اختلال پردازش حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم شایع است و حتی در ملاک های تشخیص اختلال اوتیسم هم گنجانده شده است. این اختلال به عنوان یک اختلال همراه در تشخیص های دیگر نظیر بیش فعالی و نقص توجه، اختلال یادگیری، اختلالات زبانی، سندروم ایکس شکننده و مشکلات روانپزشکی مانند استرس پس از حادثه دیده می شود. هر کودک مبتلا به طیف اوتیسم منحصر به فرد بوده و این منحصر به فردی، حساسیت های حسی خاص آن ها را نیز شامل می شود. کودکان مبتلا به اوتیسم می توانند به طیف گسترده ای از محرک ها، حساسیت بیش از اندازه (واکنش بیش از اندازه) و حساسیت کمتر از اندازه (واکنش کم) داشته باشند. بیشتر کودکان مبتلا ترکیبی از هر دو اختلال حسی را دارند. مرکز اوتیسم دکتر صابر با تشخیص اوتیسم و اختلال پردازش حسی در کودکان، و درمان این اختلالات با روش های کاردرمانی حسی، رفتار درمانی و… به درمان مشکلات حسی در کودکان اوتیسم می پردازد.
اختلال پردازش حسی یک اختلال شایع در جهان می باشد. میزان این اختلال در آمریکا یک کودک از هر 20 کودک می باشد. علت اختلال پردازش حسی هنوز شناخته شده نیست اما ریشه های ژنتیکی در آن دیده می شود.
علائم اختلال پردازش حسی در کودکان عبارتند از:
مشکلات رفتاری مثل زدن و گاز گرفتن
مشکلات تغذیه و بد غذایی
مشکل در پوشیدن لباس خاصی
واکنش بیش از حد به بو های خاص
واکنش بیش از حد به صداهای مختلف مثلا علاقه به صدا سشوار
واکنش شدید به نور برای مثال بی قراری و تکانشگری به نورهای رنگی
ترس از قرار گرفتن در جاهایی که تعادلش را درگیر می کند برای مثال ایستادن روی صندلی یا تاب خوردن
اضطراب و بی قراری در مواجهه با موقعیت هایی که کثیف می شود .برای مثال اجتناب از گل بازی
مشکل در حمام رفتن و شستشو
تحمل زیاد به درد یا تحمل پایین به درد
مشکل در لمس شدن و بغل شدن توسط دیگران
پرخاشگری و گوشه گیری
حرکات تکراری و تکان دادن خود و بالا و پایین پریدن
اختلالات پردازش حسی در کودکان اوتیسم
اوتیسم و اختلال پردازش حسی همچون هشیاری و توجه بین دو وضعیت متغیر است: جستجوی حسی و مشکلات حسی. به نظر می رسد این که فردی در وضعیت جستجوی حسی باشد یا اجتناب حسی، به آستانه ادراکی او مربوط است. فرض کنید فردی آستانه های حسی اش افزایش یافته باشد. مثلا فردی که کم شنوا شده است، برای درک نیازمند دریافت محرک های قوی تری است چرا که در درک محرک های معمولی با مشکل مواجه است. این محرک ها برای وی مبهم است. کودکان نابینا گاهی برای تحریک چشم شان، آن را فشار می دهند تا نوری که از طریق بینایی دریافت نمی کنند، با فشار دریافت کنند. کودکان دارای اوتیسم ادراک حسی کند و مبهم و مشکلات حسی دارند، ممکن است درگیر رفتار های جستجوی حسی چون خیره شدن به نور، بوئیدن و لیسیدن اشیا، بال بال زدن و چرخیدن یا در موارد شدید رفتار های آسیب زن به خود بشوند. رفتار های کلیشه ای مثل بال بال زدن و چرخیدن و… علاوه بر ارضای حسی کودک ممکن است باعث کاهش استرس وی نیز بشود. ما نیز هنگام خوشحالی بالا و پایین می پریم یا هنگام شکست، سرخوردگی و ناامیدی سرمان را به دیوار می کوبیم یا با مشت روی سرمان می کوبیم. مطالعات نشان می دهد این گونه رفتار ها ضربان قلب را کاهش می دهد. بعضی از بچه های دارای اوتیسم که به شدت درگیر جستوگری حسی هستند، رفتار های خودزنی نشان می دهند. بر اساس یک فرضیه چنین رفتار های افراطی باعث آزادی اندروفین ها (مخدر های خود بدن) و در نتیجه ایجاد احساس خوشایندی مثل راه رفتن روی ابرها و سرخوشی می شود.
مشکلات حسی در اوتیسم
در مقابل کودک مبتلا به اوتیسم و اختلال پردازش حسی که آستانه های حسی اش پایین آمده است، دچار بیش حسی و مشکلات حسی می شود و تحمل محرک های حسی معمولی برای کودک غیر ممکن می شود، مثلا یک لباس پشمی احساسی مثل روپوشی از سوزن به کودک می دهد. کودکان دارای تند حسی شنیداری ممکن است با شنیدن صدای جارو برقی و مخلوط کن دچار ترس بشوند یا از حضور در مجامع عمومی مثل عروسی یا جشن تولد خودداری کنند یا به خاطر صدای بلند سیفون دستشویی نروند. همان طور که دیدید یک علامت رفتاری ممکن است به دلیل نقایص مختلف یا ترکیبی از آن ها ایجاد شود. برای همین بهتر است برای کمک به کودک در مرکز دایره ایستاده در جایی که بدترین علائم یعنی رفتار خود زنی و تخریب قرار دارد. حالا می توان یک تصویر کلی از مسئله داشت. نقایص زیر پایه های مختلف یا ترکیب نقایص منجر به بروز رفتار هایی می شود که تحت عنوان علامت دیده می شوند. برای کمک به کودک باید علت بروز رفتار را پیدا کرد یعنی ببینیم کدام یک از نقایص عامل بروز این رفتار است.
علائم مشکلات حسی کودکان اوتیسم
گاز گرفتن خود و دیگران یا نیشگون گرفتن
اجتناب از لمس شدن توسط دیگران
عدم علاقه به استفاده از لباس ها با بافت متفاوت یا اسباب بازی ها و عروسک های پولیشی
به هم ریختگی و بیقراری در مکان های شلوغ یا مکان های جدید
حرکات اضافه،بال بال زدن و جیغ زدن در مواجهه با محرک های بینایی، صوتی یا بویایی
علاقهمند به مصرف غذاهای خاص
بو کردن اشیاء یا افراد
لیس زدن یا گاز گرفتن اشیاء یا بافت های خاص
اجتناب از حمام کردن و خیس شدن سر
گرفتن گوشها و کشیدن آن ها با شنیدن صداهایزمینه ای که دیگران را اذیت نمی کند.
سوالات متداول:
1. آیا هر کودکی که علائم اختلال پردازش حسی دارد، اوتیسم است؟
خیر اختلال پردازش حسی می تواند همراه با اختلال اوتیسم و یا به تنهایی و یا همراه با اختلال بیش فعالی و نقص توجه، اختلالات یادگیری و… دیده شود.
2.آیا اختلال پردازش حسی درمان دارد؟
بله، با تکنیک های گفتاردرمانی حسی، کاردرمانی یکپارچگی حسی، ماساژ درمانی و سنسوری روم می توان اختلالات پردازش حسی را درمان نمود.
3. آیا بدغذایی در کودکان ممکن است با بیش حسی مرتبط باشد؟
بله، اختلال پردازش حسی یک اختلال در پردازش محرک های حسی در کودکان است که ممکن است به صورت اختلال در جویدن بعضی خوراکی ها و بلعیدن بافت هایی مانند پوره میوه ها دیده شود که موجب مشکلات تغذیه و بد غذایی کودک می شود.
