همه فعالیت های روزمره ما از جمله حرف زدن، فهمیدن، خواندن مطالب یا کتاب، ارتباطات اجتماعی و … به دریافت و ذخیره اطلاعات از محیط اطراف ما بستگی دارد. حافظه و یادگیری به ما این توانایی را می دهد تا مهارت های جدید بیاموزیم و رفتار های جدیدی در خود ایجاد کنیم. اهمیت حافظه در روند تحصیل و کارآمدی دانش آموزان نیز قابل چشم پوشی نیست. حافظه همچنین یکی از آسیب پذیرترین فرایند های ذهنی انسان بوده و بسیار تحت تأثیر شرایط زندگی فرد قرار دارد. حافظه کودکان به محض وجود کوچک ترین مقادیر استرس، افسردگی، فشار روانی و… آسیب می بیند که این آسیب با توجه به مقدار و شدت ناراحتی کودک، کم یا زیاد می شود. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر برای تقویت حافظه کودکان، با ارائه بهترین تمرینات تقویت حافظه در کودکان به درمان هر چه مطلوب تر حافظه کودکان و تقویت حافظه کودک می پردازد.
دکتر هوش و حافظه کودکان بر مداخلات برای تقویت حافظه کودکان و یادگیری به طور معمول بر روی کودکانی که در زبان و توجه مشکل دارند، تکیه می کند. کودکانی که دارای اختلال خاص زبانی هستند، دارای نقص های ادراکی نظیر یادگیری شکل لغت و درک جمله هستند، که این امر احتمالاً با نقص در عملکرد حافظه کاری مرتبط است. بدلی پیشنهاد می کند که بخش اجرایی مرکزی حافظه کاری اطلاعات را از سیستم های حافظه بازیابی کرده و در بخش حلقه آوایی پردازش و ذخیره می کند و جزئی از تمرینات تقویت حافظه محسوب می شود. حافظه کاری شنیداری و تمرین گفتاری بخشی از مدار آوایی است که اطلاعات کلامی برای مدت زمان کوتاهی در آنجا ذخیره می گردد و فرد شنونده می تواند حافظه بلند مدت را با تکرار در آنجا و معنی بخشی به اطلاعات به وجود آورد. این مدل پیشنهاد می کند که حافظه کاری شنیداری دارای گنجایش محدودی است. دانمن و همکاران پیشنهاد می کنند که مدل محاسباتی حافظه کاری که پردازش و ذخیره سازی در آن صورت می‌پ ذیرد، دارای قدرت تمرکز اندک در زمان درک است. به این مدل، مدل عملکردی حافظه گفته می شود که در آن اطلاعات کلامی پردازش می شود. آن ها فرض کردند که رابطه ای بین ذخیره سازی و پردازش اطلاعات وجود دارد و زمانی که پیچیدگی عملکرد افزایش می یابد، اطلاعات ذخیره شده قبلی فراموش می شود. حافظه کاری شنیداری ضعیف با مشکل در یادآوری کلمات مرتبط است. کلینگبرگ برنامه ای را برای تقویت حافظه کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی تهیه کرده است. این برنامه شامل تکالیف کلامی و تصویری است. در یک مطالعه، تکالیف این برنامه در ۲۹ روز اجرا شد و ارزیابی در دو نوبت پس از 5 تا 6 هفته و بعد از 3 ماه صورت گرفت. دانش آموزانی که آموزش حافظه کاری را دریافت کرده بودند، نسبت به گروه کنترل در عملکرد حافظه کاری پیشرفت بیشتری داشتند. در گروه دیگر نیز بهبود در زمان پاسخ دیده شد. اگر چه این مطالعه بر روی گروه کوچکی صورت گرفت، اما بسیار امید بخش بود.
تمرینات بهبود حافظه
حافظه کاری، حوزه ای از کارکرد های اجرایی است که بیشترین مطالعات توانبخشی شناختی را به خود اختصاص داده است. بیشتر مطالعات با استفاده از برنامه های مبتنی بر رایانه با هدف تمرین توانایی نظارت، به روز رسانی و دستکاری اطلاعات در حافظه در مدت زمانی کوتاه است. تکالیف چند محرک پیشین یا فراخنای حافظه با سطوح دشواری گوناگون بدین منظور استفاده شده اند. در یک تکلیف معمول تقویت حافظه کودکان، توالی ای از محرک ها ارائه می شوند و تکلیف کاربر این است که هر زمان محرک فعلی، در یک بُعد خاص، مثل مکان، رنگ، صدا و …، مشابه چند محرک قبل بود، پاسخ دهد. تمرینات تقویت حافظه نیازمند آن است که مجموعه ای از محرک های دیداری – فضایی یا کلامی در حافظه نگه داشته شوند و پس از یک تأخیر کوتاه آن ها را یا به صورت مستقیم و یا معکوس تکرار کنند، تکالیف متعددی براساس این الگو با تنوع و دشواری درجه بندی شده معرفی شده است. مطالعات بسیاری نشان داده اند با استفاده از این نوع تکالیف عملکرد حافظه کاری در کودکان با تحول طبیعی، اختلال نقص توجه – بیش فعالی، نارسا خوانی و لكنت تحولی بهبود می یابد.
مطالعات تقویت حافظه کودکان
گذشته از اثرات انتقال نزدیک شواهدی نیز وجود دارد که تقویت حافظه کودکان مزایای قابل توجهی نیز در حوزه های گوناگون زندگی کودکان دارد. به عنوان مثال کلینگبرگ و همکارانش در مقایسه کودکان و نوجوانان ۷ تا ۱۵ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی، نشان دادند تمرینات تقویت حافظه کودکان موجب بهبود توانایی استدلال غیر کلامی و کنترل مهاری می شود. والدین این کودکان بهبود در شدت نشانه های نقص توجه و تکانشگری / بیش فعالی ابراز شده توسط کودکان را گزارش کردند. نجارزادگان، نجاتی و امیری در مطالعه ای روی کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی نشان دادند که با استفاده از توانبخشی شناختی حافظه و توجه علائم اختلال براساس مقیاس رتبه‌بندی سوانسون کاهش یافت. این کاهش تا سه ماه بعد از مداخله نیز باقی مانده بود. به علاوه، تعمیم پذیری اثرات تقویت حافظه کودکان به مقیاس های تسلط کلامی و عملکرد خواندن در کودکان نشان داده شده است. رادفر، نجاتی، فتح‌آبادی و لایق در مطالعه ای نشان دادند با تقویت حافظه کودکان، عملکرد خواندن (سرعت و دقت) و روانی کلامی در افراد نارساخوان بهبود می یابد. در مطالعه دیگری از همین دست نمرات بالاتر در هوش سیال و همچنین بهبود قابل توجه در مقیاس های تسلط کلامی و هجی کردن پس از ۳۲ جلسه آموزش حافظه کاری گزارش شده است. مهم تر این که بهبود و بسط حافظه کاری به تسلط کلامی و هجی کردن در ارزیابی پیگیری که ۸ ماه پس از مداخله انجام شد، باقی ماند. انتقال تقویت حافظه کودکان به عملکرد خواندن در مداخلات کوتاه تر نیز گزارش شده است که نشان می دهد احتمالاً طول برنامه تعیین کننده تعمیم پذیری تقویت حافظه کودکان به تسلط کودکان در خواندن نیست. برخی مطالعات به بررسی ساز و کار های عصبی زیربنایی توانبخشی شناختی حافظه کودکان و نوجوانان پرداخته اند. اشاره کردند کودکان پس از ۶ هفته توانبخشی شناختی حافظه کاری از پیش آزمون تا پس آزمون افزایش قابل توجهی در فعالیت ساختار های پیش – آهیانه ای از خود نشان دادند. به همین ترتیب، در مطالعه دیگری که در نوجوانان دارای تشخیص اختلال نقص توجه – بیش فعالی انجام شده است، این نتیجه به دست آمد که میزان و شدت بهبود پیش/ پس از مداخله در فعالیت قشر آهیانه ای پیش بینی کننده میزان بهره شرکت کننده از حافظه کاری پس از توانبخشی شناختی است. مهم تر این که تغییرات مشاهده شده در فعالیت عصبی ارتباط مشخصی با کاهش نشانه های نقص توجه و نشانه های تکانشگری / بیش فعالی پس از توانبخشی شناختی دارد.
هر کودک مبتلا به اختلال اوتیسم، طیفی از علائم را داراست که هیچ نوع روش درمانی نمی تواند به طور کامل همه این نشانه ها را از بین ببرد. روش های درمان اوتیسم چیست.روش های درمانی، علائم اوتیسم را کاهش می دهند، توانایی شناختی و توانایی های زندگی روزانه کودک را بهبود می دهند و مهارت کودک را برای عملکرد بهتر در جامعه به بیشترین حد ممکن می رسانند. اما آنچه که در درمان اختلال اوتیسم حائز اهمیت است، درمان زودهنگام اوتیسم است که می توان آن را در صورت تشخیص درست و مشاهده اختلالات رشدی در کودک، شروع کرد. مرکز درمان اتیسم دکتر صابر به سوال های رایج والدین درباره اوتیسم همچون درمان اوتیسم چیست، اگر اوتیسم درمان نشود چه می شود و… پاسخ داده و با انتخاب بهترین روش های درمان اوتیسم از جمله کاردرمانی، گفتاردرمانی، بازی درمانی، رفتار درمانی، در صورت نیاز دارو درمانی و… ، رضایت همیشگی مراجعان را جلب می کند.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
روش های درمان اوتیسم
در حال حاضر سه رویکرد عمده برای درمان اوتیسم وجود دارد: مداخلات آموزشی، مداخلات رفتاری و تجویز دارو. آموزش اغلب در خط مقدم درمان قرار دارد. آرتور به سبب مشکل پزشکی اش، برای چندین سال در مدرسه با شکست مواجه می شد. به نظر می رسید که مدرسه او را پسری مبتلا به اوتیسم، همراه با رفتار های مخرب و آشفتگی های هیجانی می داند. از این رو، وقتی در کلاس عادی موفق نشد به محیط آموزشی ویژه کودکان دچار مشکلات رفتاری منتقل شد. قوانین فدرال، تصریح می کنند که کودکانی که به عارضه پزشکی اش دچارند که در پیشرفت تحصیلی اش اخلال ایجاد می کند مستحق دریافت خدمات آموزشی ویژه در موقعیتی متناسب و با حداقل میزان محدودیت اند. به نظر نمی رسید انتقال آرتور با این حکم مطابقت داشته باشد. والدین آرتور به راهنمایی و اطلاعات نیاز داشتند تا یک جلسه رسمی با کارکنان مدرسه بگذارند و یک برنامة آموزش فردی برای او در نظر بگیرند. در مورد آرتور، تمرکز اصلی می بایست بر نقایص اجتماعی قرار می گرفت که از مؤلفه های اصلی تشخیص اوتیسم در او بود. جای دادن آرتور در مدرسه مناسب به بهبود مهارت های اجتماعی اش کمک می کرد؛ نه فقط به خاطر غنی بودن محیط مدرسه استثنایی بلکه به این دلیل که نقصان اجتماعی او اساساً مانعی جدی برای موفقیت تحصیلی او بود. این احتمال وجود داشت که دست کم برخی از مشکلات رفتاری آرتور به دلیل نقایص اجتماعی او باشند و همین باعث آسیب به روابط روزمره با همسالانش شده باشد؛ بنابراین ماندن در مدرسه ای که در بهترین حالت موجب نادیده گرفته شدن او و همچنین تمسخر و زورگویی از سوی همسالانش می شد، الزامات مربوط به شرایط پزشکی او را برآورده نمی کرد. در برخی موارد، انتخاب مکان آموزشی مناسب، ممکن است نیازمند برنامه های بازدید از مدارس محل زندگی و مدارس محله های مجاور باشد. از آنجایی که هوش بهر آرتور در محدوده طبیعی قرار دارد، والدینش باید مراقب باشند که او را به مدرسه ای نفرستند که به طور عمده مختص کودکان اوتیسم با عملکرد پایین است. برای این کار بهتر است با مرکز درمان اتیسم مشورت کنند.
