روش های متعددی برای درمان اختلال یادگیری مطرح شده اند که هر یک بر حیطه خاصی از مشکلات کودکان تاکید دارد. شناسایی و تشخیص صحیح بهتریثن روش درمانی در درمان کودکان با اختلال یادگیری نیازمند تخصص و ارزیابی دقیق کودک توسط دکتر اختلال یادگیری می باشد. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه درمان اختلالات یادگیری نظیر اختلال نوشتن، اختلال خواندن و ریاضیات به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. امکانات پیشرفته مرکز کاردرمانی اختلال یادگیری شامل اتاق تاریک بینایی، اتاق شنیداری، سنسوری روم و … موجب پیشرفت کودکان با اختلالات یادگیری و بهبود روند یادگیری آنان می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
راه های درمانی زیادی برای اختلال یادگیری وجود دارد. با توجه به ارزیابی های انجام شده، می توان مشکل زمینهای کودک را شناسایی نمود و متناسب با آن راهکارهای درمانی مناسب را اتخاذ نمود. در کتاب حاضر چندین راهکار درمانی ارائه شده است:
در روش چند حسی فرنالد، به کودکان داستان های خاصی که ویژه هر کدام از آنهاست گفته شده و آنقدر تکرار می شود که آن را خوب یاد بگیرند. بنابراین، دانش آموز دارای یک خزانه لغات انتخابی خواهد بود. در این روش کودکان لغت را می گویند. لغت نوشته شده را میبینند، روی آن با انگشت دست می کشند و آنرا ردیابی
می کنند، لغت را با استفاده از حافظه خود می نویسند، دوباره لغت را می بینند و آن را با صدای بلند برای معلم خود می خوانند. این روش، چهار مرحله را در یادگیری ایجاد می کند.
در روش درمان اختلال یادگیری ادراکی حرکتی، موضوع اصلی بر این نظر استوار است که رشد بهنجار ادراکی – حرکتی به کودک کمک می کند تا مفهوم با ثبات و قابل اعتمادی از جهانی که در آن به سر می برد به دست آورد. کودک بهنجار قادر است دنیای ادراکی – حرکتی استوارتری را در هنگام مواجهه با تکالیف درسی در سن ۶ سالگی ایجاد کند. در مقایسه با آن ها، کودکان دچار ناتوانی های یادگیری، دنیای ادراکی – حرکتی متزلزل و غیر قابل اتکایی دارند. این کودکان وقتی با امور نمادین روبرو می شوند به دلیل سوگیری ناقص به آنچه که کپارت آن را واقعیات جهان اطرافشان مینامد، به ویژه ابعاد مکان و زمان، با موانعی درگیر میشوند. برای فهم امور نمادین، کودک باید یاد بگیرد که مشاهدات دقیق تری را در مورد مکان و زمان انجام بدهد و آنها را با اشیاء و رخدادها مرتبط سازد. کودکان ناتوان در یادگیری، در سازماندهی کامل نظام های آمایش اطلاعاتی خود، در حدی که بتوانند از برنامه های تحصیلی استفاده کنند، ناتوان هستند و در نتیجه از نقطه نظر قوای حرکتی، ادراکی شناختی با اشکالاتی در سازماندهی مواجه می شوند. ناتوانی های ادراکی شامل نقایص موجود در هماهنگی بینایی – حرکتی، انحرافات بینایی، شنوایی و لامسه، ارتباطات فضایی و سایر متعلقات ادراکی می باشد. نظریه های ادراکی۔ حرکتی بیشترین تأکید در زمینه ی ناتوانی های یادگیری روی فعالیت های ادراکی- حرکتی بوده است. ادراک به عملیات روانشناختی برای کشف معنی یک احساس اطلاق می شود. ادراک، حرکات شنوایی، بینایی لامسه را سازماندهی، دارای ساختار و تعبیر و تفسیر می کند کودکانی که ناتوانی ادراکی دارند معمولاً برای تعبیر و تفسیر و پیدا کردن معنی محرکهای محیطشان دچار مشکل می شوند. از آنجا که اصطلاح «حرکت» به جابهجایی بدن اطلاق می شود، وجود ناتوانی در تحول حرکتی، می تواند باعث بروز مشکلات در یادگیری تکالیفی که به مهارت های حرکتی ظریف، هماهنگی دست – چشم و تعادل نیازمند هستند، گردد. این مشکلات می توانند حرکات را ضعیف کرده روی استفاده و کنترل ماهیچه ها اثر منفی بگذارند و یا توانند باعث ضعیف در هماهنگی عملکرد حرکتی و ادراکی شوند. انواع ناتوانی های ادراکی شامل موارد زیر می باشند که تمرینات هر دسته به تفصیل در کتاب حاضر مورد بررسی قرار گرفته اند:
– ناتوانی های افتراقی (بینایی، شنوایی، لامسه، جنبشی، حس پوستی و شکل – پس زمینه)
– مشکلات بندش (شنوایی، بینایی و ترکیب صداها)
– ناتوانی های بینایی- حرکتی (غلبه طرفی، جهت یابی، آگاهی از چپ – راست، هماهنگی بینایی- حرکتی)
– مشکلات سرعت ادراکی (بینایی – شنوایی)
– ناتوانیهای زنجیره سازی
– مشکلاتی در مورد وجوه ادراکی
– در جا ماندگی
در روش یکپارچگی حسی، این گونه بیان میشود که در این کودکان ممکن است اطلاعات حسی با دقت و به طور کافی پردازش نشود. این به نوبه خود بر کارایی عملکرد مغز تاثیر می گذارد چرا که عملکرد مناسب مغز به یکپارچگی خوب حواس بستگی دارد. بنابراین با هماهنگ کردن چشم و دست و کنترل حرکتی و ادراک بصری و فضایی و مسائل تعادلی المسی و توانایی بصری- حرکتی، و توانایی جهت گیری می توان گروهی از ناتوانی های نوشتن خواندن، هجی کردن، و اختلالات ریاضی را درمان کرد. هماهنگی حرکتی ظریف، مستقیماً به رشد و تکامل عضلات ظریف دست مربوط می شود که در انجام تکالیفی نظیر نوشتن، نخ کردن، سوار کردن مهره ها و پیچ ها و قیچی کردن، به کار برده می شود. انجام موفقیت آمیز همه ی این تکالیف موجب موفقیت در تحصیل و درمان اختلالات یادگیری میشود. به نظر میرسد هر چه کودکان در زمینه در یافت و پرداخت محرک های ورودی، کار آمدتر شوند در فهم و درک محیط و در نتیجه در بیان و توصیف خود تواناتر خواهند بود. در کتاب حاضر روش های درمانی براساس روش یکپاچگی حسی، به تفصیل مورد بحث قرار گرفتهاند.
روش اخری که در درمان اختلال یادگیری مورد بررسی قرار گرفته است روش دومن دلاكاتو است که نوعی روش سازماندهی مجدد اعصاب مرکزی می باشد. این روش توسط دلاكاتو برای ترمیم و اصلاح نارسایی های کودکان با نارسایی های یادگیری پیشنهاد شده است . وی معتقد است با این روش که مبتنی بر شناخت و سپس اصلاح فعالیت های حاصل از مغز و اعصاب می باشد می توان مشکل کودکان با نارسایی های یادگیری را که اغلب از نامنظمی سیستم اعصاب مرکزی ناشی می شود، مرتفع ساخت. رشد سیستم عصبی در افراد طبیعی که به تدریج ادامه می یابد، دارای نظم قابل پیش بینی است. در انسان، این رشد از مراحل پایین که از مشخصات حیوانات پستتر است شروع می شود و تا مراحل بالاتر که صرفاً مختص انسان است ادامه می یابد. اگر به دلایلی، مرحلهای از مراحل پیچیده رشد سیستم عصبی دچار وقفه شود، این تاخیر در مراحل بعدی رشد عصبی با فقدان فعالیت در مرحله رشد نیافته مشخص می گردد و ممکن است به صورت هایی همچون تأخیر در تکلم، لکنت زبان، نارساخوانی و … بروز نماید. روش های ترمیمی دلاكاتو در درمان اختلال یادگیری شامل تمرینات مختلف با تأکید بر خزیدن، چهار دست و پا رفتن، حركات تقاطعی دست و پا می باشد. وی معتقد است با برقراری نظم مجدد در سیستم اعصاب مرکزی و جبران مرحله رشد نیافته در آن، علائم مرضی نارسایی های ویژه در یادگیری نیز از میان
میرود و یادگیری فرایند طبیعی خود را باز می یابد.
مراحل درمان اختلال یادگیری به روش دومن دلاكاتو شامل موارد زیر می باشد:
مرحله اول درمان دلاكاتو:
۱) خزیدن یک طرف ۵ دقیقه (حدود ۸۰ بار)
۲) الگوی مناسب خواب برای کودکان راست و چپ دست
۳) تمرین شنوایی
۴) تمرین بینایی
مرحله دوم درمان و بازپروری دلاكاتو:
1) چهار دست و پا رفتن با الگوی تقاطعی
۲) تمرین شنوایی
۳) تمرین بینایی
مرحله سوم درمان و بازپروری دلاکاتو:
۱) راه رفتن با الگوی تقاطعی
۲) تمرین شنوایی
۳) ترتیب بینایی
۴) هماهنگی عمومی
۵) جهت یابی
مرحله چهارم: شامل باز پروری دلاکتو که درمان این مرحله شامل:
اختلال یادگیری به دسته ای از اختلالات گفته می شود که موجب اختلال در یادگیری کودکان در حیطه آکادمیک نظیر مشکلات خواندن، نوشتن و ریاضیات گردد. درمان های رایج در این زمینه گفتاردرمانی اختلال یادگیری و کاردرمانی اختلال یادگیری می باشد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر با تجهیزات ویژه نظیر اتاق مهارت های شنیداری ، اتاق تاریک در حیطه درمان اختلال یادگیری در کودکان با مشکلات یادگیری به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. ارزیابی دقیق کودکان توسط دکتر متخصص اختلال یادگیری و انجام تست های تشخیصی استاندارد،موجب تعیین شدت و علت اختلال در کودکان و درمان سریعتر و موثر تر کودکان می گردد.
مطالعات تشخیص و درمان اختلالات یادگیری با استفاده از علوم مختلف
در مطالعهاختلالات یادگیری رشته هایی از علوم مورد استفاده قرار می‌گیرند که می توان در پنج گروه کلی آنها را جای داد. بدیهی است استفاده همزمان از دانش پزشکی، زبان، توانبخشی،علوم تربیتی و روانشناسی ، در مورد لزوم به امر مطالعه مسائل اختلال یادگیری در کودکان، عمق بیشتری بخشیده و در تشخیص اختلالات یادگیری کودکان و درمان اختلال یادگیری آنان موثر می افتد. برای تشخیص اختلالات یادگیری به دکتر متخصص در زمینه اختلال یادگیری نیاز می باشد که با کمک دکتر گفتاردرمانی در اختلال یادگیری و کاردرمانی در اختلالات یادگیری می تواند در درمان کودکان با اختلالات یادگیری کمک کننده باشد
پزشکی در اختلال یادگیری : بیماریهای کودکان، بیماری های عصبی، بیماری های چشم، بیماری های گوش، روانپزشکی، داروشناسی، بیماری های غدد درون ریز، موج نگار مغزی، پرستاری
زبان در اختلال یادگیری : گفتاردرمانی، توسعه زبان، زبان شناسی، روانشناسی زبان
علوم تربیتی در اختلال یادگیری: خواندن، تعلیم و تربیت خاص، تدریس بالینی، تربیت بدنی، تشخیص روانی – تربیتی و درمانی، برنامه ریزی درسی
روانشناسی در تشخیص اختلال یادگیری: روانشناسی تربیتی، رشد و تکامل کودک، تئوری های یادگیری
توانبخشی در اختلالات یادگیری: کاردرمانی، دید سنجی، شنود سنجی، خدمات اجتماعی، توانبخشی، ژنتیک، زیست سنجی، مشاوره و راهنمایی
دانش پزشکی در تشخیص و درمان اختلال یادگیری در کودکان
دانش پزشکی رشته های متعددی را از حیث پژوهش و درمان در یک طیف وسیع شامل می شود، که از آن جمله بیماریهای کودکان، اعصاب، گوش و چشم، روانپزشکی، داروشناسی، غدد ، موج نگار مغزی و پرستاری بیش از همه در مطالعه درمان اختلالات یادگیری در کودکان در ارتباط قرار می گیرند.