تمرینات دهانی حرکتی در اوتیسم به مجموعه تمریناتی گفته می شود که سبب افزایش یا تقویت عضلات گفتاری در ساختار دهانی کودک اوتیسمی می شود و اختلالات گفتار و بلع را بهبود می بخشد. انواع تمرینات دهانی حرکتی در اوتیسم با ورزش های گوناگون عبارت اند از: استفاده از نی پلاستیکی یا ساز دهانی، فوت کردن با نی پلاستیکی در لیوان، لیس زدن بستنی، حرکت دادن تنقلات در دهان، بازی با اسباب بازی حباب ساز، بازی با سوت. تمرینات دهانی حرکتی در اوتیسم هم چنین با استفاده از تمرین هایی همچون مسواک کشیدن روی زبان، ماساژ دادن پایین فک، زدن ضربه آرام با پشت مسواک به دندان و گذاشتن یخ روی گونه کودک انجام می شود. این نوع تمرینات از نوع تمرینات قدرتی می باشند که به سبب آن، عضلات با فشار مجبور به حرکت یا مقاومت می شوند. کلینیک کاردرمانی اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم در تهران، با جمعی از متخصصین حرفه ای و مجرب، تخصصی ترین روش های تمرینات دهانی حرکتی را برای درمان کودکان اوتیسم توسط دکتر اوتیسم و حرف زدن کودک و تقویت عضلات گفتاری، کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم و… ارائه می دهد.
خیلی بازی های دمیدنی وجود دارند که می توان از آن ها به منظور بهبود کنترل برای تنفس کمک گرفت از جمله فوت کردن دستمال، فوت کردن مو یا فوت کردن بخار روی آینه یا پنجره که می تواند به کودکان کوچک کمک کند تا با احساس کردن و دیدن تنفس خود، از آن آگاه شوند. کودکان کوچک مبتلا به اوتیسم ممکن است فقط نگاه کنند اما سرانجام سعی میکنند که از شما تقلید نمایند.
هم اکنون با پیشرفت های بسیار در حوزه درمان اوتیسم کودکان 2،3،4،5 ساله، کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، بازی درمانی، رژیم درمانی، دارو درمانی و رفتاردرمانی اوتیسم از جمله روش های بسیار موثر در درمان کودکان اوتیسم و درمان مشکلات حسی کودکان اتیسم می باشد که بسیاری از علائم و نشانه های اوتیسم را می تواند کاهش دهد. تکنیک های بازی درمانی موجب می شود بسیاری از کودکان در بازی های مختلف مهارت پیدا کنند و در استفاده از دکمه ها برای حرکت دادن تصاویر ماهر شوند اما این مهارت ها به حوزه های کارکردی زندگی منتقل نمی شود. زمانی که کودک در دیدن تصاویر از فاصله ی صندلی تا صفحه ی تلویزیون قوی تر می شود، این قدرت به فاصله های دیگر قابل تعمیم نخواهد بود. کودک نیاز دارد مهارت های بینایی را در فاصله های دورتر و نزدیک تر برای مواقعی مانند تکمیل پازل و گرفتن توپ نیز ایجاد نماید. بازی های رایانه ای به کودک در کارهایی مانند استفاده از خمیردندان برای مسواک زدن کمک نخواهد کرد چرا که فاصله نزدیک تر است. از سوی دیگر ماندن به مدت طولانی در وضعیت راکد اجازه ی افزایش قدرت در عضلات مرکزی بدن را نمی دهد. این عضلات برای وضعیت دادن به بدن، تنفس و به طور کلی داشتن سلامت مناسب، از اهمیت زیادی برخوردارند. وقتی کودکی عضلات مرکزی ضعیفی دارد ممکن است درد در پشت، خستگی کلی، مهارت های ظریف و درشت ضعیف و کاهش حس رفاه را تجریه نماید. تمرینات هدفمند کاردرمانی و گفتاردرمانی در حیطه های مختلفی اجرایی موجب بهبود عملکرد کودکان در محیط زندگی می گردد. در مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم، بهترین مرکز درمان اوتیسم تهران، با فعالیت ها و متد های متنوع و تخصصی زیر نظر کادر مجرب مرکز به درمان کودکان اوتیسم 2،3،4،5 ساله و بهبود عملکرد کودکان اتیسم پرداخته می شود.
درمان اوتیسم کودکان2-5سال و هماهنگی چشم و دست
هماهنگی دو طرفه اشاره به استفاده ی هم زمان از دو سمت بدن برای انجام یک تکلیف کارکردی دارد. این مهارت بدون این که توجهی به آن داشته باشیم، رشد می کند و ما به صورت طبیعی از آن در تکالیف کارکردی روزمره استفاده می کنیم. هماهنگی دو طرفه از نوزادی شروع به رشد می کند و راه رفتن، بستن بند کفش، دویدن، بالا و پایین رفتن از پله ها، قیچی کردن کاغذ، نخ کردن مهره ها و تایپ کردن نمونه ای از فعالیت هایی هستند که به هماهنگی دو طرفه نیاز دارند. سه چرخه سواری یک تمرین بسیار خوب برای این هدف است و اجازه می دهد قسمت تحتانی بدن به شیوه ای هماهنگ حرکت کند در حالی که قسمت فوقانی ثابت است و به ایجاد وضعیت صاف محکم و قوی کمک می کند. توپ بازی کردن با یک دوست یکی از راه های مناسب برای ایجاد هماهنگی چشم و دست است. ضربه زدن به یک بالون در هوا یا بازی کردن با فرد دیگری یک سرگرمی مفید است. این بازی در هر سنی می تواند انجام شود و ماهیت بده و بستانی بازی، اجتماعی شدن کودک را تقویت می کند. سایر ورزش ها مانند تنیس و پینگ پنگ نیز می توانند این مهارت را تقویت نمایند. با درمان هماهنگی چشم و دست کودک اوتیسم، بسیاری از مشکلات کودکان اوتیسم 2،3،4،5 ساله برطرف می شوند.
درمان اوتیسم نوزادان
در نوزادان با رشد طبیعی، یک شی با یک دست نگه داشته می شود و با دست دیگر کودک با آن بازی می کند. برای مثال کودک ممکن است به سمت کابینت آشپزخانه بخزد و یک ظرف را با یک دست بگیرد و با دیگری با قاشق بر روی آن بزند. یادگیری راه رفتن از دیگر مثال های هماهنگی دو طرفه است که در آن حرکت یک پا و سپس دیگری کودک را به جلو می برد و کودک با غلبه بر جاذبه می تواند وضعیت صاف خود را نگه دارد. خواندن آواز همراه با انجام حرکات بازی ها مثلاً گفتن ” پارو بزن، پارو بزن، پاروی قایقت رو بزن “، و گرفتن دستان کودک و نشاندن او مقابل خودتان، نیز منجر به پیشرفت او در این زمینه خواهد شد. هم زمان با خواندن این آواز دست ها و یا پاهای او را به صورت متقابل یعنی کشیدن یکی و هل دادن دیگری، حرکت دهید. این کار هر دو سمت بدن را تمرین می دهد و آ را برای حرکت کردن به صورت هماهنگ آماده می کند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر همراه با کادری مجرب به درمان اوتیسم نوزادان کمک می کند.
درمان اوتیسم کودکان 2،3،4،5 ساله و نوپایان
در این دوره، دست غالب نوپایان معمولاً شروع به مشخص شدن می کند. با این رشد می توانید ببینید که یک کودک با رشد طبیعی اجزای یک اسباب بازی سه یا چهار تکه را کنار یکدیگر قرار می دهد. با پیشرفت بیشتر، کودک می تواند دکمه های لباس خود را با دو دست باز کند، یک کاغذ را با نگه داشتن آن قیچی کند و یا روی نان کره بمالد. یک فعالیت سرگرم کننده برای استفاده ی هم زمان دست ها با هم و نیز افزایش آگاهی بدنی این است که کودک دور دست خود را بر روی کاغذ بکشد. راه های دیگری نیز برای ترغیب هماهنگی دو طرفه در نوپایان وجود دارد. برای مثال اجازه دهید کودک در کارهای خانه به شما کمک کند. گره زدن ربان روی کادو نیز یک تکلیف هماهنگی مناسب است که اگر کوک بتواند به شکل یک کمان گره بزند، بهتر خواهد بود. پاره کردن کاغذ باطله نیز از فعالیت های مورد علاقه ی کودکان است. چون در زمان پاره کردن کاغذ دست ها در جهات مخالف حرکت می کنند، هماهنگی دو طرفه کودک بهتر خواهد شد. چنین فعالیتی کودک را در فعالیتی خانوادگی درگیر می کند و به او در کسب مهارت کمک می کند. کودک از صدای پاره کردن کاغذ و هیجانی که ایجاد می کند، لذت می برد. اگر میخواهید خلاقانه تر عمل کنید می توانید اجازه دهید کودک از خرده کاغذهای پاره شده، تصاویر موزاییکی بسازد. با مراجعه به مرکز درمان اوتیسم تهران در غرب تهران تحت نظر دکتر صابر می توانید به درمان نوزاد خود بپردازید.