مداخلات رفتاری در درمان اوتیسم
مداخلات رفتاری معمولاً بر رفتار های ناسازگارانه معین (نظیر پرخاشگری) یا ایجاد مهارت های ویژه (مانند زبان یا مهارت های زندگی روزمره) تمرکز دارند. در مورد آرتور لازم است تا موقعیت ها و شرایطی که پیش از پرخاشگری، طغیان های انفجاری و عدم سازگاری در مدرسه قرار می گیرند، مشخص شوند. به علاوه، فراوانی، مدت و شدت این‌گونه رفتارها باید بهتر درک شوند. در نهایت این که، پیامد های رفتار های ناسازگارانه او بایستی ثبت شوند. برای مثال، در صورتی که قشقرق به راه انداختن های او موجب گریز او از خواسته های محیطی شوند، این قشقرق به راه انداختن ها به طور ناخواسته تقویت خواهند شد. این نوع تحلیل کارکردی باید در خانه و مدرسه انجام گیرد. دارودرمانی برای درمان اوتیسم هنوز به بالندگی نرسیده است. به تازگی برخی از دارو ها از آن که بر ناتوانی اجتماعی در اوتیسم تمرکز کنند، رفتار های هدف را مورد توجه قرار می دهند. رفتار های هدف به طور معمول، تحریک پذیری، بیش فعالی، اضطراب و رفتار های تکراری را در برمی گیرند. در مورد آرتور، نخستین گام مهم برای درمان اتیسم این بود که والدین و معلم برای کمک به شناسایی نشانه های هدف در آرتور، مقیاس رفتاری درجه بندی شده ای نظیر سیاهه رفتار های انحرافی (ABC) را تکمیل کنند. ABC مقیاسی است با 58 آیتم متشکل از پنج خرده مقیاس: تحریک پذیری (پرخاشگری، قشقرق به راه انداختن و خود-زنی)، رفتار های کلیشه ای، کناره گیری اجتماعی، بیش فعالی و گفتار نامناسب و خرده مقیاس های ویژه آن نسبت به تغییر حساس اند.
برنامه آموزش و دارو ها در درمان اتیسم
اگر نتایج برنامه آموزش فردی آرتور برای درمان اوتیسم موجب شود تا او طی مدت زمانی مناسب، در جای درست خود قرار گیرد، تصمیم عاقلانه خواهد بود که تجویز دارو تا زمان تغییر کلاس وی به تعویق انداخته شود. ممکن است مشکلات رفتاری او در محیط تحصیلی مناسب با او، شکل متفاوتی به خود بگیرند. چنانچه وقفه زمانی برای جایابی در مدرسة جدید طولانی شود، در نظر گرفتن تجویز دارو منطقی به نظر می رسد. سابقه آرتور در مرکز درمان اتیسم حاکی از آن است که در گذشته بیش فعالی برای او مشکلی بزرگ بوده است. نمره بالای والدین و معلم آرتور در خرده مقیاس بیش فعالی ABC (25 نمره بالاتر از پسران در این گروه سنی) نشان می دهد، این مشکل کماکان پابرجاست، بنابراین امتحان داروی محرک می تواند ارزشمند باشد. مطالعه ای بزرگ که از سوی RUPP انجام گرفته بود نشان داد که در واقع متیل فنیدات برای مشکل بیش فعالی کودکان دچار اوتیسم از دارونما مؤثرتر است، گرچه برتری نسبت به دارونما تنها 20 درصد بیشتر بود، یعنی میزانی از اثربخشی که به طور قابل ملاحظه ای کمتر از سطح بهبودی ناشی از متیل فنیدات در کودکان دچار اوتیسم با رشد عصبی متعارف است. همچنین گوانفاسین که هم‌کنش آلفا 2- آدرنژیک است و به طور معمول رخوت زایی آن کمتر از کلونیدین است، می تواند در کاهش بیش فعالی در کودکان دچار اوتیسم مؤثر باشد. گرچه سروتونین ها به شکلی رایج در درمان اوتیسم در کودکان استفاده می شوند، حمایت تجربی ناچیزی جهت استفاده از آن ها برای این جمعیت از بیماران وجود دارد. منطق استفاده از پاروکستین در مورد آرتور، به ایمن بودن سروتونین ها و باور به این که این دسته از دارو ها برای درمان کودکان مبتلا به وسواس فکری عملی اثربخش اند، برمی گردد. با این همه، در کارآزمایی دولتی انجام شده بر سیتالوپرام در کاهش رفتار های تکراری بهتر از دارونما نیست. با توجه به تفاوت در نوع رفتارهای تکراری مشاهده شده در کودکان دچار اوتیسم و نیز کودکان مبتلا به وسواس فکری عملی، احتمالاً مبنای عصبی – زیستی این گونه رفتار ها در این دو گروه با هم متفاوت است.
دارو درمانی اوتیسم
علاوه بر تحلیل کارکردی، خرده مقیاس تحریک پذیری ABC، شاخصی از شدت قشقرق به راه انداختن ها و رفتار های تخریبی فراهم می آورد. نمره بالاتر از 23 در خرده مقیاس 15 آیتمی تحریک پذیری، آستانه ای برای در نظر گرفتن دارویی قوی نظیر ریسپریدون است. در مطالعه ای که از سوی RUPP بر 101 کودک مبتلا به اوتیسم انجام شد آشکار شد که ریسپریدون در کاهش قشقرق به راه انداختن ها، پرخاشگری و خود-زنی برتر از دارونما است. طی این مطالعه هفتاد درصد از کودکانی که به طور تصادفی در گروه دریافت کنندگان ریسپریدون قرار گرفته بودند، بهبود یافتند و به طور متوسط کاهش 50 درصدی در نمرات خرده مقیاس تحریک پذیری نشان دادند. این دارو اکنون برای درمان تحریک پذیری تحت تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار دارد و مطالعه دیگری که باز هم از سوی پژوهشگران RUPP انجام گرفته بود، تجویز صرف ریسپریدون را با تجویز ریسپریدون به علاوه آموزش والدین مورد مقایسه قرار داده بود. پس از 6 ماه درمان اوتیسم، مشخص شد درمان ترکیبی ریسپریدون در کنار آموزش والدین در کاهش تحریک پذیری بر تجویز تنهای دارو برتری دارد. مداخله آموزش والدین در این مطالعه بر مبنای اصول تحلیل کارکردی قرار داشت. برای کودکان کم سن دچار رفتار های تخریبی و ناسازگارانه، آموزش والدین به تنهایی غیر مؤثر است و باید به مرکز درمان اتیسم مراجعه کرد.
سوالات متداول:
1-آیا مدیتیشن و ذهن آگاهی برای کودکان مبتلا به اوتیسم مفید است؟
بله، تمرینات ساده ذهن آگاهی می تواند به مدیریت استرس، بهبود تمرکز و تنظیم هیجانات کمک کند.
2-آیا واقعیت مجازی (VR) در درمان اوتیسم کاربرد دارد؟
بله، VR برای آموزش مهارت های اجتماعی، کنترل ترس ها و بهبود هماهنگی حرکتی در حال استفاده است و نتایج امیدوارکننده ای داشته.
عوامل متعددی برای دیر حرف زدن کودک وجود دارد که تعیین نشدن آن ها و بی توجهی پدر و مادر به آن ها می تواند موجب بروز مشکلات زیادی در آینده برای کودک شود، پس پدر و مادر باید زمانی که متوجه می شوند کودک شان نسبت به هم سن و سالان خود کمتر حرف می زند و دایره لغات کمتری دارد، به یک دکتر گفتاردرمانی برای دیر حرف زدن کودک مراجعه کنند. احتمال دارد مشکل دیر حرف زدن کودک، به علت شاغل بودن والدین باشد و این که آن ها زمان کافی برای برای ارتباط با کودک خود نداشته باشند. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر برای دیر حرف زدن کودک و بهترین دکتر برای بیش فعالی کودکان، با ارائه روش های گفتاردرمانی نوین و برخی دیگر از روش های گفتاردرمانی به درمان دیر حرف زدن کودک بیش فعال کمک های شایانی می کند.