دکتر متخصصین زمینه های مختلف پزشکی، بر پایه آموزش و تجربه، به دنبال علل و عوامل امراضی هستند که هر کدام به نحوی سلامتی انسان را تهدید می کند و بر آنند که پس از تشخیص بیماری به امر درمان بپردازند. طبیعی است تمایل این دسته از متخصصان بر آن است که اختلالات یادگیری را از دیدگاه بیماری شناسی مورد توجه قرار دهند و درست به همین سبب، در تشریح و تبیین علل اختلالات یادگیری نیز به دنبال خاستگاه و منشاء طبی آن هستند وجود اصطلاحات علمی زمینه پزشکی نظیر سکته مغزی، آشفتگی مغزی، صدمه مغزی، ضایعه مغزی، آپراکسیا ،آگنوزیا، دیسلکسیا و آفازیا شاهد این مدعاست. دکتر متخصص اختلال یادگیری با بررسی عوامل و علل مرتبط با اختلال یادگیری به بررسی علل اختلال یادگیری در کودکان می پردازد.
a) عمومی: این اصطلاح به معنی نوعی اختلال در یک یا چند فرآیند روانی اساسی مؤثر در درک و یا استفاده از زبان گفتاری یا نوشتاری است که، می‌تواند به صورت نوعی نقص در توانایی گوش کردن،اندیشیدن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، هجی کردن، و یا انجام محاسبات ریاضی تظاهر پیدا کند. این اختلال در بیماریهایی چون: ناتوانیهای درکی، آسیب مغزی، بد عملکردی جزئی مغز، نارساخوانی، و زبان پریشی در دوران رشد، مشاهده میشود.
b) اختصاصی: اصطلاح مشکلات یادگیری اختصاصی، شامل آن دسته از مشکلاتی است که عمدتاً نتیجه‌ی اشکال در بینایی، و یا شنوایی، و یا به دلیل ناتوانیهای حرکتی، عقب ماندگی ذهنی، و یا اختلال عاطفی، و یا مشکلات محیطی، فرهنگی، و یا اقتصادی است (دفتر ثبت فدرال، مأخذ آنلاین).
ویژگیهای اختلال یادگیری ویژه، نسبتا گسترده هستند. کودکان دچار ناتوانیهای یادگیری ویژه، از بهره‌ی هوشی در سطح متوسط و یا بالاتر از متوسط برخوردارند، ولی بین توانایی ذهنی و عملکرد کودک، مغایرت مشاهده میشود، به این معنی که ، وقتی عملکردهای کودک با توانایی ذهنی او در یک یا چند توانایی فهرست شده در بخش (a)، يعنی در درک و یا استفاده از زبان، گوش کردن،اندیشیدن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، هجی کردن، و یا انجام محاسبات ریاضی مقایسه میشود، کودک متناسب با سطح هوشی خود، توانایی انجام کاری را ندارد.
روش های درمان اختلال یادگیری در کودکان
مهمترین کمک در زمینه کودکان اختلال یادگیری از سوی روانشناسان صورت می گیرد. به ویژه آنان که در زمینه رشد کودک و تئوری های یادگیری دارای تخصص هستند. روانشناسان به مشاهده، آزمون، ارزیابی و توصیف رفتار خارجی کودک می پردازند. دیدگاه روانشناختی هم چنین به مطالعه و توسعه نقطه نظرهایی می انجامد که با همایند های روان پویشی یا آثار روانی متقارن نابهنجاری های یادگیری در ارتباط می باشند. پاره ای از اصطلاحاتی که روانشناسان به کار میبرند عبارتند از: اختلال ادراکی، بی اختیاری، رفتار بی وقفه، مداومت بی دلیل، زیاده فعالی.
باید توجه داشت روانشناسان در حیطه درمان اختلالات یادگیری تنها از دیدگاه روانشناسی به درمان می پردازند و بسیار پر اهمیت می باشد که روانشناسان با کاردرمانان مجرب در زمینه اختلالات یادگیری همکاری داشته و درمان کودک اختلال یادگیری را محدود به تغییر روش های آموزشی و رفتار درمانی ننمایند و بر درمان جنبه های دیگر اختلال یادگیری نظیر نقص در کارکرد های اجرایی مغزی که پایه ی ناتوانی در یادگیری کودکان است نیز بپردازند.
متخصصین رشد کودک اهم توجه خود را به فراگرد های رشد و تکامل کودک طبیعی متمرکز میکنند. این فراگرد ها می تواندبه عنوان پایه ای در مطالعه بسیاری از مفاهیم رشد کودک غیرعادی به کار رود. برای نمونه تئوری پس افتادگی نضج که پایه ای در تحلیل و مطالعه الگوهای رشد کودک است.
نظریه پردازان یادگیری در تجزیه و تحلیل محتوی مواد درسی به صورت هدفهای رفتاری، کمک های شایانی انجام داده‌اند. مشارکت آنان در این زمینه از طریق تدریس مواد و تدارک طرحهای آموزشی و تعیین هدف ها (توضیح: آپراکسیا دشواری در اعمال حرکتی هدفدار. این اصطلاح طبی منعکس کننده نقصی در سیستم اعصاب مرکزی است.
آگنوزیا: ادراک پریشی ناتوانی در گرفتن اطلاعات از راه یکی از کانالهای درون داد یا حواس علیرغم این واقعیت که اندام گیرنده بی نقص است این امر با نابهنجاری در سیستم اعصاب مرکزی همراه است.
دیسلکسیا :نارساخوانی، کودکان علیرغم تجارب کلاسی در حصول به مهارت های خواندن شکست می خورند. این اصطلاح غالباً زمانی به کار برده می شود که اختلال در کارکرد عصبی علت این اختلال یادگیری ناتوانی در خواندن باشد.
آفازیا : ناتوانی در کاربرد یا ادراک زبان شفاهی، این نقیصه با ضایعه یا نابهنجاری هایی در مرکز تکلم در مغز همراه است. انواع آن شامل آفازیای بیانی و دریافتی آفازیای شناختی و آفازیای اکتسابی است.
و انتظارات رفتاری صورت گرفته است. تئوری های تقویت، شرطی کردن فعال و اصطلاح رفتار، در میان کل تئوری های یادگیری بیشترین کمک را هم در جهت پژوهش و هم در جهت آموزش کودکان اختلال در یادگیری موجب شده اند.
گفتار درمانی در اختلالات یادگیری
دست اندرکاران زمینه های زبان شناسی، فن بیان، گفتار درمانی، توسعه زبان و روانشناسی زبان اخیراً متوجه شده اند که بسیاری از از نقطه نظرات و مفاهیم آنان در تداخل با زمینه اختلالات یادگیری است. همینطور از زمانی که معلمان فن‌بیان و گفتار درمانگران خود را به طور سنتی در قرابت با حرفه ای پزشکی مطرح ساخته اند، تفکر و تعاریف آنان نیز از زمینه های پزشکی رنگ پذیرفته است. لغات و اصطلاحاتی که از حیطه مربوط به اختلالات ارتباط و بیان وارد زمینه گفتاردرمانی اختلالات یادگیری شده اند عبارتند از : آفازیا، دیسلکسیا، آنومیا و اختلالات زبان بیانی و دریافتی
زبان شناسی به مطالعه اشکال مختلف زبان مربوط می شود. روانشناسی زبان دانشی است که اخیراً گسترش یافته و ترکیبی از روانشناسی و زبان شناسی است. این زمینه‌ها به فهم رابطه موجود بین تکامل زبان و فراگرد یادگیری کمک فراوانی می کنند. علم به اینکه یک کودک طبیعی چگونه زبان می آموزد در گسترش توانایی ما برای تشخیص و درمان کودکان اختلال یادگیری و دشواری های کلامی کودکان بسیار سودمند خواهد بود. از سوی دیگر، دانستن اینکه یک کودک طبیعی برای فراگیری زبان چه نیازهایی دارد، کارما را در مطالعه اختلالات زبان کودکان استثنائی تسهیل خواهد نمود. زبان شناسی و روانشناسی زبان دارای لغات مشترکی هستند. نظیر کد گردانی، کد برگردانی، ترکیب یا نحو، آواشناسی با دستگاه واجی، واژه شناسی این اصطلاحات اخیراً جای مناسبی در لغت نامه اختلالات یادگیری پیدا کرده‌اند.
علوم تربیتی در آموزش کودکان اختلال یادگیری
زمینه تعلیم و تربیت، امروزه رسالت دیگری دارد. کرک گفته است: «تعلیم و تربیت غالباً زمانی شروع می شود که طب وابماند». آموزش و تجربه مربیان این امکان را به متخصصین خواندن، مربیان ویژه، آموزشگران بالینی، متخصصان روانشناسی تربیتی، مربیان ورزش و دست اندرکاران برنامه ریزی درسی می دهد که در رفتار یادگیری کودک دقیق شوند. تجربیات مربیان شامل معلوماتی در زمینه رشته های دروس، داشتن اطلاعاتی در زمینه ارتباط برنامه های تحصیلی با یکدیگر، آشنایی با سازمان های مدارس و شناخت روش ها و قلمروی مواد آموزشی است. مربیان در حیطه آموزش کودکان اختلالات یادگیری بیشتر روی شرایط یادگیری تاکید می ورزند تا علت شناسی و ریشه یابی اختلال، و این ویژگی مشخص کننده کار آنهاست.
توانبخشی در درمان اختلالات یادگیری در کودکان
متخصصان دیگری در پژوهش و ارائه گزارش هایی در مورد اختلالات یادگیری کودکان نقش های مهمی به عهده دارند. کاردرمانی اتاق تاریک، کسانی که با کارکرد بینایی سر و کار دارند، کمک های کلیدی مهمی در این خصوص انجام داده‌اند. بسیاری از دریافت ها و تصورات کودک از طریق حیطه بینایی حاصل می شود. حساسیت بینایی، ادراک بینایی، حافظه بینایی و یادگیری بینایی حرکتی از جمله اموری است که توسط متخصصان کاردرمانی اتاق تاریک مورد بحث قرار می گیرد.
متخصصین شنود سنج، نیز کمک های مهمی در ارتباط با ادراک شنودی و آموزش شنوایی انجام داده‌اند. همچنین مددکاران اجتماعی، کاردرمانان نیز کمک های حیاتی در توسعه این زمینه ارائه داده‌اند. به علاوه یافته‌های پژوهشی از سایر منابع همچون ژنتیک و بیوشیمی آگاهی های مهم دیگری را فراهم آورده است.
کاردرمانی در اختلالات یادگیری در سال های اخیر پیشرفت زیادی نموده است. کاردرمانان متخصص اختلالات یادگیری با بررسی راه های ورودی اطلاعات نظیر بینایی ، شنیداری، لامسه و حس حرکت پرداخته و مشکلات احتمالی در ورودی های اطلاعات حسی را مورد سنجش قرار می دهد. در مرحله بعد تمرینات تقویت ادراک بینایی و ادراک شنیداری و هماهنگی حرکتی و یکپارچگی حسی در کاردرمانی کودکان اختلال یادگیری ارائه می گردد. همچنین مرکز کاردرمانی در اختلال یادگیری به صورت تخصصی بر روی کارکرد های اجرایی مغز نظیر حافظه ، توجه پایدار و توجه هم زمان، سرعت پردازش اطلاعات ذهنی و…. کار کرده و مشکلات کودکان اختلال یادگیری را در حیطه کاردرمانی مورد ارزیابی و درمان قرار می دهد. از دیگر اقدامات کاردرمانی در اختلالات یادگیری در زمینه اختلالات نوشتن می باشد که کاردرمان دست با بررسی مشکلات دست نویسی در کودکان با اختلالات یادگیری نوشتن، به درمان اختلال یادگیری کودکان کمک بسزایی می کند. در اختلال یادگیری ریاضی کاردرمانی اختلال یادگیری به تقویت مهارت های حافظه فعال که زیر بنای عملیات ذهنی ریاصی می باشد می پردازد. تمرینات کاردرمانی در اختلالات یادگیری ریاضی در زمینه افزایش درک مطلب کودکان اختلال یادگیری به درک بهتر مسئله و بهبود مهارت های ریاضی در کودکان اختلال یادگیری کمک می کند.
