کنید.
اگر سبک نوشتن سریع است، سرنخ «بزرگ و آهسته فکر کن» ممکن است باعث کمک به توجه متمرکز بر روی نوشتن خودکار و نهایتا واضح بیشتر میگردد.
اگر نوشته ها شبیه «تار عنکبوت» یا مدل «خرچنگ قورباغه» است، فکر کردن به کلمات «صاف» یا «آهسته و صاف» ممکن است مفید باشد.
اگر نوشته به طور قابل توجه متغیر و یا ناخوانا است، مشاوره در خصوص تماس با بانکها، گرفتن یک مهر امضای ساخته شده، و یا استفاده از ابزار جایگزین ارتباطات نوشتاری مانند تکنولوژی کامپیوتر ارائه شود.
همه رانندگان مبتلا به بیماری پارکینسون باید از تعهدات خود نسبت به اطلاع رسانی از وضعیت خود در زمان تشخیص بیماری به «آژانس صدور مجوز راننده و وسیله نقلیه» (DVLA) و شرکت بیمه خودرو خود، مطلع گردند .
دلایل متعددی برای اینکه چرا یک فرد مبتلا به پارکینسون ممکن است در طول زمان مستلزم ارزیابی آمادگی خود گردد، وجود دارد از جمله: کاهش سرعت پاسخ دهی، سفتی مانورهای مهار ایمن، خواب آلودگی بیش از حد در طول روز، اختلالات بینایی، تاثیر نامطلوب و غیر قابل پیش بینی دارو و غیره. مسئولیت ایجاد صلاحیت فرد برای رانندگی برعهدهی DVLA است. هنگامی که ارزیابی انجام شد، اگر اجازه ادامه رانندگی داده شود، این مجوز به طور کلی بین یک تا سه سال داده خواهد شد.
کاردرمانگران خود را مشمول مسئولیت قانونی برای اطلاع به DVLA بابت هر گونه نگرانی در مورد توانایی فرد مبتلا به پارکینسون برای رانندگی نمیدانند. در عوض، آنها باید هر گونه نگرانی را به طور مستقیم با فرد مبتلا به پارکینسون در میان بگذارند و مکررا به آنها بگویند که این تعهد شما تحت قانون برای اطلاع از وضعیت خودتان به DVLA است، نه کاردرمانی، و به ارجاع دهنده / پزشک مسئول (به عنوان مثال GP و یا مشاور بیمارستان) نسبت به هرگونه نگرانی، تذکر دهند.
مراقبت های شخصی در افراد مبتلا به پارکینسون
تواناییهای عملکردی یکباره با دوز اولیه داروی ضد پارکینسونی که جذب بدن شده اند، بهبود خواهد یافت. بنابراین به شروع عادتهای روزانه مراقبت شخصی صبح بعد از مصرف دوز اول روز کمک میکند. افراد مبتلا به پارکینسون گزارش عادتهای روزانه مراقبت شخصی را به این صورت دارند که بطور کل آهسته و با خستگی، تعادل ضعیف و خطر بالای سقوط در وضعیت ایستاده، فعالیتهای خود را از سر میگیرند. بعضی از افراد اذعان دارند که پوشیدن لباس میتواند از ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت یا بیشتر در طول روز از وقتشان بگیرد. رویکرد مراجع محوری هنگام ارزیابی مراقبت شخصی باید گرفته شود تا مصرف بهینه انرژی هنگام پوشیدن لباس به صورت مستقل را داشته باشد که ممکن است در یک فرد مبتلا به پارکینسون که برای انجام سایر امورات معنادار روزانه بسیار خسته است و دارای اختلال تعادل و کاهش کیفیت زندگی است، نتیجه بخش باشد. برخی از افراد مبتلا به پارکینسون، با این وجود، ممکن است خواستار برقراری استقلال خود با وجود هزینه زمانی بسیار، باشند. دیگران ممکن است یک بسته مراقبت را که به آنها در شست و شو و لباس پوشیدن کمک خواهد کرد را ترجیح دهند چراکه آنها را خسته نمیکند و مانع از دسترسی آنها به فعالیتهای کار و اوقات فراغت در جامعه نمیشود. یا به سادگی آنهارا توانمند میسازد تا عادتهای روزانه را در منزل ادامه دهند. معرفی وسایل کمکی لباس پوشیدن ممکن است سرخوردگی را تشدید کند. با این وجود، افراد مبتلا به پارکینسون دریافتند که استفاده از فرآیندها و ابزار جدید منجر به گیجی میشود. به تطابقات لباس باید توجه شود. مثل جایگزینی دکمه با بند چسبی، همچنین توصیه عمومی درمورد لباس مناسب که پوشیدن و درآوردن و بستن آن آسان و به راحتی قابل اجراست. برای آنهایی که خواستار حفظ استقلال خود هستند ولی خواهان راحتی هرچه بیشتر در پوشیدن لباسهایشان هستند، تمرین عادتهای روزانه لباس پوشیدن، با رفع عوامل حواس پرتی، ممکن است سودمند باشد.
مراقبت های شخصی در کاردرمانی پارکینسون
کاردرمانگرها برای بهبود عادتهای روزانه مراقبت شخصی در افراد مبتلا به پارکینسون توصیه می کنند که:
زمان دوز اول داروی ضد پارکینسونی مشخص شده باشد. چون در نوع عملکرد مهم است. معمولا بعد از شستشو و لباس پوشیدن استعمال شود، که بستگی به تجویز دارو دارد بایستی توجه کرد ممکن است دوز اول قبل شستوشو و پوشیدن لباس داده شود.
اگر عادتهای روزانه مراقبت شخصی طولانی یا خسته کننده باشد، یا اگر شخص مبتلا به پارکینسون ترجیح دهد، کمک در صبح و یا عصرمنعی ندارد.
استفاده از جایگاه دفع مدفوع باید ارزیابی شود و اگر نیاز است سریعا فراهم شود.
اگر خواسته شخص است تا لباسش را به طور مستقل بپوشد، روش های مفید زیرباید تمرین شود:
جمع آوری تمامی لباسها و قرار دادن آنها در مکانی صحیح
نشستن روی یک صندلی یا تخت نزدیک به لباس
تمرکز بر روی لباس پوشیدن، اجتناب از عوامل حواس پرتی، صداها و مکالمات
قبل از پوشیدن هر بخش از لباس، از فرد دارای پارکینسون بخواهید تا بصورت ذهنی مراحل انجام آن را تمرین کند.
هر حرکت از بدن را به طور جداگانه پیش ببرید (به عنوان مثال دست راست را در این آستین قرار بدهد و بالا بکشد.)
برای بالا کشیدن شلوار یا زیر شلواری خود بایستد، اطمینان حاصل کنید که تعادل خود را حفظ میکند.
برای بستن دکمه و زیپ خود بنشیند.
تاکید کردن بر این مهم که فردی دارای بیماری پارکینسون میتواند از عهده کاری در زمان مناسب برآید، تا بتواند کامل روی فعالیت تمرکز کند و هر مرحله برای انجام دادن کامل آن را شرح دهد. (اقتباس از موریس و همکاران ۱۹۹۶)
ابزار کمکی لباس پوشیدن مانند قلاب دکمه (button hooks) ممکن است به سردرگمی منجر شود و تنها باید به عنوان انتخابی پس از اینکه فرد را آزمایش کردیم، به آن نگاه کنیم.
مهارتهای خانگی (Domestic life)
در تمام مراحل پارکینسون، عملکرد وظایف داخلی مانند آماده سازی غذا، کارهای خانه و خرید ممکن است تحت تاثیر مهارت و چابکی ضعیف، اختلال تعادل، کاهش توانایی برای انجام چندین کار (وظایف چندکاره) و افزایش سطح خستگی قرار گیرد. تغییرات شناختی احتمالی مربوط به مهارتهای برنامه ریزی، سازماندهی و تصمیم گیری نیز ممکن است در تواناییهای مدیریت خانه داری و مدیریت پول تاثیرگذار باشد.
برای برخی افراد توانمندی در ادامه دادن به عنوان خانهدار اصلی ممکن است مرکزیتی برای نقش آنها در میان (اعضای) خانواده و کلید ادامه (پایداری) عزت نفس آنها باشد. علاوه برآن اقلام کوچک تجهیزات ممکن است باعث بهبود سهولت و ایمنی کار در آشپزخانه گردد. باید به اصلاح ماهیت آن کار توجه شود، به عنوان مثال توجه به خرید سبزیجات یا وعده های غذایی از پیش آماده شده. (و/یا) برای اینکه آن فرد نیازی به انجام آن وظیفه نداشته باشد. برای مثال با خرید مواد غذایی در اینترنت، و یا با استخدام یک نظافت چی. اگر فرد مبتلا به پارکینسون مایل به ادامه فعالیتهای مربوط به آشپزخانه، باشد، سازماندهی مجدد صورت میگیرد، بطوریکه موارد (آیتمها) قابل استفادهی رایج با دستیابی آسان، باعث بهبود دسترسی و کاهش خستگی میگردد.
برای کاردرمانگران با هدف ترویج مهارتهای داخلی و تواناییهای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، توصیه میشود که:
اقلام کوچک تجهیزات باید ارزیابی شده و بدون تاخیر ارائه گردند. برای مثال:
لاتکس لغزش گیر یا matting میتواند منجر به تسهیل بازکردن درب شیشهها شود.
صافی فلزی یا توری میتواند در هنگام آب کشی ظرف سبزیجات کمک کند.
یک دستگاه حلقه کش (ring – puller) میتواند دشواری باز کردن درب حلقوی قوطیهای مواد غذایی را تسهیل کند.
اهرم شیرآب یا گرداننده شیر (tap turners) میتواند منجر به تسهیل استفاده از شیرهای آب گردد.
استفاده از یک چهارپایه (جایگاه قرارگیری) باید در طول انجام برخی وظایف، مانند آماده سازی غذا یا اتو کردن در نظر گرفته شود.
استفاده از چرخ دستی باید به دقت و بصورت آزمایش شده استفاده گردد: چرخ دستی کوتاه ممکن است منجر به تشدید خم شدن شود و هرچند چرخ دستیهای بلند سبک پلت فرم ممکن است مفید باشد، اما آنها نیز ممکن است منجر به افزایش تمایل به سرعت راه رفتن که ناشی از عجله کردن است بشود.
پیمودن مسیر آماده سازی وعده های غذایی باید به عنوان یک راه برای از بین بردن (کاهش) خستگی باشد. برای مثال انجام برخی از آماده سازی های زودهنگام در روز (مفهوم: منجر به کاهش مسیر و زمان انجام به واقع پخت و پز غذا میگردد.)
به تقسیم بندی (شکستن) کارهای خانگی به اجزای عمل (اعمال جزء به جزء) برای حضور موفق در برخی از جنبههای فعالیت توجه شود.
به معرفی غذاهای راحتی و محل فروش اینترنتی آن توجه شود.
سوالات متداول:
1.کاردرمانی برای بهبود بیماران پارکینسون چه کمکی می تواند انجام دهد؟
کاردرمانی در جهت بهبود پوسچر و حرکات، تقویت تعادل، بهبود مهارت های هماهنگی حرکتی و کنترل انرژی ، بهبود حرکات چشمی و بهبود مهارت های کلامی و بلع کمک می نماید.
2. آیا دارو درمانی به تنهایی می تواند برای بیماران پارکینسون مفید باشد؟
داروهای پارکینسون با کاهش علائم به بیمار کمک می کنند فعالیت های روزانه را از سر گیرد، اما کنترل لرزش ها و خستگی ناشی از فعالیت به زودی بازمیگرد و نیاز به تقویت عضلانی و بهبود مهارت های حرکتی دارد که توسط تمرینات کاردرمانی ایجاد می گردد.
جناب آقای دکتر صابر به عنوان دکتر تشخیص اختلال یادگیری با توجه به علایم کودک به ارزیابی اختلالات یادگیری در کودک می پردازد و مشکلات کودکان اختلال یادگیری را مشخص می کند. سپس طرح درمان اختلالات یادگیری در مرکز تشخیص اختلال یادگیری در تهران برنامه ریزی شده و نارساخوانی، اختلال نوشتن و اختلال یادگیری در ریاضی به صورت کاملا تخصصی مورد درمان قرار می گیرد. آزمون های تشخیص اختلالات یادگیری، پرسشنامه تشخیص اختلال یادگیری در کنار ارزیابی دقیق دکتر خوب برای اختلال یادگیری می تواند در تشخیص اختلال یادگیری موثر باشد. برای اطلاع از این مطلب که چگونه اختلال یادگیری را تشخیص دهیم مقاله زیر را مطالعه نمایید.
تشخیص اختلال یادگیری
درک ما از ژنتیک و ماهیت ارثی اختلالات یادگیری و نارساخوانی در دهه گذشته افزایش چشمگیری یافته است. مطالعات خانواده و مطالعات دوقلو ها ۲ نوع از مطالعات ژنتیکی هستند. مطالعات خانواده با مطالعه در اسکاندیناویا آغاز شد که نشان داد نارساخوانی در خانواده ها دیده می شود. از آن پس،شواهد قوی حاصل از مطالعات گسترده تر در مورد خانواده همچنان حاکی از ارثی بودن گرایش به اختلالات خواندن شدید و وجود پایه ژنتیکی برای آن است.
مطالعه دوقلوها شواهد بیشتری از نقش مهم ژنها در نارساخوانی ارائه میکند. دوقلوها حتی اگر جدا از هم بزرگ شده باشند خصوصیات مشابهی از نظر اختلالات خواندن دارند.
