به علت مشکلات مختلف کودکان اوتیسم نظیر توجه پایین و در خود ماندگی فضای آموزش برای کودکان اوتیسم باید به صورت خاص طراحی شود. در فضای آموزشی کودکان اوتیسم روش های آموزشی به شکل برنامه ای سازمان یافته برای کودک است تا بر اساس آن بتواند اطلاعات قابل درک را به دست آورد. با استفاده از سیستم کاری تنظیم شده برای فرد، وی قادر خواهد بود که به صورت مستقل کار کند، دقیقا همان گونه که بزرگسالان با استفاده از یک برنامه گام به گام قادر به انجام کاری مانند ساخت یک میز و یا تهیه چای با استفاده از چای ساز خواهند بود. مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم دکتر صابر در حیطه کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی کودکان اوتیسم با طراحی بخش های آموزشی متفاوت به درمان کودکان اوتیسم می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
با استفاده از روش های آموزشی خاص می توان به فرد اوتیسم گفت:
چه کاری؟ به چه میزان از فعالیت و در طی چند مرحله و با چند گام انجام می شود؟ چگونه می دانیم که کاری به انتها رسیده و با تمام شده است؟ فعالیت بعدی چیست؟
در فضای آموزشی خاص اوتیسم باید سیستم های کاری مشخصی ایجاد کرد و فعالیت های دارای ساخت را با استفاده از گام های تشکیل دهنده آن در مراحل مختلف به کودک اوتیسم ارائه کرد. توالی این گام ها باید همواره یکسان باشد و از جهت مشخصی به کودک اوتیسم ارائه شوند و نقطه شروع و اتمام فعالیت برای کودک مشخص باشد. مثلا ممکن است گام آخر و با مرحله اتمام، شامل جعبه های اتمام و با پوشه اتمام فعالیت باشد که کار انجام شده، در نهایت درون آن قرار گیرد و فعالیت بعدی آغاز شود .
در فضای آموزشی کودکان اوتیسم در نظر گیری سیستم فعالیتهای انفرادی کودکان دارای اوتیسم با توجه به شرایط کودکان انجام می گیرد:
فضای آموزشی با شیوهای بصری برای بیان مطالب زیر به کودکان است :
چه کاری انجام دهند؟ (چه مفهومی به آنها آموزش داده می شود)
چه میزان کار کنند؟ (برای نشان دادن ادراک مفهوم چه نوع کاری را به چه میزانی باید انجام دهند )
کار چه زمانی به اتمام می رسد؟ (زمان اتمام فعالیت کی فرا می رسد، بعد از چه میزان کار فعالیت به اتمام می رسد؟)
بعد چه اتفاقی پیش خواهد آمد؟ (فعالیت بعدی چیست؟)
چرا فضای آموزشی بصری برای افراد دارای اتیسم مفید هستند؟
اوتیسم بر ادراک کودک از دستورها و آموزش های کلامی تأثیر می گذارد و ادراک کودک دارای اوتیسم را از نشانه های اجتماعی (زبان بدن، بیانات چهره ای )محدود می کند. فضای آموزشی یصری فعالیت را به کودک یادآوری کرده و گام های فعالیت و عملکرد و سازماندهی امور و اشیاء موجود در محیط را تحت تأثیر خود قرار می دهد. بنابراین با استفاده از حمایت های بصری راه های مختلف آموزش هدف مورد نظر تجربه می شود.
تطابق فضای آموزش برای کودکان اوتیسم
فعالیت های کاری به صورت گام های مشخص در جعبه کاری کنار دست کودک در سمت چپ و جعبه اتمام در سمت راست.
مقایسه کردن (اشیاء، رنگ ها، اشکال، حروف، تصاویر آموزش انجام می شود تا تضمین کننده ادراک فرد از مفهوم مورد نظر باشد)
نوشته ها (اغلب به شکل همراهی با تصویر سعی می کند دستیابی به هدف را ممکن سازد)
چیدمان فضای آموزشی اوتیسم :
چپ به راست
بالا به پایین
ه – نمونه آموزش روند فعالیت در فضای آموزشی :
استفاده از فعالیت های انفرادی به کودک کمک خواهد کرد تا بدانید که کار از جعبه آغاز فعالیت شروع می شود، توسط وی به اتمام می رسد و آنگاه در جعبه اتمام فعالیت قرار داده می شود (جریان کار)
کارت مربوط به هر فعالیت را با گام های نوشته شده برای انجام کار در کنار هر جعبه قرار می گیرد تا به کودک اوتیسم در تکمیل فعالیت کمک کند و در نهایت به وی نشان دهد که با قرار دادن آن در جعبه اتمام کار زمان اتمام آن فعالیت مشخص می شود.