تمرینات درمانی اوتیسم کودکان
یک کودک با رشد طبیعی قادر است از قیچی های کوچک به خوبی استفاده نماید. او هم چنین می تواند لباسش را پوشیده و درآورد و دکمه های معمول لباس ها را ببندد. کودکان در این دوره می توانند غذا را ببرند، از ابزاری مانند پیچ گوشتی استفاده کنند و به صورت خوانا بنویسند. برای کودکانی که در این حیطه مشکل دارند، راه های زیادی برای گنجاندن هماهنگی دو طرفه در زندگی روزمره وجود دارد. برای افزایش هماهنگی دو طرفه، کودک را برای شرکت در فعالیت هایی که نیاز به استفاده از دو سمت بدن دارد مانند لی لی کردن، پریدن، ساخت گردنبندهای مهره ای و یا بازی با عروسک های فنری تشویق نمایید. فعالیت هایی به کودک پیشنهاد کنید که نیاز باشد دست کودک از خط وسط بدن بگذرد. کشیدن یک هشت انگلیسی یا سایر طرح ها با خط های متقاطع نیز تمرین خوبی است. از فضاهای بزرگ شروع و به سمت کوچک پیش بروید. دو بالشت را روی زمین بگذارید و از کودک بخواهید دور آن ها در الگوی هشت راه برود. از وسط شروع کنید و به سمت بالا و چپ بروید. دست هایتان را بر روی هیپ یا شانه های کودک بگذارید و او را نیز در همان مسیر حرکت دهید و یا از او بخواهید شما را بگیرد و پشت سر شما در مسیر حرکت کند. سپس مسیری را که رفته بودید، روی کاغذ بکشید. توجه کنید که کودک هر قسمت را جدا جدا نقاشی نکند بلکه به صورت خط به هم پیوسته باشد. انگشت اشاره کودک را بگیرد و روی خاک یا برنج شکل هشت انگلیسی را بکشید و یا از او بخواهید با گل رس همان شکل را بسازد. این رویکرد چند حسی برای یادگیری بسیار مناسب است چرا که کودک شکل را می بیند، حرکت را حس و لمس بافت های مختلف را تجربه می کند. کشیدن شکل ایکس هم یک راه مناسب برای فعال کردن دو سمت مغز است. اگر مقدور است این کار را در حمام و با کرم ریش تراشی بر روی دیوار انجام دهید تا برای کودک جذابتر باشد. کلینیک کاردرمانی دکرت صابر با دارا بودن کاردی کارآزموده در حیطه کاردرمانی در منزل برای کودکان اوتیسم، به والدین شاغل کمک می نماید.
دیگر روش های درمان اوتیسم کودکان
فراهم کردن فرصت هایی برای برنامه ریزی حرکات درشت از طریق مشارکت در فعالیت هایی مانند گرفتن توپ و عبور از موانع، هر دو اندام فوقانی و تحتای را درگیر می کند. لی لی کردن یک تکلیف دشوار در هماهنگی دو طرفه است اما کودک را به ایستادن روی یک پا و سپس دیگری تشویق می کند. برای کودکان سن مدرسه، درست انجام دادن کارها و خجالت زده نبودن می تواند منجر به صرف انرژی زیادی شود. کودکان با اختلالات طیف اتیسم به خاطر تفاوت هایی که دارند همیشه در جمع ها کنار می ایستند و هیچ چیز بیش از ناهماهنگی نمی تواند آن ها را از همتایان شان دور نگه دارد. اغلب کودکان از فعالیت هایی که نیاز به هماهنگی دو طرفه دارند پرهیز می کنند و بنابراین ضعف آ نها در این حوزه ها مشخص نمی شود. از سوی دیگر هر چه مشارکت کمتر باشد به دنبال آن، رشد مهارت نیز کمتر اتفاق خواهد افتاد. در اینجا این سؤال مطرح میشود که چگونه یک کودک در حال رشد را میتوان در این فعالیتها درگیر کرد ؟ در اینجا نیز مثل سایر حیطههای مهارتی، احساس موفقیت بسیار مهم است و فراهم کردن فعالیت های سرگرم کننده و شاد منجر به تشویق کودک می گردد. چالشی که وجود دارد فراهم کردن تجربه ی احساس موفقیت و کار بر روی آن است. با گام های کوچک شروع کنید. کودک می تواند توپ را به هوا انداخته و بگیرد ؟ اگر توپ برای شروع سخت است از کیسه ی ( کیف ) حبوبات استفاده کنید. وقتی کودک از پس کیسه ی حبوبات برآمد، از او بخواهید پس از هر بار انداختن آن به هوا، یک بار دست بزند و سپس کیسه را بگیرد. زمانی که تسلط کودک بیشتر شد از او بخواهید تعداد دست زدن را بیشتر نماید. هر زمان تعداد دست زدن به سه بار متوالی رسید زمان آن است که از توپ استفاده نمایید. همین کار را با توپ ادامه دید و زمانی که کودک توانست پیش از گرفتن توپ هم سه بار دست بزند، بهتر است با دوستش بازی کند. این فعالیت ساده ی متقابل نه تنها مهارت های هماهنگی کودک را بهبود می بخشد بلکه منجر به رشد مهارت های اجتماعی نیز می گردد. هماهنگی دو طرفه می تواند توسط هر فعالیتی که از دو سمت بدن به شیوه ی هماهنگی استفاده می کند، رشد یابد. مثال دیگر انجام کارهای دستی مثل درست کردت گردنبند با مهره ها، درست کردن خمیر پیتزا و انجام تمریناتی است که کل بدن را درگیر می کنند مانند بالا و پایین پردین. هرگز برای بهبود سطح مهارت دیر نیست. دوچرخه سواری حتی دوچرخه سواری ثابت نیز می تواند در هر سنی مناسب باشد. هماهنگی به طور طبیعی از طریق فعالیت های بازی رشد می کند و یک مهارت ذاتی است. زمانی که بدن به چالش های بیایی، وضعیتی و حرکتی پاسخ می دهد، این مهارت رخ می دهد. با پاسخ به این چالش ها سیستم عصبی، عضلات و استخوان ها هماهنگ تر می شوند. زمانی که فعالیت های بازی چالش زا، به دلیل ابتلا به اختلالات طیف اتیسم رخ نمی دهد، مراقب باید پا پیش بگذارد و فرصت ها و اطلاعات لازم برای تحریک سیستم عصبی را فراهم نماید تا رشد به خوبی اتفاق افتد. این اطلاعات از طریق ترغیب کودک به مشارکت فعالی در بازی ها، فراهم می گردد. به عبارت دیگر، مهیا کردن این تشویق و فرصت ها از طریق فعالیت های مفرح و شاد که کودک در آنها فعالانه حضور دارد، کلید رشد هماهنگی و به طور کلی احساس رفاه در کودک است. از طریق فعالیت های ذکر شده، مراقب هدف هر فعالیت بازی را درک می کند و پاسخی را که از کودک پس از کسب هر مهارت انتظار میرود، می شناسد. با انجام روش های درمانی اوتیسم کودکان چه در کلینیک و چه در منزل، می توانید از مشکلات حسی اتیسم کودک خود کم کنید.
