از آن جایی که دانش آموزان مبتلا به اوتیسم، نیاز ها و ویژگی های غیر عادی نسبت به سایر دانش آموزان دارند، استفاده از روش های آموزشی رایج برای آموزش به آن ها مناسب نبوده و تأثیر قابل توجهی بر یادگیری آن ها نمی گذارد. اگر کودک شما مبتلا به اوتیسم است، می تواند همه زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد، حتی ممکن است سلامت جسمی و روحی شما و زندگی اجتماعی را تحت تاثیر قرار دهد؛ از این رو آموزش والدین کودکان اوتیسم از جایگاه ویژه ه ای برخوردار است. چرا که مشکلات کودکان اوتیسم کم نیست. دکتر صابر، بهترین دکتر تشخیص کودکان اوتیسم در تهران، با آموزش به خانواده کودکان اوتیسم و آموزش نحوه برخورد با دانش آموز اوتیسم به پدر و مادر او، و آموزش های رفتار درمانی به درمان کودکان اتیسم می پردازد. متخصصین با تجربه مرکز در حیطه توانبخشی اوتیسم با انجام کاردرمانی گفتاردرمانی، بازی درمانی و رفتاردرمانی به بهبود مهارت های ذهنی، درکی و توجهی کودکان نموده و باعث افزایش توانایی های یادگیری کودکان اوتیسم و کاهش مشکلاتی نظیر ارتباط اجتماعی و تعاملات خانواده و کودک دارای اوتیسم می گردد.
آموزش کودکان اوتیسم
پیش از درمان و آموزش والدین کودکان اوتیسم باید ارزیابی کاملی از دانش آموز اوتیسم به عمل بیاید تا نیاز های فعلی و اهداف درمانی او مشخص شود. حوزه های متعددی از عملکرد او نیاز به بررسی دارند. دانش آموز برای نقایص اجتماعی، آغازگری اجتماعی نامناسب، فقدان کنترل رفتار های (طغیان، پرخاشگری و رفتار مقابله جویانه) وسواسی تشریفاتی اش و مشکلش در خویشتن داری و ارائه مداخله مستقیم نیاز دارد. یکی از حوزه های نگران کننده، مشکل والدین در مواجهه با طغیان های رفتاری، انعطاف ناپذیری رفتار، وسواس و رفتار های مقابله جویانه فرزندشان است. ارائه آموزش رفتاری به والدین می تواند به پدر و مادر دانش آموز در جهت بهبود مشکلات کودک اوتیسم در مدرسه، در موقعیت و اجتماع یاری رساند. بنابراین آموزش مدیریت رفتاری برای والدین با کمک یک متخصص رفتاری در خانه، توصیه می شود. مداخله در موقعیت کلاس نیز توصیه می شود.
نحوه برخورد والدین با دانش آموزان دارای اوتیسم
ایده‌آل آن است که دانش آموز اوتیسم از کلاس فعلی به شدت ساختارمند خود به کلاسی کمتر ساختارمند منتقل شود. پیش از آن باید شرح واضحی از اهداف برنامه آموزش فردی، شامل اهداف اجتماعی تهیه و در ابتدا به شکلی ساختارمند تر و متناسب با ویژگی های شخصی دانش آموز اجرا شود؛ وقتی دانش آموز بدین اهداف دست یابد، انتقال او به کلاسی کمتر ساختارمند، میسر خواهد شد. یک دستیار در سایه در کلاس بایستی این انتقال را تسهیل کند، با در تظر گیری این نکته که نقش این دستیار در سریع ترین زمان ممکن باید کمرنگ تر و سپس محو شود. اجرای با ثبات برنامه رفتاری توسط والدین در خانه جهت کمک به تعمیم پیشرفت های رفتاری به محیط های دیگر بسیار مهم است. شاید حیاتی ترین نیاز برای افراد دچار ASD آموزش پیرامون مؤلفه های تعامل اجتماعی است. این افراد اغلب حتی در ابتدایی ترین مهارت های گفت و شنود اجتماعی نیاز به آموزش دارند: مهارت هایی نظیر رعایت فاصله مناسب نسبت به طرف مقابل و برقراری تماس چشمی با طرف مقابل در زمان آغاز و البته حین گفت و گو. برای جلوگیری از پافشاری بر موضوعی مشخص (اغلب وسواسی)، تغییر موضوع، پرسیدن سؤال از شریک اجتماعی و توجه به پاسخ طرف مقابل و هم چنین آموزش والدین کودکان اوتیسم نیز به آموزش نیاز است. آموزش پیرامون چگونگی تعبیر حالات چهره نیز حائز اهمیت است و چنین آموزش هایی برای دانش آموز اوتیسم هم در سطح فردی و هم به عنوان بخشی از یک تجربه گروهی، به شدت توصیه می شود. شرکت در یک برنامه اجتماعی گروهی به دانش آموز کمک خواهد کرد تا انواع مختلفی از مهارت های خاص را در کنار تعداد مختلفی از شریکان تعامل اجتماعی، بیاموزد. این برنامه بایستی در راستای سهولت اکتساب و تعمیم مهارت ها باشد و همچنین بر چسب گذاری بر دانش آموز، غیر اجتماعی بودن وی و نیز تمسخر او از سوی همسالان را کاهش دهد.
فنون مدیریت فردی در کودک اوتیسم
فنون مدیریت فردی می توانند در مورد چندین مسئله رفتاری به کمک دانش آموز اوتیسم بیایند. مدیریت فردی به شکلی مؤثر در مورد جمعیت های گوناگون به کار گرفته شده است، جمعیت هایی نظیر افراد دچار ناتوانی های رشدی و مبتلایان به ADHD . به طور معمول روند به کارگیری مدیریت فردی، انتخاب رفتار هدف (ایده‌آل آن است که انتخاب توسط خود بیمار انجام پذیرد اما در مواردی مثل مورد افراد دچار ناتوانی های رشدی، انتخاب می تواند با مراقب فرد باشد) و سپس آموزش به بیمار جهت شناسایی وقوع این رفتار، ثبت آن، ارزیابی عملکرد و خود-تقویتی را در برمی گیرد. برای کودکی چون دانش آموز اوتیسم، مدیریت فردی به احتمال زیاد برای رفتار هایی نظیر چگونگی شروع یک تعامل اجتماعی، آغازگری و تغییر موضوع گفت و گو، همچنین کنترل فعالیت حرکتی بیش از حد، پیروی از دستورات، کاهش رفتار تشریفاتی و سایر اهداف رفتاری می تواند مفید باشد.
نمونه ای از مشاوره خانواده جهت برخورد با کودک اوتیسم
ایلیا از سوی مشاور مدرسه به خاطر مشکلات رفتاری در کلاس و زنگ تفریح به من ارجاع شده بود. والدین ایلیا متعجب بودند و ابراز می کردند پسرشان از هوش خوبی برخوردار است، خوب هم حرف می زند اما گاهی در تعاملات اجتماعی اش با مشکل مواجه می شود و دوستانش از این مورد متعجب می شوند. آن ها می گویند، ایلیا قوانین نانوشته زمین بازی را درک نمی کند و نمی داند چطور به بچه ها نزدیک شود و با آن ها گفتگو کند یا بازی کند. گاهی اوقات در عین حالی که کسی را نمی شناسد با او احساس صمیمیت می کند و فکر می کند بهترین دوست اوست. گاهی اوقات نیز فکر می کند که بچه ها او را مسخره کرده اند در حالی که آن ها اصلا چنین قصدی نداشته اند. ما همیشه فکر می کردیم که ایلیا یه کم با بقیه فرق می کند، اما این مسئله مشکل ساز نبود تا وقتی که به مدرسه رفت.
وقتی که در سوابقش کنکاش کردیم، چیز های بیشتری دست گیرمان شد. او از ابتدا کودک دشواری بوده است، به توجه و مراقبت بیشتری نیاز داشته است و همیشه کودکی ایراد گیر و غرغرو بوده است. والدینش می گویند، بعدها که کمی بزرگتر شده بود و می توانست در محیط حرکت کند درباره نحوه کار چیزها بسیار کنجکاو بود. وقتی به چیزی گیر می داد ته آن را در می آورد بعد به سراغ بعدی می رفت. آن اوایل عاشق پنکه سقفی بود. سه ساله که بود، آنقدر نق می زد تا ما را وادار می کرد که به فروشگاه لوازم خانگی برویم و انواع پنکه ها را بررسی می کرد. مدتی هم با قطار درگیر بود، مدتی نیز درگیر هواپیما بود. سال گذشته هم فکر و ذکرش فیلم « مختار » بوده است. کتاب قصه هایش را خریده است، سپر و شمشیرش را خریده است، دیالوگ های آن را تکرار می کرد و ادا های او را در می آورد. همیشه حراف بوده است. در اولین سالگرد تولدش از عبارات دو کلمه ای استفاده می کرد و در یک سال و نیمگی جمله می گفت. اما گاهی اوقات یک سؤال را بارها و بارها تکرار می کند یا روی یک موضوع کلید میکند مثل همان «مختار». در سه سالگی شروع کرد به خواندن. اما بیشتر دلش می خواست در مورد فیلم « مختار » بخواند. این ها برخی از علائم اوتیسم خفیف در مدرسه را نشان می دهد که به تشخیص اوتیسم کمک می کند.
مثل همه ارزیابی ها درباره مهارت های حرکتی ظریف و خود مراقبتی او پرسیدیم و فهمیدیم که ایلیا در هماهنگی حرکتی با ضعف مواجه بوده است. تا ۱۸ ماهگی نمی توانسته است از قاشق استفاده کند. حتی الان هم دچار شلختگی حرکتی است. تا ۴ سالگی نمی توانسته دکمه هایش را ببندد و هنوز هم نمی تواند بند کفشش را ببندد یا با چاقو پیتزا را ببرد و با چنگال بخورد. دست خطش درشت و خرچنگ قورباغه است. در مورد حرکات درشتش نیز در 14 ماهگی راه افتاده است و در 2 سالگی توانسته بدود. اما تا ۵ سالگی نمی توانسته پدال دوچرخه را پا بزند. در حالی که پسر عمو هایش در سه سالگی این کار را می کرده اند. ایلیا هنوز هم از دوچرخه سواری می ترسد حتی اگر چرخ های کمکی وصل باشد.
در ارزیابی ایلیا متوجه شدیم که هنگام پاسخ به سؤالات بیشتر به شانه های من نگاه می کند. وارد فضای شخصی ام می شود و تقریباً با من شاخ به شاخ می شود. حتی یک بار با لرزش لب هایش آب دهنش روی صورت پاشید. این رفتارش نشانگر عدم آگاهی اش از فضا های اجتماعی است. تحرکش زیاد بود و میزان توجه و تمرکزش برای کودکی به سن او کم بود. ولی به سؤالات مربوط به پدیده های عینی پاسخ می داد. مثلاً « سگ چند تا پا داره ؟ » او در برخی موارد دارای استعداد خاصی بود. مثلاً او علاوه بر این که روز تاریخ تولدش را می داند، می دانست دقیقاً در چه هفته ای از سال گذشته جشن تولد گرفته است ( دانشمند تقویم ). ایلیا از نظر واژگانی و نحو، جملات درستی استفاده می کرد اما زیر و بمی و نوای گفتارش غیر عادی بود. مثل یک دانشمند کوچک حرف می زد. گفتارش رسمی، خشک و با جزئیات بود. با توجه به سوابق رشدی، رفتار وی حین ارزیابی و نتایج آزمون های استاندارد برای وی تشخیص سندرم آسپرگر گذاشته شد. اگر امروز ایلیا مجدداً با همین ویژگی ها مراجعه نماید بر اساس نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، برای او تشخیص اوتیسم سطح ۱ یا همان علائم اوتیسم خفیف در مدرسه خواهیم گذاشت.
خانواده ایلیا با مشکلاتی نظیر ناتوانی کودک درانجام کارهای شخصی به صورت مستقل و اختلال در مهارت های هماهنگی حرکتی، انعطاف پذیریپایین و مشکلات ارتباطی و دوست یابیدر مدرسه مواجه هستند که در کنار مشکلات یادگیری او نیاز به آموزش و درمان دارد. مشاورین مرکز دکتر صابر با انجام مداخلات رفتاردرمانی و بازی درمانی ایلیا را در جهت بهبود مهارت های اجتماعی و افزایش ارتباط مناسب خانواده و کودک اوتیسم کمک می نماید.
سوالات متداول:
1-چرا کودک اوتیستیک من عاشق چرخیدن وسایل است؟
این رفتار “تحریک وستیبولار” را تأمین میکند. می‌توانید با وسایل ایمن چرخان و فعالیت‌های حرکتی سازمان‌یافته، این نیاز را به شکل سازنده برآورده کنید.
