کاردرمانی یکی از زیرشاخه های مهم در علم توانبخشی است که در سال های اخیر با رشد چشم گیری از نظر تکنیکی و عملکردی روبرو بوده است. کاردرمانی هم در زمینه توانبخشی مشکلات جسمی در بزرگسالان نظیر اختلالات ارتوپدیک، شکستگی و آسیب های مفصلی، همچنین در حیطه مشکلات نورولوژیک مانند آسیب مغزی، ضربه مغزی، سکته مغزی، آسیب های نخاعی ناشی از تصادفات و بیماری هایی نظیر پارکینسون، ام اس، آلزایمر و دمانس به صورت تخصصی عمل کرده و موجب بهبود کیفیت زندگی در بیماران می گردد. گرایش دیگری از کاردرمانی در زمینه مشکلات روان در بزرگسالان فعال می باشد و در مراکز نگهداری روزانه بیماران فعالیت می نمایند. قسمت مهمی از فعالیت های کاردرمانی در توانبخشی کودکان ارائه می گردد. که شامل کاردرمانی اختلالات تکاملی کودکان، کاردرمانی در کودکان فلج مغزی و مشکلات حرکتی، کاردرمانی ذهنی کودکان با اختلالات ذهنی و کاردرمانی در کودکان اوتیسم، بیش فعالی و اختلالات یادگیری می باشد. مرکز کاردرمانی دکتر صابر به صورت تخصصی در حیطه توانبخشی کودکان فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی و توانبخشی
بخش های مختلف کاردرمانی و توانبخشی دکتر صابر شامل، کاردرمانی ذهنی، کاردمانی جسمی، کاردرمانی حسی،کاردرمانی یکپارچگی حسی(SI )، ماساژ درمانی، سنسوری روم، توانبخشی بینایی در اتاق تاریک، توانبخشی مهارت های شنیداری، رفتاردرمانی، بازی درمانی و بخش تست های هوش و امادگی برای سنجش و… که در کنار گفتاردرمانی تخصصی کودکان به بهبود هر چه سریعتر کودکان با نیازهای خاص کمک می نماید.
یک چهارچوب کاردرمانی برای توانبخشی مؤثر مفید است
ICF ظرفیت و عملکرد را به‌عنوان ابعاد انجام فعالیت و مشارکت در نظر میگیرد. همچنین آگاهی در مورد تأثیر بافتار بر شرایط فرد ( برای مثال محیط فیزیکی یا شرایط اقتصادی) و تشخیص اینکه اینها میتوانند به‌عنوان تسهیل‌کننده یا موانع برای توانایی فرد در نظر گرفته شوند نیز مهم است.
گذشته از تعاریف ظرفیت و عملکرد، ICF هیچ چهارچوبی را برای آنالیز تواناییهای فرد پیشنهاد نداده و معیارهای اندازهگیری را برای تعیین و درجه‌بندی سطوح، آسیب محدودیت در فعالیت و مشارکت ارائه میکند؛ اما این معیارها کلی هستند و اجازه توصیف یک مشکل را نمی‌دهند؛ بنابراین کار درمانگران به‌منظور برنامه‌ریزی مؤثر جهت درمان یا مداخلات به یک چهارچوب کاردرمانی برای تشخیص بهتر مشکلات و توانمندی‌های فرد نیاز دارند. OTPF ساختاری را پیشنهاد میکند که در ادامه آمده است:
× عوامل شخصی مانند ارزش‌ها ، عقاید و عملکردهای بدنی بیشتر توضیح داده شده است.
× جنبه‌های محیطی و بافتاری به طور کامل آنالیز میشوند.
× مهارت‌ها و الگوهای عملکردی که نیاز به انجام دارند مورد تجزیه‌وتحلیل قرار میگیرند
بدون چنین دانشی، تعیین تأثیر هر آسیب (در ساختار یا عملکرد بدن) بر عملکرد آکوپیشنال یک فرد مشکل است. برای شرح این مسئله ، مثالی در مورد رانندگی معرفی میشود. بیشتر بزرگسالان درک کلی از چگونگی راندن یک خودرو و مهارتهای موردنیاز آن دارند بیشتر افراد می‌دانند که رانندگی نیاز به توانایی‌هایی همچون
× هماهنگی اندام‌های فوقانی و تحتانی
× قابلیت دید واضح
× آگاهی و به‌کارگیری قوانین جاده
× کارکردن و کنترل خودرو
مهارت های عملکردی در کاردرمانی
به هرحال آن چه که کمتر آشکار است ” نیازهای فعالیت “در فرد که به معنای “مهارتهای عملکردی” میباشد و این که چگونه بافتار میتواند بر این موارد تأثیر بگذارد.
مهارتهای عملکردی میتوانند شامل توانایی:
× حفظ انرژی و زمان‌بندی مؤثر عملکرد
× حفظ توجه و انتخاب اطلاعات مهم بینایی شنوایی و لامسه
× استفاده از دانش استفاده از حافظه کوتاه‌مدت، توپوگرافیک و رویه‌ای) برای رسیدن به هدف موردنظر (رسیدن به مقصد به طور ایمن)
× سازماندهی خود و محیط برای عملکرد مؤثر خودرو
× شروع ، توالی وپایان رساندن تکلیف موجود در رانندگی به طور مناسب
× حفظ پوزیشن وایجاد توالی هماهنگ از حرکات، کارکردن به‌صورت دوطرفه و یک‌طرفه برای کنترل‌کردن
× مشاهده پاسخ و تنظیم شرایط تغییریافته و حوادث غیرقابل‌پیش‌بینی
گسترش مهارتهای عملکردی برای استفاده در طول رانندگی بر حسب شرایط، جاده موقعیت جغرافیایی و عملکرد کسانی که از جاده عبور میکنند تغییر مییابد.
OTPF مهارت‌ها و الگوهای عملکردی و نیازهای فعالیت را به‌عنوان ابعاد در حال انجام شناسایی کرده است و نه‌تنها بر تمایلات فردی (ساختار و عملکرد بدن) تأکید میکند، بلکه بر محیط و ویژگی‌های فعالیت و نقش خود فرد نیز اشاره دارد.
توانبخشی کودکان
کاردرمانی بر عملکرد بیشتر از ظرفیت تأکید دارد که این توانایی فرد برای ” انجام‌دادن” یا عمل در محیط و بافتار طبیعی میباشد.
کار درمانگران هویت، محتوا و زمینه‌ی یک فعالیت را که بر چگونگی انجام تأثیر میگذارد، تشخیص و بنابراین روی نیازهای فرد اثر می‌گذارند.
زمانی که برای حل مشکلات آکوپیشنال فرد تلاش میشود نه‌تنها بر سلامتی و تواناییهای خود فرد بلکه بر جنبه‌های بافتاری عملکرد (تسهیل‌کننده و مانع ) ، نیز تمرکز میشود.
بنابراین ، ترکیب دو چهارچوب یک مکانیسم سیستماتیک فراهم میکند که کاردرمانگر میتواند:
× ویژگی‌ها و نیازهای تکلیف ، فعالیت یا آکوپیشن را تجزیه‌وتحلیل کند.
× نقایص فرد، محدودیت در فعالیت و مشارکت را برای بررسی و ارزیابی‌های بیشتر مشخص کند.
× عملکردهای بدنی سالم که میتواند در فرایند درمانی جهت به حداکثر رساندن عملکرد آکوپیشنال استفاده شود را تعیین میکند.
× تأثیرات مثبت و منفی محیط، فیزیکی اجتماعی و نگرشی را تحلیل میکند.
چرا شناخت برای تجزیه تحلیل کارها، تکالیف و فعالیتها نیاز است؟
فرایندهای ذهنی فرد که شناخت را تشکیل میدهند شامل مکانیسم‌های عصبی پیچیده میباشد (مانند درک یا حافظه) و همیشه در داخل مجموعه‌ی پیچیده ، یکپارچه و مرتبط عمل میکنند. درک ، نیاز به حافظه دارد چرا که بدون حافظه نمی‌توان اشیا را بازشناسی کرد. در مقابل ، حافظه هم نیاز به درک دارد، و بدون فرایند درکی نمی‌توانیم به تجربیات معنی دهیم.
درباره رانندگی در یک خیابان شلوغ فکرکنید. راننده به یک نقشه‌ی ذهنی از راه نیاز خواهد داشت. این کار نیازمند حافظه، و توانایی حفظ مداوم منظره و چشم‌انداز اطراف و مقایسه آن با نقشه‌ی ذهنی میباشد . به‌عبارت‌دیگر وی باید قادر باشد تا اطلاعات بینایی را دریافت کرده، و آن را با دانش ذخیره شده از قبل مقایسه کند ، و برای برنامه‌ریزی و اعمال آینده مورداستفاده قرار دهد. به‌علاوه، وی باید توجه خود به فعالیت را در همه حال، حفظ کند، و از کنترل و چک‌کردن سرعت و موقعیت در جاده استفاده کند. وی باید حوادث پیرامون، سایر وسایل نقلیه ترافیک و علائم را مورد بازبینی قرار دهد. همچنین، ممکن است به طور خودبه‌خود با یک مسافر صحبت کند یا به رادیو گوش دهد.
برای به‌دست‌آوردن همه اینها راننده باید دارای موارد زیر باشد:
× توجه – پیوسته انتخابی و انتقالی
× درک – بینایی – فضایی، شنوایی و لامسه
× استفاده از حافظه کوتاه‌مدت توپوگرافیک و رویه‌ای
× برنامه‌ریزی حرکتی و اجرای حرکات مهارتی
× اعمال اجرایی: حل مسئله و تصمیمگیری سریع
آنالیز رانندگی اهمیت فرایندهای شناختی، یکپارچگی و تعامل آنها را نشان میدهد. مثال‌های ابتدایی از آقای ب نیز اهمیت عملکرد شناختی فردی در مهارتهای زندگی روزمره را نشان میدهند، خصوصاً زمانی که نقص یک عملکرد مانند حساب‌کردن میتواند منجر به ناتوانی در حفظ شغل گردد.
چرا آگاهی از آسیب مهم است؟
آگاهی از فرایندهای شناختی برای تجزیه وتحلیل عملکرد و تشخیص مشکلات آکوپیشنال (محدودیت در فعالیت و مشارکت) مهم است. همچنین این آگاهی برای کار درمانگر جهت تفاوت قائل‌شدن بین نقایص شناختی نیز اهمیت دارد.
در مورد آقای ب، مشکل وی در تکمیل تکالیف پیچیده میتواند چندین عامل داشته باشد :
۱. مشکلات موجود در بازیابی میتواند وی را از یادآوری دستورالعمل‌ها بازدارد.
نقایص حل مسئله ممکن است سبب ناتوانی در به‌کارگیری نقش‌ها در مسائل جدید شود.
فقدان سائق میتواند موجب ناامیدی وی از تلاش در امور سخت شود.
آگاهی از منابع احتمالی مشکلات، درمانگر را برای تشخیص اینکه کدام جنبه از شناخت نیاز به ارزیابی دارد، و اینکه چگونه بهترین درمان انتخاب شود یاری میدهد اگر مشکل آقای ب برخواسته از بازیابی ضعیف وی باشد، آماده‌کردن دستورالعملهای نوشتاری به موفقیت او کمک میکند؛ اما اگر مشکل وی در حل مسئله، باشد نیاز است تا فرد را قادر سازیم که قواعد را یاد بگیرد و آنها را در برنامه‌ی تکالیف درجه‌بندی‌شده تمرین کند.
بنابراین ، محدودیت فعالیت میتواند چندین دلیل احتمالی داشته باشد، و نیاز است که بنا به علت‌های مطرحه رویکرد درمانی متفاوت بکارگرفته شود انتخاب مداخله بدون آگاهی از شناخت، آنالیز آکوپیشنال دقیق و ارزیابی آسیب‌ها میتواند نتایج ناموفقی داشته باشد.
سوالات متداول
1- آیا کاردرمانی تنها مختص کودکان است؟
خیر. گرچه بیشتر افراد کاردرمانی را برای کودکان می‌شناسند، اما بزرگسالان نیز در صورت بروز مشکلات جسمی، شناختی یا روانی نیازمند کاردرمانی میشوند.
2- چه سنی برای شروع کاردرمانی مناسب است؟
کاردرمانی محدودیت سنی ندارد. از نوزادان با تأخیر رشدی گرفته تا سالمندان با مشکلات حرکتی یا شناختی، همگی میتوانند از خدمات کاردرمانی بهره‌مند شوند. هرچه زودتر مداخله انجام شود، نتیجه بهتری حاصل خواهد شد.
توانبخشی کودکان از زیر شاخه های علوم پزشکی می باشد که در زمینه درمان و بازتوانی کودکان با اختلالات حرکتی، اختلالات تکاملی و مشکلات ذهنی فعالیت می نماید. کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی از خدمات توانبخشی کودکان استثنایی می باشد که بسته به نوع اختلال کودک مورد استفاده قرار می گیرند. مرکز توانبخشی دکتر صابر در حیطه کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. بخش های مرکز شامل کاردرمانی ذهنی، کاردمانی جسمی، کاردرمانی حسی،کاردرمانی یکپارچگی حسی( si )، گفتاردرمانی، ماساژ درمانی، سنسوری روم، توانبخشی بینایی در اتاق تاریک، توانبخشی مهارت های شنیداری، رفتاردرمانی، بازی درمانی و بخش تست های تخصصی توانبخشی، تست هوش و آمادگی برای سنجش می باشد. برای تشخیص دقیق اختلال و ارزیابی مشکلات کودکان انجام تست های استاندارد بسیار موثر می باشد. در این مطلب به معرفی اجمالی این تست ها پرداخته می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
توانبخشی کودکان استثنایی
توانبخشی کودکان استثنایی به بهبود عملکرد جسمی حرکتی و ذهنی کودکان با نیاز های خاص می پردازد. همچنین در حیطه اموزش رفتارهای اجتماعی، مهارت های مراقبت از خود و مهارت های خود یاری به کودکان کمک می کند تا بتوانند به حداکثر توان خود در استقلال فردی دست یافته و در محیط های اجتماعی مشارکت نمایند.
نیازسنجی تخصصی در توانبخشی کودکان استثنائی
در این بخش، ابتدا اهمیت شناسایی دقیق نیاز کودک استثنایی تشریح میشود. ارزیابی‌های تخصصی توسط تیم‌های چندرشته‌ای شامل روانشناسان، کاردرمان‌ها، گفتاردرمانها و توان‌بخشان پزشکی صورت میگیرد تا نیازهای جسمی، ذهنی، زبانی و حسی کودک مشخص گردد. این فرآیند نیازسنجی پایه و اساس طراحی برنامه توانبخشی است؛ چرا که بدون شناخت عمیق، اقدامات توانبخشی ممکن است اثر محدود یا آسیب‌زننده داشته باشد. روشهای ارزیابی شامل ابزارهایی مانند PDMS-2 و M‑FUN برای مهارتهای حرکتی، و آزمون‌های هوش و گفتار برای ارزیابی شناختی و کلامی هستند.توضیح دهیم چگونه اولویت‌بندی هدف‌ها و تدوین برنامههای کوتاه‌مدت و میان‌مدت، نقش کلیدی در هدایت پیشرفت کودک دارد. همچنین تاکید بر مشارکت فعال خانواده در این مرحله به‌ویژه برای تضمین استمرار برنامه در منزل و محیط اجتماعی ضروری است.
تست توانبخشی کودکان
ارزیابی دقیق اختلالات و نقاط ضعف و قدرت کودکان می تواند در طراحی بهترین برنامه درمانی جهت توانبخشی موثر کودکان استثنایی موثر و مفید باشد. در اینجا به معرفی برخی از این تست ها می پردازیم.