در سیستم نگارشی، ممکن است کودک هر مرحله از کار را که تمام کرد، آن را بر روی کارت فعالیت علامت بزند. کار انجام شده ممکن است در پرونده کاری فرد قرار داده شود.
آموزش کودکان اوتیسم را در میز مربوط به فعالیت های منفرد و مستقل انجام دهید. این بخش جایی است که فرد فعالیت را انجام خواهد داد
قرار گیری کودکان و چیدمان محیط آموزشی :
به طور منفرد و رو به دیوار با استفاده از پاراوان هایی که دید وی را نسبت به محیط اطراف محدود می کند. با این روش محيط کنترل شده است و نوع حرکت و جهت آن مشخص است.
استفاده از حمایت های بصری امری جدید نیست و تقریبا همه به نحوی از آن استفاده کرده اند. در میان روش های مختلف حمایت های بصری به ناچار لازم بود به طور گزینشی عمل کرد و روش هایی را برگزید که کارایی آنها چه توسط تجربه های شخصی و چه توسط پژوهش های رسمی تأیید شده باشد، دشواری در ادراک محرک های محیط و سختی در برقراری ارتباط یکی از دشواری های افراد دارای اوتیسم است. همان گونه که پیش از این نیز توضیح داده شد، ناتوانی در ادراک دستورات کلامی حتی در ساده ترین سطح آن نیز باعث می شود که این افراد در مدرسه از آموزش های متکی به کلام چندان بهره ای نبرند. دشواری های دیگری که برای این کودکان وجود دارد این است که این کودکان اوتیسم فاقد توان پیش بینی وقایع روزانه هستند و اغلب آنان در تغییر برنامه و رفتن از یک بخش به بخش دیگر و با یک فعالیت به فعالیت دیگر مشکل دارند. اغلب برای آنها ادراک این امر دشوار است که چرا دیگران مانع کار آنها می شوند و نمی گذارند که آنان کارهای مورد علاقه خود را انجام دهند.
حمایت های بصری آن گونه که توسط هاتگدون (۱۹۹۵، ۱۹۹۷)، کویل (۱۹۹۵)، دالريمپل (۱۹۹۵) و روبرتسون و دیگران (۱۹۹۲) توصیه شده اند. برای استفاده کودکان دارای اوتیسم و افزایش سطح توانایی یادگیری و ظرفیت حافظه و ادراک آنان مناسب است . استفاده از این راهکارها باعث می شود که این افراد عملکردهای آموزشی مناسبی نشان دهند و بتوانند با دیگران و محیط اطراف خود ارتباط برقرار کنند.
استفاده از تصویر برای آموزش افراد دارای اوتیسم سابقه ای چندین دهه دارد. در حدود بیست سال قبل رابینسون – ويلسون (۱۹۷۷) نشان داد که افراد دارای اختلالات ارتباطی قادر هستند که با استفاده از تصویر های متوالی و پشت سر هم دستورالعمل تهیه یک غذا را از روی یک کتاب آشپزی دنبال کنند. هر چند استفاده از رسانه های تصویری برای برقراری ارتباط مؤثر با افراد دارای مشکلات ارتباطی مفید بوده اند، در چند سال اخیر کاربرد این روش ها با افراد دارای اوتیسم بسیار شایع شده است. به همین جهت طراحی محیط های آموزشی کودکان اوتیسم بر پایه محرک های و راهنمماهای بصری یک روش مناسب برای بهبود سطح یادگیری این کودکان می باشد.
نتیجه‌گیری:
طراحی فضای آموزشی مناسب برای کودکان اوتیسم یکی از کلیدی‌ترین عوامل در موفقیت یادگیری آن‌هاست. محیطی که با در نظر گرفتن نیازهای حسی، سازمان‌یافتگی و آرامش طراحی شده باشد، می‌تواند به‌طور چشمگیری بر تمرکز، یادگیری و رفتار کودک تأثیر بگذارد. از نورپردازی و رنگ‌آمیزی مناسب گرفته تا چیدمان وسایل و کاهش محرکهای محیطی، هر جزئیاتی در این فضا اهمیت دارد. به‌خاطر داشته باشید که بهترین فضای آموزشی، فضایی است که با نیازهای منحصربه‌فرد هر کودک اوتیسم تطبیق داده شده باشد. با طراحی هوشمندانه و خلاقانه، می‌توان محیطی ایجاد کرد که هم به یادگیری کمک کند و هم احساس امنیت و آرامش را به کودک منتقل نماید.
