اختلال پردازش حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم شایع است و حتی در ملاک های تشخیص اختلال اوتیسم هم گنجانده شده است. این اختلال به عنوان یک اختلال همراه در تشخیص های دیگر نظیر بیش فعالی و نقص توجه، اختلال یادگیری، اختلالات زبانی، سندروم ایکس شکننده و مشکلات روانپزشکی مانند استرس پس از حادثه دیده می شود. هر کودک مبتلا به طیف اوتیسم منحصر به فرد بوده و این منحصر به فردی، حساسیت های حسی خاص آن ها را نیز شامل می شود. کودکان مبتلا به اوتیسم می توانند به طیف گسترده ای از محرک ها، حساسیت بیش از اندازه (واکنش بیش از اندازه) و حساسیت کمتر از اندازه (واکنش کم) داشته باشند. بیشتر کودکان مبتلا ترکیبی از هر دو اختلال حسی را دارند. مرکز اوتیسم دکتر صابر با تشخیص اوتیسم و اختلال پردازش حسی در کودکان، و درمان این اختلالات با روش های کاردرمانی حسی، رفتار درمانی و… به درمان مشکلات حسی در کودکان اوتیسم می پردازد.
اختلال پردازش حسی یک اختلال شایع در جهان می باشد. میزان این اختلال در آمریکا یک کودک از هر 20 کودک می باشد. علت اختلال پردازش حسی هنوز شناخته شده نیست اما ریشه های ژنتیکی در آن دیده می شود.
علائم اختلال پردازش حسی در کودکان عبارتند از:
مشکلات رفتاری مثل زدن و گاز گرفتن
مشکلات تغذیه و بد غذایی
مشکل در پوشیدن لباس خاصی
واکنش بیش از حد به بو های خاص
واکنش بیش از حد به صداهای مختلف مثلا علاقه به صدا سشوار
واکنش شدید به نور برای مثال بی قراری و تکانشگری به نورهای رنگی
ترس از قرار گرفتن در جاهایی که تعادلش را درگیر می کند برای مثال ایستادن روی صندلی یا تاب خوردن
اضطراب و بی قراری در مواجهه با موقعیت هایی که کثیف می شود .برای مثال اجتناب از گل بازی
مشکل در حمام رفتن و شستشو
تحمل زیاد به درد یا تحمل پایین به درد
مشکل در لمس شدن و بغل شدن توسط دیگران
پرخاشگری و گوشه گیری
حرکات تکراری و تکان دادن خود و بالا و پایین پریدن
اختلالات پردازش حسی در کودکان اوتیسم
اوتیسم و اختلال پردازش حسی همچون هشیاری و توجه بین دو وضعیت متغیر است: جستجوی حسی و مشکلات حسی. به نظر می رسد این که فردی در وضعیت جستجوی حسی باشد یا اجتناب حسی، به آستانه ادراکی او مربوط است. فرض کنید فردی آستانه های حسی اش افزایش یافته باشد. مثلا فردی که کم شنوا شده است، برای درک نیازمند دریافت محرک های قوی تری است چرا که در درک محرک های معمولی با مشکل مواجه است. این محرک ها برای وی مبهم است. کودکان نابینا گاهی برای تحریک چشم شان، آن را فشار می دهند تا نوری که از طریق بینایی دریافت نمی کنند، با فشار دریافت کنند. کودکان دارای اوتیسم ادراک حسی کند و مبهم و مشکلات حسی دارند، ممکن است درگیر رفتار های جستجوی حسی چون خیره شدن به نور، بوئیدن و لیسیدن اشیا، بال بال زدن و چرخیدن یا در موارد شدید رفتار های آسیب زن به خود بشوند. رفتار های کلیشه ای مثل بال بال زدن و چرخیدن و… علاوه بر ارضای حسی کودک ممکن است باعث کاهش استرس وی نیز بشود. ما نیز هنگام خوشحالی بالا و پایین می پریم یا هنگام شکست، سرخوردگی و ناامیدی سرمان را به دیوار می کوبیم یا با مشت روی سرمان می کوبیم. مطالعات نشان می دهد این گونه رفتار ها ضربان قلب را کاهش می دهد. بعضی از بچه های دارای اوتیسم که به شدت درگیر جستوگری حسی هستند، رفتار های خودزنی نشان می دهند. بر اساس یک فرضیه چنین رفتار های افراطی باعث آزادی اندروفین ها (مخدر های خود بدن) و در نتیجه ایجاد احساس خوشایندی مثل راه رفتن روی ابرها و سرخوشی می شود.
مشکلات حسی در اوتیسم
در مقابل کودک مبتلا به اوتیسم و اختلال پردازش حسی که آستانه های حسی اش پایین آمده است، دچار بیش حسی و مشکلات حسی می شود و تحمل محرک های حسی معمولی برای کودک غیر ممکن می شود، مثلا یک لباس پشمی احساسی مثل روپوشی از سوزن به کودک می دهد. کودکان دارای تند حسی شنیداری ممکن است با شنیدن صدای جارو برقی و مخلوط کن دچار ترس بشوند یا از حضور در مجامع عمومی مثل عروسی یا جشن تولد خودداری کنند یا به خاطر صدای بلند سیفون دستشویی نروند. همان طور که دیدید یک علامت رفتاری ممکن است به دلیل نقایص مختلف یا ترکیبی از آن ها ایجاد شود. برای همین بهتر است برای کمک به کودک در مرکز دایره ایستاده در جایی که بدترین علائم یعنی رفتار خود زنی و تخریب قرار دارد. حالا می توان یک تصویر کلی از مسئله داشت. نقایص زیر پایه های مختلف یا ترکیب نقایص منجر به بروز رفتار هایی می شود که تحت عنوان علامت دیده می شوند. برای کمک به کودک باید علت بروز رفتار را پیدا کرد یعنی ببینیم کدام یک از نقایص عامل بروز این رفتار است.
علائم مشکلات حسی کودکان اوتیسم
گاز گرفتن خود و دیگران یا نیشگون گرفتن
اجتناب از لمس شدن توسط دیگران
عدم علاقه به استفاده از لباس ها با بافت متفاوت یا اسباب بازی ها و عروسک های پولیشی
به هم ریختگی و بیقراری در مکان های شلوغ یا مکان های جدید
حرکات اضافه،بال بال زدن و جیغ زدن در مواجهه با محرک های بینایی، صوتی یا بویایی
علاقهمند به مصرف غذاهای خاص
بو کردن اشیاء یا افراد
لیس زدن یا گاز گرفتن اشیاء یا بافت های خاص
اجتناب از حمام کردن و خیس شدن سر
گرفتن گوشها و کشیدن آن ها با شنیدن صداهایزمینه ای که دیگران را اذیت نمی کند.
سوالات متداول:
1. آیا هر کودکی که علائم اختلال پردازش حسی دارد، اوتیسم است؟
خیر اختلال پردازش حسی می تواند همراه با اختلال اوتیسم و یا به تنهایی و یا همراه با اختلال بیش فعالی و نقص توجه، اختلالات یادگیری و… دیده شود.
2.آیا اختلال پردازش حسی درمان دارد؟
بله، با تکنیک های گفتاردرمانی حسی، کاردرمانی یکپارچگی حسی، ماساژ درمانی و سنسوری روم می توان اختلالات پردازش حسی را درمان نمود.
3. آیا بدغذایی در کودکان ممکن است با بیش حسی مرتبط باشد؟
بله، اختلال پردازش حسی یک اختلال در پردازش محرک های حسی در کودکان است که ممکن است به صورت اختلال در جویدن بعضی خوراکی ها و بلعیدن بافت هایی مانند پوره میوه ها دیده شود که موجب مشکلات تغذیه و بد غذایی کودک می شود.
مراقبت و نگه داری از دندان کودکان از همان ابتدای نوزادی حائز اهمیت بوده و والدین کودک باید به این موضوع توجه داشته باشند. شاید فکر کنید که لازم نیست از همین حالا دربارة مسواک زدن دندان های نوزاد نگران باشید؛ چون او تا مدت های مدید دندان نخواهد داشت اما باکتری ها از همان روز های ابتدایی به لثه ها چسبیده و ممکن است دهان نوزاد را آلوده کنند. همچنین باکتری ها پلاک هایی تولید می کنند که بعدا به دندان های کودک که در بیایند، آسیب می رسانند. این درست است که در این زمان نمی توانید از مسواک یا خمیر دندان برای تمیز کردن لثه های نوزاد خود استفاده کنید اما می توانید از یک دستمال نرم و استریل استفاده کنید. بنابراین لثه های نوزادان تان را حتما پس از تغذیه و پیش از خوابیدن تمیز کنید و با بیرون زدن اولین دندان، استفاده از مسواک را شروع کنید. برخی کودکان به علت مبتلا شدن به اختلال پردازش حسی، با مسواک زدن در اینده مشکل داشته باشند اما با استفاده از کاردرمانی حسی می توان به درمان بیش حسی کودک فراری از مسواک زدن پرداخت. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با استفاده از روش های متنوع کاردرمانی حسی به درمان بیش حسی کودک فراری از مسواک زدن و مشکلات اختلال پردازش حسی کودکان می پردازد.
باید بگویم چنین انتظاری وجود دارد، در حقیقت شما باید از همین حالا به مسواک زدن کودک بیاندیشید و پیش از درآمدن دندان ها، او را به تمیز کردن لثه هایش عادت دهید. در چندبار اول، او احتمالاً شما را گاز خواهد گرفت. بهتر است شما قبل از آنکه این گاز گرفتن ها به خونریزی بینجامد، چاره‌ای برای آن ها بیاندیشید. البته کار جالبی نخواهد بود. لِذا می گوید: «مسواک زدن از شستن مو ها مشکل تر است. یکی از کار های پراسترس است و ما در شب هرگز آن را انجام نمی دهیم». مسواک کردن «دندان های» نوزاد عادت خوبی است که از همین حالا باید شروع شود، نه فقط برای داشتن لثه های سالم و دندان های درحال رشد، بلکه برای ایجاد عادت روزانه در کودک.
روش های درمان بیش حسی در مسواک زدن
در زیر چند نکته برای جالب کردن مسواک زدن آورده شده است:
-کودکان عاشق تقلیدند. پیش از اینکه بخواهید دندان های کودک را مسواک بزنید، دندان های خود را در حضورش مسواک کنید.
-برای دندان های کودک اسم تعیین کنید و درضمن مسواک زدن برایشان آواز بخوانید.
-تظاهر کنید پشت دندان های کودک دنبال چیزی می گردید و به این ترتیب آن ها را مسواک کنید.
اگر کودک به هر علتی از جمله اختلال پردازش حسی با مسواک زدن مشکل داشت، با مراجعه به مراکز کاردرمانی معتبر و با تجربه از جمله کلینیک کاردرمانی دکتر صابر به استفاده از کاردرمانی حسی کودکان بپردازید.