دکتر متخصص گفتاردرمانی اختلالات یادگیری چه می کند؟
کرک چنین اظهار نظر می کند که اساس مسئولیت دکتر متخصص گفتار درمانی اختلالات یادگیری این است که مساعی دیگر علوم و پیشه ها را در زمینه کار خویش هماهنگ کند. او به عنوان فردی مجهز به تعلیمات میان رشته یی در مدارس حضور می یابد، شاید بتوان به او دکتر متخصص تشخیص اختلال یادگیری لقب داد. وی به عنوان کارگزار و مسئول کودک عمل می کند و مسئولیت او در ارزیابی و تشخیص اختلال یادگیری و نیز درمان و سازماندهی این امر برای کودکی است که اختلالات یادگیری دارد. همه افرادی که در ارزیابی قوای کودک مشارکت دارند اعم از پزشکان، روانشناسان و کاردرمانان، یافته ها و تعبیر و تفسیرهای خود را به این متخصص تشخیص و درمان اختلال یادگیری ارائه می دهند. وی نیز با مقابله و تفسیر داده های به دست آمده به درمان مناسب اختلال یادگیری اقدام کرده و با دستورالعملی در مسیر پرورش و اصلاح به دست می دهد.دکتر متخصص تشخیص و درمان اختلال یادگیری تا اندازه ای مانند یک پزشک خانواده عمل می کند، اطلاعات لازم را از سایر منابع تخصصی موثق به دست آورده و راه چاره ای در این خصوص می گشاید.
نقش قاطع دکتر متخصص اختلالات یادگیری در قالب این چارچوب متشکل ساختن یک تیم از متخصصان دیگر نظیر کاردرمان گفتار درمان و روانشناسان، به منظور کار گروهی در این زمینه است. زیرا پاره‌ای مواقع ملاحظه میشود که، برخی از آنان هدف های متفاوتی را دنبال می کنند و احتمالا بر آنند که مغایر طرحهای یکدیگر عمل کنند. در اینجا با اینکه متخصص تشخیص و درمان اختلالات یادگیری خبرگی لازم را در همه تخصص ها ندارد، لیکن تعلیمات متنوع و همه جانبه او این امکان را فراهم می آورد چنانچه شیوه عمل عضوی از این تیم بر اساس کار و تحقیق فردی وی جدا از دیگران باشد. بتوانند از طریق شناخت مفاهیم اساسی آن رشته خاص ،به آنچه که آن عضو در آن مرحله به خصوص می تواند انجام دهد دست یافته، و در مقام عاملی سازمان دهنده و هماهنگ کننده ورزیده عمل کند، و این نه بدان معناست که او به عنوان متخصص چشم یا اعصاب و یا نظریه پرداز تحلیل روانی ظاهر می شود.
نتیجه‌گیری برای گفتاردرمانی اختلال یادگیری
در راستای تشخیص احتمالی نشانه‌های ناتوانیهای یادگیری ویژه، درمان گفتار و زبان و ناتوانیهای یادگیری ویژه، در چند نكته كاملاً وجه مشترک دارند. به عنوان مثال، درک زبان، استفاده از زبان، گوش کردن،اندیشیدن، و صحبت کردن، از جمله‌ی مهارت‌هایی هستند که گفتاردرمان ها بدون توجه به سن بیمار و یا حوزه‌ی ناتوانی او، غالباً آنها را هدف قرار می‌دهند. بنابراین، بیماران دچار ناتوانیهای یادگیری ویژه، در حوزه‌هایی که این مشکلات با گفتار و زبان وجه مشترک پیدا میکنند، غالباً به درمان گفتار و زبان نیز نیازمندند. به هر روی، براساس قوانین فدرال، رسیدگی به کودکانی که در محیط‌های نسبتاً آزاد زندگی میکنند، و همچنین دانش‌آموزان دچار مشکلات ناتوانیهای یادگیری ویژه که توانایی‌هایشان در همان حدی است که در درمان گفتار و زبان هدف قرار می‌گیرد، اغلب به خاطر همان نقص‌های زبانی، در برنامه‌ی ناتوانیهای یادگیری ویژه کاملاً مورد رسیدگی قرار می‌گیرند، و
خدمات اضافی از سوی گفتاردرمانی نیاز ندارند. در پایان ، کمیته‌ی متخصصان و والدین مسئول ایجاد IEP برای کودک، متخصصان مناسب برای تأمین نیازهای کودک را تعیین میکنند. هنگامی که گفتاردرمان پی ببرد، کودک دچار ناتوانیهای یادگیری ویژه برای دریافت خدمات گفتار و زبان معرفی شده است، یقیناً همسو با هدف‌هایی که IEP برای کودک تجویز کرده است، برنامه‌های درمانی را برای کودک تدارک می‌بیند.
آسیب‌دیدگی گفتار یا زبان
طبق قانون قدرال، آسیب‌دیدگی گفتار و یا زبان، نوعی اختلال در برقرار ارتباط است، مثل: لکنت، آسیب‌دیدگی تولید، آسیب‌دیدگی زبان، آسیب‌دیدگی صدا، که به نحو نامطلوبی روی عملکرد آموزشی کودک تأثیر می‌گذارند (دفتر ثبت فدرال، مأخذ آنلاین).
ویژگیهای کودکان دچار آسیب‌دیدگی گفتار و زبان عبارت است از اشکال در درک و بیان گفتار، از قبیل: لكنت، اختلال در صدا، طنين، و تولید، و یا اختلال در حوزه‌های زبان مثل اشکالاتی در معناشناسی، واج‌شناسی، صرف، نحو، و یا کاربرد زبان.
نتیجه‌گیری برای درمان گفتاردرمانی اختلال یادگیری
در مدارس ،گفتاردرمان ها ممكن است تحت عنوان دو ساختار کار کنند:
a) به عنوان مهمترین فرد تأمین کننده‌ی برنامه، مثلاً در مورد کودکی که فقط به علت آسیب‌دیدگی گفتار یا زبان، به خدمات ویژه‌ای نیاز داشته باشد. b) به عنوان کمک‌کننده، یعنی هنگامی که اصلی‌ترین نیازهای ویژه‌ی کودک، چیزی غیر از گفتار و زبان باشد. کمیته‌ی تعیین سطح دانش‌آموز مشخص میکند که برای خدمات گفتار و زبان، دانش‌آموز باید در کدام ساختار قرار گیرد (به عنوان مهمترین خدمت، و یا به عنوان کمک‌کننده). براساس IEP و تشریک مساعی با سایر متخصصانی که به درمان کودک می‌پردازند، برنامه‌ی درمانی تدارک دیده میشود.
اختلال یادگیری یکی از مشکلات کودکان در اوایل ورود به مدرسه می باشد که خانواده را به صورت جدی درگیر خود می کند. روش های درمانی فراوانی در زمینه درمان کودکان اختلال یادگیری وجود دارد . روش کپارت در درمان اختلال یادگیری از روش های شناخته شده و موثر می باشد. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا و تیم تخصصی خود شامل گفتاردرمانان، کاردرمانان و روانشناسان کودک به تشخیص اختلالات یادگیری و درمان اختلال یادگیری می پردازد. همچنین خدمات درمان اختلال یادگیری در منزل از دیگر خدمات مرکز دکتر صابر می باشد. در این مطلب به توضیح چند نمونه از تمرینات روش ادراکی حرکتی کپارت پرداخته می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
– از او بخواهید درون کمدی شلوغ، وسیله ای را که نام می برید در اختیار شما قرار دهد.
– شکلی مانند تصویر زیر تهیه کنید و از کودک بخواهید دور شکلی که ذکر میکنید خط بکشد.
در تصویر دور دایره خط بکشد یا درون آن را رنگ کند.
ضلع های مثلث را پررنگ کند.
در تصوی زیر از او بخواهید اشکال بالای صفحه را در شکل پایین صفحه بیابد.
کودک باید بتواند شکل بالای صفحه را از بین اشکال زیر آن پیدا کند.
– از استخر توپ استفاده کنید، از کودک بخواهید توپ هایی با رنگ هایی که نام می برید را از درون استخر توپ برداشته و در اختیار شما قرار دهد.
– در کارهای خانه از کودک کمک بگیرید، از او بخواهید از درون کشوی ظرف ها یا قاضی چنگال ها، یکی از وسایل نامبرده را به شما بدهد.
روش کپارت در درمان اختلال یادگیری(بندش)
بندش، به بازشناسی یک کلیت، هنگامی که یک یا چند قسمت آن کلیت غایب هستند اطلاق می شود. کودکانی که دچار ناتوانی بندش بینایی هستند، در تشخیص حیوانی که قسمتی از تصویر بدن آن حذف شده، مشکل خواهند داشت. به این ترتیب کودکِ دچارِ ناتوانی بندش شنوایی، برای بازشناسایی یک کلمه گفته شده، اگر فقط قسمتی از لغت را شنیده باشد، دچار مشکل خواهد شد. برای مثال (تلف… = تلفن)
در تصویر زیر کودک باید بتواند با تکمیل تصویر حیوانات در ذهن خود دم هرکدام از آن ها را از بین اشکال پایین صفحه پیدا کند.
– از کودک بخواهید بگوید در تصویر چه چیزی نسبت به طرح اصلی گم شده است؟
– قطعه ای از اشکال را در اختیار کودک قرار دهید و از او بخواهید شکل اصلی را تشخیص دهد.
– اشکال هندسی را به طور ناقص رسم کنید و از کودک بخواهید آن ها را تکمیل کند.
– روی نیمی از اشکال را بپوشانید و از کودک بخواهید شکل اصلی را تشخیص دهد.
– قطعات مختلف ابزار و وسایل را در اختیار کودک قرار دهید و از او بخواهید وسیله اصلی را بسازد و سر هم کند.
– اجازه دهید کودک در محیط کاوش کرده، با اشیاء و وسایل مختلف بازی کرده و آن ها را دستکاری کند.
ناتوانی های بینایی- حرکتی در روش کپارت
کودکانی که برای ایجاد هماهنگی بین حرکاتشان و آنچه را که می بینند مشکل دارند، برای انجام مهارتی که کپارت آن را “تطابق ادراکی – حرکتی” می خواند ناتوان خواهند بود. کودک برای ساخت یک سری کامل از جور کردن ها، بین موقعیت چشم ها و دستهایش در تماس با اشیاء و یا دستکاری آن ها مشکل خاوهد داشت. ممکن است اختلالاتی در سه نقطه کلیدی در تحول هماهنگی “بینایی – حرکتی” رخ دهد:
1) برتری جانبی
2) نقص در شناسایی جهات
3) اختلال در تعیین فاصله و جهات فضایی (جهت یابی)
– لِی لِی کردن درون خانه ها یکی از تمرینات بینایی حرکتی می باشد. برای این کار از کودک بخواهید سنگ بازی را درون خانه خاصی پرتاب کند و سپس با عبور مرحله به مرحله از خانهها، به آن رسیده و آن را با پای خود حرکت دهد.
بازی های توپی را به اشکال مختلف انجام دهید. از کودک بخواهید توپ را بالا بیندازد و بگیرد و همزمان بشمارد.
از کودک بخواهید توپ را به گونه ای به زمین بزند که بعد از آن به دست شما برسد، شما نیز توپ را به زمین بزنید تا کودک آن را بگیرد.
از کودک بخواهید توپ را با یک دست به زمین بزند و در مسیر برگشت آن را با دست دیگر بگیرد. سپس با همان دستی که توپ را گرفته، آن را به زمین بزند و در مسیر برگشت با دست دیگر توپ را بگیرد. این کار را 10 بار تکرار کند.