سوالات متداول:
1- بهترین رنگ‌ها برای فضای آموزشی کودکان اوتیسم کدامند؟
رنگ‌های ملایم مانند آبی کم‌رنگ، سبز روشن و خاکستری روشن که آرامش‌بخش هستند و تمرکز را افزایش می‌دهند
2-نورپردازی مناسب برای فضای آموزشی کودکان اوتیسم چگونه باید باشد؟
نور غیرمستقیم و یکنواخت، پرهیز از نورهای چشمک‌زن و استفاده از پرده برای کنترل نور طبیعی.
یکی از مشکلات والدین کودکان اوتیسم و مربیان آنها یافتن مناسب ترین روش آموزش کودکان اوتیسم است که بتواند در عین سادگی بهترین نتیجه آموزشی را داشته باشد. از وظایف مهم مربیان کودکان اوتیسم آموزش والدین کودکان اوتیسم می باشد که در جلسات مشاوره با متخصصین کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم انجام می شود. نحوه صحیح آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسم و بکارگیری راهکارهایی برای آموزش کودکان اوتیسم موجب پیشرفت روند درمان اوتیسم و تسریع در بهبودی می گردد. از این رو مرکز توانبخشی اوتیسم زیر نظر دکتر صابر برنامه های مدونی را در جهت آموزش مفاهیم، مهارت ها و نحوه ارتباط کودکان تهیه نموده است و توسط روانشناسان، مشاوران و رفتاردرمانان مرکز در جلسات درمانی تخصصی اجرا و آموزش میدهد.
1. آموزش کودکان اوتیسم انفرادی است، حتی اگر در گروه های کوچک دو با سه نفری حضور داشته باشند. توضیحات بیشتری در این ارتباط در ادامه این بخش ارائه شده است)
٢. به تصیه دکتر اوتیسم در مورد اختلالات طیف اوتیسم بیشتر یاد بگیرید و سعی کنید برنامه های آموزش کودکان اوتیسم خود را با توجه به تعاریف و طبقه بندی های نوین هماهنگ کنید.
3. عواملی را که باعث برانگیخته شدن فرد دارای اوتیسم می شود شناسایی کرده و از آنها پرهیز کنید. این علائم اغلب جنبه حسی دارند و به دلیل ناتوانی این افراد در پردازش حسی دقیق محرکها ایجاد می شوند.
۴ .در روش آموزش کودکان اوتیسم از قانون ده ثانيه ” پیروی کنید. این قانون توصیه می کند که بین هر دستورالعمل و با پیام آموزشی، مکثی ده ثانیه ای به عنوان فرصتی برای پردازش پیام دریافت شده لازم است.
۵ . از راهکارهای آموزش کودک اوتیسم می توان به نکات زیر اشاره کرد.کوتاه و ساده با فرد دارای اوتیسم صحبت کنید. دلیل این امر دشوار بودن پردازش دستورات شفاهی برای افراد دارای اوتیسم است. استفاده از روش هایی که پیام های شفاهی را به محرکهای عینی تبدیل می کنند توصیه می شود.
۶. به فرد بگویید چه کار کند نه اینکه چه کاری نکند”. حق انتخاب دادن به فرد و استفاده از گفتار مثبت در تمامی روش ها در اولویت قرار دارد .
حمایت بصری و علایق فرد در روش آموزش کودکان اوتیسم
حمایت های بصری را با کلام خود همراه کنید. این حمایت ها در گستره وسیعی قرار دارند و با استفاده از شی، واقعی آغاز می شود و به استفاده از نوشته می رسد.
علائق فرد را در مسیر صحیح مورد استفاده قرار دهید. یعنی به جای حذف رفتار سعی در جهت دهی و اصلاح آن در اولویت برنامه های آموزشی کودکان اوتیسم قرار دارد.
در هر محیطی سعی کنید مهارتی نو به فرد آموزش دهید، محدود نکردن برنامه های آموزشی کودکان اوتیسم به یک محیط و توسعه آن به محیط های گوناگون به فرد کمک می کند تا یافته های خود را تعمیم دهد.
