نویسنده: mehdisaber

درمان قطعی و سریع لکنت زبان

بسیاری از افراد با مشکلات لکنت بر این باورند که گفتاردرمانی تنها راه درمان لکنت زبان می باشد و بسیاری از والدین کودکان لکنتی اظهار می کنند که درمان قطعی برای لکنت زبان وجود ندارد یا بعد از مدتی لکنت کودکشان برگشته است. نکته قابل توجه این است که گفتاردرمانی لکنت زبان  در کنار درمان های کاردرمانی در زمینه افزایش سرعت عمل، پردازش کلامی و حافظه فعال همچنین بازی درمانی در زمینه بالا بردن اعتماد به نفس کودک می تواند در حفظ نتایج حاصل از درمان لکنت موثر باشد. مرکز درمان لکنت زبان دکتر صابر در حیطه درمان های تخصصی لکنت نظیر اتاق شنیداری و گفتاردرمانی به صورت تخصصی فعالیت می نماید.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

والدین درمرحله اول برنامه درمانی به ارائه بازخوردهای کلامی‌ درگفتگوهای روزمره می­پردازند و در مرحله دوم بازخوردهای مذکور را تحت نظارت درمانگر و با اطمینان از فقدان علائم عود لكنت به شیوهای قاعده مند کاهش داده و کنار می­گذارند. یکی از ابعاد جدایی ناپذیر این فرآیند آن است که مسئولیت کامل بازنگری مستمر لکنت به والدین واگذار می­شود. در واقع وابستگی والدین و کودکان به درمانگر برای حفظ گفتار بدون لكنت امر مطلوبی نیست.

مبنای تجربی درمان لکنت زبان

حفظ تأثیرات درمان نوعی پاسخ به درمان است.زمانی تأثیرات درمان حفظ شده که؛ علی رغم افزایش فاصله زمانی میان مراجعات کلینیکی، شاخص گفتار همچنان ثابت بماند. چنانچه فرایند حفظ تأثیر درمان با موفقیت انجام شود مراجعات کودک و والدین به کلینیک کمتر و کمتر خواهد شد و فواصل میان آنها افزایش می­یابد. به هر حال اگر نشانه­هایی از عدم حفظ تأثیر درمان مشاهده شود، باید مراجعات کلینیکی بیمار بیشتر شود.

زمان آغاز درمان لکنت

بر اساس سنجش‌های گفتار داخل و خارج کلینیک می­توان درباره زمان آغاز مرحله دوم برنامه لید کامب تصمیم گرفت. هنگامی‌که کودک براساس سنجش­های انجام شده، شاخص گفتار را کسب نمود، زمان آغاز مرحله دوم فرارسیده است شاخص گفتار برای ورود به مرحله دوم عبارتند از؛ اندازه گیری شدت (SRS) در هر روز هفته باید معادل صفر یا ۱ بوده به نحوی که حداقل چهار روز آن حتماً معادل صفر باشد، درصد هجاهای لکنت شده در داخل و خارج از کلینیک (SS) باید کمتر از ۱ باشد. بعلاوه برای ورود به مرحله دوم کودک باید به مدت سه هفته شاخص­های مذکور را کسب نماید و درمانگر نیز از معتبر بودن سنجش­های گفتار اطمینان حاصل نماید.

اجرای مرحله دوم درمان لکنت زبان

در واقع درمانگر از همان ابتدای درمان به آماده سازی والدین جهت اجرای مرحله دوم می‌پردازد. این کار باعث یکپارچه شدن برنامه لید کامب شده، و از این طریق والدین مرحله دوم را مجزای از مرحله اول نمی­بینند. عدم اجرای صحیح مرحله دوم یا عدم مراجعه والدین به کلینیک پس از مرحله اول (حذف لکنت) باعث عود مجدد لکنت می­شود. به همین دلیل باید درمانگر در طول مرحله اول والد را از اهمیت مرحله دوم برنامه لید کامب آگاه سازد.

در مرحله دوم، یک جدول زمانبندی برای مراجعه به کلینیک به مراجع داده می­شود. براساس این جدول، فاصله زمانی مراجعات به تدریج افزایش می­یابد. به نظر می­رسد که حدود نیمی‌از مشکلات مربوط به مرحله دوم در ۹ هفته اول آن ظاهر می­گردد.به همین خاطر فاصله زمانی اولین جلسات مرحله دوم نزدیک به هم است. جلسات در مرحله دوم به این ترتیب برگذار می­شوند؛ دو جلسه اول با فاصله دو هفته، دوم با فاصله چهار هفته،دو جلسه بعدی با فاصله هشت هفته و جلسه آخر ۱۶ هفته بعد تشکیل خواهد شد. در این میان چنانچه شاخص گفتار در کودک ثابت بماند،روند پیشرفت جلسات طبق روال ذکر شده خواهد بود.روند کاهش جلسات درمانی و افزایش فاصله بین جلسات بر اساس پاسخ کودک و صلاحدید درمانگر می­تواند تغییرکند. تعیین دستیابی کودک به شاخص مذکور نیز برطبق همان روش­های سنجش در مرحله اول صورت می­پذیردکه شامل سنجشss% توسط درمانگر و گردآوری SR کودک توسط والدین در هفته گذشته می­باشد. اما اگر کودک شاخص عملکرد گفتار را در هر یک از جلسات مرحله دوم کسب نکند، درمانگر یا مانع پیش روی جلسات می­شود، یا اینکه خانواده را به مرحله قبلی بر می­گرداند. اگرچه روند جلسات در مرحله دوم انعطاف پذیر نیست، اما این مسئله در صورت عدم دستیابی کودک به شاخص عملکردی گفتار، امکان پذیر می­باشد. بنابراین درمانگر ممکن است برخی از کودکان را به جلسه اولِ مرحله دوم بازگرداند

در بسیاری از موارد ممکن است کودکی شاخص موردنظر برنامه را در یکی از جلسات مرحله دوم کسب نکند. در اکثر این موارد تنها تکرار مجدد جلسه مذکور کافی و مناسب خواهد بود. البته در موارد اندک به ویژه هنگامی‌که سایر استراتژی­های مربوط به حفظ دستاوردهای درمانی موفق واقع نمی‌شوند، لازم است کودکان به مرحله اول بازگردانده شوند. گفتنی است برخی رویدادهای زندگی (نظیر تعطیلات خانوادگی،ورود کودک جدید به خانواده و یا بروز بیماری) می­تواند پیشرفت کار در مرحله دوم را تحت تأثیر قرار دهد. درمانگر در مرحله دوم باید حذف قاعده مند بازخوردهای کلامی‌توسط والدین را مدیریت نماید.در انتهای این مرحله یعنی زمانی که میزان لکنت کودک بسیار کم است و یا اصلاً لکنتی وجود ندارد، میزان بازخوردهای کلامی‌والدین کاهش خواهد یافت. این کار همانند اکثر فعالیت­های برنامه لید کامب برای هر تصمیم گیری خانواده به شیوه ای فردی صورت می­گیرد. در این زمینه باید دو اصل رعایت شود. اول اینکه درمانگر با تکیه بر اطلاعاتی که در هر جلسه کلینیکی به دست می‌آورد در مورد سرعت کنار گذاشتن بازخوردهای کلاس تصمیم می‌گیرد و دوم آن که در انتهای مرحله دوم باید بدون ارائه بازخوردهای کلامی، لکنت به ندرت رخ دهد (یا اصلا وجود نداشته باشد) البته گاهی ممکن است درمانگر،حتی پس از اتمام مرحله دوم نیز ارائه بازخوردها را امر مطلوبی تلقی نماید. کنار گذاشتن بازخوردها را می­توان به شیوه ای نظام مند مدیریت نمود.به عنوان مثال در ماه اول درمانگر به والد آموزش می­دهد تا بازخوردهای کلامی‌را در شش روز هفته ارائه نموده و در روز آخر هیچ­گونه بازخوردی به کودک ارائه ندهد. در ماه دوم والد بازخوردهای کلامی‌را تنها در پنج روز هفته ارائه می­نماید و این روال به همین ترتیب ادامه می‌یابد.

در شروع مرحله دوم والدین برای ارائه بازخوردهای کلامی‌در گفتگوهای ساختمند و غیر ساختمند مهارت کافی کسب نموده­اند. بنابراین درمانگر به آنها توصیه می­کند تا در صورت ظهور علائم لكنت،پاسخ مناسبی به آنها بدهند. در همین راستا درمانگر تاکید می­نماید که انجام واكنش سريع مهم است و آن­ها نباید تا فرارسیدن جلسه بعد مرحله دوم که (ممکن است شش ماه به طول بیانجامد) منتظر بمانند. هنگامی‌که علائم افزایش لكنت ظاهرشد، والد می­تواند از طریق بازخوردهای کلامی‌در گفتگوهای غیر ساختمند، پاسخ مناسب و معقولی ارائه دهد حتی در صورت نیاز، والد می­تواند از بازخوردهای کلامی‌در گفتگوهای ساختمند استفاده کند.

یکی از اهداف مرحله دوم آن است که والدین، خود در کنترل نمودن لکنت کودک توانمند گردند. البته جنین توانمندی لزوماً به سرعت صورت نمی­گیرد. بنابراین درمانگر می­تواند پیشنهاد کند که والدین در ساعات کاری جهت بحث پیرامون مشکلات به وجودآمده، با وی تماس تلفنی برقرار نماید.

یک جلسه کلینیکی در درمان قطعی لکنت زبان

همان گونه که پیش­تر ذکر شد، هدف اولیه یک جلسه کلینیکی در مرحله دوم، ارزیابی گفتار کودک با توجه به شاخص مورد نظر برنامه و تعیین امکان پیش روی وی به جلسه زمان بندی شده بعدی می‌باشد. درمانگر به منظور تصمیم­گیری در این زمینه به سنجش­های گفتاری برنامه لید کامب اتکا می­کند. درمانگر باید در مورد اطلاعاتی که حاکی از عدم پایایی یا نقص در اعتبار سنجش­های گفتاری می­باشد، آگاه باشد. در واقع موفقیت کامل درمان ممکن است به تشخیص و اصلاح چنین مشکلاتی وابسته باشد. به عنوان مثال والد ممکن است انگیزه خود را در مرحله دوم از دست بدهد و نسبت به اندازه­گیری SR توجه لازم را به کارنبندد یا ممکن است تصور کند که خطر ظهور مجدد لكنت دیگر وجود ندارد.

درمانگر در جلسه کلینیکی مرحله دوم یک ارزیابی از میزان SS%، به دست می­آورد، سپس SR هفته گذشته والدین را ثبت می­نماید. مجددا بر اساس همان روند، استاندارد جلسات برنامه لید کامب، از سنجش‌ها جهت بحث پیرامون وقایعی که از جلسه قبلی تا جلسه اخیر اتفاق افتاده است، استفاده می­شود. بنابراین هدف از بحث آغازین مرحله دوم آن است که والدین را ترغیب نمائید تا مشکلاتی را که از جلسه گذشته تا کنون رخ داده است مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند، نگرش­های تازه ای نسبت به مشکلات داشته باشند و برای مشکلات موجود، راهکارهایی طرح ریزی نمایند

از آنجا که تعیین SR در مرحله دوم بسیار مهم است، لذا گفتاردرمانگر توجه ویژه ای به شیوه جمع آوری آنها توسط والدین دارد. غالباً در مرحله دوم ممکن است نوعی سوگیری در شیوه اندازه­گیری شدت لکنت در گفتار کودک توسط والدین روی دهد. به عنوان مثال والد ممکن است واکنش نامناسبی نسبت به ناروانی­های طبیعی از خود نشان دهد. برای تشخیص این سوگیری می­توان از والد خواست تا نمره SR را برای نمونه­ای که نمره ss% آن توسط درمانگر تعیین شده محاسبه نماید. با این روش چنانچه مشکلی در زمینه صحیح بودن نمره شدت توسط والدین وجود داشته باشد می­توان به راحتی تشخیص داد. والد و درمانگر با استفاده از سنجش­های گفتار در مورد کسب شاخص برنامه توسط کودک و زمان برگزاری جلسات بعدی تصمیم گیری می­کنند.

نتیجه‌گیری:

درمان قطعی و سریع لکنت زبان نیازمند ترکیبی از روش‌های علمی، همکاری مستمر فرد و حمایت اطرافیان است. همانطور که در این مقاله بررسی شد، تکنیک‌هایی مانند گفتاردرمانی تخصصی، تمرینات تنفسی و استفاده از فناوری‌های نوین، در کوتاهترین زمان ممکن میتوانند بهبود چشمگیری ایجاد کنند. با این حال، موفقیت درمان به عواملی مانند تشخیص زودهنگام، پایداری در تمرینات و مدیریت اضطراب وابسته است. به خاطر داشته باشید که هر فرد مسیر درمانی منحصربه‌‎فردی دارد و همراهی متخصصان مجرب، کلید دستیابی به نتیجه‌های پایدار است.

سوالات متداول:

1-آیا روشی برای درمان قطعی لکنت زبان در کمتر از ۶ ماه وجود دارد؟
بله، با برنامه‌ریزی فشرده شامل جلسات منظم گفتاردرمانی، تمرینات روزانه تنفسی و استفاده از تکنیک‌های روانسازی گفتار، بهبود قابل توجهی در ۳ تا ۶ ماه ممکن است. با این حال، سرعت درمان به عوامل فردی مانند سن، شدت لکنت و انگیزه شخص بستگی دارد

2-تأثیر واقعیت مجازی (VR) در درمان سریع لکنت چگونه است؟
واقعیت مجازی با شبیه‌سازی موقعیت‌های استرس‌زا مانند سخنرانی یا مصاحبه، به فرد کمک میکند در محیطی امن تمرین کند. این روش در ترکیب با گفتاردرمانی، نتایج سریعتری دارد.

گفتاردرمانی و شیوه اجرا

بسیاری از پژوهشگران به بررسی تأثیر رفتار گفتاردرمان ها، جای نشستن روی یادگیری و رفتار پرداخته اند. پژوهش ها نشان داد که طرح و تنظیم ابعاد فیزیکی کلاس درمانی بسیار مهم هستند زیرا روی یادگیری و رفتار کودکان تأثیر می گذارند. گفتاردرمانها صرف نظر از این که در کلینیکها بیمارستان ها و یا مدارس استخدام شده باشند غالباً در فضاهای فیزیکی کوچکی کار می کنند. نحوه چیدمان اتاق و نشتن درمانگر و شیوه اجرای گفتاردرمانی در روند درمان موثر می باشد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در حیطه گفتاردرمانی کودکان و بزرگسالان با استفاده از تیم مجرب گفتاردرمانی و امکانات تخصصی نظیر اتاق شنیداری و … فعالیت می نماید. تجربه بالغ بر 18 سال در غرب و شرق تهران و خدمات مختلف گفتاردرمانی ، در زمبنه اختلالات کودکان نظیر لکنت زبان، تاخیر گفتاری، اختلالات تلفظی موجب گردیده روند درمان بیماران تسریع و توانایی ایجاد ارتباط در آنان به صورت چشمگیری بهبود یابد. همچنین خدمات گفتاردرمانی در منزل  نیز از دیگر خدمات این مرکز است. در این مطلب به ارائه توضیحاتی درباره گفتاردرمانی و شیوه اجرا آن پرداخته می شود.