بر اساس مطالعات یک دکتر برای دیر حرف زدن کودک، مقیاس درجه بندی رفتاری که از والدین و معلمان کودکان دارای اختلال ویژه زبانی به دست آمده است، کودکان مبتلا به بیش فعالی بیشتر از کودکان عادی خصوصیات رفتاری اختلال نقص توجه – بیش فعالی را نشان می دهند. در یک مطالعه برای بررسی توجه دیداری، سه گروه کودکان، با سمعک، با ایمپلانت های حلزون گوش و همتایان طبیعی با استفاده از آزمون عملکرد مداوم دیداری و آزمون حذف دیداری ارزیابی شدند و نشان داده شد، این گروه ها تفاوتی در هیچ یک از تکالیف توجه دیداری ندارند. در یک مطالعه طولی در کودکان پیش دبستانی با تأخیر زبانی، شیوع بیش از انتظار مشکلات توجهی در زمان بزرگسالی آن ها گزارش شده است. علاوه بر این همزمانی اختلال ویژه زبانی و اختلال نقص توجه – بیش فعالی گزارش شده است. حال این سؤال مطرح می شود که آیا این کودکان دو اختلال جداگانه را نشان می دهند یا این که ویژگی های رفتاری بی توجهی یک نشانه ثانویه اختلال ویژه زبانی است. چرا که نقص در کارکرد های توجه انتخابی و انتقالی در کودکان دارای اختلال لكنت رشدی، اختلال نقص توجه – بیش فعالی و اختلال اوتیسم نیز گزارش شده است. علاوه بر این تقویت کارکرد های توجهی موجب بهبود روانی کلامی در کودکان مبتلا به لکنت رشدی و کودکان نارساخوان و بهبود ادراک شنیداری در بزرگسالان مبتلا به آفازی می شود.
علائم دیر حرف زدن کودک بیش فعال
ارتباط قابل توجهی بین فرآیند های زبانی و عملکرد اجرایی و خود تنظیمی در گفتاردرمانی مشاهده شده است. عملکرد های اجرایی ارتباط دهنده توانایی های کلامی و تنظیم رفتاری واقعی است. کودکان دارای اختلال ویژه زبانی یا دیر حرف زدن کودک در مقایسه با کودکان سالم، در آزمون ویسکانسین تخطی بیشتر از قوانین و در آزمون برج (حل مسأله)، خطا های در جاماندگی بیشتری نشان می دهند. در مقابل، انتقال الگوی ذهنی در این کودکان به نسبت گروه گواه تغییری را نشان نمی دهد. کودکان دارای اختلال ویژه زبانی اطلاعات را با سرعت کمتری از همسالان خود پردازش می کنند. از طرفی بین سرعت پردازش و سطح زبان ارتباط معنی داری وجود ندارد، که نشان می دهد عامل دیگری به جز زبان دلیل این کندی پردازش است. نتایج مطالعات دکتر برای دیر حرف زدن کودک نشان می دهد که نقص در حافظه کاری کلامی ممکن است دلیل زیربنایی کندی سرعت شناختی باشد. همچنین حافظه کاری غیرکلامی ممکن است دلیل غیر یکنواختی سرعت پردازش باشد.
اوتیسم نوعی اختلال در رشد است که بر نحوه تعاملات اجتماعی، رفتار کودک و برقراری ارتباط او با دیگران تأثیر می گذارد. بعضی از کودکانی که شروع به نشان دادن نشانه های اوتیسم می کنند، احتمال دارد در یادگیری حرف زدن با مشکل مواجه شوند. گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم خیلی از مشکلات ارتباطی را برطرف می کند. گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم همچنین باعث افزایش ارتباط از طریق بیان نظرات، درخواست کردن، دریافت اطلاعات و ازتباطات کلامی بین فردی می شود. کاردرمانی نیز به وسیله توصیه دوباره به فعالیت هایی که توانایی های عمومی را تقویت می کنند، می تواند موجب بهبود کودک اوتیسم شود. طبق مطالعات اخیر در حوزه اوتیسم، بهترین نوع درمان برای کودکان مبتلا به اوتیسم، تلفیقی از کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر اوتیسم کودکان در تهران، با در نظر گرفتن بهترین تمرینات کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان اوتیسم و تلفیق گفتاردرمانی و کاردرمانی برای اوتیسم، به درمان هر چه سریع تر این کودکان کمک می کند.
ارتباط آسیب شناس گفتار و زبان و کاردرمانگر می تواند مهارت های ارتباطی کودک مبتلا به اوتیسم را در طی یک فعالیت و بازی رشد دهد. در این روش نقایص ارتباطی و مشکلات حسی – حرکتی با مداخله کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان مورد هدف قرار می گیرد. مهارت های ارتباطی در خلال فعالیت های عملکردی و بازی های تعاملی تسهیل می شود. توانایی حرکات ظریف و درشت همراه با گفتاردرمانی و کاردرمانی برای اوتیسم ارتقاء می یابد و نقایص ارتباط، توجه و تمرکز و عملکرد حسی – حرکتی همراه با هم مورد مداخله قرار می گیرند.
اصول درمان
گفتاردرمانی و کاردرمانی برای اوتیسم به منظور درمان اختلالات گفتاری و حرکتی یا حتی دیگر اختلالات بسیار مفید واقع می شود. در اینجا اصول مداخله کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان به طور خلاصه بیان شده است:
کمک به کودک برای درک ارتباط:
راهکار ارائه شده در پاراگراف قبل برای تبدیل شدن به مخاطب بهتر می تواند برای درک ارتباط توسط کودک موثر باشد.
تسهیل درک زبان بیانی در موقعیت های اجتماعی:
تنبیه: استفاده از علامت دیداری ضربدر و استفاده از پروزودی که کودک دوست ندارد.
تشویق: استفاده از پروزودی مورد علاقه کودک
آموزش منظور و نتیجه برقراری ارتباط را به کودک: ۱- درخواست کمک ۲- ایرادگیری ٣- درخواست شیء ۴- درخواست انجام کاری ۵- درخواست کسب اطلاعات ۶- درخواست برای توقف فعالیت
فراهم ساختن شرایطی برای تعاملات اجتماعی: برقراری ارتباطات اجتماعی از قبیل احوال پرسی، صدا زدن، درخواست نیازهای روزمره، درخواست اطلاعات و دادن اطلاعات.
عقب ماندگی ذهنی یا به عبارت دیگر کم توانی ذهنی نوعی اصطلاح پزشکی است که در دهه های گذشته برای افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی استفاده می شد. برخی اوقات به علت باور های اشتباه و برای پشتیبانی از کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، این وضعیت با سایر ناتوانی های ذهنی مقایسه می شود. در پاسخ به این که آیا اوتیسم همان عقب ماندگی ذهنی است باید بگوییم که احتمال دارد ژن هایی مشترک بین اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی وجود داشته باشد که تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی را کم کند. اما یکی از مهم ترین تفاوت های اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به موفقیت های کودکان اوتیسم در بعضی از مهارت‌ها مربوط می شود. با توجه به سطحی که کودک اوتیسم دارد، شواهد زیادی وجود دارد که اگر کودک، اوتیسم عملکرد بالا باشد می تواند در تحصیلات و مشاغل گوناگون موفقیت هایی را به دست بیاورد. دکتر صابر در بهترین مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم با در نظر گرفتن بهترین خدمات توانبخشی برای درمان کودکان اوتیسم، به درمان هر چه سریع تر این کودکان می پردازد.
طبق تعریف عقب ماندگی ذهنی باید بیش از سن 18 سالگی شروع شده باشد. در برخی موارد کودک آزاری شدید به شکل غفلت یا سوء رفتار ممکن است در تأخیر رشد نقش داشته باشد که می تواند به صورت کم توانی ذهنی تظاهر کند. اما این آسیب ها با فراهم کردن محیطی تحریک کننده، غنی و اصلاحی در اوایل کودکی تا حدودی قابل برگشت است. چندین ناتوانی حسی به خصوص نابینایی و ناشنوایی ممکن است با عقب ماندگی ذهنی اشتباه شوند (درصورتی که عدم آگاهی از نقصان حسی منجر به انجام آزمون نامناسب شود). اختلالات گفتار بیانی و دریافتی غالباً موجب می شوند کودک حتی علی رغم هوش طبیعی، کم توان ذهنی به نظر برسد و فلج مغزی هم ممکن است با کم توانی ذهنی اشتباه گرفته شود؛ حتی ممکن است تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به درستی تشخیص داده نشود. هر نوع بیماری مزمن ناتوان کننده ممکن است علی رغم هوش طبیعی سبب تضعیف و تأخیر عملکرد و پیشرفت کودک شود. اختلالات تشنجی، به خصوص در موارد کنترل نشده، ممکن در بروز عقب ماندگی ذهنی پایدار نقش داشته باشند. سندرم های خاصی که منجر به معلولیت های مجزا می شوند مثل ناتوانی در خواندن (alexia)، ناتوانی در نوشتن (agraphia)، ناتوانی در برقراری ارتباط (aphasia) ممکن است در فردی باهوش طبیعی و حتی عالی نیز دیده شوند. کودکان با اختلالات یادگیری (که ممکن است با کاردرمانی کم توانی ذهنی همراه باشد) در یک زمینه خاص مثل خواندن یا ریاضیات دچار تأخیر یا نارسایی رشد هستند، ولی رشد شان در سایر زمینه ها طبیعی است. برعکس کودکان کم توان ذهنی در اکثر زمینه های رشد تأخیری کلی نشان می دهند. کم توانی ذهنی و اختلالات طیف درخودماندگی (ASD) اغلب همراه با همدیگر بروز می کنند؛ 70 تا75 درصد افراد با طیف درخودماندگی بهره هوشی 70 یا کمتر دارند. به علاوه، داده های همه گیر شناسی نشان می دهند که ASD تقریباً در 8/19 درصد افراد با کم توانی ذهنی وجود دارد. کودکان با ASD نسبت به کم توان های ذهنی در روابط اجتماعی مشکلات بیشتری پیدا می کنند و اختلال زبانی شدیدتری دارند. کودک زیر سن 18 سال که واجد ملاک های تشخیصی دمانس (زوال ذهن) بوده و بهره هوشی او زیر 70 باشد هر دو تشخیص دمانس و کم توانی ذهنی را دریافت می کند. اما فردی که بهره هوشی او پس از 18 سالگی به زیر 70 نزول کند و اختلالات شناختی تازه پیدا کند، فقط تشخیص دمانس دریافت می کند و تشخیص کم توانی ذهنی روی او گذاشته نمی شود.
آیا اوتیسم عقب ماندگی ذهنی است
هم ابتلایی: بسیاری از اختلالات روان پزشکی در عقب ماندگی ذهنی رایج هستند، شامل اختلالات افسردگی، اختلالات نقص توجه، اضطراب و اختلالات عصبی.