دکتر اختلال یادگیری در تهران
تشخیص دقیق و سریع اختلال یادگیری و مشخص نمودن نوع اختلال( اختلال خواندن، اختلال نوشتن، اختلال ریاضی) در کودکان اختلال یادگیری بسیار حائز اهمیت است. مرکز اختلال یادگیری تهران زیر نظر بهترین دکتر اختلال یادگیری دکتر صابر در حیطه تشخیص کودکان اختلال یادگیری و انجام تست های تشخیصی خاص به صورت تخصصی فعالیت می نماید. همچنین درمان های خاص مانند سنسوری روم، اتاق بینایی، اتاق تقویت مهارت های شنیداری و بخش کاردرمانی یکپارچگی حسی در مرکز درمان اختلال یادگیری تهران ارائه می گردد. روانشناسان، گفتاردرمانان و کاردرمانان با تجربه مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر با انجام درمان های مختلف و یکپارچه در حیطه مهارت های کارکرد اجرایی به درمان این کودکان کمک می نماید. تکنیک های دیگر درمانی مانند بازی درمانی و گروه درمانی به کودکان با اختلالات یادگیری کمک می نماید اختلالات همراه مانند افسردگی، گوشه گیری و … را در محیط بازی ابراز و به کمک درمانگران مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر درمان نمایند.
روانشناسی اعصاب در تشخیص اختلال یادگیری
روانشناسی اعصاب (نوروپسیکولوژی) شاخهای از روانشناسی است که از ترکیب روانشناسی و عصب شناسی به وجود آمده است. روانشناسان اعصاب رشد و انسجام دستگاه عصبی مرکزی فرد را ارزیابی می کنند.بخش عمده پژوهشها در روانشناسی اعصاب در مورد رفتار بزرگسالان دچار آسیب مغزی انجام شده است. اما تحقیقات اخیر در این رشته تخصصی به سمت پژوهش و کاربردها در حوزه تشخیص اختلالات یادگیری هدایت شده است.
معاینه روانشناختی اعصاب به ویژه برای کمک به دکتر اختلال یادگیری کودک طرح ریزی می شود تا بتواند اشکالات خفیف یا آشکار عصبی رفتاری،که فرآیند بهنجار تحصیلی کودک اختلال یادگیری را با مشکل مواجه میکند،تشخیص دهد. چند زمینه گسترده که کارکرد آنها در معاینه های روانشناختی اعصاب ارزیابی می شود شامل هوشی،توجهی، حافظه،یادگیری، زبان،حسی-حرکتی، اجرایی پیشانی، اجتماعی- هیجانی، است. همچنین با ارزیابی های روان شناختی اعصاب می توان به تحلیل تفاوت های بین دو نیمکره، یعنی تفاوت های بین کارکردهای نیمکره چپ و راست مغز پرداخت.
مجموعه آزمونهای روانشناختی اعصاب که کارکردهای مغز کودکان اختلال یادگیری را ارزیابی می کنند شامل مجموعه آزمون عصبی-روانشناسی هاستد-رایتان (برای کودکان سنین ۹ تا ۱۴ سال) و مجموعه آزمون عصبی-روانشناسی رایتان-ایندیانا (برای کودکان سنین ۵ تا ۸ سال) است. کاربرد این آزمون ها مستلزم گذراندن دوره های آموزشی در روانشناسی اعصاب و اجرای آزمون هاست. یکی از آزمون های مربوط به کارکردهای اجرایی، آزمون پردازش شناختی سوان سون پیوست ج است.
معاینه عصب شناختی- ارزیابی اختلال یادگیری در کودک
معاینه های عصب شناختی اختلالات یادگیری را هر یک از چند متخصص پزشکی-پزشک خانواده، متخصص کودکان، متخصص رشد کودکان،دکتر متخصص توانبخشی کودکان یا روانپزشک کودک می تواند انجام دهد. معاینه عصب شناختی هر کودک اختلال یادگیری یا نوجوان مشکوک به اختلالات یادگیری دارای دو مولفه مجزاست: ارزیابی اختلال یادگیری در زمینه عصب شناختی متعارف و معاینه علائم خفیف عصب شناختی،یعنی انحرافهای حداقل یا ظریف عصب شناختی نظیر مشکلات هماهنگی در فعالیت های دیداری-حرکتی،حرکتی ظریف یا حرکتی درشت.
اگرچه ارزیابی عصب شناختی کودکان اختلال یادگیری با اجرای دقیق و تفسیر سنجیده پاسخگویی همه سوالات نیست ،به فهم وضعیت کارکردی کودک دچار اختلالات یادگیری کمک می کند. اما لوین هشدار می دهد که والدین و مدارس نباید انتظارات غیر واقع بینانه از نتایج معاینه های عصب شناختی داشته باشند. معاینه عصب شناختی متعارف بسیاری از علائم خفیف را نشان میدهد و احتمالا در پیدا کردن هرگونه نابهنجاری در بیمارانی که شکایت اولیه آنها از اختلال در یادگیری است،کارایی ندارد. افزون بر این،چند مشکل در تفسیر یافته های عصب شناختی ارزیابی اختلال یادگیری وجود دارد که عبارتند از:
حتی در دانش آموزانی که یادگیری رضایت بخشی دارند،دامنه گستردهای از علائم خفیف حاکی از حداقل اختلال کارکرد عصب شناختی دیده می شود.
چون دستگاه عصبی دانشآموز اختلال یادگیری هنوز کامل نیست و پیوسته در حال تغییر است،غالباً تمیز دادن تاخیر رشد از اختلال کارکرد دستگاه عصبی مرکزی بسیار دشوار است.
بیشتر آزمون های تشخیص علائم خفیف،آزمون های روان شناختی یا رفتاری هستند تا عصب شناختی.
آزمون نهایی کارکرد سالم عصبی یادگیری موثر است. توانایی منحصر به فرد انسان برای یادگیری نتیجه سازمان بسیار پیچیده مغز و دستگاه عصبی است. در ادامه ارزیابی اختلالات یادگیری درحیطه عصب شناختی متعارف و معاینه عصب شناختی برای علائم خفیف به طور مختصر مرور میشود.
ارزیابی متعارف عصب شناختی توسط متخصص اختلال یادگیری
در معاینه عصب شناختی متعارف،دکتر خوب برای تشخیص اختلال یادگیری ابتدا سوابق پزشکی دقیق و مشروحی را جمع آوری می کند. این اطلاعات شامل سوابق خانوادگی (برای نشانه هایی از ماهیت ژنتیکی)،جزئیات بارداری مادر،فرایند تولد و رشد دوران نوزادی،و سابقه رشد کودک اختلال یادگیری است. دکتر اختلالات یادگیری اطلاعاتی درباره تمام بیماری ها،آسیب دیدگی ها و عفونت هایی که کودک داشته است کسب می کند. سابقه رشد شامل اطلاعاتی درباره رفتار حرکتی (سن خزیدن ایستادن و راه رفتن) و مهارتهای زبانی است. اطلاعات دیگری نیز در مورد وضعیت شنوایی،بینایی،تغذیه،خواب،آموزش استفاده از توالت،و تجربه های اجتماعی و تحصیلی دانش آموز با اختلالات یادگیری جمع آوری می شود.
بررسی اعصاب جمجمه ای اطلاعات مربوط به بینایی،شنوایی،چشایی،و کارکرد دهلیزی (احساس تعادل)،به علاوه ویژگی هایی نظیر حالت چهره،جویدن،بلع و توانایی صحبت کردن را به دست می دهد. برای ارزیابی کار کرد گوناگون اعصاب کنش های جمجمه ای،پاسخ های کودک اختلال یادگیری به محرک های معین،وضعیت اندام های مختلف و توانایی کودک در انجام دادن تکالیف معین ثبت میشود.
افزون بر این،با بررسی متعارف عصب شناختی نیز مهار کارکرد ارزیابی می شود. بازتاب های کودک آزمایش میشود و اعصاب حسی با آزمون های ادراکی یا تحریک لمسی ارزیابی می گردد.
شیوه های طبی خاص دیگری که ممکن است به کار گرفته شوند شامل برق نگاری مغز ( EEG ) برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی مغز،عکس برداری با پرتو ایکس از جمجمه و رگهای خونی مغز،مطالعات بیوشیمیایی،مطالعات غدد درون ریز یا بررسیهای ژنتیکی است.
بررسی علائم خفیف عصب شناختی در مرکز اختلالات یادگیری
علائم خفیف عصب شناختی را می توان از طریق بررسی عصب شناختی فراتر از بررسی متعارف کشف کرد. همانگونه که پیشتر ذکر شده،نابهنجاری های عصب شناختی که بیشتر در افراد دچار اختلالات یادگیری مشاهده میشود انحرافهای فاحش نیستند بلکه علائم ظریف،جزئی و فرعی اند. این علائم خفیف شامل مشکلات جزئی در هماهنگی،لرزش بسیار کم،ناشیگری حرکتی،آشفتگی های دیداری – حرکتی،نقایص یا تاخیر غیر عادی در رشد زبانی و مشکلات خواندن و مهارتهای محاسبهای است. علامت خفیف دیگر فزون کنشی است که مشخصه اختلال های نقص توجه نیز شناخته می شود.
عصب شناسان، با استفاده از تعدادی آزمون،علائم خفیف اختلال کارکرد دستگاه عصبی مرکزی را کشف میکند. معلم ها نیز می توانند از برخی از این آزمون ها به منزله آزمون های حرکتی غیر رسمی استفاده کنند. بسیاری از آزمونهایی که برای کشف علائم خفیف عصب شناختی در کودکان اختلال یادگیری به کار گرفته میشوند از شیوه های ارزیابی روانشناختی وام گرفته یا اقتباس شدهاند. در ادامه،به آزمون های دیداری-حرکتی،حرکتی درشت و حرکتی ظریف می پردازیم:
آزمون های تشخیص اختلالات یادگیری
1) آزمون دیداری-حرکتی
تعدادی از آزمون های دیداری-حرکتی برای ارزیابی توانایی کودک اختلال یادگیری در کپی کردن شکلهای مختلف هندسی کاربرد دارند. کودکان می توانند از شکل های هندسی در سنین زیر کپی کنند:
شکل سن
دایره 3
علامت به اضافه 4
مربع 4
مثلث 5
لوزی 6
دو آزمون دیداری-حرکتی دیگر عبارتند از آزمون طرح های بندر،که در آن از بیمار خواسته میشود نحوه شکل هندسی را کپی کند،آزمون نقاشی گودیناف-هریس،که بیمار در آن باید تصویری از یک انسان را نقاشی کند. نمره آزمون گودیناف-هریس به میزان ترسیم جزئیات بدن بستگی دارد.
2)آزمون های حرکتی درشت
آزمون های حرکتی درشت در ارزیابی مهارت های وضعیتی،حرکت و تعادل کاربرد دارند. گام برداشتن کودک هنگام راه رفتن نیز مشاهده میشود. کودکان میتوانند به طور طبیعی تکالیف زیر را در سنین مشخص شده انجام دهند:
تکلیف سن
لی لی کردن با هر یک از پاها: از کودک خواسته می شود 5
روی پای راست و سپس روی پای چپ لی لی کند.
ایستادن روی یک پا: از کودک خواسته می شود روی 6
یک پا بایستد اول راست، سپس چپ و تعادل خود را
حفظ کند.
راه رفتن بدون فاصله بین پاها پاشنه جلو پنجه:از کودک 9
می خواهند با قرار دادن پاشنه یک پا درست جلو پنجه
پای دیگر راه برود.
آزمون تقاطعی نیز در وسط اجرای حرکت ها داده می شود:
لمس کردن بینی و گوش چپ و سپس بینی و گوش راست. در این آزمون،توجه مشاهدهگر معطوف به سرعت ایجاد کنترل خودکار بر اعمال حرکتی است.
آزمون انگشت-بینی. از کودک اختلال یادگیری خواسته میشود چندین بار پی در پی با یک انگشت بینی خود و سپس انگشت آزمایشگر را لمس کند. هدف مشاهده آمادگی بیمار در انجام دادن حرکت های متناوب است.
3) آزمون های حرکتی ظریف در تشخیص اختلالات یادگیری
در آزمون اگنوزیای انگشتان،توانایی کودک اختلال یادگیری در استفاده از حس بساوایی غالبا با چشمهای بسته،برای تشخیص اینکه آزمایشگر کدام انگشت او را لمس می کند ارزیابی می شود.
تکلیف سن
تشخیص انگشت شست 4
تشخیص انگشت اشاره 5-6
سایر آزمون های ادراک بساوایی شامل تشخیص اشیا با لمس کردن آنها،تشخیص دو تماس همزمان وقتی که آزمایشگر دو قسمت از بدن کودک را لمس می کند (نظیر صورت و دست)،تشخیص حروف یا اعداد با لمس کردن آنها،تشخیص حروف یا اعداد نوشته شده بر کف دست،و آسان حرکت دادن زبان (به طور عمودی و افقی است.)
در آزمون چالاکی انگشتان،کودک اختلال یادگیری باید با هر انگشت به نوبت انگشت شست خود را لمس کند. آزمون هر یک از دست ها جداگانه انجام می شود.
روش های کسب اطلاعات مربوط به ارزیابی کودک دارای اختلالات یادگیری
برای کسب اطلاعات میتوان از چهار منبع اصلی اطلاعات را به دست آورد:
1) شرح حال یا مصاحبه
2) مشاهده
3) روش های ارزیابی اختلال یادگیری غیر رسمی
4) آزمون های تشخیص اختلال یادگیری مرسوم هنجار گزینی شده . غالباً چند نوع اطلاعات در یک زمان جمع آوری می شود یا یک روش ارزیابی ممکن است به روش های دیگر منتهی شود. برای مثال،ممکن است است با مشاهده دانش آموز ضرورت اجرای آزمون تشخیصی خاصی مطرح شود. یا تلفظ غیر صحیح کلمات هنگام سخن گفتن،همراه با اشتباه مکرر در فهم صحبت های آزمونگر،می تواند حاکی از وجود مشکل شنیداری باشد و به تصمیم برای اجرای آزمونهای رسمی تیزهوشی و تمیز شنیداری صداها در کودک اختلال یادگیری منتهی شود.
