لکنت از اختلالات گفتاری شایع در کودکان به حساب می آید. گفتاردرمانی کودکان با استفاده از روش های مختلف درمانی در جهت بهبود علائم لکنت زبان استفاده می کند. مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر پس از تشخیص علت لکنت زبان و بررسی تاریخچه لکنت زبان در خانواده به درمان تخصصی آن توسط تکنیک های مختلف گفتاردرمانی، کاردرمانی و روانشناسی می پردازد. درمان همه جانبه لکنت موجب تسریع روند بهبودی و عدم عود مجدد لکنت در کودک می گردد. گفتاردرمانی در منزل نیز از خدمات دیگر مرکز می باشد که برای کودکانی که امکان مراجعه به مرکز را ندارند یا به عنوان درمان تکمیلی در کنار خدمات کلینیکی ارائه می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک –توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تاریخچه درمان لکنت
برنامه لیدکامب یک مدل بالینی برگرفته از یک مدل آزمایشگاهی عملی است و نقطه آغازین آن پژوهشکده دانشگاه مینه سوتا میباشد. دو دهه قبل پژوهشگران دریافته بودند که لکنت را میتوان از طریق روشهای شرطیسازی عامل (نظیر شوک یا صدای بلند) تحت کنترل قرار داد. اگرچه طمان آن رسیده بود تا از روشهای شرطی سازی عامل برای کودکان استفاده شود، اما به دلیل رواج نظریه اش تشخیص زاد وندل جانسون در آن زمان، هیچ کس حاضر به استفاده از این روش نبود. زیرا همه گمان میکردند که به کارگیری روشهای شرطی سازی عامل برای کودکان پیشدبستانی یک خطای بالینی است و مشکل را وخیمتر میکند. با این وجود یازده سال بعد کتابی از سوی اینگهام و پرینس منتشر گردید که نظریهی جانسون را رد نموده و درمان مستقیم لکنت را مورد حمایت قرار داد.
مارتین و همکاران روش مبتکرانهای برای به کارگیری شرطی سازی عامل برای درمان لکنت کودکان پیش دبستانی پیشنهاد کردند. آنها از یک پاپت سخنگو استفاده کردند، پاپت از یک جعبه بیرون میآمد و با آزمودنی داخل اتاق صحبت میکرد. پاپت توسط آزمونگران خارج از اتاق هدایت میشد، و یک گفتگوی 20 دقیقه ای با کودک انجام میشد. هنگام گفتگو هر زمان کودک لکنت میکرد، آزمونگران به مدت چند ثانیه نور را خاموش میکردند که این کار باعث ناپدید شدن کامل پاپت میشد. پس از مدت کوتاهی نور دوباره روشن میشد و کودک و پاپت به گفتگو ادامه میدادند. بر این اساس لکنت دو کودک آزمودنی از طریق صحبت با پاپت از بین رفت. این نتیجه موفق به خارج از کلینیک نیز تعمیم یافت و پیامد آن تا یک سال بعد باقی ماند.
در سال 1980 اُنسلو به کار روی پاپت پرداخت. وی یک صفحه نمایش را داخل اتاقی دارای پنجره یکطرفه قرار داد. صفحه نمایش مجهز به چراغی بود که هنگام روشن شدن توسط انسلو، پاپت را آشکار میساخت. یک میکروفن نیز برای ارائه صدای پاپت داخل اتاق تعبیه شده بود. هنگامی که کودک دچار لکنت میشد انسلو چراغ را خاموش میکرد و پاپت ناپدید میشد. انسلو گفت “این ایده به ذهنم رسید که والدین میتوانند نقش عروسک پاپت را بر عهده گیرند و به جای حضور در کلینیک در همان زندگی روزمره به ایفای نقش بپردازند. بنابراین چون درمان در مکانی انجام میشود که لکنت در آن رخ میدهد، مشکل تعمیم برطرف شود”. وی از والدین خواست تا تغییراتی در نقش پاپت ایجاد نمایند. در واقع این مدل درمانی که تحریک کلامی وابسته به پاسخ نام دارد به گونهای است که توسط والدین انجام میگیرد. تکامل این مدل حاصل سالها کوشش و خطای بالینی است و نتایج آن نیز با سنجشهای بالینی ارزیابی شده است. در آغاز تأثیر مثبت این درمان روی تعداد اندکی از کودکان به مسئلهای جالب تبدیل شد و زمانی که برای بسیاری از کودکان مؤثر نبود، جنبهای معماگونه پیدا کرد. به نظر میرسد که برای موفق بودن درمان والدین نباید ایرادگیر باشند، درمان باید حمایتی باشد، و تحسین کودک باید بیشتر از درخواست برای خوداصلاحی باشد.