اختلال کم توجهی/ بیش فعالی: برآورد ها نشان می دهند اختلال کم توجهی/ بیش فعالی (ADHD) و نشانه های مشابه ADHD در میان کودکان با هوش کمتر از حد طبیعی، اختلالات ژنتیک، و تأخیر رشدی همچپون اوتیسم در مقایسه با جامعه به طور قابل ملاحظه ای بیشتر است.
اختلالات عصبی: اختلالات تشنجی در افراد با عقب ماندگی ذهنی بیشتر از جمعیت عادی اتفاق می افتد و نرخ شیوع تشنج با افزایش سطح شدت کم توانی ذهنی افزایش می یابد. یک مطالعه مروری که بر روی اختلالات روان پزشکی در کودکان و نوجوانان با عقب ماندگی ذهنی و تشنج انجام شده حالی از آن است که تقریباً یک سوم افراد، اختلال طیف اوتیسم را به صورت همراه با عقب ماندگی ذهنی داشتند ترکیب کم توانی ذهنی، صرح و اختلال طیف اوتیسم می تواند در 07/0 درصد جمعیت عادی اتفاق بیفتد.
سیر و پیش آگهی در عقب ماندگی ذهنی
در اکثر موارد ابتلا به عقب ماندگی ذهنی، اختلال هوشی زمینه ای بهبود نمی یابد. هر چند میزان انطباق شخص ممکن است تحت تأثیر مثبت محیط غنی و حمایت کننده قرار گیرد. به طور کلی افراد دچار کم توانی خفیف و متوسط بیشترین انعطاف پذیری را در انطباق با شرایط گوناگون محیطی دارا هستند. همچون افراد غیر کم توان، هر چقدر اختلالات روانی بیشتری به طور همزمان وجود داشته باشد، پیش آگهی کلی بدتر است و ممکن است تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به درستی احساس نشود. وقتی اختلالات روانی مشخصی به عقب ماندگی ذهنی اضافه شود، درمان های استاندارد برای اختلالات روانی همراه معمولاً مفید است. اما این بیماری پاسخ ضعیف تری به درمان نشان می دهند و بیشتر مستعد بروز عوارض دارو ها هستند.
هوش یک مهارت و یک سازه ذهنی بوده و قابلیت های متفاوتی از جمله توانایی استدلال، برنامه ریزی، حل مسائل، تفکر انتزاعی، استفاده صحیح از زبان، سازگاری با شرایط و یادگیری را شامل می شود. امروزه مراکز روانشناسی گوناگونی برای انجام تست هوش کودکان و نوجوانان در تهران وجود دارند و به خوبی هوش کودکان را اندازه گیری می کنند. تست های معتبر هوش، تست های معدودی هستند که اعتبار بسیار بالایی دارند و تحت تاثیر شرایط متفاوت نتایج گوناکونی نمی دهند. دکتر صابر، دکتر هوش کودکان، در بهترین مرکز تست هوش کودکان با کمترین هزینه تست هوش کودکان را انجام داده و هوش کودک را تعیین می کند.
هدف از انجام تست هوش کودکان توسط دکتر هوش کودکان، ایجاد یک دیدگاه مختصر و کلی از حوزه های مختلفی است که به طور کلی با ارزیابی عصب روانشناختی قابل بررسی است. این حوزه شامل مؤلفه های کلی ارزیابی بالینی مانند هوش، پیشرفت، عملکرد عاطفی و اجتماعی هستند. علاوه بر این حوزه هایی از جمله توجه، عملکرد اجرایی، مهارت حرکتی ظریف و توانایی های دیداری – ادراکی در حیطه ارزیابی عصب روانشناسی قرار می گیرند. ابزار های معروف اندازه گیری هوش شامل موارد زیر است:
مجموعه آزمون های وودکوک جانسون
مقیاس هوش و کسلر برای کودکان
مقیاس توانایی افتراقی
مقیاس ارزیابی کافمن برای کودکان
مقیاس نیسی
تست هوش وودکوک – جانسون
آزمون توانایی هوشی وودکوک جانسون توسط وودکوک و جانسون در سال ۱۹۷۷ طراحی شد و در سال های ۱۹۸۹ و ۲۰۰۱ مورد تجدید نظر قرار گرفت. این مقیاس که براساس مدل هوش سیال فلواید است ساخته شده است، هوش، استعداد های تحصیلی و دستاورد های آن را ارزیابی می کند و به دکتر هوش کودکان در تشخیص تست هوش کودکان کمک می کند. کشف هوش کلامی – ادراکی در مقیاس وکسلر دشوار است ولی مقیاس وود کوک – جانسون چارچوب مفهومی مناسبی از هوش کلامی را برای اختلالات دوران کودکی به ویژه ناتوانی یادگیری ارائه می دهد. ویرایش سوم مقیاس وود کوک – جانسون حاوی گویه های بسیار قوی جهت سنجش هوش است و جهت اندازه گیری توانایی پردازش بینایی و شنوایی و توانایی استدلال در کودکان و نوجوانان پیشنهاد می شود.
تست هوش وکسلر
استفاده از تست هوش وکسلر برای کودکان و نوجوانان، سابقه ای بسیار طولانی دارد. ویرایش چهارم علاوه بر گویه های مقیاس پیشین، چهار شاخص درک کلامی، استدلال، حافظه کاری و سرعت پردازش را مورد سنجش قرار می دهد که به دکتر هوش کودکان کمک می کند. این مقیاس اگرچه به عنوان معیار سنجش عملکرد مغز مورد استفاده قرار نمی گیرد، ولیکن امروزه مقیاس وکسلر معمولاً برای ارزیابی عصب روانشناسی به کار می رود. حال سؤال مطرح این است که مقیاس وود کوک – جانسون ویرایش سوم بهتر است یا وکسلر کودکان ویرایش چهارم؟
تست هوش وکسلر یا وودکوک جانسون؟
تصمیم گیری در مورد استفاده از ابزار برای ارزیابی هوش دشوار است؛ با این وجود تست هوش کودکان وکسلر در موارد زیر پیشنهاد می شود:
زمانی که تأثیر جراحت یا بیماری سیستم عصبی مرکزی بر روی هوش کودک مورد ارزیابی قرار می گیرد.
هنگامی که توانایی های هوشی فرد در یک بازه زمانی طولانی مورد تردید قرار می گیرد.
زمانی که شناسایی عوارض ناشی از آسیب موضعی مورد توجه قرار می گیرد. به عنوان مثال، نقص ادراک کلامی در آسیب قطعه گیجگاهی و یا توانایی ادراکی ضعیف ناشی از صدمه به قطعه پس سری.
مقياس وود -کوک جانسون برای موارد زیر توسط دکتر هوش کودکان توصیه می شود:
زمانی که پردازش ادراکی و عملکرد حافظه مورد مطالعه قرار می گیرد. به عنوان مثال، عملکرد نادرست کلامی.
زمانی که نقص در شکل گیری مفاهیم و استدلال انتزاعی مورد توجه قرار دارد. به عنوان مثال، صدمه به قطعه پیشانی.
زمانی که نشانه هایی از ادراک پریشی، نقص در تکلم و یا افت عملکرد در یادگیری زبان و مهارت های ریاضی وجود دارد. به عنوان مثال، ناتوانی در خواندن و نوشتن.
زمانی که مقیاس وکسلر و یا دیگر ابزار های اندازه گیری شناختی در انعکاس توانایی های کودک به عنوان سطوح رفتار انطباقی، مناسب نیستند.
با این وجود تحقیقات تکمیلی برای بررسی سهم مربوط به آزمون وکسلر کودکان و آزمون وود کوک – جانسون در ارزیابی عصب روانشناسی مورد نیاز است.
توانایی افتراق تفاوت
مقیاس توانایی افتراق تفاوت یک مقیاس تست هوش کودکان و موفقیت برای کودکان و نوجوانان بین سنین دو سال و نیم تا ۱۷ سال است. این تست هوش شامل ۲۰ قسمت برای کودکان سنین مدرسه و پیش دبستانی دارد. در مورد کودکان پیش دبستانی، توانایی های مفهومی مورد ارزیابی قرار می گیرد که شامل الگو های ساخت و درک واژگان است. بازشناسی تصاویر مشابه و نامگذاری واژگان برای کودکان بین سنین ۲ تا ۶ سال یا ۳ تا ۵ سال مورد استفاده قرار می گیرد. توانایی های مفهومی در دو بخش کلامی و غیر کلامی برای کودکان بین سنین سه تا شش سال یا پنج تا یازده سال مورد استفاده قرار می گیرد. برای کودکان بین سنین تولد تا ۶ سال و ۱۱ تا ۱۷ سال توانایی های مفهومی شامل توانایی های کلامی و استدلال های غیر کلامی است. علاوه بر آن، برای کودکان دوزبانه ای که زبان آزمون را به عنوان زبان دوم یاد می گیرند و یا آنانی که در شنوایی دچار مشکل هستند، مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده عمده از این مقیاس در اختلال های یادگیری است. مطالعات انجام شده روی این مقیاس، نشان دهنده استفاده از این ابزار برای توصیف زیرگروه های اختلال یادگیری و اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی است.
مجموعه تست هوش کافمن برای کودکان
مجموعه آزمون های کافمن (دکتر هوش کودکان) به عنوان یک ابزار تست هوش کودکان پردازش همزمان محرک ها قرار می گیرد. آزمون های کافمن برای کودکان با هدف اندازه گیری نحوه پردازش استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال چگونه پردازش کلی در نیمکره راست و پردازش ترتیبی و تحلیلی در نیمکره چپ انجام می شود. این آزمون دارای ۵ مقیاس همگانی است: توالی، همزمانی، برنامه ریزی یادگیری و معلومات عمومی. آزمون های کافمن یک مجموعه آزمون عصب روانشناسی است که برای کودکان بین سنین ۳ تا ۱۶ سال مورد استفاده قرار می گیرد. این آزمون به زمانی حدود ۴۵ دقیقه برای ارزیابی کلی و ۹۰ دقیقه برای ارزیابی کامل در کودکان پیش دبستانی و همچنین ۲ تا ۳ ساعت در کودکان بزرگتر نیاز دارد. با در نظر گرفتن سن کودکان شش حوزۀ اصلی با ۳۲ آزمون جنبی وجود دارد. شش حوزۀ اصلی شامل موارد زیر است:
– توجه و عملکرد اجرایی
– زبان
– حافظه و یادگیری
– عملکرد حسی و حرکتی
– ادراک اجتماعی
– پردازش بینایی – فضایی
در مقایسه با نسخه پیشین آزمون های کافمن برای کودکان، اندازه گیری هایی برای تئوری ذهن به آن اضافه شده است. از جمله شناخت مؤثر طبقه بندی جانوران، جورچین و تصاویر هندسی. محمدزاده و خسروی آزمون کافمن را برای کودکان ۷ الی ۱۱ ساله شهر ایلام هنجار نموده اند. در این مطالعه همبستگی معنی داری بین آزمون وکسلر و کافمن گزارش شده است.