1- شرح حال کودک اختلال یادگیری
اطلاعات حاصل از شرح حال،شناخت و سرنخ هایی از پیشینه و چگونگی رشد دانش آموز مبتلا به اختلالات یادگیری به دست می دهد. درخلال مصاحبه با والدین،اطلاعاتی درباره پیشینه قبل از تولد،شرایط تولد،و رشد در دوره نوزادی،سن رسیدن به نقاط عطف رشد (نشستن،راه رفتن،کنترل ادرار و مدفوع و صحبت کردن)،سوابق بهداشتی کودک اختلال یادگیری (شامل بیماریها و حوادث)،و مشکلات یادگیری دیگر اعضای خانواده به دست می آید. سوابق تحصیلی دانش آموز را می توان از والدین،بایگانی مدرسه و کارکنان مدرسه (معلم ها،پرستاران،مشاوران راهنما و کارکنان دیگر) کسب کرد.
تلاش مصاحبهگر باید معطوف به ایجاد اعتماد دوجانبه باشد و مراقب باشد سوالاتی نپرسد که والدین کودک اختلال یاگیری را مضطرب کند یا،با تایید نکردن اعمالشان،آنان را در موضع دفاعی قرار دهد. مصاحبه گر باید از خود روحیه همکاری،پذیرش و همدلی،در عین حفظ درجه ای از بی طرفی و واقع بینی-تخصصی،نشان دهد تا در دام درگیری مفرط هیجانی با مسئله و ناکارایی حاصل از آن نیفتد.
دکتر اختلال یادگیری ماهر قادرند اطلاعات بسیار مفیدی از شرح حال به دست آورند. آنان با استفاده از لحن ملایم و محاورهای و با فراتر رفتن از سوالات معمول به جمع آوری اطلاعات می پردازند و اطلاعات و برداشت هایی بیش از پاسخ صرف سوالات به دست میآورند. اطلاعات و برداشت های حاصل از شرح حال با دانش منتج از مشاهده بالینی،آزمون های مرسوم و روش های دیگر ارزیابی تلفیق می شوند.
فرم های مصاحبه برای تهیه شرح حال. فرم های متعددی برای مصاحبه به منظور تهیه شرح حال وجود دارد.همچون پاره ای از آنها بسیار طولانی و کامل هستند و با استفاده از آنها می توان در قلمرو های متعددی اطلاعات فراهم کرد. در این زمینه،اغلب از مقیاس های رفتار سازشی، که سوالات آن در مورد میزان سازش افراد با انتظارات طبیعت و جامعه است،استفاده میشود.در خلال مصاحبه،فردی مطلع از کودک اختلال یادگیری معمولا مادر اطلاعات را در اختیار می گذارد. فهرست مقیاس های رفتار سازشی که معمولا کاربرد دارند در زیر آمده است.
مقیاسهای رفتار سازشی واین بند:
از این مقیاس ها سه نسخه متفاوت وجود دارد: نسخه مصاحبه،فرم زمینه یابی،نسخه مصاحبه،فرم گسترش یافته،و نسخه کلاس درس. همه آنها قلمرو های ارتباطی،مهارت های روزانه زندگی،اجتماعی شدن و کنش های حرکتی را،از تولد تا ۱۹ سالگی ارزیابی میکنند.
پرسشنامه رفتار سازشی:
با استفاده از این پرسش نامه و مصاحبه با یک فرد مطلع،می توان اطلاعات مربوط به مهارتهای خودیاری،مهارت های ارتباطی،مهارت های اجتماعی،مهارت های تحصیلی و مهارتهای سرگرمی را،از سن ۶ تا ۹ سالگی به دست آورد.
مقیاس های درجه بندی معلم کانرز،مقیاسهای درجهبندی والدین کانرز. چند نسخه از این آزمون برای سنین ۳ تا ۱۹ سالگی وجود دارد. با استفاده از آنها میتوان اطلاعاتی درباره اختلال های رفتاری،اضطراب،بی قراری،رفتارهای نشان دهنده وسواس فکری/عملی و رفتارهای ضد اجتماعی،فزون کنشی و ناپخته جمعآوری کرد.
اطلاعات هویتی:
دانش آموز: نام،نشانی،تلفن،تاریخ تولد،مدرسه،کلاس
والدین: نام و شغل پدر،نام و شغل مادر
خانواده: نام و سن خواهرها و برادرها و سایر افراد خانه
مرکز درمانی: تاریخ مصاحبه،منبع ارجاع دهنده،نام آزمایشگر
تاریخچه تولد:
بارداری: طول دوره بارداری،وضعیت مادر،عوامل غیر عادی
شرایط تولد: رسیدگی یا نارسی نوزاد،طول مدت زایمان،وزن،شرایط غیر عادی
شرایط پس از تولد: طبیعی،نیازمند مراقبت ویژه
داده های جسمانی رشدی
سوابق بهداشتی: حادثه ها،تب های شدید،سایر بیماری ها
وضع فعلی جسمانی: عادت های مربوط به خواب و خوراک،سطح توان و فعالیت
سوابق رشد: سن نشستن،راه رفتن،نخستین واژه ها،نخستین جمله ها،مشکلات زبان،مشکلات حرکتی
عوامل اجتماعی و شخصی در کودکان اختلال یادگیری
دوستان،روابط با خواهر و برادرها، سرگرمی ها، علائق ،فعالیت های تفریحی، نگرش های افراد خانه و والدین پذیرش مسئولیت ، نگرش به مشکل یادگیری
عوامل تحصیلی کودکان اختلال یادگیری
تجربه های مدرسه: کلاسهای جهشی یا تکراری،تغییر مدرسه،تغییر معلم ها
آموزش پیش دبستانی: مهد کودک،کودکستان
دریافت قبلی کمک ویژه
گزارش های معلم ها
نگرش دانش آموز به مدرسه
2-مشاهده
به گفته یوگی برا : گاه فقط با دیدن می توان چیزهای بسیاری دریافت. مشاهده دانش آموز اختلال یادگیری بخشی ضروری در ارزیابی اختلالات یادگیری است و اطلاعات حاصل از آن میتواند سهم ارزنده ای در ارزیابی و تشخیص اختلال یادگیری داشته باشد. از آنجا که بسیاری از ویژگی های دانش آموز اختلال یادگیری از طریق آزمون یا مصاحبه های مطالعه موردی آنطور که باید و شاید تشخیص داده نمی شود،مشاهده گر ماهر غالباً میتواند ویژگی ها و رفتار های مهم کودک را در محیط درس کشف کند.
مشاهده رفتار دانش آموز اختلال یادگیری اغلب یافته های حاصل از مقیاس های دیگر ارزیابی را تایید می کند. برای مثال،یک دکتر تشخیص اختلال یادگیری ماهر میتواند دریابد که آیا کودک متوجه درس است یا مشغول کارهای دیگری است. استنباط های مشاهده گران زیرک در مورد مشکلات دانش آموزان اغلب با آزمون تایید می شود.
همچنین مشاهده برای روشن ساختن میزان سازگاری شخصی کلی دانش آموز اختلال یادگیری سودمند است. دانش آموز نسبت به موقعیت ها و مردم چه واکنشی نشان می دهد؟نگرش دانش آموز به مشکل یادگیری چیست؟آیا مشکل تحصیلی دانش آموز در زندگی اجتماعی و خانوادگی او تاثیر گذاشته است؟آیا این مشکل نیروی دانشآموز را تحلیل برده است؟آیا نگرش کودک اختلال یادگیری حاکی از علاقه است یا بی اعتنایی در یک جلسه امتحان،معلم به مشاهده سه نفر از بچه های کلاس به نام های ریکی،پت و داستر پرداخت. وقتی نوبت به سوالات مشکل رسید،ریکی کاملا از پاسخ دادن ناامید شد و فقط با هر جوابی که به ذهنش رسید جاهای خالی را پر کرد. پت عصبی و مضطرب شد و از ادامه کار امتناع ورزید. داستر از حدس زدن خودداری میکرد و می ترسید که مبادا اشتباه کند،چنانکه تمام وقت امتحان را صرف تلاش برای پاسخگویی به یک سوال کرد.این مشاهدات اطلاعات ارزشمندی درباره هر یک از دانش آموزان در اختیار معلم گذاشت.
رشد و هماهنگی حرکتی را می توان با مشاهده حرکات و راه رفتن دانش آموز اختلال یادگیری ارزیابی کرد. آیا کودک اختلال یادگیری می تواند لی لی کند،بپرد یا توپ را پرتاب کند و بگیرد؟چگونه تکلیف نوشتنی را انجام می دهد؟آیا هنگام نوشتن بدنش را کج میکند؟شکل کلی دستخط دانش آموز چگونه است؟چگونه مداد را در دست میگیرد؟آیا ناگزیر است برای آنکه دستخط خود را قابل قبول سازد کوشش فوقالعادهای به خرج دهد؟
3- ارزیابی اختلال یادگیری توسط گفتاردرمانگر
کاربرد زبان را در کودک اختلال یادگیری به سهولت می توان با مشاهده ارزیابی کرد. آیا شواهدی دال بر وجود مشکلات تلفظی یا الگوهای کودکانه در گفتار دانش آموز وجود دارد؟آیا پیدا کردن واژه برای کودک اختلال یادگیری دشوار است؟آیا تعداد واژه های خزانه لغات دانش آموز کافی است؟آیا به راحتی صحبت می کند یا با مِن و مِن ،و آیا پرگویی می کند؟نکته دیگر در ارزیابی کودکان اختلال یادگیری این است که آیا دانش آموز از جمله های کامل استفاده می کند یا از واژه های منفرد و عبارت های کوتاه و ناقص؟آیا توالی صداها در کلمه ها درست است برای مثال،سوکس به جای سوسک نمی گوید؟از آنجایی که امروزه توجه به زبان بومی دانش آموز،با عنایت به تنوع فرهنگی دانش آموزان مدارس،اهمیت دارد،باید سوال کرد که زبان مادری دانش آموز چیست؟و توانایی او در زبان انگلیسی چقدر است؟
بازی ها و اسباب بازی ها امکان فعالیت هایی را فراهم می سازد که می توان در آن ها به مشاهده کودک پرداخت و خود نیز وسیله ای برای ایجاد ارتباط نزدیک با کودک اختلال یادگیری به شمار می آیند. به عنوان مثال،میتوان توانایی دانش آموز را در بستن و باز کردن زیپ،گره زدن بند کفش،بستن دکمه لباس یا استفاده از کلید برای باز کردن و بستن قفل مشاهده و هماهنگی مطلوب حرکتی و ارتباط مناسب چشم و دست را ارزیابی کرد. بازی درمانی و بازی های صوتی و آوایی سرنخ هایی درباره توانایی های آوا شناختی و مهارت های شنیداری کودک اختلال یادگیری به دست می دهد.
مشاهدات روزانه رفتار دانش آموز در کلاس اطلاعات بسیار معتبری فراهم می آورد. برای مثال،واکنش دانش آموز مبتلا به اختلال یادگیری در مواجهه با واژه نا آشنا هنگام خواندن چگونه است؟آیا مکث می کند و برای کمک گرفتن به معلم نگاه می کند،به حرف بی صدای اول نگاه میکند و سپس الله بختگی حدس میزند،سعی میکند کلمه را به سیلابهای بکشند،یا تلاش می کند با توجه به بافت جمله کلمه را بخواند؟
-مقیاس های درجه بندی
در مقیاسهای درجه بندی رفتار،معلم ها یا والدین باید مشاهدات و برداشت های خود را در مورد دانش آموزان به شیوه های قابل اندازه گیری ثبت کنند. معلم ها ۲۴ رفتار را بر اساس یک مقیاس ۵ امتیازی درجه بندی می کنند (نمره 1 بر رفتار ضعیف،5 بر رفتار خوب و 3 بر رفتار متوسط دلالت دارد.) بالاترین نمره ممکن ۰۲۱ ( ۴۲×۵ ) است. در یک مطالعه،متوسط نمره کودکان بهنجار ۸۱ ، و نمره کودکان دچار اختلالات یادگیری ۶۱ بود.
قضاوت های معلم ها درباره ویژگی های رفتاری دانش آموزان برای تشخیص دانش آموزان دچار اختلالات یادگیری مفید است و مقیاسهای درجه بندی به این فرآیند کمک می کند. دو مقیاس،یکی مقیاس درجه بندی دانش آموز( با تجدید نظر): جداسازی موارد اختلالات یادگیری و دیگر مقیاس دوراکس برای درجه بندی رفتار در مدرسه ابتدایی.
مقیاس های درجه بندی برای ارزیابی اختلال نقص توجه فزون کنشی را اغلب معلم ها و والدین تکمیل می کنند.
-مقیاس های غیر رسمی
مقیاس های غیر رسمی ارزیابی نیز مفید و از سایر روش های عملی ارزیابی هستند که در آنها مواد درسی متداول و فعالیت های معمول دانش آموزان در کلاس درس مبنای بررسی دانشآموزان است.یکی از مزایای عمده استفاده از مواد درسی کلاسی در آزمون های غیر رسمی این است که ارزیابی حتی المقدور به رفتارهای مورد انتظار نزدیک است. افزون بر این،معلم در اجرا و تفسیر آزمون های غیر رسمی آزادی عمل دارد. برای مثال،معلم می تواند،در خلال ارزیابی،دانش آموز را تشویق کند یا بهوقت بیشتری برای کامل کردن آزمون بدهد. چنین سازگاری هایی به دانش آموزان آرامش می دهد و معلم نیز اطمینان می یابد آنان نهایت تلاش خود را به عمل میآورند. همچنین مقیاس های غیر رسمی را،در مقایسه با آزمون های رسمی،می توان بیشتر به کار برد و،به جای یک جلسه،آنها را در یک دوره زمانی به اجرا در آورد. افزون بر این،در مقیاس های غیر رسمی،از انواع مواد درسی و روش ها استفاده می شود،میتوان آنها را در خلال دوره های معمول آموزشی به کار گرفت و دیگر اینکه هزینه اجرای آنها کمتر از آزمون های رسمی است.