سوالات متداول:
1-آیا کودکان 5 ساله اوتیسم می‌توانند آموزش توالت رفتن را یاد بگیرند؟
بله، اما ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته باشند. از برنامه‌های تصویری و پاداش‌های فوری استفاده کنید. صبور باشید!
2-چگونه می‌توانم به کودک 2 ساله‌ام که هنوز حرف نمی‌زند کمک کنم؟
از اشاره کردن، تصاویر و تبادل تصویری (PECS) استفاده کنید. حتی اگر کودک حرف نمی‌زند، میتواند از راه‌های دیگر ارتباط برقرار کند.
اختلال اوتیسم عموما با رفتار های ارتباطی – کلامی تشخیص داده می شود اما طبق تحقیقات اخیر دانشمندان در حوزه اوتیسم، کودکان مبتلا به اوتیسم معمولا در حواس پنج گانه خود همچون حس بویایی تفاوت هایی با افراد عادی دارند. اختلال حس بویایی در کودکان اوتیسم شامل حساسیت بویایی بالا یا حساسیت بویایی پایین می باشد. اخلال پردازش حسی کودکان اوتیسم با روش های درمانی همچون اتاق تعدیل حسی، ماساژ درمانی و سنسوری روم قابل درمان می باشد. حس بویایی اولین حس است که در انسان شکل می گیرد. بعضی از بوهای خاص روی عاطفه، حافظه و اشتها اثر دارند. بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم به بوی عطر خاصی حساس هستند. ممکن است کودکی به شما بگوید که خیلی بوی خوبی دارید و کودک دیگر بگوید بدن شما چقدر بد بو است. اگر با کودک مبتلا به اختلالات اتیسم زندگی میکنید سعی کنید بوها را به حداقل برسانید. محصولات حمام، دئودورانت، محصولات مربوط به مو، آرایش و عطر و… بوی خاصی دارند. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر با سابقه بالا در زمینه درمان کودکان اوتیسم مبتلا به اختلال حس بویایی و درمان اختلال پردازش حسی کودکان اوتیسم با متد های تخصصی و به روز دنیا مشغول فعالیت می باشد.
مشکلات کودکان اوتیسم در حس بویایی
اگر کودک مشکل خواب دارد، در حمام رفتن مشارکت نمی کند یا لباس نمی پوشد، ممکن است به دلیل بوی مربوط به این فعالیت ها باشد. ملافه یا لباس های شسته شده پاک کننده های قوی، شامپو و صابون بوی قوی دارند. اگر احساس می کنید که این مسائل منجر به ناراحتی کودک می شود باید از محصولات بدون بو استفاده کنید. البته به این مسئله باید اشاره بشود که امکان زندگی در دنیای بدون بو وجود ندارد. بنابراین کودک باید بوهای ناخوشایند را تجربه کند زیرا گاهی اوقات جلوگیری از این بوها غیر ممکن است. اگر شما عادت به خوردن قهوه دارید و ممکن است کودک از بوی ساطع شده از آشپزخانه خوشش نیاید، ایده هایی برای رفع این مشکلات ارائه می شود. با مراجعه به کلینیک کاردرمانی اوتیسم دکتر صابر و انجام مراحل کاردرمانی حسی اوتیسم برای رفع اختلال بویایی، رضایت همیشگی شما جلب می شود.
تمرینات درمانی اختلال حس بویایی
در مورد بو، رفتار و عادات خود را تغییر ندهید در عوض به موارد زیر توجه داشته باشید:
۱. به کودک توضیح دهید که در معرض بویی قرار خواهد گرفت که قبلاً‌برای او ناخوشایند بوده است و اگر توضیح شما اثری نداشت گام بعدی را انجام دهید.
۲. به کودک بگویید بوی ایجاد شده را باید برای مدت زمانی تحمل کند. از طریق اشاره به ساعت، یا تصویر پاستا یا سس مورد علاقه اطلاعات بیشتری به کودک بدهید.
3.از فعالیت یا وسیله خاصی که مورد علاقه کودک است می توانید کمک بگیرید و به وی بگویید که می تواند زمانی که با بو مواجه می شود در فعالیت مورد علاقه خود درگیر شود. مثلاً خواندن کتاب مورد علاقه یا تماشای فیلم مورد علاقه نزدیک آشپزخانه، این مورد منجر به یک تجربه خوب همراه یا آن بو می شود.
۴. توجه کودک را نسبت به بوی ناخوشایند معطوف نکنید. به صورت غیر کلامی به کودک بفهمانید که انتظار دارید گاهی اوقات چیزهایی که لذت‌بخش نیستند را تحمل کند. جلوگیری از تجربیات ناخوشایند غیر ممکن است به کودک خود آموزش دهید که نسبت به دنیای اطراف خود تطابق حاصل کند.
به غیر از موارد گفته شده با انجام مراحل کاردرمانی اوتیسم یا سایر درمان ها در کلینیک تخصصی تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر می توانید مشکلات حس بویایی کودک مبتلا به اوتیسم خود را برطرف کنید.
چرا کودکان اوتیستیک نسبت به بوها واکنش شدید نشان میدهند؟
کودکان اوتیستیک اغلب واکنش‌های غیرمعمول و شدیدی نسبت به محرک‌های بویایی از خود نشان میدهند که ریشه در تفاوت‌های عصبی آنها دارد. تحقیقات نشان میدهد مغز افراد طیف اوتیسم اطلاعات حسی را به گونه‌ای متفاوت پردازش میکند. سیستم بویایی آنها ممکن است بسیار حساس (هایپرسمتیک) یا برعکس، کم‌حساس (هایپوسمتیک) باشد.
در کودکان با حساسیت بویایی بالا، حتی بوهای معمولی مانند عطر ملایم، مواد شوینده یا غذا میتواند باعث واکنش‌های شدید مانند اضطراب، پوشاندن بینی یا فرار از محیط شود. این واکنش‌ها ناشی از اختلال در یکپارچگی حسی است که در آن مغز قادر به فیلتر کردن و اولویت‌بندی محرک‌های محیطی نیست. جالب است بدانید برخی کودکان اوتیستیک برعکس، به بوهای خاصی جذب میشوند و ممکن است وسایل غیرخوراکی را بو کنند که این هم نشانه‌ای از تفاوت پردازش حسی است.
مدیریت این حساسیت‌ها نیازمند درک عمیق و ایجاد محیطی قابل پیش‌بینی است. والدین می‌توانند با شناسایی بوهای آزاردهنده و حذف آنها از محیط زندگی، به کاهش استرس کودک کمک کنند. همچنین برنامه‌ریزی تدریجی برای مواجهه کنترل‌شده با بوهای مختلف تحت نظر متخصص کاردرمانی میتواند به تطابق پذیری بیشتر کودک بینجامد.
تأثیر رایحه‌درمانی بر آرامش کودکان اوتیستیک
رایحه‌درمانی به عنوان یک روش مکمل میتواند تأثیرات قابل توجهی در کاهش اضطراب و بهبود تمرکز کودکان اوتیستیک داشته باشد. اسانس‌های طبیعی مانند اسطوخودوس، پرتقال شیرین و بابونه به دلیل خواص آرامش‌بخششان اغلب در این روش استفاده میشوند. مطالعات نشان داده‌اند که رایحه‌های ملایم می‌توانند با تحریک سیستم لیمبیک (مرکز کنترل احساسات در مغز)، به کاهش تنش و بهبود کیفیت خواب کمک کنند. برای کودکان اوتیستیک، استفاده از رایحه‌های آشنا در محیط‌های جدید میتواند اثر آرامش‌بخشی داشته و به تطابق با موقعیت‌های ناآشنا کمک کند.
توصیه میشود این روش تحت نظر متخصص و با رعایت نکات مهم انجام شود:
-همیشه از روغن‌های طبیعی و با کیفیت استفاده کنید
-ابتدا با غلظت‌های بسیار کم شروع کنید
-واکنش کودک را به دقت زیر نظر بگیرید
-از رایحه‌های تند و محرک پرهیز کنید
-محیط را به خوبی تهویه نمایید
رایحه‌درمانی میتواند به عنوان بخشی از برنامه جامع یکپارچگی حسی، در کنار سایر روشهای درمانی مورد استفاده قرار گیرد. ثبات و تکرار در استفاده از رایحه‌های انتخابی، تأثیرگذاری این روش را افزایش میدهد.