تفاوت آزمون وکسلر و وود کوک
آزمون پیشرفت وود کوک جانسون شامل مقیاس های خواندن، ریاضیات، زبان نوشتاری، زبان گفتاری و معلومات عمومی است که به دکتر هوش کودکان برای تعیین تست هوش کودکان کمک می کند. این آزمون دارای محتویات تکنیکی بسیار قوی و همبستگی بالا با آزمون های عصب روانشناسی دیگر است. آزمون وود کوک جانسون ویرایش سوم مقیاسی برای اندازه گیری، حافظه کلامی و نامیدن است که در زیر آزمون های متفاوت ارائه می شود. اما داشتن این موارد در یک ابزار واحد به متخصص بالینی کمک شایانی خواهد کرد. آزمون اکتساب فردی و کسلر از آزمون و کسلر کودکان – ویرایش چهارم مشتق شده است. این آزمون توانایی / مهارت های خواندن، ریاضیات، زبان شفاهی و زبان کتبی را اندازه گیری می کند و این آزمون برای تشخیص کودکان و بزرگسالان دارای اختلال مفید است و برای افراد موفق به دلیل ایجاد اثر سقفی ناکارآمد است. اثر سقفی بدین معنی است که افراد می توانند به راحتی به همۀ سؤالات آزمون پاسخ دهند و سقف نمره را کسب نمایند.
نظریه های مختلفی در زمینه درمان کودکان اوتیسم مطرح می باشد، نظریه انسجام مرکزی یکی از این نظریه ها می باشد. انسجام مرکزی ضعیف بیان می کند که مهارت محدود برای دیدن تصویر بزرگ، زمینه اصلی اختلال در اوتیسم می باشد. یکی از نقاط قوت نظریه انسجام مرکزی، پیش بینی استعداد ها و عملکرد های خاص در افراد اوتیسم است. این نظریه بیشتر بر برتری عملیات محلی و ادراکی در افراد مبتلا به اوتیسم متمرکز است. مرکز اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز تشخیص اوتیسم در کودکان، با در نظر گرفتن نظریه انسجام مرکزی در درمان اوتیسم و ارزیابی دقیق و انجام کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم، به درمان اوتیسم می پردازد.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ضعف در انسجام مرکزی و درمان اوتیسم
نظریه ضعف در انسجام مرکزی در درمان اوتیسم بیان می کند که افراد دارای اختلال اوتیسم به جای توجه جامع و کلی، به جزئیات توجه می کنند و علاقه مندی های محدودی دارند. آن ها در توجه به جزئیات عملکرد بسیار خوبی دارند، اما توانایی ادغام جزئیات در یک چارچوب بزرگتر را ندارند که البته در این موارد کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم کمک کننده است. ضعف در انسجام مرکزی، نقص در پردازش اطلاعات و همچنین مهارت های برتر در تمیز ادراکی، حافظه طوطی وار، و عملکرد دیداری- فضایی را تبیین می کند. به عنوان مثال، افراد دارای اختلال اوتیسم عملکرد خوبی در انجام تکالیف طراحی مکعب ها و تکمیل تصاویر در آزمون های هوشی دارند. ضعف در انسجام مرکزی به توضیح برخی از رفتار های غیر اجتماعی در اختلال اوتیسم و همچنین توجه بیش ازحد به جزئیات که منجر به رفتار وسواسی می شود، می پردازد. مرکز اوتیسم درباره انسجام مرکزی که یک نوع شیوه پردازش اطلاعات است بیان می کند که به افراد اجازه می دهد تا اطلاعات را در بافت پردازش کنند و اطلاعات مربوط به هم را در یک سطح انتزاعی در کنار هم قرار دهند. اگر یک فرد انسجام مرکزی قوی داشته باشد، قادر به انتخاب هدفمند بخش هایی از اطلاعات، ایجاد ارتباط و قیاس آن ها برای ایجاد «تصویر کلی» است.
ضعف در انسجام مرکزی در مبتلایان به اوتیسم
وقتی انسجام مرکزی ضعیف است، شخص قادر به دیدن کل و یا چارچوب بزرگتر نیست، اما درعوض بر جزئیات تمرکز دارد. افراد دارای اختلال اوتیسم تمایل به تمرکز بر روی یک قسمت به جای کل دارند. آن ها ممکن است درگیر جزئیات و عناصر کوچک و نه چارچوب بزرگتر شوند. در موارد خاص، این نوع افتراق دقیق می تواند یک قدرت محسوب شود. به عنوان مثال، برخی کارها مانند طراحی، تولید، بازرسی و ارزیابی تکالیفی هستند که نیاز به دقت و توانایی تمرکز بر جزئیات دارند و باید درمان اوتیسم سریعا انجام شود. در این موارد، انسجام مرکزی ضعیف مفید است. محققان مرکز اوتیسم دریافته اند که افراد دارای اختلال اوتیسم در کارهایی که نیاز به جاگذاری ویژگی ها و یا عناصر کوچک در داخل تصویری بزرگتر دارند، برتری دارند. افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم توانایی تمرکز بر جزئیات را دارند، آن ها در انجام وظایفی چون جاگذاری ساختار های دیداری، دستکاری اشکال چند بعدی و کامل کردن الگو های دیداری توانمندترند. ضعف در انسجام مرکزی نشانگر عدم هماهنگی بین ساختار های مغزی است و این ناهماهنگی بین دو نیمکره در اختلال طیف اوتیسم در آزمون های ادراکی و حرکتی نشان داده شده است.
نظریه همدلی و نظام مندی در اوتیسم
هر چند سه نظریه اصلی مرکز اوتیسم مطرح در درمان اوتیسم همان نظریه های بیان شده هستند، نظریه های دیگری که عمدتاً برخاسته از این سه نظریه محوری هستند برای تبیین اختلال اوتیسم به کار گرفته شده اند. یکی از آن ها نظریه نظام مندی – همدلی است. بر اساس نظریه نظام مندی – همدلی می توان توضیح بهتری برای اوتیسم و آسپرگر ارائه داد، همدلی اشاره به همدلی، کمتر از حد متوسط و نظام مندی اشاره به یک سازۀ نظام مندی که در افراد دارای اختلال اوتیسم در حد متوسط و یا حتی بالاتر از میانگین است. بنابراین اختلاف همدلی و نظام مندی است که تعیین می کند که آیا محتمل است فرد اختلال داشته باشد یا خیر. نظام مندی تمایلی برای تجزیه، تحلیل و ساخت نظام هاست. چیزی که نظام را تعریف می کند، پیروی از قوانین است و زمانی که ما نظام مندی هستیم در واقع تلاش می کنیم که قوانینی که بر یک نظام حاکم است را شناسایی کنیم تا بتوانیم بفهمیم که آن نظام چگونه کار خواهد کرد. شواهدی از نظام مندی غیر عادی قوی در افراد دارای اختلال اوتیسم و سندرم آسپرگر وجود دارد. در یک مطالعه کودکان دارای اختلال اوتیسم عملکرد بهتری از آنچه از سن شان انتظار می رفت را در آزمون فیزیک که نیازمند درک قوانین است نشان دادند و کودکان مبتلا به سندرم اسپرگر ۱۱-۸ ساله نمرات بالاتر در درس ریاضی در مقایسه با گروه نوجوانان با تحول طبیعی کسب کردند. به عبارت دیگر نظریه نظام مندی بیان می دارد که افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم نقش قالبی و کلیشه ای بین ورودی و خروجی دارند. آن ها سعی می کنند با همه محرک ها با همین قاعده رفتار کنند تا محیط را برای خودشان پیش بینی پذیر و قابل کنترل کنند. رفتار های تکراری که یک نشانه اصلی اختلالات طیف اوتیسم است، می تواند به وسیله این نظریه و کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم توضیح داده شود.
نظریه های متفاوت درمان اوتیسم
چندین نظریه در درمان اوتیسم وجود دارد که این نظریه را در مرکز اوتیسم تحت تأثیر قرار می دهند؛ مانند نظریه مغز خیلی مردانه که پردازش محرک ها را در افراد دارای اختلال اوتیسم توضیح می دهد. اثرات هورمون ها در دوره پیش از تولد بر روی تحول مغز تأثیرگذار است، سطح بالای هورمون تستوسترون در دوران جنینی در مردان موجب ایجاد تفاوت های مغزی و به دنبال آن تفاوت در کنش های شناختی آنان با زنان می شود. مردان بیشتر از قانون مندی و سیستمی کردن پیروی می کنند در صورتی که زنان توانایی بیشتر در تفسیر زبان بدن، تن صدا، حالت چهره ای و پی بردن به حالات ذهنی دیگران دارند. برتری زنان نسبت به مردان در ردیابی حرکات چشم دیگران، ذهن خوانی از طریق تصاویر چشم، ذهن خوانی از طریق صدا و نشانگان گستره اوتیسم نشان داده شده است. مردان در مقایسه با زنان در آزمون های استاندارد توانایی های کلامی نمره پایین تری بدست می آورند. در مقابل، مردان در بعضی از کنش های شناختی مانند نقشه – خوانی و چرخش ذهنی عملکرد بهتری از زنان دارند. این نیمرخ شناختی توصیف کننده مغز خیلی مردانه در افراد دارای اختلال اوتیسم است، به طوری که مغز افراد دارای اختلال اوتیسم در ویژگی های اجتماعی و غیر اجتماعی یک مغز مردانه قانون مند است.