از روشهای دیگر ارزیابی،ارزیابی مجموعه کار،ارزیابی پویا و ارزیابی کارآمدی است.
مقیاس درجه بندی رفتار دانش آموز در تشخیص اختلالات یادگیری:
درک شنیداری
توانایی درک و دنبال کردن دستورات شفاهی
درک بحث های کلاسی
توانایی به خاطر سپردن اطلاعات شنیداری
درک معنی کلمه
زبان گفتاری
بیان کامل و درست
توانایی واژگانی
توانایی به یاد آوردن کلمه ها
توانایی باز گو کردن تجربه ها
توانایی بیان افکار
جهت یابی
سرعت عمل
جهتیابی فضایی
قدرت تشخیص رابطه ها
یادگیری جهت ها
رفتار
همکاری
توجه
توانایی سازمان دادن
توانایی کنار آمدن با موقعیت های جدید
مقبولیت اجتماعی
پذیرش مسئولیت
تکمیل تکالیف درسی
تدبیر و سنجیدگی
حرکت
هماهنگی عمومی
تعادل
توانایی کاربرد ماهرانه ابزار و وسایل
با ارزیابی دقیق و کامل و تشخیص اختلال یادگیری توسط دکتر متخصص اختلال یادگیری نقاص ضعف کودک به وضوح روشن می شود و روند درمان کودکان اختلال یادگیری تسهیل می شود. جهت آگاهی از درمان های پیشرفته در اختلالات یادگیری به لینک های زیر مراجعه کنید.
سوالات متداول:
1-آیا روانشناس مدرسه میتواند اختلال یادگیری را تشخیص دهد؟
خیر. روانشناسان مدرسه معمولاً صلاحیت تشخیص رسمی اختلال یادگیری را ندارند. نقش آنها غربالگری اولیه، مشاهده رفتار کودک در محیط آموزشی، و ارجاع به متخصصان خارج از مدرسه است. تشخیص نهایی باید در کلینیکهای تخصصی با انجام آزمونهای استاندارد چندبُعدی صورت بگیرد.
2-آیا ممکن است کودک همزمان هم اختلال یادگیری داشته باشد هم بیشفعالی؟
بله، تا ۵۰% کودکان مبتلا به اختلال یادگیری (مثل دیسلکسیا) همزمان ADHD نیز دارند. یک متخصص خوب باید بتواند این همبودی را شناسایی کند، زیرا درمان این دو شرایط متفاوت است. به همین دلیل است که ارزیابیهای تشخیصی باید هم کارکردهای شناختی و هم ویژگیهای رفتاری را پوشش دهند.
مرکز درمان حساسیت شنیداری دکتر صابر با سابقه 16 ساله در زمینه اختلالات پردازش حسی و درا بودن متخصصین گفتار درمانی مجرب و کاردرمانی تخصصی در حیطه پردازش حسی به درمان حساسیت شنوایی در کودکان و اصلاح مشکلات تمییز شنیداری و پردازش شنیداری می پردازد. مرکز پردازش شنیداری دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران مجهز به امکانات تخصصی نظیر اتاق مهارت های شنیداری و سنسوری روم در زمینه درمان اختلال پردازش حسی در تهران جزو بهترین مراکز گفتار درمانی و کاردرمانی در حساسیت شنیداری به حساب می آید. گفتار درمانی در منزل و کاردرمانی در منزل از دیگر امکانات بهترین مرکز درمان حساسیت شنوایی می باشد.
مانند تمام چیزهای حسی،مردم طیفی از پاسخ ها را به تحریک شنیداری دارند. برخی به وسیله دروندادهای شنیداری در حجم بالا و شدید،مثل مسابقات ماشین های غول پیکر و ضربات موسیقی پاپ تحریک می شوند. حتی اگر آنها هنوز افت شنوایی نداشته باشند،برخی از این جستجوگری های شنیداری ممکن است باعث شود در حجم غیر معمولی از بلندی صدا صحبت کنند.این افراد حساسیت شنوایی پایینی دارند.
در انتهای دیگر طیف اختلال پردازش حسی ،افرادی اند که به بسیاری (اگر نگوییم همه) از صداهای بلند واکنش نشان میدهند و موسیقی ملایم با ریتم آرام و ثابت و رستوران ها و فعالیتهای کم صداتر را ترجیح می دهند.این افراد حساسیت شنیداری بالایی دارند
شنیدن شامل چیزهایی بیشتر از تشخیص صدا می شود. امواج صوتی به طور منفعل وارد گوش می شوند،به پرده های گوش اصابت می کنند و سپس به تکانه های عصبی که به مغز برای تحلیل این که صدا از کجا منشا گرفته و آیا برای توجه حائز اهمیت است،تبدیل می شود. اگر پیام های عصبی در طول مسیر مختل شوند یا در مغز درست تفسیر نشوند،پردازش شنیداری مختل می شود. کتاب های بسیار خوبی در زمینه اختلال پردازش شنیداری در دسترس می باشد.این بخش تنها به مشکلات حساسیت شنوایی می پردازد.
کودکی ممکن است تست شنیداری را با توفیق کامل بگذراند و هنوز مشکلات حساسیت شنوایی داشته باشد.ممکن است به این دلیل باشد که کودک مشکل پردازش شنیداری حجم صدا یا بسامد های خاصی را از صدا ( pitch ) داشته باشد،یا با گوش دادن فعال مشکل داشته باشد،که شامل طبقه بندی و پردازش شنیداری چیزی است که شنیده است.
تشخیص اختلال پردازش شنیداری
در حالی که بیشتر ما شروع به شنیدن صدا از ۰ تا ۱۵ دسی بل میکنیم،برخی می توانند صفر دسی بل یا حتی دسیبل های منفی را بشنوند. کودکانی که دارای آستانه شنوایی پایین هستند(یعنی حساسیت شنوایی بالایی دارد)،حقیقتا میتوانند خوب بشنوند که آن را هایپراکیوس می نامند. صداهایی که ممکن است مشقت آور یا دردناک باشد،آن طور که تمپل گرندین گفته است،مانند این است که مته دندانپزشکی به عصب ضربه بزند. در حالی که برای نوزادان و کودکان طبیعی است که از صدای بلند و غیر قابل انتظار وحشت زده و آشفته شوند، بیشتر کودکان با صداهای معمول مثل صدای جاروبرقی،سشوار،مخلوط کن،سیفون و حتی هشدار آتش نشانی عادت کرده اند.آنها ممکن است از صدای آزار دهنده لذت ببرند، اما دیگر واکنشهای چشم گیری مثل گریه کردن، جیغ زدن یا کج خلقی را ندارند.
حساسیت شنیداری در کودکان
کودک بیش از حد حساس (حساسیت شنیداری بالا) معمولا به واکنش های بیش از حد خود ادامه می دهند،این در حالی است که دیگران این واکنش ها را پشت سر گذاشته اند. وقتی کودکی صدای دردناک یا ترسناک را تجربه کرد،ممکن است یک ناسازگاری با آن ایجاد کند و ممکن است واکنش های عاطفی منفی اش را به محیط و موقعیت هایی که احساس می کند پتانسیل ایجاد همان تجربیات آزاردهنده را دارد،تعمیم دهد. در حالی که یک بخش عاطفی وجود دارد،در ذهن نگه دارید که کودک ممکن است هایپراکسیوس حقیقی همراه با حساسیت بیش از حد به فرکانس های خاصی از صدا را داشته باشد و صدا ممکن است به گوش هایش صدمه بزند. اینگونه است که کودک نیاز دارد که از طریق تطابق و انس گرفتن با برنامه های پرورش حسی شنیوایی که به وسیله یک کاردرمانگر اجرا می شود،از آن محافظت کند. رفتارهای منفی یاد گرفته شده مرتبط با صدا را نیز ممکن است نیاز به پرداختن به آن داشته باشد.
کودک بیش از حد حساس یا حساسیت شنیداری بالا ممکن است به وسیله ی صداهایی که حتی دیگران به نظر می رسد که آن را نشنیده باشند، حواسش پرت شود، در مدرسه، ممکن است صداهای هم کلاسی هایش در ردیف عقب را همراه با آن چیزی که در کلاس مجاور رخ می دهد،بشنود. موسیقی،معمولاً کلاسیک،که در صدا های کم با هدف کمک به تمرکز دانش آموزان یا به منظور کمک به چرت زدن آنها،پخش می شود،ممکن است برای کودکان با مشکلات پردازش حسی گیج کننده و آزار دهنده باشد.
انواع حساسیت های شنیداری در کودکان
غرقه سازی شنیداری
کودکان دارای آستانه شنوایی پایین یا حساسیت شنیداری پایین اغلب در محیط های صدا دار مشکل دارند چرا که مقدار زیادی صدا برای پردازش شنوایی وجود دارد. سخت است که بگوییم صداها از کجا می آیند. آنها برای فیلتر کردن صدا های نامربوط و تمرکز کردن به موضوعات مهم تر،دچار کشمکش اند. این توانایی آنها برای توجه جهت یادگیری را تحت تاثیر قرار داده و منجر به رفتارهای غیر معمول میگردد. بسیار سخت است هنگامی که کودکان دیگر در راهرو و کلاس در حال صحبت هستند،یا هنگامی که کامیون با بارش رد میشود،بخاری در حال صدا دادن است،مهتابی نوسان می کند و هم کلاسی دیگرش سرفه می کند،به صحبت های معلم گوش دهد. با مقدار زیادی تلاش برای تمرکز در یک زمینه صدا،کودک به آسانی خسته،دستپاچه و حواسش پرت می شود.
حساسیت ها به فرکانس صدا
کودکان با مشکلات پردازش شنیداری ممکن است به فرکانسهای خاصی از صدا نیز حساس باشند. غرش کم بسامد یک کامیون ممکن است کاملا هشدار دهنده باشد،به خصوص اگر کودک مشکلات مکان یابی در این که کامیون دارد از کجا می آید و به کجا میرود و احتمالا قصد دارد به کجا برود را داشته باشد،چرا که بعد از همه اینها،اگر نتوانید صداهایی را مکان یابی کنید،غریزه ی حفظ جان که جزء غرایز اولیه است، برای شما در هنگام نزدیک شدن به خطر فعال می شود. فرکانس های بالاتر مثل سشوار میتوانند بسیار درد آور باشند، همانطور که صوت های جیغ مانند می توانند این گونه عمل کنند. صدا های گفتاری یک طیف فرکانس دارند. صداهای دارای فرکانس پایین شامل ام،ان و بی است در حالیکه اف،اس و ث در فرکانس های پایین تر شنیده می شوند.
ادیوگرام ها و تست حساسیت شنوایی
کودکان با مشکلات حساسیت شنوایی، بهخصوص آنهایی که تأخیر زبان،تاریخچه ای از عفونتهای گوشی و پاسخ های منفی به صداهای خاصی دارند،باید یک آزمون درک شنیداری توسط یک شنوایی شناس دارای صلاحیت از آنها گرفته شود. غربالگری های مدرسه معمولا از ۳۵ دسی بل به عنوان خط پایه آزمون برای افت شنوایی بدون بهره بردن از اتاق عایق صدا استفاده می کنند. برای ارزیابی آستانه شنوایی پایین یا حساسیت شنوایی پایین باید از زیر صفر دسیبل شروع شود. آزمون حساسیت شنوایی بایستی در اتاق های عایق صدا انجام گیرد. توجه داشته باشید که ما نمیتوانیم به طور کامل به صفر دسیبل نویز دست پیدا کنیم. در یک اتاق کامل عایق صدا و نویز هم،شما جریان های خون و ضربان قلب خود را خواهید شنید،که بعضی از مردم با حس شنیداری حساس واقعاً قادر به شنیدن آن در محیط های روزمره اند.
یک ادیوگرام همچنین آستانه تشخیص صدا را در بسامد های مختلف آزمایش می کند. به خصوص زمانی که به فرکانس های بالا یا پایین گفتاری میرسد،مهم است. حتی یک افت شنیداری خیلی خفیف یا حساسیت شنیداری زیاد به یک فرکانس خاص روی توانایی کودک در شنیدن و پردازش صداها در آن فرکانس اثر می گذارد.
مشکلات پردازش شنیداری و حساسیت شنوایی
یک کودک با آسیب شنوایی خیلی خفیف صداها و اطلاعات خاصی را در محیط از دست خواهد داد. اگر شما تا به حال گرفتگی گوش ها را بعد از سوار شدن به هواپیما تجربه کرده باشید یا بعد از شنا در گوش هایتان آب رفته باشد،می توانید تصور کنید این زمانی نیست که بخواهید بنشینید و به درس معلم گوش دهید یا دور یک زمین شلوغ بازی بدوید.
کودکان با حالت دفاعی شنیداری(حساسیت شنیداری بالا) ممکن است آرزوی درگیر شدن در خیلی از فعالیت هایی که بسیاری از همتاهای شان از آنها لذت می برند را نداشته باشند. کودکان با حساسیت شنیداری ممکن است مضطرب شوند و ورود به اتاق تاریک را زمانی که به سالن ورزش نوپایان یا کلاس موسیقی برده می شوند رد کنند چرا که آنها از هیاهوی بچه های دیگر به علاوه ابزارهای پر سر و صدا و موسیقی یا ابزار آلات بازی که نمی دانند از آنها چگونه بایستی استفاده کنند میترسند.
زمین بازی ممکن است به دلیل وجود جیغ های زیاد،خندیدن ها و صدای صحبت هایی که وارد گوش کودک با حساسیت شنوایی بالا از هر جهت میشود،و هم چنین صداهایی مثل ماشین ها و کامیون ها غیرقابل تحمل باشد. کودکی دیگر ممکن است انتخاب های کمتحرک تری مثل بازی با جعبه شن یا بازی آرام نزدیک به یک دیوار را تا جایی که صداها قابل مدیریت کردن است،ترجیح دهد.