نام تست
رده سنی
موارد مورد ارزیابی
منابع اطلاعات
مدت زمان انجام تست
Bayley Scales Of
Infant & Toddler
Development
MotorScale (BSID-III)
1- 42 ماه
-خورده تستهای مهارت حرکتی
ظریف: prehension یکپارچگی درکی- حرکتی، برنامه ریزی حرکتی، سرعت حرکت
عملکردهای اجرایی و مشارکتی، ادراک دیداری غیر حرکتی
مشاهدات تست: نمره گذاری به رفتارکودک حین انجام تست
مشاهدات در منزل: مراقبان کودک به مشارکت کودک در ADL و leisure در خانه نمره میدهند
مشاهدات در کلاس: معلم یا ارزیاب به میزان مشارکت در فعالیتهای کلاسی کودک امتیاز میدهد
Performance- based
context- based
40-60دقیقهبرای فعالیتهای عملکردی
5-10 دقیقه برای چک لیست‌های مشارکتی
Adolescent/Adult
sensory Profile (AASP)
11 سال به بالا
طبقه بندیهای پردازش حسی :
پردازش،چشایی،بویایی حرکت (وستیبولار،عمقی)، بینایی لامسه سطوح فعالیت و شنیداری برای آیتمهای زیر ارزیابی میشوند:
– ثبت حسی ضعیف
– حس طلب
– بیش حسی و تدافع حسی بر اساس آستانه نورولوژیک
– پاسخ رفتاری و خود تنظیمی
Context-based و خود گزارشی
10-15 دقیقه
(به کمترین زمان برای ارزیابی نیاز دارد)
Sensory Processing Measure (SPM)
5-12 سال (از مهد کودک تا پایه ششم)
-مشارکت اجتماعی
-دیدن
-شنیدن
-لمس کردن
-آگاهی از بدن
-تعادل و حرکت
-برنامه ریزی و ایده‌ها
-تمام سیستمهای حسی
خود گزارشی
15-12 دقیقه برای فرم خانه و کلاسی اصلی
5 دقیقه برای 6 صفحه فرم محیط مدرسه
Assessment of Motor and Process Skills
(AMPS)
3سال به بالا
مهارتهای حرکتی و پردازشی در عملکرد BADL و IADL
Performance- based
30-40 دقیقه
(school AMPS)
3-11 سال
عملکرد اَکوپیشنال در مهارتهای حرکتی و پردازشی در 5 تکلیف مدرسه:
نوشتن با مداد یا خودکار/ ترسیم و رنگ آمیزی/ برش کردن و چسباندن/ تایپ کردن در کامپیوتر/ دستکاری‌ها
Performance- based
30-40 دقیقه
Goal-Oriented
Assessment of Life Skills
(GOAL)
7-17 سال
مهارتهای عملکردی حرکتی که برای انجام ADL نیاز است
دارای 7 آیتم برای فعالیتهای حرکتی ظریف و درشت است که از 54 مرحله تشکیل میشود
45-60 دقیقه
توانمندسازی خانواده: مشارکت فعال والدین
این قسمت به نقش محوری خانواده در فرایند توانبخشی کودک می‌پردازد. والدین به‌عنوان همراهان اصلی درمان باید آموزش ببینند تا میتوانند در خانه مداخلات حرفه‌ای را ادامه دهند. برنامه‌هایی مانند جلسات گروه‌درمانی والدین، آموزش مهارت به مراقبین، و ایجاد شبکه حمایتی در جامعه، اعتماد به نفس والدین را بالا برده و باعث میشود تاب‌آوری خانواده افزایش یابد. توضیح دهید که چگونه مشارکت در گروههای مشاوره‌ای گروهی به شکل‌گیری تجربه مشترک، کاهش احساس تنهایی و بهبود کیفیت تصمیمگیری منجر میشود. همچنین ضرورت تعادل در توجه به سایر کودکان خانواده و جلوگیری از توجه بیش‌ازحد یا کم‌توجهی به کودک استثنایی را بیان کنید.
روشهای تخصصی گفتاردرمانی و کاردرمانی
در این بخش، تمرکز بر نقش گفتاردرمانی و کاردرمانی در ارتقای عملکرد کودک استثنایی قرار دارد. گفتاردرمانی با هدف تقویت تولید گفتار، زبان بیان و فهم مطلب و کاهش مشکلات ارتباطی انجام میشود. همچنین کاردرمانی ذهنی، جسمی و حسی با تمرینات هدفمند به ارتقای مهارتهای هماهنگی، تمرکز، هماهنگ‌سازی چشم و دست و فعالیتهای زندگی روزمره کمک میکند. شرح ابزارهایی نظیر سنسوری روم و یکپارچگی حسی (SI)، ماساژدرمانی و فعالیتهای حسی دقیق همراه با بازی درمانی ارائه شود. ذکر اهمیتی که شروع زودهنگام این مداخلات در پیشرفت سریعتر کودک دارد، در SEO موثر است، همچنین تاثیر خانواده محور بودن فرایند روی پایداری یادگیری در محیط واقعی کودک تأکید گردد.
نقش فناوری و ابزارهای کمکی در توانبخشی
در این بخش، کاربرد فناوری‌های نوین برای تسهیل آموزش و توانمندسازی کودک شرح داده میشود. ابزارهایی مانند فناوری‌های کمکی (AT)، وسایل کمکی گفتار، اپلیکیشن‌ها برای آموزش حرکتی و بازیهای شناختی دیجیتال میتوانند سرعت پیشرفت را افزایش دهند.شرح فناوری‌هایی مانند نرم‌افزارهای بازی محور برای ارتقای مهارتهای زبانی یا اپ‌هایی با هدف تقویت فعالیتهای زندگی روزمره (ADL). اشاره به قوانینی مانند ADA و ابزارهایی چون IEP در کشورهای پیشرفته که تضمین‌کننده حمایت قانونی و دسترسی برابر کودکان دچار نیاز ویژه هستند، ارزش محتوى را بالا می‌برد.
سوالات متداول:
1- چگونه پیشرفت کودک سنجیده میشود؟
ابزارهایی مانند PDMS‑2، Bayley، M‑FUN، آزمون‌های هوش و رفتار تحصیلی مانند WISC و ابزارهای عملکردی استفاده میکنند.
2- چند ساعت توانبخشی در هفته لازم است؟
حدود ۲ تا ۵ جلسه تخصصی در هفته همراه با تمرینات روزانه در منزل؛ البته بسته به نیاز کودک ممکن است متفاوت باشد.
مرکر اوتیسم تهران با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا در زمینه تشخیص و درمان کودکان اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید. توانبخشی اوتیسم شامل کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم، همچنین آموزش مهارتهای مورد نیاز برای زندگی می باشد. در مرکز اوتیسم دکتر صابر با استفاده از تکنیک های رفتاردرمانی به آموزش مهارت های اجتماعی پرداخته می شود. یکی از مشکلات والدین کودکان اوتیسم، گذراندن اوقات فراغت کودکان اوتیسم می باشد. در اینجا به ارائه راهکارهایی در این مورد پرداخته می شود.
اوقات فراغت در کودکان اوتیسم
من به عنوان یک درمانگر کودک، اغلب از بازی ها برای کار با کودکان اوتیسم استفاده می کنم. همه این بازی ها می توانند به جنبه ها یا چالش های مختلفی که برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است داشته باشند، کمک کنند. آن ها همچنین فقط سرگرم کننده هستند. بازی ها می توانند ابزار عالی برای ترویج مشارکت، تعامل اجتماعی و توسعه مهارت ها در کودکان اوتیسم باشند. بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم از بازی هایی که روال های قابل پیش بینی و ساختار یافته ارائه می دهند، مانند بازی های رومیزی، بازی های کارتی یا پازل‌ها لذت می برند. بازی هایی که شامل تحریک حسی می شوند، مانند ورودی لمسی یا بصری، نیز می توانند برای یکپارچگی و تنظیم حسی مفید باشند. علاوه بر این، بازی هایی که همکاری، نوبت گیری و ارتباط اجتماعی را تشویق می کنند، می توانند مهارت های اجتماعی و تنظیم هیجانی را در کودکان اوتیسم تقویت کنند. بازی های فعال راهی عالی برای کودکان ما برای حفظ تناسب اندام و سرگرمی هستند. با این حال، حرکت می تواند برای کودکان اوتیسم چالش برانگیز باشد. بسیاری از کودکان ما مشکلات هماهنگی زمینه ای یا مشکلاتی در سیستم های حسی عمقی و دهلیزی خود دارند که می تواند بر آگاهی بدن، تعادل و اعتماد به نفس آن ها در مورد ورزش تأثیر بگذارد. ایجاد موفقیت مهم است، بنابراین باید سعی کنیم بازی هایی را انتخاب کنیم که کودکان مان احتمالاً از آن ها لذت می برند و با توانایی های فیزیکی آن ها مطابقت دارند. اگر کودک ما در سازماندهی بدن خود مشکل دارد، می توانیم با نشان دادن یک حرکت یا فعالیت ابتدا به او کمک کنیم تا ببیند چه کاری از او انتظار می رود. همچنین می توانیم کمک فیزیکی ارائه دهیم. درگیر کردن کودکان اوتیسم در فعالیت های حسی برای توسعه چندین مهارت مفید است، از جمله:
-مهارت های زبانی: استفاده از فعالیت های گفتار-زبان و درگیر شدن در بازی های وانمودی به توسعه مهارت های زبانی کودک با افزایش واژگان آن ها کمک می کند.
-مهارت های حرکتی ظریف: دستکاری اشیاء کوچک به هماهنگی چشم و دست کمک می کند و به تقویت عضلات دست ها و مچ های کودک کمک می کند.
-مهارت های حرکتی درشت: تشویق کودکان به تمرین مهارت های دویدن، پریدن و پرتاب کردن از طریق بازی حسی وانمودی راهی عالی برای توسعه مهارت های حرکتی درشت آن ها با تقویت عضلات بزرگ آن ها است.
-مهارت های اجتماعی: درگیر شدن در بازی های وانمودی با همسالان فقط تخیلات کوچک را نمی سازد. همچنین مهارت های مهمی مانند به اشتراک گذاشتن و نوبت گیری را آموزش می دهد.
کودکان با اختلالات طیف اوتیسم ممکن است ایده‌های متفاوتی برای لذت بردن و اوقات فراغت داشته باشند. ممکن است آنها از نشستن روی پنجره و نگاه کردن به تغییرات نور محیط لذت ببرند. اجازه بدهید که این کار را انجام دهند اما در مقدار، مکان و زمان مناسب
لذت بردن و مشارکت در فعالیتهای تفریحی قسمت مهمی از رشد کودک با اختلالات طیف اتیسم است.در زیر به فعالیتهایی اشاره میشود که منجر به تطابق شده و به لذتبخش بودن تجربیات کمک میکند.
رفتن به سینما
تعداد زیادی فیلم وجود دارد که نگاه کردن به همراه سایر کودکان جالب و هیجان‌انگیز است. صدا در سینما زیاد است، بوهای قوی وجود دارد و تاریک هم است. این موارد منجر به بروز مشکل خواهد شد. برای کاهش صدا از هدفن کاهنده صدا استفاده کنید. در قسمت عقب سینما بنشینید زیرا نور آنجا بیشتر بوده و نیاز به گشتن برای پیدا کردن صندلی را کاهش میدهد.
بعضی از سینماها نمایشهای با شرایط خاص حسی ارائه میدهند که از نظر نور، صدا و موارد دیگر قابل پذیرش برای کودکان است. شما میتوانید این فرصت فوق‌العاده را در برنامه کودک قرار دهید.
تا حد امکان از بوی پف فیل دوری کنید تا کودک تشویق به امتحان کردن غذاهای جدید بشود. میتوانید از اسنک استفاده کنید. همه از خوردن اسنک در زمان تماشای فیلم لذت می‌برند.
دوچرخه سواری
دوچرخه سواری از موارد مورد علاقه خانواده بوده و است. ورزش جذاب و خوشایندی برای خانواده میباشد به خصوص در هوای تازه. کودک اگر توانست از پدال استفاده کند و دوچرخه را براند از کلاه محافظ استفاده نمایید. کودک از همان بار اول باید از کلاه ایمنی استفاده کند تا استفاده از آن تبدیل به عادت شود.
ایجاد روتین برای دوچرخه سواری مناسب است شامل ایمنی، مراقبت از دوچرخه. تهیه یک فضا و مکان برای دوچرخه کودک و کلاه ایمنی که منجر به دسترسی آسان و حس استقلال میشود. اگر کودک به طور مستقل بتواند در خیابان دوچرخه سواری کند حس اعتماد و غرور در وی ایجاد خواهد شد.
بعد از دوچرخه سواری به کودک آموزش دهید که از دوچرخه پیاده شود و در محل خود قرار دهد. ممکن است دوچرخه خاکی و گلی باشد. روش مناسب تمیز کردن را به کودک آموزش دهید که دوچرخه را برای استفاده بعدی آماده کند. اگر کودک در دوچرخه سواری تجربه کافی داشته باشد در تمیز کردن و مراقبت از آن هم مجرب خواهد شد.
بولینگ و بازارچه بازی
رفتن به بولینگ و بازارچه بازیهای کامپیوتری در خانواده‌ها مرسوم است. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است در این مکان مشکلاتی داشته باشند. این محیط خیلی پر سرو صدا بوده و نورهای متغیر (فلشر) و صداهای مربوط به بازی کامپیوتری در محیط وجود دارد. البته صداهای دیگری هم در محیط وجود دارد. این محیط کودک را دستپاچه و بیقرار میکند. وقتی شما به این مکان می‌روید شما و کودک باید لذت کافی را از آن ببرید. پیشنهادات زیر در این زمینه کمک کننده خواهند بود:
1.همراه با سایرین به بازارچه بازی کامپیوتری بروید.
2.کودک را آماده کنید که مکانی که خواهد رفت صدای زیادی دارد.
3.اجازه بدهید وسایل مورد علاقه خود را بیاورد.
4.با کودک به توافق برسید که زمان خاصی در آنجا خواهیم بود، همچنین زمان خاصی را تعیین کنید که از محل خارج شوید و در یک محیط آرام قرار بگیرید.
5.کودک را تشویق به مشارکت جزئی در بازیها بکنید. مثلا قل دادن ۱ الی ۲ بولینگ، تماشای بازی یا بازی برای ۱ الی ۲ دقیقه. به کودک نشان دهید که زمان می‌گذرد و چارچوب زمانی خاصی را با او به توافق برسید.
6.او ممکن است بخواهد یک استراحت در محیط آرام داشته باشد و به مرور زمان بیشتر در محیط بازی باشد.
7.اجازه بدهید که خود کودک در مورد زمان استراحت تصمیم بگیرد. اگر کودک گفت نیازی به استراحت ندارد زمان استراحت را برای دقایق دیگر تنظیم کنید.
8.اگر کودک شما ۳ بار زمان استراحت داشت و بیشتر از آن زمان برای استراحت خواست بخندید و درخواست او را اجرا کنید.
مهمترین درس برای کودک این است که یاد خواهد گرفت که زمانیکه تجربه بدی داشت و یا مضطرب و بیقرار بود یکی از افرادی است که میتواند تصمیم بگیرد که استراحت کند. این یک تجربه خوب برای کودک شماست.
فعالیتهای مناسب برای پر کردن اوقات فراغت کودکان اوتیستیک
1. بازیهای حسی-حرکتی
کودکان اوتیستیک اغلب به تجربیات حسی پاسخ خوبی میدهند. ایجاد یک فضای بازی با فعالیتهای حسی مانند جعبه‌های شن، خمیر بازی، یا آب‌بازی میتواند بسیار مفید باشد. این فعالیتها نه تنها به کودک کمک میکنند تا با محیط اطراف خود ارتباط بهتری برقرار کنند، بلکه به کاهش اضطراب و بهبود تمرکز نیز کمک میکنند. برای شروع، میتوانید از مواد غیرسمی و ایمن استفاده کنید و به تدریج، فعالیتهای جدید را به کودک معرفی کنید.
2. نقاشی و رنگ‌آمیزی
نقاشی و رنگ‌آمیزی فعالیتهایی هستند که به کودکان اوتیستیک اجازه میدهند احساسات خود را به شیوهای غیرکلامی بیان کنند. استفاده از ابزارهای مختلف مانند مداد رنگی، آبرنگ، یا حتی نقاشی با انگشت میتواند برای کودک جذاب باشد. این فعالیتها همچنین به بهبود هماهنگی دست و چشم و تقویت مهارتهای حرکتی ظریف کمک میکنند. برای کودکانی که ممکن است با کاغذ و مداد راحت نباشند، نقاشی روی تخته سفید یا استفاده از اپلیکیشن‌های نقاشی دیجیتال نیز گزینه‌های مناسبی هستند.