سوالات متداول:
1- مزایای استفاده از این نظریه در درمان اوتیسم چیست؟
این رویکرد درمانی به کودکان اوتیستیک کمک میکند تا تعادل بهتری بین پردازش جزئیات و درک کلیت برقرار کنند. بهبود این مهارت میتواند عملکرد آنها را در موقعیت‌های اجتماعی (مثل تشخیص حالات چهره)، یادگیری تحصیلی (مثل حل مسائل پیچیده) و انعطافپ‌ذیری ذهنی افزایش دهد. همچنین، با تکیه بر نقاط قت کودک (مثل حافظه جزئینگر)، اعتمادبهنفس او را تقویت میکند.
2-چالشهای اجرای این نظریه در درمان اوتیسم چیست؟
مهمترین چالش، نیاز به شخصیسازی روشهاست، زیرا سطح تمرکز بر جزئیات در هر کودک متفاوت است. همچنین، برخی کودکان ممکن است در برابر تغییر الگوهای پردازش اطلاعات مقاومت نشان دهند. علاوه بر این، کمبود متخصصان آموزشدیده در این حوزه میتواند اجرای روشها را محدود کند.
خیلی از والدین به هنگام ثبت نام کودک شان در دبستان یا باشگاه، کلاس های گوناگون و… متوجه اختلالات گفتاری کودکان شان می شوند. بسیاری از همین مشکلات گفتاری افراد هم در زمان کودکی شروع می شوند. بنابراین گفتاردرمانی و تمرینات گفتاردرمانی در زمان کودکی آغاز می شوند. کودکان با تاخیر های رشدی، کودکان مبتلا به اوتیسم و بسیاری دیگر از کودکان مشکلات شان در زمان کودکی مشخص می شوند و بنابراین خدمات گفتاردرمانی در کودکان بسیار اهمیت دارد. کلینیک گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین کلینیک گفتاردرمانی شرق تهران و بهترین کلینیک گفتاردرمانی غرب تهران، خدمات گفتاردرمانی برای کودکان دبستانی و حتی بزرگسالان را ارائه می دهد.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اختلالات گفتاری شایع در دبستان
اختلالات گفتاری در دوران دبستان از جمله چالشهای شایعی هستند که بسیاری از کودکان با آن مواجه می‌شوند. این اختلالات می‌توانند روند یادگیری، تعاملات اجتماعی و اعتمادبهنفس کودک را تحت‌تأثیر قرار دهند. شناسایی به‌موقع و درمان اختلالات گفتاری در این سن اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا دبستان دوران شکل‌گیری مهارت‌های ارتباطی و زبانی کودک است. در این دوران، کودکان برای اولین‌بار با محیط‌های رسمی‌تری مانند کلاس درس روبه‌رو می‌شوند و نیاز دارند بتوانند منظور خود را به‌درستی بیان کنند و پیام معلم یا هم‌کلاسی‌های خود را دریافت نمایند. اختلالاتی مانند لکنت زبان، اختلال واجی (مشکلات تلفظ صداها)، تاخیر زبانی، اختلال در روانی گفتار و مشکلات در جمله‌بندی از جمله رایج‌ترین اختلالات گفتاری در سن دبستان هستند. کودکی که نمی‌تواند برخی صداها را به‌درستی بیان کند، ممکن است مورد تمسخر هم‌کلاسی‌ها قرار گیرد یا در پاسخگویی به معلم دچار استرس شود. از طرفی، کودکی که دایره‌ی واژگان محدودی دارد، نمی‌تواند مفاهیم را به‌درستی بفهمد یا بیان کند و این مسئله در فهم مطالب درسی تأثیر منفی می‌گذارد. بنابراین، وجود اختلالات گفتاری میتواند موجب افت تحصیلی یا بروز مشکلات رفتاری در کودک شود. اهمیت آگاهی والدین، معلمان و مشاوران مدارس از این اختلالات در این‌جاست که با شناسایی به‌موقع و ارجاع به متخصص گفتاردرمانی، می‌توان جلوی بسیاری از مشکلات آینده را گرفت. گفتاردرمانگر با ارزیابی دقیق و تخصصی میتواند نوع و شدت اختلال را شناسایی کند و برنامه‌ی درمانی مناسبی طراحی نماید. بنابراین، آشنایی با اختلالات گفتاری شایع در دبستان، یکی از ضرورت‌های آموزش و پرورش نوین است و نباید آن را نادیده گرفت. استفاده از خدمات گفتاردرمانی در دوران ابتدایی میتواند نقش مهمی در بهبود عملکرد زبانی و در نتیجه پیشرفت تحصیلی کودک داشته باشد. در نهایت، می‌توان گفت که اختلالات گفتاری در سن دبستان مسئله‌ای جدی است که نیاز به توجه، ارزیابی تخصصی و مداخله‌ی زودهنگام دارد.
ضعف های تحصیلی و گفتاردرمانی کودکان
ضعف های موجود در حافظه کوتاه مدت و حافظه کاری نه تنها رشد زبان را در کودکان اختلال ویژه زبانی به تأخیر می اندازد، بلکه آن ها را در معرض خطر شکست تحصیلی و ناتوانی یادگیری قرار می دهد. این ارتباط در کودکان کم سن و سال بیشتر است و بعد از سن ۸ سالگی کاهش می یابد. در عین حال، برخی از مطالعات حاکی از آن است که حتی اگر اختلالات زبانی در طول دبستان حل شوند، این کودکان در معرض ناتوانی های یادگیری در خواندن و نوشتن قرار دارند که با گفتاردرمانی بهبود می یابد. کودکانی که سرعت کند تری دارند، بیشتر در معرض خطر اختلال خواندن هستند. روانی خواندن شفاهی در دانش آموزان با نقایص زبانی و گفتاری ضعیف تر است. البته همه این موارد توسط گفتاردرمانی برای کودکان قابل بهبود یا درمان می باشد.
نقش گفتاردرمانی در پیشرفت تحصیلی
گفتاردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌های توانبخشی در بهبود توانایی‌های زبانی و گفتاری کودکان است و نقش بسیار مهمی در پیشرفت تحصیلی ایفا میکند. در دوران تحصیل، به‌ویژه در مقطع ابتدایی، مهارت‌های زبانی نقش کلیدی در درک مفاهیم درسی، مشارکت در کلاس و برقراری ارتباط با دیگران دارند. زمانی‌که کودک دچار مشکلاتی مانند لکنت، تاخیر زبانی، اختلال در درک زبان یا اختلال در تلفظ صداها باشد، توانایی او در تعامل با معلم، فهم مطالب درسی و ارائه‌ی پاسخ‌های شفاهی به‌شدت کاهش می‌یابد. این امر میتواند منجر به کاهش اعتمادبهنفس، انزوا از جمع و در نهایت افت تحصیلی شود. گفتاردرمانی با تمرکز بر بهبود جنبه‌های مختلف گفتار و زبان، به کودک کمک میکند تا مهارت‌های مورد‌نیاز برای موفقیت در مدرسه را کسب کند. گفتاردرمانگر پس از ارزیابی دقیق، برنامه‌ای شخصیسازی شده تهیه میکند که در آن تمریناتی برای تقویت عضلات گفتاری، افزایش دایره‌ی واژگان، بهبود ساختار جمله‌سازی و کاهش مشکلات تلفظ وجود دارد. همچنین، گفتاردرمانگر میتواند به کودکانی که در درک دستورات، خواندن، نوشتن یا درک مفاهیم زبانی مشکل دارند نیز کمک کند. ارتباط مؤثر میان گفتاردرمانگر و معلمان نیز در روند درمان بسیار مؤثر است؛ زیرا معلم میتواند بازخورد مناسبی درباره‌ی نحوه‌ی عملکرد کودک در کلاس ارائه دهد و به اجرای تمرینات در محیط آموزشی کمک کند. علاوه‌بر‌این، گفتاردرمانی میتواند از بروز مشکلات رفتاری ناشی از ناتوانی در برقراری ارتباط پیشگیری کند. کودکی که نمی‌تواند نیازها یا احساسات خود را بیان کند، ممکن است با پرخاشگری یا گوشه‌گیری واکنش نشان دهد. بنابراین، گفتاردرمانی تنها بر جنبه‌ی زبانی تمرکز ندارد، بلکه به‌صورت غیرمستقیم، بر رفتار، روابط اجتماعی و اعتمادبهنفس کودک نیز اثر مثبت دارد. در مجموع، نقش گفتاردرمانی در پیشرفت تحصیلی کودک، بسیار فراتر از بهبود تلفظ یا جمله‌سازی است و باید آن را به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در موفقیت تحصیلی مورد توجه قرار داد.
مشکلات هیجانی و رفتاری برای کودکان دبستانی
افراد دارای اختلال ویژه زبانی در معرض خطر رو به رشد اختلالات روان پزشکی در طول دوره زندگی خود هستند که با گفتاردرمانی برای کودکان قابل حل است. مشکلات رفتاری و هیجانی به وسیله ناتوانی خواندن میانجی گری می شوند، میزان اضطراب و افسردگی در نوجوانان با تاریخچه اختلال ویژه زبانی به خصوص در بین دختران بالاتر است و اختلال ویژه زبانی، احتمال بروز ترس اجتماعی را افزایش می دهد. علاوه بر این، میزان خشونت، تخلف و اختلالات ایذایی در پسران دارای اختلال ویژه زبانی بیشتر دیده شده است. گزارش شیوع به طور مشخصی برای کودکان با مشکلات زبان دریافتی و کودکانی که مشکلات زبانی آن ها تا سن ۶ سالگی حل نشده باشد، بیشتر است. در یک مطالعه طولی ۱۵ ساله، افرادی که تأخیر زبانی حل نشده داشتند، به خصوص آن هایی که هر دو مشکل زبان دریافتی و ادراکی را نشان می دادند، در نوجوانی با مشکلات اجتماعی بیشتری رو به رو شدند. علاوه بر آن، مشخص شده است که کودکان پیش دبستانی دارای اختلال ویژه زبانی غالباً مشکلات رفتاری، بیش فعالی، کم توجهی، کناره گیری اجتماعی و وابستگی بیشتری نشان می دهند. این مشکلات رفتاری ممکن است پیرو اختلال ویژه زبانی ایجاد شده باشند که توسط متخصصین گفتاردرمانی بهبود پیدا می کند.
سوالات متداول:
1-آیا گفتاردرمانی فقط برای کودکانی است که صحبت نمی‌کنند؟
خیر، گفتاردرمانی نه‌تنها برای کودکانی که صحبت نمی‌کنند، بلکه برای کودکانی با مشکلات تلفظ، لکنت، درک زبانی، جمله‌بندی نادرست و سایر اختلالات گفتاری نیز مفید است. هدف، بهبود مهارت‌های ارتباطی و زبانی کودک است.