چگونه محیط خانه را برای کودک اوتیستیک با حساسیت بویایی آماده کنیم؟
آماده‌سازی محیط خانه برای کودک اوتیستیک با حساسیت بویایی یکی از مهم‌ترین اقدامات در جهت بهبود کیفیت زندگی و کاهش استرس‌های حسی اوست. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است نسبت به برخی بوها بسیار حساس باشند و حتی بوهایی که برای دیگران ملایم یا خوشایند هستند، می‌توانند در آنها احساس ناراحتی، اضطراب یا حتی واکنش‌های رفتاری منفی ایجاد کنند. بنابراین، اولین قدم شناسایی محرک‌های بویایی آزاردهنده برای کودک است. این محرک‌ها می‌توانند شامل بوی مواد شوینده قوی، عطرها، اسپری‌ها، بوی غذاهای خاص یا حتی بوی لباس‌های تازه شسته شده باشند. پس از شناسایی این محرک‌ها، بهتر است از محصولات بدون بو یا با رایحه بسیار ملایم استفاده شود.
تهویه مناسب خانه نقش مهمی دارد؛ استفاده از پنجره‌ها، دستگاه‌های تصفیه هوا و هواکش‌های قوی میتواند به کاهش بوهای آزاردهنده کمک کند. همچنین، آشپزی با درب بسته و روشن کردن هود هنگام پخت غذا نیز میتواند مؤثر باشد. استفاده از مواد طبیعی مثل جوش شیرین برای تمیزکاری یا خوشبوکننده‌های خانگی با ترکیبات گیاهی ملایم نیز پیشنهاد میشود. نکته مهم دیگر، حفظ یک روتین مشخص و قابل پیش‌بینی برای کودک است، چراکه تغییرات ناگهانی در بوها ممکن است احساس ناامنی ایجاد کند.
سوالات متداول:
1-آیا حساسیت بویایی در همه افراد اوتیستیک وجود دارد؟
خیر، شدت و نوع حساسیت‌های حسی در افراد اوتیستیک متفاوت است؛ برخی ممکن است بی‌تفاوت باشند و برخی بسیار حساس.
2-آیا تمرینات حسی می‌توانند به کاهش حساسیت بویایی کمک کنند؟
بله، تمرینات تعدیل حسی (Sensory Integration) توسط کاردرمانگر می‌توانند تحمل کودک به برخی بوها را به مرور زمان افزایش دهند.
علت اصلی بروز اختلال اوتیسم هنوز مشخص نیست بنابراین علت ایجاد مشکلات و اختلالات بینایی در کودکان اوتیسم نیز ناشناخته است. اما مشکلات بینایی در کودکان اوتیسم مشکلی شایع در بین این کودکان است. از جمله مشکلات بینایی کودکان اوتیسم به مشکلات هماهنگی بینایی محیطی و مرکزی، بینایی دفاعی، مشکلات پردازش بصری فضایی، اختلالات حرکتی چشم می توان اشاره کرد. بینایی بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم بسیار حساس است. این دسته از کودکان بیشتر از طریق بینایی یاد می گیرند و اطلاعات دیداری را خیلی خوب دریافت می کنند. توجه آن ها به جزئیات بینانی معطوف است مثلاً نگاه کردن به نور در حال انعکاس در غبار. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر،حرفه ای ترین مرکز اوتیسم تهران، با در نظر گرفتن کاردرمانی حسی و اتاق بینایی در کنار کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم، برای درمان مشکلات حسی کودکان اوتیسم و هم چنین درمان بیش حسی اتیسم به درمان کودکان اوتیسم می پردازد.
نقاط قوت بینایی کودکان اوتیسم
نقاط قوت بینایی کودکان اوتیسم اگر به طور صحیح جهت دهی شود، مفید خواهد بود. در زمان انتخاب لباس برای خودتان یا کودک و یا در زمان تغییر دکوراسیون منزل باید به محیط دیداری توجه داشته باشید. بی نظمی و درهم بر هم بودن ممکن است حواس کودک را پرت کند و ممکن است منجر به این شود که کودک نداند بایستی به چه چیزی توجه داشته باشد. به طوری که ممکن است به همه عناصر چیزی بدون اولویت بندی نگاه کند. لکه روی میز شاید توجه کودک را بیشتر از لیوان شیر و وسایل دیگر که جلوی اوست به خود جلب کند. شما در شناخت و درک کودک از دنیای اطراف خود نقش مهمی دارید. با مراجعه به کلینیک کاردرمانی دکتر صابر می توانید از فرایند های درمانی برای درمان بیش حسی اتیسم کودک خود و درمان مشکلات حس بینایی بهره مند شوید.
مشکلات حسی اوتیسم
گزارش شده است که کودکان با اختلالات طیف اتیسم می توانند ذرات ریز و با حرکت سریع مربوط به لامپ های فلورسنت را ببینند. این مورد می تواند در مدرسه مشکل ساز باشد. بنابراین به نور محیط توجه داشته باشید. وسایل آویزان از سقف در کلاس نیز به دلیل متحرک بودن مشکل ساز هستند زیرا توجه کودک به معلم را مختل می کند. از طرفی حرکات وسایل غیر قابل پیش بینی بوده و حواس کودک را پرت می کند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم حس خوبی نسبت به نظم و قابل پیش بینی بودن دارند. از موارد دیگر که به آن توجه شود بهتر خواهد بود، تعقیب بینایی است. یعنی توانایی تعقیب حرکات اشیا بدون حرکت سر و گردن و تنه. برای ارزیابی این مهارت وسیله مورد علاقه کودک را در فاصله یک متری از وی نگه دارید. سپس وسیله را به طرفین، بالا و پایین، دور و نزدیک و مسیر دایره ای حرکت دهید. کودک باید بدون حرکت گردن و تنه شی مورد نظر را از طریق چشمانش تعقیب کند. در صورت مشکل به متخصص مربوطه مراجعه کنید. با مراجعه به متخصص و تشخیص اوتیسم کودک خود، از مشکلات حسی کودک تان کاسته شده و اعتماد به نفس او افزایش می یابد.
تأثیر اوتیسم بر پردازش بینایی
افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) اغلب تفاوت‌هایی در پردازش بینایی دارند که میتواند نحوه درک آنها از جهان اطراف را تحت تأثیر قرار دهد. تحقیقات نشان میدهد که مغز افراد اوتیستیک ممکن است اطلاعات بصری را به شیوه‌ای غیرمعمول پردازش کند، که این امر منجر به تجربیات متفاوتی از دیدن محیط میشود.
1)تفاوت در پردازش جزئیات و کلیات
برخی مطالعات اشاره دارند که افراد اوتیستیک تمایل به پردازش جزئی‌نگرانه دارند، یعنی به جای دیدن یک تصویر کلی، روی بخش‌های کوچک و جزئیات تمرکز میکنند. این ویژگی میتواند در برخی موارد مفید باشد (مثل تشخیص الگوهای پیچیده)، اما گاهی باعث میشود درک تصاویر پیچیده یا شلوغ برایشان دشوار شود.
2)حساسیت به نور و حرکت
بسیاری از افراد اوتیستیک حساسیت غیرعادی به نور (فتوفوبیا) یا حرکت سریع اجسام دارند. نورهای فلورسنت، صفحه‌نمایش‌های پرنور یا حتی نور طبیعی خورشید ممکن است برایشان آزاردهنده باشد. همچنین، برخی در دنبال کردن اجسام متحرک مشکل دارند، که میتواند بر مهارت‌هایی مانند خواندن یا ورزش تأثیر بگذارد.