2-چرا کودک اوتیستیک من فقط با اسباب‌بازی‌های آبی رنگ بازی میکند؟
بسیاری از کودکان اوتیستیک “حساسیت ادراکی به رنگ‌ها” دارند. رنگ آبی اغلب اثر آرامش‌بخش روی سیستم عصبی آنها دارد. می‌توانید به تدریج رنگ‌های مشابه (سبزآبی، نیلی) را معرفی کنید
هر کودک مبتلا به اختلال اوتیسم، طیفی از علائم را داراست که هیچ نوع روش درمانی نمی تواند به طور کامل همه این نشانه ها را از بین ببرد. روش های درمان اوتیسم چیست.روش های درمانی، علائم اوتیسم را کاهش می دهند، توانایی شناختی و توانایی های زندگی روزانه کودک را بهبود می دهند و مهارت کودک را برای عملکرد بهتر در جامعه به بیشترین حد ممکن می رسانند. اما آنچه که در درمان اختلال اوتیسم حائز اهمیت است، درمان زودهنگام اوتیسم است که می توان آن را در صورت تشخیص درست و مشاهده اختلالات رشدی در کودک، شروع کرد. مرکز درمان اتیسم دکتر صابر به سوال های رایج والدین درباره اوتیسم همچون درمان اوتیسم چیست، اگر اوتیسم درمان نشود چه می شود و… پاسخ داده و با انتخاب بهترین روش های درمان اوتیسم از جمله کاردرمانی، گفتاردرمانی، بازی درمانی، رفتار درمانی، در صورت نیاز دارو درمانی و… ، رضایت همیشگی مراجعان را جلب می کند.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
روش های درمان اوتیسم
در حال حاضر سه رویکرد عمده برای درمان اوتیسم وجود دارد: مداخلات آموزشی، مداخلات رفتاری و تجویز دارو. آموزش اغلب در خط مقدم درمان قرار دارد. آرتور به سبب مشکل پزشکی اش، برای چندین سال در مدرسه با شکست مواجه می شد. به نظر می رسید که مدرسه او را پسری مبتلا به اوتیسم، همراه با رفتار های مخرب و آشفتگی های هیجانی می داند. از این رو، وقتی در کلاس عادی موفق نشد به محیط آموزشی ویژه کودکان دچار مشکلات رفتاری منتقل شد. قوانین فدرال، تصریح می کنند که کودکانی که به عارضه پزشکی اش دچارند که در پیشرفت تحصیلی اش اخلال ایجاد می کند مستحق دریافت خدمات آموزشی ویژه در موقعیتی متناسب و با حداقل میزان محدودیت اند. به نظر نمی رسید انتقال آرتور با این حکم مطابقت داشته باشد. والدین آرتور به راهنمایی و اطلاعات نیاز داشتند تا یک جلسه رسمی با کارکنان مدرسه بگذارند و یک برنامة آموزش فردی برای او در نظر بگیرند. در مورد آرتور، تمرکز اصلی می بایست بر نقایص اجتماعی قرار می گرفت که از مؤلفه های اصلی تشخیص اوتیسم در او بود. جای دادن آرتور در مدرسه مناسب به بهبود مهارت های اجتماعی اش کمک می کرد؛ نه فقط به خاطر غنی بودن محیط مدرسه استثنایی بلکه به این دلیل که نقصان اجتماعی او اساساً مانعی جدی برای موفقیت تحصیلی او بود. این احتمال وجود داشت که دست کم برخی از مشکلات رفتاری آرتور به دلیل نقایص اجتماعی او باشند و همین باعث آسیب به روابط روزمره با همسالانش شده باشد؛ بنابراین ماندن در مدرسه ای که در بهترین حالت موجب نادیده گرفته شدن او و همچنین تمسخر و زورگویی از سوی همسالانش می شد، الزامات مربوط به شرایط پزشکی او را برآورده نمی کرد. در برخی موارد، انتخاب مکان آموزشی مناسب، ممکن است نیازمند برنامه های بازدید از مدارس محل زندگی و مدارس محله های مجاور باشد. از آنجایی که هوش بهر آرتور در محدوده طبیعی قرار دارد، والدینش باید مراقب باشند که او را به مدرسه ای نفرستند که به طور عمده مختص کودکان اوتیسم با عملکرد پایین است. برای این کار بهتر است با مرکز درمان اتیسم مشورت کنند.
مداخلات رفتاری در درمان اوتیسم
مداخلات رفتاری معمولاً بر رفتار های ناسازگارانه معین (نظیر پرخاشگری) یا ایجاد مهارت های ویژه (مانند زبان یا مهارت های زندگی روزمره) تمرکز دارند. در مورد آرتور لازم است تا موقعیت ها و شرایطی که پیش از پرخاشگری، طغیان های انفجاری و عدم سازگاری در مدرسه قرار می گیرند، مشخص شوند. به علاوه، فراوانی، مدت و شدت این‌گونه رفتارها باید بهتر درک شوند. در نهایت این که، پیامد های رفتار های ناسازگارانه او بایستی ثبت شوند. برای مثال، در صورتی که قشقرق به راه انداختن های او موجب گریز او از خواسته های محیطی شوند، این قشقرق به راه انداختن ها به طور ناخواسته تقویت خواهند شد. این نوع تحلیل کارکردی باید در خانه و مدرسه انجام گیرد. دارودرمانی برای درمان اوتیسم هنوز به بالندگی نرسیده است. به تازگی برخی از دارو ها از آن که بر ناتوانی اجتماعی در اوتیسم تمرکز کنند، رفتار های هدف را مورد توجه قرار می دهند. رفتار های هدف به طور معمول، تحریک پذیری، بیش فعالی، اضطراب و رفتار های تکراری را در برمی گیرند. در مورد آرتور، نخستین گام مهم برای درمان اتیسم این بود که والدین و معلم برای کمک به شناسایی نشانه های هدف در آرتور، مقیاس رفتاری درجه بندی شده ای نظیر سیاهه رفتار های انحرافی (ABC) را تکمیل کنند. ABC مقیاسی است با 58 آیتم متشکل از پنج خرده مقیاس: تحریک پذیری (پرخاشگری، قشقرق به راه انداختن و خود-زنی)، رفتار های کلیشه ای، کناره گیری اجتماعی، بیش فعالی و گفتار نامناسب و خرده مقیاس های ویژه آن نسبت به تغییر حساس اند.
برنامه آموزش و دارو ها در درمان اتیسم
اگر نتایج برنامه آموزش فردی آرتور برای درمان اوتیسم موجب شود تا او طی مدت زمانی مناسب، در جای درست خود قرار گیرد، تصمیم عاقلانه خواهد بود که تجویز دارو تا زمان تغییر کلاس وی به تعویق انداخته شود. ممکن است مشکلات رفتاری او در محیط تحصیلی مناسب با او، شکل متفاوتی به خود بگیرند. چنانچه وقفه زمانی برای جایابی در مدرسة جدید طولانی شود، در نظر گرفتن تجویز دارو منطقی به نظر می رسد. سابقه آرتور در مرکز درمان اتیسم حاکی از آن است که در گذشته بیش فعالی برای او مشکلی بزرگ بوده است. نمره بالای والدین و معلم آرتور در خرده مقیاس بیش فعالی ABC (25 نمره بالاتر از پسران در این گروه سنی) نشان می دهد، این مشکل کماکان پابرجاست، بنابراین امتحان داروی محرک می تواند ارزشمند باشد. مطالعه ای بزرگ که از سوی RUPP انجام گرفته بود نشان داد که در واقع متیل فنیدات برای مشکل بیش فعالی کودکان دچار اوتیسم از دارونما مؤثرتر است، گرچه برتری نسبت به دارونما تنها 20 درصد بیشتر بود، یعنی میزانی از اثربخشی که به طور قابل ملاحظه ای کمتر از سطح بهبودی ناشی از متیل فنیدات در کودکان دچار اوتیسم با رشد عصبی متعارف است. همچنین گوانفاسین که هم‌کنش آلفا 2- آدرنژیک است و به طور معمول رخوت زایی آن کمتر از کلونیدین است، می تواند در کاهش بیش فعالی در کودکان دچار اوتیسم مؤثر باشد. گرچه سروتونین ها به شکلی رایج در درمان اوتیسم در کودکان استفاده می شوند، حمایت تجربی ناچیزی جهت استفاده از آن ها برای این جمعیت از بیماران وجود دارد. منطق استفاده از پاروکستین در مورد آرتور، به ایمن بودن سروتونین ها و باور به این که این دسته از دارو ها برای درمان کودکان مبتلا به وسواس فکری عملی اثربخش اند، برمی گردد. با این همه، در کارآزمایی دولتی انجام شده بر سیتالوپرام در کاهش رفتار های تکراری بهتر از دارونما نیست. با توجه به تفاوت در نوع رفتارهای تکراری مشاهده شده در کودکان دچار اوتیسم و نیز کودکان مبتلا به وسواس فکری عملی، احتمالاً مبنای عصبی – زیستی این گونه رفتار ها در این دو گروه با هم متفاوت است.
دارو درمانی اوتیسم
علاوه بر تحلیل کارکردی، خرده مقیاس تحریک پذیری ABC، شاخصی از شدت قشقرق به راه انداختن ها و رفتار های تخریبی فراهم می آورد. نمره بالاتر از 23 در خرده مقیاس 15 آیتمی تحریک پذیری، آستانه ای برای در نظر گرفتن دارویی قوی نظیر ریسپریدون است. در مطالعه ای که از سوی RUPP بر 101 کودک مبتلا به اوتیسم انجام شد آشکار شد که ریسپریدون در کاهش قشقرق به راه انداختن ها، پرخاشگری و خود-زنی برتر از دارونما است. طی این مطالعه هفتاد درصد از کودکانی که به طور تصادفی در گروه دریافت کنندگان ریسپریدون قرار گرفته بودند، بهبود یافتند و به طور متوسط کاهش 50 درصدی در نمرات خرده مقیاس تحریک پذیری نشان دادند. این دارو اکنون برای درمان تحریک پذیری تحت تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار دارد و مطالعه دیگری که باز هم از سوی پژوهشگران RUPP انجام گرفته بود، تجویز صرف ریسپریدون را با تجویز ریسپریدون به علاوه آموزش والدین مورد مقایسه قرار داده بود. پس از 6 ماه درمان اوتیسم، مشخص شد درمان ترکیبی ریسپریدون در کنار آموزش والدین در کاهش تحریک پذیری بر تجویز تنهای دارو برتری دارد. مداخله آموزش والدین در این مطالعه بر مبنای اصول تحلیل کارکردی قرار داشت. برای کودکان کم سن دچار رفتار های تخریبی و ناسازگارانه، آموزش والدین به تنهایی غیر مؤثر است و باید به مرکز درمان اتیسم مراجعه کرد.
سوالات متداول:
1-آیا مدیتیشن و ذهن آگاهی برای کودکان مبتلا به اوتیسم مفید است؟
بله، تمرینات ساده ذهن آگاهی می تواند به مدیریت استرس، بهبود تمرکز و تنظیم هیجانات کمک کند.
2-آیا واقعیت مجازی (VR) در درمان اوتیسم کاربرد دارد؟
بله، VR برای آموزش مهارت های اجتماعی، کنترل ترس ها و بهبود هماهنگی حرکتی در حال استفاده است و نتایج امیدوارکننده ای داشته.
شناخت علائم اوتیسم می تواند تاثیر بسزایی در تشخیص زود هنگام و به موقع این اختلال و درمان آن داشته باشد. علائم اوتیسم از سن دو سالگی در کودک مشخص می شود و قابل تشخیص است. شدت علائم اوتیسم بسیار تغییر می کند. اما نقص در توانایی های اجتماعی در کودکان مبتلا به این اختلال ثابت است. علائم اوتیسم شامل اختلال در برقراری ارتباطات اجتماعی، پردازش حسی و رفتار های تکراری و کلیشه ای است. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با شناخت دقیق علائم اوتیسم در کودک و شناخت اوتیسم به درمان اوتیسم کودکان با تکنیک های روز دنیا می پردازد.
مبتلایان به اختلالات طیف اوتیسم، دارای طیف وسیعی از نقاط قوت و ضعف شناختی هستند. على رغم تحقیقات فعال در چهار دهۀ گذشته در حوزه علائم اوتیسم، هیچ کدام از فرضیه هایی که تاکنون منتشر شده است، نتوانسته اند نقاط قوت و ضعف رفتاری و شناختی اوتیسم کودکان را در یک مدل جامع سازماندهی کنند. علاوه بر این، یک تئوری مجزای متقاعد کننده دربارۀ اوتیسم وجود ندارد. بخشی از معمای اوتیسم به این مربوط می شود که اختلال اوتیسم نقایص چندگانه شناختی را شامل می شود، اما در عین حال نیمرخ ضعف و قوت یکسان و ویژه ای دارد. چندین الگوی کلی برای حل این معما وجود دارد که توسط مرکز درمان اتیسم ارائه شده و هنوز نمی توانیم با اطلاعات موجود بین آن ها تمایز قائل شویم.
یکی از این الگو ها، الگوی آبشار تحولی است. در این الگو یک از هم گسیختگی اولیه در طول تجربه اندوزی، که بسیاری از ظرفیت های شناختی انسان را شکل می دهد، تحول می یابد.
زیر گروه های عصب شناختی اختلال اوتیسم هر کدام نقص اولیۀ مخصوص به خود دارند.
نقص عصب شناختی بسیار ساده ای وجود دارد که با دو یا چند نقص دیگر ترکیب می شود و اختلال اوتیسم را به وجود می آورد.
نقایص چندگانه ظاهراً ناهمخوان در اختلال اوتیسم، در بعضی خصیصه های شناختی زیربنایی عمومی، مانند پردازش اطلاعات پیچیده، اشتراک دارند و این موضوع نقص در فرایند شناختی اولیه را سبب می شود.