طریقه مسواک زدن کودک فراری از مسواک زدن
بهترین مسواک برای کودک یک قطعه گاز مربع شکل (که در داروخانه ها به فروش می رسد) و خیس کردن آن با آب معمولی است. میزان جرمی که این گاز می تواند پاک کند حیرت‌آور است. دندان های کودک نوپای من به تازگی بسیار ناخوشایند و بد به نظر می رسیدند، گویی لایه‌ای از جرم ضخیم روی آن ها را پوشانده بود. او به من اجازه نزدیک کردن مسواک به دهانش را نمی داد. اما دهانش را برای دندان پزشک که لایه جرم را با قطعه ای گاز پاک کرد، گشود. یک جایگزین، مسواک نوک انگشتی است- نوعی مسواک با مو های لاستیکی که مانند کلاهکی روی انگشت قرار می گیرد. البته شما می توانید به‌طور مستقیم از مسواک استفاده کنید، زیرا مسواک نوزادان بسیار نرم است. (جویده شدن آن ها بر اثر لحظه‌ای غفلت یکی از نقاط ضعف آن هاست). هنگام مسواک زدن کودک، او را پشت به خود و رو به آینه نگه دارید تا آنچه را که انجام می دهید، مشاهده کنید. هنگامی که کودک را از پشت گرفته اید، کمتر نسبت به موقعی که رو به روی شماست، دندان هایش را برهم می فشرد و حرکت می کند. در این مرحله نباید از خمیر دندان استفاده کنید. کودک آن را خواهد بلعید و بلعیدن فلوراید زیاد، ممکن است موجب صدمه رساندن به مینای دندان های هنوز درنیامده شود. ولی کودکان بیش از شش ماهه مقدار معینی از فلوراید در رژیم غذایی خود لازم دارند تا از پوسیدگی دندان شان در آینده پیشگیری شود. اگر آب منطقه شما حاوی فلوراید نیست، می توانید آب معدنی مصرف کنید یا از پزشک کودکتان بخواهید قطره فلوراید برای او تجویز کند.
یکی از مشکلات حسی شایع در آسیب سیستم اجرایی مغزی، استرگنوزیس می باشد که اهمیت بسیار زیادی در عملکرد های دستی روزانه فرد دارد. استرگنوزیس در فرآیند ادراک و بازشناخت اشیاء و ویژگی هایشان توسط لامسه به تنهایی می باشد. این توانایی نیازمند پردازش حسی اطلاعات در مورد یک شیء، بافت، اندازه، جنبه های فضایی و دما برای شکل دادن یک بازنمود لمسی که می تواند با دانش معنایی در مورد شیء جهت بازشناسی مقایسه گردد. ما به شناسایی لمسی برای تشخیص اشیاء که نمی توانیم ببینیم (جستجوی کلیدها در یک کیف یا پیدا کردن یک کلید برق در تاریکی)، برای هدایت و تعامل با محیط نزدیک زمانی که خارج از میدان بینایی می باشد یا زمانی که ما نمی توانیم بینایی را به سمت آن هدایت کنیم (نشستن روی یک صندلی، کنترل ماشین) و برای دستکاری کردن و جهت دهی اشیاء مناسب با استفاده از آن ها (نگه داشتن یک خودکار برای نوشتن، و بستن کراوات) متکی هستیم. شناسایی لمسی نیاز به پردازش و یکپارچگی حواس عمقی و کوتانئوس دارد. حس عمقی اطلاعاتی در مورد شکل و موقعیت دست ها و حرکات مفاصل و عضلات در فعالیت دستکاری شیء و انعطاف پذیری سطوح، ویژگی های فضایی و بخش های در حال حرکت فراهم می کند. دستکاری اشیای موجود در دست یک توانایی مهم است، که نیاز به زبردستی دارد، و این مسئله را دنبال می کند که مشکلات برنامه ریزی حرکتی ممکن است سبب شناسایی لمسی ضعیف گردد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با در نظر گرفتن تخصصی ترین درمان های در حیطه درمان اختلال پردازش حسی همچون کاردرمانی حسی و درمان یکپارچگی حسی به کودکان مبتلا به استرگنوزیس هم کمک می کند.
تحقیقات و نوشته های بسیاری در مورد ادراک فضایی بینایی و آگنوزی بینایی وجود دارد، اما آگنوزی در سایر مدالیته های حسی نیز اتفاق می افتد و می تواند مشکلات معناداری برای افراد ایجاد کند، و روی استقلال عملکردی، امینت و عملکرد در دامنه ی وسیعی از آکوپیشن ها تأثیر می گذارد. بخاطر این که تحقیقات و توجهات کلینیکی بسیاری درباره ی آسیب سیستم های ادراکی بینایی وجود دارد، آگنوزی در سایر مدالیته های حسی در خطر حذف شدن یا نادیده گرفتن شدن تأثیر آن ها روی عملکرد و کیفیت زندگی می باشند. زمانی که ضربه ی مغزی سبب نقایص حسی- پیکری اولیه می گردد، از نقایصی لمسی- ادراکی ممکن است چشم پوشی گردد. زمانی که آسیب های حرکتی وجود دارند تمرکز روی توانبخشی ممکن است روی بهبود عملکرد حرکتی بدون بازشناخت امکان نقایص حسی اولیه یا آگنوزی لمسی که منجر به عملکرد ضعیف و فقدان پیشرفت در بهبودی می شود، باشد. همچون آگنوزی بینایی، از روش های کاردرمانی برای درمان آسترگنوزیس نیز استفاده می شود.
آستروگنوزیس چیست؟
همانند آگنوزی بینایی، شناسایی لمسی نیز شامل مراحلی می باشد؛ پردازش حسی پایه، یکپارچگی حسی و ارتباط معنایی. یک آگنوزی ممکن است به دلیل وقفه ی یکپارچگی، که شناسایی لمسی درکی نامیده می شود، یا به علت اختلال در اکتساب معنایی، که شناسایی لمسی ارتباطی نامیده می شود، باشد. مطالعات موردی افرادی با ضربه به نیمکره ی مغزی در یک ساعت نشان داده است که آگنوزی لامسه اغلب به علت ضربه به کرتکس پاریتال و اکسیپیتو تمپورال ایجاد می شود، که به ندرت از سایر مشکلات ادراکی شناختی تفکیک می شود، و ارزیابی های اختصاصی بسیار کمی برای آن وجود دارد، که داده های موجود برای درمان آن را بسیار محدود می کند. روش های نوین و تخصصی کاردرمانی تحت نظر فرد متخصص به درمان اختلال پردازش حسی و استرگنوزیس کمک می کند.
اثرات آسترگنوزیس
برای افرادی که با نقص در ادراک بینایی، جهان، ناآشنا، عجیب و گمراه کننده به نظر می رسد. در محیط خانه، زمانی که موارد را نتوان شناسایی کرد، انجام دادن فعالیت های روزمره زندگی سخت است. ابزار مناسب برای یک هدف خاص انتخاب نمی شود. ظروف مواد غذایی در کابینت نمی توانند بر اساس شکل و رنگ انتخاب شوند. در لباس پوشیدن، موارد لباس پوشیدن نمی توانند انتخاب شوند، مخصوصا زمانی که روی هم باشند و روی یک پوشش تخت باشند. لباس ها وقتی وارونه یا پشت و رو هستند، ممکن است شناسایی نشوند. ممکن است مشکل در شناخت اموال شخصی مانند محتویات یک کیف دستی، وجود داشته باشد. لذت بردن از پیاده روی در اطراف گل های فراوان، کمتر از گذشته است. در محیط بیرون، موارد را نمی توان در قفسه ها شناسایی کرد و ممکن است مشکلی در دسته بندی سکه ها برای پرداخت به صندوق وجود داشته باشد. در خیابان، سرعت و مسافت حرکت ماشین ها را نمی توان به حد کافی برای حفظ امینت تخمین زد. پیگیری فعالیت های اوقات فراغت ممکن است توسط ناتوانی در تخمین فاصله ی بالا رفتن توپ، خدشه دار شود. شناخت چهره ای ضعیف، تعاملات اجتماعی با فامیل، دوستان و همسایگان را تحت تأثیر قرار می دهد و منجر به انزوای اجتماعی می شود. مشاوره به بستگان و دوستان در مورد اهمیت بیانان چهره ای و صدا می تواند استرس فرد را کاهش دهد.
آگنوزی در لامسه، شنوایی و بویایی، هم چنین می تواند زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد. آگنوزی لامسه باعث ایجاد مشکل در فعالیت هایی که خارج از محدوده ی دید هستند، می شود. کشیدن زیپ عقب و یافتن سکه در جیب، مثال هایی از این دست هستند. فعالیت های کاری با استفاده از ماشین آلات و تجهیزات اغلب شامل عملیات دستکاری کردن خارج از دید می باشند. آگنوزی شنوایی ممکن است منجر به ناتوانی در افتراق صدای افراد مختلف شود. او ممکن است تلویزیون و جاروبرقی را روشن بگذارد و از اینکه سمعکش شکسته است، شکایت کند. آگنوزی بویایی وقتی که بوی گاز، دود و غذای سوخته نادیده گرفته شود، عوارضی برای امنیت دارد. با استفاده از روش های کاردرمانی همچون کاردرمانی حسی می توان به کاهش اثرات استرگنوزیس کمک کرد.
روش های درمانی آسترگنوزیس
پردازش ادراکی پایه باید مقدم بر عملکردهای شناختی پیچیده ارزیابی شوند. آگنوزی اشیاء می تواند با استفاده نادرست از اشیاء در فعالیت ها تظاهر کند، که در آپراکسیا نیز دیده می شود.
استفاده از محیط طبیعی برای غربالگری نقایص پایه ای ادراک بینایی، برای مثال، از فرد بخواهید تمام فنجان های همرنگ و هم اندازه را از قفسه انتخاب کند (اسکن بینایی، تطابق شکل و رنگ)، یا انتخاب یک مورد خاص از یک کمد لباس و شناسایی دکمه و جیب ها در آن (شکل از زمینه)
مشاهده فرد در حال انجام دادن فعالیت های زندگی در محیط طبیعی، برای تأثیر عملکردی آسیب ها در فعالیت ها مانند؛
شناسایی دوستان و نزدیکان از طریق بینایی
مکان یابی موارد نام برده شده در یک اتاق (شناخت اشیاء و نامگذاری)
یافتن چندین باره ی یک مورد در جهت گیری های متفاوت (ثبات شیء)
ثبت نوع و تعداد خطاها در عملکرد فعالیت ها
استفاده از اجزای ارزیابی های استاندارد برای تشخیص و اندازه گیری نقایص خاص ادراک بینایی و هر تغییری در طول زمان.
دیگر روش های درمانی
روش بازسازی استرگنوزیس ممکن است شامل تمرین تکرار شونده ی مسدود شده از تمریناتی از قبیل مکانیابی و نامگذاری اشیاء، تطبیق رنگ و شکل، اسکن در سراسر میدان بینایی برای اشیاء در مکان های مختلف، باشد. برنامه های کامپیوتری و برگه های کاری می توانند برای تمرینات شکل از زمینه و اسکن کردن، به کار رود.
شواهد محدودی برای حمایت ارزش برنامه های بازسازی از نظر میدان تاثیرگذاری هرکدام از تمرینات که باعث بهبودی های عملکردی شده اند، وجود دارد. رژیم های تمرینی تنها می تواند باعث بهبودی در وظایف مشابه شود (انتقال نزدیک) و نمی تواند به زندگی روزمره تعمیم پیدا کند. درجه بندی با افزایش تعداد یا گوناگونی اهداف، پیچیدگی و گوناگونی شرایط و کاهش راهنماهایی که طی فعالیت داده می شود، اتفاق بیافتد.
نامگذاری، مکان یابی و شناسایی اشیاء و مردم می توانند با روال روزمره عجین شوند، هر دو برای به حداکثر رساندن بازسازی و برای کمک به سازگاری توسط ارتباط اشیاء و مردم با محیط.