تکرار صدا در باشگاه های غار مانند می تواند برای کودک با حساسیت شنوایی بالا تحمل کلاس ورزشی در مکان های سرپوشیده را سخت تر کند. حمام هایی که با کاشی پوشیده شدهاند،اکوی زیادی دارند چرا که ماده ایی در آنها وجود دارد که جذب صدای کمتری دارند. کودک با حساسیت شنیداری ممکن است در هنگام استفاده از دستشویی عمومی،خصوصاً هنگامی که سیفون خودکار دارد و به صورت غیر قابل پیش بینی به صدا در می آید یا خشک کننده های دست با فرکانس بلند صوتی،دچار ترس شود. ممکن است آموزش اینکه به کودک با حساسیت شنیداری یاد دهیم کاغذی چسبنده بر روی سنسور سیفون بگذارد،به آنها کمک کند چرا که سبب میشود سیفون به صورت خودکار به کار نیافتد. اگر صدایی خیلی خوب شنیده و پردازش نشود،حساسیت ها به صداهای زبان ممکن است با تکامل زبان درکی همراه با زبان بیانی تداخل داشته باشد. امکان دارد به توجه به والدین و معلمین سخت باشد،به خصوص هنگامی که زبان استفاده شده پیچیده،دارای چند گام و در تن صدایی بالا دریافت شود که برای کودک تحمل آن سخت است.
اختلال پردازش شنیداری در کودکان اوتیسم
احتمالاً برای فرد دارای حساسیت شنیداری غیر ممکن است که در حال صحبت کردن با شما،تماس چشمی را حفظ کند چرا که بسیار مشکل است بتواند دو درونداد حسی را در یک زمان پردازش کند،به خصوص برای مراجعین اوتیسم یا آنهایی که اختلال زبان غیر کلامی دارند. تماشای حرکت ابروی شما،سعی برای فهمیدن اینکه تغییرات در بیان صورتی شما چه معنایی می دهد و کج شکلی های دیداری ممکن است حمایت شما از محتوای چیزی را که می گویید فراهم کند.
در حالی که برخی کودکان اوتیسم از تماسهای چشمی خودداری میکنند،بقیه افراد ممکن است تماس چشمی مداوم با شما برقرار کنند که واقعاً برای دیگر اشخاص کسل کننده است. که این مورد بسیار مشکل آفرین است و سایر افراد را آزار میدهد. همان طور که ثبات طبیعی تماس چشمی یک مهارت اجتماعی پایه ایی است،کودک اوتیسمی که نمی تواند اطلاعات بینایی و صدا را همزمان پردازش کند،یک مانع اضافی در راه اجتماعی شدن را دارا است.
برخی کودکان که با پردازش شنوایی کشمکش دارند،توجه خود را روی چیزی که انجام میدهند با خاموش کردن گوشهایشان انجام می دهند. بستن راه صدا های پراکنده از طریق تمرکز روی موضوعی که سبب ممانعت توجه به دیگر موضوعات می شود، مهارت اکتسابی بسیار سختی است که بعد از آن تغییر توجه از یک موضوع به موضوع دیگر را سخت می کند. یک والد یا معلم ممکن است وقتی نام کودک را صدا می زنند و او توجه نمی کند،آزرده شود و این در حالی است که ما این حالت را در کودکانی میبینیم که کارتون مورد علاقه خود را نگاه می کنند و عاشق بازی های کامپیوتری هستند و این موارد کمتر در زمان هایی که کودک مشغول لگو بازی یا خواندن یا رنگ آمیزی است اتفاق میافتد. این مورد بیشتر تغییر توجه حسی است تا یک ترجیح یا یک بی ادبی..
اختلال پردازش شنیداری چطور اتفاق می افتد؟
سیستم شنوایی شامل دو نوع گوش دادن فعال و غیر فعال می شود. اگر ساختار آناتومیکال سیستم شنیداری ما درست کار کند (به این معنی که کم شنوا نباشیم ) پردازش گوش دادن هنگامی که موج های صوتی به گوش ما می رسد و به سیگنالهای صوتی تبدیل می شود و به مغز می رود،سخت نخواهد بود. متقابلا گوش دادن هم شامل نیازهایی است. گوش های ما پر از انواع صداهای مختلف است،از صدای مردم مختلف گرفته تا برنامه های الکترونیکی و سر و صدای ترافیک و صدای سخنرانی های به خصوص در دستورات گوش کردن آمده است که ما نیاز به یک سازماندهی در صداهای شنیداری داریم به گونهای که بین صداها و تصمیم برای اینکه کدام صداها را نادیده بگیریم و بر کدام صداها تمرکز کنیم تفاوت قائل شویم. پردازش شنیداری به این بستگی دارد که سیستم عصبی مرکزی در مورد هرکدام از این صداها چه احساسی دارد. سیستم عصبی مرکزی به ما اجازه می دهد که صدا های حاشیه ایی و صدای معلم را از هم تفکیک کنیم. این توانایی به ما اجازه می دهد که تفاوت های کوچک در بین صداهایی مثل است و اسب یا هیچ و پیچ را بشنویم.
درمان پردازش شنیداری زمینه های بسیاری دارد
حجم صدا: بیشتر ما صداهایی با حجم ۰ تا ۱۵ دسی بل را تشخیص می دهیم. هر کدام از ما با یک میزان صدا راحت هستیم،اما همه بر سر صداهای بلند توافق داریم.افرادی با حساسیت شنیداری بالا می توانند صداهایی بشنوند که اکثر ما قادر به شنیدن آنها نیستیم. برای افراد با حساسیت شنوایی پایین،صداهایی که برای ما بسیار بلند تلقی می شود معمولی است.
فرکانس صدا: تعداد امواج صوتی در هر ثانیه است. صداهای با فرکانس بالا شامل صداهای با گام بالا،سوت،سشوار و شیپور است. صداهای با فرکانس پایین شامل صداهای زیر،روشن ماندن کامیون،جاروبرقی و خنک کننده های هواست. بعضی افراد با حساسیت شنوایی نسبت به صداهای عادی با فرکانس معمولی حساس اند،به خصوص بسیاری از بچه های کم سن و سال. ما بایستی برای آموزش آنها از چنین تن صدایی برای رسیدن به هدف مورد نظر مان استفاده کنیم. علاوه بر اینها،با بالا رفتن سن،بسیاری از ما توانایی شنیداری صداهای با فرکانس معمولی را از دست میدهیم،به خصوص اگر به موسیقی با صدای بلند گوش دهیم و یا با ابزار های پر سر و صدای صنعتی بدون تجهیزات محافظت کننده در طی چندین سال سر و کار داشته باشیم.
حساسیت شنوایی: بسیاری از کودکان کاملا نسبت به صدا حساسند و بهترین عملکرد را در سکوت و محیط آرام دارند در حالی که به نظر می آید مانند کودکی خوابیده باشند و برایشان مهم نباشد که چه صداهایی در اطراف شان وجود دارد. بنابراین در تکامل یک کودک،او باید با تنوع صداها،سطوح مختلف حجم صدا فرکانسهای مختلف منطبق شود و پاسخ های متناسب با چالش های حسی بدهد و این مهم،بدون داشتن یک جنگ و گریز به پاسخ های اضطراب آور محقق نمی شود. به هر حال هیچ فردی صدای بلند آژیر آتش نشانی را دوست ندارد،بسیاری از کودکان می توانند این صدا را تحمل و نیاز شنوایی خود را برآورده می سازند و این باعث آرامش آنها میگردد.
مدت زمان باقی ماندن صدا: به این موضوع بستگی دارد که آخرین بار چه مدت آن صدا را گوش می دادید. هنگامی که زبان جدیدی را می آموزید, اگر شمرده شمرده صحبت کنند درک آن خیلی راحت تر می شود و با هر میزان صدایی که صحبت کنند این اجازه را به آموزش گیرنده می دهد که بهتر آن را بشنود. در همین باب،اگر شما آشپزی کنید و حساسیت هواکش را پایین بیاورید،همه چیز برای شما درست می شود. اما اگر مدام صدا کند،این صدا میتواند غیر قابل تحمل و حواس پرت کننده باشد. اما اگر صدا بلندتر و بلندتر باشد،به میزان قابل توجهی غیر قابل تحمل تر می شود و باعث می شود حواس ما پرت شود.
تمرکز بر روی صدا: به اینکه صدا از کجا می آید برمیگردد و به ما کمک می کند دریابیم که در کدام مکان از محیط خود قرار گرفتهایم. هنگامی که کودکی صدایی می شنود یا صدای مادرش به گوشش می خورد،به طرف او برگشته و سینه خیز به سمت او می رود. اگر در گذشته بر روی صدای هواپیما تمرکز کرده باشیم،می دانیم که هواپیما در آسمان قرار دارد و می توانیم در آستانه شنوایی خود هنگام حرکت کردن هواپیما صدای نزدیک شدن و دور شدن آن را بشنویم.
تمییز شنیداری: هنگامی که کودک متولد می شود،یا شاید درون رحم،کودک یاد می گیرد که واژه هایی که از ساختار های کوتاه و ساده تشکیل شده است را تمییز دهد. بنابراین او میتواند هر واجی را تمییز دهد و تفاوت بین کر و کار،رفت و نفت و امثال آن را تشخیص دهد،او می آموزد که چگونه صداها با الگوها و ریتم های خاصی به هم می پیوندند و همچنین معانی مشتق شده از تن صداهای مختلف را می آموزد.
تصفیه صداها: در هنگام تکامل،کودک می آموزد که چگونه از صداهای نامربوطی چون صدای یخچال چشمپوشی کند و بر اساس تمرکز انتخابی توجه خود را بر موضوعات مهم تر معطوف می کند،مثل صدای مادرش در هنگام صحبت کردن. از بدو تولد به بعد او به طور روز افزون توانایی تمرکز پایدار با وجود صدا های برهم زننده تمرکز،بهتر و بهتر می شود. او شروع به هماهنگ کردن خود با صدای معلم میکند تا صداهایی را که از اتاق بغل یا بیرون می آید حذف کند. در کافه،یک کودک می آموزد که چگونه با دوستانش با وجود صداهای بلند و پژواک های زیاد وارد مکالمه شود. این مهارت در کودکان با مشکلات پردازش شنیداری ایجاد نمیشود برای مثال کودک اوتیسم با حساسیت شنوایی بالا نمیتواند صدا های محیط را برای تمرکز بر صدای معلم در کلاس حذف کند.
درمان حساسیت شنیداری در مرکز پردازش شنوایی
در دستورات آورده شده برای پردازش ورودی های شنیداری،یک فرد نیاز به توانایی ارتباط برقرار کردن همه جزئیات شنوایی برای هماهنگی عوامل مختلف عاطفی،هوشی و رفتاری را دارد. برای مثال،هنگامی که شما رانندگی می کنید و آژیر آمبولانس را می شنوید،نیاز به حفظ خونسردی دارید تا مسیر خود را انتخاب کرده و از راه آمبولانس کنار بکشید.
اگر می خواهید روی مراجعی با اختلال پردازش شنیداری برای بهتر شدن مهارت های شنیداری اش کار کنید،بایستی به موارد زیر آگاه باشید:
سابقه عفونت های گوش و بیماری های تنفسی
توانایی درک سخن (زبان دریافتی)،برای بیان نیازها،خواسته ها و افکار (زبان بیانی) و درک ابعاد محاوره ایی زبان (زبان عملی)
آیا فرد صدای غیر معمول بلندی دارد یا ساکت است.
هر گونه پاسخ غیر عادی به صدای بلند،غیرمنتظره و صداهای غیر معمول
توانایی تمرکز با وجود صدا های کلاس،زمین بازی و هر جای دیگر.
توانایی پیروی از دستورات زبانی.
درمان اختلال پردازش شنیداری- گفتار درمانی و کاردرمانی
قدم 1 : محافظت. برای مراقبت از گوش های بیش از حد حساس از مسدود کنندههای گوش،هدفون های گیرنده ی نویز و گوش گیر های کاهش دهنده ی صدا استفاده می شود. می توانید این اجناس را از داروخانه،تهیه کنندگان موسیقی و ابزار فروشی ها تهیه کنید. یک مرجع آنلاین ( earnplugstore.com ) وجود دارد که تنوع وسیعی از گوش پوش های محافظت کننده برای کودکان،بزرگسالان و سگها را با کیفیت خوب عرضه می کند. از این موضوع مطمئن شوید که فرد از محافظت کننده های گوش در تمام روز استفاده نمی کند چرا که سیستم شنیداری به صدای خفه شده عادت خواهد کرد. آنها را برای موقعیت های خاصی که چالش برانگیزند نگه دارید.
قدم ۲:حساسیت زدایی. کودکی که دارای مشکلات حساسیت شنیداری ممکن است با مواجه شدن مکرر با موقعیت های خاص غلبه کند و بیش از حد تحریک نشود. ضبط صداهای ناخوش آیند و با هم گوش کردن آن در بستری متفاوت که کودک بتواند میزان صدای آن را کم یا زیاد کند،ممکن است در حساسیت زدایی کمک کننده باشد. شما همچنین می توانید به منتخبی از سی دی های ( Sound- Eaze ) و ( School- Eaze ) گوش دهید که بسیاری از صداهایی که کودکان از آن می ترسند مثل صدای جاروبرقی،مخلوط کن،سیفون،هشدار دهنده ها و طوفان را با نغمه هایی شاد و ریتمیک برای کمک به کودک و پیش بینی تحمل صدا های مضطرب کننده را ادغام کردهاند.