فرد دارای اوتیسم نسبت به قواعد واکنش مثبت نشان می دهد، بنابراین بهتر است آموزش ها قاعده مند و دارای ساختار مشخص و یکسانی باشد.
فرد را برای حوادث زندگی آماده کنید (ناتوانی پیش بینی این افراد را مورد توجه قرار دهید ) تغییرات را از قبل به این افراد اطلاع دهید و آنان را به یکباره با تغییرات ایجاد شده در محیط، افراد و محتواهای آموزشی روبه رو نکنید.
نحوه سازگاری با تغییرات را به فرد آموزش دهید. این کار یکی از دشواری های آموزش افراد دارای اوتیسم است زیرا که قاعده مندی و میل به عدم تغییر از ویژگی های آنان است. برای افزایش توانایی سازگاری با تغییرات باید از ترکیب چند اصل قبلی استفاده کرد.
شی، مورد علاقه فرد دارای اوتیسم را همیشه در دسترس داشته باشید تا بتوان از آن در مواقع مناسب استفاده کرد و آرامش را به وی باز گرداند.
برنامه آموزش انفرادی کودک اوتیسم را به طور دوره ای مورد بررسی قرار دهید، و سعی کنید که از روش های آموزش کودکان اوتیسم مختلف را برای آموزش یک هدف استفاده کنید.
برنامه های آموزشی و توانبخشی افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم باید به شکل انفرادی انجام شود و والدین در آماده سازی برنامه های آموزش انفرادی (آی. ای. پی) حضور داشته باشند. در این برنامه ها اطلاعات جزئی در مورد برنامه های آموزشی و اهداف بلند مدت و کلی و اهداف رفتاری در جلسات کاردرمانی اوتیسم وجود دارد. معلم اوتیسم لازم است تا به والدینی که در مورد حضور خود در برنامه های آموزش الفبا به اوتیسم و اثر آن تردید دارند دسترسی داشته باشند و آنان را قانع کنند. آموزش فراگیر و توجه بهتدریس خصوصی اوتیسم در آموزش نوشتن به کودکان اوتیسم برنامه ساده ای نیست. اما می تواند برای دانش آموزان دارای اوتیسم و سایر دانش آموزان کلاس که دارای رشد عادی هستند مفید باشد. برای اثر بخشی هر چه بیشتر این برنامه و برنامه های آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم و کسب احساس موفقیت در دانش آموزان دارای اوتیسم باید والدین، معلم اوتیسم و اجرا کنندگان برنامه به صورت گروهی با یکدیگر کار کنند. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر با در نظر گرفتن روش های تدریس اوتیسم و کمک گرفتن از متخصصین گفتاردرمانی اوتیسم و دکتر اوتیسم در زمینه آموزش های تحصیلی کودکان اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید.
برنامه ریزی برای آموزش انفرادی و تدریس خصوصی برای کودکان اوتیسم، سند مکتوبی است که فرایند همکاری برای ایجاد یک برنامه آموزشی انفرادی برای دانش آموزان نیازمند به خدمات ویژه را مشخص می کند. این برنامه ریزی مداوم است و فرایند های مربوط به آموزش، ارزیابی، اندازه گیری، تصمیم گیری و گزارش دهی را به شکل منسجم در خود دارد. این برنامه ها خدمات حمایتی و برنامه های آموزشی تطبیقی و تعدیل شده را مشخص می کنند (رهنمود وزارت آموزش و پرورش در مورد آموزش های ویژه، ۲۰۰۱)
هدف از یک برنامه ریزی برای تدریس خصوصی معلم اوتیسم
برنامه ریزی برای آموزش نوشتن به کودکان اوتیسم به صورت انفرادی فرآیندی رسمی برای مربیان، والدین و سایر متخصصین ارائه کننده خدمات است تا با همکاری با یکدیگر در ارتباط با ایجاد یک برنامه خاص برای یک دانش آموز تصمیم گیری کنند. در این فرایند مکانیزم هایی برای تشخیص، ثبت و مرور نیازهای ویژه دانش آموز وجود دارد، هدف کلی برنامه ریزی برای آموزش نوشتن به کودکان اوتیسم به صورت خصوصی، کمک به دانش آموز است تا در کسب مهارت ها و دانش مورد نیاز در سطحی بالاتر از عملکرد فعلی در زمینه های مهارت های زندگی شناختی و رفتاری موفق شود.