فرضیه های اوتیسم کودکان
حال این فرضیه ها را در چارچوب یافته های تجربی ارزیابی می کنیم. در الگوی اول به نظر می رسد یک نقص اولیه در عملکرد های پایه ای هیجانی یا تعاملات بین فردی نوزادان دارای اختلال اوتیسم وجود دارد و این نقص نوزادان را از اجتماعی شدن باز می دارد. بنابراین یک آبشار از نارسایی ها در زمینه هایی چون توجه، حافظه، زبان، شناخت اجتماعی، عملکرد های اجرایی و هماهنگی مرکزی به وجود می آید. متأسفانه اطلاعات ما از فرایند های مؤثر در نوزادان معمولی و به ویژه نوزادان دارای اختلال اوتیسم بسیار پراکنده و محدود است. در مورد الگوی دوم، هیچ کدام از سه راه حل ممکن دیگر برای معمای شناختی اوتیسم کودکان به طور واضح به این مورد برنمی گردد. بر اساس شواهدی که در این فصل مرور می شود، بعید به نظر می رسد که نقایص حافظه در لیست زیرگروه ها یا نظریه های علت شناسی علائم اوتیسم جای بگیرد. در مورد الگوی سوم، مشکلات موجود در تغییر توجه، تئوری ذهن، تقلید، فرایند های عاطفی، عملکرد های اجرایی و هماهنگی مرکزی می تواند تفاوت موجود در گروه های اختلال اوتیسم را تبیین کند. اگرچه تا حدودی این موضوع مبهم است که بعضی یا همۀ این آسیب ها اجزاء شکل دهندۀ اختلال اوتیسم هستند، ولی این تفسیر موجه به نظر می رسد. یک نقص مطرح در مطالعۀ موردی اختلال اوتیسم با همتایان با تحول طبیعی این است که دو گروه بر اساس یک سری از اندازه گیری ها مقایسه می شوند، اما سؤال این است که آیا شدت نشانه ها با میزان نقص در گروه دارای اختلال اوتیسم مرتبط است یا نه؟
راه حل های شناخت اوتیسم کودکان
در نهایت به چهارمین راه حل ممکن برای معمای نقص شناختی اوتیسم برمی گردیم. بر این اساس نقص شناختی اساسی در اوتیسم کودکان یک پردازش اطلاعات پیچیده است. یک تکلیف عصب روانشناسی (درکی، فضایی، کلامی یا حرکتی) با نیاز پردازشی کم، به تکالیف مستلزم پردازش اطلاعات سطح بالاتر آسیب می رساند. به نظر می رسد مرور ادبیات اختلالات اوتیسم در بسیاری از زمینه های عصب روانشناسی از این فرضیه حمایت می کند. فرایند ها و تکالیف سادۀ اختصاصی زبانی، واجشناسی، نحو، اجرایی (مهار)، توجهی (توجه متمرکز و انتخابی) و حافظه (حافظۀ طوطی وار و بازشناسی) به دلیل ناکارآمدی در سطح فرایند های پیشرفته تر (زبان روزمره، تغییر توجه، حافظۀ کاری، انعطاف پذیری شناختی – انتزاعی) است. فرضیۀ پردازش اطلاعات پیچیده با یافته های عصب شناسی اخیر دربارۀ مغز افراد دارای اختلال اوتیسم (یعنی افزایش تعداد ستون های قشری همراه با کاهش اندازه و چگالی آن ها) سازگار است. این موضوع می تواند موجب ناکارآمدی شبکۀ عصبی گردد، به نحوی که پردازش عوامل غیرضروری موجب کاهش کارآمدی پردازش اطلاعات می شود. یک چالش مفهومی مهم برای این فرضیه وجود دارد، چه چیز یک تکلیف شناختی را پیچیده می کند؟ آیا پیچیدگی با دشواری یکسان است؟ برای استفاده از فرضیۀ پردازش اطلاعات پیچیده ما به یک تعریف صریح از پیچیدگی شناختی احتیاج داریم که به طور مستقل از نتایج تجربی در اختلال اوتیسم نشأت گرفته باشد. این تعریف، الگوی ویژۀ نقاط قوت و ضعف شناختی اختلال اوتیسم را توضیح می دهد که این الگو با آنچه در اسکیزوفرنی یا عقب ماندگی ذهنی وجود دارد، متفاوت است. دومین چالش در تئوری پردازش اطلاعات پیچیدۀ اوتیسم این است که این فرضیه به قدر کافی نشانه های اولیۀ اختلال اوتیسم را که اغلب قبل از اولین سال تولد ظاهر می شوند، توضیح نمی دهد. فرضیۀ پردازش اطلاعات پیچیده نمی تواند توضیح دهد که چرا یک کودک دو سالۀ دارای اختلال اوتیسم می تواند دو معما در سطح سنی ذهنی سه سال را با هم انجام دهد اما نمی تواند «اشاره کند». اشاره کردن یک مهارت ساده تر از نظر تحولی است که به طور معمول یک سال زودتر ظاهر می شود. شواهد ژنتیکی نشان داده اند که حضور یک تعداد ژن های متعامل برای تحول اختلال اوتیسم نیاز است. در این خصوص به نظر نمی رسد که همۀ ژن ها، به همراه عوامل محیطی بالقوۀ دیگر، در شکل گیری این اختلال نقش داشته باشند.
فرضیه های علائم اوتیسم کودکان
علاوه بر این، فرضیه های پیمانه ای در محاسبه تغییرات موجود در اختلال اوتیسم اعم از شدت و الگوی نشانه ها و نقص ها ناتوان هستند. این متغیر ها زیرگروه ها و تئوری های چند نقصی را بیشتر به هم شبیه می سازد، اما کار بیشتری برای تشخیص نقایص مرتبط نیاز است. اگرچه مطالعات شناختی اختلال اوتیسم بسیار فعال است، اما این مطالعات در این مرحله هنوز به قطعیت نرسیده است. آنچه نظریه پردازان مطرح می کنند، مانند افسانۀ توصیف مرد نابینا از فیل، به میزان زیادی به ویژگی های مشترک و زمینه های شناختی که مطالعه کرده اند بستگی دارد. محققانی که روی کودکان کمسن مطالعه می کنند بر کمبود های بین فردی اولیه متمرکز می شوند، در حالی که گروهی که افراد سنین بالاتر و اوتیسم کودکان با عملکرد بالا را مطالعه می کنند بر آسیب های شناختی تأکید می کنند. هیچ الگویی همه نقایص را توضیح نمی دهد. یک آزمون بزرگتر و عملی از هر الگو، آن الگو را قادر خواهد کرد که در آینده نشانه های زود هنگام نوزادان را در اوایل زندگی توضیح دهد. اگر اطلاعات دقیقی در مورد شناخت اجتماعی اولیه در کودکان سالم موجود باشد، مطالعه و تحقیق در مورد تکامل اولیه نوزادان در معرض خطر اوتیسم، از نظر خانوادگی، به تشخیص چنین کمبود هایی کمک می کند و اگر یک مدل بهتر از تحول هیجانی- اجتماعی اولیه (قبل از تکامل توجه اشتراکی) نداشته باشیم، پاسخگویی به معمای علائم اوتیسم ممکن است اغفال کننده باقی بماند.
نیمرخ شناختی اوتیسم
تحقیقات در زمینۀ نیمرخ شناخی اوتیسم کودکان بسیار گسترده است. یکی از دلایل این موضوع نیمرخ جالب و غیر معمول نقاط قوت و ضعف در افراد دارای اختلال است. کانر در مقالات اولیه اش درباره علائم اوتیسم بیان می کند هر دو موضوع نقایص و استعداد ها و توانایی ها را برجسته کرده بود. به عنوان مثال از مواردی از قبیل توانایی خواندن پیش از موعد، حافظۀ شگفت انگیز و مهارت های دیداری- فضایی بسیار رشد یافته در کنار ناتوانی اساسی در برقراری ارتباط با دیگران، ناتوانی در استفاده از زبان برای رساندن مفاهیم و میل وسواس گونه در جهت حفظ یکنواختی فعالیت ها نام برده بود. در این قسمت به عملکرد افراد مبتلا به اختلال اوتیسم در کارکرد های شناختی مختلف پرداخته می شود. لازم به ذکر است برای هر مداخله توانبخشی شناختی در اختلال اوتیسم ارزیابی کارکرد های شناختی براساس شکایت اولیه و مشاهدات بالینی ضروری است. به طور کلی، در تمامی اختلالات تحولی نمی توان نیمرخ شناختی واحدی را برای اختلال در نظر گرفت و مبتنی بر آن نیمرخ رویکرد توانبخشی شناختی خاصی را توصیه نمود. این مسأله در اختلال اوتیسم بارزتر است و تنوع نیمرخ شناختی در این اختلال گزارش شده است.
مشکلات ادراکی در کودکان مبتلا به اوتیسم شایع است و تقریباً 40 تا 80 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم را تحت تأثیر قرار می دهد. مشکلات ادراکی می توانند بر جنبه های گوناگون زندگی روزانه همچون حرکت، هماهنگی، تعادل، آگاهی فضایی و مهارت های حرکتی ظریف تأثیر بگذارند. با پرداختن به مشکلات درکی توسط مداخلات متخصصان کاردرمانی در مراکز کاردرمانی، کودکان مبتلا به اوتیسم می توانند مهارت های خود را برای انجام وظایف روزانه، مشارکت در فعالیت های مختلف و ارتباط مؤثرتر با محیط خود بهبود بخشند و رفاه و کیفیت زندگی خود را بالاتر ببرند. مرکز اوتیسم تهران دکتر صابر با بهترین دکتر اوتیسم تهران به درمان اوتیسم و درمان مشکلات درکی این کودکان پرداخته و رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
شناخت اجتماعی در اوتیسم
طبق گفته یک دکتر اوتیسم، شناخت اجتماعی، توانایی شناسایی پردازش و ارائه پاسخ مناسب به محرک های اجتماعی است. محرک های اجتماعی کلیه محرک های مربوط به خود و دیگری هستند. لازم است یک نظام مغزی این تعامل با خود و دیگران را مدیریت نماید که به عنوان مغز اجتماعی شناخته می شود. مغز اجتماعی، چهار جزء دارد و هر کدام از این اجزاء احتمالاً ویژگی های عصبی مجزایی دارند. جزء اول خود آگاهی است. یعنی آگاهی از رفتار خود برای این که آن را با هنجار های گروه تطبیق دهد. دوم آگاهی از حالات ذهنی دیگران یا ذهن خوانی است. فرد باید بدانند دیگران چطور به آن ها واکنش نشان می دهند تا بتوانند پاسخ های آن ها را در آینده پیش بینی کنند و البته شاید احتیاج به درمان مشکلات ادراکی باشد. به عبارت دیگر، هر فرد به «تئوری ذهن» یا توانایی نسبت دادن حالات ذهنی به دیگران نیاز دارد. نیاز سوم، تشخیص تهدید ها به خصوص در موقعیت های پیچیده حل تضاد بین دانش قبلی خود و انتظارات و هنجار های اجتماعی است. بدون شناسایی تهدید ها امکان مقابله با آن ها وجود ندارد. چهارم خود تنظیمی است. توانایی اصلاح رفتار اشتباه یا نامتناسب خود با بافتار توانایی خود تنظیمی است. علاوه بر این چهار بعد، توانایی های پایه ای دیگری مانند تقلید، بازشناسی حالات هیجانی چهره و توجه اشتراکی به عنوان کارکرد های زیربنایی شناخت اجتماعی دارای نقص هستند که در اینجا تشریح می شوند.
مشکلات درکی در مبتلایان به اوتیسم
کودکان دارای اختلال اوتیسم در درمان مشکلات ادراکی و درک حالات هیجانی چهره مشکل دارند. کودکان دارای اختلال اوتیسم در خواندن هیجانات چهره دچار مشکلاتی هستند که این ضعف نشانگر نقص در شناخت اجتماعی این افراد است. حالات هیجانی پایه ای، به ویژه حالاتی که در سال های اولیه زندگی تحول می یابند برای ارزیابی هیجانی در اختلال اوتیسم مناسب تر هستند. کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در هیجان شادی و خشم مشابه گروه همتای بدون اختلال هستند، ولی کودکان دارای اختلال نقص در بازشناسی حالات هیجانی غم را نشان می دهند. روش های فناورانه دکتر اوتیسم نشان می دهد که ساز و کارهای زیربنایی پردازش صورت در افراد دارای اختلال اوتیسم و افراد عادی متفاوت است. به عنوان مثال مطالعات ردیابی حرکات تعقیبی چشم نشان داده اند که مبتلایان به اختلال اوتیسم از یک روش ثابت و سازمان نیافته برای شناسایی صورت ها استفاده می کنند. این فرایند شامل تأکید ناهنجار بر روی قسمت هایی از صورت مثل دهان، به جای تأکید معمولی بر چشم ها است.
توجه به محرک های هیجانی در اوتیسم
آزمون رایانه ای دات پروب که برای درمان مشکلات ادراکی کودکان اوتیسم و سنجش سوگیری توجه به محرک های هیجانی مورد استفاده قرار گرفته است، نشان داده است که کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا همانند همتایان بدون اختلال، توجه بیشتری به صورت های هیجانی در مقابل صورت های غیر هیجانی دارند. این یافته در هر دو نوع تصاویر واقعی و گرافیکی صورت هیجانی نشان داده شد. در مطالعۀ دیگری با همین آزمون نشان داده شد که اگر تصاویر فیلتر بسامدی شوند، تفاوت در سوگیری توجه به چهره های هیجانی در گروه با اختلال و بدون اختلال معنی دار است. کودکان دارای اختلال به چهره های با فیلتر فرکانس بالا توجه بیشتری دارند. فیلتر فرکانس بالا، اطلاعات جزئی تصویر را حذف می کند. همچنین پاسخ های وابسته به رویداد به چهره های آشنا (مثلاً مادر) و چهره های غیر آشنا در نوزادان دارای اختلال اوتیسم یکسان است. در گروه غیر مبتلا این پاسخ برای چهره های آشنا سریع تر و قوی تر است. با این وجود این کودکان به اشیاء آشنا در برابر ناآشنا پاسخ مورد انتظار را نشان می دهند. مطالعۀ دیگری از یک دکتر اوتیسم نشان داد که افراد دارای اختلال اوتیسم یا آسپرگر هنگامی که به چهره نگاه می کنند از شکنج گیجگاهی پایینی، قسمتی از مغز که به طور معمول در عواطف درگیر است استفاده می کنند، ولی ساختار های اصلی پردازش صورت مثل شکنج دوکی شکل را فعال نمی کنند. این مطالعات نشان می دهد که حتی وقتی افراد دارای اختلال اوتیسم می توانند آنچه را که صورت و چشم های افراد انتقال می دهد دریابند. باز هم از روش های متفاوت و شاید کمتر مؤثری استفاده می کنند.