قدم ۳:افزایش مهارت ها. کار با یک کاردرمانگر، گفتار درمانگر یا شنوایی شناس که در ساخت تحمل حسی و مهارت پردازش شنیداری با تجربه است. برنامه های درمان اختلال حساسیت شنیداری بر اساس صدا مثل ( Therapeutic Lis-tening ) ، سیستم های گوشدادن یکپارچه ( Solisten ) ، ( iLs ) و سایر برنامهها که برای تقویت و یکپارچه سازی سیستم شنیداری فرد با سایر سیستم های حسی و حرکتی وی طراحی شده اند. برنامه های نرم افزاری مثل ( Earobics ) و ( Fast For Word ) به ساختن مهارت های پردازش شنیداری کمک می کند. ضمناً،کودک ممکن است از یک ضبط کننده صدا در کلاس درس استفاده کند به گونهایی که صدای معلم در تن اصلی باشد و صدای همکلاسی ها و صداهای اضافه کمتر شنیده شود.
قدم 4 :ایجاد دفاع و حمایت. کاردرمان و گفتار درمان به مراجعین و خانواده هایشان بیاموزند که از حقوق خود به شیوه مودبانه اما مدعیانه دفاع کنند. به عنوان مثال،دانش آموزی که می تواند مطلبی را بیاموزد،از معلم بخواهد که مثلا دستورالعملی را مجدداً تکرار کند،یا یک نوجوان در رستوران می تواند مودبانه از گارسون بخواهد که صدای موسیقی را کم کند چرا که این نوجوان نمی تواند صدای دوست خود را بشنود.
کودکانی که صدای فیلم ها آنها را مشوش میکنند. ممکن است علاقه خاصی به تماشای فیلم های حسی ( AMCs Sensory Friendly Films ) که در اول نمایش،فیلم ها با صدای کم شروع و با روشنایی خانه افزایش پیدا میکند و کودکان می توانند در آن حرکت کرده،حرف بزنند و لذت ببرند.
برنامه های مختلف گفتار درمانی و کاردرمانی نظیر اتاق بهبود مهارت های شنیداری و سنسوری روم می تواند در درمان حساسیت شنوایی در کودکان موثر باشد. تجهیزات اتاق بهبود مهارت های شنیداری و سنسوری روم با ایجاد محیطی دلپذیر برای کودک به صورت تدریجی مدالیته های حس شنیداری را وارد محیط کرده و حساسیت کودک را کاهش می دهد. همچنین برنامه های طبقه بندی شده اتاق شنیداری در درمان اختلال پردازش شنیداری و افزایش تمییز شنیداری و درک شنیداری کمک کننده است. گفتار درمانی همچنین در کم شنوایی و تربیت شنیداری موثر است.
سوالات متداول:
1- چه عواملی موجب بروز حساسیت شنوایی در کودکان میشود؟
در کودکان بهویژه مبتلایان اوتیسم یا اختلالات پردازش حسی، عدم توانایی در تفکیک صداهای محیط و تنظیم شدت صوت باعث حساسیت شدید میشود. عوامل ژنتیکی، آسیب عصبی، سابقه عفونت گوش و تأثیرات محیطی نیز میتوانند نقش داشته باشند
2- اختلال پردازش شنیداری (CAPD) چیست و ارتباطش با حساسیت شنیداری چیست؟
CAPD به نقص در درک گفتار در میان نویز و تفکیک صداها مربوط است؛ فرد ممکن است با شنیدن جملات کوتاه قادر به تکرار باشد ولی معنی آن را درک نکند. این اختلال با حساسیت زیاد شنیداری همراه است و تشخیص آن تخصصیتر است
استفاده از ای بی ای در مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم
روش ای بی ای یکی از روش های درمانی در کودکان اوتیسم است که بر پایه رفتارگرایی استوار است. با توجه به نکات مثبت و منفی روش درمانی aba در درمان کودکان اوتیسم انتخاب صحیح این روش برای کودک اوتیسم بسیار مهم می باشد. در مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم پس از ارزیابی کامل کودک اوتیسم توسط دکتر متخصص اوتیسم و تعیین سطح شناختی ، ارتباطی و ذهنی کودک اوتیسم روش های درمانی مختلف مورد بررسی قرار گرفته می شود. دکتر صابر با تجربه بالا در زمینه درمان کودکان اوتیسم در مرکز اوتیسم تهران بهترین روش های درمانی را برای تسریع در درمان اوتیسم برمیگزینند و این امر موجب پیشرفت روز افزون مراجعین بهترین مرکز اوتیسم تهران گردیده است.
تاریخچه روش ای بی ای در کودکان اوتیسم
سابقه رفتار گرایی به اوایل قرن بیستم و ادوارد ثورندایک و واتسون باز میگردد. در آن روزها روانشناسی به واسطه نگاه شکاکانه اش بیشتر از هنر جادوگری مورد توجه قرار گرفته بود. ثورندایک و واتسون در پی آن بودند که روانشناسی هم جا پای علوم پایه مثل فیزیک و شیمی بگذارد. برای این منظور آنها موضوعاتی که مستقیما قابل مطالعه و قابل مشاهده نبود را کنار گذاشتند. موضوعاتی چون تفکر، شناخت و ادراک. آنها به جای این موضوعات بر رفتارهای قابل مشاهده و متغیرهای محیطی مختلف که باعث افزایش یا کاهش نرخ بروز رفتارها می شوند، متمرکز شدند. هر چند آنها از واژه پایین به بالا استفاده نکردند. ولی در واقع آنها روان شناسی را بر مبنای روش های یادگیری پایین به بالا استوار کردند (رقیب ثورندایک و واتسون ، ویلیام جیمز، استاد دانشگاه هاروارد با طرح روش بالا به پایین مدعی شد که آگاهی میتواند موضوع مناسبی برای مطالعات روانشناسی باشد.
ثورندایک روشهای فرار حیوانات از قفس را مورد مطالعه قرار داد. حیوانات هر بار پس از هر کوشش موفق زمان کمتری برای فرار نیاز داشتند. او مدعی بود که چون فرار از قفس برای حیوان جالب است تجربه آزادی هر رفتاری که قبل از آن رخ داده باشد را تقویت می کند. وی این پدیده را (قانون اثر) نامید. در سال ۱۹۱۱ در کتابش با نام هوش حیوانات نوشت : از میان رفتارهای مختلف، رفتاری که به پاداش نزدیک تر باشد (زودتر باعث کامروایی شود) با احتمال بیشتری تکرار خواهد شد و رفتاری که منجر به ناکامی حیوان شود احتمال تکرار کمتری دارد. ثورندایک هرگز چیزی درباره تفکر حیوانات و روش حل مسئله آنها نگفت. چرا که از نظر وی تفکر قابل مشاهده و اندازه گیری نبود. ثورندایک میخواست بداند که آیا اگر به حیوان اجازه بدهیم نحوه فرارحیوان دیگر را ببینند، آیا خودش راحت تر فرار خواهند کرد؟ لذا آزمایشهایی با گربه ها انجام داد. وی نتیجه گرفت که مشاهده روش فرار یک گربه کمکق به کاهش زمان فرار گربه مشاهد نمی کند.
واتسون به مطالعه بچهها نیز پرداخت. وی در سال ۱۹۲۸ در کتاب (مراقبت های روانشناختی نوزادان و کودکان) منکر وجود پدیده های درونی مثل خشم، همدلی، ترس، خجالت، حسادت، عشق، استعداد و… بود و مدعی شد که همه رفتارهای کودک محصول شرطی سازی است. هر رفتاری که بعدها ظاهر می کنیم در کودکی ساخته میشود. رفتارگرایان معتقدند که چیزی از درون کودک رشد نمی کند.
نظر واتسون و ثورندایک بعدها توسط شاگرد معروفشان اسکینر تلطیف شد. در یک آزمایشگاه که اسکینر طراحی کرد، هرگاه کبوتر اسکینر به طور تصادفی سرش را برای یک تا دو ثانیه بالا میبرد اسکنر دکمه ای را می فشرد که منجر به رها شدن مقداری غذا به داخل قفس کبوتر می شد. چیزی نگذشت که کبوتر سرش را بالا نگه می داشت. از منظر اسکینر، رفتار تصادفی کبوتر (بالا بردن سر) بر روی محیط اثر گذاشته و باعث آزادسازی غذا میشود (با کمی کمک پشت پرد اسکینر) . اسکینر به کمک قانون اثر ثورندایک این پدیده را شرطی سازی عاملی نامید. دریافت غذا و فرار از قفس تجربه خوشایندی است و باعث افزایش احتمال بروز رفتاری میشود که دقیقاً قبل از ظهور پاداش رخ داده است (در مورد بالا بردن سر). در این مورد هم نیازی نیست که فکر کنیم میفهمد چه اتفاقی رخ داده است. رفتارگرایان منکر وجود فرد در کبوتر ها و نیز انسان ها هستند. آنها معتقد در تمام رفتارهای ما حتی رفتار های پیچیده، محصول زنجیره های محرک – پاسخ تقویت شده هستند.
روش ABA چیست؟
ABA (ای بی ای) رایج ترین روش مورد استفاده در شروع آموزش کودکان اوتیسم می باشد. روش ای بی ای، یک روش خالص پایین به بالاست. کل فرایند توسط درمانگر کنترل می شود و کودک اوتیسم به محرک های فیزیکی و کلامی ارائه شده پاسخ می دهد و هیچ راهحلی توسط کودک اوتیسم به کار گرفته نمیشود و نیازی به درک آگاهانه تکلیف از سوی کودکان اوتیسم نمیباشد. روش ای بی ای در کودکان اوتیسم (ABA ) با انتقاداتی همراه است. برخی محققان معتقدند که روش ABA باعث افزایش بروز رفتارهای چالش برانگیز در کودک اوتیسم میشود. در بسیاری موارد کارکرد رفتارهای چالش برانگیز، واکنش به استرس و اضطراب حاصل از آموزش می باشد یا برای فرار از کار اقدام به بروز چنین رفتارهایی میکنند. باید دقت داشت که کودک اوتیسم در تعامل و برقراری ارتباط با مشکل مواجه است. بروز چنین رفتارهایی فرایند ارتباط را برای کودک اوتیسم ترسناک تر و ناخوشایند تر جلوه خواهد داد. روش ای بی ای در درمان اوتیسم هر چند ممکن است در کوتاه مدت پاسخگو باشد، گاهی عواقب وخیمی به بار می آورد و این امر اصل ارتباط را خدشه دار میکند. این گروه از محققان معتقدند اند با توجه به اینکه روشهای رفتاری مبتنی بر محیط طبیعی، کودک محور تر می باشند و فشار کار نیز در آن کمتر است، احتمال بروز رفتارهای چالش برانگیز کاهش می یابد. لذا توصیه می کنند درمان کودک اوتیسم با روش های رفتاری مبتنی بر محیط طبیعی آغاز شود. از سوی روش ای بی ای در کودکان اوتیسم( ABA )انگیزه ی برقراری ارتباط خود به خودی در کودک اوتیسم را سرکوب میکند. چرا که کودک اوتیسم به سرنخ ها و پاداش های ارائه شده از سوی درمانگر وابسته شده و بروز رفتار کودک اوتیسم محدود به مواجهه با موقعیتهای خاص می گردد.
آیا (ABA) ای بی ای اوتیسم را درمان میکند؟
رفتارگرایان گاهی ادعا می کنند که ABA اوتیسم را درمان می کند، اما منطق شان دو نقصیه دارد. اول اینکه رفتارگرایان رشد را نادیده میگیرند و تمام پیشرفت کودک اوتیسم را به مداخلات رفتاری روش ای بی ای نسبت می دهند. اما همه می دانند که چیزی به نام رشد وجود دارد که مداخلات به موازات آن اثر می کند.
تقویت منفی آن چیزی که شما فکر میکنید نیست. بسیاری از افراد فکر میکنند تقویت منفی همان تنبیه است. در واقع تقویت منفی و تنبیه دو کارکرد متفاوت دارند. تقویت منفی عبارت است از حذف محرک ناخوشایند و کارکرد آن تقویت است. یعنی زمینه سازی برای افزایش تکرار رفتار. اما تنبیه ارائه یک محرک ناخوشایند است به منظور کاهش و خاموش سازی رفتار نامطلوب. یکی از رایج ترین اشکال تقویت منفی که والدین به طور ناخودآگاه با انجام آن باعث تقویت رفتار نامطلوب به کودکشان میشود حذف تکلیف مورد نظر در صورت مقاومت کودک اوتیسم است. لذا با حذف الگویی که کودک اوتیسم با آن موافقت موافق نیست مقاومتش را تقویت می کنند.
دومین نقص آن است که رفتار گرایی رخدادهای ذهنی مثل فهم و کشف را نادیده میگیرد. درمانگران ای بی ای با کنار گذاشتن این مفاهیم به خود اجازه می دهد که گستره درمان کودکان اوتیسم را بسیار محدود نماید. این امر مثل آن است که در یک کلاس دامنه هنجار بودن را فقط محدود به داشتن بهره هوشی هنجار کنیم و نسبت به مهارت های اجتماعی و کاربرد شناسی زبان بیتوجه باشیم. نادیده گرفتن رویدادهایی ذهنی خصوصی از سوی رفتارگرایان در روش ABA در درمان اوتیسم تنها تا وقتی قابل قبول است که هنوز کودک اوتیسم به تفکر انتزاعی دست نیافته است. کودکان دارای رشد عادی اولین نشانههای تفکر انتزاعی را در حدود ۱۰ ماهگی ظاهر می کنند. وقتی کودک در می یابد که صداهایی مثل (بابا و مامان) صرفاً سیگنالهایی نیستند که با گفتن آن غول های مهربان برای رفع نیازهای او حاضر میشوند! بلکه (مامان و بابا) نام دو نفر می باشد! در همین سن کودک به طور انتخابی به نامش پاسخ میدهد. تشخیص اینکه اشیا، رویدادها و افراد در دنیای فیزیکی را میتوان در قالب کلمات یا اشارات بازنمایی کرد، یک گام بزرگ در روند رشد ذهنی کودک به حساب میآید. جهش های ذهنی دیگری نیز در همان محدوده زمانی رخ می دهد. کودک در حدود ۱۲ ماهگی از قاشق برای خوردن و مداد رنگی برای نقاشی (ابزار) استفاده میکند. در حدود ۱۴ ماهگی می فهمد که میتواند با فشار دادن یک دکمه رویدادی را رقم بزند (علت – معلول). در حدود ۱۸ ماهگی کودک میتواند با مشاهده رفتار آن را یاد بگیرد. دقیقا همان کاری که گربه های ثورندایک قادر به انجام آن نبودند! در حدود دو سالگی کودکان دارای رشد عادی قادر به انجام بازی های تقلیدی میشوند و آنچه در محیط بیرون می بینند را بعداً انجام می دهند و در ۳ سالگی قادر به بازیهای تخیلی میشوند و میتوانند دنیای تخیلی خودشان را خلق نمایند.