3. موسیقی و آواز
موسیقی میتواند تأثیر شگفت‌انگیزی بر کودکان اوتیستیک داشته باشد. گوش دادن به موسیقی، نواختن سازهای ساده مانند طبل یا زیلوفون، یا حتی آواز خواندن میتواند به کودک کمک کند تا احساس آرامش کند و ارتباط بهتری با محیط برقرار کند. موسیقی همچنین میتواند به بهبود مهارتهای زبانی و اجتماعی کودک کمک کند. اگر کودک به موسیقی خاصی علاقه نشان میدهد، سعی کنید آن را در برنامه روزانه او بگنجانید.
4. پازل و بازیهای فکری
پازل‌ها و بازیهای فکری مانند لگو یا مکعب‌های روبیک میتوانند برای کودکان اوتیستیک بسیار مفید باشند. این فعالیتها به بهبود مهارتهای حل مسئله، تمرکز و هماهنگی دست و چشم کمک میکنند. برای شروع، میتوانید از پازل‌های ساده با قطعات کم استفاده کنید و به تدریج سطح دشواری را افزایش دهید. این بازیها همچنین میتوانند به کودک کمک کنند تا درک بهتری از مفاهیم فضایی و ترتیبی پیدا کند.
5. ورزش و فعالیتهای بدنی
فعالیتهای بدنی مانند شنا، دوچرخه‌سواری، یا حتی پیاده‌روی میتوانند برای کودکان اوتیستیک بسیار مفید باشند. این فعالیتها نه تنها به بهبود سلامت جسمی کودک کمک میکنند، بلکه میتوانند به کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس نیز منجر شوند. برای کودکانی که ممکن است با ورزش‌های گروهی راحت نباشند، فعالیتهای انفرادی مانند یوگا یا تمرینات تعادلی میتوانند گزینه‌های مناسبی باشند.
6. بازیهای تقلیدی و نقش‌آفرینی
بازیهای تقلیدی مانند خاله‌بازی یا بازی با عروسکها میتوانند به کودکان اوتیستیک کمک کنند تا مهارتهای اجتماعی و ارتباطی خود را بهبود بخشند. این بازیها به کودک اجازه میدهند تا موقعیتهای مختلف را تجربه کند و با احساسات و رفتارهای اجتماعی آشنا شود. برای شروع، میتوانید از سناریوهای ساده استفاده کنید و به تدریج پیچیدگی آنها را افزایش دهید. این فعالیتها همچنین میتوانند به کودک کمک کنند تا درک بهتری از دنیای اطراف خود پیدا کند.
این فعالیتها نه تنها به پر کردن اوقات فراغت کودک کمک میکنند، بلکه میتوانند به رشد مهارتهای مختلف او نیز منجر شوند. مهم است که والدین با توجه به علایق و نیازهای کودک، فعالیتهای مناسب را انتخاب کنند و به تدریج آنها را در برنامه روزانه او بگنجانند.
منابعک
lighthouseautismcenter.com
gympanzees.org
nowpsych.com
سوالات متداول:
1-چگونه میتوان فعالیتهای فراغتی را به ابزار آموزشی تبدیل کرد؟
میتوانید اهداف آموزشی مانند مهارتهای حرکتی، ارتباطی یا شناختی را در قالب بازی طراحی کنید. مثلاً هنگام آب‌بازی میتوان مفاهیم حجم و شناوری را آموزش داد یا در نقاشی، نام رنگ‌ها را تمرین کرد.
2-آیا بازیهای گروهی برای کودکان اوتیسم مناسب هستند؟
بستگی به سطح عملکرد کودک دارد. برای برخی کودکان اوتیستیک با عملکرد بالا، بازیهای گروهی ساختار یافته با قوانین ساده میتواند مفید باشد. اما برای بسیاری دیگر، فعالیتهای انفرادی یا بازی با حضور یک همراه آرامش‌بخش‌تر است.
گفتاردرمانی لکنت زبان در منزل از درمان های مفید در زمینه مشکلات گفتار در کودکان است. مدتهای مدیدی است که گفتاردرمانگران از والدین کودکان لکنتی پیش دبستانی دعوت نموده اند تا در فرایند درمان به عنوان عضوی از تیم درمان مشارکت داشته باشند. والدین در این فرایند به یادگیری نحوه ایجاد تغییر در محیط زندگی کودک و الگودهی روش آسانتر لکنت کردن در منزل برای تبدیل کلمات لکنتدار کودک به تکرار روان آن کلمات میپردازند. برنامه لیدکامب برای والدین نقشی فراتر از یک عضو در تیم درمان قائل است و برای اولین بار آنها را به عنوان درمانگر کودکشان معرفی می نماید. مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی کودکان در زمینه گفتاردرمانی لکنت زبان در کودکان با استفاده از روش ها و تکنیک های روز دنیا مشغول به فعالیت می باشد و در کنار امکانات شرفته مرکز نظیر بازی درمانی و رفتاردرمانی، اتاق شنیداری، به ارائه ی خدمات گفتاردرمانی لکنت در منزل نیز می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
پژوهشگران و درمانگران برنامه لیدکامب استفاده از روشهای شرطیسازی عامل (به عنوان ابزار اصلی درمان) را آغاز نمودند. آنها اجزا مختلف این درمان را جهت تعیین بهترین عنصر آن مورد آزمون قرار دادند. بنابراین درمانگران دریافتند که تقویت فراوان گفتار روان و تنبیه اندک لکنت (به ویژه از سوی والدین) بهترین عملکرد را به همراه خواهد داشت. استفاده از چنین ترکیبی به ویژه انجام اصلاحات لکنت، توجه کودک را نسبت به لکنت جلب مینمود.
والدین نیز اغلب با استفاده از برخی جملات خاص نظیر «گفتار تو خیلی روان بود» یا « آن کلمه کمی اشتباه بود» به افزایش آگاهی کودک پرداختند. درمانگران نیز معمولاً در حضور کودک با والدین در مورد لکنت صحبت می‌کردند. به دنبال درمان قطعی لنکنت توسط این درمانگران، امکان خجالت‌زدگی کودک به خاطر وجود این مشکل نیز کاهش یافت. مطالعات پیامدنگر به طور مکرر مطرح داشتند؛ زمانی که کودکان را به خاطر روان بودن گفتارشان تشویق و در لحظه وقوع لکنت تصحیح نماییم، آنها از گفتار خویش آگاهی زیادی کسب مینمایند و لکنت آنها به جای افزایش رو به کاهش میگذارد.
این شواهد با دیدگاه سنتی رایج که معتقد بود نباید توجه کودک به لکنت جلب شود و مورد تصحیح دیگران قرار گیرد، مغایرت داشت. دیدگاه سنتی به دلیل وجود شواهی که نشان میداد والدین با تصحیح نامناسب و نامنظم لکنت فرزندشان، نوعی خودآگاهی منفی و تردید نسبت به صحبت کردن در آنها ایجاد کرده بودند، باور داشت که چنین فعالیتهایی شرایط را برای کودکان وخیمتر میسازد. ظاهراً روشهای بالینی نظیر روش کاستلو و برنامه لیدکامب یک آگاهی مثبت نسبت به روانی و نوعی آگاهی نسبتاً خنثی نسبت به لکنت را برای کودکان به همراه دارند. در این روشها تقویت و تنبیه، قاعدهمند است و کودکانی که در آنها شرکت میکنند به قدرت خردسال هستند که سیستمهای تولید گفتار آنها را انعطاف‌پذیری بالایی برخودار است. تفاوتهای کلیدی ذکر شده، قادرند تا این توانایی و انگیزش را به کودکان بدهند تا آنها خود به انجام فعالیتهای لازم برای دستیابی به گفتار روانتر بپردازند.
گفتاردرمانی لکنت زبان در منزل
مدتهای مدیدی است که گفتاردرمانگران از والدین کودکان لکنتی پیش دبستانی دعوت نموده اند تا در فرایند درمان به عنوان عضوی از تیم درمان مشارکت داشته باشند. والدین در این فرایند به یادگیری نحوه ایجاد تغییر در محیط زندگی کودک و الگودهی روش آسانتر لکنت کردن در منزل برای تبدیل کلمات لکنتدار کودک به تکرار روان آن کلمات میپردازند. برنامه لیدکامب برای والدین نقشی فراتر از یک عضو در تیم درمان قائل است و برای اولین بار آنها را به عنوان تنها درمانگر کودکشان معرفی مینماید.
استفاده از والدین به عنوان گفتاردرمانگر در برنامه لیدکامب دارای مزایا و معایبی است. از مزایای اصلی آن، این است که والدین احساس قدرت میکنند و قادر میشوند تا به طور مستقیم روی گفتار کودکشان کار کنند. در این روش چون والدین دادهها را هفتگی و روزانه جمعآوری میکنند، میتوانند تغییرات را مشاهده نمایند و از اضطرابهایشان کاسته شود. از آنجایی که در برنامه لیدکامب به جای تمرکز بر الگوهای تعاملی با کودک، روی گفتار وی تمرکز میشود، والدین بیان میکنند که در این بربنامه نسبت به سایر برنامههای درمانی که در آن شرکت نمودهاند، کمتر احساس گناه میکنند. بنابراین نگرانی والدین در مور این که به کار بردن کلمات پیچیده، سرعت گفتار بالا و انقطاع جریان گفتار از سوی آنها منجر به ایجاد و یا تشدید لکنت در کودک شده است، کم میشود. مزیت دیگر این روش آن است که والدین میآموزند تا چنانچه پس از اتمام درمان رسمی، لکنت مجدداً رو به افزایش گذاشت، به طور مستقل روی آن کار نمایند. این مسئله ویژگی همه درمانها نیست و تنها در مورد برخی از آنها صادق است. به عنوان مثال در یکی از درمانهای آزمایشی از والدین خواسته شد تا نوارهای ویدیویی ضبط شده از تعاملات آنها با کودکشان را مشاهده و در مورد تغییرات لازم تصمیمگیری نمایند. از طرف دیگر چون والدین به دقت تحت مشاوره و آموزش قرار میگیرند، در مییابند که در این روش برخلاف رویکردهای کودک – محور، توجه درمانگر بیشتر روی آنها قرار داد. چنین ساختاری اعتماد والدین را افزایش میدهد و به آنها کمک میکند تا بهتر بتوانند نیازهای کودکشان را در بلندمدت مرتفع سازند.
اما در این میان برنامه لیدکامب به عنوان یک رویکرد والد – محور دارای معایبی نیز میباشد که از آن جمله: وابستگی زیاد این روش به اراده و توانایی والدین در اجرای درمان را میتوان ذکر کرد. در واقع خانوادههایی که بسیار شلوغ، آشفته و دارای سایر محدودیتها هستند، قادر به انجام این رویکرد نیستند. زیرا در این رویکرد والدین باید با کودک خود جلسات روزانه داشته باشند و در طی آن شدت لکنت کودک در روز و فراوانی وقوع آن در هفته را مورد اندازهگیری و سنجش قرار دهند. مشکل دوم ذوق زدگی والدین است؛ هنگامی که درمانگر به والدین اجازه تقویت و تصحیح گفتار کودک را میدهد، برخی از والدین فراتر از دستورالعملهای درمانگر عمل میکنند. در صورت کشف چنین مسئلهای میتوان مانع انجام این کار توسط والدین شد. به هر حال به دلیل دریافت فراوان یک عامل خوشایند، بازگرداندن کودک به وضعیت عادی ممکن است به اندکی زمان نیاز داشته باشد.
درمان لکنت در گفتگوهای ساختمند
والدین میبایست به طور روزانه در فعالیتهای یک به یک با کودک شرکت کنند. آنها در یک فعالیت لذتبخش برای کودک شرکت کرده و گفتار بدون لکنت کودک را تحسین مینمایند. این کار باعث میشود تا کودک بر صحبت کردن احساس تسلط نماید. همچنین به دلیل دریافت میزان مشخصی از توجه متناوب والدین در طی روز، احساسی خوب و توأم با امنیت در وی ایجاد خواهد شد. حتی هنگامی که درمان در گفتگوهای ساختمند به سمت تصحیح لحظه به لحظه لکنت پیش میرود، صرف یک زمان یک به یک با کودک و تحسین بیشتر وی ادامه مییابد. زمانی هم که درمان در گفتگوهای غیر ساختمند به تدریج جایگزین درمان گفتگوهای ساختمند میشود، تحسین فراوان هم چنان در دستور کار روزانه قرار دارد. این عناصر ممکن است در کودکانی که از نظر خلقی بسیار حساس هستند و اضطراب یک عامل مهم در وقوع لکنت آنها محسوب میگردد، مفید واقع شود.
سایر درمانهای نیز از صرف زمان یک به یک با کودک در طی روز حمایت مینمایند. در اکثر موارد کودک مرکز توجه مستمر والدین است و احتمالاً احساس خوشایندی نسبت به صحبت کردن دارد. معمولاً‌در چنین موقعیتی کودک روانتر از قبل صحبت میکند و این امر به طور کلی با گوش کردن متمرکز والدین، تقویت میگردد. اگر تفاوتی در رویکرد برنامه لیدکامب به صرف زمان یک به یک با کودک وجود داشته باشد، به شیوه سازمانبندی این زمان باز میگردد. در این روش والدین شیوه برانگیختن گفتار بدون لکنت در کودک و نحوه ارائه بازخوردهای کلامی سریع به وی را میآموزند. علاوه بر این، تأثیر درمان والدین در گفتگوهای ساختمند با همکاری مشترک درمانگر در جلسات هفتگی مورد ارزیابی قرار میگیرد. در این زمان، روند جلسات همراه با اندازهگیریهای گفتار کودک توسط والدین مورد بحث قرار میگیرد.
درمان در گفتگوهای غیر ساختمند
طبق گزارش بسیاری از گفتاردرمانگرانی که با کودکان پیش دبستانی لکنتی کار میکنند، روانی گفتار کودک به صورت خود به خودی از کلینیک یا جلسات واقع در منزل به موقعیتهای گفتاری روزمره تعمیم مییابد. برخی درمانگران نیز به والدین آموزش میدهند تا مراحل برنامه درمانی خود را در منزل به پیش برند. اما در این میان به نظر میرسد که برنامه لیدکامب از نظر آموزش روشهای قاعدهمند به والدین جهت دستیابی به گفتار بدون لکنت در موقعیتهای کلامی روزمره منحصر به فرد باشد. این مسئله در مورد آموزش شیوه سنجش دست‌آوردها به والدین نیز صدق میکند. البت هنوز چندان مشخص نیست که آیا این روشها برای ایجاد گفتار بدون لکنت در اکثر موقعیتهای روزمره ضروری است و یا گستره تعمیم آن به چه میزان باید باشد.
گردآوری نتایج و سنجش های گفتار کودکان با لکنت زبان
بسیای از رویکردهای بالینی و آزمایشگاهی درمان لکنت کودکان پیش دبستانی مؤثر بودهاند. اما دادههای اندکی در زمینه پیامدهای بلند مدت آنها در درمان لکنت کودکان در دست است. تنها موارد استثناء در این زمینه رویکرد پیشگیری و درمان زود هنگام لکنت گاتوالد و استارک و در برنامه لیدکامب می‌باشند. این دو رویکرد نشان میدهند که مداخلات زود هنگام میتواند مؤثر و کارآمد باشد اما در این میان برنامه لیدکامب با آموزش والدین جهت سنجش روزانه و هفتگی گفتار در تمام مراحل درمان، مزیت بیشتری دارد که به والدین و درمانگران اطلاعات دقیقتری را ارائه میدهد. این بدان معناست که عناصر این درمان نظیر تحسین و اصلاح را میتوان به شیوهای منظم هماهنگ نمودت تا نیازهای هر کودک را نه تنها در مرحله اول درمان بلکه در طولانی مدت نیز مرتفع سازد. هم چنین این درمان شواهدی از پیشرفت کودک در اختیار والدین قرار میدهد و اعتماد به نفس آنها در ارائه درمان را افزایش میدهد.
نتیجه‌گیری:
گفتاردرمانی لکنت زبان در منزل، به عنوان یک روش مکمل و در دسترس، نقش کلیدی در بهبود روانی گفتار ایفا میکند. با انجام منظم تمریناتی مانند تنفس دیافراگمی، خواندن آهسته، و استفاده از تکنیک‌های «کشش هجاها»، افراد میتوانند کنترل بهتری بر گفتار خود داشته باشند. همراهی خانواده و ایجاد محیطی بدون استرس، موفقیت این روش را تضمین میکند. هرچند تمرینات خانگی جایگزین جلسات تخصصی گفتاردرمانی نیستند، اما با ترکیب این دو رویکرد، شاهد پیشرفت چشمگیر و پایدار در کاهش لکنت خواهید بود.