درک و درمان مشکلات اوتیسم
درک خود یکی از پایه ای ترین دامنه های شناخت اجتماعی است. کودکان با تحول طبیعی در حدود ۱۸ ماهگی خود را در آینه تشخیص می دهند، در حالی که کودکان دارای اختلال اوتیسم، در کسب این توانایی تأخیر تحولی دارند. نارسایی در پردازش صورت و درک خود فیزیکی به طور گسترده ای در مطالعات رفتاری مربوط به اختلال اوتیسم به چشم می خورد. کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در برتری پردازش صورت های خود نسبت به صورت دیگران نسبت به همتایان با تحول طبیعی نقص دارند. در یک مطالعه از آزمون توجه انتخابی به صورت خود و دیگری استفاده شد و برتری پردازش در محرک های حاوی خود نسبت به محرک های حاوی صورت دیگری در کودکان دارای اختلال کمتر از همتایان با تحول طبیعی بود. همچنین در آزمونی دیگر که درک ضمنی صورت نام دارد آزمودنی باید جهت سر را در تعدادی تصویر صورت خود و یا دیگران با مکان نما با سرعت هر چه تمام تر نشان می داد. در این تکلیف نیز برتری پاسخ به تصویر صورت خود در افراد دارای اختلال کمتر بود. کودکان دارای اختلال اوتیسم عموماً شکل نادرست و غیر معمولی از ضمایر را به کار می برند و در ارجاع به خود و دیگران مشکل دارند. همچنین مرز بین خود و دیگری به خوبی شکل نگرفته است و در تمایز خود از دیگران و درمان مشکلات ادراکی مشکل دارند. این کودکان بیشتر از نام خود، به جای ضمیر من، در پاسخ به سوال در مورد کیستی تصویر خود استفاده کنند. این امر به خوبی مشخص شده است که افراد سالم در مقایسه با عملکرد دیگران، حافظه برتری برای عملکرد خود دارند. الگوی عملکردی که تحت عنوان خود قانون گذاری از آن یاد می کنیم یک توجیه برای این مزیت، تأثیر خود ارجاعی است، به گونه ای که ادراک خود قوی تر از ادراک دیگری است. بنابراین اگر افراد دارای اختلال اوتیسم ادراک خود ضعیفی داشته باشند آن ها باید حافظه کاهش یافته ای را برای عملکرد خود داشته باشند. در همین راستا مطالعه یک دکتر اوتیسم نشان داده است یادآوری و بازشناسی صفات ارجاعی به خود در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم نسبت به همتایان با تحول طبیعی ضعیف تر است. در این مطالعه کودکان باید یک تعداد صفات را در مورد خود و تعدادی صفات را در مورد دیگری (در این مطالعه عمو پورنگ) قضاوت کنند. سپس باید یک بار بدون نشانه صفات را یادآوری می کردند و یک بار صفات ارائه شده به همراه صفات جدید به فرد ارائه می شد و باید صفات ارجاعی پیشین را بازشناسی می نمود.
تئوری ذهن
کارکرد دیگری از شناخت اجتماعی در اختلال اوتیسم که توجه محققان زیادی را به خود جلب کرده است تئوری ذهن است. این موضوع در تحقیقات دهه 1980 تا 1990 برجسته شده است و بیان می کند که این فرضیه می تواند بسیاری از ویژگی های این اختلال را توضیح دهد. مطالعات اولیه نشان دادند که کودکان دارای اختلال اوتیسم در فهم بعضی حالت های ذهن مثل باور کاذب و درک حالات ذهنی دیگران مشکل دارند. برای سنجش توانایی ذهن خوانی بارون – کوهن آزمون ذهن خوانی از روی تصاویر چشم را طراحی کرد. در این آزمون شرکت کنندگان به تصاویر چشم ها نگاه می کنند و دربارۀ حالت های ذهنی ای که چشم ها انتقال می دهند قضاوت می کنند. نامبرده با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی نشان داد هنگامی که بزرگسالان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا و آسپرگر به تصاویر چشم ها نگاه می کنند کمتر از بزرگسالان عادی از قطعه پیشانی استفاده می کنند و اصلاً آمیگدال را به کار نمی گیرند و به جای آن از شکن مرکز اوتیج گیجگاهی فوقانی، که به طور معمول در طول انجام این تکلیف فعال نیست، استفاده می کنند. مطالعات دیگر نشان داد هنگامی که بزرگسالان دارای اختلال اسپرگر تکالیف حالت های ذهنی را انجام می دهند نسبت به گروه کنترل سالم از مناطق متفاوتی از قشر پیش پیشانی استفاده می کنند. افراد دارای اختلال اوتیسم نسبت به گروه کنترل در قشر پیش پیشانی میانی و شکنج بالایی گیجگاهی فعالیت کمتری نشان می دهند. در هر دو گروه فعالیت بالایی در قشر خارج مخطط نشان داده شده ولی گروه دارای اختلال اوتیسم ارتباط کمتری بین این منطقه و شکنج بالایی گیجگاهی نشان می دهد. این موضوع تغییر در شبکۀ انتقال اطلاعات را در فرایند ذهنی سازی بیان می کند. یکی از آزمون های دیگری که برای سنجش ذهن خوانی استفاده می شود ذهن خوانی از طریق صداست که توسط راتر فورد، بارون کوهن و ویل رایت طراحی شده است. نامبرده و همکاران نشان دادند که افراد دارای اختلال اوتیسم و آسپرگر نسبت به همتایان سالم توانایی ذهن خوانی مبتنی بر صدای ضعیف تری دارند و در درمان مشکلات ادراکی اوتیسم با مشکل مواجه می شوند. علاوه براین تاجمیر، ریاحی، نجاتی و پوراعتماد نشان دادند که والدین کودکان دارای اختلال اوتیسم که در گسترۀ طیف اوتیسم قرار می گیرند در هر دو آزمون ذهن خوانی از طریق چشم و ذهن خوانی از طریق صدا دارای نقص هستند. در این مطالعه از نسخۀ فارسی آزمون ذهن خوانی از طریق چشم بارون کوهن و نسخۀ فارسی ذهن خوانی از طریق صدا استفاده شده است.
سوالات متداول:
1- آیا مشکلات ادراکی در همه کودکان اوتیستیک دیده می‌شود؟
خیر، اما حدود 70-90% از کودکان اوتیستیک درجاتی از اختلال پردازش حسی را تجربه می‌کنند. شدت و نوع آن (حساسیت بیش‌ازحد یا کم‌حسی) در هر کودک متفاوت است.
2-والدین چگونه می‌توانند در خانه به کودک کمک کنند؟
ایجاد محیطی قابل پیش‌بینی، استفاده از لباس‌های نرم و بدون برچسب، و انجام تمرینات حسی ساده (مثل ماساژ با برس مخصوص) می‌تواند مفید باشد.
محیط مدرسه به ندرت محیطی خوب برای کودکان اوتیسم است و این می تواند مشکلات جدی در طول سال های تحصیلی و بعد از آن برای کودک اوتیسم به وجود آورد. اولاً، کودکان مبتلا به اوتیسم زمان بسیاری را صرف یادگیری روش کنار آمدن با محیطی می کنند که غالبا با مهارت ها و مشکلات آن ها هماهنگ نیست. سپس، بعد از ایجاد آن مهارت ها، کودکان باید آن جا را برای موقعیتی کاملاً متفاوت ترک کنند. در مدرسه، ارتباطات اجتماعی در همه جا در جریان است. علاوه بر آن، آن چه که در کلاس درس مناسب است، احتمال دارد در ورزشگاه یا زمین بازی مناسب نباشد. درک علائم اجتماعی که به کودک می گوید چه زمانی باید رفتار های اجتماعی خود را تغییر دهد، غالبا برای کودکان اوتیسم دشوار است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر برای اوتیسم در تهران، با تشخیص درست مشکلات کودکان اوتیسم در مدرسه و تشخیص دقیق علائم اوتیسم در کودکان به درمان کودکان مدرسه ای مبتلا به اوتیسم کمک می کند.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
برخی از مشکلات کودکان اوتیسم در مدرسه
الگوی نقاط قوت و ضعف در عملکرد تحصیلی بر نیمرخ هوشی اختلالات اوتیسم منطبق است. موفقیت های تحصیلی ای که به حافظۀ خوب یا مهارت های عینی نیاز دارند، اغلب نسبت به تکالیف درسی ای که مستلزم یکپارچگی انتزاع یا تعمیم هستند، بیشتر است. بعضی کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا دارای مهارت های خواندن پیشرس هستند و می توانند پردازش کلمات را در سطحی بالاتر از کودکان همسن خود انجام دهند. حافظۀ خوب در کودکان دارای اختلال اوتیسم موجب می شود لیست های هجایی و جداول ضرب را به آسانی یاد بگیرند. در مقابل ثابت شده است که این کودکان در زمینه های خاصی مانند خواندن مفهومی و زبان نوشتاری ضعیف هستند. این مورد از علائم اوتیسم در کودکان کاملاً با الگوی مشکلاتی که معلمان و روانشناسان مدرسه ارائه می دهند، متفاوت است. در این نیمرخ، پردازش ضعیف و قدرت فهم خوب مانند نارسا خوانی دیده می شود. گاهی اوقات در آموزش و فعالیت های علمی دانش آموزان دارای اختلال اوتیسم درگیر تکالیف خانگی و کلاسی ای می شوند که غیر جذاب و فراتر از ظرفیت های آن ها است در این مواقع ممکن است کودک برای فرار از تکلیف سخت یا خسته کننده رفتار های مخربی نشان دهد. دانش آموز دارای اختلال اوتیسم ممکن است برای فرار تلاش کند، عصبانی یا پرخاشگر شود. دچار در جاماندگی در زبان یا تکالیف و یا فروپاشی شود. این ها بخشی از مشکلات کودکان اوتیسم در مدرسه می باشند که با روش های توانبخشی می توان به درمان اوتیسم کمک کرد. محققان در تلاشند تا راه هایی پیدا کنند که کودک دارای اختلال اوتیسم در اهداف تحصیلی متعهد شده و در انجام تکالیف تحصیلی با وجود دشوار و یا خسته کننده بودن سماجت به خرج دهد. در مطالعه ای که با هدف بررسی تأثیر متغیر های انگیزشی مانند تقویت کننده های طبیعی انتخاب و تکالیف نگه دارنده در ارتقاء علائق و عملکرد تحصیلی انجام شد، نشان دادند که عناصر انگیزشی در فعالیت های تحصیلی موجب کاهش رفتار های مخرب، پیشبرد علایق و در نتیجه تکمیل سریع تر تکالیف می شود.
عملکرد اجتماعی ضعیف در کودکان اوتیسم
یکی از مشکلات کودکان اوتیسم در مدرسه، توانایی انطباق است. توانایی انطباق معمولاً به این صورت تعیین می شود که آیا یک فرد به مراقبت همیشگی نیاز دارد یا در بعضی امور مستقل است؟ عملکرد انطباقی معیار خوبی برای اندازه گیری اثر بخشی مطالعات طولی و درمانی است. کودکان دارای اختلال اوتیسم سطح رفتار انطباقی پایین تری نسبت به هوش شان نشان می دهند و این الگو در مورد نمونه های با ضریب هوشی طبیعی برجسته تر است. براساس مطالعات هالین بعد از ۲۵ سالگی رفتار مبتلایان به اختلالات طیف اوتیسم بهبود می یابد و حدود ۲۰ درصد از بزرگسالان دارای اختلالات طیف اوتیسم عملکرد و روابط اجتماعی خوبی دارند. با وجود متغیر های زیاد در مطالعات، میانگین افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم که موفق به تحصیلات دانشگاهی می شوند، ۱۲ درصد است. از جمله علائم اوتیسم در کودکان می توان به این موارد اشاره کرد: در حدود یک چهارم آن ها استخدام می شوند و سرویس غذا، کار های غیر ماهرانه در کارخانه و انبارداری را شامل می شود و ثبات شغلی آن ها پایین است. در همه ابعاد افراد با توانایی های هوشی بیشتر، بهتر عمل می کنند. این یافته ها توسط یک مطالعه طولی آینده نگر بر روی ۱۲۰ بزرگسال که در کودکی تشخیص اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی دریافت کرده بودند تأیید شده است. در این نمونه ۸۰ درصد از افراد استقلال کم یا خیلی کم داشتند. این افراد معلولیت های سختی داشتند که به آن ها امکان زندگی مستقل یا ارتباطات اجتماعی رضایت بخش را نمی داد.