سازگاری با محیط و اشیاء و استفاده از تکنیک های جبرانی برای بهینه سازی استقلال و عملکرد امن مهم هستند:
فراهم کردن اشیاء و ابزار در رنگ های خاص تا فرد را قادر سازد که اشیاء را بوسیله ی ارتباط با رنگ بشناسد (برای مثال همه لیوانها در رنگ زرد روشن)
شناسایی اشیاء با لمس (استرگنوزیس سالم باشد)
تشویق دیگران به اینکه خودشان را در ملاقات ها به صورت زبانی توصیف کنند.
حصول اطمینان از اینکه محیط، طبیعی و منظم است و به طور مداوم سازماندهی شده است به طوری که اشیا را می توان در جای ثابتی به آسانی پیدا کرد.
مشارکت خانواده بسیار مهم می باشد. مشارکت و همکاری با اقدامات تطبیقی که به خانه منتقل می شود همچنین روش های نوین کاردرمانی باعث استقلال بیشتر افراد می گردد. فهم طبیعت نقص ادراک بینایی، اعضای خانواده را قادر می سازد که استراتژی های تدبیری و اصلاحی را برای شرایط موجود و شرایط آینده ادامه دهند.
زمانی تصور می‌شد که حواس نوزادان خیلی خوب تکامل نیافته است؛ ولی امروزه عقیده بر این است که نوزادان مخلوقاتی هستند که می‌بینند می‌شنوند احساس میکنند بوها و مزه‌ها را می‌فهمند و به محرکات مختلف از جمله درد پاسخ میدهند. مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر در زمینه بررسی و درمان مشکلات حسی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. سنسوری روم، اتاق تاریک بینایی، اتاق شنیداری و کاردرمانی یکپارچگی حسی از امکانات موثر مرکز کاردرمانی حسی می باشد. در این مطلب به صورت اجمالی درباره حواس کودک توضیح داده می شود.
حس بینایی در نوزاد از بقیه حواس تکامل نیافته تر است نوزاد از همان ابتدا مقابل نور تحریک شده و آن را تشخیص میدهد. نوزاد قادر است اجسامی را که در فاصله 7–15 اینچی قرار دارد به‌وضوح ببیند؛ اما در فواصل نزدیک‌تر یا دورتر به دلیل عدم توانایی کامل در تطابق چشم‌ها وضوح بینایی کمتر است (دید محیطی نوزاد از دید مرکزی او تکامل‌یافته‌تر است). حدت یا تیزی بینایی (توانایی تشخیص جزئیات تصویر) در نوزادان ضعیف است؛ اما در فواصل نزدیک نوزاد میتواند دایره ضربدر و مربع را از هم تشخیص دهد (شواهد نشان میدهد که نوزاد نزدیک‌بین است).
در ۶ ماهگی حدت بینایی نزدیک به حد طبیعی است، اما دید طبیعی (۲۰/۲۰) تا سنین ۴–۵ سالگی ایجاد نمی‌شود. نوزادان نگاه‌کردن به چهره‌ی انسان را به سایر اشیا ترجیح داده و در یک‌ماهگی چهره‌ی مادرشان را از میان سایر چهره‌ها می‌شناسند تفاوت حالات چهره را تشخیص داده و حتی گاهی تقلید نیز می‌نمایند؛ آنها همچنین میتوانند حرکات آهسته مادر را تا حدی دنبال کنند. تعدادی از نوزادان از ابتدا دید دوچشمی دارند و از هر دو چشم برای خیره‌شدن به اشیا استفاده میکنند، اما به طور معمول دید دو چشمی در 3–4 ماهگی به وجود می‌آید. گرچه معلوم نیست نوزادان بتوانند بلافاصله رنگ‌ها را تشخیص دهند؛ ولی وجود این توانایی را در چندماهگی (در برخی از منابع ۲ ماهگی) میتوان نشان داد در ماه‌های اول حرکات چشم از سر جدا نیست؛ ولی تا ۱ سالگی به‌مرور چشم‌ها مستقل از سر به تعقیب اشیا می‌پردازند در ۳ ماهگی شیرخوار شروع به تماشای حرکات دست‌ها و انگشتان خود میکند و در ۶–۷ ماهگی به تصویر خود در آینه توجه میکند. در حدود ۱۰ ماهگی نیز به کمک حافظه‌ی بینایی کند؛ (مانند خداحافظی‌کردن). باوجوداینکه تکامل بینایی طی ۲ سال اول سرعت حرکات را یاد گرفته و تقلید می‌چشم گیری دارد؛ اما تکامل برخی از مهارتهای آن (مانند فوکوس بینایی، تعقیب بینایی و درک عمق) ممکن است تا سنین قبل از مدرسه نیز ادامه یابد
مراحل رشد رفتار بینایی
× تولد: توجه چشم‌ها به‌طرف پنجره یا هر منبع روشن و شی بزرگی جلب میشود .
× ماه اول: به اشیای نزدیک خیره شده و علاقه‌ی خاصی به‌صورت انسان نشان میدهد دید رنگی هنوز وجود ندارد.
× 2–4 ماهگی: پلک‌زدن تدافعی دیده میشود، به دست‌های خود نگاه کرده و فعالیتهای اطرافیان را دنبال میکند، ممکن است به‌صورت طبیعی در چشم‌ها (خصوصاً فواصل نزدیک ) عدم تقارن دیده شود، دید رنگی کمکم ایجاد میشود.
× 5–8 ماهگی : نگاه‌های دقیق روی یک مکعب ۲٫۵ سانتیمتری در فاصله ۳۰ سانتیمتری دارد اولین نشانه‌های درک عمق و هماهنگی چشم و دست بروز میکند
× 9–12 ماهگی: نگاه‌کردن دقیق به اشیا کوچک در اندازه‌ی ۱ میلیمتری ( برای مثال: خرده‌های نان یا تزئینات کیک)، اشاره به اشیای نزدیک موردنظر و اشاره به اشیای موردعلاقه که در فواصل دورتر قرار دارند، فواصل را نسبتاً درست تشخیص میدهد هماهنگی چشم و دست کامل‌تر میشود.
حس عمقی در کودکان
توانایی رؤیت سه‌بعدی اشیا و درک فواصل از همان اوایل شیرخوارگی در نوزاد ایجاد میشود. نوزاد در ۶ هفتگی وقتی شیء به چهره‌اش نزدیک میشود پلک می‌زند. البته حدود ۴ ماه طول می‌کشد تا دید دوچشمی به طور کامل ایجاد گردد. نشان‌داده‌شده است که نوزادان ۵ ماهه برای گرفتن اشیای نزدیک بیشتر از اشیای دور تلاش میکنند. یکی از آزمون‌های شناخته شده‌ی درک عمق از میز مخصوصی تشکیل شده است که ۲–۳ فوت ارتفاع دارد. روی میز از شیشه‌ی ضخیمی تشکیل شده است که زیر نصف آن لایه‌ای شطرنجی قرار گرفته است. زیر بقیه‌ی نصف دیگر شیشه خالی است و لایه‌ی شطرنجی درست زیر آن روی زمین قرار می‌گیرد . مادر ابتدا در سطح کم‌عمق و سپس در سمت عمیق ایستاده و کودک را ترغیب میکند به‌سوی او بخزد در کودکانی که توانایی خزیدن دارند (6–14 ماهه ) به سمت بخش عمیق میز حرکت نمی‌کنند. کودکانی که هنوز توانایی خزیدن ندارند وقتی بر روی لبه پرتگاه قرار می‌گیرند، گریه کرده یا تغییرات ضربان قلب را نشان میدهند.
درک شکل
طی ۲ سال اول زندگی، نحوه‌ی درک شکل اشیا در کودکان تغییر میکند. شیرخواران ۲ماهه به شکل‌های دارای تضاد واضح یا اجسام متحرک بیشتر توجه میکنند. قبل از ۴ ماهگی شیرخواران بیشتر جزءنگر هستند برای مثال در این سنین بیشتر به زوایای مثلثی که روی کاغذ کشیده شده است نگاه میکنند؛ بنابراین درک آنها از شکل بیشتر جزءبه‌جزء است نه درک کلی از شی به‌تدریج از 4–5 ماهگی درک کلی از تصویر در کودک کامل‌تر میشود.
درک چهره‌ی انسان
شیرخواران ترجیح میدهند به چهره‌ی انسان نگاه کنند تا به اشیای فاقد واکنش . این رجحان در شیرخواران ۵ روزه نیز دیده میشود. در یک‌ماهگی نوزاد میتواند چهره‌ی مادر خود را از غریبه‌ها تمیز دهد. در ۳ ماهگی آنها چهره‌ی مادر خود را در عکس نیز بازشناسی میکنند. در ۷ ماهگی حتی بین بیان چهره‌ای ترس و شادی افتراق قائل میشوند.
حس شنوایی
جنین در رحم مادر نیز توانایی شنیدن صداها را دارد به صورتی که گاهی در برابر صداهای بلند و ناگهانی واکنش نشان میدهد. آنها احتمالاً میتوانند صدای مادرشان را تشخیص داده؛ ولی وجود این توانایی در نوزادان چندروزه دیده شده است. پس از تولد حساسیت شنوایی نوزاد کمی کمتر از بزرگسالان است و احتمالاً قادر هستند صداها را از نظر شدت، زیر و بمی، و مدت متفاوت از هم تمیز دهند ( نوزاد به صدای زیرتر حساس‌تر است). به‌علاوه جهت صدا را نیز تشخیص داده و سر را به سمت آن برمی‌گردانند (یکی از عوامل کمتر بودن حساسیت شنوایی در چند روز اول پس از تولد وجود مایع آمنیوتیک در گوش است که به‌تدریج جذب خواهد شد).
آگاهی از رفتار شنوایی کودکان اساس نگرانیهای والدین و آزمون‌های رفتاری شنوایی را تشکیل میدهد. در بدو تولد کودکان برای صحبت‌های والدینشان ترجیح نشان میدهند (احتمالاً توانایی خوب شنیدن در این مورد مربوط به ۳ ماه قبل از تولد است). در ابتدای تولد میتوانند بین جهت عمومی یک‌صدا (راست یا چپ، دور یا نزدیک) تفاوت قائل شوند؛ ولی جهت‌یابی به سمت تغییرات جزئی در طول ۶ ماه بعد بیشتر بهبود می‌یابد. کودکان میتوانند بعد از تولد حروف را تشخیص دهند در ۲ تا ۳ ماهگی آنها میتوانند تفاوت‌های ظریف را بین آواهایی مانند /pa/ba/da/ تشخیص دهند و در ۶ ماهگی تشخیص گفتار آنها کاملاً خالص شده است (درک گفتار کودکان، در برخی از جنبه‌ها، بالاتر از بزرگسالان است) قبل از ۶ ماهگی آنها میتوانند صداهای گفتار را در زبان خودشان و در سایر زبان‌ها تشخیص دهند. در ۸ ماهگی آنها قان‌وقون کرده و نسبت به تغییرات تن صدا واکنش نشان میدهند. در ۱۰ تا ۱۲ ماهگی شنوایی و درک صوت در کودکان تقریباً شبیه بزرگسالان است.
بویایی
نوزاد انسان به بوهای مختلف از جمله بوی سینه‌ی مادرش واکنش نشان میدهد برای مثال شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه میکنند به بوی سینه یا زیربغل مادرشان نسبت به زنان، غریبه واکنش مثبت‌تری دارند .