احساس صمیمیت و نزدیکی در گفتاردرمانی و شیوه اجرا

در مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر معمولاً موقع کار کردن با بیمار از طرح های مختلفی برای نشستن استفاده می کنند. از بین طرح های مختلفی که گفتاردرمانها برای نشستن استفاده می کنند موارد زیر را می توانیم نام ببری (a) نشستن به طور ضربدری (b) نشستن به صورت روبرو (C نشستن در کنار یکدیگر (d نشستن در اطراف میز کرد.

نمونه ای از چهار طرح مختلف نشستن برای درمان گفتار و زبان

1. a) نشستن به طور ضربدری b) نشستن به طور روبرو c) نشستن در کنار یکدیگر d)  نشستن در اطراف میزگرد

هیچ پژوهشی وجود ندارد که بگوید برای درمان گفتار و زبان کدام الگوی نشستن برای یادگیری مناسب تر است ولی متناسب با نوع کار با بیمار تعداد بیماران در جلسه ی درمان و ماهیت هدف ها برای بیماران دیده می شود که بیشتر SLPها از یک یا چند طرح گفته شده استفاده می کنند. و نگل (۱۹۹۲) به ویژه به آموزگاران توصیه کرده است تا درباره ی هدف های آموزش بیندیشند و طرحی از نشستن را انتخاب کنند که بهترین کمک برای رسیدن به این هدفها باشند. بعلاوه میلر (۲۰۰۲)  هم تنوع فرهنگی نو آموز و هم نیازهای ویژه ی بیمار مبتلا به ناتوانی را به عنوان ملاحظاتی برای انتخاب شیوه ی نشستن شرح داده است. برای مثال، وُرت هام ، كُنترراس، دیویس (۱۹۹۷) پی بردند که افراد لاتینی تبار سبکی از نشستن را که امکان تعامل گروهی بدهد ترجیح می دهند مثلاً نشستن به صورت نیمدایره ، یعنی همان نشستن در اطراف میز گرد.

بومیان آمریکا و آمریکایی های آفریقایی تبار نیز برای یادگیری نشستن به شیوه ی تعامل گروهی را ترجیح می دهند (لویس دورلاگ ،۱۹۹۱، سادِكر ، سادِكر ۲۰۰۵). با وجود این اندازه ی میزگردها باید متناسب با تعداد افراد باشد چنانچه از این نوع ميزها استفاده می  شود تا امکان تعامل بین بیماران فراهم گردد غالباً میزها آنچنان بزرگ هستند که بیماران نمی توانند نزدیک یکدیگر بنشینند تا تعامل مطلوب را گسترش دهند.

یکی دیگر از انواع نشستن به شیوه ی نیمدایره است. این نوع نشستن ، نوعی شیوه ی نشستن برای گروهی از بیماران است که روی مهارت های برقراری ارتباط متمرکز می شوند و می توان متناسب با تعاملات گروهی و نوع تعاملات ، آن را گسترش داد این شیوه ی نشستن به نام شیوه ی خوشه ای معروف است و گفتاردرمان به منظور هدف های تعاملی با بیماران به صورت نیمدایره مینشیند ولی برای بهتر نزدیک شدن به بیمار و افزایش سهولت در ایجاد فرصت هایی برای کمک به تعامل بین بیماران می تواند میز را جابجا کند.

نشستن به شیوه ی خوشه ای را می توان هم با نشستن روی کف اتاق و هم با نشستن روی صندلی اجرا نمود مزیت این نوع نشستن این است که صمیمیت و تأثیرگذاری آموزش مستقیم جنبه های درمانی را افزایش می دهد این نوع نشستن به گفتاردرمان امکان می دهد تا به سرعت و به آسانی به احساس نزدیکی و صمیمیت لازم در مورد حواس یادگیری، توصیف، اجرا، ارایه ی الگو، ارایه ی سرنخ، کمک به بیمار و سایر تعاملات درمان دست یابد عیب این نوع نشستن این است که ابزار کار و داده های به دست آمده باید در جای دیگری گذاشته شوند زیرا میزی وجود ندارد که ابزار کار و یا برگه های داده ها را روی آن بگذارند برای جبران این نقص دیده شده است که گفتاردرمان از سطل برای گذاشتن ابزار کار استفاده می کرده است. برای هر جلسه درمانی ابزار کار داخل سطل روی کف ،اتاق و در سمت راست گفتاردرمان قرار دارد. هر وقت که کار با یک وسیله به پایان می رسد گفتاردرمان آن را در سطل دیگری که در سمت چپ او روی کف اتاق قرار دارد می گذارد.

برای نوشتن در مورد داده ها گفتاردرمان از تخته ی طراحی کوچکی استفاده میکرد هنگامی که نشستن به شیوه ی قابل قبول ایجاد ،شد ملاحظات مربوط به سر و سامان بخشیدن به ابزار درمان و گردآوری داده ها در ارتباط با فضای قابل استفاده برای درمانگر از اهمیت برخوردارند به ویژه این که گفتاردرمانها باید فضای لازم هم برای ابزاری که در درمان مورد استفاده قرار گرفته اند و هم به فضایی که برای گردآوری داده ها در خلال درمان نیاز دارند را مد نظر داشته باشند. درباره ی گردآوری داده ها بعداً در این مورد صحبت خواهد شد.

یکی دیگر از شیوه های نشستن مؤثر ، ولی شیوه ای که زیاد مورد استفاده قرار نمی گیرد، نشستن در جلوی آینه ای است که به دیوار نصب شده باشد. در این شیوه، گفتاردرمان از بیماران میخواهد تا در جلوی آینه بزرگی که به دیوار نصب شده است بنشینند. سپس گفتاردرمان در پشت سر بیماران می نشیند این نوع نشستن برای بیمارانی که درباره ی جایگاه اندامهای گویایی به بازخورد بینایی زیادی نیاز داشته باشند مثلاً در مراحل آغازین آموزش جایگاه های واجها و یا برای بیمارانی که ممکن است در مورد حرکات عضلات چهره به بازخورد بینایی نیاز داشته باشند و یا در مورد بیمارانی که پس از سکته ی مغزی و یا آسیب مغزی ناشی از ضربه به وضعیت درست سر و یا تنه نیاز داشته باشند، مؤثر واقع می شود.

مقدمات و نحوه درمان در گفتاردرمانی

هگد (2001) موارد زیر را درباره‌ی مقدمات گفتاردرمانی و شیوه اجرای آن شرح داده است: وقایعی که بیش از پاسخ‌ها اتفاق می‌افتد، یعنی محرک‌ها یا چیز‌هایی که متخصص بالینی در درمان ارایه می‌دهد. مقدمات ممکن است اشیاء، تصاویر، چیزهای بازسازی شده یا اجرا شده، دستورالعمل‌ها، توضیحات، ارایه الگو، تشویق، راهنما‌های دستی، و سایر محرک‌های ویژه باشند. برای هدف‌های این بحث، وقایعی که به عنوان مقدمات روی آنها تأکید خواهد شد عبارتند از: محرک‌های هشدار دهنده، ارایه سرنخ، الگو دادن، و تشویق و ترغیب.

محرک‌های هشدار دهنده

محرک‌های هشدار دهنده چیز‌های مختلفی هستند که توجه بیمار را  نسبت به محرک‌های درمانی جلب می‌کند (هگد 2001). محرک‌های هشدار دهنده اساساً به عنوان «سردسته‌‌ی» هشدار دهنده عمل می‌کنند تا به بیمار کمک کنند که برای محرک‌هایی که به پاسخ نیاز دارند، آماده شود. محرک‌های هشدار دهنده ممکن است کلامی ‌باشند. مانند: «به صورت من نگاه کن»، یا غیرکلامی‌ ‌باشند مانند: بالا بردن دست جهت هشدار دادن به بیمار که محرک هم اکنون ارایه می‌شود.

ارایه‌ی سرنخ

سرنخ نوعی کمک است که دستیابی به پاسخ‌‌های درست را سرعت می‌بخشد، سرنخ‌ها کمک است:

1. a) شنیداری باشند، از قبیل اظهارات کلامی ‌مثل، تکیه، ارتفاع کیفیت، آهنگ صدا، و شاخص‌‌های استمرار و دیرش.
2. b) بینایی باشند، مثل، اشارات، وضعیت بدنی، و حالت چهره.
3. c) لمسی و حسی- حرکتی باشند، مثل لمس کردن سازوکار اندام‌های گویایی بیمار.

الگو دادن

هگد (2001)، الگو دادن را اینگونه تعریف کرده است: رفتار هدف را متخصص بالینی انجام می‌دهد تا بیمار آن را تقلید کند، او برای استفاده از الگو دادن، پیشنهاد‌های زیر را فهرست نموده است:

• الگوی زنده و یا الگویی که به طور خودکار اجرا می‌شود، در اختیار بیمار قرار دهید (شنیداری، نوار ویدئویی و یا کامپیوتری).
• از پاسخ درست بیمار به عنوان الگو استفاده کنید (پاسخی که به طور خودکار ارایه گردید).
• در آغاز درمان به کرات از الگو استفاده کنید.
• از بیمار بخواهید تا هرچه بیشتر بیشتر تقلید کند.
• بیمار را به خاطر تقلید‌های درست و یا نزدیک به درست، تشویق کنید.
• هرچه پاسخ‌های تقلیدی بیمار ثبات پیدا می‌کند، الگو دادن را به تدریج کم کنید و یا کنار بگذارید (ص ص 378-377).

نمونه‌ای از الگو دادن، تولید صحیح واج /س/ توسط متخصص گفتاردرمانی و شیوه اجرای آن است که بیمار در خلال درمان سنتی تولید باید آن را تقلی کند. بعلاوه، بیمار ممکن است که در خلال گروه درمانی، برای افراد همسن و سال خود الگو قرار گیرند. می ‌یر (2004) مشکلات احتمالی گوناگون را که گفتاردرمانها ممکن است در الگو دادن به آن روبه‌رو شوند، مطرح کرده است:

a) تولید غیر طبیعی

b) گفتار غیر دستوری

c) سندروم «خب»

منظور از تولید غیر طبیعی، تلفظ و یا تولید ارایه شده از سوی متخصص بالینی است که در آن تکیه و ساختار هجایی غیرطبیعی باشد، و یا ناهنجار‌های دیگری در الگوی ارایه شده رخ داده باشد. برای مثال، «درسته (به معنی تمام و کامل)» به جای «درسته (به معنی درست و صحیح است)». گفتار غیردستوری، یعنی استفاده از زبان به لحاظ دستوری نادرست در خلال درمان نیز توسط می‌ یر شرح داده شده است (2004).

نمونه‌ای از این موارد که غالبا در روز‌های اولیه درمان در گفتاردرمانها دیده می‌شود استفاده از بازخورد دارای شکل دستوری نادرست به بیمار است. مثلاً به جای این که بگوید «کارت را درست انجام دادی» می‌گوید: «خوب کار کردی».

می یر (2004) سندروم خُب را اینگونه شرح داده است: استفاده بیش از حد خُب. او می‌گوید، گفتاردرمانها احتمالاً به پنج دلیل از خُب استفاده می‌کنند. می ‌یر خاطر نشان ساخته است که دلایل استفاده  از خب عبارتند از:

a) به عنوان نوعی گفت‌و‌گو، و یا به معنای پرکننده‌های غیر معنایی در حین گفتگو.

b) به عنوان نوعی اصطلاح پرسشی.

c) برای ارایه بازخورد.

d) به عنوان تقویت‌کننده مثبت.

e) به عنوان نوعی پاسخ و پرسش.

منابع

speech therapy

درمان مشکلات دیداری اختلال یادگیری

 توانایی های ادراک دیداری برای یادگیری تحصیلی ضرورت خاصی دارند. داشتن مهارت تمایز دیداری پیش بینی کننده و شاخصی قوی برای پیشرفت خواندن در کلاس اول به حساب می آید. کودکانی که قادرند حروف و اعداد را بخوانند از روی طرح های هندسی نسخه برداری کنند و واژه های چاپی را جور کنند در کلاس اول به خوبی از عهده خواندن برخواهند آمد. مشکلات ادراک دیداری در کودکان اختلال یادگیری با انجام تمرینات کاردرمانی قابل حل است. یکی از درمان های اختلالات یادگیری  اتاق تاریک بینایی می باشد که در مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر به صورت تخصصی انجام می گیرد. تمرینات توجه بینایی، جهت یابی فضایی، تمییز دیداری و … از جمله تمریناتی است که در بخش دیداری ارائه میگردد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ادراک دیداری در کودکان اختلال یادگیری

در زیر به تعدادی از تمریناتی که در زمینه ادراک بینایی در کودکان اختلال یادگیری به کار می رود اشاره می شود.

1. طراحی با تخته و پونز دانش آموزان با استفاده از پونزهای رنگی شکل های رنگی هندسی را طبق الگویی چاپ شده یا الگویی که معلم میسازد روی تخته بازآفرینی می کنند.

۲. قطعات پارکت دانش آموزان با استفاده از قطعات پارکت الگوهایی را بازآفرینی می کنند. .

3. طراحی با مکعب ها دانش آموزان با استفاده از مکعبهایی چوبی یا پلاستیکی که همه سطوح آن ها یک رنگ است یا هر سطح رنگ متفاوتی دارد، شکل های هندسی را طبق الگوهای ارائه شده میسازند .

۴. پیدا کردن شکل ها در تصاویر از دانش آموزان خواسته می شود همۀ شکل ها یا طرحهای ،گرد چهارگوش و غیره را در یک تصویر پیدا کنند.

۵. پازل دانش آموزان با کنار هم قرار دادن قطعه های پازلی که معلم میسازد یا از بازار تهیه شده موضوع هایی نظیر ،افراد حیوآن ها شکل ها اعداد یا حروف را که در قطعات کوچکی بریده شدهاند شکل می دهند.