3)تفاوت در تماس چشمی
یکی از نشانه‌های رایج در اوتیسم، اجتناب از تماس چشمی است. تحقیقات نشان میدهد که این رفتار ممکن است به دلیل اضافه‌بار حسی باشد، نه لزوماً عدم علاقه به ارتباط اجتماعی. برای برخی، نگاه کردن به چشمان دیگران میتواند بسیار تحریک‌کننده یا حتی دردناک باشد.
4)پردازش تأخیری در بینایی
در برخی موارد، مغز افراد اوتیستیک ممکن است اطلاعات بصری را با تأخیر پردازش کند، که باعث میشود واکنش آنها به محرک‌های بینایی کندتر از حد معمول باشد. این موضوع میتواند در موقعیت‌های سریع (مثل عبور از خیابان یا ورزش) چالش‌برانگیز باشد.
درک این تفاوت‌ها به والدین، مربیان و درمانگران کمک میکند تا محیطی مناسب‌تر برای افراد اوتیستیک فراهم کنند و از روشهای آموزشی متناسب با سبک پردازش بینایی آنها استفاده نمایند.
چالش‌های بینایی در افراد اوتیستیک
افراد مبتلا به اوتیسم اغلب با چالش‌های بینایی منحصر به فردی روبه‌رو هستند که میتواند بر یادگیری، ارتباطات و زندگی روزمره آنها تأثیر بگذارد. این چالش‌ها معمولاً ناشی از تفاوت در پردازش حسی و حساسیت‌های غیرمعمول است.
-حساسیت به نور (فتوفوبیا)
بسیاری از افراد اوتیستیک نسبت به نورهای روشن، سوسوزن یا فلورسنت واکنش شدید نشان میدهند. این حساسیت میتواند باعث سردرد، اضطراب یا حتی رفتارهای اجتنابی شود. برای کاهش این مشکل، استفاده از عینک‌های آفتابی مخصوص، تنظیم نور محیط و کاهش منابع نور زننده توصیه میشود.
-مشکلات تمرکز بصری
برخی از کودکان اوتیستیک در تمرکز روی تصاویر یا متن‌ها مشکل دارند. ممکن است به جای نگاه کردن به کل تصویر، فقط روی یک بخش کوچک تمرکز کنند یا به سرعت از یک نقطه به نقطه دیگر بپرند. این مسئله میتواند خواندن، نوشتن یا دنبال کردن دستورالعمل‌های بصری را دشوار کند.
-اختلال در درک عمق و فاصله
مشکلات در تخمین فاصله یا درک سه‌بعدی نیز در برخی افراد اوتیستیک دیده میشود. این مسئله میتواند در فعالیت‌هایی مثل راه رفتن روی پله‌ها، گرفتن توپ یا رانندگی تأثیر بگذارد.
درمان اوتیسم و حس بینایی
حس ها می توانند روی توجه اثر داشته باشند. اگر کودک نداند در کجای فضا قرار دارد نمی تواند به معلم و راهنمایی کلامی همکلاسی هایش توجه کند. اگر کودک ارتباط خود با دیوار، مبل، وسایل و سایر افراد را نداند در خصوص رفتار با محیط دچار مشکل خواهد شد. همچنین کودک درمورد حرکت، بوها و وسایلی که می بیند نیز راحت نخواهد بود. کودک انرژی زیادی برای این که نیافتد صرف کرده و دچار گیجی شده و نمی تواند به چیزهای دیگر توجه کند. اگر بوی محیط و یا لمس برای کودک ناخوشایند است یادگیری را با مشکل مواجه خواهد کرد. کودک ممکن است نداند که کدام عناصر دیداری در محیط مهم هستند و کدام اهمیتی ندارند. شاید وی به چیزهای مورد علاقه توجه داشته باشد که برای کلاس درس مهم نیستند. درک اینکه چطور کودکان با اختلالات طیف اتیسم دنیای خود را تجربه می کنند از اهمیت بالایی برخودار است. این کودکان به کمک نیاز دارند تا بتوانند در مورد حس های مورد نظر در فعالیت های روزمره تصمیم بگیرند. استفاده از فعالیت های بیان شده اولین گام مناسب برای کمک برای برقراری ارتباط این کودکان با دنیای اطرافشان است. برای کمک به کودکان اوتیسم با مشکلات حس بینایی می توانید به مراکز توانبخشی کودکان مراجعه کنید تا با درمان هی تخصصی به کودک خود کمک کنید.
یسوالات متداول:
1-آیا مشکلات بینایی کودک اوتیستیک من با رشد بهتر میشود؟
برخی چالش‌ها با افزایش سن و تمرین بهبود می‌یابند، اما ممکن است نیاز به حمایت مستمر (مثل کاردرمانی بینایی) داشته باشند. هر کودک متفاوت است.
2-چرا کودک من از تماس چشمی اجتناب میکند؟
این رفتار ممکن است به دلیل حساسیت بیش‌ازحد به محرک‌های بینایی یا اضافه‌بار حسی باشد، نه لزوماً بی‌علاقگی به ارتباط. برخی کودکان اوتیستیک، نگاه مستقیم به چشمها را ناراحت‌کننده می‌دانند.
حسهای دیگری علاوه بر آنچه ما در مورد آنها فکر میکنیم، وجود دارند. حس بویایی، لامسه، چشایی، بینایی و شنوایی مهم هستند اما دریافتهای مهم دیگری نیز وجود دارند. مثلا دانستن اینکه شما از نظر فضایی در کجا هستید. حس حرکت و درک آهسته یا تند بودن آن، آگاهی از وضعیت بدن مثلا در حالت نشسته آیا صاف نشسته اید یا به جلو خم هستید. اطلاعات فقط از طریق حواس پنجگانه دریافت نمیشوند بلکه از طریق سایر حواس که اطلاعات زیادی ایجاد میکنند نیز دریافت میشوند. این حواس در جهت یابی اینکه کجا میخواهیم برویم چطور حرکت کنیم و… به ما کمک میکنند. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم غالبا به تجربیات حسی متفاوت و کاردرمانی حسی اوتیسم برای درک و شناخت دنیا احتیاج دارند. آنها ممکن است به تجربیات حسی بیشتر یا کمتر از همسن و سالان خود احتیاج داشته باشند. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکر اوتیسم تهران، با استفاده از متد های تخصصی و به روز دنیا و هم چنین کاردرمانی حسی در منزل، برای درمان کودکان اوتیسم در حال فعالیت می باشد. توانبخشی اوتیسم شامل کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم و خدمات ماساژ درمانی و سنسوری روم در کنار توانبخشی در منزل موجب بهبود مشکلات حسی کودکان و تسریع تطابق انان با محیط می گردد.
این دنیا پر از تجربیات حسی است که ما را احاطه کرده اند و برای درمان کودکان اوتیسم مفید هستند. کامپیوتر، بوی غذا، لرزشهای ماشین نمونه هایی از این تجربیات حسی هستند که در طول روز با آنها مواجه میشویم. البته در زمان ارائه کاردرمانی حسی اوتیسم باید به وضعیت کودک توجه شود و چنانچه علائمی مثل بی قراری، تعریق، قرمزی صورت گردن و گوشها مشاهده شد فعالیت متوقف شود. متخصصین کاردرمانی حسی در انتخاب و ارائه محرک های حسی جهت درمان کودکان با اختلالات حسی تبحر دارند.
کاردرمانی حسی اوتیسم در کودکان
صاف بنشین، به جلو نگاه کن، اسم خودت را در گوشه چپ و بالای کاغذ بنویس. این موارد از درخواستهای معقول یک معلم است اما اگر کودک درکی از آنها نداشته باشد چه خواهد شد؟ اگر کودک حرکت طبیعی داشته و حسهایش به طور معمولی رشد کرده باشند در انجام این درخواست ها مشکل نخواهد داشت. در صورت تاخیر یا رشد ناکامل این حسها کودک در اجرای درخواستهای این چنینی مشکل خواهد داشت. حتی اگر معانی آنها را بداند در اجرای آنها با مشکل مواجه خواهد شد. درک وضعیت بدن در فضا یک مهارت قلم / کاغذ نیست. برای یادگیری این حس کودک باید با چالش مواجه شود تا بتواند راستای بدن و تعادل خود را حفظ کند. در اینجا به معرفی روشهای سرگرم کننده برای کمک به کودک در یادگیری وضعیت بدن در فضا و اینکه چطور در خانه، پارک یا مکانهای دیگر از طریق ابزارهای در دسترس تحرک داشته باشد خواهیم پرداخت.