2-نقش والدین در فرآیند گفتاردرمانی چیست؟
والدین نقش مهمی در موفقیت گفتاردرمانی دارند. آنها باید تمرینات ارائه‌شده توسط گفتاردرمانگر را در خانه با کودک انجام دهند، محیطی حمایتی فراهم کنند و با درمانگر در ارتباط باشند تا پیشرفت کودک را پیگیری کنند.
شناخت علائم اوتیسم می تواند تاثیر بسزایی در تشخیص زود هنگام و به موقع این اختلال و درمان آن داشته باشد. علائم اوتیسم از سن دو سالگی در کودک مشخص می شود و قابل تشخیص است. شدت علائم اوتیسم بسیار تغییر می کند. اما نقص در توانایی های اجتماعی در کودکان مبتلا به این اختلال ثابت است. علائم اوتیسم شامل اختلال در برقراری ارتباطات اجتماعی، پردازش حسی و رفتار های تکراری و کلیشه ای است. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با شناخت دقیق علائم اوتیسم در کودک و شناخت اوتیسم به درمان اوتیسم کودکان با تکنیک های روز دنیا می پردازد.
مبتلایان به اختلالات طیف اوتیسم، دارای طیف وسیعی از نقاط قوت و ضعف شناختی هستند. على رغم تحقیقات فعال در چهار دهۀ گذشته در حوزه علائم اوتیسم، هیچ کدام از فرضیه هایی که تاکنون منتشر شده است، نتوانسته اند نقاط قوت و ضعف رفتاری و شناختی اوتیسم کودکان را در یک مدل جامع سازماندهی کنند. علاوه بر این، یک تئوری مجزای متقاعد کننده دربارۀ اوتیسم وجود ندارد. بخشی از معمای اوتیسم به این مربوط می شود که اختلال اوتیسم نقایص چندگانه شناختی را شامل می شود، اما در عین حال نیمرخ ضعف و قوت یکسان و ویژه ای دارد. چندین الگوی کلی برای حل این معما وجود دارد که توسط مرکز درمان اتیسم ارائه شده و هنوز نمی توانیم با اطلاعات موجود بین آن ها تمایز قائل شویم.
یکی از این الگو ها، الگوی آبشار تحولی است. در این الگو یک از هم گسیختگی اولیه در طول تجربه اندوزی، که بسیاری از ظرفیت های شناختی انسان را شکل می دهد، تحول می یابد.
زیر گروه های عصب شناختی اختلال اوتیسم هر کدام نقص اولیۀ مخصوص به خود دارند.
نقص عصب شناختی بسیار ساده ای وجود دارد که با دو یا چند نقص دیگر ترکیب می شود و اختلال اوتیسم را به وجود می آورد.
نقایص چندگانه ظاهراً ناهمخوان در اختلال اوتیسم، در بعضی خصیصه های شناختی زیربنایی عمومی، مانند پردازش اطلاعات پیچیده، اشتراک دارند و این موضوع نقص در فرایند شناختی اولیه را سبب می شود.
فرضیه های اوتیسم کودکان
حال این فرضیه ها را در چارچوب یافته های تجربی ارزیابی می کنیم. در الگوی اول به نظر می رسد یک نقص اولیه در عملکرد های پایه ای هیجانی یا تعاملات بین فردی نوزادان دارای اختلال اوتیسم وجود دارد و این نقص نوزادان را از اجتماعی شدن باز می دارد. بنابراین یک آبشار از نارسایی ها در زمینه هایی چون توجه، حافظه، زبان، شناخت اجتماعی، عملکرد های اجرایی و هماهنگی مرکزی به وجود می آید. متأسفانه اطلاعات ما از فرایند های مؤثر در نوزادان معمولی و به ویژه نوزادان دارای اختلال اوتیسم بسیار پراکنده و محدود است. در مورد الگوی دوم، هیچ کدام از سه راه حل ممکن دیگر برای معمای شناختی اوتیسم کودکان به طور واضح به این مورد برنمی گردد. بر اساس شواهدی که در این فصل مرور می شود، بعید به نظر می رسد که نقایص حافظه در لیست زیرگروه ها یا نظریه های علت شناسی علائم اوتیسم جای بگیرد. در مورد الگوی سوم، مشکلات موجود در تغییر توجه، تئوری ذهن، تقلید، فرایند های عاطفی، عملکرد های اجرایی و هماهنگی مرکزی می تواند تفاوت موجود در گروه های اختلال اوتیسم را تبیین کند. اگرچه تا حدودی این موضوع مبهم است که بعضی یا همۀ این آسیب ها اجزاء شکل دهندۀ اختلال اوتیسم هستند، ولی این تفسیر موجه به نظر می رسد. یک نقص مطرح در مطالعۀ موردی اختلال اوتیسم با همتایان با تحول طبیعی این است که دو گروه بر اساس یک سری از اندازه گیری ها مقایسه می شوند، اما سؤال این است که آیا شدت نشانه ها با میزان نقص در گروه دارای اختلال اوتیسم مرتبط است یا نه؟
راه حل های شناخت اوتیسم کودکان
در نهایت به چهارمین راه حل ممکن برای معمای نقص شناختی اوتیسم برمی گردیم. بر این اساس نقص شناختی اساسی در اوتیسم کودکان یک پردازش اطلاعات پیچیده است. یک تکلیف عصب روانشناسی (درکی، فضایی، کلامی یا حرکتی) با نیاز پردازشی کم، به تکالیف مستلزم پردازش اطلاعات سطح بالاتر آسیب می رساند. به نظر می رسد مرور ادبیات اختلالات اوتیسم در بسیاری از زمینه های عصب روانشناسی از این فرضیه حمایت می کند. فرایند ها و تکالیف سادۀ اختصاصی زبانی، واجشناسی، نحو، اجرایی (مهار)، توجهی (توجه متمرکز و انتخابی) و حافظه (حافظۀ طوطی وار و بازشناسی) به دلیل ناکارآمدی در سطح فرایند های پیشرفته تر (زبان روزمره، تغییر توجه، حافظۀ کاری، انعطاف پذیری شناختی – انتزاعی) است. فرضیۀ پردازش اطلاعات پیچیده با یافته های عصب شناسی اخیر دربارۀ مغز افراد دارای اختلال اوتیسم (یعنی افزایش تعداد ستون های قشری همراه با کاهش اندازه و چگالی آن ها) سازگار است. این موضوع می تواند موجب ناکارآمدی شبکۀ عصبی گردد، به نحوی که پردازش عوامل غیرضروری موجب کاهش کارآمدی پردازش اطلاعات می شود. یک چالش مفهومی مهم برای این فرضیه وجود دارد، چه چیز یک تکلیف شناختی را پیچیده می کند؟ آیا پیچیدگی با دشواری یکسان است؟ برای استفاده از فرضیۀ پردازش اطلاعات پیچیده ما به یک تعریف صریح از پیچیدگی شناختی احتیاج داریم که به طور مستقل از نتایج تجربی در اختلال اوتیسم نشأت گرفته باشد. این تعریف، الگوی ویژۀ نقاط قوت و ضعف شناختی اختلال اوتیسم را توضیح می دهد که این الگو با آنچه در اسکیزوفرنی یا عقب ماندگی ذهنی وجود دارد، متفاوت است. دومین چالش در تئوری پردازش اطلاعات پیچیدۀ اوتیسم این است که این فرضیه به قدر کافی نشانه های اولیۀ اختلال اوتیسم را که اغلب قبل از اولین سال تولد ظاهر می شوند، توضیح نمی دهد. فرضیۀ پردازش اطلاعات پیچیده نمی تواند توضیح دهد که چرا یک کودک دو سالۀ دارای اختلال اوتیسم می تواند دو معما در سطح سنی ذهنی سه سال را با هم انجام دهد اما نمی تواند «اشاره کند». اشاره کردن یک مهارت ساده تر از نظر تحولی است که به طور معمول یک سال زودتر ظاهر می شود. شواهد ژنتیکی نشان داده اند که حضور یک تعداد ژن های متعامل برای تحول اختلال اوتیسم نیاز است. در این خصوص به نظر نمی رسد که همۀ ژن ها، به همراه عوامل محیطی بالقوۀ دیگر، در شکل گیری این اختلال نقش داشته باشند.
فرضیه های علائم اوتیسم کودکان
علاوه بر این، فرضیه های پیمانه ای در محاسبه تغییرات موجود در اختلال اوتیسم اعم از شدت و الگوی نشانه ها و نقص ها ناتوان هستند. این متغیر ها زیرگروه ها و تئوری های چند نقصی را بیشتر به هم شبیه می سازد، اما کار بیشتری برای تشخیص نقایص مرتبط نیاز است. اگرچه مطالعات شناختی اختلال اوتیسم بسیار فعال است، اما این مطالعات در این مرحله هنوز به قطعیت نرسیده است. آنچه نظریه پردازان مطرح می کنند، مانند افسانۀ توصیف مرد نابینا از فیل، به میزان زیادی به ویژگی های مشترک و زمینه های شناختی که مطالعه کرده اند بستگی دارد. محققانی که روی کودکان کمسن مطالعه می کنند بر کمبود های بین فردی اولیه متمرکز می شوند، در حالی که گروهی که افراد سنین بالاتر و اوتیسم کودکان با عملکرد بالا را مطالعه می کنند بر آسیب های شناختی تأکید می کنند. هیچ الگویی همه نقایص را توضیح نمی دهد. یک آزمون بزرگتر و عملی از هر الگو، آن الگو را قادر خواهد کرد که در آینده نشانه های زود هنگام نوزادان را در اوایل زندگی توضیح دهد. اگر اطلاعات دقیقی در مورد شناخت اجتماعی اولیه در کودکان سالم موجود باشد، مطالعه و تحقیق در مورد تکامل اولیه نوزادان در معرض خطر اوتیسم، از نظر خانوادگی، به تشخیص چنین کمبود هایی کمک می کند و اگر یک مدل بهتر از تحول هیجانی- اجتماعی اولیه (قبل از تکامل توجه اشتراکی) نداشته باشیم، پاسخگویی به معمای علائم اوتیسم ممکن است اغفال کننده باقی بماند.