6. طبقه بندی دانش آموزان اشیا را با توجه به شکل اندازه و رنگ آن ها گروه بندی یا طبقه بندی می.کنند اشیا را می توان در جعبه یا کاسه ای قرار داد می توان از چیپس، سکه، دگمه، دانه های نخود و لوبیا و غیره استفاده کرد.
7. جور کردن شکل های هندسی شکل هایی روی کارت بکشید و بازی هایی را برای دانش آموزان ترتیب دهید که مستلزم جور کردن این شکل ها باشد. شیشه هایی به اندازه های مختلف با در پوش آن جمع اوری کنید، در پوش ها را در هم بریزید و از دانش آموزان بخواهید در پوش مناسب شیشه ها را پیدا کنند.
8. بازی های دومینو. پس از ساختن مجموعه کارت هایی تزیینی از کاغذ سمباده نمد کاغذهای چسب دار یا کاغذهای کادویی نوعی بازی دومینو ترتیب بدهید و از دانش آموزان بخواهید کارتها را با یکدیگر جور کنند.
9. کارت ورق بازی یک دست کارت بازی مواد آموزشی بسیار خوبی برای جور کردن نوع خال ها، تصویرها، اعداد و مجموعه هاست.

۱۰. حروف و اعداد ادراک دیداری و تمایز حروف از مهارت های مهم برای آمادگی خواندن است. بازی هایی که فرصت هایی برای جور کردن طبقه بندی یا نام گذاری شکل ها با استفاده از حروف و اعداد فراهم می کند مفید است.

۱۱. دبلنا. کارت های دبلنا را می توان با حروف ساخت وقتی نام حروف خوانده می شود دانش آموز تشخیص می دهد و روی آن ها مهره می گذارد.

۱۲. ادراک دیداری واژه ها. توانایی درک واژه ها مسلماً ارتباط زیادی با خواندن دارد. در این را یکی از مورد می توان از بازی های جور کردن دسته بندی گروه بندی و ردگیری واژه ها سود جست.

حافظه دیداری در اختلال یادگیری

۱. تشخیص اشیای گمشده مجموعه ای از اشیا را به دانش آموز نشان دهید چیزی روی یکی از آن ها بکشید و بعد بردارید دوباره مجموعه را نشان دهید و از دانش آموز بخواهید شیئی را که گم شده بود مشخص کند.

2. پیدا کردن طرح درست طرحی هندسی حرفی از حروف الفبا یا عددی را به دانش آموزان نشان دهید. سپس از آن ها بخواهید طرح مناسب آن را از میان چندین طرح انتخاب کنند با آن طرح را روی کاغذ بکشند.
3. ترتیب از روی حافظه مجموعه کوچکی از شکل ها، طرح ها یا اشیا را به دانش آموز نشان دهید. از او بخواهید از حفظ مجموعۀ دیگری از این طرح ها را طبق توالی خاص تنظیم کند. کارت های بازی مکعب های رنگی مکعب های طرح دار از موادی است که می توان برای چنین فعالیت هایی استفاده کرد.

۴. یادآوری اشیای دیده شده اسباب بازی حرفی از حروف الفبا عدد یا واژه ای را به مدتی کوتاه به کودک نشان بدهید و بعد از او بخواهید بگوید چه دیده است.

۵. تصاویر بیان کنندۀ داستان روی تخته ای که پارچه ای روی آن کشیده شده است تصاویری را بچینید که بازگو کنندۀ داستانی است. سپس تصاویر را بردارید و از دانش آموز بخواهید آنچه دیده است به صورت داستان تعریف کند.

6. به یادآوری مواد گمشده به دانش آموز ،اعداد تصاویر یا حروفی را نشان بدهید بعد از چند ثانیه یکی از آن ها را بردارید از او بپرسید کدام یک گم شده است.

۷. تکرار الگوها با استفاده از مهره های چوبی دگمه یا مکعب طرحی درست کنید. از کودک بخواهید چند ثانیه به آن ها توجه کند؛ سپس طرح را باز آفرینی کند.

فعالیتهای ادراک بساوایی و حرکتی در اختلال یادگیری

برای کودکان اختلال یادگیری که از طریق دستگاه های دیداری یا شنیداری خوب یاد نمی گیرند ادراک دارد. در این بساوایی و حرکتی امکانی برای تقویت یادگیری فراهم می آورد فعالیت های زیر ادراک بساوایی و حرکتی را تحریک می کند

١. لمس کردن بافت های مختلف دانش آموزان بافت های مختلفی نظیر چوب صاف، فلز، کاغذ سمباده ،نمد ،پشم ،اسفنج سطوح مرطوب و میوه ها و خوراکی های گوناگون را از طریق لمس کردن احساس می.کنند

۲. لمس کردن تخته ها مواد مختلفی را به قطعات کوچک چوب بچسبانید. دانش آموز بدون اینکه به تخته ها نگاه کند آن ها را لمس می کند تا یاد بگیرد سطوح مختلف را تشخیص بدهد و با هم جور کند

3. لمس کردن شکل ها پارچه هایی با بافتهای متفاوت را ببرید و روی طرح های هندسی یا شکل حروفی که روی تخته نصب شده است بچسبانید به گونه ای که کاملاً سطح آن ها را بپوشاند. کودکان می توانند با لمس کردن آن ها را تشخیص دهند، جور کنند و شکل آن ها را بگویند می توان شکل هایی از ،پلاستیک ،چوب ،مقوا گل رس و نظایر آن ها نیز درست کرد.

نتیجه‌گیری:

مشکلات دیداری یکی از عوامل پنهان در اختلالات یادگیری کودکان است که ممکن است بدون کاهش بینایی، بر توانایی‌های تحصیلی تأثیر منفی بگذارد. شناسایی به‌موقع این مشکلات از طریق ارزیابی‌های بینایی تخصصی و مداخلات توانبخشی، نقش مهمی در بهبود عملکرد یادگیری و اعتماد به نفس کودکان دارد. والدین، معلمان و درمانگران باید همکاری نزدیکی داشته باشند تا زمینه رشد بهتر کودک را فراهم کنند.

سوالات متداول:

1-چطور بفهمم فرزندم مشکل دیداری داره یا نه؟
اگر کودک در هنگام خواندن، کلمات را جا می‌اندازد، سردرد می‌گیرد یا تمرکز ندارد، بهتر است توسط بینایی‌سنج متخصص بینایی عملکردی بررسی شود.

2-چرا فرزندم حروف شبیه (مثل ع و غ) رو قاطی می‌کنه؟ آیا چشمش مشکلی داره؟
این احتمالاً اختلال در تمایز دیداری است که با تمرینات ادراک بصری (مثل پیدا کردن تفاوت تصاویر) بهبود می‌یابد. اول سلامت چشم توسط اپتومتریست چک شود.

کاردرمانی کودک شش، هفت و هشت ساله

مرکز توانبخشی دکتر صابر با بیش از 18 سال سابقه در زمینه کاردرمانی و گفتاردرمانی در تهران به صورت تخصصی در حیطه کاردرمانی کودک شش و هفت ساله فعالیت می نماید. والدین کودکان در سنین 6،7 سالگی با ورود به دبستان متوجه بسیاری از اختلالات در کودک خود شده و با سردرگمی موجه می شوند. مرکز کاردرمانی کودکان با استفاده از تجربه و تخصص تیم توانبخشی خود در زمینه مشاوره روانشناسی، درمان اختلالات یادگیری، درمان های رفتاری، بیش فعالی و اختلالات پردازش حسی و…. در کنار کودکان بوده و روند درمان آنان را تسهیل می بخشد. کلینیک دکتر صابر با بخش های متعددی نظیر بازی درمانی، کاردرمانی ذهنی و جسمی، گفتاردرمانی، سنسوری روم و اتاق تاریک ، کاردرمانی در منزل و… آماده ارائه خدمات می باشد.

روند رشد بازی در کاردرمانی کودک شش تا هشت ساله

-در سن ۷ الی ۸ سالگی کودک نمی‌فهمد که قانون بازی برای همه یکسان است و اغلب نمی‌تواند قوانین بازی را بر میل به برنده شدن در بازی ترجیح دهد.

-در ۸ الی ۹ سالگی از ورزش لذت می‌برد (شامل شنا کردن، چوب‌بازی و ورزش‌های outdoor).

-از درست کردن کاردستی و پروژه‌های هنری لذت می‌برد و تا میانه کودکی برای تکمیل کردن کاردستی به کمک بزرگسال نیاز دارند. محصول نهایی برای کودک در این سن مهم می‌شود.

-در سن ۹ الی ۱۰ سالگی نسبت به پیروی از قوانین آگاه‌تر می‌شود. یاد می‌گیرد که درباره قوانین مذاکره کنند و قوانین خود را می‌سازند.

-بازی کامپیوتری و ویدئویی بسیار محبوب است و تا سنین نوجوانی بازی غالب وی است.

تکامل آکوپیشین‌های میانه‌ی کودکی: ۶-۱۰ سالگی

مهارت‌های عملکردی در کاردرمانی کودک 7 و 8 ساله

بررسی توانایی های کودکان در کاردرمانی مواردی را مورد توجه قرار می دهد که در زیر به آن اشاره می شود.

حرکت ظریف و دستکاری

-نقاشی کودک در ۸-۹ سالگی دارای تناسب و دقت مناسب است.

-همچنان که کودک در نوشتن manuscript و سپس cursive را می‌آموزد، مهارت‌های دست‌نویسی، سرعت و دقت افزایش می‌یابد.

شناخت

-کودک مفاهیم و روابط را در دنیای واقعی و فیزیکی می‌فهمد و آنها را به کار می‌گیرد.

-کودک اتفاقات گذشته را به آینده ربط می‌دهد و می‌فهمد چگونه شرایط در گذر زمان تغییر می‌کند.

-کودک می‌تواند داستانی را با جزئیات تعریف کند و اجزای یک شی را از کل تشخیص بدهد و رابطه کل به جزء و برعکس را می‌فهمد.

-در سنین پایین‌تر کودک یک راه‌حل طرح می‌کند و اگر آن راه‌حل جواب نداد در آن مسئله‌ گیر می‌کند اما در سنین ۸ تا ۹ سالگی کودک با استدلال چندین راه‌حل پیدا می‌کند و بیشتر راه‌حل‌ها براساس منطق و استدلال هستند تا آزمون و خطا.

اجتماعی

-در این سن مقایسه با همسالان به شدت اهمیت پیدا می‌کند.

-اگر در کارهای مدرسه با یک دانش‌آموز موفق مقایسه شود، ارزیابی منفی کودک می‌تواند منجر به کاهش اعتمادبه‌نفس او شود و ممکن است احساس ناتوانی کند.

-یکی از بهترین پیش‌بینی‌کننده‌های موفقیت در بزرگسالی شرکت در وظایف خانه‌داری در دوران بچگی است.

اهمیت رشد حرکتی در سن ۶ تا ۷ سالگی

در این سن، کودک وارد مدرسه می‌شود و نیازمندی‌های حرکتی مشابه با گذشته نیست. رشد صحیح حرکتی به او کمک می‌کند تا در فعالیت‌های جسمانی مانند ورزش، بازی‌گروهی و فعالیت‌های اجتماعی قوی‌تر عمل کند. تقویت تعادل، هماهنگی دست‌و‌پا، سرعت واکنش و استقامت عضلانی، علاوه بر سلامت جسمی، به اعتمادبه‌نفس و پیشرفت تحصیلی کمک واقعی می‌کند. به بیان دیگر، رشد حرکتی در این دوره پایه‌ای برای کنترل بهتر عضلات، کاهش خطر سقوط، و دستیابی به استقلال بالا در فعالیت‌های روزمره است. والدینی که شرایط بدنی و توان حرکتی کودک را در این سن نادیده می‌گیرند، احتمالاً با چالش‌هایی در یادگیری، تعاملات اجتماعی، و اعتماد به نفس کودک مواجه خواهند شد. این اهمیت در مقالات تخصصی نیز تأکید شده است که دوره 3 تا 6 سال یک دوره طلایی برای رشد حرکتی است و سنین ۶ و ۷ سال در ادامه آن نقش تثبیت‌کننده دارند.

نشانه‌های تأخیر رشد حرکتی در این گروه سنی

تأخیر حرکتی ممکن است به‌صورت بی‌قراری، افت کیفیت اجرای حرکات، کندی واکنش به محرک، زمین خوردن مکرر یا مشکل در هماهنگی دوطرفه بدن بروز کند. اگر کودک در بازی‌های گروهی یا در کلاس، از مشارکت باز می‌ماند، در فعالیت‌های تعادلی ضعیف است یا در مهارت‌های ظریف مانند نقاشی یا نوشتن مشکل دارد، چنین مواردی می‌توانند نشانه‌هایی از عقب‌ماندگی حرکتی باشند. این موارد گاهی همراه با علائمی شبیه به ADHD یا اختلال پردازش حسی هستند و نیازمند ارزیابی تخصصی توسط کاردرمانگر کودکان هستند.

ویژگی‌های حرکتی کودک ۶–۷ ساله

در این سن بسیاری از کودکان توانایی‌هایی مانند دویدن، پریدن، بازی با توپ، بالا و پایین رفتن از پله و حتی انجام بازی‌های ورزشی را دارند. کودکی که رشد طبیعی دارد، می‌تواند روی یک پا بایستد، توپ را با دقت پرتاب یا دریافت کند و در فعالیت‌های گروهی ساده شرکت کند. از لحاظ مهارت‌های حرکتی ظریف نیز در این دوره توانایی‌هایی مثل نقاشی، کاردستی، استفاده از قیچی و نوشتن بهتر در حال شکل‌گیری است. تعادل بین مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف نشانه رشد هماهنگی عصبی–حرکتی مطلوب است. ضعف در هر یک از این زمینه‌ها می‌تواند نشان دهنده تأخیر حرکتی یا نیاز به مداخله کاردرمانی باشد.

سوالات متداول:

1- کاردرمانگر در این سنین چه مهارت‌هایی را ارزیابی می‌کند؟
کاردرمانگر مهارت‌های حرکتی ظریف (مانند نوشتن، بستن دکمه)، مهارت‌های حرکتی درشت (دویدن، پریدن)، مهارت‌های ادراکی-شناختی، مهارت‌های زندگی روزمره، و توانایی توجه و تمرکز را مورد بررسی قرار می‌دهد.

2- آیا کاردرمانی باعث پیشرفت تحصیلی هم می‌شود؟
بله. با بهبود مهارت‌های حرکتی، تمرکز و برنامه‌ریزی ذهنی، کودکان در انجام تکالیف، نوشتن، نشستن در کلاس و تعامل با معلم و هم‌کلاسی‌ها عملکرد بهتری خواهند داشت.