چشایی
نوزادان میتوانند بین مزه‌های مختلف نیز افتراق قائل شوند. آزمایشی نشان داده است که نوزادانی که هیچ تجربه‌ی چشایی قبلی نداشته‌اند، در ۲ ساعت پس از تولد، محرک‌های شیرین را از غیر شیرین و ترش را از تند تمیز دادهاند. واکنش به محرک‌های تند، شور و ترش با حرکات منفی چهره و پیشانی مشخص میگردد . این مطالعه نشان داد که نوزادان ذاتاً محرک‌های شیرین را ترجیح میدهند.
حس لامسه و درد
شواهد محکمی به نفع حساسیت نوزادان به لمس وجود دارد. مثلاً اگر گونه‌ی نوزاد لمس شود سر را به آن سمت چرخانده و یا از راه‌های آرام‌کردن او بغل‌کردن و نوازش میباشد. مطالعات اخیر نشان داده است که نوزادان به درد نیز حساس‌اند که این حساسیت در ۵ روز اول زندگی افزایش می‌یابد
برخی از افراد که به نور و صدا حساس اند، قادرند که سوسوهای لامپهای فلوئورسنت را ببینند و بشنوند، همانطور که ولتاژ روشن و خاموش میشود. بعضی از کودکان با مشکلات پردازش حس بینایی به آسانی با تزیینات داخل کلاس حواسشان پرت می شود. رنگ های مختلف روی دیوار اتاق برای دانش آموزان با مشکل حسی آزار دهنده است. کاردرمانی حسی با استفاده از تکنیک ها و ابزار روز دنیا نظیر اتاق تاریک بینایی در بهبود علائم اختلال پردازش حس بینایی در کودکان مفید می باشد. مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر در این زمینه به صورت تخصصی فعال می باشد. اتاق مهارت های شنیداری، سنسوری روم ، ماساژ درمانی همگی از درمان های تخصصی در حیطه مشکلات حسی هستند.
برخی از افراد که به نور و صدا حساس اند، قادرند که سوسوهای لامپهای فلوئورسنت را ببینند و بشنوند، همانطور که ولتاژ روشن و خاموش میشود. این مورد بیشتر در مورد وسایل قدیمیتر رایج است که در ثانیه ۶۰ بار نوسان میکنند در حالی که لامپهای جدیدتر بطور قابل توجهی سریع تر نوسان میکنند به هر حال فلوئورسنتهای جدید میتوانند باعث حواس پرتی شوند و حتی باعث خواب آلودگی، تمرکز پایین، استرس، چشم درد، سر درد و میگرن میشوند.
در اینجا چیزهای دیگری وجود دارند که در هنگام استفاده از نورهای فلوئورسنت باید در نظر گرفته شوند. لامپهای فلوئورسنت فشرده و دیگر لامپهای فلوئورسنت یک مقدار کمی‌از جیوه در میان تیوپهای شیشه ای را شامل میشوند. هنگامی‌که یک لامپ فلوئورسنت میشکند، مقداری از جیوه به عنوان بخار آزاد میشود. برای کمتر قرار گرفتن در معرض جیوه EPA مراحلی را برای تمیز کردن و دفع مواد مضر فراهم میکند. یک حقیقت ساده این است که هر لامپ کم قیمتی میتواند برای افراد حساس مشکل ساز باشد.
از یک پنکه سقفی استفاده کنید و خواهید فهمید که اثر جرقه ای ممکن است برای برخی افراد به شدت ناراحت کننده باشد و ممکن است برای افرادی که در معرض حملات واکنش به عکس قرار دارند، به عنوان یک خطر مطرح شود.
برای بهبود نوردهی برای همه دانش آموزان و معلمان لامپهایی که در بالای سر قراردارند، باید با لامپهای ترجیحا تمام طیف که مطبوع و روشن کنندهاند جایگزین شوند. اگر این امکان وجود ندارد که لامپهای فلوئورسنت جای لامپهای دیگر جایگزین شوند، در صورت لزوم از لامپهای پایه داری که قابلیت نصب شدن به دیوار را دارند استفاده کنید.
برای هر نوع کار خواندنی یا کار با رایانه های رومیزی، یک لامپ پایه داری که نور را از عقب پخش میکند میتواند بهترین انتخاب باشد. مطمئنا در اتاقهای درمان و اتاقهای بایگانی دانش آموزان باید زیر نوری کار کنند که برای یادگیری مناسب ترین باشد و حس خوبی به افراد بدهد. امکان پذیر نیست که هر تغییر و اصلاحی برای لامپهای فلوئورسنت ایجاد شود، اما مطمئن شوید که نورها تیوپهای فلوئورسنت تازه ای دارند که کمتر سوسو میکنند. برای ملایم کردن نور میتوان از منتشر کننده (پخش کننده) نور استفاده کرد. چندین پخش کننده ی نوری وجود دارد که دارای دستورالعمل جلوگیری از آتش سوزی میباشند شامل فیلترهای نوری کلاس که ارزاناند، فیلترهای نوری رنگی،گران اما جذاب مثل فیلترهای سقفی که در طرحهای شکوفه‌های گیاهی و آسمان آبی با ابرهای کرک مانند طراحی میشوند. پردهها، سایهها و یا پارچهها باید کل پنجره را بپوشانند که تشعشعات و تابشها را فیلتر کنند که میتوانند درجه آن را از کم تا پوشش کامل تغییر دهند.
توصیه کاردرمانی برای نصب گزینه های تارکننده برای جلوگیری از روشنایی نیز میتواند ایده آل باشد که میتوانند در جایی که نور از بیرون وارد میشود تنظیم شوند.
به دانش آموزان حساس به نور باید حق داده شود که از لنزهای رنگی در بیرون استفاده کنند در صورتی که باعث شود آنها راحت ببینند.
از نوارهای نئوپرن استفاده کنید اگر نیاز است که آنها را بیرون در جایی نگه دارید.
ملاحضات (صدا) در کودکان با اختلال حسی
به دلیل بزرگ بودن کلاسها و اجتناب از پارچه‌های جذب صدا از قبیل فرشها به دلیل نگرانیهای بهداشتی بسیاری از کلاسهای درسی صداهای بلندی را تولید میکنند. معلمان ممکن است متوجه شوند که نیاز است صدایشان را بلند کنند که توجه دانش آموز را جلب کنند و سروصدا را از بین ببرند.
یک کودک حساس هنگامی‌که سعی میکند به آسانی بشنود ممکن است احساس کند باید مانند معلم در کلاس فریاد بزند.
در اینجا راه‌هایی برای مدیریت صدا در کلاس وجود دارد
اگر صندلیها هنگام جابجایی روی زمین باعث صداهای ساییدن میشوند، توپهای تنیس را به شکل ضربدر برش دهید و زیر پایههای صندلی قرار دهید. شما میتوانید توپهای تنیس را از باشگاه یا مدرسه تهیه کنید.
به منظور کمک به دانش آموزان که بتوانند تمرکز کنند و جلوی صداهایی که حواسشان را پرت میکنند را بگیرند مانند صدای خط خطی کردن مداد، سرفه، عطسه و صحبت کردن،استفاده از نویز سفید برای کم کردن این صداها کمک کننده است. تنگهای ماهی، دستگاههای نویزسفید، سی دیهای نویز صورتی یا سفید میتوانند کمک کننده باشند
پخش موسیقی با صدای پایین به برخی از دانشآموزان کمک میکندکه تمرکز کنند اما ممکن است تمرکز دیگران را از بین ببرد. درکلاس درس از موسیقیهای مناسب استفاده کنید در حالی که چوپین و موزارت برای تمرکز انتخابهای کلاسیک میباشند. دیگر موسیقیها از قبیل موسیقی محیطی یا موسیقی مبتنی بر طبیعت مثل صداهای آرام را نیز در نظر بگیرید. به یاد داشته باشید که چه چیزی باعث میشود که شما یا معلم برای دانش آموزی که ممکن است برای تمرکز کردن به آرامش نیاز داشته باشد. آرامش دهنده یا برهم زننده آرامش باشد.
گزینه دیگری که به دانش آموزان اجازه میدهد که سازماندهی شوند، گوش دادن با هدفون به موسیقی ای است که آنها در طی خواندن، نقاشی کشیدن و دیگر اوقات تمرکز کردن، انتخاب میکنند. به دانش آموزان کمک کنید بفهمند هنگامی‌که به موسیقی گوش میدهند و ساکت هستند در حقیقت از موقعییت سود میبرند.
به دانش آموزان اجازه دهید که از محافظت کننده‌های گوش مثل هدفون استفاده کنند.
چراغهای قابل نصب در کلاس میتواند به دانش آموزان کمک کند که این دید را به دست آورند که چگونه با اینکه پر سروصدا هستند ولی میتوانند یک گروه باشند. این چراغ طوری طراحی شده است که شبیه یک چراغ ترافیکی میباشد که چراغ راهنمایی سطح صدا در کلاس را تنظیم میکند و دانش آموزان را آگاه میکند هنگامی‌که صدا به یک سطح غیر قابل قبولی رسید، صدای خود را با معلم هماهنگ کنند.
ملاحظات بینایی در درمان اختلال حس بینایی
امروزه معلم‌ها معمولا حق انتخابی ندارند که اتاقهایشان را طوری تنظیم کنند که مناسب نیازهای یادگیری دانش آموزان باشد در عوض، به آنها گفته میشود که چگونه دیوارها را تزیین کنند تا به بخشهای مورد نیازدست یابند.
معلم‌ها میتوانند با صحبت کردن با دانش آموزان حساس، به آنها فرصت دهند از طریق این مراحل:
از دکورهای غیر ضروری بر روی دیوارها خودداری شود.
اگر یک دانش آموز با دکورهایی که لازمه یک دیوار است حواسش پرت میشود، آنها را در زمانهای حساس مانند سخنرانی و غیره با کاغذ بپوشانند.
اگر دانش آموزان با لامپهای بالای سر حواسشان پرت میشود به آنها اجازه دهید که در کلاس کلاه بپوشند.
از یک محدوده کوچک در کلاس به عنوان یک گوشه دنج استفاده کنید که نورها کم باشد و تصاویر نیز کم باشد.
یک محیط کاری تمیزی را فراهم کنید به این معنا که کاغذ یا کتاب غیر ضروری روی میز کودک نباشد.
به والدین یادآوری کنید که یک محیط کاری ساکت و روشن در خانه برای انجام مشقها ودیگر فعالیتهایی که نیازمند تمرکز است فراهم کنند.
کابینهای مطالعه فردی که حواس پرت کردن را کاهش میدهند و تمرکز را بالا میبرند فراهم کنید.
به دانش آموزان اجازه دهید تا در یک مکان جداگانه در کلاس بنویسند و امتحان بدهند.
لطفا با دقت مجددا چک کنید که پرینت دستورالعمل گرفته شده کاملا واضح و خوانا باشد زیرا در غیر این صورت کپی‌های نسخه‌ها گاهی ناخوانا میشود و خواندنش دشوارتر میگردد.
اگر کارها خیلی شلوغ است آنها را آسانترکنید، اگر لازم است از وسایل و ابزار بزرگتر استفاده نمایید.
با کاغذها و کاورهای رنگی آزمایش کنید تا تضاد و کنتراست بین کاغذ و نوشته کمتر شود و برای دانش آموز از نظر بینایی آسان تر دیده شود.