سوالات متداول:
1-روزانه چقدر زمان برای تمرینات گفتاردرمانی در خانه نیاز است؟
حداقل ۲۰ تا ۳۰ دقیقه تمرین روزانه برای نتایج ملموس توصیه میشود. این زمان باید به بخش‌های کوتاه ۵-۱۰ دقیقهای تقسیم شود تا از خستگی عضلات گفتاری جلوگیری گردد. تمرینات کوتاه اما منظم، تاثیر بیشتری نسبت به جلسات طولانی نامرتب دارند.
2-چگونه اضطراب حین تمرینات گفتاردرمانی در خانه را کاهش دهیم؟
قبل از شروع تمرین، ۵ دقیقه تنفس دیافراگمی و آرام‌سازی عضلات صورت انجام دهید. استفاده از جملات مثبت مانند «من میتوانم آرام صحبت کنم» و تمرین مقابل آینه نیز به کاهش استرس کمک میکند. اگر اضطراب شدید است، مشورت با روانشناس توصیه میشود.
توجه انتخابی در پردازش و فیلترکردن اطلاعات وابسته در حضور محرکات نامربوط دخیل میباشد. مغز توسط اطلاعاتی از تمام بدن و محیط بمباران میگردد. اگر همه‌ی آنها پردازش شوند، ظرفیت مغز بزودی پر خواهد شد. توجه انتخابی به ما این اجازه را میدهد تا آن چه را که مهم است در نظر گرفته و بقیه را نادیده بگیریم. اما این فرایند در مغز همه کودکان اتفاق نمی افتد. کودکان بیش فعال با نقص توجه توانایی انتخاب و پاسخ صحیح به اطلاعات مفید را ندارند و این امر موجب اختلال در فرایند یادگیری آنان می گردد. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه درمان و تقویت توجه و تمرکز کودکان توسط تکنیک های کاردرمانی نقص توجه و بیش فعالی و استفاده از امکانات پیشرفته مرکز نظیر اتاق تاریک توجه بینایی، اتاق تقویت مهارت های شنیداری، سنسوری روم و… به صورت تخصصی فعالیت می نماید.
عدم تمرکز و ناتوانی در حذف اطلاعات بیهوده توسط مغز، منجر به ایجاد یک سوال میگردد، چگونه ما ویژگی‌های موجودیت را انتخاب می‌کنیم و چه اتفاقی برای سایر دادهها می‌افتد؟ آزمایشات انجام گرفته در ۱۹۵۰ به این سوال با بررسی پدیده‌ی Cocktail party پاسخ میدهد. آزمودنی‌ها با دو جریان متفاوت گفتاری مواجه شدند، هرکدام با یک گوش، بوسیله هدفون از آزمودنی‌ها خواسته شد تا فقط به یک کانال از طریق تکرارکردن آن چه می‌شنوند گوش فرا دهند. زمانی که از نظر فیزیکی بین صداها تفاوت وجود داشت، برای مثال جنسیت گوینده یا شدت صدا، آزمودنی‌ها قادر بودند تا به پیام شنیداری انتخاب شده گوش فرا دهند و آن چه را که شنیده‌اند تکرار کنند. زمانی که هر دو جریان صداهای یکسانی داشت، سخت بود تا معنای دو پیام را از هم افتراق دهند. این آزمایشات اولیه پیشنهاد داده است که انتخاب، بعد از ذخیره‌ی موقت و قبل از پردازش معنایی صورت میگیرد.
آزمایشات بعدی برخی از یادآوری‌ها را از کانالی که مورد توجه قرار نگرفت توضیح داده‌اند، در واقع این اطلاعات فیلتر نشده‌اند اما به آنها توجه شده است، مثل کم کردن صدای یک رادیو یا تلویزیون. پیام اصلی از طریق سایر اطلاعاتی که مورد توجه قرار گرفته‌اند، بدست آمده است. سطح پردازش اطلاعاتی که مورد توجه قرار نگرفته‌اند ممکن است به این که آیا مربوط‌اند یا نامربوط و به بار درکی آنها در آن زمان وابسته باشد. زمانی که بار درکی پایین است، ظرفیت توجه بیشتری در دسترس است. به مثال مهمانی برگردید، زمانی که محرک موجود خسته کننده باشد، توجه میتواند بر سایر مکالمات در اتاق معطوف شود.
رادیو را در اتاق قرار دهید، یک متن بخوانید و یادداشت‌هایی راجع به آن بنویسید. هر موردی در رادیو که توجه شما را جلب کرده و حواس شما را از کارتان پرت میکند را یادداشت کنید. آیا آن یک صدای غیرمعمولی میباشد؟ یا یک صدای آشنا در رادیو است؟ تجربه شما چگونه با تئوری‌های توجه انتخابی شنیداری مرتبط میشود؟
توجه انتخابی در جهان بینایی، مکانیسمی است که نظرکردن، به دیدن تبدیل میکند. یک مثال از این مسئله، اسکن‌کردن قفسه سوپر مارکت برای پیدا کردن یک پاکت مخصوص حبوبات است، که ما آن‌هایی را که شبیه نمی‌باشند نادیده می‌گیریم و می‌توانیم به طور انتخابی به پاکتی که می‌خواهیم بخریم توجه کرده و آن را تفسیر کنیم. مفسر‌های مختلف از این که توجه به علت محدودیت‌های بسیار در ظرفیت‌مان جهت پردازش اطلاعات بینایی، انتخابی میباشد حمایت کرد‌ه‌اند که منجر به مفهوم رقابت محرکها برای منابع محدود میشوند. شواهدی در انسان‌ها برای رقابت عصبی با استفاده از FMRI یافت شده است، که محرک‌های مختلف بینایی هم بطور متوالی و هم همزمان وجود دارند. مطالعات مختلف نشان داد که بازنمود‌های همزمان، پاسخهای ضعیفی را نسبت به بازنمود‌های متوالی تحریک میکنند که علت آن رقابت بین آنها میباشد.
تحقیقات اولیه توجه انتخابی بینایی را کشف کرده است که با استفاده از تکالیف جستجوی بینایی بدست آمده‌اند. در یکی از آنها از آزمودنی‌ها خواسته شد تا یک محرک هدف را در آرایشی تشکیل شده از ۳۰ محرک‌های مزاحم پیدا کنند و زمان پاسخ به محرک هدف ثبت گردد. ویژگی‌های بینایی هدف، برای مثال شکل یا رنگ و تعداد عوامل مزاحم در آزمایش‌های مختلف متفاوت بود. زمانی که هدف و عوامل مزاحم بوسیله یک بعد از هم متمایز میشوند، پاسخ زمانی به هدف سریع خواهد بود و توسط تعداد محرک‌های مزاحم تاثیر نمی‌‌پذیرد که یک فرایند انتخابی موازی سریع را پیشنهاد میدهد. در شرایط دوم هدف توسط ترکیب ویژگی‌ها تعریف میشود. برای مثال رنگ و شکل، و یکی از این ویژگی‌ها با تعدادی از عوامل مزاحم تقسیم میشود. در این جریان، زمان پاسخ به محرک هدف طولانی میشود و به تعداد محرکها در آرایش وابسته خواهد بود، که این مسئله پیشنهاد میکند که پردازش توجه در یک جستجوی سریالی، در یک زمان، تا زمانی که محرک هدف پیدا شود، انجام میشود .
پارادایم جستجوی بینایی میتواند با جستجوی یک دوست در یک ایستگاه قطار شلوغ مقایسه گردد. یک جستجوی موازی سریع زمانی اتفاق می‌افتد که دوست مورد نظر با ژاکت سبز، در میان تعداد زیادی از افراد که لباس طوسی پوشیده‌اند قرار دارد. اگر شلوغی ناهمگون باشد، ویژگی‌های اضافی مثل نوع آرایش مو، قد و وزن در جستجوی سریالی برای پیدا کردن دوست اضافه خواهند شد و اگر محیط خیلی شلوغ باشد زمان زیادی خواهد برد.
توجه بینایی glue را فراهم میکند که به ما اجازه میدهد تا یک شی را در مجموعهای از ویژگی‌های بی‌معنی ببینیم. دو شکل از پردازش در توجه بینایی وجود دارد که به بازشناسی اشیاء کمک میکند. پردازش موازی سریع از خصوصیات واحد، برای مثال رنگ جعبهی حبوبات در قفسه، یا پردازش سریالی آهسته‌تر تمام اشیاء، برای مثال جستجوی کل جعبه، اخیراً، رشد تئوری‌ها پیشنهاد کرده است که انتخاب میتواند در سطوح مختلفی عمل کند و جستجوی بینایی تنها موازی یا سریالی نمی‌باشد. مطالعات نشان داده است که جستجو میتواند توسط نادیده گرفتن محرکاتی که ویژگی‌های مشترکی با هدف ندارند انجام گردد. این مسئله نشان‌دهنده‌ی این است که در جهان واقعی محرکها بسیار گوناگون هستند. برای این دیدگاه حمایتی وجود دارد که مهمترین عامل در تکالیف جستجوی بینایی درجه‌ای میباشد که محرک هدف میتواند از سایر محرکها متمایز گردد. توجه زمانی نیاز میباشد که تمایز بین محرک هدف و سایر محرکها دشوار باشد. زمانی که تمایز محرک هدف آسان میباشد، برای مثال یک ماشین اسپورت قرمز در یک پارکینگ، جستجوی سریالی ماشین به ماشین برای پیداکردن آن نیاز نمی‌باشد.
مطالعات بیشتری در مورد توجه انتخابی بینایی و شنوایی نقش پردازش بالا به پایین را مدنظر قرار میدهند. Dumcan, desimone در سال ۱۹۹۵ پیشنهاد میکنند که پردازش بالا به پایین در توجه انتخابی ما را برای دریافت اطلاعاتی که از نظر رفتاری به سایر دادهها مربوط‌اند آماده میکند، که این مسئله میتواند توسط تعدادی از مطالعات FMRI که نشان میدهند توجه فضایی کرتکس بینایی اولیه را که قبلاً فقط به عنوان ناحیه حسی مورد نظر بود تحت تاثیر قرار میدهند، حمایت شود. بنابراین یک ارتباط مستقیم بین سیستمهای حسی و شناختی در یک سطح ذاتی وجود دارد.
تئوری های توجه در کودکان
تئوری‌های رقیب بسیاری راجع به این که توجه چگونه تعیین میگردد، وجود دارند:
تجربیات گذشته تشخیص محرک‌های اولویتقدار را زمانی که اطلاعات غیرمربوط مهار شده‌اند، هدایت میکند. مثالی از این مسئله یک والد است که با صدای ترافیک در شب می‌خوابد اما همیشه به صدای گریه‌ی فرزندش پاسخ میدهد.
بصورت ژنتیک مشخص میشوند.
نکته‌ی بعدی این است که سیستمهای توجهی ما به میزان زیادی با اهمیت بقا در ارتباط هستند، بنابراین ما به اطلاعاتی توجه می‌کنیم که بعنوان یک تغییر در محیط باز نمود پیدا میکند. با این حال، این مسئله به عنوان یک توضیح غیرموثر است به خاطر این که ما تورش‌های توجهی آموخته شده را از طریق تجربه کسب می‌کنیم- برای مثال حرفه‌ای شدن در مورد این که چگونه حروف كلمات معنادار را بخوانیم تا این که تنها به عنوان شکل به آنها توجه کنیم.
به طور خلاصه، توجه انتخابی ما را قادر میسازد تا عملکرد یک سیستم را با ظرفیت محدود مناسب‌سازی کنیم در حالی که به تاثیر از سطوح بالاتر جهت تمایز بین ارتباط محرک‌های رقیب اجازه می‌دهیم. از نظر کلینیکی، به خاطر این که توجه انتخابی برای کد گذاری اطلاعات در حافظه، بازیابی و دستکاری اطلاعات در حافظه‌کاری و اجرای موفقیت‌آمیز رفتار هدفمند ضروری میباشد، نقص در توجه انتخابی میتواند منجر به عدم تفسیر یا یکی از نقایص شناختی مشاهده شده در اسیب‌های نورولوژیک گردد.
بسیاری از والدین و مربیان مهد های کودک همچنین آموزگاران مدارس با این چالش روبه رو هستند که چطور می توان تحمل کودک را در کلاس افزایش داد؟ راهکارهای متعددی توسط والدین، کادر آموزشی و روانشناسان مدارس مطرح می شود که می تواند تا حدودی موثر باشد. اما مهمترین نکته در بهبود وضعیت کودکان و افزایش تحمل در کلاس درس استفاده از تکنیک های کاردرمانی حسی و رفتاردرمانی در کنار یکدیگر می باشد که موجب بهبود اختلالات حسی کودکان و افزایش تحمل کاری و درمان کج خلقی کودکان می شود. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی و رفتاردرمانی کودکان به صورت کاملا تخصصی با کادر مجرب مرکز مشغول به فعالیت می باشد. همچنین خدمات کاردرمانی حسی در منزل را در کنار رفتاردرمانی به کودکان اراه می دهد.
حرکت مکرر از طریق تحریک گیرنده‌های حسی، افزایش جذب اکسیژن و آزادکردن انرژی اضافی، به طور سودمند، یادگیری و خلق‌وخو را بالا می‌برد. داشتن یک فرصت برای حرکت‌کردن به طور ویژه به دانش‌آموزان کمک میکند تا برای کلاس‌هایی که نیازمند توجه مداوم می‌باشند و در مواقعی که از یک فعالیت به یک فعالیت دیگر می‌روند، آماده شوند.
تحمل پایین دانش‌آموز در کلاس چیست و چرا رخ میدهد؟
تحمل پایین در کلاس به معنای ناتوانی دانش‌آموز در کنترل احساسات، نارضایتی از قوانین، نداشتن صبر در نوبت‌گیری، واکنش تند به انتقاد یا شکست، و ناتوانی در انتظار برای دریافت پاداش است. بسیاری از کودکان به دلیل عوامل فردی (مانند اختلال نقص توجه، اضطراب، یا مشکلات رفتاری)، یا عوامل محیطی (مانند شیوههای تربیتی سخت‌گیرانه یا بسیار آزادانه، شرایط خانوادگی پرتنش، یا بی‌توجهی به نیازهای روانی کودک) دچار این وضعیت میشوند. همچنین عدم درک قوانین کلاس، احساس ناکامی مکرر، یا مقایسه دائمی با دیگران باعث فرسایش روانی و کاهش آستانه تحمل میشود. یکی از دلایل رایج نیز استفاده بیش‌ازحد از تکنولوژی و کاهش تمرین در تعامل‌های واقعی است که فرصت یادگیری مهارتهای تحمل، همکاری و کنترل هیجانات را از کودک میگیرد. برای اصلاح این وضعیت باید ابتدا ریشه‌ها شناسایی شده، سپس با همراهی معلم، مشاور مدرسه و والدین، برنامه‌ای منسجم اجرا شود تا کودک به مرور تواناییهای رفتاری‌اش را بهبود بخشد.