چالش‌های تحصیلی کودکان اوتیسم و راهکارهای عملی برای موفقیت آموزشی
کودکان اوتیسم در محیط‌های آموزشی با چالش‌های منحصر به فردی روبه‌رو هستند که نیازمند توجه و برنامه‌ریزی ویژه است. یکی از مهمترین مشکلات، تفاوت در شیوه یادگیری این کودکان است. بسیاری از آنها در درک مفاهیم انتزاعی، پیروی از دستورالعمل‌های شفاهی و تطبیق با تغییرات برنامه‌ریزی شده مشکل دارند. اینجاست که نقش یک معلم اوتیسم آگاه به نیازهای ویژه این دانش‌آموزان پررنگ می‌شود.
از دیگر چالش‌های تحصیلی می‌توان به حساسیت‌های حسی اشاره کرد. نورهای شدید، سروصدای محیط کلاس و حتی بافت برخی وسایل آموزشی ممکن است برای این کودکان آزاردهنده باشد و تمرکز آنها را مختل کند. همچنین، مشکلات ارتباطی و اجتماعی اغلب باعث می‌شود کودکان اوتیسم در کار گروهی یا تعامل با همکلاسی‌ها دچار مشکل شوند.
برای بهبود این شرایط، استفاده از روش‌های آموزشی بصری مانند تصاویر، نمودارها و برنامه‌های تصویری بسیار مؤثر است. ساختاردهی محیط آموزشی با ایجاد فضایی قابل پیش‌بینی و کم‌تحریک نیز به کاهش اضطراب این کودکان کمک میکند. علاوه بر این، تقسیم تکالیف به بخش‌های کوچک‌تر و استفاده از تقویت‌کننده‌های مثبت می‌تواند انگیزه یادگیری را افزایش دهد.
با درک این چالش‌ها و به کارگیری راهکارهای مناسب، می‌توان محیطی ایجاد کرد که هم برای کودک اوتیسم و هم برای معلمانش کم‌استرس‌تر و پربارتر باشد. موفقیت تحصیلی این کودکان زمانی محقق می‌شود که نیازهای ویژه آنها شناخته شود و برنامه‌ریزی آموزشی به صورت فردی و انعطاف‌پذیر انجام گیرد.
سوالات متداول:
1-برای کاهش اضطراب کودک اوتیسم در محیط مدرسه چه اقداماتی مؤثر است؟
اضطراب در کودکان اوتیسم اغلب ناشی از غیرقابل پیش‌بینی بودن محیط مدرسه است. راهکارهای مؤثر شامل:
-تهیه برنامه روزانه بصری
-اطلاع‌رسانی قبلی درباره تغییرات احتمالی
-ایجاد یک “فضای امن” برای آرامش هنگام اضطراب
-استفاده از تایمرهای بصری برای انتقال بین فعالیت‌ها
2-چرا کودکان اوتیسم در درک دستورات شفاهی معلم مشکل دارند؟
بسیاری از کودکان اوتیسم در پردازش اطلاعات شنیداری مشکل دارند و ممکن است دستورات شفاهی را به درستی درک نکنند یا فقط بخشی از آن را به خاطر بسپارند. این به دلیل تفاوت در پردازش عصبی و گاهی مشکلات در حافظه کاری است. راه حل این است که معلمان از دستورات کوتاه و واضح استفاده کنند، همراه با نشانه‌های بصری (مثل تصاویر یا نوشته) و فرصت کافی برای پردازش اطلاعات بدهند. استفاده از روش “ببین، بشنو، انجام بده” بسیار مؤثر است.
دارو های ضد تشنج می توانند برای جلوگیری از تشنج های پنهان در کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کننده باشد و عموما این دارو ها برای اکثر کودکان توصیه می شود. حدودا 7 کودک از هر 10 کودک مبتلا به تشنج، ممکن است تا سن 18 سالگی دیگر به تشنج مبتلا نباشند. اگر این اتفاق رخ بدهد، احتمال دارد در بزرگسالی نیازی به دارو های ضد تشنج نباشد. کودکانی که پیش از سن 9 سالگی به تشنج پنهان دچار می شوند، نسبت به کودکانی که تشنج هایشان بعد از 10 سالگی آغاز می شود، روند بهبودی بهتری را در تجربه می کنند. برای سایر کودکان، دارو های ضد تشنج احتمال دارد طولانی مدت مورد نیاز باشد. قرص ریسپریدون برای کودکان اتیسم و هم چنین یک سری دارو های ضد تشنج، اولین داروهایی است که توسط دکتر اوتیسم برای این طیف تأیید شده است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر تشخیص اوتیسم در تهران، با در نظر گرفتن بهترین خدمات کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم، به درمان هر چه سریع تر این کودکان کمک می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
داروهای ضد تشنج برای اوتیسم
در برخی از موارد، دارو های ضد تشنج ممکن است برای کودک مبتلا به اوتیسم، سودمند باشند و به راستی برخی از انواع آن ها برای افراد مبتلا به اوتیسم مفیدند. بیشتر دسته های دارویی تنها یک نوع رفتار مرتبط با اوتیسم را هدف قرار می دهند و تعداد کمی از آن ها هستند که برای به حداقل رساندن تمام مشکلات رفتاری و روانی کاربرد دارند. والدین و پزشکانی که به دنبال استفاده از دارو های ضد تشنج هستند، گاهی اوقات مجموعه ای از دارو ها را به کار می برند تا بهترین مداخله ی ممکن را فراهم کنند. در زیر انواعی از دارو های ضد تشنج که معمولاً تجویز می شوند، آورده شده اند.
ضد افسردگی ها که در دسته مهارکننده های اختصاصی انتخابی بازجذب سروتونین ( به اختصار به آن SSRIs می گویند) قرار دارند. اغلب جهت کاهش رفتار های وسواسی یا خود تخریبی که در برخی از کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم مشاهده می شود، تجویز می شوند. این دسته از دارو ها با اثر گذاری بر میزان سرتونین و در نتیجه تغییر شیمیایی مغز عمل می کنند. نمونه هایی از انواع تجاری آن شامل فلوکسیتین، سلکسیب و سرترالین است. بسیاری از مداخله گران به سودمند SSRIs، تمایل به تجویز آن دارند، اما عده دیگری هم هستند که نگران خطرات احتمالی تجویز چنین دارو های قوی برای کودکان هستند، زیرا این دارو ها اساساً مخصوص بزرگسالان هستند. برخی از این دارو ها (برای مثالpaxil) با افزایش میزان خودکشی در بین جمعیت نوجوانان همراه بوده است (اگر چه مطالعات اخیر این یافته را رد کرده است). با انجام ارزیابی و پیگیری دقیق توسط یک روانشناس کار آزموده می تواند از این که تجویز دارو و استفاده از این نوع دارو ها مناسب است، اطمینان حاصل کرد.
نورولپتیک ها، گاهی اوقات به عنوان آرام بخش تجویز می شوند و میزان دوپامین و سروتونین در مغز را تنظیم می کنند. رسپیراول و آلاتراپین دو داروی تجاری هستند که معمولاً تجویز می شوند، و به نظر می رسد لحظات وقوع پرخاشگری شدید را در کودکان مبتلا به اوتیسم کاهش می دهند و این امر تا حدودی به علت خاصیت آرام بخش آن هاست. استفاده از این دسته دارویی می تواند بر میزان هوشیاری و اشتهای یک کودک تأثیر بگذارد و عوارض جانبی مانند تهوع و سرگیجه ایجاد کند. در برخی موارد، آن ها ممکن است حتی مشکلاتی در تنظیم فشار خون ایجاد کنند.
دارو های ضد تشنج، که از آن ها می توان به دارو هایی با عناوین تجاری، مانند سدیم والپورت و نورونتین اشاره کرد، رفتار های آسیب رسان و لحظات تهاجمی شدید در کودکان مبتلا به اوتیسم را کاهش می دهند. این باور وجود دارد که این دسته دارویی بر روی ناحیه ای از مغز که کنترل فعالیت ها را بر عهده دارد، اثر می گذارند، اما آسیب کبدی و برخی عوارض جدی را هم به دنبال دارند.
در کنار این دسته های بزرگ دارویی، کودکان مبتلا به اوتیسم تحت مداخله با مجموعه ای از دارو ها، مشتمل بر دارو هایی برای مداخله عوارض گوارشی و یا مقادیر مختلف از نیکوتن برای کمک به افزایش اثر نورولپتیک ها قرار می گیرند. اگر چه بسیاری از پزشکان موافقند که دارو درمانی در کل، در مداخله کودکان مبتلا به اوتیسم دارای اهمیت است، برخی منتقدان از این نگرانند که به کودکان دارو های آرام بخش داده شود، چون این کار، در مقایسه با برخی از برنامه های مداخله ای اصلاح رفتار اثبات شده که نیازمند توجه و کمک بیشتری از سوی والدین است، راه آسان تری برای کنترل رفتار های کمتر مطبوع یا کمتر قابل کنترل اختلال رشدی است.
هنوز بر سر این که به دارو و دارو درمانی به چه میزان در کل برنامه مداخله باید اهمیت داده شود، بحث و جدل ادامه دارد. یک کارشناس اوتیسم به نام خانم تمپل گرندین که خودش با این اختلال دست به گریبان است، به این موضوع اشاره کرده و تصدیق نموده است که بعضی از دارو ها واقعاً سودمند هستند، اما از پزشکان در دعوت به استفاده از دوز های کم این دارو اجتناب می کند، چرا که افراد طیف اختلال اوتیسم ممکن است نسبت به دیگران به دارو ها حساسیت بیشتری داشته باشند. بعضی از خانواده ها درباره عوارض جانبی احتمالی نگران هستند. برخی از این عوارض به همان اندازه اختلال آسیب زننده به نظر می رسند. پزشکان، معلمان و مداخله گران می توانند به شما در ارزیابی این که آیا کودک شما نامزد خوبی برای دارو درمانی است یا نه، کمک کنند. در نهایت، به هر حال، اگر کودک خردسال است، باید تمام فواید و مضرات را سنجید تا بتوان به تصمیمی اطمینان بخش رسید. همچنین باید دانست که گاهی اوقات زمان می برد تا دارو ها اثر کند.
جایگزین‌های طبیعی برای داروهای ضد تشنج در اوتیسم
در کنار دارو درمانی در اوتیسم، بسیاری از خانواده‌ها به دنبال جایگزین‌های طبیعی برای کنترل تشنج و بهبود علائم هستند. رژیم کتوژنیک یکی از گزینه‌های موردتوجه است که با کاهش کربوهیدرات و افزایش چربی‌های سالم، به تعدیل فعالیت الکتریکی مغز کمک میکند. تحقیقات نشان داده‌اند این رژیم می‌تواند تا 50% از فراوانی تشنج‌ها را در برخی کودکان اوتیستیک کاهش دهد. البته، اجرای آن باید تحت نظر متخصص تغذیه و با نظارت دقیق باشد.
مکمل‌های طبیعی نیز گزینه دیگری هستند:
امگا-3 (DHA و EPA): کاهش التهاب عصبی و بهبود ارتباطات مغزی
منیزیم و ویتامین B6: تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی و کاهش تحریک‌پذیری
پروبیوتیک‌ها: تعدیل محور روده-مغز که در برخی کودکان با کاهش تشنج همراه بوده است
گیاهان دارویی مانند اسطوخودوس (برای آرامش) و زردچوبه (به دلیل خاصیت ضدالتهابی کورکومین) نیز ممکن است مفید باشند، اما اثربخشی آنها نیاز به مطالعات بیشتری دارد. نکته کلیدی این است که این روش‌ها مکمل درمان اصلی هستند و نباید بدون مشورت پزشک، داروهای تجویزی را قطع کرد. همیشه پیش از شروع هرگونه روش جایگزین، با عصبی‌اطفال یا متخصص اوتیسم مشورت کنید تا از ایمنی و تناسب آن با شرایط کودک مطمئن شوید.
سوالات متداول:
1-آیا قطع داروهای ضد تشنج برای استفاده از روش‌های طبیعی ایمن است؟
خیر، هرگونه تغییر در داروها باید تحت نظارت پزشک باشد. روش‌های طبیعی باید به عنوان مکمل استفاده شوند، نه جایگزین داروها.
2-آیا CBD یا روغن شاهدانه برای تشنج اوتیسم مفید است؟
برخی مطالعات امیدوارکننده بوده‌اند، اما هنوز شواهد کافی وجود ندارد. استفاده از آن در کودکان باید با احتیاط و فقط تحت نظر پزشک باشد.
راه های درمان اوتیسم بسیارند، اما هیچ کدام از روش های درمانی کامل نبوده و نمی توانند به طور کامل تمام چیز هایی که کودک مبتلا به اوتیسم نیاز دارد را به او ارائه دهند، به این علت که هر کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، دارای طیفی از نشانه ها می باشد که روش های درمانی نمی توانند به طور کامل این نشانه ها را پوشش دهند. اساسی ترین و کلیدی ترین نکته برای درمان و آموزش کودک مبتلا به اوتیسم شروع زود هنگام درمان است و این درمان زود هنگام نیاز به تشخیص زود هنگام دارد. هر چه فرزند مبتلا به اوتیسم در سنین کمتر تشخیص اوتیسم را دریافت کند، شانس بیشتری برای کاهش نشانه های اوتیسم دارد و در حقیقت روند اثر گذاری درمان نیز بیشتر است. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان کودکان اوتیسم، با استفاده از راه های درمان اوتیسم همچون کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم و… به درمان این کودکان می پردازد.