با توجه به موارد ذکر شده درباره روش ای بی ای در درمان کودکان اوتیسم می توان اینطور نتیجه گیری کرد که تشخیص زمان استفاده از روش ای بی ای برای کودکان اوتیسم بسیار حائز اهمیت است. تشخیص این مورد که چه زمان از روش ای بی ای در درمان اوتیسم در مرکز اوتیسم استفاده شود به شناخت و تشخیص دقیق مشکلات و نقاط ضعف و قوت کودک اوتیسم توسط دکتر متخصص اوتیسم بستگی دارد یک متخصص توانبخشی کودکان اوتیسم با بررسی همه جانبه مشکلات کودک اوتیسم بهترین انتخاب را در روند درمان کودک انجام می دهد.
سوالات متداول:
1-آیا روش ABA فقط برای رفتارهای مشکلساز است یا برای آموزش مهارتها هم کاربرد دارد؟
ABA یک روش جامع است که هم برای کاهش رفتارهای نامطلوب و هم برای آموزش مهارتهای جدید کاربرد دارد. از آموزش گفتار و مهارتهای اجتماعی گرفته تا مهارتهای خودیاری و تحصیلی همه با این روش قابل آموزش هستند. این روش بر پایه اصول یادگیری طراحی شده است.
2-چگونه میتوانم از روش ABA برای بهبود مشکلات خواب فرزندم استفاده کنم؟
ABA برای مشکلات خواب شامل ایجاد روال ثابت قبل از خواب، استفاده از راهنماهای بصری و سیستم پاداش برای خوابیدن در زمان مناسب است. ابتدا الگوی خواب فعلی کودک را ثبت کنید، سپس به تدریج زمان خواب را تنظیم نمایید. میتوان از تقویتکنندههای صبحگاهی (مثل صبحانه مورد علاقه) برای خواب به موقع استفاده کرد.
ارزیابی اختلالات تغذیه ای کودکان و مشکلات بلع در کودکان
مرکز گفتار درمانی در اختلالات بلع و تغذیه کودکان به مدیریت جناب آقای دکتر صابر با انجام ارزیابی تغذیه کودک و مشکلات بلع غذا به صورت دقیق و تخصصی و همچنین استفاده از تکنیک های مختلف درمان اختلال تغذیه ای کودکان، توسط گفتار درمانان متخصصدر مشکلات بلع کودکان موجب بهبود روند تغذیه کودک و تسهیل مشکلات غذا نخوردن در کودکان و رفع مشکلات بلع غذا در آنان می گردد. از دیگر امکانات مرکز اختلالات بلع دکتر صابر می توان به خدمات گفتار درمانی در منزل اشاره کرد.
ابزارهای ارزیابی در کودکان با مشکلات تغذیه ای، جنبه های مختلفی از تغذیه و بلع را هنگام وجود اختلالات تغذیه ای، انجام فعالیتها و در سطوح مشارکتی می سنجند. هیچ مقیاسی به تنهایی نمی تواند تمامی جنبه های مشکلات بلع و تغذیه کودک را در بر گیرد. بنابراین گفتار درمانگران متخصص اختلالات بلع متناسب با نیازهای متفاوت خود در انتخاب مقیاس ها به صورت انتخابی عمل کنند.
پاسخ کم
پاسخ طبیعی
محرک
CN
لقمه شکل نمی گیرد- حرکات فک پایین(مندیبل) محدود یا ناهماهنگ است
آغاز جویدن
مواد غذایی روی زبان
5
لب ها بسته نمی شوند
لب ها غنچه می شود تا نوک پستان را بگیرد
مکیدن
7
فقدان حرکت لب
بسته شدن لب ها
مواد غذایی روی لب پایین
7
عدم تقارن یا عدم توانایی در عقب بردن لب ها
به عقب بردن لب ها
لبخند
7
تاخیر در بلع حلقی- ریفلاکس نیزوفارینکس
بلع در کم تر از 2 ثانیه- بالا آمدن و عقب رفتن نرمکام
مواد غذایی در خلف دهان
9 و 10
فقدان حرکت زبان یا ناهماهنگی حرکات آن بیرون آمدگی بیش از حد و فاسیکولاسیون
تغییر شکل زبان، پیش بردن نقطه ای زبان یا داخل و خارج کردن زبان
غذا روی زبان
12
جدول روند رشد تغذیه ای در کودکان، مختصری از چندین ابزار ارزیابی دارد. این لیست جامع و تشخیصی نیست. بلکه به خواننده نمونه ای از مقیاس هایی با معیارهای سازمان بهداشت جهانی را ارائه می دهد. این مقیاس ها شامل مواردی نظیر ارزیابی عملکرد تحصیلی & Lane HaltiwangerDeeneyCoster و پرسشنامه ی جامع مطالعه ی تغذیه Koontz- Lowman& Lane می شود ولی به آنها محدود نیستند. مقیاس های دیگر شامل مقیاس مستقل عملکردی weeFIM برای کودکان (Hamilton & Granger) فهرست ارزیابی معلولیت اطفال برنامه ارزیابی دهانی- حرکتی و نیمرخ تغذیه ای چند رشته ای و مقیاس درجه بندی دهانی- حرکتی/ تغذیه ای می شوند.
یک رویکرد جهانی وجود دارد که برحل مسئله و خلاقیت در ارائه استراتژی های تغذیه ای بدون استفاده از مقیاس های رسمی و چک لیست های پیش تغذیه ای متمرکز است. هر دو رویکرد منطقی و عینی به منظور بررسی جهانی که از آن در آنالیز متوالی ارزیابی فاکتورهای خاصی که ممکن است در مشکلات تغذیه ای کودکان دخالت داشته باشند به کار می رود. آنالیز ترتیبی افراد اساسا توصیفی است و نقاط قوت و ضعف یک کودک را با رشد طبیعی مقایسه می کند. این ارزیابی ها بر اهمیت در نظر گرفتن محیط های مختلف که شامل محیط های یادگیری، ارتباط فیزیکی و حسی همراه با مهارت های طبیعی حرکتی دهانی، مهارت های حدود حرکتی دهان و امکان پذیر بودن درمان تاکید می کنند.
مشاهده مراقب و کودک اساس شناسایی زود هنگام کودکانی که نیاز به برخی از انواع تغذیه ی مکمل از راه غیر دهان دارند را تشکیل می دهد. در این ارزیابی اعمال منفی خاصی توسط مراقب و کودک ذکر می شود و به هر کدام یک امتیاز داده می شود، هر چه امتیاز پایین تر باشد وضعیت تغذیه طبیعی تر است. شناسایی زود هنگام و توانبخشی سوء تغذیه ممکن است عملکرد حرکتی برای تغذیه ی دهانی و سیستم های دیگر را تقویت کند چک لیست ها ممکن است برای سازماندهی مشاهدات مفید باشد.
پروتکل های منتشر شده برای ارزیابی وضعیت تغذیه ای کودکان شامل سنجش بسیاری از عوامل متغیر یکسان می باشد اما در کل کمبود دستور العمل های اجرایی(interpretation gnideline) وجود دارد. در حال حاضر هیچ استاندارد پذیرفته شده جهانی برای ارزیابی تغذیه وجود ندارد. بنابراین دانستن رشد طبیعی و وضعیت حسی- حرکتی دهان و عملکرد تغذیه کودک منابعی را برای گفتاردرمانگران فراهم می کند که کودکان دارای عملکرد غیر طبیعی را ارزیابی کنند.
ارزیابی وضعیت تغذیه کودک در گفتار درمانی اختلالات تغذیه ای و بلع
هر چند که یک ارزیابی تغذیه ای در خانه کودک ایده آل است اما همیشه امکان پذیر نیست. در محیط بالینی ارزیابی وضعیت تغذیه کودک با مشاهده مراقب اصلی شروع می شود که اقدامات معمول غذا دادن را در طبیعی ترین حالت تا جایی که ممکن است انجام می دهد.
نشستن معمولی، موقعیت تجهیزات ظروف تغذیه، هر زمان که امکان پذیر بود باید در محل توسط گفتاردرمان ارزیابی قرار گیرد. آزمون حسی- حرکتی دهان شبیه همان آزمونی است که برای نوزادان انجام می شود. ساختمان دندان ها و الگوی اکلوژن در کودکانی که دندان دارند توسط گفتار درمانی مورد توجه قرار می گیرد.
پوسچر دهان باز در کودکان چند معلولیتی تا حدودی معمول است. آبریزش از دهان رویدادی متداول است که در اثر بسته نشدن با ثبات لب ها ایجاد می شود. آبریزش دهانی مداوم، فقدان یا کاهش دفعات بلع بزاق( اختلال بلع) را نشان می دهد. تعیین کردن علل نهفته ی پوسچر دهان باز اهمیت دارد که یا مربوط به وضعیت تنفسی است یا وضعیت عصبی- عضلانی. مداخله مربوط به آبریزش دهان با توجه به علل زیربنایی مشکلات خاص، متفاوت خواهد بود.
معاینه گردن در کودکان با مشکلات بلع غذا
معاینه گردن با استفاده از گوشی پزشکی یا میکروفون ممکن است به عنوان بخشی از ارزیابی بالینی برای نتیجه گیری درباره وضعیت حلق در بلع مفید کودک باشد. نوزادان و کودکانی با مشکلات تغذیه ای ممکن است مشکلات صوتی یا تنفسی ای را نشان دهند که به دلیل وجود ترشحات اضافی مایعات یا غذا در حنجره بر می گردد. صوت مرطوب که از حلق شنیده می شود نگرانی درباره خطر آسپیراسیون را افزایش می دهد که علامتی از وجود ماده ای در مجرای هوایی فوقانی است.
آگاهی از ارتباط این تغییرات کیفیت صوت و مشکلات بلع کودک، گفتار درمان را نسبت به احساس نیاز برای مطالعات تشخیصی بیشتری آگاه می کند.
هر چند این صداها گاهی اوقات برای یک شنونده معمولی قابل شنیدن هستند یک گوشی پزشکی ممکن است در ارزیابی مشکلاتی که کمتر واضح هستند کمک بیشتری کند. با استفاده از یک میکروفون که به گردن متصل شده درمانگر می تواند با این روش غیر تهاجمی صداها را روی یک دستگاه ضبط صوت ضبط کند، آن ها را روی یک نوسان نگارشان دهد و همچنین صداها را روی یک پردازش گر دیجیتالی سیگنال ثبت کند. بهترین موقعیت میکروفون و گوشی پزشکی، در بخش های طرفی حنجره است.
Vice و همکارانش یکبار غذاخوردن 6 نوزاد طبیعی را در دو روز اول زندگیشان مشاهده کردند. آن ها فهمیدند که صداهای تنفسی ضمن بلع با صداهایی که قبل و یا به دنبال حرکت لقمه شنیده می شود، متفاوت هستند. ارزیابی تغذیه ای که با تسهیلات کامپیوتری از حالت حلق در هنگام بلع انجام می شود، ممکن است مخصوصا برای ارزیابی توانایی تغذیه با پستانک در نوزادان زودرس و در نوزادانی که نشانه های خفیف از آسیب CNS را نشان می دهند مفید باشد.
برطبق یافته های Voice و دیگر همکاران بوسیله ی ارزیابی های شنیداری جنبه هایی را از بلع و تنفس که تا پیش از آن شناخته نشده بودند آشکار کردند.
تنفس هایی که ضمن بلع انجام می گیرد الگوی پایداری تشکیل می دهد که در مدت زمان ایجاد آن ها تفاوت وجود دارد. به نظر می رسد که صداهایی که به دنبال بلع های اضافی شنیده می شوند. اجزای ثابت در توالی های ریمیک هستند. گفتار درمانان یاد می گیرند که صداهای غیر طبیعی حاصل از ایجاد حباب ها را که برای پاک کردن مجزای تنفسی ایجاد می شود و کوتاه تر از سرفه هستند، شناسایی کنند. این صداها ممکن است با صداهای استریدور حنجره و تغییرات آواسازی متفاوت باشند، اما در تشخیص وجود مواد خارجی در مجرای هوایی فوقانی اهمیت زیادی دارند. حتی اگر تجزیه و تحلیل کامپیوتری در دسترس نباشد، متخصصان بالینی، باتجربه کردن ممکن است بتوانند از گوشی پزشکی به تنهایی استفاده کنند و اطلاعات ارزشمندی به دست آورند. مهم است که به خاطر بسپارید که در بهترین حالت، معاینه در غربالگری کاربرد دارد و برای تشخیص قطعی مناسب نیست.