نیمرخ شناختی اوتیسم
تحقیقات در زمینۀ نیمرخ شناخی اوتیسم کودکان بسیار گسترده است. یکی از دلایل این موضوع نیمرخ جالب و غیر معمول نقاط قوت و ضعف در افراد دارای اختلال است. کانر در مقالات اولیه اش درباره علائم اوتیسم بیان می کند هر دو موضوع نقایص و استعداد ها و توانایی ها را برجسته کرده بود. به عنوان مثال از مواردی از قبیل توانایی خواندن پیش از موعد، حافظۀ شگفت انگیز و مهارت های دیداری- فضایی بسیار رشد یافته در کنار ناتوانی اساسی در برقراری ارتباط با دیگران، ناتوانی در استفاده از زبان برای رساندن مفاهیم و میل وسواس گونه در جهت حفظ یکنواختی فعالیت ها نام برده بود. در این قسمت به عملکرد افراد مبتلا به اختلال اوتیسم در کارکرد های شناختی مختلف پرداخته می شود. لازم به ذکر است برای هر مداخله توانبخشی شناختی در اختلال اوتیسم ارزیابی کارکرد های شناختی براساس شکایت اولیه و مشاهدات بالینی ضروری است. به طور کلی، در تمامی اختلالات تحولی نمی توان نیمرخ شناختی واحدی را برای اختلال در نظر گرفت و مبتنی بر آن نیمرخ رویکرد توانبخشی شناختی خاصی را توصیه نمود. این مسأله در اختلال اوتیسم بارزتر است و تنوع نیمرخ شناختی در این اختلال گزارش شده است.
کاردرمانان نگران سطح مشارکت فردی در فعالیت های روزمره کودکان هستند. برای بسیاری از کودکان و خانواده هایشان، این بدان معنی است که هدف کاردرمانی کودکان، بهبود مهارت های کودک در ارتباط با دیگران، بازی، روابط با همسالان و انجام فعالیت های روزمره است. یک کاردرمان اهدافی را تعیین می کند که نشان دهنده اولویت های کودک و خانواده باشد. تمامی کاردرمانان این اطلاعات را به طور یکنواخت جمع آوری خواهند کرد. معیار های کلی ارزیابی کاردرمانی شامل اطلاعات زمینه ای و رشدی ، مصاحبه و گفت و گو با والدین یا مراقبان، ارزیابی مستقیم کودکان و در نتیجه یک گزارش جامع است که اطلاعات جمع آوری‌شده و اهداف درمانی براساس آن نتایج را تنظیم می کند. دکتر مهدی صابر با انجام کاردرمانی کودکان و ارزیابی جلسه اول آن ها، بهترین خدمات درمانی همچون کاردرمانی در منزل برای کودکان، گفتاردرمانی در منزل و… را انتخاب می کند.
بهتر است والدین را در موضوع آماده سازی کودک برای کاردرمانی ارزیابی جلسه اول کمک کنید. بسیاری اوقات کودکان فکر می کنند که در ارزیابی مردود خواهند شد، یا عقیده دارند که نتیجه ارزیابی وضعیت زندگی آن ها را تعیین خواهد کرد. بهتر است والدین شب قبل از ملاقات در این مورد با کودک صحبت کنند و هدف از ارزیابی را برای کودک شرح دهند و مثال های خاصی همچون ساختن خانه با بلوک ها، نگاه کردن به تصاویر، طراحی و پاسخ دادن به سؤالات فراهم کنند. با این وجود، کودک نباید فکر کند برای بازی مراجعه می کند، چون در این صورت حداکثر تلاش خود را به کار نخواهد گرفت. برای کودکانی با اضطراب بالا، اختلالات طیف اوتیسم یا هر اختلالی که نیاز به زمان ارزیابی بیشتری دارد، آماده سازی کودک قبل از ملاقات زمان بیشتری نیاز دارد. برای کودکانی که به طور خاص از لحاظ عاطفی شکننده هستند، باید کودک محل آزمون را مشاهده کند. به این ترتیب او احساس راحتی بیشتری با محیط اطراف خواهد داشت. برای چنین کودکانی تمام آزمون در یک روز انجام نمی شود و بهتر است که آزمون را به اجزاء کوچک تری تقسیم کنید. هر چقدر کودک برای ارزیابی بهتر آماده شود، ارزیابی راحت تر انجام خواهد گرفت و نتایج کاربردی تری برای بررسی سطح عملکرد فعلی کودک به دست خواهد آمد.
روش برخورد آزمون گر با کودکان
آزمون گر باید محیطی راحت و امن را برای ارزیابی فراهم کند. بهتر است به کودک فرصت داده شود تا با اتاق خو بگیرد. اثاثیه اتاق باید مناسب و راحت باشند. پیروی از قوانین چیدمان اتاق مخصوصاً برای کودکانی که دارای مشکلات رفتاری هستند و یا کودکان مضطرب بسیار ضروری است. این موضوع اغلب باعث جلوگیری از تنفر، ترک اتاق و آرام صحبت کردن خواهد شد. اهداء جایزه های ملموس مخصوصاً برای کودکان سرکش یا مقاوم در برابر آزمون اغلب بسیار مفید است. بهتر است والدین در اتاق ارزیابی حاضر نباشند، مگر در زمانی که کودک خیلی کم سن بوده و نیاز به حضور والدین خود دارد. اغلب والدین تصور می کنند که باید در اتاق حضور داشته باشند، اما اگر آزمون گر قاطع برخورد کند، کودک اغلب نیاز به چنین حضوری نخواهد داشت. در موارد سخت تر این امکان برای والدین وجود دارد که در ابتدا حاضر باشند، با این شرط که پاسخی به کودک ندهند و سپس بعد از این که کودک احساس راحتی کرد، اتاق ارزیابی جلسه اول را ترک کنند. بسیاری از کودکان می توانند این نوع جدایی را مدیریت کنند، خصوصاً اگر بدانند که والدین شان در اتاق انتظار هستند. اگر آزمون گر تصمیم گرفت که از یک رویکرد غیر ساختار یافته استفاده نماید و آزمون ها را با ترتیب ترجیحی خود ارائه دهد، آزمون های مناسب باید به سهولت در دسترس باشند. آزمون گران تازه کار بهتر است که یک لیست پیش رو داشته باشند، در حالی که احتمالاً برای آزمون گران کارآزموده نیاز نباشد. اگر آزمون توسط یک تکنسین انجام می گیرد، او باید برای آزمون هایی که ممکن است مورد نیاز باشد، آماده شود و اگر نتایج آزمون نیاز به مهارت داشته باشد، آن را به دست آورد.
بخش ابتدایی ارزیابی کاردرمانی کودک
بخش ابتدایی ارزیابی جلسه اول می تواند گفتگوی ساده با کودک و کسب شناخت نسبت به او باشد. می توانید با او درباره آنچه به آن علاقه دارد و با آنچه از آن بیزار است و این که چرا برای دیدن شما آمده اند، صحبت کنید. بسته به سن رشدی کودک، بهتر است که ارزیابی با تکالیف شروع شود و سپس به تدریج درباره احساس و موضوعاتی که به فراخور آن ها کودک با آزمون گر بیشتر احساس راحتی می کند، صحبت کنید. برای کودکانی که دلیل حضورشان گفته می شود، توضیحی درباره این که چرا این آزمون انجام خواهد گرفت و این که کودک چه احساسی نسبت به آن دارد، مفید است. مصاحبه یک هنر است و متکی بر این است که آزمون گر در درک و تفسیر عواطف، خلق و خو و تأثیرات کودکان ماهر باشد و سؤالات را به طور مناسب تطبیق دهد. در بعضی از کودکان نیاز است که سریعاً درباره نگرانی های آن ها صحبت شود، در حالی که کودکان دیگر نیاز به زمانی دارند تا با آزمون گر احساس راحتی کنند.
انواع آزمون های ارزیابی کودکان
آزمون های ارزیابی جلسه اول و کاردرمانی کودکان باید با مقیاس های نسبتاً آسان و جذاب آغاز شوند، بدین ترتیب کودک می تواند در این موقعیت احساس راحتی کند. وقتی کودک احساس راحتی بیشتری کرد، امکان ارائه تکالیف چالش برانگیزتر وجود دارد. علاوه بر این پیشنهاد می شود که آزمون ها جایگزین شوند. بدین ترتیب که همه مقیاس های چالش برانگیز و دشوار در کنار هم نباشند. همچنین مهم است که جلسه با تکلیفی که کودک در آن احساس موفقیت می کند به پایان برسد. با این روش کودک اتاق را با احساس خوبی نسبت به نحوه عملکرد خود ترک خواهد کرد و نسبت به بازگشت برای جلسه بعدی خوشحال خواهد بود. برای کودکانی که مضطرب یا انعطاف ناپذیر هستند بهتر است که گفته شود در آن بازه زمانی چه تعداد آزمون انجام خواهد شد و پس از انجام هر آزمون آن را از روی لیست پیش روی کودک خط زد. این روش حسی از پیشرفت را در کودک ایجاد می کند و به کودک اجازه می دهد که ببیند پایانی برای آنچه از او پرسیده می شود، وجود دارد. علاوه بر این اگر مناسب باشد، آزمون گر می تواند به او اجازه انتخاب آزمون را بدهد. به عنوان مثال، اغلب می گوییم “امروز یک آزمون ریاضیات و یک آزمون طراحی خواهیم داشت، می خواهی ابتدا کدام آزمون انجام شود؟” در این روش کودک تا حدی بر موفقیت کنترل دارد و احساس می کند در تصمیم گیری شریک است.
پایان ارزیابی کاردرمانی کودکان
در پایان جلسه ارزیابی جلسه اول و کاردرمانی کودکان، مناسب است به کودک گفته شود که عملکرد خوبی داشته است و این که چیز های زیادی وجود دارد که می تواند به خوبی انجام دهد و فهرست کردن تکالیفی که او بهتر انجام داده است، مفید خواهد بود. اگر قرار است ملاقات های بعدی وجود داشته باشد، بسیار مفید است که بیان شود “من شما را ۵ روز دیگر ملاقات خواهم کرد” و یا برای کودکان بزرگ تر، قرار ملاقات هایی با تاریخ معین مناسب تر است. اگر آزمون به اتمام رسیده است، بهتر است که به کودک یا نوجوان گفته شود که آزمون انجام شده است و شما در آینده ای نزدیک برای بررسی نتایج با او ملاقات خواهید کرد.