خیلی از والدین برای اولین بار زمانی درمورد مشکلات پردازش حسی یاد می‌گیرند که دنبال کمک می‌گردند چون کودک آنها مراحل تکاملی مثل سینه‌خیز رفتن و صحبت کردن را طبق برنامه طی نکرده است. ممکن است مشکلات حسی برای دیگران تا زمانی که کودک مدرسه را شروع میکند، آشکار نباشد. علائم اختلال حسی باید توسط متخصص درمان اختلال پردازش حسی تشخیص و به درستی بررسی شود. علایم اختلال پردازش حسی در هر کودکی متفاوت است و از بیش حسی تا کم حسی می تواند متغییر باشد. تشخیص صحیح و طرح درمان مناسب در بهبود مشکلات این کودکان بسیار موثر می باشد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی حسی دکتر صابر در حیطه ارائه درمان های پیشرفته حسی فعالیت می نماید. از خدمات توانبخشی مرکز دکتر صابر می توان به اتاق ماساژ درمانی، سنسوری روم، اتاق تاریک بینایی، اتاق مهارت های شنیداری و کاردرمانی یکپارچگی حسی اشاره نمود که در کنترل علائم اختلال حسی در کودکان بسیار مهم می باشد.
علائم اختلال حسی در کودکان طیف گسترده ای دارد و ممکن است از یک حساسیت لمسی به نوع خاصی از پارچه تا یک حساسیت شدید در عدم تحمل لمس شدن متفاوت باشد. ممکن است مشکلات حسی برای دیگران در چندین حس به صورت همزمان وجود داشته باشد و موجب بی قراری و بروز علائمی شبیه به بیش فعالی در کودک گردد. کودک آرامی که در منزل راحت و خوشحال بود ممکن است توسط نورها، صداها و فعالیت درکلاس درس همراه با افزایش انتظارات رفتاری و تحصیلی دچار مشکل شود. والدین ممکن است از ارزیابی تکاملی با ترس دوری کنند اما شاید پیشبینی تشخیص‌های حرکت ظریف، حرکت درشت یا تأخیر گفتاری و یا بعضی اوقات خیلی جدی‌تر مثل اوتیسم یا اختلال توجه به مبهم بودن تشخیص اختلالات پردازش حسی اضافه شود.
نکته قابل توجه در این میان تشخیص به موقع و دقیق اختلالات حسی در کودکان است که باید توسط یک متخصص توانبخشی کودکان انجام پذیرد. بررسی دقیق روند رشد کودک و تشخیص علایم اختلال پردازش حسی و شدت اختلال در کودکان در مرکز تخصصی دکتر صابر به دقت انجام می گیرد و روند درمان متناسب با مشکلات کودکان برنامه ریزی می شود. زمانی که والدین اولین بار می‌فهمند که کودکشان به صورت عادی رشد نمی‌کند، گفتن حتی مقداری از آن به طور وحشتناکی ناراحت‌کننده است. حتی زمانی که فقط مشکل علائم پردازش حسی وجود دارد و هیچ تشخیص اضافی مطرح نیست، والدین ممکن است مضطرب و سردرگم شوند. این موضوع چه معنی برای آینده کودک دارد؟ آیا او در مدرسه احساس حقارت خواهد کرد؟ آیا او سرانجام با کسی دوست میشود؟ آیا زندگی روزانه همیشه یک کشمکش خواهد بود؟ آیا آنها کاری انجام دادهاند که این شرایط ایجاد شده است؟ آیا میتوانند مشکل او را حل کنند؟
بعضی اوقات خیلی از علایم اختلال پردازش حسی مشخص و مشکل‌ساز هستند مثل بیش‌حسی به صداها و بافت‌های مشخص- ممکن است چیزی باشد که والدین نیز تجربه میکنند. بنابراین ممکن است کاملا عادی به نظر برسند. اغلب سیب وقتی از درخت می‌افتد، زیاد از آن دور نمی‌شود. دنیایی که ما به سادگی آن را درک می‌کنیم دنیای ماست.
تمام والدین از اطمینانی که دلسوزانه به آنها داده میشود نفع میبرند. خوشبختانه امروزه مداخلات مؤثر و روش‌ها و ابزارهای کاربردی فراوانی وجود دارد که آنها را یاری خواهد کرد تا مشکل کودک را درک کنند و به فرزندانشان برای غلبه بر چالش‌ها کمک کنند.
کودک را برای موفقیت آماده کنید
فرزندپروری یک کودک با مشکلات حسی به معنای برنامه‌ریزی در وقت‌های اضافه، داشتن مقداری صبر و شکیبایی و خلاقیت و انعطاف‌پذیری میباشد. اگرچه هر کودکی متفاوت است، روش‌های زیر برای اکثر کودکان با مشکلات پردازش حسی کمک‌کننده خواهد بود.
افزایش پیشبینی پذیری و کنترل در کودکان
کودکانی که با مشکلات حسی کشمکش دارند همیشه اطلاعات دقیق و قابل‌اطمینان درمورد بدنشان و مکانشان در محیط را دریافت نمی‌کنند و قابلیت پیشبینی و حس کنترل در زندگی خود را ندارند. اگرچه اکثر کودکان کارهای معمول مثل خواندن کتاب داستان تکراری هنگام خواب در هر شب را دوست دارند، اکثر کودکان با اختلالات پردازش حسی برای جلوگیری از بیش‌تحریکی و مضطرب شدن نیاز به این دارند که چه برنامه‌ای قرار است اتفاق بیفتد.
این مسئله ممکن است به فراهم کردن جدول بینایی و کلامی کمک کند. بنابراین کودک با علایم اختلال پردازش حسی اکنون می‌داند که چه انتظاری وجود دارد و انتقال بین فعالیت‌ها را بهتر میتواند تحمل کند. یک کودک ممکن است در انجام تمام کارهای قبل از مدرسه مشکل داشته باشد. برنامهی صبحگاهی میتواند شبیه به این باشد.
*بیدار شدن در ساعت ۷ صبح
*شرکت در فعالیتهای رژیم حسی صبحگاهی
*مسواک زدن دندان‌ها، شستن صورت، شانه زدن موها
*لباس پوشیدن
*گذاشتن کوله‌پشتی در جلو در
*خوردن صبحانه
*گذاشتن ظرف‌ها در سینک ظرف‌شویی
*سوار اتوبوس شدن در ساعت ۱۵/۸ صبح
اگر والدین بعد از اینکه کودک را از مدرسه آوردند کارهای زیادی دارند که انجام بدهند، میتوانند به همراه کودک یک برنامهی نوشته‌شده را مرور کنند. اگر کودک هنوز توانایی خواندن ندارد والدین میتوانند تصاویری را بکشند و یا به آن عکس‌هایی را ضمیمه کنند. سپس باید به همراه هم این برنامه را مرور کنند و بر مراحل انجام آن قبل از اینکه کودک به مدرسه برود تأکید کنند. بعد از مدرسه ما به خشکشویی می‌رویم، سپس سوپرمارکت و پست‌خانه و در نهایت به مدت یک ساعت به پارک می‌رویم.
کودک نیز میتواند از یک فهرست نوشته‌شده یا مصور برای بعد از مدرسه نیز بهره ببرد:
*ساعت ۳ بعدازظهر برگشتن از مدرسه
*میان‌وعده
*خشکشویی
*سوپرمارکت
*پست‌خانه
*پارک
*ساعت ۳۰/۵ بعد از ظهر نوشتن تکالیف
*ساعت ۳۰/۶ بعد از ظهر خوردن شام
*ساعت ۳۰/۷ بعد از ظهر مطالعه تکالیف
*ساعت ۳۰/۸ بعد از ظهر دوش گرفتن
*ساعت ۹ شب خوابیدن
اجتناب از برنامه‌های زیاد
اگر کودک با تغییر زیاد از یک فعالیت به فعالیت دیگری دچار مشکل شود، والدین باید از برنامه‌ریزی فعالیتهای زیاد پرهیز کنند و این را درنظر بگیرند که رفتن به زمین بازی در اول برنامه عملا کودک را قادر می‌سازد تا برنامه را بهتر تحمل کند و نهایتاً صرفه‌جویی در زمان، کاهش سختی و سردرد از لحاظ مدیریت کردن رفتارهای واکنشی ناخواسته را در پی دارد.
راهکارهایی در زمینه کنترل علائم حسی
کودکان با مشکلات حسی اغلب در تغییر از یک فعالیت به فعالیت دیگر مشکل دارند. چون آنها توسط تحریکات حسی خیلی زیاد حواسشان پرت میشود، این مسئله ممکن است باعث شود که کمی طول بکشد تا در فعالیت مستقر شوند. برای مثال فقط زمانی که نزدیک به تمام کردن ساختن برج و یا نقاشی اسب هستند، زمان متوقف شدن فعالیت است.
به والدین، معلمان و دیگران آموزش دهید که به کودکان اجازه دهند که بدانند ۳۰ دقیقه برای بازی و فعالیت وقت دارند، سپس بعد از ۱۵ دقیقه، ۱۰ دقیقه و ۵ دقیقه هشدار بدهید. چون کودکان به شدت آگاهی کمی از زمان دارند، یک زمان‌سنج ممکن است کمک‌کننده باشد. متوجه زمان‌سنج‌های با صدای خیلی آزاردهنده باشید یا کودک ممکن است وقت را از دست بدهد و فعالیت را تمام کند چون درمورد صدای قریب الوقوع مضطرب است. یک زمان‌سنج مصور مثل time timer بهترین کاربرد را برای خیلی از کودکان دارد.
این زمان‌سنج که حداکثر برای یک ساعت میتواند تنظیم شود، یک صفحه‌ی قرمز و گرد دارد که هنگامی که زمان سپری میشود به آرامی کوچک و جمع میشود.
تأمین انتخابهای قابل‌قبول
والدین میتوانند با فراهم کردن برخی امتیازها حس کنترل را به کودکان بدهند. هنگام شام به جای اینکه به کودک بگویند او باید مقداری سبزی بخورد، والدین میتوانند انتخاب بین بروکلی یا نخودفرنگی شیرین را پیشنهاد بدهند. مسواک زدن دندان‌ها یک انتخاب نیست اما والدین میتوانند طعم‌های مختلف خمیر دندان را فراهم کنند.
یکی دیگر از سوالاتی که والدین در مورد کودکانی که به مشکلات حسی بزرگی برخورد کرده‌اند میباشد پاسخ به این پرسش است که چگونه در اوایل اختلال پردازش حسی کودک شناسایی شده، این مشکلات چند تاست و چه اندازه درمان مفید دریافت کرده‌اند. اختلالات پردازش حسیاز شدید تا خفیف خود را با علام مختلفی نشان می دهد. کاردرمانی حسی یکی از درمان های مهم و اساسی در حیطه درمان اختلالات پردازش حسی است. اما به علت بیقراری و پرخاشگری شدید در این کودکان مراجعه به کلینیک برای والدین مشکل ساز است. کاردرمانی در منزل کودکان یکی از درمان های مفید در این حیطه است که در مرکز دکتر صابر ارائه می گردد. کاردرمانی در منزلکاردرمانی ذهنی و حسی توسط متخصصین با تجربه مرکز موجب بهبود روند درمان کودکان می شود. مرکز دکتر صابر با دو شعبه کاردرمانی در غرب و شرق تهران به ارائه خدمات توانبخشی در سرار تهران می پردازد.
گاهی اوقات کودکان با مشکلات متوسط حسی به مشابه برگ‌هایی هستند که در مسیر رودخانه در زیر سنگ گیر کرده‌اند. آنها فقط به کمک کوچکی نیاز دارند که از این درگیری رهایی یابند و به مسیر خود ادامه دهند. دیگر کودکان مشکلات حسی مهم‌تری دارند که باید آنها را برای تغییر از شکلی به شکل دیگر برای ورود به زندگی‌شان همراهی کنیم. با این حال، کودکان، نوجوانان و جوانان میتوانند گام‌های بزرگی برای در اختیار قرار گرفتن تجارب حسی و عکس‌العمل‌هایشان بردارند.