ارزیابی و درمان اختلالات تغذیه و مشکلات بلع کودکان
ارزیابی وضعیت بدن و پوسچر، قدم اول در ارزیابی تغذیه کودکان بزرگتر است. در صورت نیاز اصلاحات انجام می گیرد و متخصصین بالینی گفتار درمانی باید یک نوبت از تغذیه ی کودک و یک تغذیه کننده آشنا را برای کسانی که از راه دهان تغذیه می کنند مشاهده کند. هرگاه که ممکن باشد کودک باید در صندلی ای که به طور معمول در زمان وعده اصلی غذا استفاده می شود نشانده شود. تفاوت هایی که در کارایی بافت های متنوع و مقدارهای متفاوت در هر تکه از غذا یا جرعه وجود دارد می تواند مورد توجه قرار بگیرد. در ابتدا غذا و مایعات باید به مقدار کمی ارائه شوند. معمولا تقریبا یک سوم قاشق چایخوری یا 2 سی سی در یک قاشق.
کودکان زیادی که دارای معلولیت هستند و برای ارزیابی گفتاردرمانی حاضر می شوند در یک رژیم غذایی پوره قرار دارند. اولین غذایی که در ارزیابی اختلال بلع و تغذیه مورد استفاده قرار می گیرد معمولا بافتی است که به عنوان آسان ترین و راحت ترین بافت برای کودک گزارش شده است.
تغییرات تدریجی می تواند با مایعات رقیق تر انجام شود. این تغییرات ممکن است در ابتدا روی یک قاشق انجام گیرد. چرا که تغذیه کننده می تواند مقدار را دقیق تر از وقتی که با فنجان عمل تغذیه دادن را انجام می دهد کنترل کند. مایع غلیظ تر ممکن است وقتی که کودک حرکت آهسته ی زبان و یک تاخیر در بلع را نشان می دهد استفاده شود. مشاهده ی بلعیدن مایعات باید همراه با تغذیه دهنده آشنا، و در حالی که او مایع را به شکل معمول عرضه می کند و از طریق درمانگرانی که کودک را وادار به سعی در اعمال تغییرات خاص می کند انجام می گیرد. این رویکرد در پیش آگهی بیماری کمک می کند.
در صورتی که در تاریخچه گیری و مشاهدات اولیه در جلسه کودک برای این نوع غذا آمادگی نشان دهد .در درمان اختلالات بلع ،غذای قابل جویدن مورد استفاده قرار خواهد گرفت. حتی در صورتی که هیچ وقت در گذشته غذای قابل جویدن مورد استفاده قرار نگرفته باشد قطعا زمان هایی ایجاد خواهد شد که کودک با استفاده از غذای قابل جویدن مورد ارزیابی تغذیه ای قرار گیرد. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد غذای جامد نیازمند این است که در زمان های مناسب عرضه شود. در درمان مشکلات تغذیه ای، حتی در کودکانی که از لحاظ رشدی هم تاخیر دارند غذای جامد باید در زمان های مناسب ارائه شود. هر چقدر که تاخیر رشدی بیش تر باشد برای این کودکان سخت تر است که تغییرات در بافت غذا را بپذیرند.
در روند درمان اختلالات تغذیه ،انتخاب غذا با در نظر گرفتن کاهش هر گونه خطر خفگی تعیین می شود. نمونه هایی از غذاهای قابل جویدن که معمولا با خوردن و جویدن محدود به شکل یک لقمه در می آیند عبارتند از: کراکر گراهام، کوک های شکری پهن یا هویج پخته. با این نوع خاص از غذاها، ریسک خفگی یا آسپیریشن کمتر از زمانی به نظر می رسد که از غذاهای قابل تکه تکه شدن(سیب زمینی، چیپس، چوب شور، کراکر نمکی) یا غذاهایی که پوسته دارند(هات داگ، ذرت، نخود فرنگی) استفاده می شود. همچنین بهتر است که از بافت های کوچک و سخت پرهیز شود. این نوع بافت می تواند به صورت درسته و کامل بلعیده شود(بادام زمینی، شکلات جامد و سخت).
ارزیابی تغذیه با قاشق و درمان مشکلات تغذیه ای کودکان
ارزیابی غذا دادن با قاشق به توصیف مشکلات حرکتی زبان، فک و لب کمک می کند. برای این که تفاوت در عملکرد را ملاحظه کرد ابتدا باید قاشق ها یا وسایل دیگری که آشنا باشند مورد استفاده قرار بگیرند سپس می توان قاشق های درمانی را برای در نظر گرفتن تفاوت در عملکرد استفاده کرد.
حرکات حسی- حرکتی دهان ممکن است اغراق آمیز شود و بنابراین منجر به اختلال ریتم و سازمان بندی شود که هر دوی آن ها برای هماهنگی عمل بلع حیاتی هستند. در هر تمرین باید اطلاعاتی در اختیار قرار گیرد که به توصیف ساختارهایی که به صورت برجسته در عدم هماهنگی و چگونگی تفاوت آن عدم هماهنگی ها با حرکت معمولی درگیر می شوند بپردازد. سه نمونه این حرکات اغراق شده عبارتند از:
گاز گرفتن تونیک
حرکت زبان به جلو(زبان رانش)
عقب رفتن لب ها
هرچند که این حرکات به عنوان حرکات منحصر به فرد برای یک کودک شناخته می شود، معمولی است که حرکات اغراق شده در یک کودک به تنهایی وجود داشته باشد. هنگامی که قاشق وارد دهان یک کودک دارای رفلکس گازگرفتن تونیک می شود، ممکن است کودک بر روی آن اعمال فشار کند و نتواند لقمه را رها کند. چنین حرکتی در ریتم اختلال ایجاد می کند و به عدم سازمان دهی کلی می انجامد. به همین ترتیب نیز ممکن است کودک با اختلالات تغذیه ای، دارای رفلکس گاز گرفتن تونیک در طول بازی کردن با انگشتان در دهان بر روی انگشتانش اعمال فشار کند که منجر به تجربه ناخوشایندی می شود. نتیجه مشابه کاهش تحریک دهانی است که سبب شروع سیکل امتناع است. فقدان محرک دهانی خوشایند همراه با کاهش تحریک ممکن است احتمال تدافع دهانی را در کودک با مشکلات بلع و تغذیه افزایش دهد. قاشق یا انگشت ها به راحتی از دهان این نوع کودک بیرون کشیده نمی شود. و این امر ممکن است باعث گازگرفتگی بیش تر شود. حرکت زبان به جلو(زبان رانش) و عقب رفتگی زبان هر دو مزاحم کنترل کارآمد غذا می شوند. هر دو الگوهای زبانی نشان می دهند که زبان نمی تواند غذا را در یک لقمه سازماندهی کند و آن را برای بلع کودک کارآمد به جلو براند حرکت زبان به جلو(زبان رانش) علاوه بر این که در توانایی کودک در مکیدن، جویدن و بلعیدن مداخله می کند در قرارگیری زبان در دهان نیز دخالت می کند.
اصلاح حرکت زبان در درمان مشکلات تغذیه ای و اختلال بلع در کودکان
در درمان اختلالات بلع و تغذیه کودکان،حرکت زبان به جلو پیش از آن که بسته شدن لب انجام گیرد غذا را دقیقا به خارج دهان می راند. عقب بردن زبان در هنگام استراحت بیشتر از حالات دیگر قابل مشاهده است زیرا زبان در حفره دهانی در قسمت عقبی نگه داشته می شود. این عقب رفتگی(انقباض) ممکن است با حرکت زبان به جلو اشتباه شود چون در هر دو مورد غذا از حفره دهانی به بیرون رانده می شود. تفاوت در این است که با عقب بردن زبان غذا می تواند به آسانی در جلوی دهان قرار بگیرد اما به محض آن که دهان بسته شود زبان که باید از موقعیت عقبی خود به سمت جلو حرکت کند غذا را به بیرون می راند. عقب بردن لب ها معمولا با تدافع حسی یا تون افزایش یافته مربوط است که منجر به تنش بیش از حد لب ها می شود. این عقب رفتگی سبب می شود که برداشتن غذا از روی قاشق، نوشیدن موفق مایع از لیوان و مکیدن از سر سینه یا از یک نی سخت شود و مشکلات تغذیه و بلع ایجاد شود. تدافع حسی معمولا در پاسخ به لمس کردن اطراف یا داخل دهان رخ می دهد. لمس آرام معمولا منجر به بازپس کشیدن محکمی از محرک می شود. تدافع حسی و تون افزایش یافته ممکن است منجر به حرکات غیرطبیعی یا رفتار غیرطبیعی در کل بدن شود.
یکی از اهداف ابتدایی در طول ارزیابی، تعیین کردن این موضوع است که آیا مشکلات تغذیه ای به صورت ابتدایی یک اختلال در بلع است و اگر این گونه است کدام یک از حالات بلع با تخمین شدت و ویژگی، آسیب دیده به نظر می رسد. ارزیابی بالینی اطلاعات واضح تری را درباره ساختار لقمه ای (اقدامات تدارکاتی دهان) و حالت دهان در هنگام بلع مشخص می کند. در بهترین حالت مشکلات حالت حلقی می تواند استنباط شود.
در توصیف اندازه گیری های عینی ما معمولا به ارزیابی ابزاری نیاز داریم. برای مثال متخصص بالینی می تواند حفره ی دهانی را مشاهده کند و ماده را قبل در طول و یا بعد از یک بلع در شیارهای قدامی یا جنبی ببیند. بلع ناتمام یک لقمه ممکن است باعث باقی ماندن غذا در حفره دهانی شود. حرکات زبان و عملکرد فک می تواند مستقیما مشاهده شود. بسته شدن لب یا بسته نشدن آن و یا بیرون ریخته شدن آب یا غذا به خارج دهان نیز می تواند مدت زمان تشکیل لقمه و مهارت های دهانی مورد نیاز برای جویدن را تحت تاثیر قرار دهد. کودکان مبتلا به فلج مغزی نسبت به کودکان معمولی به طرز چشمگیری مدت زمان بیشتری را صرف جویدن غذای سخت می کنند. کودکان مبتلا به سندرم داون الگوهای جویدنی متفاوتی را نسبت به کودکان معمولی نشان می دهند.
در بررسی مشکلات بلع غذا در کودکان، وقتی که متخصص بالینی بتواند استخوان هایوئید و بالا آمدن حنجره را ببیند احساس کند یا بشنود می تواند تعداد اعمال بلع در هر لقمه تخمین بزند. مدت زمان قبل از مشاهده ی بالا آمدن حنجره می تواند اندازه گیری شود تا مدت زمان تاخیر در آغاز بلع حلقی تخمین زده شود. تغییرات موقعیت سر و گردن و تغییر حالت صورت قابل مشاهده است.
مشکلات فاز حلقی بلع می تواند با توجه به تاخیر چشمگیر در تولید یک عمل بلع ویژگی صدای مرطوب، سرفه و فشار تنفسی افزایش یافته و یا زجر تنفسی استنباط شود. هر چه تاخیر در تولید یک عمل بلع بیشتر باشد ویژگی صدای مرطوب پایدارتر است و بالتبع تعداد دفعات بلع مورد نیاز در هر لقمه همراه با هرگونه زجر تنفسی بیشتر است در نتیجه احتمال وقوع یک مشکل قابل ملاحظه در فاز حلقی بیشتر است.چنین مشکلی باید با یک ارزیابی ابزاری به طور عینی توصیف شود. برای مثال آزمون انعطاف پذیری آندوسکوپیک عمل بلع(FEES) یا آزمون VFSS ، برای اینکه موثرترین و منسجم ترین راه حل ها را برای کنترل کردن بیماری ارائه کنیم.
گفتار درمانگران باید الگوهای نابالغ اما الزاما طبیعی را از الگوهای غیرطبیعی تمایز دهند زیرا تشخیص بهبودی و توصیه ها به منظور راهبردهای درمان برای این دو موقعیت متفاوت است. کودکانی که مهارت های دهانی نابالغ دارند نسبت به کودکانی که الگوهای غیرطبیعی دارند راحت تر کنترل می شوند. اگر یک کودک هر دو الگوی نابالغ و غیر طبیعی را نشان دهد این موضوع یک موضوع معمول در نظر گرفته می شود. هر چند که این موضوع فرایند تصمیم گیری را مشکل می کند. بعد از آنکه مشاهدات کامل شدند متخصصان بالینی باید تصمیم بگیرند که اگر کودک سن کمتری دارد آیا الگوهای کودک مناسب است یا اینکه اعمال بدون ارتباط با سن انجام می شود.
به نظر می رسد که این الگوها در توالی مکیدن- بلعیدن، کنترل فک یا ثبات آن، حرکت زبان، بسته شدن لب، جدا شدن زبان و فک و حرکت های گونه طی آشامیدن و جویدن قابل تشخیص باشند.
کودکان ممکن است به شیوه های مختلفی از باز پس زدن غذا پاسخ های بدی نشان دهند. برخی کودکان سر و گردنشان را بیش از حد دراز می کنند و سرشان را می چرخانند؛ غذا را بیرون از دهان تف می کنند یا دهانشان را محکم می بندند بنابراین نمی توان غذا را درون دهانشان قرار داد. در برخی کودکان مشاهده شده که دستانشان را در طول و بعد از غذا خوردن در دو طرف گردنشان فشار می دهند. آزمون VFSS به دفعات وجود باقیمانده غذا را در حفرات های حلق در این کودکان نشان می دهد. به نظر می رسد که کودک سعی دارد که آن ماده را بزداید. متاسفانه مراقبان و متخصصان بطور معمول این فعالیت را به عنوان یک عادت اخلاقی می دانند. به نظر نمی رسد که محل قرارگرفتن کودک در کنار زدن ماده موثر واقع شود.
پسماند غذا شخص را در خطر قابل ملاحظه ای از آسپراسیون بعد از بلع قرار می دهد. کودک ممکن است عمل پس زدن غذا را به عنوان یک عادت انجام دهد. یافته های تاریخچه گیری و بدنی مکررا به تعیین پایه های فیزیولوژیک برجسته تر می پردازند با توجه به اینکه در بیشتر کودکان عوامل پیچیده ای به باز پس زدن غذا مربوط می شوند ارزیابی های تیم بین رشته ای ارزشمند هستند.