توپی را به یک نخ آویزان کنید و مقابل کودک بگیرید و از او بخواهید با دو دست و بعد با یک دست (به طور یک در میان) به توپ ضربه بزند.
تعدادی مهره به کودک بدهید تا آنها را بر اساس ترتیب خاص یا به صورت تصادفی به نخ بکشد. مثلاً بگویید یک مهره آبی بگذار، یک مهره قرمز. یا یک آبی، یک سبز، یک زرد بگذار. این تمرین علاوه بر دقت بینایی عضلات ظریف و کوچک دستان کودک را تقویت کرده و هماهنگی چشم و دست او را نیز بیشتر میکند.
از کودک بخواهید بایستد. سپس یک توپ به او بدهید و از او بخواهید آن را دور کمرش بچرخاند. از کودک بخواهید ابتدا توپ را از دست راست به دست چپ بدهد، سپس با دست چپ توپ را به پشت بدن ببرد و در پشت با دست راست آن را بگیرد. سپس توپ را با دست راست به جلوی بدن بیاورد و چرخه را ده بار تکرار کند.
پنج شیء مقابل کودک قرار دهید، بعد جفت هرکدام از آن اشیاء را نیز یکی یکی به او بدهید تا کنار شیء مثل خودش قرار دهد. اگر وسیله ای در اختیار ندارید میتوانید از نخود، لوبیا و عدس هم استفاده کنید.
تمرین فوق را با تصاویر مشابه، کارت ها و مهره های رنگی یا اشکال هندسی مشابه انجام دهید. از هرکدام 4 مورد مقابل کودک بگذارید.
متناوب چیدن مهره های رنگی را به کودک آموزش دهید. ابتدا از دو رنگ مهره شروع کنید و از کودک بخواهید آن دو رنگ را یک در میان بچیند (این کار را تا 5 مهره در رنگ های مختلف ادامه دهید.) در مرحله اول با دو رنگ از مهرهها: مهره قرمز، مهره آبی، مهره قرمز، مهره آبی و …. بخواهید با مکعب های خودش مشابه آن طرح را بسازد (به تدریج تعداد مکعب ها را اضافه کنید.) می توانید به تدریج شکل ساخته شده را پیچیده تر کرده و از مکعب هایی با رنگ های مختلف استفاده کنید و از کودک بخواهید به همان ترتیب شکلی مشابه شما بسازد.
از کودک بخواهید توپ را به دیوار بزند و بگیرد.
در تمرین قبل از کودک بخواهید وقتی توپ را به دیوار زد، قبل از آن که توپ به دستان او برسد، یک دور، دور خودش بچرخد سپس توپ را در مسیر برگشت از دیوار بگیرد.
توپ کوچکی را به دست کودک بدهید و از او بخواهید آن را با یک دست به بالا پرتاب کند و با دست دیگر آن را بگیرد. این کار را ده بار تکرار کند.
ناتوانی های سرعت ادراکی
سرعت ادراکی به مدت زمانی اطلاق می شود که برای پاسخ دادن به یک محرک لازم است. کودکانی که دچار ناتوانی های سرعت ادراکی هستند برای پاسخ دادند سریع به محرکات شنوایی و بینایی مشکل دارند. کودکانی که سرعت ادراکی آن ها کم است به زمان زیادی برای تجزیه و تحلیل درون داده های بینایی یا شنوایی و تدوین و بیان یک پاسخ مناسب نیاز دارند. این نوع ناتوانی میزان و سرعت یادگیری خواندن، نوشتن یا محاسبه کردن را کم می کند.
تمرینات:
از کودک بخواهید توپ را به دیوار بزند و سریعاً آن را بگیرد.
– از کودک بخواهید توپ را به زمین بزند و سپس آن را بگیرد.
– روبروی کودک بایستید، توپ را به مزین بزنید تا به او برسد و از او بخواهید سریعاً توپ را بگیرد.
– طناب بازی از کودک بخواهید هربار که طناب در حال عبور از زیر پای او می باشد سریعاً بپرد و اجازه ندهد که طناب به او برخورد کند.
ناتوانی های زنجیره سازی
زنجیره سازی به حافظه ی وجود توالی بین وقایع و چیزها ارتباط دارد. بعضی کودکان به توالی چیزهایی که شنیده یا دیده یا انجام داده اند توجهی ندارند ؛ برای مثال کودکانی که به زنجیره لغات یک دستور کلامی توجه میکنند، خواهند توانست معنی آنچه که گفته شده را بفهمند و بازگو کنند. همچنین کودکانی که در توجه کردن به زنجیره ی ” بینایی – فضایی ” مشکل داشته باشند، در یادگیری عملیات ریاضی، نوشتن، مهارت های انجام حرکات و استفاده از ابزار و وسایل دچار مشکل می شوند.
– تصاویر زنجیره سازی مختلفی را مانند تصویر 3- 37 را در اختیار کودک قرار دهید و از او بخواهید که ترتیب تصاویر را پیدا کند و برای آن ها داستان بگوید.
وجوه ادراکی
رجحان وجه ادراکی به سبک یادگیری بینایی، شنوایی یا لامسه ای گفته میشود که کودک از آن بیشترین استفاده را میکند. تعدادی از کودکان نقایصی در یکی از حواسشان دارند و از طریق یکی از حواسشان به طور قطعی بهتر و سریعتر یاد می گیرند. برای مثال : کودکی که نمی تواند لغاتی را که می بیند یاد بگیرد ولی وقتی آن کلمات را حرف به حرف هجی میکند، آن ها را یاد می گیرد در حالی که بینایی او طبیعی است، او یک گیرنده ی شنوایی است.
درجا ماندگی
درجاماندگی مشابه یک رد تصویری است. کودکی که در یک شیار قرار دارد و برای تغییر دادن یک نوع چاسخ یادگیری شده به نوع جدید پاسخ، دچار مشکل است. برای مثال: کودکی که هجی کردن لغت ((چهار)) را یاد گرفته است و بعد آن را ادامه می دهد تا به لغت (( چهل )) برسد ولی آن را (( چهال )) هجی میکند.
درمان ناتوانی های ادراکی – حرکتی به روش کپارت
درمان، به سن کودک و به نوع درجه اختلال ادراکی او که پس از اجرای آزمونها و مشاهده رفتار مشخصی می شود، بستگی دارد. روش های آموزشی برای حذف کردن نقایص موجود در هماهنگی چشم و دست، مهارت های حرکتی ظریف و فعالیت های لازم برای تکامل مهارت های ادراکی – حرکتی عبارتند از :
1) آموزش برنامه های کپارت
2) رویکرد تکلیف – فرآیند.
مراحل روش کپارت
1) راه رفتن روی تخته های چوبی برای آموزش جهت یابی، وضعیت بدون تعادل به کودک
2) استفاده از تخته های تعادل برای یاری کردن کودک در یافتن مرکز ثقل و به وجود آوردن تعادل راست و چپ
3) پریدن روی ترامپولین برای ایجاد تصویر بدن، هماهنگی بدنی و تعادلی پویا
4) انجام تمرینات موزون برای ایجاد هماهنگی بین ضرباهنگ های بدن، بینایی و شنوایی
سوالات متداول:
1-چه کودکانی برای روش کپارت مناسب هستند؟
کودکانی با ناتوانی در یادگیری، مشکلات خواندن، عدم تمرکز، نقص در درک فضایی و ناهماهنگی حرکتی (dyspraxia) می‌توانند از این روش بهره‌مند شوند.
2-درمان با روش کپارت چقدر زمان می‌برد؟
بسته به شدت مشکل کودک، معمولاً بین ۸ تا ۲۰ هفته درمان نیاز است و به صورت جلسات کاردرمانی فردی یا گروهی اجرا میشود.
اختلالات یادگیرییکی از مشکلات کودکان در دوره دبستان می باشد. تشخیص اختلال یادگیری توسط متخصص اختلال یادگیری انجام می شود. پس از مشخص شدن نوع اختلال و نقاط ضعف کودک اختلال یادگیری، درمان اختلالات یادگیری آغاز می شود. مرکز درمان اختلال یادگیری کودکان دکتر صابر با استفاده از راه‌های مختلف درمانی برای اختلال یادگیری در کودکان و بهره گیری از تجهیزات پیشرفته مرکز نظیر سنسوری روم، اتاق تاریک بینایی، اتاق تقویت مهارت های شنیداری، کاردرمانی اختلال یادگیری، گفتاردرمانی اختلال یادگیری و… به درمان اختلال یادگیری در کلاس اول می پردازد. با توجه به ارزیابی‌های انجام شده، میتوان مشکل زمینه ای کودک را شناسایی نمود و متناسب با آن راهکارهای درمانی مناسب را اتخاذ نمود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
آیا مشکلات یادگیری قابل درمان است
اصلاح نوشتاری، برای افراد نارسانویس حیطه دیگری است که مداخلات توانبخشی شناختی در آن ورود کرده اند. افراد دارای نارسانویسی، مدت زمان کمی را صرف برنامه ریزی برای نوشتن می کنند و حتی زمان کمتری را صرف بازبینی می کنند. گراهام و هاریس فرایندی را برای کودکان و نوجوانان به منظور کمک به کودک جهت بازبینی و تصحیح نوشته هایش و همچنین برای درمان اختلال یادگیری در کودکان ارائه نموده اند. این فرایند اصطلاحاً راهبرد – خود تنظیم شونده نامیده می شود. این راهبرد به دانش آموزان کمک می کند که یاد بگیرند که چگونه برای نوشتن هدف تعیین کنند، نوشته هایشان را پایش کنند، ساختار هایی درباره خودشان ارائه دهند و کوشش خود را تقویت کنند. کودک راهنمایی را به منظور افزایش میزان نوشته ها دریافت می کند .این فرایند کودکان را به ساخت یک هدف با استفاده از یک طرح کلی برای نوشته هایشان تشویق می کند و در حین نوشتن، برنامه ریزی آنچه که آن ها در حال نوشتن آن هستند را نیز ادامه می دهد. این طرح کلی، مخصوصاً در این مورد که کودک بیاموزد که نظراتش را به طور مستقیم به محتوا ارتباط دهد، مفید است. در چندین مورد، معلم باید الگوی برنامه را با صدای بلند برای دانش آموزان بگوید تا فرایند های تفکرش را به وسیله پرسش سؤالاتش مانند “من الان چه کاری انجام می دهم؟”، “من چه راهبردی را باید استفاده کنم؟” و “آیا آن برای من کار می کند؟” نشان دهد. همچنین جملات خود تقویتی “من یک کار خوب انجام دادم.” می تواند کمک کننده باشد.
روش های درمان اختلال یادگیری در کودکان
چندین راهکار درمانی در کاردرمانی اختلال یادگیری ارائه شده است:
* روش چند حسی فرنالد
* روش ادراکی حرکتی کپارت
* روش یکپاچگی حسی آیرز
* روش دومن دلاكاتو
در این مطلب به توضیح روش چند حسی و روش ادراکی حرکتی در درمان اختلال یادگیری در کودکان می پردازیم.
روش چند حسی فرنالد در درمان اختلال یادگیری
خانم دکتر گریس فرنالد کار خود را در مدرسه ای آغاز کرد که در سال ۱۹۲۱ به عنوان مدرسه ضمیمه ی دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس تاسیس شده بود و گروهی از اساتید و دانشجویان در آن به تحقیق و مطالعه درباره ی دانش آموزان با انواع اختلالات مشغول بودند. با آمدن خانم فرنالد دانش آموزان این مدرسه به تدریج از میان دانش آموزانی انتخاب شدند که دارای هوش متوسط یا بالاتر بودند اما در یک یا چند زمینه ی درسی به ویژه خواندن و هجی کردن ناتوانی شدید داشتند. خانم فرنالد پس از سال ها مطالعه و در سال ۱۹۴۳ مقاله ی تحقیقی خود را که بیانگر روش چند حسی او بود منتشر کرد.