برنامه لیدکامب برای درمان لکنت زبان
برنامه درمانی لیدکامب شامل مراحل از پیش تعیین شده نیست، و روشهای متعددی جهت اجرای آن وجود دارد. به عبارت دیگر برنامه لیدکامب متناسب با هر کودک و خانواده وی، به طور متفاوت اجرا میشود. برنامه لیدکامب نوعی رفتاردرمانی است و تمرکز اصلی آن حذف رفتارهای اولیه لکنت کودکان پیشدبستانی میباشد. این برنامه برای کودکان زیر شش سال طراحی شده است، ولی این بدان معنا نیست که برای کودکان بزرگتر قابل استفاده نیست. برخی مطالعات تأثیر این برنامه روی کودکان 7 تا 12 ساله را نشان داده اند. به هر حال نتایج مطالعات از موفقیت آمیزتر بودن این درمان برای کودکان کوچکتر از شش سال نسبت به کودکان بزرگتر حکایت دارد، و این گونه به نظر میرسد که با افزایش سن از میزان تأثیرگذاری این رویکرد کاسته میشود. برنامه لیدکامب توسط والدین و در محیط روزمره کودک انجام میشود، و درمانگر فقط روش اجرای صحیح برنامه را به والدین آموزش میدهد. به عبارت دیگر درمانگر به عنوان متخصص درمان زود هنگام لکنت و والدین به عنوان متخصصین کودکشان معرفی میشوند. والدین میدانند که کودکشان چه چیزهایی را دوست دارد، به چه چیزهایی علاقه ندارد، یا چه چیزی برای وی مشوق بهتری خواهد بود. مهمتر اینکه این برنامه از رابطه میان والد – کودک بهره میبرد. در واقع والد و کودک با کمک هم لکنت را تحت کنترل در می آورند. البته در ابتدا ممکن است والدین در به کارگیری این درمان دچار نگرانی شوند، اما در نهایت این درمان معمولاً با ایجاد حس همکاری همراه خواهد شد و والدین در انجام آن احساس قدرت مینماید. گفتنی است که این مسئله در مورد کودکان نیز صدق میکند. والدین در این زمینه گزارش میکنندکه فرزندشان از درمان استقبال کرده است و حتی زمانی که اجرای درمان را فراموش مینماید، کودک از آنها میخواهد که آن را انجام دهند. به طور کلی برنامه لیدکامب درمانی است که والدین و کودکان از انجام آن لذت میبرند و اگر این حس لذت ایجاد نشود، بدیهی است که این درمان به هدف خود نخواهد رسید. بنابراین از آنجایی که درمان در موقعیتهای گفتاری روزمره کودک انجام میشود، مشکل مربوط به تعمیم مطرح نخواهد شد. زیرا دیگر چیزی برای تعمیم وجود ندارد. در واقع این یکی از دلایل عدم اجرای برنامه توسط درمانگر است.