تاب سواری یک روش ساده و موثر برای آموزش حس وضعیت در کودک و انجام کاردرمانی حسی اوتیسم است. بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم علاقه ای به تاب سواری ندارند و حس ناخوشایندی در اوایل زندگی به آن نشان میدهند. بنابراین والدین از انجام این فعالیت دوری میکنند. اگر کودک برای اجرای این فعالیت بی میل است ابتدا با سرعت آهسته شروع کنید و به هر نحوی که شده این فعالیت را انجام دهید.
روش های کاردرمانی حسی اوتیسم برای درمان کودکان اوتیسم
شما می توانید از انواعی از روش ها برای کاردرمانی حسی اوتیسم به منظور درمان کودکان اوتیسم استفاده کنید، از جمله:
شما میتوانید کودک را روی تاب نگه دارید یا در یک وضعیت صورت به صورت کود پای خود را به دور شما حلقه کند و یا کودک را روی پای خود نشانده و با یک بازو آن را نگه دارید.
2. تاب دادن به عقب و جلو به صورت آهسته و اطمینان از امنیت کودک ( نگه داشتن کودک) نزدیک خود در وی احساس امنیت ایجاد میکند.
تاب سواری را بعد از ۲ تا ۳ دقیقه متوقف کنید.
این فعالیت را روزانه انجام دهید و به طور تدریجی زمان را افزایش دهید تا وقتیکه حس راحتی و آرامش را در کودک مشاهده میکنید . با افزایش زمان میزان حمایت را کاهش دهید و کودک را تشویق کنید تا خودش بدنش را کنترل کند. در نهایت کودک را به سمت خود چرخانده (صورت به صورت) و از وی بخواهید تا بدن خود را کنترل و نگه دارد.
زمانیکه کودک توانست به تنهایی روی تاب بنشیند اجازه بدهید این فعالیت را خودش انجام دهد.
بعد از نشست مستقل روی تاب در هر زمانیکه از شما خواست او را هل دهید.
به کودک آموزش دهید به طور مستقل تاب سواری را با حرکت دست و پای خود انجام دهد.
هر چقدر کودک بتواند تاب را بیشتر حرکت دهد علاقه بیشتری به ادامه فعالیت خواهد داشت و این مسئله در او احساس کنترل و توانمندی ایجاد خواهد کرد.
نمونه هایی از فعالیت کاردرمانی حسی
این فعالیت یک سرگرمی عالی برای کودکان سنین پایین است.
روی صندلی نشسته و اجازه بدهید کودک روی زانوی شما بنشیند (پای کودک را بین پاهای خود قرار دهد).
کودک را از ران و کمر حمایت کنید و بررسی کنید که آیا کودک عضلات پشت خود را فعال کرده و میتواند در یک وضعیت صاف قرار بگیرد؟
زانوی خود را در حد تحمل کودک بالا و پایین ببرید.
– بازی با توپ تمرین (توپ بادی بزرگ)
این توپها قابل باد کردن و بزرگ بوده و با قیمت مناسب در بازار موجود میباشد اگر شما یکی از این توپها را در منزل دارید میتوانید از آن برای یادگیری موقعیت در فضا به کودک استفاده کنید.
کودک را در حالیکه صورتش به سمت شماست روی توپ بنشانید.
ران، لگن و یا کمر کودک را حمایت کنید. این حمایت به اندازهای باشد که در او احساس امنیت ایجاد کند اما اطمینان کامل نداشته باشد.
اگر کودک نمیتواند با حمایت ران را در حالت صاف نگهدارد. از لگن یا کمر وی را نگهدارید.
به کودک اجازه دهید تا برای اینکه حواسش پرت شود، اسباب بازی یا شی مورد علاقهاش را در دستانش نگهدارد. این بازی در ایجاد تعادل و فعال شدن عضلات برای حفظ راستای تنه مفید است. از طرفی اسباب بازی به عنوان یک وسیله برای حواس پرتی است که منجر به ریلکس شدن میشود و اجازه فعالیت به بدن خواهد داد این کار برای کاهش استرس، کاهش درگیری ذهنی و کاهش سفتی عضلانی نیز مفید است.
آرام و ملایم توپ را به سمت جلو عقب و طرفین حرکت دهید. وقتی توپ حرکت میکند، تغییر وضعیت و حفظ راستای بدن کودک را مشاهده کنید. او این تطابقات را بدون اینکه به آن فکر کند ایجاد خواهد کرد.
همیشه به وضعیت شروع یا وضعیت مرکزی برگردید.
بین وضعیت شروع و حرکت به جهات مختلف زمان استراحت در نظر بگیرید.
روش هایی برای درمان کودکان اوتیسم
اطلاع از حرکت جهت و سرعت آن حس دیگری است که ممکن است در کودکان با اختلالات طیف اتیسم رشد نکند. آنها ممکن است در مورد حرکت خیلی حساس باشند یا اصلا آن را پردازش نکنند. درک فطری اینکه بدن چطور حرکت میکند از طریق تجربه حاصل میشود. هر چقدر کودک حرکات متنوعتری انجام دهد توانایی درک حرکت در فضا بیشتر خواهد شد. حرکت یک سیستم پیچیده است که چشمها، گوش داخلی و مغز را درگیر میکند.
یک روش برای افزایش آگاهی کودک و درمان کودکان اوتیسم با کاردرمانی حسی اوتیسم، ایجاد سرگرمی ای است که برای انجام این فعالیت به یک اسباب بازی کوچک و نرم مثل عروسک یا توپ نیاز است. این وسیله تقریبا ۵ اینچ (۱۳ سانتیمتر) قطر داشته باشد. ابتدا کودک توپ را در حالیکه بالای سرش نگهداشته به شما میدهد و سپس این کار را در حالیکه توپ بین دو زانو قرار دارد انجام میدهد. شما توپ را برعکس به کودک برگردانید. یعنی اگر توپ بالای سر کودک باشد بین زانوهای کودک قرار دهید. این فعالیت اگر با دوستان انجام شود سرگرم کنندهتر و آسانتر خواهد بود. وقتی توپ به انتهای خط رسید کودک در حالیکه توپ در پشتش قرار دارد به سمت جلو دویده و مجددا این فعالیت را از اول خط آغاز میکند.
روش دیگر انتقال توپ بین کودکان از یک طرف به طرف دیگر است. یعنی همچنانکه توپ به پشت خط منتقل میشود از سمت چپ به راست و راست به چپ جابجا میشود.
بیش حسی شنوایی در اوتیسم یکی از علائم رایج می باشد. حساسیت بیش از حد به صدا هایی مثل صدای شرشر آب یا صدای هواگش و یا حساسیت نسبت به صدای موتور ماشین در این کودکان دیده می شود. بیش حسی شنوایی در کودکان اوتیسم موجب به هم ریختگی عصبی کودک و رفتار های تکانشی در او می شود. کودک اوتیسم برای رهایی از حساسیت گوش به صدا شروع به انجام رفتار های کلیشه ای مانند چرخش به دور خود یا چرخاندن اشیاء می شود. مرکز اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات درمانی روز دنیا در زمینه درمان اوتیسم در حیطه رفع حساسیت به صدا در کودکان اوتیسم به طراحی اتاق پردازش شنیداری پرداخته است در این اتاق کودک اوتیسم به صورت تدریجی با محرک های شنیداری مواجه شده و بیش حسی شنوایی و کم حسی شنوایی در او تعدیل می گردد.