نکاتی برای افزایش تحمل کودکان در کلاس درس
زنگ‌های تفریح از فعالیتهایی از قبیل بالاپریدن، هل‌دادن دیوار، هل‌دادن صندلی، و پایین آوردن سر در یوگا و دیگر وضعیت‌های یوگا ، حرکات کششی (کش دادن به بالا و پایین) ، قدم زدن در محیط اتاق … را شامل میشود. در اینجا چند ایده اضافی دیگر موجود میباشد:
× فعالیتهای سنگین از عضلات عمقی و بزرگ استفاده میکنند؛ هل‌دادن ،کشیدن و حمل‌کردن چیزها مثل حمل‌کردن اسباب و اثاثیه، کشیدن یک قفسه پر از کتاب، حمل‌کردن یک کیف سنگین بازی طناب‌کشی، گرفتن یک توپ سنگین، بالارفتن از پله‌ها ، راه‌رفتن با چرخ‌دستی و مثل کماندوها خزیدن (سینه‌خیز رفتن)
× بازیهای حرکتی سازمان‌یافته مثل انتخاب کارت درحالی‌که بدنتان را حرکت میدهید و ورزش‌های تفریحی با استفاده از کارت
× اختصاص‌دادن مأموریت‌های خاص به دانش‌آموزانی که نیازمند حرکت اضافی می‌باشند مثل: بردن یک نوشته به دفتر مدرسه یا تدارکات
× فعالیتهای ورزش مغزی، تکانه‌ها را خارج میکنند استرس را کم میکنند و به تحریک عملکرد مغز کمک میکنند برخی از فعالیتهای ورزش مغزی شامل:
× دکمههای مغز: این فعالیت گردن و شانه‌ها را ریلکس میکند و به تعادل به سمت راست و چپ بدن کمک میکند و انرژی و تمرکز را زیاد میکند دکمه‌ها، کیسه‌های بافت پیوندی نرمی هستند که در زیر ترقوه‌های راست و چپ شما قرار دارند یک‌دست را روی شکمتان قرار دهید و با انگشت وسط و شست دستی که دراز کرده‌اید برای ۲۰ تا ۳۰ ثانیه این نقاط را ماساژ دهید جای دست را نگه دارید و دوباره تکرار کنید.
× خزیدن متقاطع: این فعالیت ارتباط بین نیمکره‌های راست و چپ مغز و هماهنگی دو سمت بدن را افزایش میدهد. با حرکات یک‌طرفه (یک سمت بدن) شروع کنید (مثل: یکی در میان دست راست با زانوی راست، سپس دست چپ با زانوی چپ ) و سپس این حرکات را انجام دهید: دست راست و زانوی چپ‌دست چپ و زانوی راست‌دست و پا در جلوی، بدن دست‌وپا در پشت بدن و دیگر حرکات تغییری.
Lazy 8s: این فعالیت هنگامی که مغز در حال تمرکزکردن است، عضلات بازو را شل میکند. این در هنگامی که فرد برای نوشتن آماده میشود، کمک‌کننده است. دستتان را بیرون از بدن نگه دارید و با انگشت اشاره تان میتوانید علامت، بکشید یک 8 راه، با استفاده از حرکات بزرگ بازو (دست) در هوا رسم) کنید و نقطه میانی را آنقدر در خط وسط بدنتان نگه دارید تا بازوهایتان از خط وسط عبور کنند، سپس آن را روی یک کاغذ نقاشی کنید. در ابتدا از دست غالبتان استفاده کنید و سریع و آزادانه رسم کنید.
سپس از دست غیرغالبتان استفاده کنید. برای یادگیری بیشتر فعالیتهای ورزش مغز شما میتوانید به‌آسانی در تمریناتتان جا دهید.
× Me Move : یک برنامه چندرسانه‌ای است که موسیقی، حرکت و تصاویر را بر اساس شکل‌های هندسی و ساده با بدن‌های آنها، ترکیب میکند به طیف گسترده‌ای از توانایی‌ها و سنین متوسل میشود و برای دانش‌آموزان خیلی آرام‌کننده و مشارکت دهنده است.
× از یک مکان بازی باکیفیت بالا یا یک ریبوندر ( تخته‌های پرش بزرگ) یا با یک میله ثابت ایمن برای دانش‌آموزان کوچک‌تر یا از صفحات پرش مطابق شکل ۱۹ استفاده کنید.
× به دانش‌آموزان آموزش دهید که نفس عمیق بکشند :
از دانش‌آموزان بخواهید که از نی، سوت و اسباب‌بازی‌های بادی استفاده کنند.
آرام و عمیق نفس‌کشیدن و توجه روی بازدم به‌جای دم را آموزش دهید. دانش‌آموزان کوچک‌تر میتوانند مثل یک شیر غرش کنند تا بازدم را اغراق‌آمیز کنند و بنابراین عمیق‌تر نفس بکشند.
ظرف‌هایی با آب‌صابون (کف) و نی آماده کنید و دانش‌آموزان را وادار کنید که باقدرت از طریق نی‌ها در ظرف فوت کنند تا حباب ساخته شود. آنها میتوانند هم بگویند (یک صدای تودماغی یا همهمه کردن) همان‌طور که آنها برای تنفس عمیق‌تر نفس می‌کشند.
نقش معلم در تقویت تحمل و مدیریت احساسات در کلاس
معلمان نقشی کلیدی در شکل‌گیری مهارتهای رفتاری و هیجانی دانش‌آموزان دارند. آنها با شیوههای تدریس، نوع تعامل و قوانین کلاس میتوانند فضای امن، حمایت‌گر و منظم ایجاد کنند که برای رشد مهارت‌هایی مانند تحمل، خودتنظیمی و خویشتن‌داری حیاتی است. برای مثال، معلمانی که از «تقویت مثبت» به جای تنبیه استفاده میکنند، صبوری را تشویق میکنند، فرصتهای یادگیری از اشتباه را فراهم می‌سازند و برای مدیریت کلاس از ساختارهای مشخص بهره می‌برند، دانش‌آموزان با سطح تحمل بیشتری تربیت میکنند. علاوه‌بر این، استفاده از گفت‌وگوی درون‌کلاسی برای حل تعارض‌ها، آموزش مهارتهای حل مسئله، تشویق به درک متقابل، و ایجاد فرصت‌هایی برای کار گروهی، تمرینی مؤثر در تقویت ظرفیت تحمل در موقعیتهای واقعی هستند. رفتار معلم الگوی مستقیمی برای دانش‌آموز است؛ پس اگر معلم در موقعیتهای استرس‌زا آرامش خود را حفظ کند، دانش‌آموز هم یاد میگیرد کنترل بیشتری داشته باشد.
سوالات متداول:
1-آیا تحمل پایین با بیش‌فعالی مرتبط است؟
بله. کودکان بیش‌فعال معمولاً در کنترل هیجان، انتظار برای نوبت و تحمل محرک‌های کلاس مشکل دارند
2-آیا تکنولوژی باعث کاهش تحمل کودکان میشود؟
در بسیاری از موارد بله. محتوای سریع، پاداش‌های فوری، و نبود تمرین واقعی برای انتظار باعث کاهش ظرفیت تحمل میشود.
مرکر اوتیسم تهران با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا در زمینه تشخیص و درمان کودکان اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید. کاردرمانی حسی از درمان های مفید در حیطه توانبخشی اوتیسم می باشد. که موجب بهبود مشکلات حسی کودکان و کاهش بدخلقی و حرکات کلیشه ای کودکان اوتیسم می گردد. کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم در کنار خدمات بازی درمانی و رفتاردرمانی ، سنسوری روم، ماساژ درمانی ، اتاق تاریک و اتاق شنیداری موجب پیشرفت روند درمان کودکان اوتیسم و تسهیل بهبود در کودکان می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
آموزش مهارت دستشویی رفتن به کودک اوتیسم
1.کودکان با نگاه کردن یاد میگیرند. خجالت نکشید و اجازه بدهید کودک شما را در زمان توالت مشاهده کند. در مورد اینکه چطور حرکت میکنید و بدن خود را لمس میکنید به کودک توضیح دهید. اطمینان حاصل کنید که کودک قادر به مشاهده تمام مراحل این فرآیند میباشد. اگر دستان شما خارج از دید کودک باشد، کودک هر آنچه شما انجام میدهید را درک نخواهد کرد. نشان دادن به جای گفتن در فرآیند یادگیری خیلی اهمیت دارد.
2.صدای فلاش تانک ممکن است تمرکز کودک را به هم بزند. در صورت امکان بهتر است سرپوش آن بسته شود. این کار ممکن است بعضی از صداها را کاهش دهد اما نمیتواند آن را قطع کند. اگر صدا مشکلساز بود بعد از خروج کودک سیفون را بکشید.
3.وقتی در حال آموزش کودک برای شستن با لیف هستید اطمینان حاصل کنید که دست کودک کاملاً داخل لیف قرار دارد. میتوانید با نوار پیچ یا باند پیچ کردن دست کاری کنید که لیف جابجا نشود. این مورد از بروز مشکل در کودکی که هنوز مهارت حرکتی دستش کاملاً رشد نیافته مفید خواهد بود.
4.مطمئن شوید که کودک فعالیت را به طور کامل انجام دهد در غیر این صورت با دستمال مرطوب قسمتهای مانده را تمیز کنید.
بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دچار تأخیر کلی در رشد هستند. یعنی آن ها به سادگی مهارت های جدید را کندتر از سایر کودکان یاد می گیرند. بسیاری از کودکانی که اوتیسم دارند، در شکستن روال های طولانی مدت (استفاده از پوشک) مشکل زیادی دارند. به علاوه، فرصت های نسبتاً کمی برای تمرین دستشویی رفتن در طول روز وجود دارد، زیرا تعداد دفعاتی که کودک واقعاً نیاز به دستشویی رفتن دارد، محدود است. چالش های ارتباطی، مانند توانایی های کلامی محدود فرزندتان، به وضوح به چالش های کودکان در طیف اوتیسم می‌افزاید. همچنین برای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم رایج است که در مورد دستشویی رفتن دچار اضطراب شوند. به عنوان مثال، برخی از کودکان با چالش های ارتباطی ممکن است سؤال “آیا الان نیاز به دستشویی داری؟” را درک نکنند. یا ممکن است ندانند چگونه به آن پاسخ دهند یا به گونه ای دیگر نشان دهند که نیاز به استفاده از دستشویی دارند. حتی ارتباط غیر کلامی نیز می تواند در میان کودکان مبتلا به اوتیسم یک چالش باشد. تحقیقات در حیطه اوتیسم نشان داده است که مؤثر ترین روش، زمانی است که والدین همزمان دستور العمل کلامی را با پشتیبانی بصری ارائه می دهند و بلافاصله کودک را با کمترین یا بدون هیچ بحث اضافی به سمت دستشویی هدایت می کنند. رفتار های مطلوب را پاداش دهید. برخی فعالیت ها، اسباب بازی ها یا خوراکی های کوچک را که فرزند تان را ترغیب می کند، شناسایی کنید. این ها را برای پاداش دادن به موفقیت های فرزند تان در دستشویی رفتن و فقط برای پاداش دادن به موفقیت در دستشویی رفتن، اختصاص دهید. به احتمال زیاد فرزند تان اگر نتواند این اقلام را به روش دیگری به دست آورد، برای دستیابی به موفقیت سخت تر تلاش خواهد کرد. مهم است که پاداش ها را در اسرع وقت پس از استفاده فرزند تان از دستوشیی برای ادرار یا مدفوع ارائه دهید. منتظر نمانید! مطالعات نشان داده که که ارائه سریع پاداش به تسریع کسب مهارت کمک می کند. در مراحل اولیه آموزش، هر موفقیت کوچک را پاداش دهید، حتی یک قطره کوچک ادرار. این ها رفتارهای مهمی هستند که می توانید در سفر های بعدی به دستشویی بر روی آن ها بنا کنید. به یاد داشته باشید که این پاداش ها را فوری و ثابت نگه دارید. این امر احتمال این که فرزند تان ارتباط بین ادرار کردن و دریافت پاداش را برقرار کند، افزایش می دهد.
شستن دست‌های کودک اوتیسم در دستشویی
این فعالیت برای سلامتی کودکان اوتیسم بسیار ضروری است. مراحل زیر پیشنهاد میشود.
۱.آب را باز کنید.
۲.از یک پمپ برای مایع دستشویی استفاده کنید که بغل سینک نصب شود. اگر کودک به جنس و بو حساس است از مایعهای مشابه استفاده کنید تا وقتی که مایع مورد پذیرش کودک یافت شود.
۳. دست کودک را برای چند لحظه زیر آب قرار دهید. بعد از کودک بخواهید آب و مایع را با هم مخلط کند و دستش را بشوید. در این هنگام آواز بخوانید. اگر کودک به کمک نیاز داشت به او کمک کنید. کف دست و پشت دست را تا مچ بمالید تا کف ایجاد شود. مطمئن شوید که مایع به تمام قسمتهای دست رفته باشد. سپس نوک ۵ انگشت را روی کف دست مقابل بکشید و همین طور بالعکس تا ناخنها و نوک انگشتان نیز تمیر شود.
۴. بعد از اتمام آواز دست کودک را زیر شیر آب قرار دهید و آنقدر بمالید تا تمام مایع از طریق آب از دست خارج شود.
۵. از حولهای که اطراف سینک است برای خشک کردن دستهایش استفاده کنید. مطمئن شوید که کودک بین انگشتان را نیز خشک کند. در موارد ضروری او را کمک کنید.
راهکارهای کاهش اضطراب کودک اوتیستیک هنگام آموزش توالت رفتن
آموزش توالت رفتن به کودکان اوتیستیک میتواند چالش‌برانگیز باشد، چرا که این کودکان اغلب با تغییرات در روال عادی زندگی مشکل دارند و ممکن است نسبت به محیط دستشویی حساسیت نشان دهند. برای کاهش اضطراب در این فرآیند، اولین قدم ایجاد یک محیط امن و قابل پیش‌بینی است. بهتر است فضای دستشویی را با نورپردازی مناسب، دمای مطلوب و وسایل آشنا برای کودک آماده کنید. استفاده از یک صندلی توالت کودکانه که ثبات دارد و احساس ایمنی ایجاد میکند، میتواند کمک کننده باشد. بسیاری از کودکان اوتیستیک به بافت‌های خاصی حساسیت دارند، بنابراین انتخاب لباس‌های راحت که به راحتی درآورده شوند و نشستن روی توالت را آسانتر کنند، اهمیت ویژه‌ای دارد.
تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق یا استفاده از موسیقی ملایم میتوانند قبل از شروع فرآیند آموزش به کودک کمک کنند تا اضطراب کمتری داشته باشد. بهتر است آموزش را در زمانی شروع کنید که کودک در آرامش است و تحت فشار زمانی نیستید. استفاده از تقویت مثبت بلافاصله پس از هر موفقیت کوچک، حتی اگر فقط نشستن روی توالت باشد، میتواند انگیزه کودک را افزایش دهد. به خاطر داشته باشید که هر کودک منحصر به فرد است و ممکن است به زمان بیشتری برای سازگاری با این تغییر نیاز داشته باشد. صبر و شکیبایی والدین در این فرآیند نقش کلیدی دارد. اگر کودک مقاومت نشان میدهد، بهتر است آموزش را متوقف کرده و بعداً در فرصتی دیگر دوباره امتحان کنید.
استفاده از وسایل کمک آموزشی برای تسهیل فرآیند یادگیری دستشویی رفتن
وسایل کمک آموزشی میتوانند نقش مهمی در تسهیل فرآیند یادگیری دستشویی رفتن برای کودکان اوتیستیک ایفا کنند. یکی از مؤثرترین ابزارها، داستان‌های اجتماعی است که با تصاویر واضح و جملات ساده، مراحل مختلف توالت رفتن را توضیح میدهد. این داستان‌ها به کودک کمک میکنند تا بداند چه انتظاری باید داشته باشد و چگونه باید رفتار کند. استفاده از جدول تصویری که مراحل مختلف را به ترتیب نشان میدهد نیز میتواند برای کودک راهنمای خوبی باشد. این جدول میتواند شامل تصاویر شستن دست‌ها، کشیدن سیفون و سایر مراحل مربوطه باشد.
ابزارهای حسی نیز میتوانند بسیار کمک کننده باشند. برای مثال، برخی کودکان ممکن است از صدای سیفون بترسند. در این موارد میتوان از هدفون‌های کاهش دهنده صدا استفاده کرد یا ابتدا سیفون را زمانی که کودک در دستشویی نیست روشن کرد تا به تدریج به صدا عادت کند. برای کودکانی که به بافت کاغذ توالت حساس هستند، میتوان انواع مختلف کاغذ توالت را امتحان کرد تا نوع مناسب پیدا شود. استفاده از اسباب‌بازی‌های خاص فقط برای زمان دستشویی رفتن میتواند این تجربه را برای کودک لذت‌بخش‌تر کند. همچنین، تایمرهای بصری میتوانند به کودک کمک کنند تا مدت زمان مناسب برای نشستن روی توالت را درک کند. این وسایل به مرور زمان میتوانند استقلال کودک را در انجام این مهارت مهم زندگی افزایش دهند.