علائم اختلال حسی

خیلی از والدین برای اولین بار زمانی درمورد مشکلات پردازش حسی یاد می‌گیرند که دنبال کمک می‌گردند چون کودک آنها مراحل تکاملی مثل سینه‌خیز رفتن و صحبت کردن را طبق برنامه طی نکرده است. ممکن است مشکلات حسی برای دیگران تا زمانی که کودک مدرسه را شروع می‌کند، آشکار نباشد. علائم اختلال حسی باید توسط متخصص درمان اختلال پردازش حسی تشخیص و به درستی بررسی شود. علایم اختلال پردازش حسی در هر کودکی متفاوت است و از بیش حسی تا کم حسی می تواند متغییر باشد. تشخیص صحیح و طرح درمان مناسب در بهبود مشکلات این کودکان بسیار موثر می باشد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی حسی دکتر صابر در حیطه ارائه درمان های پیشرفته حسی فعالیت می نماید. از خدمات توانبخشی مرکز دکتر صابر می توان به اتاق ماساژ درمانی، سنسوری روم، اتاق تاریک بینایی، اتاق مهارت های شنیداری و کاردرمانی یکپارچگی حسی اشاره نمود که در کنترل علائم اختلال حسی در کودکان بسیار مهم می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

علایم اختلال حسی در کودکان

علائم اختلال حسی در کودکان طیف گسترده ای دارد و ممکن است از یک حساسیت لمسی به نوع خاصی از پارچه تا یک حساسیت شدید در عدم تحمل لمس شدن متفاوت باشد. ممکن است مشکلات حسی برای دیگران در چندین حس به صورت همزمان وجود داشته باشد و موجب بی قراری و بروز علائمی شبیه به بیش فعالی در کودک گردد. کودک آرامی که در منزل راحت و خوشحال بود ممکن است توسط نورها، صداها و فعالیت درکلاس درس همراه با افزایش انتظارات رفتاری و تحصیلی دچار مشکل شود. والدین ممکن است از ارزیابی تکاملی با ترس دوری کنند اما شاید پیش‌بینی تشخیص‌های حرکت ظریف، حرکت درشت یا تأخیر گفتاری و یا بعضی اوقات خیلی جدی‌تر مثل اوتیسم یا اختلال توجه به مبهم بودن تشخیص اختلالات پردازش حسی اضافه شود.

نکته قابل توجه در این میان تشخیص به موقع و دقیق اختلالات حسی در کودکان است که باید توسط یک متخصص توانبخشی کودکان انجام پذیرد. بررسی دقیق روند رشد کودک و تشخیص علایم اختلال پردازش حسی و شدت اختلال در کودکان در مرکز تخصصی دکتر صابر به دقت انجام می گیرد و روند درمان متناسب با مشکلات کودکان برنامه ریزی می شود. زمانی که والدین اولین بار می‌فهمند که کودکشان به صورت عادی رشد نمی‌کند، گفتن حتی مقداری از آن به طور وحشتناکی ناراحت‌کننده است. حتی زمانی که فقط مشکل علائم پردازش حسی وجود دارد و هیچ تشخیص اضافی مطرح نیست، والدین ممکن است مضطرب و سردرگم شوند. این موضوع چه معنی برای آینده کودک دارد؟ آیا او در مدرسه احساس حقارت خواهد کرد؟ آیا او سرانجام با کسی دوست می‌شود؟ آیا زندگی روزانه همیشه یک کشمکش خواهد بود؟ آیا آنها کاری انجام داده‌‌اند که این شرایط ایجاد شده است؟ آیا می‌توانند مشکل او را حل کنند؟

بعضی اوقات خیلی از علایم اختلال پردازش حسی مشخص و مشکل‌ساز هستند مثل بیش‌حسی به صداها و بافت‌های مشخص- ممکن است چیزی باشد که والدین نیز تجربه می‌کنند. بنابراین ممکن است کاملا عادی به نظر برسند. اغلب سیب وقتی از درخت می‌افتد، زیاد از آن دور نمی‌شود. دنیایی که ما به سادگی آن را درک می‌کنیم دنیای ماست.

تمام والدین از اطمینانی که دلسوزانه به آنها داده می‌شود نفع می‌برند. خوشبختانه امروزه مداخلات مؤثر و روش‌ها و ابزارهای کاربردی فراوانی وجود دارد که آنها را یاری خواهد کرد تا مشکل کودک را درک کنند و به فرزندانشان برای غلبه بر چالش‌ها کمک کنند.

کودک را برای موفقیت آماده کنید

فرزندپروری یک کودک با مشکلات حسی به معنای برنامه‌ریزی در وقت‌های اضافه، داشتن مقداری صبر و شکیبایی و خلاقیت و انعطاف‌پذیری می‌باشد. اگرچه هر کودکی متفاوت است، روش‌های زیر برای اکثر کودکان با مشکلات پردازش حسی کمک‌کننده خواهد بود.

افزایش پیش‌بینی پذیری و کنترل در کودکان

کودکانی که با مشکلات حسی کشمکش دارند همیشه اطلاعات دقیق و قابل‌اطمینان درمورد بدنشان و مکانشان در محیط را دریافت نمی‌کنند و قابلیت پیش‌بینی و حس کنترل در زندگی خود را ندارند. اگرچه اکثر کودکان کارهای معمول مثل خواندن کتاب داستان تکراری هنگام خواب در هر شب را دوست دارند، اکثر کودکان با اختلالات پردازش حسی برای جلوگیری از بیش‌تحریکی و مضطرب شدن نیاز به این دارند که چه برنامه‌ای قرار است اتفاق بیفتد.

این مسئله ممکن است به فراهم کردن جدول بینایی و کلامی کمک کند. بنابراین کودک با علایم اختلال پردازش حسی اکنون می‌داند که چه انتظاری وجود دارد و انتقال بین فعالیت‌ها را بهتر می‌تواند تحمل کند. یک کودک ممکن است در انجام تمام کارهای قبل از مدرسه مشکل داشته باشد. برنامه‌ی صبحگاهی می‌تواند شبیه به این باشد.

*بیدار شدن در ساعت ۷ صبح

*شرکت در فعالیت‌های رژیم حسی صبحگاهی

*مسواک زدن دندان‌ها، شستن صورت، شانه زدن موها

*لباس پوشیدن

*گذاشتن کوله‌پشتی در جلو در

*خوردن صبحانه

*گذاشتن ظرف‌ها در سینک ظرف‌شویی

*سوار اتوبوس شدن در ساعت ۱۵/۸ صبح

اگر والدین بعد از اینکه کودک را از مدرسه آوردند کارهای زیادی دارند که انجام بدهند، می‌توانند به همراه کودک یک برنامه‌ی نوشته‌شده را مرور کنند. اگر کودک هنوز توانایی خواندن ندارد والدین می‌توانند تصاویری را بکشند و یا به آن عکس‌هایی را ضمیمه کنند. سپس باید به همراه هم این برنامه را مرور کنند و بر مراحل انجام آن قبل از اینکه کودک به مدرسه برود تأکید کنند. بعد از مدرسه ما به خشک‌شویی می‌رویم، سپس سوپرمارکت و پست‌خانه و در نهایت به مدت یک ساعت به پارک می‌رویم.

کودک نیز می‌تواند از یک فهرست نوشته‌شده یا مصور برای بعد از مدرسه نیز بهره ببرد:

*ساعت ۳ بعدازظهر برگشتن از مدرسه

*میان‌وعده

*خشکشویی

*سوپرمارکت

*پست‌خانه

*پارک

*ساعت ۳۰/۵ بعد از ظهر نوشتن تکالیف

*ساعت ۳۰/۶ بعد از ظهر خوردن شام

*ساعت ۳۰/۷ بعد از ظهر مطالعه تکالیف

*ساعت ۳۰/۸ بعد از ظهر دوش گرفتن

*ساعت ۹ شب خوابیدن

اجتناب از برنامه‌های زیاد

اگر کودک با تغییر زیاد از یک فعالیت به فعالیت دیگری دچار مشکل شود، والدین باید از برنامه‌ریزی فعالیت‌های زیاد پرهیز کنند و این را درنظر بگیرند که رفتن به زمین بازی در اول برنامه عملا کودک را قادر می‌سازد تا برنامه را بهتر تحمل کند و نهایتاً صرفه‌جویی در زمان، کاهش سختی و سردرد از لحاظ مدیریت کردن رفتارهای واکنشی ناخواسته را در پی دارد.

 مشکلات حس عمقی

• حس عمقی: اطلاعات از عضلات و مفاصل درباره موقعیت بخش­های بدن به مغز می‌رساند.
• کودکانی که نمی‌توانند اطلاعات لازم را درباره وضعیت بدن دریافت کنند (یعنی حس عمقی ضعیف دارند) اغلب دست و پا چلفتی و حواس پرت بنظر می‌آیند.
• اغلب کسانی­که حس عمقی­شان دچار مشکل شده به سرنخ­های بینایی یا سایر استراتژی­های شناختی تکیه می‌کنند (مانند بیان شفاهی)
• سایر علائم کسی که مشکل حس عمقی دارد:
• به کار بردن نیروی بسیار کم یا بسیار زیاد برای نوشتن، دست زدن، راه رفتن و تایپ کردن
• خراب کردن و پرت کردن اسباب بازی‌ها / زدن دیگران / دربارهی فضای بدن خود قضاوت نادرست دارند
• مشکلات حس عمقی اغلب در کودکان ASD دیده می‌شود، و مشکلات پراکسی این کودکان هم ناشی از همین حس است.
• اغلب کودکانی که حس عمقی­شان دچار مشکل شده است نیاز دارند که به پوستشان فشار زیادی وارد شود و کامپرشن و ترکشن مفاصل با فشار زیادی انجام شود. کودکی که این رفتار‌ها را نشان می‌دهد رفتارش اشتبا‌هاً به عنوان کودک آشوب­گر تلقی می‌شود. کودک این رفتارهای حس طلبانه را انجام می‌دهد تا فیدبک اضافی در مورد وضعیت بدنش بدست آورد.

مشکلات ادراک بینایی

• درک بینایی فاکتور مهمی ‌برای فعالیت­های حرکتی ظریف و بازی­های ساختاری است.
• کودکانی که مشکلات ادراک بینایی دارند: اغلب ادراک ضعیف لامسه و دیس پراکسيا دارند.
• کودکان ASD توانایی دیدن جزییات زیاد اشیا را دارند. بنابراین در مشاهده ویژگی­های کلی و مشاهده محرک متحرک دیداری مشکل دارند (یعنی شی­ای که در حال حرکت است)

سایر مشکلات ادراکی

در کاردرمانی حسی به بررسی مشکلات ادراکی کودکان پرداخته می شود.

• درک حرکت در فضا نیازمند یکپارچگی اطلاعات وستیبولار، بینایی و عمقی است.
• کسانی که مشکل وستیبولار دارند، حس عمقی­شان هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

*مهم: مشکل ادراک شنیداری اگر به تنهایی وجود داشته باشد جز مشکلات یکپارچگی حسی نیست، اما اگر مشکل شنیداری با اختلالات زبان همراه باشد نشانه­ای از مشکلات SI است.

مشکلات حس وستیبولار

• به مشکل در عملکردهایی که به طور نزدیکی همراه سیستم وستیبولار هستند.
• واژه­هایی که برای این مشکل تعریف شده است:

Postural & bilateral integration

Vestibular bilateral integration (VBI)

Bilateral integration & sequencing (BIS)

Vestibular bilateral integration and sequencing (VBIS)

راهکارهایی در زمینه کنترل علائم حسی

کودکان با مشکلات حسی اغلب در تغییر از یک فعالیت به فعالیت دیگر مشکل دارند. چون آنها توسط تحریکات حسی خیلی زیاد حواسشان پرت می‌شود، این مسئله ممکن است باعث شود که کمی طول بکشد تا در فعالیت مستقر شوند. برای مثال فقط زمانی که نزدیک به تمام کردن ساختن برج و یا نقاشی اسب هستند، زمان متوقف شدن فعالیت است.

به والدین، معلمان و دیگران آموزش دهید که به کودکان اجازه دهند که بدانند ۳۰ دقیقه برای بازی و فعالیت وقت دارند، سپس بعد از ۱۵ دقیقه، ۱۰ دقیقه و ۵ دقیقه هشدار بدهید. چون کودکان به شدت آگاهی کمی از زمان دارند، یک زمان‌سنج ممکن است کمک‌کننده باشد. متوجه زمان‌سنج‌های با صدای خیلی آزاردهنده باشید یا کودک ممکن است وقت را از دست بدهد و فعالیت را تمام کند چون درمورد صدای قریب الوقوع مضطرب است. یک زمان‌سنج مصور مثل time timer بهترین کاربرد را برای خیلی از کودکان دارد.

این زمان‌سنج که حداکثر برای یک ساعت می‌تواند تنظیم شود، یک صفحه‌ی قرمز و گرد دارد که هنگامی که زمان سپری می‌شود به آرامی کوچک و جمع می‌شود.

تأمین انتخاب‌های قابل‌قبول

والدین می‌توانند با فراهم کردن برخی امتیازها حس کنترل را به کودکان بدهند. هنگام شام به جای اینکه به کودک بگویند او باید مقداری سبزی بخورد، والدین می‌توانند انتخاب بین بروکلی یا نخودفرنگی شیرین را پیشنهاد بدهند. مسواک زدن دندان‌ها یک انتخاب نیست اما والدین می‌توانند طعم‌های مختلف خمیر دندان را فراهم کنند.

چرا تشخیص به‌موقع علائم اختلال حسی اهمیت دارد؟

تشخیص زودهنگام علائم اختلال حسی یکی از کلیدهای اصلی موفقیت در درمان است. مغز کودک در سال‌های ابتدایی زندگی، انعطاف‌پذیری بالایی دارد. اگر مداخلات کاردرمانی به‌موقع شروع شوند، مسیر رشد حسی و عصبی کودک می‌تواند اصلاح شود. متأسفانه بسیاری از والدین نشانه‌های اولیه مانند ترس کودک از صدا، واکنش‌های افراطی به لمس یا بی‌تفاوتی به محرک‌های محیطی را نادیده می‌گیرند و تصور می‌کنند که کودک‌شان لوس یا متفاوت است.

عدم تشخیص به‌موقع می‌تواند به مشکلاتی در یادگیری، رفتارهای اجتماعی، و حتی رشد حرکتی منجر شود. کودکانی که پردازش حسی ضعیفی دارند، ممکن است در کلاس درس تمرکز نکنند یا در بازی با همسالان با مشکل مواجه شوند. با تشخیص زودهنگام و شروع کاردرمانی، می‌توان جلوی بروز این اختلالات ثانویه را گرفت. بنابراین، اگر والدین یا مربیان علائمی از اختلال حسی را در کودک مشاهده کردند، بهتر است سریعاً به متخصص کاردرمانی مراجعه کنند.

سوالات متداول:

1-چه عواملی باعث اختلال پردازش حسی می‌شوند؟
علت دقیق SPD هنوز مشخص نیست اما ژنتیک، تولد زودرس، آسیب‌های مغزی، یا تأخیر در رشد عصبی می‌توانند از عوامل تأثیرگذار باشند. عوامل محیطی مانند نبود تجربه‌های حسی متنوع نیز می‌تواند در ایجاد آن نقش داشته باشد.