– integration of sensor motor & speech language therapy Drugs therapy
– Applied behavior analysis (ABA)
-Music therapy
-Applied behavior analysis (ABA)
– Music therapy
– Dietary therapy
– Carl H. delacato method
– Vitamins therapy
– Psychotherapy & family therapy
توضیح راه های درمان اوتیسم
Facilitated communication
در این روش فرد را به یک ابزار ارتباطی مجهز نموده و طرز استفاده از آن را آموزش می دهند، مثلا ارتباط با استفاده از نمایش تصویر یاتایپ در کامپیوتر.
Holding therapy
این روش، به آغوش کشیدن اجباری کودک توسط مادر علی رغم مقاومت، تقلا، گریه و جیغ زدن کودک است. در این روش اعتقاد بر این است که اجرای آن در ابتدا ممکن است باعث افزایش بی قراری کودک شود ولی به تدریج مشکلات رفتاری او را حل می کند. بغل کردن کودک منجر به تحریک تولید اندورفین توسط مغز کودک می شود و محصول آن کنترل خشم و نگرانی است.
Higashi
در این روش کودکان تحت یک برنامه گروهی منظم در فعالیت های فیزیکی سخت شرکت داده می شوند بدون آن که به آن ها اجازه دهند رفتار های اوتستیک شان را بروز دهند. این برنامه از مدت زمان کم شروع شده و به چهار ساعت در روز می رسد.
Option method
دراین شیوه والدین تحت مداخله مستمر از سوی مشاوران و مربیان کارآزموده قرار می گرفتند با این هدف که بتوانند کودک شان را بپذیرند و از او لذت ببرند. در واقع دراین روش آنچه هدف قرار می گیرد، تعامل والد-کودک خواهد بود.
Auditory integration therapy
در این روش بر روی توانایی شنیدای کودک به وسیله موسیقی توسط دستگاهی به نام کینترون کار می شود. کودکان دراین روش به هدفمندی حرکات فیزیکی ازطریق مهارت های شنیداری دست می یابند.
Sensory integration therapy
در این روش با تحریکات لمسی مناسب، عادات لمسی از بین می رود. دراین روش با دو نوع تحریک مواجه هستیم:
1-تحریکاتی که باعث برانگیختگی، افزایش هوشیاری و واکنش به محیط می شود.
2-تحریکاتی که باعث آرامش، خواب آلودگی و کاهش درد و تنش می شود.
تحریکات حسی مختلف در درمان اوتیسم
-لمس فشاری:
1-لمس فشاری دو طرف ستون فقرات.
2-لمس فشاری به صورت دورانی روی پشت تنه، سینه، کف دست ها و کف پا ها.
3-لمس فشاری به صورت چنگ زدن روی اندام ها، بازو، ساعد، ران و ساق پا.
لمس مویی یا سطحی:
1-لمس مویی انگشتان روی بدن با سرعت آرام از بالا به پایین.
2-لمس مویی انگشتان روی بدن با سرعت زیاد و به طرفین.
3-خارش:خراش پوست با ناخن با سرعت های مختلف.
-ضربه زدن با نوک انگشتان
-استفاده از سرما و گرما به صورت های مختلف و با وسایل مختلف
-تحریکات تعادلی-دهلیزی: حرکت کودک به صورت خطی و چرخشی و الاکلنگی درسرعت های مختلف
-حرکت و حس عمقی مفاصل به صورت فعال و منفعل
-ارتعاش با استفاده از ویبراتور
برنامه‌ریزی مداخله ای برای درمان کودکان اوتیسم
-ارزیابی نحوه برقراری ارتباطات اجتماعی
-ارزیابی نحوه برقراری ارتباطات گفتاری
-ارزیابی تقلید حرکات و گفتار
-ارزیابی یکپارچگی حواس
-ارزیابی علائم خاص اوتیسم
-باید توجه داشت که حس لامسه و حرکت مهم ترین تاثیر را بر یکپارچگی حواس دارد.
-برای مداخله رفتار های کلیشه ای، تحریکات لمسی، حس عمقی و دهلیزی مناسب ترین تحریکات هستند.
-ترکیب تمرینات حسی با تمرینات صداسازی به افزایش مهارت های کارکردی ارتباطی و اصلاح رفتار می شود و کودک را به سمت فعالیت های هدفمند سوق می دهد.
TEACCH method ( مداخله و آموزش کودکان مبتلا به اوتیسم و ناتوان در برقراری ارتباط): در این روش والدین و متخصصین به عنوان مداخله گران مشترک همکاری نمایند.
جنبه های ارتباط در برنامه TEACCH
1-عملکرد های ارتباطی : دریافت منظور کلی برای برقراری ارتباط.
-جلب توجه
-بیان تقاضا
-امتناع ( رد کردن )
-درخواست اطلاعات
2-بافت های ارتباطی
-موقعیت های گوناگون برقراری ارتباط
-شروع از سطح بسیار ابتدایی با ارائه پاسخ های جزئی به محرکات
3-مقوله های معنا شناختی
4-واژه ها: ایما و اشارات
5-شکل یا ساخت ارتباط: به کارگیری راهکار هایی برای تبدیل شدن به مخاطب ارتباطی بهتر:
-هم سطح کودک قرار بگیرید(چهره به چهره)
-توجه کودک را جلب کنید(محرک شاد وجذاب)
-کودک را برای کاری که می خواهید آماده کنید (Promt)
-از اشارات و زبان بدنی معنا دار و اغراق آمیز استفاده کنید و سریع تغییر وضعیت ندهیم.
-از حمایت دیداری استفاده کنید.
-شفاف و آرام صحبت کنید.
-از حاشیه گویی بپرهیزید.
-از زمان انتظار استفاده کنید(5 -20 ثانیه)
-از راهنمایی های اشاره ای و کلامی استفاده کنید.
-تا دستیابی به پاسخ تعامل را ادامه دهید.
هفت مهارت مهم ارتباطی در درمان اوتیسم
-تقبل اجتماعی: شرکت در بازی وی.
-قصد ارتباطی :باحرکت یا صدا سازی واکنش مخاطب را تحریک کند.
-کاربرد حرکات و زبان بدنی طبیعی بسیار زیاد و با بزرگ نمایی.
-استفاده از شیوه های گوناگون ارتباطی: گفتار، نوشتار، اشارات بدنی..
-استفاده از راهکار های دیگر برای تامین خواسته ها( ابزار دیداری).
-بهبود ارتباط از طریق ابزار دیداری: کاربرد ابزار دیداری در تعاملات روزمره.
-ادامه تعامل تا دستیابی به هدف.
آموزش کودکان مبتلا به اوتیسم در برقراری ارتباط
برنامه TEACCH که درسال 1972 توسط اریک اسکاپلر ابداع شد و بیشتر با نام Division TEACCH شناخته شده است برنامه جامعه- مداری است که مشتمل بر مجموعه ای از سیستم ها و رویکرد های جامع برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم درجهت یادیگری و تبدیل شدن به فردی مورد احترام و ارزشمند در جامعه است. در این برنامه، نوع خاصی از خدمات ارائه نمی شود، بلکه می توان گفت سازمانی چند منظوره است که طیف وسیعی از خدمات، از کمک های تشخیصی گرفته تا مداخلات مداخله ای را ارائه می دهد. این برنامه در ایالت کارولینای شمالی پایه گذاری شده و مدیریت آن در دپارتمان روان پزشکی چپل هیل-دانشگاه کارولینای شمالی مستقر است. این برنامه چندان موفق بود که مجلس قانون گذاری ایالتی، وجود آن را الزامی دانست و کل ایالت تحت پوشش آن قرار گرفتند. در واقع TEACCH در دسترس ترین برنامه مداخله ای در هر منطقه جغرافیایی در داخل کارولینای شمالی است. بسیاری ازبرنامه های جامعه نگر درمورد اونیسم در سایر ایالات، برنامه TEACCH را به منزله یک الگو قرار داده اند، اما درحال حاضر خود برنامه فقط در کارولینای شمالی اجرا می شود. افراد مبتلا به اوتیسم سال هاست درایالت کارولینای شمالی، به شکل سازمان یافته ای از این برنامه خدمات دریافت می کنند. TEACCH می تواند به عنوان الگویی برای برنامه های ملی و خارجی در آینده ای نزدیک به کار رود. از همه قابل توجه تر، پذیرش TEACCH به عنوان یک معیار ازطرف بسیاری از کارشناسان است. در کارولینای شمالی، این برنامه به TEACCH محیط اطراف فرد مبتلا را از هر لحاظ ساختار بندی می کند. این ساختار بندی طراحی مبتکرانه محل مطالعه و بازی، و تنظیم و سازمان بندی برنامه های آموزشی را شامل می شود. ازطرف دیگر TEACCH بر روی ارتباط مستقیم و واضح با فرد مبتلا به اوتیسم تمرکز می کند. در این برنامه به شدت بر روی موارد بصری تکیه و از آن ها به عنوان مشوق و وسیله ای برای یادآوری به فرد استفاده می شود تا وی از آنچه در محیط درحال رخ دادن است و انتظار اطرافیان از وی در آن شرایط، آگاهی یابد. TEACCH همانند تکنیک یکپارچگی حسی، این را هم در نظر می گیرد که بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم از انباشتگی حسی رنج می برند و سعی در تطبیق دادن آن ها با این حرکات دارند. همچنین به والدین کودکان مبتلا به اوتیسم و مراقبان آن ها کمک می کند تا درک کنند که تمام خصوصیات یک اختلال رشد، اشکال و عقب ماندگی محسوب نمی شود. درحقیقت طرفداران برنامه TEACCH از توانایی بسیار این کودکان در توجه و به خاطر سپاری- درکنار دیگر مهارت ها به شکل یک امتیاز مثبت در آموزش استفاده می کنند. هدف نهایی این برنامه، اطمینان حاصل کردن از این است که افراد دارای این اختلال در موسسات نگه داری نشوند و دانش لازم برای مشارکت و همکاری در جامعه اطراف خود را به دست آورند.
اکولالیا وضعیتی است که می تواند با اوتیسم در ارتباط باشد و به عنوان یکی از علائم اختلال طیف اوتیسم باشد. تکرار کلمات در کودکان مبتلا به اکولالیا شایع است، آن ها نمی توانند با دیگران ارتباط مناسبی داشته باشند به دلیل این که همزمان برای ارائه ی تفکرات و ارتباط شان تلاش می کنند. به عنوان مثال اگر از آن ها سوالی پرسیده شود، احتمال دارد به طور دائم سؤال را تکرار کنند تا این که بتوانند جواب سوال را بدهند. به چندین روش اختلال طیف اوتیسم می تواند سبب به وجود آمدن اکولالیا شود، برخی از کودکان این وضعیت را فقط زمانی تجربه می کنند که تحت فشار یا استرس باشند، اما برخی دیگر آن را در هر زمانی تجربه می کنند و این احتمال دارد در پایان موجب شود سکوت را انتخاب کنند چرا که نمی توانند عقاید شان را ابراز کنند. همه کودکان یک زمانی اکولالیا را تجربه می کنند که زبان گفتاری را یاد می گیرند اما در این میان، کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم بیشتر در معرض ابتلا به اکولالیا می باشند. کلینیک گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم در تهران، با در نظر گرفتن خدمات گفتاردرمانی کودکان اوتیسم به درمان اکولالیا اوتیسم و تکرار کلمات در کودکان می پردازد. همچنین خدمات رفتاردرمانی و بازی درمانی به ایجاد ارتباط اجتماعی مناسب در کودکان و بهبود در خود مانگی کودک کمک می نماید.
انواع تکرار کلمات در کودکان اوتیسم
چندین ویژگی زبانی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم منعکس کننده مشکلات تعاملی شکل وکاربرد زبان می باشد. این ویژگی ها شامل: اکولالیا، زبان مخصوص به خود، تکرار کلمات در کودکان و معکوس سازی ضمایر می باشد.
اکولالیا: کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم که محدودیت در مهارت های کلامی دارند، ممکن است از اکولالیا استفاده کنند که یکی از خاموش ترین ویژگی های انحرافی زبان در اوتیسم می باشد. اکولالیا تکرار گفته قبلی است که می تواند فوری یا تأخیری باشد.
اکوی فوری: مستقیما به دنبال گفته های قبلی اتفاق می افتد و معمولاً ویژگی های زبانی و فرازبانی را به اشتراک می گذارد.
اکوی تاخیری: به تکرار چیزی که در جایی دیگر شنیده است اشاره دارد( مثلا قبلا والدینش در پاسخ به این که نباید به چیزی دست بزند به او گفته اند که « به اون دست نزن» و کودک این گفته را در جای دیگر تکرار می کند. گاهی این اکو می تواند به علت یک برنامه تلویزیونی یا فیلم باشد.
باید توجه داشت که اکوی فوری و تاخیری هر دو می توانند در عملکرد ارتباطی مورد استفاده باشند! به این صورت که می توانند به سمت گفتاری هدفمند جهت دهی شوند.
زبان مخصوص به خود: نمونه های از اکوی تاخیری می تواند معانی مخصوص به خود داشته باشد که شنونده آن را درک نمی کند مگر آن که بافت منشأ آن را بداند.
نمونه ای از کاربرد گفته های مخصوص به خود: سگ را از بالکن پرت نکن!
این گفته قبلا توسط والدین کودک استفاده شده و کودک نیز برای کنترل رفتار خود درمواقعی دیگر آن را به کار می برد.