1-کودک فقط در توالت خاصی (مثل خانه) قبول میکند دستشویی کند. چاره چیست؟
این مشکل تعمیم دهی است. راهکار: عکس‌های همان توالت خانگی را به همراه داشته باشید، یا حتی بخشی از کاشی‌های آشنا را (در صورت امکان) در توالت جدید شبیه‌سازی کنید. کم‌کم محیط‌های جدید را معرفی کنید.
2-آیا استفاده از پوشک در شب برای کودک اوتیسم اشکال دارد؟
نه. بسیاری از کودکان اوتیسم دیرتر کنترل مثانه در شب را کسب میکنند. تا زمانی که آمادگی عصبی-عضلانی وجود ندارد، میتوان از پوشک شبانه استفاده کرد. کم‌کم مصرف مایعات قبل خواب را تنظیم کنید.
مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی درکی، شناختی و کاردرمانی ذهنی و جمسی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. بررسی دقیق روند رشد ذهنی کودکان و تشخیص نقاط ضعف و تاخیر رشدی کودکان در مرکز کادرمانی و گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر به صورت تخصصی انجام می گیرد و بسته به اختلال تشخیص داده شده، از خدمات کاردرمانی درکی، کاردرمانی یکپارچگی حسی و … جهت درمان استفاده می شود. در این متن به بررسی نکاتی در زمینه رشد درکی شناختی کودکان پرداخته می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی درکی و موارد شناختی در نوزادان
کاردرمانان به صورت دقیق روند رشد کودکان را مشاهده و ارزیابی می کنند.
– در ۶ ماه اول زندگی، کودک در مورد بدن خود می‌آموزد و اثر آن را بر محیط متوجه میشود. یادگیری نوزاد از طریق حواس اولیه (نگاه کردن، چشیدن، لمس‌کردن، بوییدن، شنیدن و حرکت دادن) صورت میگیرد. بازی بر عملی که روی اشیا اجرا میشود و متمرکز است (مانند به دهان گذاشتن یا تکان دادن آن) به جای اینکه روی (کاربرد) اشیا متمرکز باشد.
– در ۸ الی ۹ ماهگی گستره توجه نوزادان به ۲ الی ۳ دقیقه است. در این سن بقای اشیا را می‌آموزد (یعنی حتی اگر اشیاء در دامنه بینایی نوزاد نباشد و آن را نبیند می‌داند همچنان وجود دارد) میتواند منبع صدا را پیدا کند و به صورت فعال به دنبال صدای جدید میگردد.
– موارد شناختی مهم در ۱۲ ماهگی:
* درک کاربرد اشیاء افزایش مییابد – بازی به طور پیشرونده بر اساس اسباب بازیای که استفاده میشود تعیین میگردد و کودک مطابق عملکرد و کاربرد اسباببازی با آن بازی میکند (به عنوان مثال با ماشین، ماشینبازی میکند و تفنگ بازی نمیکند)
* کودک رفتار هدف محور بیشتری نشان میدهد، یعنی رفتارهای مشخصی برای رسیدن به اداف مشخص انجام میدهد.
* ابزار در این سن مم میشوند، زیرا کودک به منظور اینکه بهفمد ابزار چگونه کار میکنند (مثلا دکمه چگونه باز میشود) با ابزارهای منزل بازی میکند (مانند چکش و بیلچه)
– در سال دوم کودک میتواند چندین توالی پشت هم بچیند، به عنوان مثال عروسکها را درون ماشین اسباببازی قرار دهد و سپس ماشین را حرکت دهد. انجام فعالیتهای متوالی نشان دهنده افزایش حافظه و گسترش توجه میباشد.
– توانایی شناختی کودک در سن 5/1 سالگی:
بازی اجتماعی
تقلید از بزرگسالان
انجام اعمال متوالی
رعایت نوبت
درک بقای شی
اجتماعی
– هدف ابتدایی سیستم بدنی نوزاد تازه متولد شده، حفظ کارکرد بدن است (یعنی سیستمهای قلبی عروقی، تنفسی و گوارشی) اما با بزرگتر شدن کودک هدف این سیستم افزایش تعامل با محیط میشود. حس اعتماد یا عدم اعتماد اولیه به ارتباط نوزاد با مراقبان اولیهاش بستگی دارد.
– بر اساس گفته اریکسن : اولین نشانه اعتماد اجتماعی به راحتی غذا خوردن و به راحتی خوابیدن است.
– کودک از بدو تولد گریه کردن را بلد است و در ۲ ماهگی بروز سایر احساسات را شروع میکند (مانند خنده و لبخند).
– از ۵ الی ۶ ماهگی نوزاد به رفتن جلوی آینه علاقه نشان میدهد، نشان دهنده شروع شناختن خودش است.
– از ۴ الی ۵ ماهگی صدا سازی میکند و رضایتمندی یا نارضایتیاش را نشان ددهد.
– در سال دوم کودک تمایل دارد جلوی دید پدر و مادرش باشد و احساساتش را با بغل کردن و بوسیدن آنها ابراز میکند، همچنان به والدین وابسته است و در نبود آنها دچار ترس میشود.
-کودک در سن ۲ سالگی از بودن کنار کودکان دیگر لذت می‌برد، اما بیشتر تمایل دارد آنها را نگاه کند تا با آنها تعامل کلامی یا فیزیکی داشته باشد.
– در ۲ سالگی با سای کودکان در یک اتاق کنار هم بازیهای تقلیدی میکنند و تعامل کلامی کمی با یکدیگر دارند.
تکامل تنظیم هیجانی و رفتارهای اجتماعی مربوطه
سن
تنظیم هیجانی
رفتار اجتماعی مربوطه
0-12 ماهگی
– خودش را آرام میکند.
– می‌آموزد که واکنشپذیری (reactivity) خود را تنظیم کند.
– توجه خود را تنظیم میکند (یعنی به چیز خاصی معطوف میکند)
– در مواقع استرس زا به مراقب خود تکیه میکند.
– تشخیص بیانات چهرهی دیگران
– پاسخهای مشخصی به محرک میدهد.
– بیان چهرهای متفاوتی را نشان میدهد.
12-30 ماهگی
– افزایش خودآگاهی (Self awareness)
– به خاطر محدودیتهایی که هنگام کشف کردن شی دلخواه به او اعمال میگردد عصبانی میشود.
– کودک self – consciousness نشان میدهد.
– شرمساری و غرور را نشان میدهد.
– زبان و احساسات بیشتری را می‌فهمد.
– حالات عاطفی‌اش را بیان میکند.
بافتار نوزاد و کاردرمانی کودکان
بافتارهای فرهنگی
– نژاد و قومیت بر چگونگی توجه والدین به کودک و اینکه چند وقت یکبار یک یا بار بچه را بغل میکنند و اینکه چقدر پاسخگوی گریه بچه هستند تأثیرگذار است.
بافتار فیزیکی
– محیط کودک در سال اول زندگی شامل خانه، تخت، صندلی و گهواره است.
– بازی زود هنگام در بغل پدر و مادر رخ میدهد. اولین بازیهای اکتشافی و آکوپیشنهای مربوط به وابستگی کودک در بغل و دامن پدر و مادر رخ میدهد.
– نوزاد در ۶ ماه دوم زندگی نیاز به حمایت کمتری در بازی دارد و نقش عمده والدین محافظت از کودک در برابر آسیب است. هر چه تحرک نوزاد بیشتر میشود هدف اصلی او معطوف به اکتشاف محیط میگردد.
-در دومین سال زندگی، محیط کودک به حیاط خانه، خانه همسایه و نقاط اکتشاف نشده درون خانه بسط پیدا میکند. بازی کردن در فضای باز فرصت یکپارچه شدن حواس را میدهد اما از لحاظ امنیت نگران کننده است.
تأثیر کاردرمانی درکی بر رشد اجتماعی و تحصیلی
کاردرمانی درکی فراتر از مهارتهای حرکتی ظریف، بسته‌ای جامع برای ارتقای رشد شناختی، ادراکی و اجتماعی کودک فراهم میکند. در جلسات گروهی یا بازی محور، کودک می‌آموزد چگونه نوبت‌بندی داشته باشد، با دیگران همکاری کند و در فضای دسته‌جمعی از تحریکات حسی استفاده کند. این مهارت‌ها بنیاد ارتباط موثر با مدرسه و محیط اجتماعی هستند. تمریناتی مانند بازی با توپ برای تقویت هماهنگی چشم و دست، حل معماهای تصویری برای رشد حافظه دیداری و فعالیتهای حرکتی گروهی برای تقویت مهارت اجتماعی طراحی میشوند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بهبود مهارتهای درکی-حرکتی منجر به افزایش توانایی کودکان در یادگیری واژگان، ریاضی و ارتباط کلامی میشودبنابراین کاردرمانی درکی نقشی حیاتی در پشتیبانی از مسیر تحصیلی و اجتماعی کودکان دارد.
نقش کاردرمانی درکی در ارتقای مهارتهای نوشتاری
در دوران پیش‌دبستانی و دبستان، توانایی نوشتن یکی از مهمترین مهارتهای تحصیلی است. کاردرمانی درکی به‌ویژه از طریق تمرین مهارتهای حرکتی ظریف، مانند گرفتن صحیح مداد، تمرین تمیزنوشتن و کنترل فشار، نقش کلیدی دارد. این فرآیند شامل ترکیب حس لامسه، بینایی و مهارتهای حرکتی برای توسعه هماهنگی دقیق انگشتان است. کاردرمانگران با طراحی فعالیتهایی نظیر عبور دادن نخ از سوزن، تراشیدن مداد، شکل‌دهی با خمیر و نقاشی‌های ظریف، مسیر عصبی-عضلانی را تقویت میکنند. این تمرین‌ها باعث افزایش دقت، کنترل فشار، سرعت و توالی حرکتی در حین نوشتن میشوند. مهمترین ویژگی این هدایت آن است که نه‌تنها مهارت نوشتن را بهبود می‌بخشد، بلکه به پرورش اعتماد‌به‌نفس و انگیزه کودک در فعالیتهای تحصیلی نیز کمک میکند.
سوالات متداول:
1-چه نشانه‌هایی میتواند بیانگر ضعف در مهارتهای درکی-حرکتی باشد؟
اختلال در گرفتن ابزار، عدم هماهنگی چشم و دست، افتادن مکرر، کندی در واکنش، مشکلات نوشتن یا لباس پوشیدن ممکن است نشان از ضعف در مهارتهای درکی باشد
2-آیا والدین هم باید در جلسات حضور داشته باشند؟
بله؛ آموزش والدین مهم است، زیرا تمرین‌های ساده در منزل میتواند مداومت درمان را تقویت کند.
گفتاردرمانی کودکان یکی از درمان های مفید در زمینه توانبخشی کودکان می باشد که در درمان اختلالات گفتاری، تاخیر گفتار و لکنت زبان بکار می رود. درمان کودکان بسیار وابسته به برقراری ارتباط مناسب و ایجاد امنیت مابین درمانگر و کودک می باشد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در حیطه درمان اختلالات گفتار کودکان با استفاده از تکنیک های گفتاردرمانی مناسب و تجهیزات پیشرفته مرکز پیشرو می باشد. استفاده مفید از تکنیک های رفتاردرمانی در کنار علم گفتاردرمانی موجب پیشرفت روند درمان در کودکان می گردد. همچنین گفتاردرمانی کودکان در منزل از دیگر خدمات گفتاردرمانی کودکان می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
رفتار درمانی در روند گفتادرمانی
دانشجویان گفتاردرمانی غالباً هم در مورد برقراری ارتباط بین‌فردی و هم در مورد مهارتهای ویژه درمان که لازمه اجرای مؤثر درمان گفتار و زبان است، از صلاحیت برخوردارند. با وجود این، بسیاری از دانشجویان تازه‌کار در اجرای درست رفتاردرمانی با مشکل روبرو میشوند که در نتیجه، تأثیر درمان را بی‌اثر میکند. هنگامی که بیماران درمان را نمی‌پذیرند، حالت تدافعی به خود میگیرند، مخالفت نشان میدهند، یا به‌عبارت‌دیگر، به‌گونه‌ای رفتار میکنند که گویای مشارکت در درمان گفتار و زبان نیستند، اجرای مؤثر درمان بسیار دشوار با غیرممکن میشود. رفتاردرمانی روشی است که گفتاردرمان به کار می‌برد تا در مداخلات درمانی، رفتار درستی را در بیمار ایجاد کند و آن را تداوم ببخشد. میلر (۲۰۰۲) در مورد رفتار دانشجویان و برنامههای رفتاردرمانی موارد زیر را بیان کرده است :
هنگامی که انتظارات آموزشی روشن و واضح باشد، درس‌ها با دلایل منطقی روشنی، دانشجویان را به مشارکت به طلبد و آنها را برانگیزد ، درس‌ها چالش‌برانگیز و در محدوده‌ی توانایی دانشجویان باشد، درس‌ها به طور عملی آموزش‌داده‌شده باشند، و جو آموزشی مثبت و حمایت‌کننده‌ای در کلاس وجود داشته باشد، بیشتر دانشجویان رفتار مناسبی از خود نشان میدهند. با وجود این، این احتمال وجود دارد که، علی‌رغم وجود برنامههای آموزشی و اجتماعیِ قوی ، برخی از دانشجویان اشکالات رفتاری نشان دهند.
در گفته‌ی میلر (۲۰۰۲) مفاهیم گوناگونی وجود دارند که برای گفتاردرمان ارزشمنداند . برای سر و سامان بخشیدنِ رفتار بیمار ، مهم است که گفتاردرمانها به‌صورت زیر اقدام کنند :
1) انتظارات بالینی خود را به طور واضح و روشن به آگاهی بیمار برسانید.
2) جلسات درمانی را به‌گونه‌ای اجرا کنید که با دلایل منطقی روشنی، بیمار را به مشارکت به طلبد و او را برانگیزد.
3) هدف‌های بالینی را به‌گونه‌ای انتخاب کنید که چالش‌برانگیز و در محدوده‌ی تواناییهای بیمار باشد
4) جلسات درس‌ها یا فعالیتها را به طور عملی آموزش دهید.
5) در جلسه درمانی؛ جو مثبت و حمایت‌کننده‌ای ایجاد کنید.
با وجود این، هنگامی که در جلسه درمانی به رفتاردرمانی بیشتری نیاز باشد، گفتاردرمان ها باید برای سروسامان بخشیدن به رفتار بیمار از شگرد رفتاردرمانی خفیف و یا متوسط استفاده کنند.
شگردهای رفتاردرمانی
شگردهای رفتاردرمانی خفیف عبارتند از :برقراری قوانین کلاس درس، استفاده از تحسین ویژه، و نادیده‌گرفتن رفتارها. پژوهش‌های متعددی، مفهوم برقراری قوانین برای رفتار در کلاس درس را شرح داده‌اند .
میلر (۲۰۰۲) قوانین کلاس درس را این‌گونه شرح داده است : a) انتظارات و حسّ بی طرفی استاد به آگاهی دانشجویان میرسد. b ) به ایجاد جوّ اعتماد کمک میکند. c) به استاد کمک میکند تا نوع تحسین کلامی‌ای را که باید به کار ببندد، تعیین کند (میلر ۲۰۰۲). برای مثال، اگر قانون کلاس درس این باشد که، « وقتی همسایه‌ی ما صحبت میکند، ما با گوش کردن به صحبت‌های او، به وی احترام می‌گذاریم»، استادان به راحتی میتوانند تشویق را با قانون پیوند دهند. گفتاردرمانی ممکن است اعلان كند «كینیترا، شیوه‌ی پیروی شما از قوانین کلاس درس را تحسین می‌کنم زیرا وقتی که لید یا صحبت می‌کرد، شما به خاطر احترام به دیگران، به صحبت‌های او گوش می‌کردید.» به دلیل اهمیت قوانین کلاس درس در رفتاردرمانی، میلر (۲۰۰۲) پیشنهاد کرده است که، پیش از تصمیم گیری درباره‌ی قوانین کلاس درس، آموزگاران باید فکر کنند که آیا میتوانند این قوانین را به‌راحتی با همه‌ی دانش‌آموزان کلاس درس به اجرا در آورند یا نه؟ (ص ۸۷). SLPها را تشویق می‌کنیم تا درباره‌ی ابعاد مختلف برقراری قوانین کلاس درس به‌صورت یاد شده در بالا بیندیشند میلر (۲۰۰۲) یادآوری کرده است، که صرف نظر از مجموعه‌ی قوانین تثبیت شده در کلاس درس، اصول کلی مربوط به ایجاد قوانین، در همه جا پذیرفته شده است این قوانین عبارتند از: a) محدودکردن تعداد قوانین به ۳ یا ۴ مورد b) بیان قوانین با جمله‌های مثبت c) هم سو کردن قوانین کلاس درس با هدف‌های فعالیت. d) نصب قوانین کلاس درس در یک مکان قابل‌رؤیت.