2-آیا می‌توان تمریناتی برای کمک به کودک در خانه انجام داد؟
بله، تمریناتی مانند ماساژ، بازی‌های حسی (با شن، آب، خمیر)، پریدن روی ترامپولین، پوشیدن لباس‌های وزنه‌دار و فعالیت‌های چرخشی می‌توانند در خانه نیز انجام شوند، البته با برنامه‌ریزی و زیر نظر کاردرمانگر.

بازی گفتاردرمانی|گفتاردرمانی کودکان|بازی درمانی کودکان| مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر

در برخورد با کودکانی که دچار مشکلاتی گفتاری یا تاخیر در گفتار هستند یکی از بهترین روش های درمانی گفتاردرمانی در قالب بازی می باشد. ارتباط موثر در خلال بازی شکل می گیرد و کودک بدون اضطراب و استرس کد های گفتاری را از گفتاردرمان می آموزد. گفتاردرمان با استفاده از بازی می تواند محرک های مختلف را با شیوه های متفاوت به کودک ارائه نماید و با استفاده از تشویق و بازخورد مثبت به پاسخ های کودک شکل بخشند. مرکز گفتاردرمانی  کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن تیم گفتاردرمانی با تجربه به کودکان در بهبود مشکلات گفتاری آنان کمک می کنند. گفتاردرمانی در منزل از دیگر خدمات مرکز گفتاردرمانی می باشد که موجب تسهیل روند درمان می گردد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

نکاتی در بازی در گفتاردرمانی

ارائه ­ی محرک­ها یعنی شیوه ­هایی که برای ارایه­ ی محرک­ها در خلال درمان مورد استفاده قرار می­گیرند. این شیوه­ ها متناسب با مرحله­ ی درمانی موردنظر تغییر خواهند کرد. ارائه ­ی محرک ممکن است صرفاً کار ساده­ ای مثل ارائه­ ی الگوی کلامی جهت کمک به بیمار باشد تا بفهمد که مثلاً صدای /س/ را چگونه تولید کند. با وجود این، برخی از انواع ارائه­ ی محرک­ها بسیار پیچیده ­اند. برای مثال، وقتی که تلاش می­کنیم تا بهترین شیوه ­ی ارائه­ ی محرک به بیماری که در درک مفهوم «بالا» (مثلاً در عبارت بالای میز) با مشکل روبرو می­شود را تعیین کنیم، گفتاردرمان ممکن است پیش از پرداختن به این موضوع، نیاز داشته باشد که جنبه ­های مختلف را مدّنظر داشته باشد. جنبه ­های آموزشی، همراه با مفهوم ثبات در شیوه ­ی ارایه، باید مدّنظر قرار گیرند. جنبه ­ای از درمان که معمولاً در ارائه ­ی محرک به ثبات نیاز دارد، پُل زدن مهارت­های بیمار بین مواقع ناتوانی در ارایه ­ی پاسخ مطلوب و مواقع ارائه­ ی پاسخ قابل قبول بعدی است. این پُل زدن همان شکل بخشیدن یا نزدیک سازی­های پی در پی است، و گفتاردرمانها را تشویق می­کنیم تا برای شکل بخشیدن مؤثر به پاسخ­های بیمار در درمان، مهارت­های خود را بسط و گسترش دهند.

شکل بخشیدن (نزدیک­سازی­ های پی در پی) روشی است که برای دستیابی به پاسخ­هایی که در خزانه­ ی ذهنی بیمار وجود ندارند به کار گرفته می­شود. این پژوهشگران برای شکل بخشیدن به پاسخ بیمار، مراحل گوناگونی را یادآوری کرده ­اند:

نخست، پاسخ موردنظر باید مشخص شود، و از آن پس، پاسخ­هایی که شباهتی با آن پاسخ داشته باشند (حتی پاسخ­های بی­ربط) توسط گفتاردرمان مورد تشویق قرار می­گیرند. هنگامی که بسماد این پاسخ­ها افزایش پیدا کرد، آزمودنی باید پاسخی را که شباهت بیشتری با پاسخ موردنظر دارد ارایه نماید. در این مرحله، این شگرد، شکل ویژه­ای از تشویق متمایز به خود می­گیرد. معیار تشویق به طور مستمر در جهت پاسخ موردنظر به پیش می­رود، تا این که پاسخ موردنظر ارایه شود، مورد تشویق قرار گیرد، و توسط آزمودنی فرا گرفته شود.

هِگد (2001) گزارش کرده است که، شکل بخشیدن یا نزدیک­سازی­ های پی در پی، به کمک شواهد تجربی مورد پشتیبانی قرار گرفته و به عنوان یک کار بسیار سودمند در آموزش انواع مختلف مهارت­ها به حساب می­آید. برای استفاده از نزدیک­سازی­های پی در پی، هِگد مراحل زیر را ارایه داده است:

• پاسخ­ نهایی را انتخاب کنید (مثلاً، تولید صدای/ م/ در وضعیت آغازین واژه­ها).
• نخستین بخش پاسخ هدف را به گونه­ای انتخاب کنید که بیمار بتواند تقلید کند (مثلاً، لب­های خود را روی یکدیگر بگذارد.)
• پاسخ­های بینابینی را شناسایی کنید (مثلاً، زمزمه­ کردن و یا سایر انواع صداسازی­ها و باز کردن دهان در هنگامی که زمزمه کردن ادامه دارد).
• با ارایه­ ی الگو به بیمار و بلافاصله تشویق مثبت، نخستین پاسخ را به بیمار آموزش دهید (مثلاً، چندین بار لب­های خود را روی یکدیگر بگذارد).
• چندین بار پیاپی، پاسخ­های بینابینی را به بیمار آموزش دهید (مثلاً، هنگامی که لب­های بیمار بسته است زمزمه کند، و هنگامی که زمزمه ادامه دارد، لب­هایش را باز کند و صداهای دیگری تولید کند تا واژه­هایی را بسازد).
• این کار را آنقدر ادامه دهید تا بیمار پاسخ نهایی را یاد بگیرد

در تداوم مثال هِگد، اگر پاسخ نهایی صدای /م/ باشد، مثلاً در واژه­ی من، SLP باید به بیمار الگو دهد تا بیمار واژه­ی هدف یعنی من را تولید کند. چنانچه بیمار در تولید صدای /م/ مرتکب اشتباه شود، متخصص بالینی بی­درنگ با کمک به بیمار در تولید صدای /م/، در مقابلِ اشتباه بیمار واکنش نشان می­دهد و به بیمار یادآوری می­کند که کدام کار برای تولید صدای /م/ درست، و کدام کار برای تولید صدای /م/ نادرست بوده است، و سپس تولید صحیح صدای /م/ را به بیمار نشان می­دهد. پس از آن، SLP با استفاده از توالی منظم شکل بخشیدن و یا نزدیک سازی­های پی در پی برای تولید درست صدای /م/ در واژه­ ی من، بیمار را راهنمایی می­کند. برای دستیابی به تولید درست صدای /م/ در واژه ­ی من، در تمام مراحل نزدیک سازی­های پی در پی، به چهار بخش از توالی نیاز داریم:

a) به بیمار می­گوییم که چه صدایی را باید تولید کند

b) اندام­های گویایی خود را برای تولید صدای مورد نظر شکل می­دهید

c) با توجه به الگوی ارایه شده، بیمار را وادار می­کنیم تا صدای موردنظر را تولید کند

d) تلاش­های بیمار را مورد تشویق قرار می­دهیم.

در بازی های گفتاری گفتاردرمان ها را تشویق می­کنیم تا به منظور افزایش مهارت­های درمانی خود، شکل بخشیدن یا نزدیک­سازی­های پی در پی را تمرین کنند.

درمان اوتیسم و حرکات ظریف دست

مهارت­های حرکتی ظریف عبارتی است که برای شرح چگونگی کارکرد دست­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. تمام کودکان توالی رشدی را مشابه هم طی نمی­کنند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم نیز این مهارت­ها را کسب خواهند کرد، ممکن است آن­ها در سنین بالاتری نسبت به همسالان با رشد طبیعی خود کسب کنند اما چیزی که مهم است، این است که آن­ها نیز قادر به کسب این مهارت­ها خواهند بود. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم در زمینه کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید. تمرینات کاردرمانی دست در پیشرفت مهارت های حرکتی ظریف موثر می باشد. در این مطلب به ارائه­ ی پیشنهاداتی که رشد مهارت­های کارکردی را ترغیب می­کند و در عین حال فضایی شاد را ایجاد کرده و موجب تعامل بیشتر می­گردد می پردازیم.

درمان اوتیسم و حرکات ظریف دست

اطلاع از این که کودک به چیزهای خاصی علاقه دارد و آن­ها را ترجیح می­دهد، بسیار مهم است. از بین پیشنهادات مختلف می­توانید موارد مورد علاقه و یا آن­هایی که کودک اشتیاقی نشان نمی­دهد را شناسایی کنید. توجه داشته باشید که علی رغم ارجح دانستن یک مورد از جانب کودک، لازم است که تنوع را در سرلوحه ­ی کار خود قرار دهید چرا که یک روز ممکن است او شما را غافلگیر کرده و یک فعالیت کاملاً متفاوتی را انتخاب نماید. گاهی به نظر می­رسد مهارت­هایی که کودک قبلاً داشته است، دیگر وجود ندارند و از بین رفته ­اند. اما واقعیت این است که آن مهارت­ها از بین نرفته ­اند بلکه در حال حاضر به اجرا در نمی ­آیند. کودک در زمان مناسب از این مهارت­ها استفاده خواهد کرد. برای مثال او دوباره قادر به گرفتن مسواک، بستن دکمه ­ی پیراهن و ساختن بلوک­های خانه سازی خواهد بود.

مهارت­های حرکتی ظریف عبارتی است که برای شرح چگونگی کارکرد دست­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. اغلب درمانگران و متخصصان پزشکی از این عبارت برای صحبت در خصوص عضلات، هماهنگی و چالاکی دست­ها استفاده می­کنند. مشاهده­ی دست­ها در زمان انجام کارها انجام می­شود و نه در زمان استراحت. بیشتر کارهایی که ما در غالب کارهای روزمره انجام می­دهیم در دسته­ی مهارت­های حرکتی ظریف قرار می­گیرند. برخی از آن­ها عبارتند از لباس پوشیدن، بهداست فردی، کارهای مدرسه و کارهای دستی. کودک در طی رشد خود از دست­هایش برای یادگیری درباره­ی خود و جهان پیرامونش استفاده می­کند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است به نا به دلایلی مانند فقدان علاقه، ضعف و یا دوست نداشتن آن شی، برای استفاده از دست­های­شان بی­میل باشند. تأخیر در استفاده از دست­ها در این کودکان باعث کوچک شدن عضلات دست و نیز ضعیف ماندن و عدم رشد آن ها می­شود. تشویق کودک به راه­های مختلف برای استفاده از دست­هایش به او اجازه­ی کشف جهان پیرامون را می­دهد.

مهارت های حرکتی ظریف در کودکان مبتلا به اوتیسم

مهارت ‌های حرکتی ظریف توانایی‌ هایی هستند که از حرکات کوچک بدن استفاده می ‌کنند و شامل عضلات کوچک در دست ‌ها و مچ ‌ها می‌ شوند. مهارت ‌های حرکتی ظریف که برای کارهایی که شامل حرکات عضلانی کوچک می ‌شوند ضروری هستند، معمولا برای افراد مبتلا به اوتیسم دشوار است و بر همه چیز از نوشتن و نقاشی گرفته تا مراقبت از خود مانند بستن دکمه لباس یا استفاده از ظروف تأثیر می ‌گذارد. این مشکلات شامل چالش ‌هایی در هماهنگی دست و چشم، چابکی و کنترل دقیق عضلات است و با مسائل شناختی عمومی متفاوت است. تفاوت ‌ها در مهارت‌ های حرکتی ظریف می ‌تواند باعث شود کودکان مبتلا به اوتیسم در هماهنگ ‌سازی حرکات دقیق مشکل داشته باشند. اگرچه این یک معیار اصلی تشخیصی برای اوتیسم نیست، اما مشکلات حرکتی شایع هستند و کاردرمانی، همراه با فعالیت‌ های جذاب مختلف، می ‌تواند به بهبود این مهارت ‌ها کمک کند. مشکل در مهارت های حرکتی ظریف در دوران نوزادی با تأخیر در غان و غون کردن، ژست گرفتن و کسب واژگان جدید مرتبط بوده و ممکن است اثرات آبشاری دیگری بر رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی داشته باشند. این به این دلیل است که توانایی‌ های حرکتی، مانند نشستن، دست دراز کردن برای اشیاء و راه رفتن، به نوزادان امکان دسترسی به تجربیات جدیدی را می ‌دهند که یادگیری را تحریک می ‌کند. همچنین، نوزادانی که زیاد حرکت نمی ‌کنند یا نمی ‌توانند اشیاء را بگیرند، تمایل دارند تعامل کمتری از مراقبان خود دریافت کنند، در نتیجه فرصت ‌های یادگیری زبان و سایر مهارت ‌ها از بزرگسالان را محدود می ‌کنند. تفاوت‌ های مهارت‌ های حرکتی ظریف در کودکان اوتیسمی ممکن است ناشی از جهش‌ های ژنتیکی مستعد باشد. تفاوت‌ های مهارت ‌های حرکتی ظریف معمولا در کودکان اوتیسمی که دارای ناتوانی‌ های ذهنی هستند، بارزتر است. با این حال، همه کودکان اوتیسمی بیشتر در معرض تفاوت ‌های مهارت ‌های حرکتی ظریف هستند. تفاوت در مهارت‌های حرکتی ظریف ممکن است به تفاوت ‌های ارتباطی بین بخش ‌های مختلف مغز آن ها نیز مرتبط باشد. ارتباطات ضعیف بین مناطق حسی و حرکتی نیز می ‌تواند تأثیر قابل توجهی بر مهارت‌ های حرکتی داشته باشد. این می ‌تواند بر توانایی آن ها در هماهنگ‌ سازی حرکت و استفاده مؤثر از هماهنگی دست و چشم تأثیر بگذارد. این می ‌تواند برای آن ها دشوار باشد که حس موقعیت بدن خود را در یک فضا داشته باشند یا یاد بگیرند که چگونه حرکات خود را برای اقدامات دقیق، مانند استفاده از ابزارهای جدید، هماهنگ کنند. کاردرمانی کودکان می ‌تواند به توسعه مهارت‌ های حرکتی ظریف کودک اوتیسمی شما کمک کند.