مراحل روش چند حسی فرنالد:
در این روش به کودکان اختلال یادگیری داستان های خاصی که ویژه هر کدام از آنهاست گفته و آنقدر تکرار می شود که آن را خوب یاد بگیرند. بنابراین، دانش آموز دارای یک خزانه لغات انتخابی خواهد بود. در این روش، کودکان لغت را می گویند، لغت نوشته شده را می بینند، روی آن با انگشت دست می کشند و آن را ردیابی می کنند، لغت را با استفاده از حافظه خود می نویسند، دوباره لغت را می بینند و آن را با صدای بلند برای معلم خود می خوانند. این روش چهار مرحله را در یادگیری ایجاد می کند:
مرحله ۱- معلم لغت را روی تابلو یا کاغذ می نویسد، کودک اختلال یادگیری با چشم لغت را ردیابی می کند، بعد آن را با تماس نوک انگشتانش ردیابی می کند و هر قسمت از آن را ردیابی کرده و می گوید. این کار آنقدر تکرار می شود تا کودک بتواند لغت را بدون نگاه کردن به اصل آن بنویسد. به عبارت دیگر، کودک به طور کامل و یکپارچه به لغت نگاه می کند، تام آنر می گوید و بعد آنرا پاک می کند یا به کناری می گذارد و آن را با استفاده از حافظه اش می نویسد در فرایند خواندن کلمات و عبارتها حافظه بینایی آموزش می بیند. آنگاه کودک لغت را در متن داستانی که از تجربیاتش گرفته شده،می نویسد. سرانجام، داستان تایپ می شود و کودک داستان تایپ شده را می خواند.
مرحله ۲- کودک، زمانی به این مرحله می رسد که دیگر نیازی به ردیابی لغات جدید ندارد. در این مرحله، دانش آموزان قادر هستند لغات را بوسیله ی خود لغات و هنگامی که معلم آنها را می نویسد یاد بگیرند. آنها به نوشتن لغات با استفاده از حافظه و خواندن متن تایپ شده از آنچه نوشته اند ادامه می دهند.
مرحله ۳- در این مرحله، دانش آموز لغات چاپی را اول برای خود تکرار می کند، سپس آنها را می نویسد و بدین ترتیب آنها را یاد می گیرد. حالا کودک یاد گرفته تا مستقیما از طریق لغات چاپ شده آنها را یاد بگیرد. بسیاری از کودکان اختلال یادگیری سرانجام توانایی عطف توجه اجمالی به یک لغت، تکرار یک یا دوباره آن برای خودشان و سپس نوشتن آن بدون نگاه به مدل اصلی را پیدا می کنند. به عبارت دیگر آنها حافظه بینایی شان برای لغات را بهبود و تکامل بخشیده اند. در این مرحله کتاب هایی به آنها معرفی می شود.
مرحله ۴- در این مرحله کودک اختلال یادگیری قادر است لغات جدید را بخاطر شباهت آنها به لغاتی که قبلا یاد گرفته است شناسایی کند. حالا کودک به مرحلهی تعمیم لغات شناخته شده به لغات جدید رسیده است. معلم مواد خواندنی کافی برای کودک فراهم می کند تا او بتواند مفاهیم لازم برای بازشناسی لغات جدید را ایجاد کند، ایجاد و تکمیل یک خزانه ی لغت، خواندن و درک و فهم معنی گروهای لغات هنگام خواندن هر متن جدید، از ویژگی های این مرحله هستند.
نکات قابل تأمل در این روش درمان اختلال یادگیری:
دکتر فرنالد می گوید که قبل از شروع برنامه ترمیمی و آموزشی با استفاده از روش چند حسی لازم است یک نکته اساسی و چند پیشنهاد مورد توجه قرار گیرد.
نکته اساسی این است که دانش آموزان با اختلالات یادگیری در مدارس عادی شکستهای متعددی را تجربه کرده اند، به همین سبب آنها دچار ضعف در اعتماد به نفس هستند. توجه به این نکته و تلاش در جبران آن با استفاده از روش «شرطی شدن مجدد مثبت» و رعایت پیشنهادات زیر، موفقیت برنامه آموزشی چند حسی را بیشتر می سازد.
1) از جلب توجه کودک به شرایطی که باعث تشدید هیجانات او می گردد پرهیز شود.
2) از به کار بردن روش هایی که قبلا بر روی کودک آزمایش شده و فایده ای نداشته است امتناع گردد.
۳) از ایجاد شرایطی که در آن دانش آموز دچار دستپاچگی می گردد پرهیز شود.
۴) از توجه مستقیم به ناتوانی کودک در انجام فعالیت ها جلوگیری شود .
۵) کلمه و همچنین موضوع داستان توسط کودک انتخاب شود، تا انگیزه یادگیری در او بیشتر شود.
۶) تعقیب کلمه نوشته شده با انگشت بسیار ضروری است.
۷) کودک باید در حالی که کلمه را با انگشت خود تعقیب می کند و یا مینویسد، آن را با صدای بلند تلفظ کند.
روش دکتر فرنالد از سال ۱۹۲۰ در مورد کودکان و بزرگسالانی که هوش بهنجار دارند ولی دچار مشکلات حاد در یادگیری خواندن هستند به کار گرفته شده است. بسیاری از متخصصان از این روش و با ایجاد تغیییراتی نظیر حذف ردیابی در مرحله ۱ استفاده کرده اند؛ استفاده از این روش در طول سالیان دراز مؤید اعتبار آن برای بعضی کودکان است.
روش ادراکی- حرکتی در درمان اختلالات یادگیری
موضوع اصلی این تئوری بر این نظر استوار است که رشد بهنجار ادراکی – حرکتی، به کودک کمک می کند تا مفهوم با ثبات و قابل اعتمادی از جهانی که در آن به سر می برد به دست آورد.
کودک بهنجار قادر است دنیای ادراکی- حرکتی استوارتری را در هنگام مواجهه با تکالیف درسی در سن ۶ سالگی ایجاد کند. در مقایسه با آنها، کودکان دچار اختلالات یادگیری دنیای ادراکی- حرکتی متزلزل و غیر قابل اتکایی دارند. این کودکان وقتی با امور نمادین روبرو می شوند به دلیل سوگیری ناقص به آنچه که کپارت آن را واقعیات جهان اطرافشان می نامد، به ویژه ابعاد مکان و زمان، با موانعی درگیر می شوند. برای فهم امور نمادین، کودک اختلال یادگیری باید یاد بگیرد که مشاهدات دقیق تری در مورد مکان و زمان انجام بدهد و آنها را با اشیاء و رخدادها مرتبط سازد.
کودکان ناتوان در یادگیری، در سازماندهی کامل نظامهای آمایش اطلاعاتی خود در حدی که بتوانند از برنامه های تحصیلی استفاده کنند، ناتوان هستند و در نتیجه از نقطه نظر قوای حرکتی، ادراکی و شناختی با اشکالاتی در سازماندهی مواجه می شوند.
سوالات متداول:
1-آیا ترکیب چند روش مختلف در درمان اختلال یادگیری کودک مفیدتر است؟
بله، اغلب موثرترین رویکرد برای درمان اختلال یادگیری، استفاده ترکیبی از چند روش است زیرا اختلالات یادگیری معمولاً چندبعدی هستند و به مداخلاتی نیاز دارند که همزمان مهارت‌های پایه، راهبردهای جبرانی و حمایت عاطفی را پوشش دهند
2-نقش والدین در درمان اختلال یادگیری کودکشان چیست و چگونه می‌توانند موثرترین کمک را ارائه دهند؟
والدین نقش محوری در درمان اختلال یادگیری دارند و با همکاری نزدیک با مدرسه و متخصصان، ایجاد محیط حمایتی و صبور در خانه، تشویق نقاط قوت کودک و انجام تمرینات توصیه شده، می‌توانند به پیشرفت قابل توجه فرزندشان کمک کنند
کودکان اختلال یادگیری در دوران دبستان با مشکلات زیادی روبه رو هستند. درمان اختلالات یادگیریدر کودکان نیازمند متخصصین کارآزموده جهت تشخیص اختلال یادگیری و علل آن می باشد. پس از تشخیص دقیق علل و طرح برنامه درمانی با توجه به مشکلات کودک مداخلات کاردرمانی و گفتاردرمانی مانند اتاق توجه بینایی، اتاق تقویت مهارت های شنیداری، کاردرمانی ذهنی و حافظه، سنسوری روم و… برای کودکان ارائه می گردد. همچنین در مواردی که کودک توانایی حضور در کلینیک و استفاده از امکانات مرکز را ندارند، درمان اختلال یادگیری در خانه یک راهکار مناسب است. درمان اختلالات یادگیری در منزل با استفاده از تمرینات کاردرمانی و گفتاردرمانی در زمینه یکپارچگی حسی، ادراکی حرکتی، واج شناسی، تقویت مهارت های حافظه و توجه و… انجام می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درمان اختلالات یادگیری در منزل
در این مطلب به ارائه چند نوع از خدمات کاردرمانی برای اختلالات یادگیری در منزل اشاره می شود. اولین یادگیری فرد یادگیری حرکتی است. یعنی واکنش های مناسب عضلانی و حرکتی مطابق نظریه کپارت، مشکل یادگیری کودکان ممکن است در همین مرحله آغاز شود، به این دلیل که پاسخ های حرکتی کودک در قالب الگوهای مربوط به آن قرار نمی گیرد. از اختلاف بین مهارت حرکتی و الگوی حرکتی به عنوان عامل مهمی در این تئوری یاد شده است. مهارت حرکتی، یک کنش حرکتی است که امکان دارد از دقت بسیار زیادی نیز برخوردا باشد، لكن منظور از آن اجرای یک عمل بخصوص و اتمام یک کار معین است. الگوی حرکتی از دقت کم، اما از تغییر پذیری بیشتری برخوردار است. هدف الگوی حرکتی وسیع تر و فراتر از عملکرد صرف می باشد. از این رو بازخورد و اطلاعات بیشتری را برای فرد فراهم می آورد.
ممکن است فشار خارجی که بر کودک با اختلال یادگیری تحمیل می شود، وی را قادر سازد که یک عمل حرکتی معینی را خارج از توان رشدی خود انجام دهد و بدین صورت، اگر هم مهارتی حاصل شود تنها یک مهارت منفرد و نامربوط خواهد بود، چرا که چنین مهارتی، بخش یکپارچه ای از رشد منظم و متوالی نخواهد بود.
تعمیم های حرکتی در درمان اختلال یادگیری در خانه
گستردگی و ترکیبات الگوهای حرکتی به تعمیم های حرکتی منجر می گردد. تعمیم های حرکتی به یگانگی و تلفیق الگوهای حرکتی در محدوده وظایف و اعمال حرکتی وسیع تر اطلاق می شود. در قلمرو رشد فکری و ذهنی، با تبدیل مفاهیم به مجردات عالی تر، اندیشه شکل می گیرد و مشابه آن در یادگیری حرکتی، تعمیم های حرکتی است که نتیجه ترکیب و یکسان سازی بسیاری از الگوهای حرکتی است.
چهار تعمیم در نظریه کپارت که در پیشرفت آموزش مهم هستند:
۱) توازن و نگهداری وضع بدن:
با فعالیتهایی سر و کار دارد که کودک اختلال یادگیری با استفاده از آنها با نیروهای جاذبه آشنا شده و رابطه خود را با آن حفظ می کند. کودک باید یاد بگیرد تا از نیروی ثقل یا گرانشی آگاه شود و یاد بگیرد که با تطابق با آن، بدن خود را در حالت های مختلف نگه دارد. برای مثال، وقتی می خواهد سرش را از زمین بلند کند، یا هنگامی که به حالت راست می ایستد، یا تعادل خود را در هنگام راه رفتن حفظ می کند، بر علیه نیروی ثقل یا وزن عمل می کند.