از گفتاردرمانها می‌خواهیم تا از تحسین ویژه در حکم بخشی از شگردهای رفتاردرمانی استفاده کنند. تحسین ویژه یعنی، یادآوری‌کردن جنبه‌ی خاصی از رفتاری را که دانشجو به‌خوبی انجام داده است. برای مثال، هنگامی که تام (اسم شخص) ابزار و وسایل خود را جمع و جور میکند و در گوشه‌ای میگذارد، آموزگار ممکن است با استفاده از تحسین ویژه به تام بگوید، «شما با کنارگذاشتن ابزار و وسایل خودکار فوق‌العاده‌ای انجام داده‌اید.»
میلر (۲۰۰۲) می‌گوید، گاهی وقت‌ها دانشجویان برای جلب‌توجه رفتار ناخوشایندی را ادامه میدهند. در این قبیل موارد، رفتارهای ناخوشایند را نادیده بگیرید. نادیده‌گرفتن رفتار، نوعی مهارت برنامه‌ریزی‌شده در رفتاردرمانی است که در صورت بروز رفتار مخّرب، به کار گرفته میشود تا اثر آن را خنثی کند با وجود این، هنگامی که سلامت کسی بـه مخاطره بیفتد نادیده‌گرفتن رفتار نباید مورداستفاده قرار گیرد. هرگاه SLP تشخیص دهد که نادیده‌گرفتن رفتار، شگرد درمانی مناسبی است، این شگرد باید همواره مورداستفاده قرار گیرد، زیرا: a) هرچه که بیمار تلاش بیشتری به خرج میدهد تا توجه گفتاردرمانی را به خود جلب کند، احتمال افزایش رفتار ناخوشایند بیشتر میشود. b) چنانچه نادیده‌گرفتن رفتـار، بـه طور برنامه‌ریزی‌شده، همواره به کار گرفته نشود، بیمار یاد میگیرد که با شدت بخشیدن به رفتار ناخوشایند میتواند به خواسته‌هایش برسد.
بر پایه‌ی پژوهش میلر (۲۰۰۲)، استفاده از قوانین کلاس درس، تحسین ویژه، و نادیده‌گرفتن رفتارهای ناخوشایند، وقتی که به‌عنوان برنامه‌ی رفتاردرمانیِ گفتاردرمان با هم به کار گرفته شوند، شگردهای رفتاردرمانی مؤثری هستند.گفتاردرمانهای را تشویق می‌کنیم تا این قبیل شگردهای رفتاردرمانی خفیف را تمرین کنند و از آنها به‌عنوان نخستین قوانین رفتاردرمانی استفاده نمایند. با وجود این، چنانچه رفتارهای ناخوشایند ادامه پیدا کنند، میلر (۲۰۰۲) توصیه کرده است که شگردهای رفتاردرمانی خفیف را به شگردهای رفتاردرمانی متوسط بسط و گسترش دهید.
شگردهای رفتاردرمانی متوسط
شگردهای رفتاردرمانی متوسط عبارتند از : پیمان توافقی، روشهای مربوط به جایزه و برنامههای خوددرمانی. این برنامه‌ها باتوجه‌به ماهیت آنها، برای این که اشکالات رفتاری دیده شده در بیماران را هدف قرار دهند، کاربرد آنها مستلزم افزایش شدت عمل از سوی گفتاردرمانی است. برای مثال، اجرای این روشها به زمان و تلاش بیشتری نیاز دارد، ولی میلر (۲۰۰۲) گزارش کرده است که این قبیل شگردهای رفتاردرمانی برای برنامههای مختلف کلاس درس منطقی است.
پیمان توافقی، نوعی توافق (کلامی یا نوشته شده) بین گفتاردرمان و بیمار است که در مورد رفتار احتمالی بیمار در جلسه‌ی درمانی صورت میگیرد. مفهوم پیمان توافقی، نخستین‌بار توسط پریماک در ۱۹۵۹ ارائه شده بود. پریماک بیماران را تشویق می‌کرد تا با به‌کارگیری فعالیتهای ترجیحی به‌عنوان تقویت‌کننده، در فعالیتهای غیر ترجیحی مشارکت کنند.
نتیجه‌ی کار پریماک (۱۹۵۹) که به نام قانون پریماک معروف شد به نام قانون مادربزرگ نیز معروف است، زیرا مادربزرگ‌ها معمولاً به نوه‌هایشان چیزی نظیر این جمله‌ها را می‌گویند، «همین که سبزی‌ها را خوردی، می‌توانی دِسر را بخوری.» قانون پریماک یا قانون مادربزرگ تدریجاً به نام پیمان توافقی معروف شد. روش کلی پیمان توافقی به نحو گول زننده‌ای ساده است: متخصص بالینی شرایط را به‌گونه‌ای طرح‌ریزی میکند تا بیمار پس از اجرای دستور گفتاردرمان، آنچه را که دوست دارد، انجام دهد. میلر (۲۰۰۲) یادآوری کرده است که پیمان‌های توافقی چنانچه توسط گفتاردرمان نوشته شود، باید شامل موارد زیر باشد:
1) توضیحی درباره‌ی رفتار مطلوب دانشجویان.
2) حالات یا شرایط توافق (مثلاً: چارچوب زمانی برای اجرای رفتار مطلوب، مقدار رفتار موردنیاز زمان دستیابی به مشوّق).
3) توضیحی درباره‌ی فعالیت یا مشوّقی که پس از اجرای شرایط قرارداد به‌عنوان پاداش داده میشود
4) امضای دانشجویان و گفتاردرمانی.
اسمیت، پالووای، پاتُن، پی بردند، برای این که پیمان‌ها مؤثرتر باشند، باید :
تلاش شود تا رفتارهای ناقصی را که شباهتی با رفتار مطلوب دارند، پاداش داده شود.
پاداش‌های فراوانی تدارک دیده شود.
به موفقیت‌ها پاداش دهید و نه به فرمان‌برداری.
منطقی، بی‌آلایش، و امیدوارکننده باشید.
اسمیت و همکاران (۱۹۹۸)، همچنین سه نوع پیمان توافقی گروهی را شرح دادند که به نام توافقی برای گروه‌ها، معروف است و گزارش کردندکه، این نوع توافق برای رفتاردرمانی کودکان دارای نیازهای ویژه در کلاس درس، معمولی جایگزین بسیار خوبی است.
توافق‌های مشروط :
چنانچه یکی از اعضای گروه به هدفی دست یابد، تمام اعضای گروه در تشویق سهیم میشوند (مثلاً، به دلیل این که یکی از کودکان در دو روز پیاپی در درمان، صدای هدف را درست تولید کره است، تمامی بچه‌ها در یک جشن ویدئویی شرکت داده میشوند).
توافق‌های وابسته به هم:
چنانچه تمام اعضای گروه به‌طورکلی (یا به طور جداگانه) به هدف تعیین شده دست یابند، تمام عضای گروه تشویق میشوند.
سوالات متداول:
چه اختلالاتی با گفتاردرمانی قابل درمان هستند؟
اختلالاتی مانند تأخیر در تکلم، مشکلات تلفظی، لکنت، اختلالات درک و بیان زبان، مشکلات بلع و اختلالات صوتی از جمله اختلالاتی هستند که با گفتاردرمانی قابل درمان می باشند
آیا رفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم مؤثر است؟
بله، رفتاردرمانی به‌ویژه در قالب تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، میتواند به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند تا مهارت های اجتماعی، ارتباطی و رفتاری خود را بهبود بخشند.
یکی از انواع اختلالات یادگیری، اختلال ریاضی می باشد. این اختلال موجب مشکلاتی در حل مسئله، درک روابط فضایی و مشکلات درک توالی ها و.. می گردد. برای یادگیری ریاضیات اصول کلی مشخصی وجود دارد که رهنمود‌هایی برای آموزش مؤثر آن در اختیار ما قرار میدهد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه درمان اختلالات یادگیری با استفاده از تجهیزات پیشرفته مرکز و اصول پایه اموزش ریاضی به صورت تخصصی فعالیت دارند. اصولی که در اینجا بحث میشود عبارت است از: ایجاد مفاهیم پیش عددی (مهارت آمادگی برای یادگیری ریاضیات)، تدریس از مرحله‌ی عینی تا مرحله‌ی انتزاعی، فراهم‌آوردن فرصت‌ها و زمان‌هایی برای تمرین، تعمیم مفاهیم و مهارتهای آموخته‌شده کارکردن متناسب با نقاط قوت و ضعف دانش‌آموز، ساختن زیربنایی محکم برای مهارت‌ها و مفاهیم ریاضی، طراحی برنامه‌ای متعادل برای ریاضیات و استفاده از رایانه.
درمان اختلال یادگیری ریاضیات
قبل از شروع کار لازم است آموخته‌‌های عددی قبلی دانش‌آموز بررسی و اطمینان حاصل شود که دانش‌آموز آماده‌ی یادگیری مطالبی است که قرار است تدریس شود. سرمایه‌گذاری و صرف وقت و نیرو برای ایجاد پایههای قوی ریاضیات میتواند از بیشتر مشکلاتی که بعد‌ها هنگام یادگیری فرایندهای پیشرفتهتر و انتزاعی‌تر ریاضی ممکن است دانش‌آموز با آنها مواجه شود جلوگیری کند. مفاهیم پیش‌عددی پایه‌ای زیر مفاهیمی اساسی است که یادگیری آن ضروری است و چنانچه این کار انجام نگرفته باشد باید به تدریس آن همت گماشت:
همانندسازی (مفهوم «یکسان» بودن و گروه‌بندی اشیا)،
تشخیص گروههای اشیا (تشخیص گروهی سه‌تایی بدون شمارش تک‌تک آنها)،
شمارش (جفت‌کردن اعداد با اشیا)،
نام بردن عددی که بعد از عددی مفروض میآید (توانایی گفتن اینکه به طور مثال ۸ بعد از ۷ میآید)،
نوشتن اعداد از ۰ تا ۱۰ (رعایت توالی صحیح، فائق آمدن بر وارونه نویسی و تحریف)،
اندازهگیری و جفتقکردن (تخمین، اندازهگیری اشیا، تناظر یک‌به‌یک)،
ارزش‌های متوالی (مرتب کردن اشیا بر اساس تفاوتهای کمی)،
ارتباط اجزا با کل و اجزا با یکدیگر (کسب تجربه با موادی که خود دانش‌آموز میتواند برای کشف ارتباط‌های عددی تصحیح کند)،
عملیات (انجام دادن اعمال عددی بدون دخالت اشیای عینی)،
نظام دهگان (یادگیری نظام عددی و به کار بردن نظامی از علائم و نشانه‌‌ها برای نشان‌دادن مبنای ده و بالاتر از ده)
نکاتی درباره درمان اختلال یادگیری
آموزش مفاهیم عینی به انتزاعی
هنگامی که تدریس از مفاهیم عینی به مفاهیم انتزاعی سوق پیدا میکند دانش‌آموزان مفاهیم ریاضی را بهتر درک میکنند. معلم باید سه مرحلۀ آموزشی را طراحی نماید: عینی، تصویری و انتزاعی (میلر، ۱۹۹۶؛ هریس و دیگران، ۱۹۹۵).
در مرحله‌ی آموزش عینی دانش‌آموز از اشیای واقعی برای یادگیری مهارت استفاده میکند. دانش‌آموز میتواند مثلاً ۲ مکعب و ۳ مکعب را ببیند، آنها را در دست بگیرد و حرکت دهد تا یاد بگیرد که آنها روی هم 5 مکعب میشوند.
در مرحله‌ی تصویری، تصویر جایگزین شیء واقعی میشود. در مثال زیر دایره‌‌های روی کاغذ تمرین نمایندۀ اشیا هستند:
+= ۵
در مرحله‌ی انتزاعی اعداد به جای نماد‌های تصویری می‌‌نشینند:
۲ + ۳ = ۵
فراهم کردن فرصت‌هایی برای تمرین و مرور
دانش‌آموزان برای کسب مهارت و تسلط بر مفاهیم ریاضی نیاز به فرصتهای زیاد و متعددی برای مرور و تمرین دارند تا بتوانند از این مفاهیم تا حد امکان به صورت خودکار استفاده کنند. راههای زیادی برای حل این تمرین‌ها وجود دارد و معلم باید تا حد امکان روش خود را با این هدف هماهنگ کند. از ورقه‌‌های تمرین، کارت‌های براق، انواع بازیها، شیوههای رفتاری (مانند پاداش در برابر کار) و تمرین‌های رایانه‌ای (برنامههای نرم‌افزاری ویژه‌ای که بلافاصله پسخوراند میدهد) میتوان استفاده کرد.
آموزش تعمیم‌دهی آموخته‌‌ها به موقعیتهای جدید
دانش‌آموزان باید بیاموزند که مهارتهای آموخته‌شده را به موقعیتهای دیگر تعمیم دهند. به طور مثال میتوان با صورت مسئله‌‌های زیادی که معلم یا دانش‌آموزان طرح میکنند به تمرین پرداخت و سپس صورت مسئله‌‌ها را تغییر داد. هدف به دست آوردن مهارت تشخیص و به کارگیری اعمال محاسبه‌ای در موقعیتهای جدید و گوناگون است.
تدریس اصطلاحات ریاضی
اصطلاحات و مفاهیم درس ریاضی برای دانش‌آموز مفاهیمی‌‌جدید است و باید آموخته شود. ممکن است دانش‌آموز عملیات را بلد باشد اما لغت دقیق به کارگیری عملیات را نداند جدول ۵.۱۴ واژگان اعمال ریاضیات پایه را نشان میدهد.
توجه به نقاط قوت و ضعف دانش‌آموزان
معلم‌‌ها باید علاوه بر توانایی‌ها و ناتوانی‌های دانش‌آموزان سطح دانش ریاضی و اعمالی را که دانش‌آموز میتواند انجام دهد، بدانند. چگونه حیطه‌‌های ناتوانی دانش‌آموز بر یادگیری ریاضی او تأثیر میگذارد؟ در این حالت دانش‌آموز به انجام دادن کدام تکالیف دیگر متوسل میشود؟ برای اطمینان از پایههای دانش دانش‌آموز از مفاهیم عددی، تا چه حد باید به عقب برگشت؟ چه فنون، رویکرد‌ها و موادی در این مورد امیدبخش به نظر میرسد (جانسون،1987؛ بلی و تورنتون،۱۹۸۹)؟ چند پیشنهاد خاص در اینجا نقل میشود:
باید تعیین شود که آیا دانش‌آموز ساختار اعداد و عملیات محاسبه‌ای را درک میکند یا نه. آیا دانش‌آموز معنی اعدادی را که گفته میشود می‌فهمد؟ آیا دانش‌آموز از عهده‌ی خواندن و نوشتن اعداد بر میآید؟ آیا دانش‌آموز عملیات محاسبه‌ای پایه را میتواند انجام دهد؟ در صورتی که دو عدد به دانش‌آموز داده شود، آیا میتواند بگوید که کدام بزرگتر و کدام کوچک‌تر است؟
لازم است مهارتهای دانش‌آموز در جهتیابی فضایی مشخص شود. آیا دانش‌آموز قادر است چپ و راست را تشخیص دهد یا اینکه علائمی از نشناختن جهتیابی فضایی نشان میدهد؟
تواناییهای کلامی دانش‌آموز تا چه حد در حل مسائل ریاضی او دخیل است؟ آیا میزان توانایی او در درک زبان (زبان درکی) و استفاده از آن (زبان بیانی) بر یادگیری ریاضیات تأثیر میگذارد؟
آیا داشتن ضعف در زمینه‌ی خواندن بر یادگیری ریاضیات تأثیر میگذارد؟ آیا دانش‌آموز میتواند اعداد را بخواند؟ آیا دانش‌آموز قادر است کلمات دستورالعمل‌ها و صورت مسئله‌‌ها را بخواند؟
آیا دانش‌آموز مشکلاتی در زمینه‌ی توجه یا به خاطر سپاری دارد که بر یادگیری ریاضیات تأثیر گذارد؟ آیا دانش‌آموز در یادآوری اعمال ریاضیات با مشکلی مواجه است؟
ایجاد زیربنایی محکم از مفاهیم و مهارتهای ریاضی
تدريس ضعيف حتی ممکن است مشکلات موجود دانش‌آموز را در زمینه‌ی ریاضی بیشتر کند. ریاضیات باید به روشی تدریس شود که پایههای مفاهیم ریاضی را محکم‌تر و تثبیت کند تا همواره در دسترس دانش‌آموز باشد. بریتر (۱۹۶۸) برای کمک به تشکیل بنیان‌هایی محکم از تفکرات ریاضی در دانش‌آموزان رهنمود‌های زیر را پیشنهاد میکند:
در آموزش ریاضیات باید بیشتر بر پاسخ به سؤالات تأكید شود و نه صرفاً برای انجام‌دادن تكاليف.