محتويات برنامه آموزش انفرادی حیطه هایی را مشخص می کند که در ارتباط با نیازهای دانش آموز هستند. برای تعدادی از دانش آموزان، این برنامه ممکن است در گام نخست بر اهداف تحصیلی نظیر آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم یا آموزش نوشتن به کودک اوتیسم و مهارت های مورد نیاز آن تأکید داشته باشد در حالی که برای دانش آموزی دیگر این برنامه مهارت های زندگی را مورد توجه قرار می دهد. تعدادی از دانش آموزان نیز ممکن است نیازمند معلم اوتیسم برای رفع مشکلات رفتاری خود باشند.
تصمیم گیری معلم کودکان اوتیسم برای اجرای برنامه
برای اینکه چنین برنامه ای به هدف خود دست یابد و به پیشرفت دانش آموز کمک کند، باید تصمیم گیری های در مورد تغییر و تعديل مواد و محتواهای موجود برای آموزش و جایگزینی برنامه تدریس خصوصی با برنامه معمول، انجام مداخلات رفتاری و استراتژی های آموزشی و استفاده از ابزارهای موجود برای ارزیابی انجام شود. کسب تصویر مشخصی از توانایی ها دانش آموز و نیازهای اساسی وی برای برنامه ریزی از جمله ضروریات است .
تصمیمات باید بر اساس شناسایی صحیح و دقیقی از سطح توانایی و عملکردهای فعلی دانش آموز باشد تا با استفاده از آن توانمندی های وی تقویت شود، علاقه مندی افزایش یابد و نیاز ها به روشنی تعیین و مشخص شوند. همراه با برنامه ریزی برای آموزش انفرادی و تدریس خصوصی که به صورت رسمی انجام خواهد گرفت، در نظر گیری و ثبت کلیه تصمیمات مربوط به منابع اضافی مورد نیاز، برنامه درسی آموزش الفبا و ریاضی به کودکان اوتیسم، استراتژی و تکنولوژی مورد نیاز برای کمک به دانش آموز در کسب اهداف کلی و رفتاری مشخص شده در برنامه کاملا ضروری است، ثبت کردن به معنی یادداشت کلیه برنامه ها و خدمات در حال اجرا در ضمن برنامه آموزش برای هر کودک اوتیسم می باشد و برای تصمیم گیری در مورد تغییر و یا تداوم برنامه و ارائه اطلاعات به والدين و سایر افراد درگیر در برنامه ریزی آموزش انفرادی از جمله ضروریات است، نگهداری برگه های مکتوب مربوط به توانمندی های ارزیابی شده دانش آموز و سطح عملکرد وی می تواند به عنوان خط پایه ای برای مشخص کردن و مناسب بودن اهداف کلی و رفتاری در نظر گرفته شده برای برنامه تدریس خصوصی در نظر گرفته شود .
برنامه ریزی آموزش انفرادی فرایندی است که با استفاده از آن معلم کودکان اوتیسم، اعضای تیم آموزش دهنده و والدین اطمینان حاصل می کنند که نیازهای دانش آموزان به شیوه ای منظم مورد توجه قرار گرفته شده اند
فرایند برنامه ریزی برای آموزش انفرادی مکانیزم اطمینان بخشی در مورد توسعه و اجرای برنامه به شیوه ای منسجم و با استفاده از گام های مشخص و عینی است که بایستی مرحله به مرحله طی شوند.
فرایند برنامه ریزی برای تدریس خصوصی به کودکان اوتیسم چارچوب مشخصی برای تصمیم گیری بر اساس توانایی های دانش آموز در زمان تهیه برنامه تعیین می کند.
برنامه ریزی برای آموزش انفرادی برای دانش آموزانی تهیه می شود که برنامه هایشان به طور معنی داری با برنامه های آموزشی از پیش تعیین شده برای سایر دانش آموزان متفاوت است و برای دانش آموزانی است که دارای نیازهای ویژه آموزشی، رفتاری، پزشکی و با جسمی هستند .
فرایند برنامه ریزی برای آموزش انفرادی بر اطلاعاتی تأکید می کند که با استفاده از ارزیابی های رسمی و غیر رسمی به دست آمده اند.
فرایند برنامه ریزی برای تدریس خصوصی کودک اوتیسم با استفاده از مشارکت والدین در تمامی مراحل برنامه ریزی، تهیه و اجرای سعی در تقویت هرچه بیشتر خود دارد.