۲) تماس:
کودک با اختلال یادگیری اطلاعاتی را درباره اشیاء پیرامون خود از طريق دخل و تصرف و دستکاری آنها بدست می آورد. برای مثال گرفتن و رها کردن اشیاء او را قادر می سازد که اشیاء را از راه مسیرهای حسی بیشتری مورد بررسی قرار دهد. این مسیرها ممکن است نگاه کردن، چشیدن، به دهان بردن، گوش دادن، احساس کردن یا حتی بوئیدن باشد. توسط چنین فعالیت های حسی حرکتی وسیع، کودک متوجه صفات و ویژگیهای اشیاء شده و سرانجام مهارت خود را در شکل دادن و ارتباطات اساسی و موارد دیگر وسعت می بخشد.
۲) حرکت و جابجایی:
کودک اختلال یادگیری را قادر می سازد تا روابط بین یک شیء را با دیگر اشیاء در فضا و مکان مشاهده کند. الگوهای حرکتی خزیدن، راه رفتن، دویدن، پریدن و لی لی کردن به کودک این امکان را می دهد که برای بازیابی روابط بین اشیاء و تفحص آنچه در دور و بر اوست در فضا و مکان حرکت کند. آنگاه وی بدن خود را برای کشف آنچه خارج از دسترس اوست به حرکت درآورد.
۴) گیرش و رانش:
سه تعمیم ذکر شده حالت ایستا دارند ولی در این نوع تعمیم کودک اختلال یادگیری از طریق فعالیت های حرکتی نظیر کشیدن، فشاردادن، پرتاب کردن و زدن، چیزهایی در مورد حرکت اشیاء در فضا و مکان یاد می گیرد. از طریق چهار تعمیم حرکتی، کودک به تدریج و با بدست آوردن اطلاعاتی درباره فضا و مکان، سرانجام به ساخت فضا و مکان و جهانی که در آن بسر می برد آگاهی می یابد.
مقابله ادراکی- حرکتی در کاردرمانی اختلال یادگیری در منزل
جهان ادراکی یکی از امور بسیار بی ثبات و تغییر پذیر است. مثلا وقتی دایره ای را از یک زاویه خاص بنگریم، ممکن است آن را به صورت بیضی ببینیم و یا از زاویه های معین دیگری همان دایره را به شکل یک خط راست ببینیم. هرگاه از زاویه ویژه ای به یک مستطیل نگاه کنیم احتمالا آن را ذوذنقه می بینیم. از این تحریفات ادراکی، هنرمندان در نشان دادن دورنما و مزایای خاصی استفاده می کنند. در مقابله ادراکی- حرکتی، ادراکات تحریفی فرد، با اطلاعات صحیح ذخیره شده حاصل از تعمیم های حرکتی در مقابل هم قرار می گیرند و بدین ترتیب ادراکات فرد تنظیم و اصلاح می شوند. هرگاه مقابله ادراکی- حرکتی به طور مناسب ایجاد نشود، کودک در میان دو دنیای متعارض زندگی می کند: «دنیای ادراکی» و «دنیای حرکتی». کودک نمی تواند به اطلاعات دریافتی اعتماد کند چرا که وی پیوسته، دو نوع اطلاعات ناجور و ناهمخوان دریافت می کند. دنیا برای چنین کودکانی به راستی ناراحت کننده، بی ثبات و مکانی نامطمئن است، و به این جهت که واقعیت بر او روشن نیست رفتارها و واکنش هایش اغلب عجیب و غریب است. کودک به این علت که به دیده خود اطمینان ندارد غالبا اشیا را دستکاری می کند.
مداخلات کاردرمانی در منزل برای اختلال یادگیری
بر این اساس، دیدن یک مسیر حسی است و بیشترین اطلاعات را در اختیار کودک می گذارد تا به وسیله چشم، کشف اشیا را فرا بگیرد، در غیر این صورت می بایست با دست، به اکتشاف آنها بپردازد. از این رو کنترل چشمی، در تحکیم و پایه ریزی مقابله ادراکی- حرکتی اهمیت زیادی دارد. کاردرمانی با استفاده از یکپارچگی حواس بینایی و شنیداری، حرکتی ، حس عمقی و تعادل در ایجاد ادراک مناسب و صحیح به کودک کمک می کند.
نتیجه‌گیری:
درمان اختلال یادگیری در خانه می‌تواند گامی مهم در کنار جلسات تخصصی کاردرمانی و گفتاردرمانی باشد. والدینی که با راهکارهای علمی و تمرینات منظم، محیطی حمایتی و آرام برای کودک فراهم میکنند، می‌توانند به شکل مؤثری در بهبود عملکرد تحصیلی و ذهنی او نقش داشته باشند. استمرار، صبوری و ارتباط مؤثر با درمانگران، کلید موفقیت در این مسیر است.
سوالات متداول:
1-چه ابزارهایی برای درمان خانگی مفید است؟
فلش‌کارت‌ها، بازی‌های آموزشی، اپلیکیشن‌های تقویت مغز، کتاب‌های تصویری ساده، پازل، تخته سفید و کلمات آهنربایی جزو ابزارهای پرکاربرد هستند.
2-بهترین زمان برای تمرینات در خانه چه زمانی‌ست؟
زمانی که کودک خسته نباشد؛ مثلاً صبح‌ها یا بعد از استراحت کوتاه بعد از مدرسه. در زمان‌های کوتاه (۱۰ تا ۲۰ دقیقه‌ای) و بدون فشار.
اختلال خواندن و اختلال نوشتن از انواع شایع اختلالات یادگیری می باشد که در سالهای ابتدایی تحصیل خود را نشان می دهد. کودکان با نارسا خوانی در تشخیص حروف و فرم کلمات دچار مشکل بوده و حتی با بارها دیدن کلمه در خواندن آن ناتوان هستند. درمان اختلال خواندن توسط خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی به صورت تخصصی در مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر انجام می گیرد. برای درمان اختلال نوشتن در کودکان باید به مهارت های شنیداری کودک و نواقص حافظه بینایی دقت شود. استفاده از ابزارهای پیشرفته و تکنیک های نوین درمان اختلال دیکته نویسی یکی از نقاط تمایز متخصصین مرکز اختلال یادگیری تهران می باشد. اتاق شنیداری، اتاق تاریک بینایی، سنسوری روم و ده ها قسمت کاربردی دیگر تنها بخشی از خدمات توانبخشی برای درمان کودکان با اختلال خواندن و نوشتن می باشد. در زیر به تعدادی از تمرینات درمان اختلال نوشتن و خواندن که والدین می توانند در منزل از آن بهرمند شوند اشاره می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی و رفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تمرینات ناتوانی افتراقی بینایی در درمان اختلال خواندن
– کارت های اشکال مختلف که شکل کلی مشابهی دارند را در اختیار کودک قرار داده و از او بخواهید دو کارتی که از نظر رنگ و طرح مشابه هستند پیدا کند . به این منظور می توانید از کارت های زیر استفاده کنید :
نمونه کارت های افتراق بینایی ؛ از کودک بخواهید دو کارتی که از نظر رنگ و طرح مشابه هستند پیدا کند.
– از او بخواهید درون کشویی پر از وسیله ، اشیای خاصی را که نام می برید بردارد
نمونه تمرین افتراق بینایی ، کودک باید از درون کشوی پر از وسیله ، اشیای خاصی که نام می برید را بردارد.
مسیر خاصی را مشخص کنید و از او بخواهید فقط بر روی آن راه برود و روی خطوط دیگ با نگذارد .
از کودک بخواهید از مسیری که برای او مشخص کرده اید عبور کند.
تمرینات ناتوانی افتراقی شنیداری در درمان اختلال نوشتن
ضعف در حساسیت و تمایز شنیداری باعث می شود تا در دیکته نویسی این نوع اشتباهات رخ دهد.
مسواک را می نویسد : مسباک
آمدند را می نویسد : آمدن
زنبور را می نویسد : زمبور
صبح را می نویسد : صب
بشقاب را می نویسد : بشگاب
ژاله را می نویسد : جاله
با کمی دقت متوجه می شویم که کودک با اختلال نوشتن صداهای نزدیک یا شبیه به هم را نمی تواند به درستی تمایز دهد . نکته اینجاست که اگر کودکی با این مشکل روبرو باشد:
– اولا در سالهای مدرسه و تحصیل مخصوصا در دیکته نویسی بروز می کند
– ثانيا مدت زمانی طول می کشد تا کودکان با تمرین های مناسب بتوانند تمایز و حساسیت شنیداری خود را به قدر مطلوب تقویت و این مشکل را رفع کنند.
– تشخیص و تفکیک صداها
انجام این تمرین در درمان اختلال نوشتن به برخی از وسایل مثل قیچی ، لیوان ، قاشق ، سگه ، بشقاب ، قابلمه نیاز است . وقتی قیچی را باز و بسته می کنیم صدای خاصی می دهد . یا وقتی سگهای روی میز با موزائیک می اندازیم صدای خاصی دارد . وقتی با قاشق به لیوان ، بشقاب یا قابلمه ضربه می زنیم هر کدام صدای خاصی دارند . این وسایل را جلوی کودک با اختلال نوشتن قرار دهید و چشمانش را با پارچه ای نرم ببندید و بگویید در این بازی باید سعی کنی صدای هر چیزی را که می شنوی تشخیص دهی ، قبل از آن خودتان می توانید یکبار این بازی را انجام دهید تا او یاد بگیرد . این تمرین را با هر وسیله دیگری که صدای قابل شناسایی دارد انجام دهید . تمام این تمرین ها باید در قالب بازی بوده و بصورتی باشد که کودک خسته نشود .
– تشخیص صدای جانوران
هر حیوانی صدایی دارد . شکل ۱۰ تا ۱۵ حیوان را با استفاده از کارت های زیر جدا کنید و سپس از کودک بخواهید تشخیص بدهد صدایی که شما تولید می کنید مربوط به کدام حیوان است . صدای اصلی حیوانات را می توانید از اینترنت یا برخی سی دی های آموزشی بدست آورید . برای انجام تمرینات شنیداری بهتر است برخی تمرین ها را با صدای معمولی و بعضی را با صدای آهسته انجام دهید . هر قدر توانایی کودک در تشخیص صداهای آهسته تر بیشتر باشد بهتر است .
– تمایز صداهای نزدیک به هم در درمان اختلال نوشتن کودکان:
چهار لیوان کاملا شبیه هم را روی زمین قرار دهید . سپس داخل لیوان اولی را
4/1 آب پر کنید . لیوان دوم را 4/2 آب پر کنید . لیوان سوم را 4/3 آب پر کنید . لیوان چهارم را پر از آب کنید . با یک قاشق چایخوری به لیوانها ضربه های آرام بزنید . صدای هر کدام با دیگری متفاوت است . در حالی که کودک به لیوان ها نگاه می کند به آرامی به لیوانها ضربه بزنید تا تفاوت صداها را به خوبی تشخیص دهد . حالا از او بخواهید که روی چشم هایش را بگیرد و به یک صدا گوش بدهد و تشخیص بدهد که شما به کدام لیوان ضربه زده اید . اگر متوجه شدید که این بازی برای کودک کمی دشوار است ، ابتدا با دو لیوان شروع کنید و پس از چند بار موفقیت در تشخیص درست ، تعداد لیوان ها را بیشتر کنید .
– تمایز صدای آدمها
برای این تمرین به حضور چند کودک دیگر نیاز است . از کودک بخواهید چشمانش را بگیرد و یکی از افراد کلمه ای می گوید (یا اسم کودک را صدا می زند و کودک باید تشخیص بدهد که آن فرد چه کسی بوده . بعد از اینکه یکبار همه افراد این کار را انجام دادند ، باید دو نفر پشت سر هم ، اسم حیوان با صدای آن را در آورند و کودک تشخیص بدهد نفر اول چه کسی بود و نفر بعدی چه کسی بود.
در مراحل تکمیلی این بازی هر کس از کودکان اختلال یادگیری (مثلا ۵ نفر از ۶ نفر افراد حاضر در بازی) صدایی در می آورند و کودک تشخیص می دهد چه کسی ساکت بوده و صدایی در نیاورده است .