شکل های مخصوص به خودزبان می تواند برای کودک اوتیستیک عملکرد ارتباطی داشته باشد مخصوصا برای آن هایی که بیان محدود دارند. آن ها ممکن است زمانی از آن استفاده کنند که محدودیت در درک دارند در واقع برای پر کردن مکالمه یا برای حفظ عملکرد کاربرد شناختی.
معکوس سازی ضمایر: کودکان اوتیستیک از ضمایر دوم شخص برای اول شخص استفاده می کنند: من… تو؛ که ممکن است ریشه در اکوی آن ها داشته باشد. این رفتار غیر عادی زبانی می تواند مشکل در deixis را منعکس کند ( جنبه ای از زبان که تغییر روابط بین گوینده و شنونده را تنظیم می کند). در واقع مشکل اصلی آن ها ناتوانی در معکوس سازی ضمایر است نه معکوس سازی آن ها که این موضوع می تواند ناشی از عدم انعطاف پذیری آن ها باشد. این ویژگی در همه کودکان اوتیستیک صادق نیست. شرکت در مکالمه و تولید روایت احتیاج به فهم کودک از نقش شنونده و گوینده دارد. ارزیابی این بخش شامل توجه به مهارت های مکالمه ای بچه های مبتلا به اوتیسم می شود.
علل و دلایل اکولالیا در کودکان اوتیسم
اکولالیا یا طوطی وار حرف زدن کودکان اوتیسم، پدیده‌ای شایع است که ریشه در تفاوت‌های عصبی-شناختی این کودکان دارد. یکی از اصلی‌ترین دلایل این رفتار، چالش در پردازش زبان است. کودکان اوتیستیک اغلب در درک معنی کلمات و ساخت جملات اصلی مشکل دارند، بنابراین به تکرار آنچه می‌شنوند روی می‌آورند. این رفتار ممکن است راهی برای تمرین زبان یا پاسخ به اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی باشد. از دیدگاه عصب‌شناختی، اکولالیا می‌تواند ناشی از تفاوت در مسیرهای مغزی مربوط به زبان و ارتباط باشد. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که کودکان اوتیستیک در استفاده از نواحی زبانی مغز (مثل ناحیه بروکا) با کودکان عادی تفاوت دارند. همچنین، حافظه شنیداری قوی این کودکان باعث می‌شود جملات را دقیقاً به خاطر بسپارند، بدون اینکه لزوماً معنی آنها را درک کنند. در برخی موارد، اکولالیا استراتژی ارتباطی است. کودکانی که در بیان نیازهای خود مشکل دارند، ممکن است از جملات تکرارشده به عنوان ابزاری برای تعامل استفاده کنند. به عنوان مثال، کودکی که گرسنه است، به جای گفتن “من گرسنه‌ام”، ممکن است جمله‌ای را که قبلاً در این موقعیت شنیده تکرار کند، مثل “می‌خوایم غذا بخوریم؟” شناخت این دلایل به والدین و درمانگران کمک میکند تا با دید بهتری به مدیریت این رفتار بپردازند و راهکارهای مؤثری برای تبدیل تکرارهای کلامی به ارتباط معنادار ارائه دهند.
تفاوت اکولالیا فوری و تأخیری در کودکان اوتیسم
اکولالیا یا تکرار طوطی‌وار گفتار دیگران در کودکان اوتیستیک به دو شکل اصلی دیده می‌شود: اکولالیا فوری و اکولالیا تأخیری. درک تفاوت این دو نوع برای والدین و درمانگران ضروری است، چرا که هر کدام نشانه‌های متفاوتی داشته و نیاز به راهکارهای درمانی خاص خود دارند.
اکولالیا فوری به تکرار فوری و بلافاصله کلمات یا جملات گفته شده توسط دیگران اشاره دارد. برای مثال، وقتی از کودک پرسیده می‌شود “اسمت چیه؟”، او هم دقیقاً همین سوال را تکرار میکند. این نوع اکولالیا معمولاً نشانه‌ای از تلاش کودک برای برقراری ارتباط است، حتی اگر درک کاملی از معنی کلمات نداشته باشد. در گفتاردرمانی، از این ویژگی می‌توان برای آموزش پاسخ‌های مناسب استفاده کرد، مثلاً با مدل‌دادن پاسخ صحیح پس از پرسش. از طرف دیگر، اکولالیا تأخیری به تکرار کلمات یا جملات پس از گذشت مدت زمانی از شنیدن آنها اشاره دارد. این نوع اکولالیا ممکن است ساعت‌ها، روزها یا حتی ماه‌ها بعد ظاهر شود. مثلاً کودکی که دیالوگ‌های کارتون موردعلاقه‌اش را در موقعیت‌های نامربوط تکرار میکند. این رفتار اغلب راهکاری برای خودتنظیمی یا بیان احساسات است، اما معمولاً ارتباط مستقیمی با موقعیت فعلی ندارد. درمان این نوع اکولالیا پیچیده‌تر است و نیاز به روش‌هایی مانند آموزش جایگزین‌های ارتباطی دارد.
شناخت این تفاوت‌ها به والدین کمک میکند تا واکنش مناسب‌تری به رفتارهای کلامی کودک نشان دهند. در حالی که اکولالیا فوری می‌تواند نقطه شروعی برای آموزش ارتباط باشد، اکولالیا تأخیری اغلب نیاز به راهکارهای تخصصی‌تری دارد. گفتاردرمانگران معمولاً از هر دو نوع اکولالیا به عنوان پل ارتباطی برای رسیدن به گفتار معنادار استفاده می‌کنند. نکته مهم این است که این رفتارها را سرکوب نکنیم، بلکه آنها را هدایت کنیم تا به ارتباط مؤثر تبدیل شوند.
سوالات متداول:
1-چرا کودکان اوتیستیک دچار اکولالیا می‌شوند؟
دلایل متعددی برای اکولالیا در اوتیسم وجود دارد. از جمله می‌توان به تفاوت در پردازش زبان در مغز، مشکلات درک مفاهیم انتزاعی، تلاش برای برقراری ارتباط، و استفاده از تکرار به عنوان راهی برای خودتنظیمی اشاره کرد. برخی کودکان نیز از این روش برای تمرین مهارت‌های زبانی استفاده می‌کنند.
2-بهترین روش گفتاردرمانی برای کاهش اکولالیا چیست؟
روش‌های مؤثر گفتاردرمانی شامل تکنیک‌هایی مانند مدل‌سازی گفتار (ارائه الگوهای صحیح)، استفاده از تصاویر برای ارتباط، آموزش پاسخ‌های مناسب به جای تکرار، و تمرین‌های تعاملی است. درمانگران معمولاً از خود اکولالیا به عنوان پایه‌ای برای آموزش استفاده می‌کنند.
امروزه تاکید بسیار زیادی بر تشخیص و درمان زود هنگام بیماری ها و اختلالات وجود دارد. وجود این تأکید درخصوص تشخیص اختلالات طیف اوتیسم نیز مشهود است. هرچه زودتر یک اختلال تشخیص داده شود، مداخله مناسب برای آن اتخاذ شود، نتایج بهتری از آن مداخله به دست خواهد آمد. این بدان جهت است که پیدا کردن راه حل برای مشکلات، وقتی که هنوز آنقدر نهادینه نشده اند و مشکلات جدی دیگری بروز نکرده‌اند موفق تر خواهد بود. تحقیقات نشان می دهد که درمان زود هنگام جامع و شدید به میزان درخور توجهی دراین که کودکان اوتیسمی تاچه حد می توانند در مدارس عادی شرکت کنند و در کنار همکلاسی های خود که اختلالی ندارند، آموزش ببینند، موثر خواهد بود. این امر هم چنین می تواند بر میزان مهارت های رشدی که کودکان مبتلا به طیف اختلالات اوتیسم می توانند به دست آورند، از جمله برقراری ارتباط قوی با خانواده و دوستان و کسب مهارت های مورد نیاز در زندگی روزمره و محیط مدرسه اثر بگذارد. در برخی موارد کودکان آنقدر زیاد و به سرعت پیشرفت می کنند که به سختی می توان آن ها را از دیگر کسانی که مبتلا به اختلال اوتیسم نیستند، تشخیص داد. آن ها یاد می گیرند که چگونه با اختلال کنار بیایند و آن را بپذیرند. اما به همان میزان که دریافت کمک زود هنگام حائز اهمیت است، یافتن نوع درست کمک هم برای کودک مهم است. بهترین زمان درمان اوتیسم و سن طلایی درمان اوتیسم برای کودکان بسیار حائز اهمیت است تا کودکان شانس به خارج شدن از طیف اوتیسم را داشته باشند.البته باید خاطر نشان کرد که همه کودکان اوتیسم از طیف خارج نمی شوند و درمان این اختلال بسته به زمان مراجعه و شدت اختلال متفاوت است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر اوتیسم کودکان در تهران، با در نظر گرفتن بهترین درمان های اوتیسم همچون کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، رفتار درمانی اوتیسم و…، به درمان هر چه بهتر این کودکان می پردازد.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تشخیص سن طلایی درمان اوتیسم کودکان
به هرحال برخی از کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، به دلایلی در طی سن طلایی درمان اوتیسم تشخیص داده نمی شوند، اما هنوز هم راه های بسیاری وجود دارند تا بتوانند از انواع مداخلات رفتاری سود ببرد. بسیاری از والدین اذعان دارند که کودک شان پیش از آن که برچسب تشخیص اوتیسم را دریافت کند، تحت تعداد زیادی از آزمایش ها قرار گرفته است و بیماری های مختلفی به او نسبت داده شده است، اماپزشکان، مداخله گران و معلمانی که با این اختلال بیشتر آشنا هستند با سرعت بیشتری قادر به تشخیص آن هستند و بدین ترتیب، به بسیاری از کودکان کمک می کنند تا مداخله مناسب را هرچه زودتر از سال های نوپایی دریافت کنند. گام فوری پس از تشخیص این است که کودک مبتلا به اوتیسم در نوعی از انواع مداخلات و برنامه های آموزشی موجود قرار گیرد. فکر کردن به این موضوع که چه می شد اگر زودتر تشخیص داده می شد، کمکی به او نخواهد کرد، بلکه ممکن است تنها این احساس که چرا زودتر به تشخیص نرسیده اند، والدین کودک را آشفته تر کند، اوتیسم اختلالی است که تشخیص آن مشکل است و این حقیقتی است که بسیاری از والدین با تجربه آن را تصدیق می کنند.
تشخیص زود هنگام و درمان اوتیسم
اگر چه تشخیص زود هنگام(سن 3سالگی و پایین‌تر از آن) ایده آل است اما با این حال کودکی که پس از این سن شناسایی می شود هم هنوز می تواند پیشرفت کند و به موفقیت دست یابد، ولی این در صورتی است که او دربرنامه ای که واقعا برایش کارآیی مطلوب داشته باشد قرار گیرد و طبیعی است که به گذاشتن وقت بیشتری نیازمند است. برنامه های مداخله ای که برای کودکان خردسال تر استفاده می شود، ممکن است در مورد او جواب ندهد و چون او بزرگ تر است ممکن است برای کنار آمدن با هدف های جدیدی که مداخلات مداخله ای تجویز می کنند، دوره ای سخت در پیش داشته باشد. پیش بینی نتایج مداخله برای کودکان مبتلا به اوتیسم و این که آن ها درطی مداخله چه روندی را طی می کنند آسان نخواهد بود. اما همین که والدین پس از تشخیص اوتیسم فرزند شان، گروهی از ارائه کنندگان خدمات مداخله ای را شناسایی کنند که به آن ها اعتماد داشته باشند و آن ها نیز در مداخله کودکان مبتلا به اوتیسم متبحر باشند، کودک حمایت های مناسب آموزشی و روحی را درمدرسه و خانواده کسب خواهد نمود و در مسیری قرار خواهد گرفت که به مطلوب ترین سطحش منتهی خواهد شد.
چالش‌های درمان اوتیسم پس از سن طلایی
درمان اوتیسم در سنین پایین (به‌ویژه قبل از ۵ سالگی) بیشترین تأثیر را دارد، زیرا مغز کودک در این دوره از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار است. با این حال، بسیاری از کودکان پس از سن طلایی تشخیص داده می‌شوند و خانواده‌ها نگران این هستند که آیا هنوز امکان بهبود وجود دارد. در حالی که مداخلات درمانی اوتیسم در سنین بالاتر نیز می‌توانند مؤثر باشند، اما چالش‌هایی مانند مقاومت به تغییر، شکل‌گیری الگوهای رفتاری تثبیت‌شده و دشواری در یادگیری مهارت‌های جدید، روند درمان را پیچیده‌تر می‌کنند. هرچند که شروع دیرهنگام درمان به معنای بی‌تأثیر بودن آن نیست، اما نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تر و روش‌های متنوع‌تری دارد. کاردرمانی، گفتاردرمانی و روش‌های رفتاردرمانی مانند ABA می‌توانند در سنین بالاتر نیز کمک‌کننده باشند، اما پیشرفت معمولاً کندتر و نیازمند تلاش بیشتری است. در ادامه به بررسی جزئیات این چالش‌ها می‌پردازیم.
آیا درمان اوتیسم بعد از ۵ سالگی امکان‌پذیر است؟
بله، درمان اوتیسم پس از ۵ سالگی امکان‌پذیر است، اما با چالش‌هایی همراه خواهد بود. تحقیقات نشان می‌دهد که مداخلات درمانی اوتیسم حتی در سنین بالاتر نیز می‌توانند بهبودهایی در مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری ایجاد کنند. با این حال، سرعت پیشرفت معمولاً کندتر از کودکانی است که در سن طلایی (۲ تا ۵ سالگی) تحت درمان قرار گرفته‌اند.