برنامه ریزی برای آموزش نوشتن و ریاضی به کودک اوتیسم چه زمانی انجام می شود؟
برای اینکه دانش آموزی یک برنامه آموزش نوشتن و ریاضی مناسب دریافت کند، معمولا شرایطی مشخص در نظر گرفته می شود. والدین و معلم کودک اوتیسم نیز برای اینکه دانش آموزی مستحق دریافت برنامه آموزشی انفرادی باشد و برای انجام این امر ارجاع داده شود باید گام هایی را طی کنند. استثناهایی که برای این امر وجود دارد دانش آموزانی هستند که پیش از ثبت نام در مدرسه، دارای یک اختلال و یا سندروم تشخیص داده شده باشند و یا دانش آموزانی که در مراحل قبلی آموزشی نیز از برنامه های تدریس خصوصی استفاده کرده اند نیز جزو افرادی در نظر گرفته می شوند که نیازمند طی کردن گام های اداری برای ارجاع و تصمیم گیری در مورد تهیه و دریافت برنامه آموزش انفرادی نیستند.
برای تهیه برنامه آموزشی انفرادی معمولا گام های زیر توصیه می شوند:
تشخیص نیاز مندی کودک اوتیسم به دریافت آموزش های ویژه و خدمات مربوط به آن
ارزیابی دانش آموز به منظور تصمیم گیری نهایی در مورد نیاز مندی وی به برنامه های آموزش خصوصی الفبا
برنامه ریزی به منظور برگزاری جلسات اعضای گروه برنامه ریزی برای آموزش انفرادی
برگزاری جلسات و تدوین برنامه آموزش نوشتن و ریاضی برای کودک اوتیسم
ارائه خدمات مورد نیاز دانش آموز
اندازه گیری و ارزیابی میزان پیشرفت کودک اوتیسم و ارائه گزارش به والدین وی
بررسی برنامه تدریس خصوصی و در نظر گیری تغییرات احتمالی در برنامه
ارزیابی مجدد دانش آموز برای مشخص کردن میزان پیشرفت او در آموزش های نوشتن و ریاضی
برای سنجش میزان پیشرفت کودک و نحوه آموزش مربی اوتیسم، مانند هر ارزشیابی دیگری، باید اطلاعاتی کسب کرد. سپس آن اطلاعات را تجزیه، تحلیل و تفسیر کرده و با استفاده از آن نتایج، تغییرات مطلوب را در اهداف کلی و رفتاری محتوا و رسانه ها ارائه داد. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر، در آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسم، مانند آموزش رنگ به کودک اوتیسم، با توجه به نتیجه مشخص می شود کودک به چه سطحی از هدف رسیده است. یعنی با توجه به نتیجه آموزش مشخص می شود که کودک در کسب تمامی اهداف و یا بیش از نیمی از آنها موفق بوده اند با خیر. بررسی برنامه آموزشی برای کودکان اوتیسم می تواند به تعیین اهداف واقعگرایانه و یا تغییر نحوه آموزش مهارت به کودکان اوتیسم تاثیر گذار باشد. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با استفاده از تکنیک های مختلف آموزش کودکان اوتیسم نظیر روش ای بی ای، پکس و…. و بهره گیری از مربیان و متخصصان مجرب در حیطه آموزش کودکان اوتیسم و با نظارت دکتر اوتیسم به بهترین نتیجه درمانی در زمینه آموزش کودکان دست یافته است. بخش های این مرکز شامل کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم ، رفتاردرمانی، بازی درمانی و بخش سنجش و آموزش کودکان اوتیسم می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بررسی برنامه آموزشی برای کودکان اوتیسم
بررسی های برنامه آموزشی اغلب ممکن است نشان دهد که عدم موفقیت ناشی از یکی از موارد زیر است:
اهداف انتخاب شده مناسب نیستند
محتوا مناسب با اهداف نیست
شیوه های آموزشی مورد استفاده مؤثر و خوب نبوده اند
رسانه مطلوب استفاده نشده است.