با ویکتوریا اسکیورتینو آشنا شوید، یک کودک که در 13 ماهگی به فرزندی پذیرفته شد (هنگامی که دختر بچه‌ای کوچک بود، به نینا در کتاب چگونه یک کودک باهوش بپرورانیم تغییر نام داده شد اما می‌خواست که در این کتاب از نام واقعی‌اش استفاده شود). هنگامی که ویکتوریا برای اولین بار به نیوروک رسید، با محرک‌های حسی بی‌ضرر پریشان می‌شد، محرک‌هایی مثل باران و آفتاب روی پوستش برخورد میکنند و او نمی‌توانست بیش از چند دقیقه در زیر آنها بنشیند، با نوک پا راه می‌رفت بدون آنکه بداند به کجا می‌رود، در حال پذیرایی از مهمانان در خانه‌شان خود بالا و پایین می‌پرید، هم‌کلاسی‌های خود را به شدت در پیش‌دبستان می‌زد و پس از آن هر شب به سرعت خود را تکان می‌داد تا به خواب برود.
اکنون ویکتوریا 14 سال دارد. او عاشق اسب سواری است و چنین مدال در رقابت‌های اسب دوانی دریافت کرده است. او اسکی نیز میکند. در ابتدا او نمی‌توانست درس‌های گروهی را فرا گیرد و کاملاً از این گونه کلاسها خارج می‌شد. پس از دریافت تمرین‌های فرد به فرد برای مهارتهای اساسی‌اش، اکنون از درس‌های گروهی استفاده میکند. مادر او، جوانا می‌گوید که ویکتوریا به پایان رساندن کار‌هایش را به تعویق می‌اندازد اما هنگامی که به خانه می‌آید حقوق خود را از کارش دریافت میکند. همه ورودی‌های وستیبولار حس عمقی ملایم شده‌اند و بدون او کارایی و اشتیاق کافی را برای انجام تکالیف خانه را دارد. این موضوع همچنین کمک میکند که اگر او به موسیقی در سرکار گوش میدهد، بدن خود را با ریتم آهنگ‌های خوانندگان پاپ تکان دهد.
هنگامی که ویکتوریا با اشتیاق بسیاری، آموخت که چگونه میتواند حرکات بدنی را بدست آورد، او با تأخیر در چالش‌های حسی مواجه می‌شد. او منتفر بود از اینکه بخواهد صورت خود را بشوید یا موهایش را شانه کند او فقط لباسهای نرم و کشی می‌پوشید و به هیچ وج از جین استفاده نمی‌کرد. او به جلو و عقب کردن خودش در هنگام رانندگی با ماشین ادامه می‌داد، درست مانند زمانی که او یک کودک نوپا بود. او برای برقراری حس مناسبش در پایان روز از پوشیدن لباس خواب استفاده می‌کرد، در زیر پتو‌های نرم قرار می‌گرفت و در دور یک توپ سفید می‌پیچید. بنابراین هنگامی او که هر روز صبح‌ها شروع به بیدار شدن می‌کرد، خود را تکان می‌داد تا ورودی‌های حرکتی خود را دریافت کند و از وردی برای کمک به رسیدن احساسات خود- تنظیمی استفاده می‌کرد و برای آن روز آماده می‌شد.
جرمی- اسکیل-کیرا، از تکنولوژی برای برقراری ارتباطات اجتماعی بهره می‌برد. او در مورد چالش‌های حسی خود اینگونه بیان میکند:
هنگامی که نور کم باشد آسیب زننده است. بدنم نمی‌تواند صورت اشخاص را تشخیص دهد. هنگامی که به صورت افراد می‌نگرم به این نیاز دارم که درک کنم چه چیزی را می‌بینم. هنگام پردازش از طریق حس بینایی نمی‌توانم از پردازش شنیداری استفاده کنم.
من بسیار نیاز دارم که که محیطم بی‌سروصدا باشد. برای مثال، هنگامی که نزدیک کافه تریا استار باکس هستم، می‌خواهم که کمی صدایش کمتر باشد. اینگونه موارد صداهای متفاوتی از خود را برای من به همراه دارند، صداهایی مثل صدای ماشین قهوه‌سازی و زمانی که چند نفر با هم صبحت میکنند. دماغ من میتواند هر بویی احساس کند. تشخیص بوی اصلی برایم مشکل است چرا که نمی‌توانم از هرکدام از بوهای ناخوش‌آیند جلوگیری کنم. بوی اشیاء و انسان‌ها عامل حواس پرتی من و نوعی چالش برای من است. من می‌توانم قهوه، عطر، دئودورنت و بوی کرم دست افراد را تشخیص دهم و این عامل سبب حواس پرتی من میشود. بوی بد افراد سیگاری روی لباسشان برای من نوعی چالش است.
بدن من دوست ندارد افراد نا شناس را لمس کند. من می‌خواهم قبل از هر لمسی توسط افراد آماده باشم چرا که این برای من میتواند بسیار دردناک باشد. اگر من آن فرد را بشناسم، معمولاً می‌توانم برای لمس آنها خود را آماده سازم و من نیز خودم اینگونه از لمس استفاده می‌کنم برای افراد غریبه این کار سخت است چرا که من نمی‌دانم لمس آنها چه احساسی به من میدهد. (ارتباطات شخصی جرمی سیکیلا کیرا، 6 فورئه 2013). اکنون جرمی میتواند تشخیص دهد که چه چیزی دقیقاً او را پریشان میکند، او میتواند روی خود- تنظیمی خودش در محیط‌های سختی مثل کافه تریا کار کند و بیان کند که چه کار‌هایی بهترین اقدامات برای احساس بهتر اوست. جرمی در واقع زیر احساس بهتری پیدا میکند:
نگاه کردن به آی پدش، که او برای برقراری ارتباط کمک میکند.
نگاه مستقیم به کتاب، مثل کتاب‌های هنر که نقاشی‌های زیبایی دارند.
یکی از اعشای حامی همراه او باشد، به آرامی و خونسردی با او صبحت کند.
اقدام به پیاده‌روی، خوردن، نوشیدن آب، عینک زدن، یا ضربه زدن به یکی از اعضای بدنش کند.
نکات کاردرمانی در منزل اختلال پردازش حسی
کودکی در جلسه کاردرمانی خود می گوید هدف اصلی من این است که قبل از اینکه صداهای زیاد مرا آشفته کند، بتوانم آنها را مدیریت کنم. رفتن به مکان‌های ساکت‌تر قبل از اینکه صداها مرا دست‌پاچه کنند، بسیاری به من کمک میکند. این به من کمک میکند که قبل از نشستن زمانی را تعیین کنم و از لحظه‌های نزدیک بیررون رفتنم مطمئن شوم. هنگامی که آن مکان پر سر و صدا میشود این به من کمک میکند تا کتاب زیبایی که هر روز به عنوان یکی از گزینه‌ها روی میزم با خودم حمل کنم. وقتی از کوره در می‌روم صفحات آن کتاب در خونسرد شدنم به من کمک میکنند. هدف دوم من این است که در هنگام دست‌پاچه شدن ارتباط برقرار کنم. این به من کمک میکند که از کارت استراحتم که روی میزم آن را نگه می‌دارم استفاده کنم و بتوانم آن را لمس کنم تا پشتیبان من بفهمد که نیاز به ترک مکان دارم. فرانکلی من همیشه نیاز به پشتیان‌هایی مثل شریک ارتباطی دارم. هنگامی که فرد پشتیبان آرامی همراه من است، بسیاری به من کمک میکند. داشتن اشیای حامی کمکم میکنند چرا که همه چیز‌ها روی میز آماده است و بنابراین با آنها ارتباط برقرار کنم، به خصوص آی پدم موارد انتقالی (مثل کتاب) و کارت استراحتم.
جرمی کارهای زیادی انجام میدهد تا برایش روشن شود چه تعدیل‌هایی باعث خارج شدن او از وضع دست‌پاچگی شده و چه کمک‌هایی باعث میشود خونسرد بماند و منظم شود و حالا می‌خواهد که به دیگران هم کمک کند. او کتابی را تحت عنوان «زندگی کامل با اوتیسم» نوشته است و در وبلاگ قرار داده است. او نقاشی‌های رویاپردازانه و پس از آن نقاشی کردن افرادی را که می‌شناسد و با آنها ملاقات میکند را نیز شروع کرده است. شما میتوانید نقاشی‌های او و مطالب او را در وبلاگ Jeremy sicile-kira.com دنبال کنید.
علاوه بر این، کمک به کودکان و نوجوانان با چالش‌های پردازش حسی ممکن است در زمان‌هایی سخت باشد، اما بسیار ارزشمند است. تماشای کودکانی که مشکلات حسی داشته‌‌اند و به جوان‌ها و بزرگسالانی تغییر یافته‌اند که مشکلات حسی خود را مدیریت کرده اند بسیار پاداش بزرگی است. با استفاده از زمان، تلاش، صبر، میتوانید حساسیت مراجعین خود را از چالش‌ها به نقاط قوت تبدیل کنید. مراجعینی با حساسیت بیش از حد بینایی ممکن است در هنر و معماری بسیار پیشرفت کنند؛ مراجعینی با مکشلات شنیداری میتوانند مکانیک شوند؛ افراد بد غذا ممکن است آشپز‌های حرفه بشوند؛ و آنهایی که مشکلات تعادلی دارند ممکن است ورزشکار المپیکی شوند.
یکی از چالش های مهم والدین در زمینه کودکان با اختلالات حسی، حضور کودک در محیط های جدید و مشکلات رفتاری آنان در این محیط ها می باشد. میهمانی های تولد، تعطیلات خانوادگی و سایر تجمعات گروهی میتوانند برای کودکان حساس، دشوار باشند. به علایق و تنفرات کودک در خانه عادت کرده است ممکن است در یک تولد پیش چشمان خودش تکه تکه شدن فرزند خود را ببیند، هنگامی‌که همه با شادی در حال خواندن «تولدت مبارک» هستند.رفتاردرمانی کودکان یکی از را راهکارهای مهم و اساسی در درمان یکپارچگی حسی می باشد که به والدین کودکان با اختلال پردازش حسی کمک می کند تکنیک های رفتاردرمانی اختلالات حسی را در محیط های مختلف آموزش دیده و اجرا نمایند. مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر در حیطه رفتاردرمانی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تجمعات با آشنایان میتواند مسائل حسی کودک را آشکار سازد، به این خاطر که رفتارهای حس- محور، و راهکارهایی که والدین برای جبران اتخاذ میکنند، موضوع بحث خواهد شد.
تقريباً والدین هر بچه ای که مسائل حسی دارد، جملاتی مشابه موارد زیر را شنیده اند:
یک هفته به خانه ی من بیاورش تا درستش کنم.
باید یاد بگیرد از پسش برآید. لیلی به لالایش نگذار.
اصلا می‌توانی نه بگویی؟
اگر در این شرایط کودک بخواهد حرف گوش ندهد و بدرفتاری کند، قابل درک است که والد ممکن است به خاطر رفتار او مضطرب گردد. تا جایی که ممکن است به والدین مشاوره دهید که سعی کنند به خاطر تأمین نیازهای مغز و بدن کودکشان شرمنده نباشند و عذاب وجدان نگیرند. این شرایط مناسبترین موقع توضیح دادن نیازهای حسی کودک است و توضیح اینکه شما چطور او را توانمند می‌سازید تا بر آنها غلبه کند. اگر کودک در مناسبترین حد توانمندیاش رفتار کرد، تشویق و جایزه همیشه خوب است. جشن گرفتن موفقیت، هرگز کودک را لوس نمی‌کند.