مهارت­ های حرکتی ظریف در اوتیسم

کودک به شناسایی محیط پیرامونش می­پردازد، در واقع در حال یادگیری است و به دست­ها و عضلات انگشتاش کمک می­کند تا قوی­تر شوند. کودکانی که بعدها تشخیص اختلالات طیف اتیسم را دریافت می­کنند زمانی که تشویقی نداشته باشند و تنها رها شوند، معمولاً با دست­هایشان بازی نمی­کنند. بازی کردن با دست­ها اولین کاری است که نوزادان برای رشد مهارت­های دست خود انجام می­دهند. کودکان با رشد عادی دست­های خود را زمانی کشف می­کنند که معمولاً یکی از دست­ها را بدون هدف خاصی حرکت می­دهند و با دست دیگر تماس پیدا می­کند و پس از آن کودک شروع به گرفتن و نگه داشتن دست­های خود می­کند. همین کار منجر به رشد عضلات کوچک دست می­شود. از دیگر مزایای بازی با انگشتان این است که کودک یاد می­گیرد هر دست او پنج انگشت دارد که می­توانند به صورت جدا از هم حرکت نمایند. البته کودک ممکن است پیش از آن، انگشت شست خود را شناخته باشد. او دست­هایش را برای کشف بیشتر به سمت دهانش می­برد و کشف اتفاق می­افتد. نوزادان و کودکان کم سن و سال مرتب دست­هایشان را به نزدیکی صورت خود می­برند و از آن دور می­کنند. این کار راهی برای امتحان کردن بینایی را در اختیارشان قرار می­دهد. کودکان با رشد عادی اغلب تا شش ماهگی علاقه­ی خود برای مکیدن انگشت شست را از دست می­دهند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است علاقه­ای به مکیدن انگشت تا رسیدن به سن مدرسه نشان ندهند. این کودکان شاید به مکیدن یقه­ی لباس و یا مواد غیر خوراکی روی بیاورند. این افراد با انگشتان دست خود بازی نمی­کنند و یا انگشت شست خود نمی­مکند و لذا تا قبل از سنین پیش دبستانی و یا سن سه سالگی مهارت­های دستی آن­ها همچنان با تأخیر رو به رو است. اغلب شعرها و آهنگ­های کودکان حرکات دست و انگشتان را دارند که به رشد حرکات ظریف کمک می­کنند. این حرکات به افزایش قدرت، چالاکی و پالایش حرکات انگشتان کمک می­کنند. در زمان خواندن این اشعار حرکت دادن دستان کودک منجر به حرکت انگشتان او همراه با موسیقی خواهد شد. از آهنگ­های گوناگون استفاده نمایید چرا که در برخی از آن­ها حرکات کل دست­ها لازم است و در برخی دیگر حرکات انفرادی انگشتان. وقتی از کودک بخواهید که با دست خود علامت پیروزی را نشان دهد می­توانید اطلاعات بیشتری را در مورد نحوه­ی استفاده از دستان کودک به دست بیاورید. از کودک بخواهید به بینی خود اشاره کند و سپس توجه کنید که او از کل دست خود برای اشاره کردن استفاده می­کند و یا فقط از انگشت اشاره استفاده می­نماید. گاهی اوقات کودکان از این که در هر دست خود پنج انگشت دارند، بی­اطلاع هستند. خواندن آوازها و استفاده از حرکاتی که لمس نوک انگشتان را با انگشت شست تشویق می­کند، تمرین خوبی است. این تمرین تقابل نامیده می­شود که در آن نوک انگشت شست، نوک تمام انگشتان دیگر را لمس می­کند. افزایش آگاهی کودک از هر ده انگشتش و تشویق او به استفاده از آن­ها، اولین گام در کمک به کودک برای استفاده از دست­هایش در سایر فعالیت­ها مانند نوشتن و بستن دکمه لباس است.

توانایی نگه داشتن و استفاده­ی مؤثر از یک شی مانند گرفتن مداد و یا وسایل غذاخوری پس از یادگیری و رشد قابل ملاحظه­ای کسب می­شود. دست­ها نیاز دارند رشد کنند و سپس کودک یاد بگیرد به صورت مناسبی یک شی را دستکاری و از آن­ها به صورت هدفمند استفاده نماید. این موارد ماهیت رشد مهارت حرکتی ظریف است و دست اولین ابزار مورد استفاده می­باشد. میان کودکان با اختلالات طیف اتیسم و سایر کودکان تفاوتی در این زمینه وجود ندارد. در ابتدا نوزاد به محض آن که انگشت و یا اسباب بازی را که در کف دستش احساس کند، آن را می­گیرد که این عمل یک اقدام رفلکسی است. به این معنا که کودک برای انجام دادن آن نیاز به فکر کردن ندارد. کودک به مرور انگشت مادر خود را می­گیرد که او را آرام می­کند و فرآیند رشد حرکت ظریف آغاز می­شود. کودکان با اختلالات طیف اتیسم برای رشد مهارت­های دست خود نیاز دارند که تشویق شوند. رشد مهارت­های دست و بینایی در هم تنیده است. هر چه کودک به یک شی توجه بینایی بیشتری نشان دهد به همان اندازه نیز تلاشش برای استفاده از دست­هایش برای گرفتن آن شی و بازی با آن بیشتر خواهد شد. جلب کردن توجه کودک با اختلالات طیف اتیسم به گونه­ای که بخواهد شی را لمس کند، یک چالش بزرگ­ است. از اسباب بازی­هایی که رنگ­های بسیار تیره و یا بسیار روشن دارند استفاده نمایید و در واقع از کانتراست ( تضاد رنگا ها ) برای جلب توجه او بهره بگیرید. ترکیب رنگ­های سیاه، سفید و قرمز بسیار خوب است. احتمال این که نظر کودک به سمت اسباب بازی­هایی با این ترکیب رنگ­ها جلب شود، بسیار بیشتر از رنگ­های ملایم است. اگر کودک در معرض خطر اختلالات طیف اتیسم باشد به احتمال زیاد توجهی به اسباب بازی­ها نشان نمی­دهد. از آنجایی که او برای کشف جهان با دستانش بی­میل است لذا می­توان دید که تأخیر در مهارت­های حرکتی ظریف چگونه از سنین کم آغاز می­شود. از این رو لازم است که او را به استفاده از دست­هایش تشویق نماییم. پیشنهادات زیر فرصتی برای افزایش استفاده از دست­ها در کودکان با سن کم فراهم می­آورد. در ابتدا کودک به شی­ای که از بالای سرش آویزان است و در محدوده­ی دست او است، ضربه می­زند. کودک از کل دست استفاده می­کند و ممکن است تمام بدن او به دنبال حرکت دست و بازو به حرکت در آید. او معمولاً از هر دو دست به صورت هم زمان استفاده می­کند و در نهایت شی را در ابتدا در قالب رفلکسی و سپس به صورت ارادی می­گیرد.

زمانی که کودک مهارت­هایی را در نگه داشتن شی کسب می­کند آن را به مرکز دید خود می­آورد تا بهتر ببیند و حتی ممکن است در دهانش بگذارد. کودک می­بیند که زمانی که شی را حرکت می­هد تولید صدا نیز دارد که اگر صدا را دوست داشته باشد، آن را مرتب تکان می­دهد تا صدایش را دوباره بشنود. بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم به صدا بسیار حساس هستند. آن­ها ممکن است صدای یک جغجغه را به بقیه ترجیح دهند که باید به این موارد توجه نشان داد. اگر صدایی منجر به لبخند زدن کودک یا توجه بینایی او شد در صورتی که بقیه اسباب بازی­ها منجر به گریه کردن و یا واکنش منفی او شدند، با توجه به این واکنش­ها می­توان به علاقه­ی کودک پی برد. یادگیری تنها در زمان شنیدن صدای خوشایند در کودک رخ خواهد داد. چنانچه کودک از هیچ یک از صداها لذت نبرد باید آن­ها را از سبد اسباب بازی­ها جدا کنید، تا زمانی که او در برابر شنیدن صداها احساس خوبی داشته باشد.

گام بعد گذاشتن هدفدار شی در دهان است. وقتی کودک از این فعالیت لذت ببرد به جستجوی آن می­پردازد. حرکات کودک که زمانی به صورت لمس و گرفتن­های تصادفی بود، هدفمد می­شوند. شناسایی زمانی که کودک شورع به تماشای شی می­کند که می­تواند آن را بگیرد و در دهانش بگذارد، یک فرصت مهم برای تشویق یادگیری است. هر چه کودک در غلبه بر چالش­ها موفقیت کسب کند به همان میزان برای کارهای بیشتر تلاش خواهد کرد. این قاعده برای تمام سنین و در سراسر طول عمر و در تمام فعالیت­ها صادق است. برای ایجاد یادگیری بهتر اشیا را در نزدیکی کودک و یا در دست او نگذارید بلکه آن را در فاصله­ی مناسبی قرار دهید تا کودک با اندکی تلاش بتواند شی را بگیرد. وقتی این اتفاق با موفقیت رخ داد، احساسی از توانایی در او شکل می­گیرد و همین موفقیت یک محرک بسیار مؤثر خواهد بود. اگر کودک شی یا اسباب بازی را به سمت مرکز دید خود نیاورد، شما این کار را برای او انجام دهید. برای آن که چشمان کودک هماهنگ با یکدیگر کار کنند، باید به اشیا در مقابل خود و در وسط میدان دیدش نگاه کند. اسباب بازی را بالای بینی کودک در فاصله­ی شش اینچی ( 15 سانتی متر ) نگه دارید و با حرکت دادن آن توجه کودک را جلب نمایید. صدا یا نور برخواسته از اسباب بازی می­تواند توجه کودک را بر انگیزد. به یاد داشته باشید که اسباب بازی­ها با رنگ­های متضاد بیشتر جلب توجه می­کنند. شی را به آرامی به بالا و پایین و طرفین حرکت دهید تا کودک با چشمش آن را دنبال کند. این کر را هر بار فقط چند دقیقه­ی کوتاه انجام دهید. برای تشویق کودک از حداقل صداها و کلمات استفاده کنید تا کودک به واسطه­ی اطلاعات بیش از حد در هر بار اذیت نشود. اولین گرفتن با دست، گرفتن درشت نامیده می­شود که در آن تمام دست مورد استفاده قرار می­گیرد. در آغاز کودک برای خوردن بیسکویت یا گرفتن مداد شمعی از این نوع گرفتن استفاده می­کند. در گام بعدی گرفتن پالایش شده و بهتر انجام می­شود که به آن گرفتن انبری گفته می­شود. از گرفتن انبری برای نگه داشتن زیپ لباس، برداشتن حبوبات ریز یا نگه داشتن مداد استفاده می­شود. زمانی که کودک می­تواند به تنهایی بنشیند، رشد دستان او نیز پیشرفت بیشتری می­کند. گرفتن و رها کردن از مهارت­های پایه­ای هستند که رشد می­کنند. نگه داشتن اشیا در اندازه و شکل­های مختلف، این رشد را تضمین کرده و پایه­ی محکمی را برای مهارت­های بعدی فراهم می­آورد.

بیشتر کودکان با اختلالات طیف اوتیسم مهارت­های دستکاری ضعیفی دارند. مهارت­های دستکاری برای نوشتن، غذا خوردن، لباس پوشیدن و مشارکت در بسیاری از فعالیت­های اوقات فراغت مهم است. فعالیت­های زیر برای کمک به رشد چالاکی حرکات ظریف در جهت استفاده­ی ابزار توسط کودکان با اختلالات طیف اتیسم طراحی شده است. در تمام موارد زیر چنانچه فعالیتی منجر به استرس کودک شود باید آن را متوقف کرد و نباید کودک را مجبور کرد تا مرز خستگی در فعالیتی درگیر باشد. باید به کودک اجازه داد تا موفقیت را تجربه کند و فعالیت را در قالب بازی تا زمانی که چالش­زا است و کودک به آن علاقمند است، ادامه داد. هر فعالیتی را که کودک بعد از مدتی آن را به خوبی انجام می­دهد، متوقف نمایید تا به نقطه‌ه­ایی که عملکردش افت خواهد کرد، نرسد.

منابع:

littlefeettherapy.com

thetransmitter.org

سوالات متداول:

1-آیا کاردرمانی می‌تواند به بهبود حرکات ظریف دست در کودکان اوتیسم کمک کند؟ چه مدت طول می‌کشد تا نتیجه بگیریم؟

بله، کاردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود حرکات ظریف دست است. متخصصان کاردرمانی از تمرینات خاص، ابزارهای تطابقی و بازی‌های درمانی استفاده می‌کنند. مدت زمان مشاهده نتایج بستگی به سطح توانایی کودک، تداوم تمرینات و شدت چالش‌ها دارد، اما معمولاً پس از ۳ تا ۶ ماه تمرین منظم، پیشرفت قابل توجهی دیده می‌شود.

2-آیا مشکلات حرکات ظریف دست در کودکان اوتیسم با افزایش سن بهتر می‌شود؟

در بسیاری از موارد، با تمرینات مداوم، کاردرمانی و رشد طبیعی کودک، مهارت‌های حرکتی ظریف بهبود می‌یابند. اما اگر این مشکلات درمان نشوند، ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا کنند. مداخله زودهنگام (قبل از ۵ سالگی) بهترین نتایج را دارد، اما حتی در سنین بالاتر نیز می‌توان پیشرفت ایجاد کرد.

اختلال یادگیری در بزرگسالان

مشکلات ناشی از ناتوانی‌های یادگیری تا زمانی که فرد مدرسه را ترک کند همچنان ادامه می‌یابد. این مشکلات در موارد بسیاری در سرتاسر عمر نیز ادامه می‌یابد. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه درمان اختلالات یادگیری به صورت تخصصی فعالیت می نماید. کاردرمانی اختلال یادگیری، گفتاردرمانی اختلال یادگیری و بازی درمانی اختلالات یادگیری  از خدمات ویژه مرکز درمان اختلال یادگیری می باشد که موجب بهبود توانایی های فرد در زمینه فردی و اجتماعی می گردد. تشخیص اختلال یادگیری و درمان به موقع آن باعث پیشرفت تحصیلی و اجتماعی کودکان می شود.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

اختلال یادگیری در بزرگسالان

مشکلات ناشی از ناتوانی‌های یادگیری تا زمانی که فرد مدرسه را ترک کند همچنان ادامه می‌یابد. این مشکلات در موارد بسیاری در سرتاسر عمر نیز ادامه می‌یابد. به علت تلاش‌هایی که برای بالا بردن آگاهی عامة مردم نسبت به ناتوانی‌های یادگیری از طریق برنامه‌های تلویزیونی و مقاله‌های مختلف صورت گرفته است، بسیاری از جوانان متوجه شده‌اند که مشکلات آنها ناتوانی در یادگیری بوده است (انجمن ناتوانی‌های یادگیری آمریکا، ۱۹۹۵؛ اسمیت،۱۹۹۱؛ آدلمان و فوگل، ۱۹۹۱؛ مینسکوف، هاوکس، استایدل و هافمان،۱۹۸۹؛ جی.اسمیت، ۱۹۸۸؛ جانسون و بالاک، ۱۹۸۷).