جز جدانشدنی یک درمان رفتاری، مبتنی بودن آن بر شواهد علمی – بالینی است. برنامه لیدکامب نیز بر اساس شواهد آزمایشگاهی و مطالعات پیامدنگر، یک درمان رفتاری مبتنی بر شواهد محسوب میشود. مطالعات دیگری همچون آزمایش کنترل شده تصادفی نیز نشان میدهند که کودکان در ارزیابی پس از درمان، لکنت نداشتند. به نظر میرسد که اثربخشی درمان به سه دلیل امری منطقی است. اولاً؛ پس از انجام درمان لیدکامب، لکنت کودکان پیش دبستانی به صفر نزدیک شد. از آنجایی که این گروه سنی شانس کمی برای دستیابی به بهبود طبیعی دارند، بنابراین میتوان نتایج به دست آمده را ناشی از تأثیرات درمان دانست. دوماً؛ عوامل پیشبینی کنندهای که میزان بهبودی را در برنامه لیدکامب تعیین میکنند، متفاوت از آنهایی هستند که امکان وقوع یا عدم وقوع بهبود طبیعی را مشخص میسازند. سوماً؛ میزان بهبودی افراد دریافت کننده برنامه لیدکامب بیشتر از افرادی بود که این برنامه را دریافت نکردند.
نوع دیگری از مطالعات که برنامه لیدکامب را مورد حمایت قرار میدهد، به “تحقیق فرایند درمان ” مشهورند. این پژوهش به ارزیابی سنجش نتایج درمان نمیپردازد بلکه به شیوه عملکرد درمان توجه میکند. اولین تحقیق فرایند درمان که اساساً نوعی بررسی روایی اجتماعی بود نشان داد که فرایند برنامه لیدکامب با فرایندهای درمانی بزرگسالان متفاوت است.
عامل درمان در این برنامه، بازخوردهای کلامی والدین به گفتار دارای لکنت و گفتار بدون لکنت کودک در زندگی روزمره میباشد. از این دو گفتار در برنامه لیدکامب به عنوان پاسخها یاد میشود. بنابراین والدین پس از گفتار دارای لکنت یا بدون لکنت کودک ممکن است بازخوردهای کلامی (شامل آگاه سازی نسبت به پاسخ، تحسین پاسخ و درخواست خوداصلاحی پاسخ از کودک) ارائه دهند. بنابراین بازخوردهای کلامی والدین تنها عامل درمانی برنامه لیدکامب است، و این برنامه به تغییر سرعت گفتار یا محیط زندگی کودک نمیپردازد.
باید دانست که والدین در این برنامه باید کودک را تحسین و توجه وی را به لکنتش جلب کنند، و همچنین بازخوردهای کلامی آنها نباید تهدیدکننده، شدید و یکنواخت باشند. زیرا در غیر اینصورت نتایج درمان ناخوشایند خواهد بود. چنانچه والدین بازخوردهای منفی و یکنواختی را در کلیه لحظات وقوع لکنت به کودک ارائه نمایند، پیشبینی پاسخ کودک امری ساده و مشخص خواهد بود. همان گونه که پیشتر ذکر شد برنامه لیدکامب به رابطه والد – کودک توجه دارد، بنابراین نباید برنامه باعث مختل شدن این رابطه شود.
برنامه لیدکامب مبتنی بر حضور هفتگی کودک و والد در کلینیک میباشد. درمانگر روند درمان را به والد آموزش دهد. درمانگر باید اطمینان یابد که والدین بازخوردهای کلامی خود را به طور صحیح ارائه میدهد. زیرا چنانچه این درمان به روش ناصحیح اجرا شود، مشکلاتی در پی خواهد داشت. بنابراین ابتدای برنامه لیدکامب یعنی زمانی که والدین هنوز در حال یادگیری بازخوردهای کلامی مختلف هستند، تنها اجازه دارند تا در یک گفتگوی ساختمند به ارائه بازخوردهای کلامی بپردازند. بازخوردهای کلامی ساختمند به والدین کمک میکند تا در هنگام وقوع مشکل پیامدهای مفید و مثبتی را به کودک خود منتقل کنند. بدین ترتیب پس از تسلط والدین بر پیشنیازهای درمان و رضایتمندی کودک از این روش، نوبت به ارائه بازخوردهای کلامی در محیطهای غیرساختمند روزمره است.