نکاتی برای بهبود رفتار کودکان با اختلال حسی
رفتاردرمانان توصیه می کنند قبل هرگونه میهمانی یا اجتماع، والدین میتوانند به کودک بگویند قرار است چه اتفاقی رخ دهد. اگر مهمانی در خانه ی خود کودک است، والدین باید مرور کنند که قرار است چه کسی بیاید و در مورد موضوعی خاص آن فرد صحبت کنند. مثلاً ممکن است در مورد این صحبت کنید که عمه ریتا به تازگی یک خودروی جدید خریده است یا اینکه دختر عمه استلا گربه ای دارد که پیاده روی با قلاده و زنجیر را دوست دارد. اگر قرار است جای دیگری باشد، از میزبان بپرسید چه کسانی آن جا خواهند بود و برنامهی میهمانی چیست.
انتظارات اجتماعی را به کودک یادآوری کنید. مسلماً او باید با همه ی میهمانان احوالپرسی کند اما الزاماً نباید با همه رو بوسی کند. به جای آن میتواند سلام بدهد و دستش را برای دست دادن دراز کند. به او بیاموزید که به اندازه ی یک دست با هر فرد فاصله بگیرد تا به حریم خصوصی افراد تجاوز نکند. ممکن است لازم باشد والدین به کودک دفاع از خود را بیاموزند تا در مقابل اشنایان از خود راضیای که او را بغل یا بوس ابدار میکنند استفاده کند.
اگر احتمال دارد که کودک در چنین شرایطی، بیش از اندازه بار حسی دریافت کند، راهکارهای فرار را به او بیاموزید. به کودک یادآوری کنید که اگر احساس بیش حسی میکند – و شاید ترس، خستگی، ناامیدی، یا حتی گیجی – میتواند برای کمک به والدش مراجعه کند. قبل از رخداد چنین حادثه ای، محلی در نظر بگیرید که اگر کودک حالش بد شد به آنجا برود و بداند باید چه کند. دور شدن از گروه برای مدتی کوتاه، برای کودک خیلی بهتر است تا اینکه احساس کند در موقعیتی به دام افتاده است که به سمت ایجاد بحران حسی پیش می‌رود. اگر میهمانی در خانه است، به او بیاموزید که اشکالی ندارد که برای سر و سامان دادن به حالش به اتاقش برود. اگر میهمانی خارج از خانه است، مکانی تدبیر ببینید که کودک بتواند به آن جا پناه ببرد، مثل یک اتاق خواب، یک راهرو، یا جایی مشابه اینها.
بچه‌ها مسلماً باید اجازه داشته باشند که یک فعالیت یا اسباب بازی مورد علاقه شان را با خود بردارند، مثل وسایل رنگ آمیزی، کتاب، هدفون و آهنگ، اسباب بازیهای دستی یا هر چیز دیگری که بدون آزردن دیگران قابل استفاده است. به تعداد زیاد بردارید تا کودکان دیگر هم بتوانند وسایل را به راحتی با هم به اشتراک بگذارند، مثلاً یک جعبه ی مداد شمعی اضافی، قوطی اضافه ی خمیر بازی، و غیره. اگر کودک بازی با آی پد یا هرجور وسیله ی دستی دیگری را دوست دارد، باید به او اجازه داده شود که آن را با خود بیاورد ولی به مدت معقول از آن استفاده کند. اگر از آن به عنوان وسیله ای برای ارتباط استفاده میکند، مسلماً همیشه باید در دسترسش باشد.
به هیچ وجه ارزش ندارد که کودکان را مجبور به پوشیدن لباسهای میهمانی کرد که به نظرشان آزاردهنده است. خطوط دوخت خارش آور، پاچه یا آستین کشی، و یقه های خفه کننده و کراوات‌ها ممکن است شدیداً غيرقابل تحمل باشند. لباسهای زیبای بسیار زیادی برای دختران وجود دارد که از نظر حسی هم قابل تحملند. کودکی که در انتخاب لباس خیلی حساس است، و لازم است لباس رسمی بپوشد، میتواند خودش تی شرت مورد علاقه اش را انتخاب کند که زیر لباس رسمی بپوشد. هر جور لباس مخصوصی که کودک قرار است بپوشد را چندید بار قبل از مراسم امتحان کنید، و به والدین بگویید که یک دست لباس اضافه هم بردارند تا در صورت نیاز، لباسهای آزاردهنده را عوض کنند.
به کودک بگویید که چه غذاهایی قرار است سرو شود، و اینکه به یاد داشته باشید که وقتی کس دیگری غذایی درست میکند، ممکن است ظاهر، بو یا مزهی متفاوتی داشته باشد – و از این رو برای کودک مشکل پسند قابل قبول نخواهد بود. والدین باید بدانند که به خاطر این که یک غذا، غذای سنتی مراسمی است، نباید کودک را مجبور به خوردن چیزی کنند که فکر میکند «زمخت» است. آنها به جای سیر کردن کودک با خوراکیهای پراز کربوهیدرات، باید یک غذای مغذی که می‌دانند کودک آن را خواهد خورد با خود بردارند. هر چند یک تجمع گروهی ممکن است جایی باشد که او بالاخره غذای جدیدی را امتحان خواهد کرد، مخصوصاً اگر یکی از دوستان یا آشنایان مورد تحسین از خوردن آن غذا لذت ببرد.
اگر والدین از اینکه به نیازهای غذایی کودک تن میدهند، احساس زیر سؤال رفتن و نقد شدن میکنند، میتوانند توضیح دهند که جنگ بر سر غذا اثر منفی دارد، و این که آنها دارند روی گسترده کردن مجموعه ی غذایی کودک کار میکنند اما تعطیلات جای مناسبی برای این کار نیست چرا که نکته ی اصلی، لذت بردن از با هم بودن است. اجازه ندهید کسی به شما زور بگوید. آرامش خود را حفظ کنید، و همکاری نمایید،حتی اگر عصبانی باشید( که امید است نشوید). عصبانیت همیشه نتیجه ی عکس به همراه خواهد داشت. تکنیکهای تنفس و آرامسازی را قبل از جلسه انجام دهید.
اختلال پردازش حسی یکی از اختلالات کودکان می باشد که خود را با اختلال در حواس مختلف نظیر مشکلات حس عمقی، حس لامسه، اختلالات وستیبولار و … نشان می دهد. بی قراری، لجبازی و کج خلقی کودکان به علت مشکلات حسی خانواده را در محیط هایی نظیر مهمانی پارک یا مراکز خرید مستاصل می نماید. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در حیطه کاردرمانی حسی و کاردرمانی si( یکپارچگی حسی) همچنین ماساژ درمانی به صورت تخصصی فعالیت می نماید. درمان یکپارچگی حسی یکی از درمان های مفید در حیطه اختلال پردازش حسی می باشد که با استفاده از تکنولوژی های روز دنیا نظیر سنسوری روم در مرکز توانبخشی مورد استفاده قرار می گیرد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علائم اختلال حسی و مشکلات حس عمقی
حس عمقی: اطلاعات از عضلات و مفاصل درباره موقعیت بخشهای بدن به مغز می‌رساند.
کودکانی که نمی‌توانند اطلاعات لازم را درباره وضعیت بدن دریافت کنند (یعنی حس عمقی ضعیف دارند) اغلب دست و پا چلفتی و حواس پرت بنظر می‌آیند.
اغلب کسانیکه حس عمقیشان دچار مشکل شده به سرنخهای بینایی یا سایر استراتژیهای شناختی تکیه میکنند (مانند بیان شفاهی)
سایر علائم کسی که مشکل حس عمقی دارد:
به کار بردن نیروی بسیار کم یا بسیار زیاد برای نوشتن، دست زدن، راه رفتن و تایپ کردن
خراب کردن و پرت کردن اسباب بازی‌ها / زدن دیگران / دربارهی فضای بدن خود قضاوت نادرست دارند
مشکلات حس عمقی اغلب در کودکان ASD دیده میشود، و مشکلات پراکسی این کودکان هم ناشی از همین حس است.
اغلب کودکانی که حس عمقیشان دچار مشکل شده است نیاز دارند که به پوستشان فشار زیادی وارد شود و کامپرشن و ترکشن مفاصل با فشار زیادی انجام شود. کودکی که این رفتار‌ها را نشان میدهد رفتارش اشتبا‌هاً به عنوان کودک آشوبگر تلقی میشود. کودک این رفتارهای حس طلبانه را انجام میدهد تا فیدبک اضافی در مورد وضعیت بدنش بدست آورد.
مشکلات ادراک بینایی
درک بینایی فاکتور مهمی برای فعالیتهای حرکتی ظریف و بازیهای ساختاری است.
کودکانی که مشکلات ادراک بینایی دارند: اغلب ادراک ضعیف لامسه و دیس پراکسيا دارند.
کودکان ASD توانایی دیدن جزییات زیاد اشیا را دارند. بنابراین در مشاهده ویژگیهای کلی و مشاهده محرک متحرک دیداری مشکل دارند (یعنی شیای که در حال حرکت است)
سایر مشکلات ادراکی
در کاردرمانی حسی به بررسی مشکلات ادراکی کودکان پرداخته می شود.
درک حرکت در فضا نیازمند یکپارچگی اطلاعات وستیبولار، بینایی و عمقی است.
کسانی که مشکل وستیبولار دارند، حس عمقیشان هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
*مهم: مشکل ادراک شنیداری اگر به تنهایی وجود داشته باشد جز مشکلات یکپارچگی حسی نیست، اما اگر مشکل شنیداری با اختلالات زبان همراه باشد نشانهای از مشکلات SI است.
مشکلات حس وستیبولار
به مشکل در عملکردهایی که به طور نزدیکی همراه سیستم وستیبولار هستند.
واژههایی که برای این مشکل تعریف شده است:
Postural & bilateral integration
Vestibular bilateral integration (VBI)
Bilateral integration & sequencing (BIS)
Vestibular bilateral integration and sequencing (VBIS)
تستهای رسمی و غیررسمی برای ارزیابی مشکلات دوطرفه وستیبولار
– یک الگوی حرکتی رفلکسی جلو و عقب چشم‌ها است که به دنبال محرک چرخشی وستیبولار ایجاد میشود.
– PRN همراه با سایر علائم اختلالات وستیبولار است که شامل محدودیت در توالی حرکات دوطرفه است.
– تست PRN در نوزادان نیز قابل انجام است.
نیستاگموس پس از چرخش
(Postrotary nystagmus-PRN)
تستهای رسمی
ارزیابی ایستادن، راه رفتن، تعادل و هماهنگی دوطرفهی حرکتی است
تست یکپارچگی حسی و پراکسی (SIPT)
۱- کنترل سر و تنه
۲- تعادل و هماهنگی دوطرفه
٣- عملکردهای Vestibular-ocular
۴- حفظ وضعیت سوپرمن (prone extension)
مشاهدات کلینیکی
تستهای غیررسمی
– مشکلات دوطرفه اغلب همراه با تاخیر در تکامل مهارتهای خط وسط بدن است. مانند عملکرد دست، گذشتن دست از خط وسط بدن، تمیز چپ و راست
– کودکانی که تنها مشکل دوطرفه وستیبولار دارند معمولاً ناتوانیشان آشکار نمی‌شود و به علت مشکل در فعالیتهای ورزشی یا دست و پا چلفتی بودن و ناهماهنگی برای ارزیابی ارجاع داده میشوند.