– تشخیص صدای حروف در کلمات جهت درمان اختلال خواندن
برای انجام این تمرین لازم است لیستی از کلمات قابل فهم و ساده را که قبلا آنها را تهیه کرده اید در اختیار داشته باشید . این لیست شامل تعدادی کلمه می باشد که بر اساس حروف الفبا مرتب شده اند . برای هر حرف چند کلمه پیدا کنید که حرف ابتدای آنها همسان باشد (مثلا سوزن ، سبد و سنگ ، برای حرف سین) . چند کلمه هم پیدا کنید که حرفهای آخر آنها یکسان باشد (مثلا کاج ، تاج ، هویج ، گنج) . حالا سه کلمه بگویید که حرف اول دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای اولش با بقیه فرق دارد را پیدا کند.
در تمرین بعدی سه کلمه بگویید که حرف آخر دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای آخر آن متفاوت است ، تشخیص دهد . می توانید چند کلمه بگویید و از کودک بپرسید در کدام کلمه مثلا صدای «س» شنیده است . یا کدام کلمه صدای «ل» ندارد .
این بازی را به هر نحو دیگری که می توانید در درمان کودکان اختلال خواندن و نوشتن انجام دهید . تمرین هایی از این نوع ، تاثیر به سزایی در تمایز صداها و تقویت حساسیت شنیداری کودکان دارد و عامل موثری در تشخیص درست کلمات برای املا نویسی آنها در سال های دبستان می باشد.
در هنگام اجرای این تمرینات ، باید توجه نمود که ابتدا از کلمات کمتری استفاده شود ؛ به عنوان مثال ابتدا دو کلمه مشابه و یک کلمه متفاوت در اختیار کودک قرار داده و از او بخوا کلمه متفاوت را پیدا کند ، سپس به تدریج ، میزان این کلمات بیشتر سوند و چالش پیش روی کودک نیز به همین ترتیب افزایش یابد .
در تمرین دیگری از این دسته روش های درمان اختلال خواندن ، کلمات برای کودک به صورت شفاهی خوانده م و کودک در حین تشخیص کلمه متفاوت ، درگیر یک بازی حرکتی می شود . به عنوان مثال . کودک خواسته می شود تا در حین بالا انداختن و گرفتن یک توپ ، کلمه متفاوت را تشخ دهد یا اینکه در حین عبور از موانع این کار را انجام بدهد . این نوع تمرینها که در آن تکلن حرکتی و شناختی با هم ترکیب می شوند سبب یادگیری بیشتر کودک شده و تاثیر بیشت نیز در پیشرفت وی خواهند داشت .
– از کودک با اختلال نوشتن یا خواندن بخواهید چشمانش را ببندد ، و صدایی را در فاصله نزدیک او ایجاد کنید . سپس همان صدا را در فاصله دور ایجاد کنید . از او بخواهید بگوید کدام صدا در نزدیک او بوده و کدام دور تر شده است.
– آهنگی را پخش کرده و همزمان با آن جمله ای را به کودک بگویید . کودک باید بتواند صدای شما را از صدای آهنگ پخش شده تمیز داده و به شما بگویید چه چیزی به او گفته اید .
– تشخیص جهت صداها
از کودک بخواهید چشم های خود را ببندد و شما در سمت چپ و راست او صداهایی ایجاد کنید . او باید بتواند جهت صدای مورد نظر را به شما نشان دهد .
از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد ، در این حال از فردی که بیرون اتاق است بخواهید صدایی ایجاد کند و علاوه بر این در داخل اتاق هم خودتان صدایی ایجاد کنید ، از کودک بخواهید تشخیص دهد محل کدام صدا درون و یا بیرون اتاق بوده .
در اتاق تاریک در یک نقطه ایستاده و از کودک بخواهید که با شنیدن صدا به طرف آن حرکت کند . در ابتدا باید فاصله کودک تا منبع صدا کم بوده و با موفقیت وی در تشخیص جهت صدا و حرکت به سمت آن ، فاصله را افزایش دهید .
یک وسیله ی صدادار مانند ساعت در گوشه ای از اتاق پنهان کنید و از کودک بخواهید با گوش کردن ، جای آن را بگوید .
سوالات متداول:
1-بهترین سن برای شروع درمان چه زمانی است؟
از ۵ تا ۷ سالگی (پس از شناسایی رسمی اختلال) طلایی‌ترین زمان است. هرچه مداخله زودتر آغاز شود، مغز انعطاف‌پذیری بیشتری برای ایجاد مسیرهای جبرانی دارد.
2- تفاوت دیزلکسی و دیس‌گرافیا در چیست؟
دیزلکسی اختلال در پردازش صداهای زبان است که خواندن را مختل میکند. دیس‌گرافیا مربوط به مشکلات حرکتی و سازماندهی افکار برای نوشتن است.
مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی حافظه و تقویت حافظه کودکان با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی نظیر اتاق تاریک بینایی، اتاق مهارت های شنیداری و سنسوری روم به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. کودکان با مشکلات حافظه و بیش فعالی، کودکان با اختلال یادگیری و … می توانند از خدمات تقویت حافظه کودک سه ساله و بالاتر استفاده نمایند. هر روشی که بتواند به رمزگردانی، انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت و همچنین بازیابی آن کمک نماید می تواند در تقویت یا بهبود حافظه موثر باشد. بازیابی شامل بازگشت اطلاعات از حافظه بلند مدت و حافظه کوتاه مدت جهت استفاده از آن به هنگام لزوم است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
عواملی موثر در بهبود و تقویت حافظه کودکان
توجه و تمرکز نسبت به اطلاعات یا موضوع مورد نظر
تمرین و تکرار اطلاعات یا مرور ذهنی. مرور ذهنی شامل مرور نگهداری و مرور مشروح ( تفصیلی) است. مرور نگهداری نوعی از مرور ذهنی هوشیارانه است که به حفظ اطلاعات در حافظه کوتاه مدت یا حافظه کاری کمک میکند. مرور مشروع به نوعی از مرور ذهنی آگاهانه جهت رمز گردانی اطلاعات در حافظه بلندمدت اطلاق می شود که منجر به پردازش عمیق تر و تقویت حافظه کودک می گردد.
سازماندهی اطلاعات (طبقه بندی،عناوین و مقوله بندی اطلاعات)
بسط و گسترش معنایی اطلاعات جهت رمزگردانی عمیق تر
جلوگیری از تداخل مطالب و اطلاعات و تعیین فواصل زمانی و استراحت پس از یادگیری، تداخل باعث اختلال در بازیابی اطلاعات می گردد.
زمینه یا بافتی که اطلاعات در آن موقعیت رمزگردانی شده‌اند به بازیابی کمک می کنند. بنابراین موضوعات و مطالب در محیط شرایط و موقعیتی که یاد گرفته شده اند در همان محیط یا شرایط بهتر بازیابی می شوند. بافت را می توان به صورت ذهنی جهت یاد آوری اطلاعات تصویرسازی یا تصور کرد.
رمزگردانی تصویری یا تصویر سازی ذهنی در تقویت حافظه کودک سه ساله موثر است
روش قطعه قطعه کردن ( تقطیع) موضوعات و مطالب. به عنوان مثال 134496476692 را که یک عدد دوازده رقمی است به صورت 1344-9647-6692 بهتر می توان در حافظه کوتاه مدت حفظ کرد.
تمرین بازیابی از طریق طرح پرسش درباره موضوعات و مطالب مورد نظر
تمرینات ذهنی به خصوص جهت افزایش مهارت های حرکتی که در ارتباط با حافظه ضمنی( روندی) است.
تکنیک های آرام سازی و پرهیز از هیجانات منفی چون اضطراب،ترس و غمگینی
یادداشت برداشتن
انگیزش، علاقه مندی به موضوعات و هدفمندی
باورهای فرد از توانایی‌های حافظه‌اش
پیش خوانی جهت برداشت کلی از موضوعات
ایجاد ارتباط و پیوند بین اطلاعات جدید و اطلاعات ذخیره شده قبلی جهت یکپارچگی آنها. فرآیند یکپارچه کردن و تلفیق اطلاعات قبلی با اطلاعات جدید در حافظه طولانی مدت،تحکیم یا تثبیت گفته می شود.
خلاصه کردن مطالب
به کارگیری مطالب آموخته شده
خواب کافی، خواب به تحکیم حافظه کودک کمک می کند و در تبدیل حافظه جدید و بی ثبات به حافظه پایدار یا با ثبات ضروری است.
ارتباط تقویت حافظه کودکان با میزان یادگیری
حافظه و یادگیری را فرایندهای ذهنی مرتبط به هم ولی متفاوت از یکدیگر در نظر می‌گیرند. یادگیری باعث توسعه حافظه میگردد و شامل کسب اطلاعات، مفاهیم، عقلانیت، ارزش ها، علوم و مهارت های جدید یا اصلاح آنها است. حافظه فرایندی است که باعث ذخیره اطلاعات از طریق یادگیری میشود و فرد به هنگام لزوم این اطلاعات را مورد استفاده قرار می دهد ( از طریق بازیابی یا بازخوانی اطلاعات).
با توجه به اینکه فرآیند حافظه شامل حافظه های حسی، کاری (کوتاه‌مدت) و طولانی مدت است و به خصوص بر اساس مطالعات جدید در ارتباط با نقش حافظه کاری در این فرآیند و در نهایت انتقال و ذخیره اطلاعات جدید در حافظه طولانی مدت و بازیابی آن به هنگام لزوم، شاید بتوان یادگیری را به عنوان بخشی از فرآیند حافظه در نظر گرفت.
همچنین با توجه به این تعریف که تقویت حافظه شامل مراحل رمز گردانی ( کدگذاری) ذخیره سازی و بازیابی است می توان یادگیری را بخشی از حافظه دانست. از طرفی دیگر، برآیند حافظه در ارتباط با سطح پردازش و عمق آن است و هرچه سطح پردازش عمیق تر باشد احتمال بازیابی آن نیز افزایش می‌یابد. بنابراین نمی توان حافظه را که یک فرآیند بسیار پیچیده است صرفا چند انبار مجزا،منفعل و غیر پویا در نظر گرفت.
تقویت حافظه در مغز
مکانیسم های پیچیده در فرایندهای یادگیری و حافظه نقش دارند که باعث تغییرات زیست شیمیایی، ریخت شناسی (مورفولوژی) ،فیزیولوژیک درسته سیناپسی و مدارهای عصبی در مغز می گردند.
حافظه از نظر علوم اعصاب (نوروساینس) شامل تقویت سیناپس ها در نورون ها (سلول های عصبی) است و در ارتباط با نواحی مختلفی از مغز می باشد. بنابراین تشکیل حافظه و ذخیره اطلاعات، محدود و محصور به یک ناحیه خاصی از مغز نیست بلکه در مناطق متفاوتی از آن پخش و توزیع شده است.
اختلال یادگیری و مشکلات حافظه
اختلالات فراموشی ( یادزدودگی) عبارت است از اختلال حافظه های کوتاه مدت و طولانی مدت به علت آسیب مغز به نحوی که بیمار در سایر جنبه های شناختی طبیعی است. بنابراین، یادزدودگی یا فراموشی یعنی گروهی از اختلالات که شامل از دست دادن حافظه هایی که قبلا ایجاد شده بود یا از دست دادن توانایی برای ایجاد حافظه های جدید (یادگیری اطلاعات جدید )؛است.
مشکلات حافظه کوتاه مدت موجب اختلال در روند به یاد سپاری و در نتیجه اختلال یادگیری می گردد. تقویت مهارت های حافظه کودکان و بزرگسالان با آسیب حافظه می تواند روند زندگی آنان را تغییر دهد.
اختلال یادگیری که به عنوان اختلالات یادگیری خاص نیز نامیده می شوند، یک اصطلاح کلی است که گروهی از مشکلات یادگیری را توصیف می کند. علائم اختلال یادگیری عبارت است از یک یا چند مشکل در خواندن، نوشتن، محاسبه (حساب کردن)، گوش دادن، استدلال، صحبت کردن، انشا و هجی کردن در افرادی که هوش عمومی متوسط یا بالاتر از متوسط دارند. عوامل ارثی، طبی، نواقص مادرزادی، اختلالات و مشکلات عصب شناختی، علل محیطی و یا بدون علت مشخص ممکن است در ایجاد اختلالات یادگیری نقش داشته باشند. این افراد ظاهری طبیعی دارند. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات ویژه درمانی در حیطه تشخیص اختلال یادگیری نظیر اتاق تاریک،اتاق شنیداری، سنسوری روم و بخش کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی به درمان کودکان اختلال یادگیری می پردازد.