بیش حسی شنوایی در کودکان اوتیسم یا حساسیت بیش از حد به صدا
سر و صداهای ناگهانی و مختلف کودک اوتیسم را به شدت آشفته می کند . این حساسیت به صدا همیشه باعث واکنش‌های تند کودک اوتیسم مانند پرتاب اشیاء یا زدن بچه ها می شود. این حساسیت بیش از حد به صدا برای کودکان این طیف غیرمعمول نیست، زیرا آنها در قبال بعضی از محرک ها واکنش بیش از اندازه و نسبت به بعضی دیگر واکنشی کمتر از حد معمول نشان میدهند. تحقیقات اخیر نشان داده است که کودکان اوتیستیک ممکن است یک صدای بلند را نشنیده بگیرند در حالی که صدای مچاله کردن یک کیسه زباله منجر به واکنشی ناهنجار شود و بیش حسی شنوایی ایجاد کند.
علت حساسیت گوش به صدا چیست
دلیل حساسیت گوش به صدا در کودکان اوتیسم، عدم توانایی این کودکان برای نظم بخشیدن به داده های حسی و تفکیک محرک ها و پردازش آنهاست که به بیش حسی شنوایی معروف است. بورا فین و همکارانش در بوستون عقیده جالب توجهی را در باب علت بروز اوتیسم ارائه داده اند. (در حیوانات رفتار اوتیستیک میتواند به دلیل فقدان اطلاعات باشد، اما در کودکان اوتیستیک این رفتارها میتواند نتیجه عدم پردازش داده های حسی باشد. چنین کودکانی از سنین پایین به این سندروم مبتلا میشوند و در نتیجه فاقد تجارب ادراکی لازم برای ایجاد درک عمیق تر، گیرایی مفاهیم و یادگیری زبان هستند. این حساسیت بیش از حد به صدا با مشکل از پیش بررسی شده دیگری که بیانگر ناتوانی این کودکان در پذیرش محرک‌های همزمان و پردازش تک تک محرک‌های بصری یا شنیداری مرکب است، تشدید میشود.
فرد اوتیسم در صورت درمان حساسیت نسبت به صدا به عنوان یک بزرگ سال قادر خواهد بود تمام صداها را در یک فرودگاه شلوغ حذف کند و به مطالعه بپردازد، اما شاید هنوز قادر نباشد که صدای محیط را نادیده بگیرد و با تلفن صحبت کند.
مشکلات کودکان اوتیسم با حساسیت نسبت به صدا
مجموعه عوامل بیش حسی شنوایی و کم حسی شنوایی در یک کودک اوتیستیک منجر به بروز حرکات خود انگیخته مانند چرخش، ضربه به خود، یا فرار به دنیای درونی خویش به منظور فیلتر کردن محرک‌های بیرونی می شود. در غیر این صورت وجود محرک‌های همزمان در محیط برانگیختگی، قشقرق، فریاد و دیگر رفتارهای غیر معمول میشود. با وجود حساسیت به صدا،رفتارهای خود انگیخته موجب آرام شدن سیستم اعصاب مرکزی تعریف شده میشود. بعضی از دانشمندان معتقدند که کودکان اوتیستیک دارای سیستم عصبی بیش فعال هستند، در حالی که کودکان بیش‌فعال سیستم عصبی کند و آرامی دارند. یک کودک اوتیستیک خود را تحریک میکند تا آرام شود و کودک بیش‌فعال با فعالیت بیش از اندازه قصد فعال کردن سیستم عصبی منفعل خود را دارد.
بعضی از مربیان از حساسیت به صدا در کودکان سوء استفاده و از آن به عنوان عاملی برای تنبیه استفاده میکنند. این حساسیت فراوان به صدا در بزرگسالان مبتلا به اوتیسم هم دیده میشود. حتی ممکن است صداهای بلند ناگهانی مثل ترمز ماشین باعث یکه خوردن فرد شود. و اضطراب شدیدی در او به وجود آورد. صداهای بلند و طنین دار مانند صدای موتور سیکلت برای فرد اوتیسم عذاب آورند.
درمان های توانبخشی نظیر اتاق پردازش شنیداری و اتاق سنسوری روم در رفع حساسیت نسبت به صدا در کودکان اوتیسم بسیار موثر می باشد و می تواند مشکلات بیش حسی شنوایی را تعدیل نماید.
راهکارهای عملی برای کاهش حساسیت شنوایی در کودکان اوتیسم
1. ایجاد محیط شنیداری ایمن
فضاهای آرام طراحی کنید: یک گوشه آرام در خانه با مبلمان نرم و عایق صوتی ایجاد نمایید
از پرده‌های ضخیم و فرش استفاده کنید تا انعکاس صدا کاهش یابد
محدود کردن منابع صوتی مزاحم: مانند خاموش کردن تلویزیون پس از استفاده
2. استفاده از ابزارهای کمک‌شنیداری
هدفون‌های حذف نویز: با مشورت کارشناس، هدفون‌های مخصوص انتخاب کنید
گوش‌گیرهای مناسب: انواع سیلیکونی یا فومی با اندازه کودک
دستگاه‌های تولید نویز سفید: برای پوشش صداهای ناگهانی
3. برنامه‌ریزی حسی پیشگیرانه
جدول زمانی فعالیت‌های پرسر و صدا: کودک را برای موقعیت‌های پرصدا آماده کنید
استفاده از تایمر بصری: برای نشان دادن مدت زمان باقی‌مانده در محیط پرسر و صدا
آماده‌سازی پیش از رویداد: توضیح اتفاقات پیش‌رو با تصاویر یا داستان‌های اجتماعی
4. تمرینات یکپارچگی حسی (تحت نظارت کاردرمانگر)
درمان تدریجی با صداها: شروع با صداهای آرام و افزایش تدریجی حجم صدا
بازی‌های شنیداری کنترل‌شده: مانند تشخیص منبع صدا یا دنبال کردن ریتم
فعالیت‌های سنگین جسمی: برای تنظیم سیستم عصبی قبل از مواجهه با صداها
5. راهکارهای رفتاری-شناختی
سیستم پاداش: برای تحمل تدریجی صداهای غیرمنتظره
کلمات رمز امن: ایجاد یک کلمه خاص که کودک با گفتن آن بتواند موقعیت را ترک کند
تکنیک‌های تنفسی: آموزش تنفس عمیق هنگام مواجهه با صداهای ناخوشایند
6. تغییرات محیط آموزشی
صندلی دور از منابع صوتی: مانند دور از درب کلاس یا سیستم تهویه
اجازه استفاده از وسایل کمک‌شنیداری در مدرسه
زمان‌های استراحت شنیداری بین کلاس‌ها
7. رژیم غذایی و مکمل‌ها (با نظارت پزشک)
کاهش محرک‌ها: مانند کافئین یا مواد غذایی حساسیت‌زا
مکمل‌های منیزیم: که ممکن است به کاهش حساسیت عصبی کمک کند
تأمین کافی امگا3: برای سلامت سیستم عصبی
وسایل کمک‌شنیداری برای کودکان اوتیسم
1-هدفون‌های حذف نویز (Noise-Canceling)
2-گوش‌گیرهای سیلیکونی نرم
3-گوش‌گیرهای فومی یکبارمصرف
4-گوش‌گیرهای سفارشی قالب‌گیری شده
5-دستگاه‌های تولید نویز سفید
6-هدفون‌های حساسیت‌زدایی (Desensitization)
7-سیستم‌های FM شخصی
8-گوش‌گیرهای ریتمیک (ضربان‌دار)
9-هدفون‌های Bone Conduction
10-گوش‌گیرهای هوشمند با فیلتر فرکانسی
سوالات متداول:
1-چگونه میتوان کودک اوتیستیک را به استفاده از این وسایل عادت داد؟
با زمان‌بندی کوتاه شروع کنید (مثلاً 5 دقیقه در روز) و به تدریج افزایش دهید. میتوانید از سیستم پاداش و بازی استفاده کنید.
2-چگونه گوش‌گیرهای سیلیکونی را تمیز و ضدعفونی کنیم؟
با آب ولرم و صابون ملایم شسته و کاملاً خشک کنید. از الکل استفاده نکنید چون ممکن است مواد سیلیکونی را خراب کند.