بزرگسال دچار ناتوانی‌های یادگیری چگونه زندگی می‌کند؟ این بزرگسالان گاهی در پیدا کردن مقام و شغل مناسب و رضایت‌بخش با مشکلات بزرگی مواجه می‌شوند. آنان برای پیدا کردن و حفظ شغل، رضایت از زندگی اجتماعی و حتی ادارة کارهای روزانه به طور انفرادی با مشکل مواجه می‌شوند. بسیاری از بزرگسالان دچار ناتوانی‌های یادگیری از راهبردهای عجیبی برای اجتناب از مشکلات خود، مخفی کردن یا حل و فصل آن استفاده می‌کنند.

نظرسنجی‌هایی از بزرگسالان دچار ناتوانی یادگیری نشان می‌دهد که نیازهای اصلی آنها در قلمروهای زیر است: ارتباط و مهارت‌های اجتماعی، مشاورة شغلی، پرورش عزت‌نفس و اعتماد به نفس، غلبه بر وابستگی، مهارت‌های بقا، آموزش حرفه‌ای، اکتساب و حفظ شغل، خواندن، نوشتن، تنظیم هزینه‌های شخصی و مهارت‌های سازماندهی. وقتی این بزرگسالان شغل خود را از دست می‌دهند، نمی‌دانند چه اشتباهی از آنها سر زده است (جی.اسمیت،۱۹۸۸).

بزرگسالان دچار ناتوانی‌های یادگیری چه ویژگی‌های منحصر به فردی دارند؟ این بزرگسالان معمولاً خودشناس و خودمرجع‌اند. برای موفقیت باید آنها را به معنی واقعی کلمه هم در تشخیص و هم در فرایند درمان درگیر کرد. به احتمال زیاد آنها وقتی بدانند زندگی نیاز به مهارت‌های خاصی دارد، انگیزة زیادی برای یادگیری پیدا خواهند کرد. آنان می‌خواهند بدانند نتایج آزمون‌ها چیست و برنامة درمانی چه هدف و مقصودی را دنبال می‌کند. این افراد برنامه‌های درمانی را می‌پذیرند به شرطی که قادرشان سازد موفق شوند.

از آنجا که بزرگسالان در مدارس حضور نمی‌یابند معمولاً باید در جستجوی سایر مؤسسه‌ها برای دریافت خدمات برآیند. بیشتر درمانگاه‌ها فاقد تجهیزات لازم برای کمک به بزرگسالان دچار ناتوانی‌های یادگیری هستند. بنابراین متخصصان ناتوانی‌های یادگیری باید میدان ارائه خدمات خویش را برای این بزرگسالان که درموردشان غفلت شده است توسعه بخشند. انجمن ناتوانی‌های یادگیری کمیته‌ای به حل و فصل این مسئله اختصاص داده است. پرسش‌های مربوط به چگونگی پیوستن به کمیتة فوق را می‌توان به آدرس زیر فرستاد:

LDA, 4156 library road, Pittsburgh, PA 15234.

تحصیل در دانشگاه مشکلات متعددی دارد که دانش­آموز در خلال سال­های تحصیلی در دبیرستان با آن­ها مواجه نشده است. در دانشگاه تماس دانشجو- استاد کم است و به جای نظارت روزانه در دبیرستان، در دانشگاه تکالیف و ارزیابی طولانی مدت است. دیگر دانشجو، همانند مقطع دبیرستان، از شبکه­ی حمایت خانواده و دوستان برخوردار نیست. افزون بر این، دانشجویان ساعات سازمان نایافته­تری در اختیار دارند که باید آن را تنظیم کنند و باید یاد بگیرند به طور مطلوبی از آن استفاده کنند.

افزون بر این، فضای دانشگاه خیلی با دبیرستان متفاوت است: کلاس­ها ساخت متفاوتی دارند و سازگاری با هم اتاقی­ها و عادات مربوط به الگوهای خواب و خوراک خوابگاه­ها با دبیرستان تفاوت دارد. برای اینکه دانشجویان بتوانند از عهده اقتضائات جدید برآیند شاید لازم باشد دوره­ای انتقالی را قبل از آغاز سال تحصیلی دانشگاهی بگذرانند. بعضی از دانشگاه­ها برنامه­ی انتقالی فشرده­ای برای آماده­سازی دانشجویان برای برخورد با چالش­های دانشگاه ارائه می­کنند. دالکه (1993) برنامه­ی انتقالی وایت واتر دانشگاه ویسکانسین را، که در تابستان و بیش از پنج هفته اجرا می­شود، توصیف کرده است. طرح انتقالی ناتوانی­های یادگیری را نیز، که دانشکده­ی عمومی دانشگاه مینه­سوتا پیشنهاد کرده آون (1991) توصیف کرده است.

مشکل دیگری که بسیاری از دانشجویان در دانشگاه با آن مواجه می­شوند نیاز به یادگیری زبان خارجی است. برای بسیاری از دانشجویان دچار ناتوانی­های یادگیری نیاز به فراگرفتن زبان خارجی مانع اصلی پیشرفت آن­هاست که حتی ممکن است جلو ادامه­ی تحصیل آن­ها را در دانشگاه بگیرد (لرنر، گانشو و اسپارکس، 1991). دانشگاه باید سیاست­هایی خاص دانشجویان دچار ناتوانی­های یادگیری در پیش بگیرد تا آن­ها بتوانند زبان خارجی را به طور کامل یاد بگیرند. این سیاست­ها ممکن است شامل روش­هایی نظیر نظرخواهی از دانشجویان برای جانشین­سازی درس­ها، حذف زبان خارجی یا ایجاد انطباق­هایی در کلاس­های زبان خارجی باشد (گانشو و اسپارکس، 1993).

یکی از بزرگ­ترین چالش­هایی که دانشجویان دچار ناتوانی­های یادگیری با آن مواجه می­شوند عبارت است از کسب و حفظ پذیرش و همکاری هیئت علمی دانشکده. پژوهش­ها نشان می­دهد که هیئت علمی دانشکده غالباً از مفهوم ایجاد انطباق­های لازم برای دانشجویان دچار ناتوانی­های یادگیری حمایت می­کنند. آموزش ضمن خدمت هیئت علمی دانشکده باعث می­شود آن­ها نیازهای دانشجویان دچار ناتوانی­های یادگیری را بهتر درک کنند و با انطباق­های لازم آشناتر شوند (رز، 1993). در جدول 7.9 راه­های کمک هیئت علمی دانشکده به دانشجویان دچار ناتوانی فهرست شده است.

اختلال یادگیری و سلامت روان بزرگسالان

در بررسی رابطهٔ عمیق بین اختلال یادگیری تشخیص‌نشده در بزرگسالان و چالش‌های سلامت روان، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این ارتباط غالباً یک چرخهٔ معیوب ایجاد می‌کند. بزرگسالانی که سال‌ها بدون شناسایی اختلالاتی مانند دیسلکسیا (خوانش‌پریشی)، دیسکلکولیا (اختلال محاسباتی) یا دیسگرافیا (نوشتارپریشی) زندگی کرده‌اند، معمولاً تجربهٔ انباشته‌ای از شکست‌های تحصیلی، شغلی و اجتماعی را با خود حمل می‌کنند. این تجربیات به‌مرور به‌صورت اضطراب عملکردی مزمن خود را نشان می‌دهد: فرد پیش از هر تکلیف نوشتاری، محاسباتی یا سازمانی، دچار علائم فیزیولوژیک مانند تپش قلب، تعریق یا اجتناب می‌شود. این اضطراب تنها یک واکنش موقعیتی نیست، بلکه ساختار عصبی مغز را تغییر می‌دهد و مدارهای مربوط به ترس را در آمیگدال تقویت می‌کند.

از سوی دیگر، فرسایش اعتمادبه‌نفس ناشی از مقایسهٔ دائم خود با همسالان، به‌خصوص در محیط‌های کاری رقابتی، می‌تواند به‌سرعت به افسردگی انطباقی منجر شود. مطالعات نوروساینس تایید می‌کنند که احساس ناتوانی مداوم در انجام وظایفِ به‌ظاهر ساده (مانند پر کردن فرم اداری یا مدیریت زمان جلسات)، تولید سروتونین در قشر پیش‌پیشانی را مختل می‌کند و فرد را در چرخهٔ بی‌انگیزگی و ناامیدی گرفتار می‌نماید. نکتهٔ حائز اهمیت، همبودی ۳ تا ۵ برابری اختلالات اضطرابی و افسردگی در بزرگسالان دارای اختلال یادگیری نسبت به جمعیت عادی است.

با این حال، تشخیص دیرهنگام می‌تواند نقطهٔ عطفی در گسستن این چرخه باشد. زمانی که فرد درک می‌کند دشواری‌های او ناشی از تفاوت عصبی-زیستی (و نه تنبلی یا کم‌هوشی) است، فرآیند بازتعریف هویت آغاز می‌شود. مداخلات موثر در این مرحله شامل:

بازآموزی شناختی (Cognitive Remediation) برای تقویت مسیرهای عصبی جایگزین

درمان‌های پذیرش‌محور (ACT) برای کاهش جنگ درونی با محدودیت‌ها

آموزش مهارت‌های جبرانی (مانند استفاده از نرم‌افزارهای تبدیل گفتار به متن)
است. این رویکردها نه‌تنها بار روانی اختلال را کاهش می‌دهند، بلکه با فعال‌سازی شبکه‌های عصبی جبرانی در ناحیهٔ قشر اربیتوفرونتال، به تدریج تاب‌آوری عصبی-روانی فرد را افزایش می‌دهند.

شواهد بالینی تاکید می‌کنند که بهبود سلامت روان در این گروه، مستلزم حمایت سه‌سویه است:
۱. درمان تخصصی برای اختلال یادگیری پایه
۲. مداخلات روان‌درمانی جهت ترمیم آسیب‌های هیجانیِ انباشته
۳. تطبیق‌های محیطی در محل کار و روابط شخصی.
غفلت از هر یک از این ارکان، اثربخشی مداخلات را به‌شدت کاهش می‌دهد.

سوالات متداول:

1-آیا دارویی برای بهبود اختلال یادگیری بزرگسالان وجود دارد؟

هیچ دارویی مستقیماً اختلال یادگیری را درمان نمی‌کند، اما اگر اختلال همراهی مثل ADHD وجود داشته باشد، داروهایی مانند ریتالین می‌توانند تمرکز را برای یادگیری مهارت‌های جبرانی افزایش دهند.

2-تشخیص اختلال یادگیری بعد از ۴۰ سالگی چه فایده‌ای دارد؟
تشخیص دیرهنگام کاهش احساس گناه و خودسرزنش، دسترسی به ابزارهای جبرانی و پیشگیری از پیامدهای ثانویه (افسردگی، اضطراب) را ممکن می‌سازد، هرچند بازسازی کامل عملکرد محدود است.

کاردرمانی یکپارچگی حسی و فواید آن

کاردرمانی یکپارچگی حسی از خدمات توانبخشی مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر می باشد که در کودکان با مشکلات یکپارچگی حسی نظیر بیش فعالی، اوتیسم، اختلال پردازش حسی، کلامزی و… استفاده می شود. تمرینات یکپارچگی حسی موجب بهبود تحمل کاری و تسهیل سرعت پاسخ دهی، همچنین بهبود مهارت های حرکتی ظریف و بزرگ، افزایش اعتماد بنفس و بهبود مهارت های اجتماعی در کودکان می گردد. کاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا نظیر سنسوری روم، اتاق تاریک، اتاق شنیداری و کاردرمانی SI و تجربه بالای درمانگران خود در حیطه درمان اختلالات کودکان به صورت کاملا حرفه ای فعالیت می نماید.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

فواید تمرینات یکپارچگی حسی در کودکان

۱-افزایش شدت و مدت زمان پاسخ‌های تطابقی:

در کودکی که به سختی می‌تواند یک فعالیت را بیش از چند ثانیه انجام دهد و از یک فعالیت به فعالیت دیگری می‌پرد، هدف SI افزایش مدت انجام یک فعالیت ساده است. به عنوان مثال مدت زمان طولانی‌تری در تاب بنشیند. پاسخ تطابقی در کودکی که آموخته به مدت طولانی در تاب بماند منجر می‌شود به:

۱-افزایش کنترل وضعیت

۲-ظهور برنامه‌ریزی حرکتی

۳-هماهنگی تنه

۴-حرکات فلکشن پا برای به حرکت درآوردن تاب

-این پاسخ‌های تطابقی اولیه در رویکرد SI نتایج بروگزیمال نام دارند. نتایج بروگزیمال منجر به نتایج دیستال می‌شوند (به عنوان مثال مشارکت در روتین‌‌های روزانه نتایج دیستال محسوب می‌شود).

۲-تکامل هرچه بیشتر پاسخ‌های تطابقی پیچیده‌تر

-در ادامه مثال قبلی، برای پیچیده‌تر کردن پاسخ تطابقی از کودک می‌خواهیم که حین تاب خوردن روی یک بالش بپرد. این فعالیت نیازمند زمانبندی و توالی می‌باشد که پاسخ پیچیده به حساب می‌آید و مستلزم یکپارچگی عملکردهای حسی مختلف است.

-افزایش پیچیدگی پاسخ‌های تطابقی مثال دیگری از نتایج پروگزیمال است که منجر به نتایج طولانی‌مدت دیستال می‌شود.

۳-بهبود مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف از فواید تمرینات یکپارچگی حسی

-مهارت‌‌های حرکتی و حس عمقی جزو اولین مهارت‌های پیچیده‌ای است که در پاسخ به رویکرد OT-SI رشد می‌کند.

-هرچه پاسخ تطابقی پیچیده‌تر باشد یکپارچگی حسی بهبود بیشتری پیدا می‌کند و کودک با چالش‌ها با اعتماد‌به‌نفس بیشتری مواجه می‌شود.

-حتی اگر در جلسات درمانی به طور مستقیم بر روی حرکات درشت و ظریف کار نشود، مداخلات SI تأثیر خود را می‌گذارد و تغییرات قابل ملاحظه‌ای دیده می‌شود.

۴-بهبود در شناخت، زبان، عملکرد آکادمیک

-معمولاً هدف اصلی SI نیستند.

-افزایش عملکرد در این زمینه‌ها نشان‌دهنده‌ی افزایش تعدیل حسی، ادراک و کنترل پاسچرال یا پراکسی است.

۵-افزایش عزت‌نفس و اعتماد‌به نفس

-افزایش توانایی در پاسخ‌های تطابقی منجر به افزایش اعتماد به خود می‌شود و منجر به لذت بردن از انجام فعالیت‌‌هایی می‌شود که کودک نمی‌توانست انجام بدهد.

۶-افزایش مشغول شدن در اکوپیشن و مشارکت اجتماعی

۷-افزایش زندگی خانوادگی

-یکی از اصول OT-SI: خانواده مشکل کودکش را بهتر می‌فهمد.