مسائل بهتر است از راههای گوناگون حل شود تا مطالب آموخته‌شده به انواع مختلفی از کاربرد‌ها و تجربه‌‌ها تعمیم داده شود.
شروع آموزش ریاضیات باید به صورت منسجم و منطقی صورت گیرد و نه با عناوین و ترفند‌های بی‌ربط.
آموزش باید جامع باشد تا دانش‌آموزان بتوانند به تمرین‌های لازم دست یابند. برخی از برنامههای ریاضی زمان بسیار کمی به تمرین اختصاص میدهند.
برنامه‌ی ریاضیات باید به گونه‌ای تدریس شود که دانش‌آموزان نسبت به تواناییهای ریاضی خود اعتماد به نفس پیدا کنند. بسیاری از بزرگسالان هنگام مواجهه با مسئلهای ریاضی حالت تدافعی به خود میگیرند، زیرا که اعتماد به نفس خود را در جریان آموزش‌های اولیه ریاضیات از دست داده‌اند.
تدارک برنامه‌ای متعادل برای کودکان اختلال ریاضیات
آموزش ریاضیات باید متعادل باشد و از سه عنصر: مفاهیم، مهارت‌ها و حل مسئله به نسبتی مناسب تشکیل شده باشد. هر سۀ این مؤلفه‌‌ها برای یادگیری ریاضیات ضروری است (بلی و تورنتون، ۱۹۸۹).
مفاهیم. مفاهیم به درک و فهم اولیه اشاره دارد. دانش‌آموز زمانی مفاهیم را در مییابد که قادر به طبقهبندی یا گروه‌بندی اشیا باشد یا بتواند عنوانی را برای گروهی ذکر نماید. یک مثال در این مورد تشخیص اشیای گرد در یک گروه و به کار بردن نام دایره برای اشیای آن گروه است. مثال دیگر برای مفهوم، صورت‌بندی اصول یا قواعد است. برای توصیف این مطلب میتوان گفت که وقتی دانش‌آموز یاد میگیرد که حاصل ضرب عددی در ۱۰ برابر با همان عدد است به همراه یک صفر در سمت راست آن، مفهومی‌‌در ذهن او شکل میگیرد.
مهارت‌ها. مفاهیم به درک و فهم اولیه اشاره میکند و مهارت‌ها به آنچه فرد انجام میدهد. فرایندهای انجام دادن اعمال عددی – عملیات پایۀ جمع، تفریق، ضرب و تقسیم- مثال‌هایی از مهارتهای ریاضی است.
هر مهارتی ممکن است خوب یا نه چندان خوب، سریع یا کند، آسان یا با دشواری‌های فراوان انجام گیرد. مهارت‌ها مرحله به مرحله رشد مییابند و از طریق فعالیتهای آموزشی تقویت میشوند.
حل مسئله. مفاهیم و مهارتهای ریاضیات برای حل مسئله به کار گرفته میشود. معمولاً به کارگیری شامل انتخاب و استفاده از برخی از ترکیبات مفاهیم یا مهارت‌ها به شکلی متفاوت یا جدید است. مثال این مورد مسئلۀ اندازهگیری سطح یک تخته است. برای حل این مسئله مفاهیم مربوط به مستطیل و اضلاع موازی به علاوه‌ی مهارتهای اندازهگیری، ضرب و جمع به کار گرفته میشود. برای تدریس حل مسئله در ریاضیات معلم باید به دانش‌آموز کمک کند تا موقعیتهای مشابه را تعیین نماید – یعنی راجع به موقعیتهای مشابه با مسئله فکر کند و سپس با به‌کارگیری همان مفاهیم و مهارت‌ها در هر دو موقعیت از این شباهت‌‌ها استفاده کند.
فعالیتهایی برای تدریس ریاضیات
فعالیتهای آموزشی این بخش نیز به سه گروه تقسیم میشود: مفاهیم، مهارت‌ها و حل مسئله.
تدریس مفاهیم ریاضی
طبقهبندی و گروه‌بندی
بازیهای مربوط به طبقهبندی. اشیایی در اختیار دانش‌آموزان بگذارید که فقط یکی از ویژگی‌های آنها، مثلاً رنگ یا جنس، متفاوت باشد. سپس از آنها بخواهید که این اشیا را در دو گروه طبقهبندی کنند. به طور مثال چنانچه اختلاف اشیا در رنگ آنها باشد از دانش‌آموزان بخواهید که قرمز‌ها را در یک گروه و آبی‌ها را در گروه دیگر قرار دهند. در مرحله‌‌های پیشرفتهتر پیچیدگی طبقهبندی و خصوصیات افزایش مییابد و از دانش‌آموزان خواسته میشود که مثلاً اشیای منقول و غیرمنقول را در دو گروه طبقهبندی کنند. نوع دیگر استفاده از اشیایی است که چندین خصوصیت مشترک دارند، مانند شکل، رنگ و اندازه میتوان بریده‌‌هایی به شکل‌های مثلث، دایره و مربع در سه رنگ (آبی، زرد و قرمز) و دو اندازه (کوچک و بزرگ) در اختیار کودکان قرار داد و از دانش‌آموزان خواست که آنها را یک بار بر مبنای شکل و سپس بر مبنای رنگ مرتب کنند. همچنین میتوان از کودکان خواست که راه سومی برای مرتب کردن آنها بیابند.
جورکردن و طبقهبندی کردن. اولین قدم برای آموزش مفاهیم عددی توانایی متمرکزشدن بر یک شیء خاص و تشخیص آن است. از دانش‌آموزان بخواهید میان مجموعهای از اشیا شیء خاصی را پیدا کنند. به طور مثال دانش‌آموز میتواند در جعبهای پر از مهره یا مکعب‌های رنگی به دنبال مهره یا مکعب قرمز بگردد. یا بین انواع مختلفی از دانه‌‌های سخت پوست بادام‌ها را جدا کند. یا چنگال‌ها را از جعبهی ظروف نقرهای، دکمههای بیضی را از جعبه دکمه‌ها، دایره‌‌ها را در جعبهی اشکال مقوایی و قطعات مربع شکل را از ظرف پر از پیچ و مهره جدا کند.
تشخیص گروههای اشیا. بازیهای دومینو، کارت‌های بازی، اجسام، سطوح نمدی، سطوح مغناطیسی، کارت‌های رنگی و کتاب‌های تمرین ریاضی وسایلی عالی برای تقویت مفهوم گروه گروه محسوب میشوند.
مهر عددی. میتوان از یک مُهر و جامهری استفاده کرد (پاک‌کن ته مداد برای این کار بسیار مناسب است). دانش‌آموز به کمک آن میتواند با جورکردن نقاط مجموعهای از اعداد بسازد. دو دانش‌آموز میتوانند بازی مشهور (جنگ) را با یک دست کارت استاندارد و یک دست کارت ساخته شده به وسیله‌ی نقاط مُهر شده انجام دهند. اولین بازیکنی که کارت‌های جور را تشخیص دهد و بگوید میتواند آنها را ببرد.
ردیف کردن
ترتیب ردیف‌ها و ارتباط‌های آنها. وقتی مفهوم ترتیب را درس میدهید میتوانید از دانش‌آموز بخواهید عددی را که بعد از ۶ یا قبل از ۵ یا بین ۲ و ۴ میآید بگوید.
همچنین میتوان از دانش‌آموز خواست که اولین، آخرین یا سومین شیء ردیف شده را نشان دهد. کمیت‌های اندازهگیری شدۀ دیگر را نیز میتوان برای ابعاد دیگری چون اندازه، وزن، شدت، رنگ، حجم و شدت صدا مرتب کرد.
محور‌های اعداد. محور اعداد عبارت از زنجیرهای از اعداد است که خط مستقیمی را تشکیل و به دانش‌آموز اجازه میدهد مستقیماً محاسبه را لمس کند. خطوط عددی و مکعب‌های عددی به دانش‌آموزان در فهم نماد‌ها و ارتباط‌های آنها با یکدیگر کمک میکند.
0 0 0 0 0 0 0
6 5 4 3 2 1 0
بازیهای الگودار. از دانش‌آموز بخواهید که با انتخاب شيء بعدی از ردیفی که آغاز کرده‌اید الگو‌ها را کشف کند. به طور مثال در یک الگوی قرمز، سفید، قرمز، سفید دانش‌آموز باید شیء قرمز را بعد از سفید در ردیف قرار دهد. با پیشرفت تمرین‌ها پیچیدگی الگو‌ها نیز افزایش مییابد.
ارتباط بین مفهوم اندازه و طول. از دانش‌آموز بخواهید که اشیایی در اندازه‌‌های گوناگون را با هم مقایسه کند و مفاهیم کوچک‌تر، بزرگتر، بلندتر و کوتاه‌تر را به کار بگیرد. گیره‌‌های کاغذ و پیچ جمع‌اوری کنید. از دانش‌آموز بخواهید که آنها را به ترتیب اندازه مرتب کند و سپس با تخمین اینکه آیا شیئی مشخص داخل یک فضای معین جا میگیرد یا نه، اندازه آن را حدس بزند.
تناظر یک به یک: جفت کردن
تناظر یک به یک ارتباطی است که در آن عنصری از یک مجموعه با یک و فقط یک عنصر از مجموعۀ دوم جفت است. جفت کردن دانش پایه‌ای خوبی برای شمارش ایجاد میکند. طراحی فعالیتهایی برای جفت کردن یا ردیف کردن یک شیء با شیء دیگر مفید است. از دانش‌آموزان بخواهید که ردیف گیره‌‌های روی تخته‌ی گیره را با جفت کردن گیره‌‌های نامنظم مرتب نمایند یا میزی بچینند و داخل هر بشقاب یک بیسکویت بگذارند. یا مواردی طراحی کنید که در آن بتوان به هر فرد یک شیء اختصاص داد.
شمارش
فعالیتهای حرکتی برای شمارش. برخی از دانش‌آموزان یاد میگیرند به طور شفاهی بشمارند اما این مفهوم را که هر عدد با شیئی متناظر است درک نمی‌کنند. چنین دانش‌آموزانی را میتوان با ایجاد پاسخهای حرکتی قوی و تماسی در هنگام شمارش کمک کرد. ممکن است مشاهدۀ محرک‌های بینایی و اشاره به اشیا کافی نباشد. زیرا چنین دانش‌آموزانی به طور نامرتب شمارش میکنند، اشیا را نادیده میگیرند یا دو عدد را به یک شیء اختصاص میدهند. فعالیتهای حرکتی برای کمک به بناکردن اصول شمارش عبارت است از: قرار دادن می‌خی چوبی داخل یک سوراخ، گیره زدن به لباس‌های روی طناب، انداختن مهره‌‌ها روی لوله‌ی پیپ پاک کن، سه بار دست‌زدن، چهار بار پریدن و دو بار ضربه‌زدن روی میز. از دانش‌آموزان بخواهید که با چشمان بسته به تعداد ضربات طبل گوش دهند و بدین وسیله با کمک کیفیت‌های شنوایی، شمارش بینایی را تقویت نمایید. دانش‌آموزان میتوانند علامتی برای هر صدا بگذارند و سپس علامت‌ها را بشمارند.
شمارش فنجان‌ها. از مجموعهای از ظروف مانند فنجان استفاده کنید و به هر کدام عددی اختصاص دهید از دانش‌آموزان بخواهید که هر کدام از ظرف‌ها را با تعداد معینی از اقلامی چون تشتک بطری، ژتون، دکمه، پیچ و واشر پر کنند.
تشخيص اعداد
تشخیص دیداری اعداد. دانش‌آموزان باید یاد بگیرند که هم اعداد نوشته شده (۳ و ۷ و8) و هم کلماتی را که بیانگر این اعداد (سه ،هفت، هشت) است تشخیص دهند. آنها همچنین باید یاد بگیرند که اشکال نوشته شده و نماد‌های محاوره‌ای را یکی بدانند. اگر دانش‌آموزی عدد نوشته شده را با عدد دیگری اشتباه میگیرد میتوان از علامت‌‌های رنگی برای تشخیص نماد‌ها کمک گرفت. میتوان مثلاً بالای عدد ۳ را سبز و پایین آن را قرمز کرد. فعالیت دیگر این است که از دانش‌آموز بخواهید عدد صحیح را با مجموعه معینی از اشیا جور کند؛ از نماد‌های نمدی مقوایی یا کاغذ سبماده‌ای و نیز گروههای اشیا نیز میتوان استفاده کرد.
پوستر محوطه‌ی پارکینگ. پوستری از محوطه‌ی پارکینگ تهیه کنید و به جای استفاده از اعداد با نقطه محوطه را شماره‌گذاری کنید اعدادی را روی ماشین‌های کوچکی بنویسید و از دانش‌آموزان بخواهید که ماشین‌ها را در جا‌های درست خود پارک کنند.
فعالیتهای حرکتی
فضای کار. روی میز بزرگی را پر از وسایلی کنید که میتوان برای شمارش از آنها استفاده کرد. وسایلی شمردنی مانند چرتکه، لوبیا، چوب، پول بازی، خط‌کش و سایر وسایل اندازهگیری را نیز میتوان بین اقلامی قرار داد که دانش‌آموزان ممکن است از آنها استفاده کنند.
پازل‌ها، بازیهای میخ تخته و تخته‌های شکل‌دار. این ابزارها به دانش‌آموز کمک میکند بر اشکال و ارتباطات فضایی متمرکز شود. اگر دانش‌آموزی در پیداکردن و جاانداختن قسمتهای گمشده دچار مشکل است میتوان با توصیف شکل مورد نظر به طور شفاهی اشاره‌هایی ضمنی دربارۀ شیء مورد نظر ارائه کرد.
اندازهگیری. با ریختن،شن، آب یا لوبیا از ظرفی با شکل و اندازه‌ای معین به ظرفی با شکل و اندازه‌ای دیگر میتوان به پیشرفت مفاهیم اندازهقگیری دانش‌آموز کمک کرد. در این فعالیتها میتوان بر تخمین کمیت‌ها، استفاده از پیمانه‌های اندازهگیری و آشنایی با اعداد کسری تاکید کرد. برای تدریس مقیاس‌ها و نشان‌دادن نسبت آنها به یکدیگر میتوان از ظروف واقعی و سایر وسایل اندازهگیری مثل پاینت، کوارت، نیم گالن، گالن، پوند و نیم پوند استفاده کرد. استفاده دیگر از وسایل اندازهگیری در آشپزی است. با درست کردن ژله استفاده از مخلوط کن کیک یا آماده کردن ماکارونی و پنیر میتوان این مفاهیم را به کودکان آموخت.
سوالات متداول:
1-آیا مدارس میتوانند به درمان کودکان با اختلال ریاضی کمک کنند؟
بله، با ارائه تطبیق‌هایی مثل زمان اضافه برای امتحان، استفاده از ماشین حساب، اجازه ترسیم تصویری مسائل و طراحی سوالات ساده‌تر امکان موفقیت بیشتر فراهم میشود.
2-آیا این کودکان در محاسبات ذهنی مشکل دارند؟
بله، حتی جمع و تفریق ساده‌ای مثل ۷-۳ را با انگشتان محاسبه میکنند و به‌خاطر سپردن نتایج پایه برایشان دشوار است.