– در کودکان ASD کنترل وضعیت به تکامل نرسیده است و تاخير Head lag دیده میشود. تأخير Head lag پیشبینی کننده تشخیص ASD در ۳۹ ماهگی است.
همزمان با بلوغ چالش‌های جدیدی را برای کودکان دارای مشکلات حسی و خانواده‌های آنها ایجاد میشود. فشار وارد شده از دیگران، میل به همرنگ شدن با بقیه، و تغییرات فیزیکی که به همراه بزرگ شدن پیش می‌آیند میتوانند دشوار باشند. نصیحت پدر و مادر ممکن است مؤثر نباشد و مورد قبول قرار نگیرد، و همسالان دارای تأثیر بیشتر باشند. مرکز کاردرمانی حسیدر زمینه درمان یکپارچگی حسیو بهبود عملکرد فرد فعالیت می نماید. متخصصین کاردرمانی با استفاده از ابزارهای ویژه حسی به بهبود یکپارچگی حسیدر فرد و ارتقای سطح عملکرد کمک بسزایی می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
برای بعضی افراد با اختلال پردازش حسی مهم نیست که با جماعت یکرنگ شوند یا نه و تفاوت‌های خود را با افتخار نمایش میدهند، اما بیشتر کودکان مایلند با همسالان خود یکجور شوند. نوجوانی که هرگز شلوار گرم‌کن‌های خود را در مدرسه‌ی ابتدایی در نیاورد ممکن است در یافتن شلوار جینی که بتواند تحمل کند دچار مشکل شود. دختری که از موسیقی بلند دوری می‌کرد ممکن است تلاش کند که حداقل وانمود کند از آهنگ‌های جدید خوشش می‌آید، در حالی که ممکن است گوش گیرهایی را پشت موهای بلندش پنهان کند. موارد زیر تنها تعدادی موانع شایع و راه‌حل آنها برای نوجوانان است:
مشکلات فرد با اختلال پردازش حسی در بزرگسالی
بوی بدن
به دلیل تفاوت‌ها در حساسیت بویایی، یک نوجوان یا جوان دچار اختلال حسی ممکن است همیشه در مورد بوی خوب دادن بسیار دقیق باشد یا، برعکس، ممکن است به جوراب‌ها و زیربغل‌های دارای بوی بد بی‌توجه باشد. فردی که مایل باشد دیگران از او دوری کنند ممکن است از بوی بد خود برای این کار استفاده کند. به هر حال بوی مناسب دادن یک قانون اجتماعی است. تجمع باکتری‌ها یک مشکل بهداشتی است و از این رو قابل بحث نیست.
ممکن است برای فردی حس یا بوی اسپری دئودورانت زننده باشد. ممکن است فردی نیاز به انجام صبورانه‌ی آزمایش‌ها داشته باشد تا دئودورانت یا رول آن یا اسپری‌ای که قابل قبول است را بیابد. محصولات بدون بو معمولاً بهترین انتخاب هستند. با توجه حساسیت فرد، دنبال دئودورانتی باشید که دارای حداقل مواد شیمیایی، مخصوصاً بدون آلومینیوم کلروهیدرات، نمکی که یکی از شایع‌ترین ترکیبات بین ضد عرق‌های تجاری است، باشد. بسیاری از تحقیقات به ارتباط بین سمی بودن آلومینیوم و بیماری آلزایمر و سرطان پستان پرداخته‌اند. با این که ارتباط واضحی یافت نشد، مطمئن‌تر است اگر به طور روزانه از آلومینیوم روی بدن استفاده نکنیم یا حداقل در پایان روز آن را بشوریم.
محصولات سالم‌تر زیادی در بازار وجود دارند همچنین Tom’s Maine، که در بیشتر مغازه‌های بهداشتی موجود است، که ممکن است از لحاظ بو و ترکیب قابل قبول‌تر باشند. کلید کار در جستجو است.
اصلاح
مردان جوانی که اصلاح را یاد می‌گیرند نیاز به یاد گرفتن ترکیب درست تیغ و کرم اصلاح دارند تا پوست صورت حساس را اصلاح کنند. دخترانی که می‌خواهند پاها و زیربغل رخود را اصلاح کنند نیز نیاز به کمی تمرین دارند. اینها چند ایده هستند:
گرفتن دوش آب گرم در ابتدا پوست را نرم میکند، و آن را برای اصلاح آسان‌تر می‌سازد.
تیغ‌های ارزان و قابل بازیافت احتمال بیشتری برای آسیب به پوست دارند. بهتر است از یک تیغ دارای کیفیت بالا استفاده شود.
بعضی‌ها ممکن است ریش تراش‌های الکتریکی را ترجیح دهند. بعضی دیگر آنها را بیشتر آسیب‌زا می‌دانند.
برای بعضی‌ها، ممکن است درست کردن کف و مالیدن آن بر روی پوست با یک برس دارای کیفیت بالا آرام‌بخش باشد.
با استفاده از صابون اصلاح گرد و یک برس میتوان اصلاح کرد بدون اینکه مستقیم به کرم اصلاح دست بزنید.
عادت ماهیانه
یک خانم جوان که در مورد دوره‌ی ماهیانه آگاهی دارد در دوره‌ی ماهیانه‌ی خود دارای اعتماد به نفس بالاتری است. این که از پد تا تمپون استفاده کند بستگی به ترجیح خود شخص دارد. یک پد در در روزهای که خونریزی کمتر است ارجحیت دارد. قرار دادن تمپون، میتوان از یک کرم واژن استفاده کرد.
اگر خانم جوان گرفتگی‌های قاعدگی دارد، رفع درد مهم است. مانند داروهای ضدالتهابی ادویل و آلیو میتوانند بسیار مفید باشند. مخصوصاً اگر در ابتداری گرفتگی‌ها استفاده شوند. اگر گرفتگی شدید باشد و خونریزی زیاد باشد، میتوان از قرص‌های ضدبارداری استفاده کرد. این آگاهی توسط متخصص زنان و یا یک متخصص کودکان که دخترهای سن بالاتر را درمان میکند صورت می‌گیرد. والدین باید متوجه باشند که با نوزادان و کودکان در یک اتاق انتظار بودن میتوان برای یک نوجوان شرم‌اور باشد. پدهای گرمایشی نیز میتوانند کمک کنند در مدرسه، یک دختر جوان میتواند از یک کمربند گرمایی استفاده کند که به طور مکانیکی گرم میشود و برای 6 تا 8 ساعت گرم می‌ماند.
دختران در چند دهه‌ی گذشته بسیار زودتر شروع به قاعده شدن کرده‌اند. و این میتواند به خاطر چاقی و در معرض مواد شیمیایی مختل کننده‌ی اندوکرین همانند حشره کش‌ها، پلاستیک و هورمون‌های موجود در محصولات غذایی و آرایشی باشد. یک مطالعه‌ای بر روی بیش از 17000 دختر صورت گرفت که نتایج نشان داد دختران سیاه‌وست، به طور میانگین، اولین نشانه‌های بلوغ را بین سنین 8 تا 9 سالگی تجربه میکنند و دختران سفید پوست این تغییرات را در 10 سالگی تجربه میکنند. این دو سال زودتر برای دختران سیاه پوست و یک سال زودتر برای دختران سفید پوست نسبت به مطالعات قبلی بود. از این رو بلوغ زودرس را در دختران سیاه پوست قبل از 7 سالگی و در دختران سفید پوست قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی تعریف میکنند.
در حالی که در نهایت طبیعت باید مسیر خود را طی کند، قابل توصیه است شروع بلوغ را برای دخترانی که بین سنین 3 تا 6 سال هستند و احتمال بین 6 تا 8 سال -یا دخترانی که واقعا هنوز آمادگی برای روبرو شدن با چالش‌های جسمی و روحی بلوغ و قاعدگی به دلیل چالش‌های ذهنی و رفتاری را ندارند-0به تعویق انداخت.
لوپرون یک داروی سرکوب کننده‌ی هورمون است که به طور ماهیانه تزریق میشود و میتوان تا سن طبیعی بلوغ استفاده شود (8 تا 13 سالگی برای دختران و 9 تا 14 سالگی برای پسران). عوارض جانبی لوپرون شامل کاهش چگالی استخوانی، و تغییرات در حالت روانی می‌وشند و باید توسط یک متخصص دارویی تجویز شود. لوپرون درمانی برای درمان اختصاصی اوتیسم پیشنهاد نمی‌شود و کاملاً فاقد اعتبار است.
استفاده از لوازم آرایشی
ممکن است پدر و مادرها شگفت زده شوند وقتی ببینند که دخترشان که در کودکی وقتی به او کرم ضدآفتاب زدند گریه کرد، ناگهان به استفاده از محصولات آرایشی علاقهمند میشود چون بقیه دختران نیز همینطور هستند. یافتن کرم‌ها و لوازم آرایشی قابل قبول نیاز به قدری آزمون و خطا دارد. اینها بعضی نکات مفید هستند:
مغازه‌های غذایی سلامتی مکانی خوب برای پیدا کردن مرطوب‌کننده‌ها و لوازم آرایشی بدون بو و مواد شیمیایی و لاک ناخن بدون تولوئن هستند.
با استفاده از مواد کاملاً طبیعی از روش‌های زیبایی خانگی استفاده کنید: روغن نارگیل طبیعی برای حالت دادن به مو و نرم کردن ناخن‌ها؛ ماسک‌های صورت پر کننده‌ی منافذ با استفاده از سفیده‌ی تخم‌مرغ؛ ماسک‌های تهیه شده از خیار له شده برای کاهش پف صورت، و ماسک صورت عسل برای مرطوب کردن. این درمان‌های زیبایی جالب، کم‌هزینه، و بسیار مفید برای مسائل حسی هستند میتوانید دستورهای بسیاری را به طور آنلاین بیابید.
دختران باید با لوازم آرایشی بازی کنند اگر به استفاده از آنها علاقهمند هستند. تفاوت‌های حسی بزرگی وجود دارد، مثلاً بین یک برق لب و یک ماتیک و یا پایه‌ی پودری یا مایع داشتن، به آنها آموزش دهید که ساده و در حد کم استفاده کنند، اما به سلیقه‌های شخصی احترام بگذارند.
به دختران یادآوری کنید که باید همیشه قبل از خواب هرگونه مواد آرایشی را پاک کنند تا صورتشان را تمیز و سالم نگه دارند. آنها باید کرم و مایع پاک‌کننده‌ی آرایش چشم را امتحان کنند تا موردی که قابل قبول است را بیابند.
اگر دختران و پسران نوجوان تمایل به زدودن جوش صورت داشته باشند، به آنها آموزش دهید صورت خود را با مراقبت تمیز کنند و حداقل یک بار در هفته به آرامی پوست صورت را لایه بردرای کنند. درمان‌های لایه برداری با گرانول‌های کوچک‌تر معمولاً بهتر تحمل میشوند. استفاده از ماسک مخصوص برای خشک کردن پوست چرب در معرض جوش مفید است. درمان‌های شیمیایی مانند پاک کننده‌ی طبیعی میتوانند مفید باشند، اما باعث تحریک پوست میشوند. اگر ممکن و قابل تحمل باشد، نوجوانان میتوانند از مراقبت‌های صورت برای باز نگه داشتن منافذ استفاده کنند.