پروتکل‌های تحریک حسی در کاردرمانی یکپارچگی حسی

-در رویکرد SI تحریکات حسی تصادفی نیستند و این تحریکات به رفتار کودک بستگی ندارد.

-پروتکل‌های تحریک حسی متشکل از مداخلاتی است که شامل انواع خاصی از تحریکات حسی می‌باشد که توسط تراپیست کنترل می‌شوند و معمولاً براساس برنامه‌ریزی و توالی قبلی است.

-در OT-SI فعالیت‌ها براساس پاسخ کودک اصلاح می‌شوند.

-برخلاف OT-SI، از پروتکل‌های تحریک حسی اغلب به عنوان مداخله‌ی مستقل استفاده می‌شود که توالی و برنامه مشخص و از پیش تعیین‌شده‌ای دارند.

این پروتکل‌ها شامل:

-پروتکل تحریک حسی  wilbarger – انجام موارد زیر هر دو ساعت:

*ایجاد فشار لامسه (touch pressure) در یک توالی معین به همراه براشینگ با مسواک اسکراب جراحی در بازوها و پاها

*joint compression در مفاصل خاص پس از براشینگ

-پروتکل astronaut: ایجاد تحریکات وستیبولار به صورت چرخشی و همراه با تحریکات صدا

نتایج مورد انتظار از دو پروتکل wilbarger  و astronaut:

۱-بهبود تعدیل حسی و خودتنظیمی

۲-بهبود کلی در توجه، یادگیری و رفتار

تمرینات درکی حرکتی در کاردرمانی- مهارت های حسی حرکتی

نامی آشنا برای کاردرمانگران در حوزه ی کودکان و والدینی که فرزند مبتلا به اختلالات ذهنی (اتیسم،نقص توجه،بیش فعالی،مشکلات پردازش حسی و …) دارد. اما شما تعریف واضحی از مهارتها ی درکی حرکتی و طبقه بندی آنها دارید؟ در این مطلب ضمن تعریف مهارتها ی درکی حرکتی، طبقه بندی آن ها، تمرینات کاردرمانی درکی-حرکتی ارائه می شود.

محرک های حسی به گیرنده های حسی کودک ارائه شده و پس از رمز گشایی پیام های عصبی و انتقال آن به مغز ،اطلاعات در مغز یکپارچه شده و سازماندهی می گردد.سپس اطلاعات با تجربیات و یادگیری های قبلی ادقام شده و اعصاب وابران عکس العمل های مناسب را به اندام های حرکتی انتقال می دهند. در آخر پاسخ حرکتی یا لفظی در عضلات و مفاصل ظاهر می شود. پس از ایجاد پاسخ یک مکانیسم بازخورد فعال می گردد که در صورت درست بودن پاسخ حرکتی اطلاعات مربوطه در مغز ذخیره می شود و در صورت نادرست بودن این پاسخ از طرف مغز پاسخ حرکتی جایگزینی برای تصحیح حرکت قبلی ارائه می گردد. در این روند مهارت های حسی حرکتی کودکان تقویت میشود.

Perceptual-motor skills یا مهارت های درکی-حرکتی کودکان

یکی از توانایی های رشدی کودکان که از ترکیب حس ها(حس عمقی،وستیبولار،لامسه و…) و مهارت های حرکتی در محیط کودک و به شکل بازی و سرگرمی شکل می گیرد، مهارت های درکی حرکتی کودکان است. در این فرایند از حس های بینایی،شنوایی،لامسه،حس عمقی، وستیبولار یا دهلیزی اطلاعاتی برای پردازش به مغز ارسال میشود و در ترکیب با توانایی های حرکتی(حرکت اندام ها) منجر به رشد مهارت های حسی حرکتی میشود. طبق آخرین تحقیقات انجام شده در مورد تکامل مغز،تمرین مهارتهای درکی -حرکتی کودکان باعث شکل گیری سیناپس های عصبی می شود و اثرات دائمی بر روی مغز می گذارد. بنابراین هدف نهایی از تمرینات حسی حرکتی شکل گرفتن راه ها و ارتباطات عصبی در مغز است.
دشواری هایی که گاها در خواندن و نوشتن یا ریاضی کودکان دیده می شود می تواند مستقیما نتیجه ضعف در مهارت های درکی و حرکتی باشد چرا که از طریق تمرینات درکی حرکتی کودک راه های عصبی در مغز شکل گرفته و منجر به یادگیری موثر میشود. بنابراین تمرینات حسی-حرکتی به افزایش توانایی یادگیری کودکان کمک شایانی می کند.

درک و حرکت:

برای فهم هرچه بهتر مفهومکاردرمانی درکی-حرکتی نیاز به تعریفی جداگانه از درک و حرکت و بررسی ارتباط آن دو وجود دارد. درک، دریافت و سازماندهی و تفسیر اطلاعات حسی در مغز است. (اطلاعات حسی، دریافت های مغز از حس های بینایی،شنوایی،لامسه،حس عمقی،حس وستیبولار یا دهلیزی است). در واقع درک، پردازش دریافتی های ما از حواس پنجگانه است.
زمانی که از مهارت های حسی حرکتی کودکان گفته میشود مقصود توانایی کنترل ارگان های بدن از جمله حرکات چشم،حرکت دست ها و پاها و … است. حرکت، کنترل ارادی اندام هاست.
اطلاعات حسی از طریق چشم،گوش،پوست،مفصل و… دریافت و به مغز ارسال و در آنجا پردازش شده(درک) و پیام به اندام ها ارسال شده که منجر به حرکت می شود.
بین اطلاعات درکی و حرکات ارادی بدن وابستگی و ارتباط تنگاتنگی وجود دارد که نتیجه این ارتباط راهی برای یادگیری و حفظ مهارتها ی درکی حرکاتی آموخته شده است. زمانی که این ارتباط به درستی شکل گرفته باشد یعنی درک اطلاعات حسی و حرکات اندام ها درکنار یکدیگر قرار گیرند کودک به اکتشاف و بازی پرداخته و در یادگیری بهترین عملکرد خود را خواهد داشت.

کاردرمانی حسی حرکتی کودکان- کاردرمانی جسمی حرکتی

 مهارت های حسی حرکتی کودکان به طور کلی به چهار دسته تقسیم میشود که شامل: آگاهی از بدن، آگاهی از فضا و مکان، آگاهی از زمان و جهت یابی است که در ادامه هریک به طور خلاصه تعریف خواهد شد.

آگاهی از بدن: توانایی شناخت اعضای مختلف بدن و عملکرد آنها و استفاده موثر از بدن در موقعیت های مختلف. برای مثال از دست های برای گرفتن اشیا استفاده می شود.

آگاهی از فضا و مکان: آگاهی از نحوه اشغال فضال اطراف و موقعیت بدن در محیط و اینکه چطور در یک پوزیشن خاص قرار گرفتن و جابجا شدن در محیط. برای مثال کودک میخواهد از داخل تونل کوچکی بگذرد باید تصمیم بگیرد که با چه پوزیشنی و چگونه از آن عبور کند و سپس اجرا کند. این مهارت به عملکرد سطح بالای حس عمقی و حس دهلیزی نیاز دارد.

آگاهی از زمان(ریتم بدن): توانایی پیش بینی و اجرای حرکت و توالی های حرکتی برای مثال زمانی که توپ یا رول به کودک می رسد باید از روی آن بپرد.

جهت یابی: تفاوت بین دو سمت بدن،تشخیص راست و چپ،جلو و عقب، بالا و پایین را شامل می شود.

کاردرمانی یکپارچگی حسی و ابزار آن

-مداخلات حسی خاصی هستند که ساختار رژیم‌گونه کمتری نسبت به پروتکل‌های تحریک حسی دارند و در عوض انعطاف‌ بیشتری دارند تا در زندگی روزانه بتوان از آنها استفاده کرد. به عنوان مثال بستن جلیقه‌های سنگین یا نشستن روی توپ CP.

-grandin hug machine: نمونه‌ای از ابزارهای body compression است که درونداد حسی عمقی به بدن می‌دهد. استفاده از این ابزار به مدت ۶ هفته باعث کاهش اضطراب و هوشیاری و واکنش‌گری کودک می‌شود.

-این استراتژی توسط والد، معلم کودک و خود کودک در قالب روتین‌‌های روزانه براساس دستورالعمل‌هایی که درمانگر می‌دهد انجام می‌شود.

نتایج این استراتژی‌ها شامل بهبود خودتنظیمی، بهبود توجه و کاهش مشکلات رفتاری و پرخاشگری می‌باشد.

رشد مهارت های حسی حرکتی کودکان در کاردرمانی حسی کودکان

مهارتهای حسی حرکتی در بازی طبیعی کودکان رشد میکنند گرچه تمرین تخصصی کاردرمانی یکپارچگی حسی هریک از آیتم ها به وضعیت درکی و حرکتی و یادگیری کودکان کمک میکند و درنتیجه مشارکت فعال تری در محیط، بازی و اکتشاف خواهند داشت. اما کودکانی که دچار محدودیت هایی در درک و حرکت هستند(کودکان طیف اتیسم،کودکانی که مشکلات پردازش حسی دارند، کودکانی که نقص توجه دارند، کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند و…) از تمرینات درکی حرکتی بهره زیادی خواهند برد که میتوان به موارد زیر اشاره کرد: بهبود هماهنگی،سرعت،قدرت،چالاکی، تعادل، ثبات در انجام فعالیت های حرکتی و بهبود مهارت های درکی حرکتی درشت و ظریف.
این کودکان در برنامه ریزی حرکت، هماهنگ کردن حرکات و سرعت در انجام کارها پیشرفت قابل ملاحظه ای را پیدا میکنند. حتی حرکات زبان و دهان که منجر به رشد گفتار می شود هم بهبود پیدا خواهد کرد.

از کجا بفهمیم که کودک در مهارت های درکی-حرکتی ضعف دارد؟

به طور کلی زمانی که کودک شما مشکلات توجه یا پردازش حسی دارد یا در انجام کارها کند است و چالاکی لازم در او دیده نمیشود یا مهارتهای تعادلی  ضعیف دارد احتمال وجود ضعف در مهارت های حسی حرکتی کودکان وجود دارد.
کودکانی که در مهارتهای درکی حرکتی ضعف دارند معمولا بازی های حرکتی و رقابتی کمی را انجام می دهند و در بازی، خلاقیت و اکتشاف خوبی ندارند، ممکن است در فعالیت های روزمره زندگی از جمله لباس پوشیدن،دسشویی رفتن، حمام کردن و… عملکرد رضایت بخشی نداشته باشند، همچنین ممکن است در فعالیت های مربوط به مدرسه دچار مشکل باشند.
زمانی که در کودک مشکلات تعادلی، افتادن های مکرر، کندی واکنش(سرعت عکس العمل نشان دادن به محرک ها) و… را مشاهده کردید نیاز به ارزیابی مهارتهای حسی حرکتی و در صورت لزوم مداخله کاردرمانی حسی حرکتی وجود دارد.
برای سهولت در ارزیابی لیستی از مهارتهای درکی-حرکتی در ادامه مطلب ارائه می شود.

 غلت زدن
 چهار دست و پا رفتن
 راه رفتن
 دویدن
 بالا و پایین رفتن از پله
 جفت پا پریدن به جلو
 جفت پا پریدن در جا
 پریدن از روی مانع
 پریدن از ارتفاع
 ایستادن روی یک پا
 لی لی کردن
 قل دادن توپ
 پرتاب توپ با دست
 ضربه به توپ با پا
 زدن توپ به زمین و گرفتن آن
 دریافت توپ
 زدن توپ به دیوار و دریافت آن
 پرتاب توپ بالای سر و دریافت آن
 راه رفتن پنجه به پاشنه ( گردو شکستن)
 واکنش روی تخته تعادل
 واکنش های حفاظتی
 زمان واکنش
 عبور از خط وسط بدن
 تشخیص راست و چپ
 تقلید حرکتی و تقلید پوسچر
 تشخیص وضعیت در فضا
 کاینستزیا یا تشخیص وضعیت مفصل ( با چشمان بسته آرنج یا یک مفصل کودک را خم کنید و از او بخواهید در دست دیگر هم همان کار را انجام دهد)
 استرگنوزیس( تشخیص اشیا با چشمان بسته با استفاده از لامسه)
 هماهنگی حرکتی دو طرفه (دست زدن،پروانه زدن و…)

درمان یکپارچگی حسی با کاردرمانی حسی حرکتی

مهارت های درکی حرکتی در رشد روانی و حرکتی کودکان سن خاص خود را داراست و معمولا تمام این موارد از کودک شش تا هفت ساله انتظار می رود. اما برای بررسی دقیق تر نیاز به مشاوره متخصصین کاردرمانی یکپارچگی حسی حوزه کودکان و کاردرمانگران وجود دارد تا با بررسی وضعیت حسی،حرکتی،شناختی و عملکرد کودکان وجود یا عدم وجود ضعف یا اختلال در مهارت های درکی حرکتی را تشخیص دهند.

کاردمانگران درکی حرکتی که یکی از اعضای تیم درمان اختلالات کودکان هستند به طور خاص در این زمینه کاردرمانی یکپارچگی حسی مداخله میکنند. کاردرمانی حسی حرکتی با استفاده از تکنیک های رفتار درمانی،آنالیز فعالیت، تکنیک های شناختی و… در بهبود و تقویت مهارتهای حسی حرکتی خدمات ارائه می دهند. تا عملکرد کودکان در زندگی روزمره،فعالیت های مدرسه،بازی و یادگیری ارتقا یابد.
زمانی که به کاردرمانی درکی حرکتی مراجعه میکنید در ابتدا ارزیابی کاردرمانی حسی از شرایط یاد شده خواهد داشت و سپس در هریک از موارد که دچار مشکل بوده اند به طور جزئی تر ارزیابی انجام می شود و با مشخص شدن مواردی که ضعف در آنها وجود دارد مداخله مناسب کاردرمانی حسی حرکتی کودک اجرا می شود.

سوالات متداول:

1-آیا کاردرمانی یکپارچگی حسی فقط برای کودکان اوتیسم کاربرد دارد؟

خیر. اگرچه کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب به این درمان نیاز دارند، اما کودکانی با بیش‌فعالی، مشکلات یادگیری، اختلال پردازش حسی (SPD)، اضطراب، و حتی کودکانی که بی‌قرارند یا مشکل هماهنگی دارند نیز می‌توانند از این درمان سود ببرند.

2-تفاوت کاردرمانی حسی با رفتاردرمانی چیست؟

کاردرمانی حسی روی بهبود پاسخ‌های فیزیکی و عصبی به محرک‌های محیطی تمرکز دارد، در حالی‌که رفتاردرمانی بیشتر به دنبال اصلاح رفتارهای نامطلوب از طریق تقویت مثبت و برنامه‌ریزی شناختی است. این دو روش می‌توانند مکمل یکدیگر باشند.