معمولا گفته می شود که معلولیت های بینایی، شنوایی، فیزیکی و حرکتی، محرومیت های محیطی، اقتصادی و فرهنگی، اختلالات عاطفی-هیجانی و عقب ماندگی ذهنی جزء اختلالات یادگیری محسوب نمی شوند. در اختلالات یادگیری، افراد در فرایندهای ذهنی چون ادراک، توجه، حافظه، زبان و محاسبات ریاضی اختلال دارند. کودکانی که در گروه اختلالات یادگیری قرار می گیرند در مقایسه با کودکان دیرآموز، فقط در یک یا چند زمینه درسی ضعیف هستند ولی هوش طبیعی یا بالاتر از طبیعی دارند.
علائم اختلالات یادگیری
اختلال یادگیری در کودکان که یک اختلال عصبی-رشدی با منشاء زیستی است و باعث ایجاد مشکلات شناختی میگردد معمولاً علائم اختلال تا قبل از ورود به مدرسه شناخته نمی شوند.
علائم اختلالات یادگیری در کودکان ممکن است در ارتباط با موارد زیر باشند:
مشکلات خواندن
مشکلات محاسبه یا ریاضی
مشکلات نوشتن
مشکلات زبان
مشکلات حرکتی
مشکلات پردازش بینایی
مشکلات پردازش شنوایی
خوانش پریشی یا دیسلکسی ( نارسا خوانی یا اختلال رشدی در خواندن) یکی از موارد شایع اختلالات یادگیری است که فرد در خواندن و نوشتن دچار مشکل می گردد. خوانش پریشی ممکن است به علت مشکلات ادراک دیداری و شنیداری، مشکلات مراحل زبان و آموزش های نامناسب خواندن ایجاد گردد. دانش‌آموزانی که دارای اختلالات خواندن و نوشتن هستند در مقایسه با دانش آموزان عادی، مشکلات رفتاری بیشتری داشته و از رشد اجتماعی، خودپنداره ( مجموعه ای از عقاید و باورهای مثبت و منفی در مورد خود) و عزت نفس کمتری برخوردارند.
آموزش مهارت های اجتماعی در افزایش خودپنداره و کاهش حساسیت اضطرابی دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری موثر است که این خود می‌تواند باعث بهبود یادگیری در این افراد گردد.
مرکز تشخیص اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه درمان اختلالات یادگیری با در اختیار داشتن امکانات متنوع و پیشرفته درمانی به ارائه تمرینات اختلال یادگیری در حیطه های مختلف نظیر افزایش حافظه، توجه، سرعت پردازش، درک مطلب و.. می پردازد. متخصصین با تجربه مرکز با استفاده از تمرینات اختلالات یادگیری کودکان را در جهت بهبود مهارت های پایه و پیشرفت تحصیلی سوق می دهند. بخش شنیداری مرکز با طراحی تمرین اختلالات یادگیری در زمینه افزایش تمییز شنیداری، حافظه شنیداری توجه شنیداری کودک اختلال یادگیری و درک کلامی فعالیت می کند. همچنین تمرینات برای اختلالات یادگیری در حیطه بینایی در اتاق تاریک مرکز و سنسوری روم ارائه می شود .این تمرینات به صورت برنامه های تمرین در منزل نیز برای والدین جهت پیشرفت بیشتر کودک طراحی شده است که در مرکز درمان اختلال یادگیری دکتر صابر ارائه می گردد.
توصیه در جهت همکاری کودک در تمرینات اختلالات یادگیری
بعضی از کودکان دوست ندارند در اتاق خود تمرینات اختلال یادگیری را انجام دهند و ترجیح می‌دهند در کنار یک بزرگتر بنشینند، در چنین مواقعی می توان به کودک اجازه داد، از میز آشپزخانه و یا اتاق نشیمن استفاده کند. حضور فرد بزرگتر نباید برای کودک اختلال یادگیری ایجاد وابستگی کند. وقتی والدین شدید خود را درگیر تکالیف کودک می کنند و نسبت به تکالیف و نمره های کودک حساس می شوند و مدام او را در زمینه انجام تمرینات اختلال یادگیری کنترل میکنند و تذکرات کلامی در مورد نحوه انجام تکالیف و زمان انجام دادن آن می دهند، در واقع حس استقلال و مسئولیت پذیری را از کودک می‌گیرند. همچنین فضای نامناسب ایجاد میکنند که آرامش را هم از خود و هم از کودک اختلال یادگیری سلب میشود. یک مرحله ی بسیار مهم در رشد کودک، رشد استقلال است. دخالت زیاد والدین مانع از رشد استقلال در کودک اختلال یادگیری میشود و حتی کودک را به سمت نافرمانی و بی‌توجهی و مقاومت نسبت به خواسته‌های والدین و تذکر های آنها سوق می دهد و بستر را برای اختلالات رفتاری در کودک اختلال یادگیری فراهم می کند. والدین باید به کودک اجازه دهند در قبال موفقیت ها و شکست های خود، مسئول باشد. برخی از والدین سعی دارند جلوی شکست خوردن کودک اختلال یادگیری را بگیرند و یا از ترس اینکه دیگران به فرزندشان تذکر ندهند،خودشان دائم به کودک تذکر می‌دهند و اجازه نمی‌دهند او با عواقب کار خودش رو به رو شود و مسئولیت آن را بپذیرد. مشاوره رفتاردرمانی اختلالات یادگیری در چنین شرایطی پیشنهاد می شود.
وقتی کودک برای انجام تمرینات برای اختلالات یادگیری زمان زیادی صرف می کند،چه باید کرد؟
با کودک قاطعانه صحبت کنید و بگویید وقت محدودی برای انجام تکلیف مدرسه دارد و اگر در وقت تعیین شده کارش تمام نشود، باید دفتر و کتابش را جمع کند. اگر به توصیه شما عمل نکرد، نگران نباشید، ابتدا فردای آن روز احتمالاً در مدرسه بازخواست خواهد شد و روزهای بعد سعی خواهد کرد روش جدیدی را در پیش بگیرد.
به محلی که کودک تکلیف مدرسه اش را انجام می‌دهد، دقت کنید. اگر در آن مکان عوامل مزاحمی وجود دارند که سبب حواس پرتی عمومی شوند، محل انجام تمرینات را تغییر دهید.
بهتر است همیشه در یک محل مشخص، تمرینات اختلال یادگیری را انجام دهد.
بعد از انجام تمرین اختلال یادگیری، از عبارات تشویق کننده، احترام آمیز و تقویت کننده استفاده کنید و به او بگویید چقدر کارش عالی بوده است.
به آنچه می‌گوید حتما عمل کنید،تا او به گفته های شما اعتماد کند.
برای تنظیم برنامه کودک و ایجاد خودپنداره مثبت در وی، با معلم و مشاور مدرسه تبادل نظر کنید.
تکالیف را به اجزای کوچک و قابل اجرا تقسیم کنید و برای موفقیت در هر جز او را تشویق کنید.
بهتر است برای انجام تمرینات او زمان های کوتاه در نظر بگیرید و حتماً به او زمان استراحت بدهید. در طول چند هفته به تدریج زمان انجام تکالیف را بیشتر کنید. مثلاً هفته اول یک‌ربع تکلیف انجام دهد و یک ربع استراحت،بعد از دو هفته،20 دقیقه تکلیف انجام دهد و 10 دقیقه استراحت.
هر روز یک نکته قابل ذکر و قابل افتخار را در مورد وی پیدا کنید. بهتر است هر کدام از اعضای خانواده در مورد خود یک نکته مورد افتخار و مباهات را در روزی که سپری کرده‌اند،بازگو کنند و کودک اختلال یادگیری نیز یک نکته مثبت از این دست را در مورد خودش بازگو کند.
از کودک بخواهید موفقیت‌هایی را که در مدرسه یا خانه داشته است، نقل کند و شما با تبسم گفته های او را تایید کنید.
از کودک مبتلا به اختلالات یادگیری بخواهید لیستی از توانایی‌های خود تهیه کند.
به فهرست توانایی های کودک توجه کنید و توانایی های دیگری را که او داراست، اما در فهرست ذکر نشده،به آن اضافه کنید.
کاری نکنید تا کودک به خاطر مشکلاتی که دارد،احساس شرم یا گناه کند.
تمرینات اختلال یادگیری در جهت تقویت اعتماد به نفس
تجربه های ناموفق و انواع رفتارهای نادرستی که با کودک می شود، موجب می گردد که عزت نفس کودک تضعیف شده و او احساس ارزشمندی نکند. در این صورت، هرگاه در انجام تمرینات اختلال یادگیری احساس ناتوانی می کند یا هرگاه درسی را خوب یاد نمی گیرد، دلیل عدم موفقیتش را به ناتوانی خودش نسبت می‌دهد. در چنین مواقعی کودک به گفت و گوی درونی با خود می‌پردازد:
من نمی توانم یاد بگیرم.
من هوش کافی ندارم.
من علاقه‌ای به این کار ندارم.
والدین باید سعی کنند با بیان جملات صحیح،عدم موفقیت را به عوامل دیگر که واقعیت دارند، نسبت دهند تا کودک اختلال یادگیری نیز بیاموزد و عدم موفقیت اش را در رابطه با آن عوامل ببیند. در این صورت اعتماد به نفسش را حفظ کرده و سعی خواهد کرد عوامل عدم موفقیت را حذف کند.جملات زیر نمونه ای از گفت و گو هایی است که کودک باید در این رابطه بیاموزد:
من نمی توانم یاد بگیرم، اما چون توجهم را جلب نکردم، یاد نگرفتم.
من می توانم یاد بگیرم، اما چون وقت کافی برای آن نگذاشتم، یاد نگرفتم.
من می توانم یاد بگیرم، اما چون حوصله به خرج ندادم،یاد نگرفتم.
من می‌توانم این کار را به خوبی انجام دهم، اما چون تمرین کافی نکردم، نتوانستم.
من می‌توانم این کار را به خوبی انجام دهم، اما چون برایش برنامه ریزی نکرده بودم،نتوانستم.
تمرینات افزایش عزت نفس در کودکان اختلال یادگیری آنان را برای مقابله با مشکلات یادگیری خود آماده کرده و قدرت همکاری و مشارکت او را در تمرینات برای اختلالات یادگیری بالا می برد.
نتیجه گیری:
در مقاله موردنظر، تأکید شده که برنامه‌های درمانی مبتنی بر تمرین، به‌ویژه تمرینات ادراکی-حرکتی و روش دِلـاکاتو، نقشی اساسی در بهبود اختلالات یادگیری دارند. این تمرینات با هدف تقویت هماهنگی حس‌ها، حافظه فعال، تمرکز، جهت‌یابی فضایی و عملکرد شناختی طراحی شده‌اند. پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهند که پس از چندین هفته مداخله، کودکان افزایش قابل‌توجهی در مهارت‌های حرکتی، شناختی و درک فضایی خود تجربه کرده‌اند. این برنامه‌ها، با شخصی‌سازی، تعامل فعال کودک و تکرار منظم، امکان رشد مغزی پویاتر و یادگیری عمیق‌تر را فراهم میکنند
سوالات متداول:
1-تمرینات تعادلی چه مزیتی دارند؟
درباره کودکانی که دچار اختلال هماهنگی رشدی هستند، ترکیب تمرین تعادلی و شناختی هماهنگی حسی-حرکتی و مهارت‌های اجرایی را افزایش می‌دهد
2-چگونه تمرین‌های شنیداری انجام دهیم؟
بازی‌هایی مانند بستن یک گوش و گوش دادن به صدای اطراف یا خواندن کتاب از جهات مختلف، پردازش شنیداری را تقویت میکند