یکی از دلایل این مسئله، کمتر شدن انعطاف‌پذیری عصبی (Neuroplasticity) پس از ۵ سالگی است. مغز کودکان در سال‌های اولیه زندگی سریع‌تر تغییر میکند و ارتباطات عصبی جدید را شکل می‌دهد. پس از این سن، یادگیری مهارت‌های جدید نیاز به زمان و تکرار بیشتری دارد. همچنین، برخی رفتارهای نامناسب ممکن است به عادت تبدیل شده باشند و اصلاح آنها دشوارتر باشد.
با این حال، روش‌هایی مانند درمان یکپارچگی حسی، آموزش مهارت‌های اجتماعی گروهی و استفاده از فناوری‌های کمکی (مانند اپلیکیشن‌های ارتباطی) می‌توانند به کودکان بزرگتر کمک کنند. نکته کلیدی این است که برنامه درمانی باید شخصی‌سازی شده و متناسب با سطح رشد کودک باشد.
محدودیت‌های مداخله دیرهنگام در اوتیسم
مداخله دیرهنگام در اوتیسم با محدودیت‌های خاصی روبه‌رو است که می‌تواند روند درمان را تحت تأثیر قرار دهد. یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، تثبیت الگوهای رفتاری و مقاومت در برابر تغییر است. کودکان اوتیستیک که تا سنین بالاتر بدون درمان مانده‌اند، ممکن است در برابر یادگیری روش‌های جدید ارتباطی یا اجتماعی مقاومت نشان دهند.
علاوه بر این، کاهش انعطاف‌پذیری شناختی باعث می‌شود که سازگاری با موقعیت‌های جدید برای آنها سخت‌تر شود. در حالی که کودکان کوچک‌تر به راحتی می‌توانند از بازی‌های تقلیدی و تعاملی یاد بگیرند، کودکان بزرگتر ممکن است نیاز به روش‌های ساختاریافته‌تری مانند آموزش مستقیم و استفاده از پشتیبان‌های بصری داشته باشند.
یکی دیگر از محدودیت‌های مهم، کمبود زمان برای جبران تاخیرهای رشدی است. برای مثال، اگر کودک تا ۷ سالگی در مهارت‌های گفتاری تاخیر داشته باشد، رسیدن به سطح همسالانش ممکن است سال‌ها طول بکشد. با این حال، این به معنای ناامیدی نیست—بلکه نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی درمانی باید واقع‌بینانه و متمرکز بر پیشرفت‌های تدریجی باشد.
در چنین مواردی، ترکیبی از گفتاردرمانی، رفتاردرمانی و حمایت آموزشی می‌تواند به کودک کمک کند تا حداکثر توانایی‌های خود را توسعه دهد. همچنین، نقش خانواده و مربیان در ایجاد محیطی حمایتی، بسیار حیاتی است.
سوالات متداول:
1-خانواده‌ها چگونه می‌توانند بهترین استفاده را از دوره طلایی درمان ببرند؟
خانواده‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در بهره‌برداری از دوره طلایی درمان دارند. اولین و مهمترین گام، پذیرش سریع تشخیص و شروع به موقع مداخلات درمانی است. مشارکت فعال والدین در جلسات درمانی و انتقال آموخته‌ها به محیط خانه ضروری است. ایجاد محیطی ساختاریافته و قابل پیش‌بینی برای کودک کمک میکند تا احساس امنیت کند و بهتر یاد بگیرد. استفاده از فرصت‌های روزمره مانند زمان غذا خوردن، حمام کردن یا بازی برای آموزش مهارت‌های جدید بسیار مؤثر است. ارتباط مستمر با تیم درمانی و پیگیری منظم پیشرفت کودک نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. خانواده‌ها باید به خاطر داشته باشند که ثبات و پشتکار در اجرای برنامه‌های درمانی کلید موفقیت است.
2-بهترین سن برای شروع درمان اوتیسم چه زمانی است؟
تحقیقات علمی نشان می‌دهد بهترین زمان برای شروع درمان اوتیسم بین 18 ماهگی تا 5 سالگی است. این دوره به عنوان “سن طلایی درمان” شناخته می‌شود، زیرا مغز کودک در این سال‌ها بیشترین انعطاف‌پذیری را دارد. مداخلات درمانی در این بازه زمانی می‌توانند تا 70% بهبودی در مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی کودک ایجاد کنند.
کودکان با سرعت منحصر به فردی رشد می کنند و دامنه رشد طبیعی کودکان خیلی گسترده است. شناخت علائم تاخیر در رشد می تواند برای تشخیص به موقع آن کمک کننده باشد. کمتر از نیمی از کودکانی که به تاخیر رشدی دچار هستند، قبل از رفتن به مدرسه شناسایی می شوند. اگر می خواهید درباره رشد طبیعی کودک تان اطمینان داشته باشید، برای بررسی و تشخیص تاخیر در رشد عاطفی، ذهنی و فیزیکی منتظر نباشید. مداخله زود هنگام یکی از بهترین شیوه ها برای کمک و هم چنین بهبود عملکرد کودک می باشد. پرورش فرزند به طور غیر موثر، سپردن زود هنگام فرزند به مراکز نگه داری کودک، استفاده از الکل یا مسمومیت در دوران بارداری، داشتن مشکل در برنامه ریزی و هماهنگی حرکتی، مشکلات و اختلالات شنوایی، حساسیت شنوایی و… جز علت درک پایین کودک محسوب می شوند. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی اتیسم دکتر صابر با سابقه بالا در زمینه پیدا کردن علت درک پایین کودک و درمان مشکل درک کلامی کودکان اوتیسم، به درمان کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم می پردازد. خدمات کاردرمانی ذهنی، گفتاردرمانی و اتاق تقویت مهارت های شنیداری و بینایی از امکانات پیشرفته این مرکز می باشند.
فهمیدن علت درک پایین کودک اوتیسم
ارزیابگر باید به حضور رفتار های غیر فعال یا متفاوت توجه کند. مشاهده رفتاری ازطریق ارزیابی به خصوص ارزیابی غیر رسمی و نمونه برداری زبانی- ارتباطی رخ می‌د هد. ارزیابگر باید توجه کند که آیا کودک به تلاشش برای جلب توجه وی پاسخ می دهد و یا زمانی که به چیزی اشاره می شود توجه می کند؟ و یا زمانی که نام او را صدا می زند توجه دارد؟ توانایی کودک برای شناسایی نام اشیاء، اعمال، شناسایی تصاویر و یا اشیاء چگونه است؟ ارزیابگر می تواند از کودک بخواهد تا دستوری را دنبال کند مثل:… رو به من بده، شناسایی آیتمی از بین 2- 3 یا 4 زمینه شناسایی اعضاء بدن در بافت بازی. اطلاعاتی راهم می توان از طریق ارزیابی های رسمی به دست آورد. ارزیابی زبان درکی برای کودکان مدرسه روی مبتلا به اوتیسم سطح بالا ممکن است برخی تسک های سطح بالای زبانی را شامل شود که ممکن است برای کودکان اسیب دیده زبانی به کار گرفته شود. مثل توانایی درک کلامی و غیر تحت الفظی. به علاوه ارزیابگر می‌تواند TOM کودک را از طریق تکالیف گمان اشتباه ارزیابی کند( این تکالیف توانایی پیش گویی احساس و ذهن دیگران را بررسی می کند) مثلا دختری 2 شیء را در دو ظرف می گذارد، در حالی که دختری دیگر در حال مشاهده است. بعد از این که دختر دوم رفت جای آن اشیاء تغییر داده می شود و حالا سوالی که کودک باید پاسخ دهد این است که آیا دختر دوم که اتاق را ترک کرده بود حالا می داند که آن اشیاء کجا هستند؟ بیشتر کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم این تکلیف را نادرست انجام می دهند. ارزیابگری که می خواهد در زمینه علت درک پایین کودک اوتیسم و گفتاردرمانی برای درک پایین کاوش کند می تواند براساس همین تسک فعالیت هایی را بسازد.
ارزیابی مشکل درک کلامی کودکان اوتیسم
هسته ارزیابی درک کلامی و علت درک پایین کودک اوتیسم، نمونه زبانی است. اگرچه به صورت اولیه تمرکز برروی زبان بیانی است اما ارزیابگر می تواند اطلاعات زبان درکی را از طریق مشاهده و یادداشت برداری از پاسخ کودک به زبان کسب کند. علاوه بر درک زبان این رویه مشاهده طبیعی می تواند به عنوان یک فرصت عالی برای ارزیابگر باشد تا حضور دیگر نقایص هسته ای اوتیسم را مشاهده کند. برای مثال مشکلاتی در تعامل اجتماعی و علایق و رفتار های تکراری و سرانجام این نمونه می تواند به عنوان اساسی برای تحلیل بازی به کار گرفته شود. نمونه باید ضبط ویدئویی شود تا بتوان بافت غیر زبانی را هم مثل بیانات غیر کلامی، جهت گیری بدن، ژست ها، صداسازی ها را مشاهده نمود. ارزیابگر باید در بخشی از نمونه با کودک تعامل داشته باشد اما با اهمیت تر این است که این تعامل شامل تعامل والد-کودک نیز باشد. نمونه باید با تعامل کودک-کودک نیز ترکیب شود ( یک کودک هم سال یا اگر ممکن است یک کودک دبستانی) حتی زمانی که یک هم سال در دسترس نیست می توان از خواهر یا برادر برای به دست آوردن تعامل استفاده کرد. ارزیابگر می تواند یادداشت کند که کودک چگونه با شرکای ارتباطی مختلف تعامل برقرار کرد( هرگونه تعدیل درشکل زبان به عنوان یک تفاوت عملکرد با توجه به مخاطب). بسته به هدف ارزیابی علاوه بر منطق عملی نمونه باید در مکان های مختلف مثل خانه، کلینیک، مدرسه به دست آورده شود. زمان لازم برای این کار می تواند متنوع باشد ولی معمولا 30 دقیقه زمان خوبی است. ارزیابگر باید نمونه ای را به دست آورد که کمتر ساخت مند باشد مثل بازی آزاد، کتابخوانی، خوردن و .. به طور خاص بافت هایی که ارزیابگر انتخاب می کند بستگی به سن، سطح رشدی و علایق کودک دارد.
چرا کودکان اوتیسم در درک مفاهیم انتزاعی مشکل دارند؟
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) اغلب با درک مفاهیم انتزاعی مانند طنز، استعاره، احساسات پیچیده یا موقعیت‌های اجتماعی نامحسوس دچار مشکل می‌شوند. این چالش ریشه در تفاوت‌های عصبی-شناختی این کودکان دارد که بر پردازش اطلاعات در مغز آنها تأثیر می‌گذارد. تحقیقات نشان می‌دهد مغز افراد اوتیستیک تمایل بیشتری به پردازش اطلاعات به صورت جزءنگر و عینی دارد، در حالی که درک مفاهیم انتزاعی نیاز به تفکر کلی‌نگر و انعطاف‌پذیر دارد. یکی از دلایل اصلی این مشکل، اختلال در «نظریه ذهن» است – یعنی توانایی درک اینکه دیگران افکار، باورها و نیات مستقل از خود فرد دارند. کودکان عادی تا سن ۴-۵ سالگی این مهارت را کسب می‌کنند، اما برای بسیاری از کودکان اوتیسم، توسعه این توانایی با تأخیر یا مشکل مواجه می‌شود. مثلاً وقتی از اصطلاحی مثل «دلش شکست» استفاده می‌کنیم، کودک اوتیستیک ممکن است به دنبال ترک خوردگی فیزیکی در ناحیه قلب بگردد. علاوه بر این، سیستم عصبی کودکان اوتیسم اغلب در یکپارچه‌سازی اطلاعات حسی مختلف دچار مشکل است. این موضوع باعث می‌شود درک مفاهیمی که نیاز به ترکیب نشانه‌های کلامی، لحن صدا، حالات چهره و زبان بدن دارند، برایشان دشوار باشد. برای مثال، تشخیص طعنه یا شوخی که نیاز به تفسیر همزمان چندین نشانه دارد، ممکن است برای آنها غیرممکن به نظر برسد.
خبر امیدوارکننده این است که با مداخلات هدفمند مانند آموزش مهارت‌های اجتماعی، بازی‌های نقش‌آفرینی و استفاده از ابزارهای تصویری می‌توان به این کودکان کمک کرد تا درک بهتری از مفاهیم انتزاعی پیدا کنند. روش‌هایی مانند «داستان‌های اجتماعی» که موقعیت‌های مختلف را به صورت عینی و مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهند، می‌توانند بسیار مؤثر باشند. نکته کلیدی این است که به یاد داشته باشیم این کودکان جهان را متفاوت می‌بینند و درک می‌کنند – نه غلط یا ناقص.
سوالات متداول:
1-آیا بازی‌های خاصی برای تقویت درک کودکان اوتیسم وجود دارد؟
بله، بازی‌های نقش‌آفرینی، داستان‌گویی با تصاویر و پازل‌های اجتماعی می‌توانند به درک بهتر موقعیت‌ها کمک کنند.
2-چطور بفهمم کودکم واقعاً متوجه حرف‌هایم شده یا فقط تظاهر میکند؟
از او بخواهید با اشاره یا انجام یک کار ساده (مثل “لیوان را به من بده”) فهمش را نشان دهد، نه فقط با گفتن “بله” یا “نه”.