چنین شیوه ای از بررسی را “ارزشیابی نهایی” می نامند. همان طور کهمی دانید مطلوب است که کودک از ارزشیابی رفتارهای ورودی کمترین نمره (صفر) و از ارزشیابی نهایی بالاترین نمره (نمره بیست) را بگیرد. اما مانند هر امر ایده آل دیگر امکان دستیابی کامل به این هدف همیشه ممکن نیست؛ بنابر این باید محدوده ای از موفقیت در نظر گرفته شود که کسب آن برای اکثر کودکان قرار گرفته در یک مقطع رشدی خاص ممکن باشد.
آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسم و حیطه های مختلف آن
آموزش مهارت به کودکان اوتیسم به منظور یاد گیری انجام می شود، یادگیری نیز در یک محدوده مشخص به دست نمی آید بلکه تمامی آنچه که در طول زندگی انجام می شود ناشی از تجارب یادگیری است. علوم و فنون مختلف یاد گرفته می شوند، مطالبی مانند ریاضیات، ادبیات و غیره همه یادگرفتنی هستند. اما نحوه برقراری ارتباط و لذت بردن از حضور دیگران، آداب معاشرت و رسوم جاری در یک جامعه نیز یاد گرفته می شوند. ورزش ها و حرفه های گوناگون نیز آموخته می شوند. شاید تهیه فهرست کاملی از تمامی آنچه در دوره زندگی یاد می گیریم غیر ممکن باشد. اگر یاد گیری های مختلفی وجود داشته باشند پس اهداف آموزشی نیز متنوع، گوناگون و متفاوت خواهند بود. همان طور که پیش از این توضیح داده شد، اهداف آموزشی را می توان در سه حیطه طبقه بندی کرد و هدف های جزئی طرح درس مهارت ها و توانایی هایی هستند که فرد در جریان آموزش به آنها می رسند، این سه حیطه عبارتند از حیطه شناختی، حيطه عاطفی و حیطه روانی حرکتی. در این بخش این سه حیطه با توضیحات بیشتر و دقیق تر توضیح داده می شوند.
اهداف حیطه شناختی در برنامه آموزش مفاهیم به کودک اوتیسم
این حیطه با پاسخ های شناختی فرد سر و کار دارد و جنبه های ذهنی در بخش هایی که با اندیشه در ارتباط هستند را مدنظر قرار می دهد، در برنامه آموزش مفاهیم به کودک اوتیسم حفظ کردن، فهمیدن، استدلال کردن، مورد توجه است و شامل دو بخش اطلاعات و مهارت هایی ذهنی است. اغلب دروس در این حیطه قرار دارند. این اهداف به جریان هایی که با ذهن و اندیشه آدمی سروکار دارند مربوط می شوند مثلا حفظ کردن استدلال کردن و فهمیدن این حیطه خود به دو بخش فرعی تقسیم می شوند که عبارتند از؛
دانش و توانایی ها و مهارت های ذهنی ۔ دانش؛ شامل یاد آوری امور جزیی و کلی، روش ها و فرایندها، الگوها، ساخت ها و موقعیت ها است. یعنی حفظ و نگهداری مطالب از قبل آموخته شده است مانند آموزش رنگ به کودکان اوتیسم.
توانایی ها و مهارت های ذهنی؛ سازمان دهی و یا تجدید سازمان مطالب آموخته شده برای منظوری خاص مورد نظر است. یعنی فرد از آنچه که یاد گرفته است در موقعیت جدیدی استفاده کند.
این بخش از پنج طبقه فرعی تشکیل شده است که عبارتند از :
الف – فهمیدن: یعنی درک و فهم مطلب، این مرحله یک قدم بالاتر از دانش است. در دانش از فرد خواسته می شود که مطالبی را که آموخته است بدون دخل و تصرف به باد آورد اما در در این طبقه فرد چیزی از خود به موضوع اضافه می کند.
ب – به کار بستن: استفاده از قوانین و قواعد روش ها در موقعیت های عینی
ج – تحليل؛ شکستن یک مطلب به اجزاء تشکیل دهنده آن به نحوی که روابط درونی آن مشخص شود
د- ترکیب: کنار هم گذاشتن عناصر و اجزا، برای ایجاد یک کل و تولید یک طرح جدید
ه – ارزشیابی: داوری در مورد ارزش یک مطلب و موضوع برای مقاصد معین.
اهداف حيطه عاطفی و آموزش مهارت به کودکان اوتیسم
آموزش مهارت های ارتباطی به کودکان اوتیسم با نگرش ها، علائق، عواطف و ارزش ها سر و کار دارد، و فعالیت هایی مانند درک لذت تعامل با دیگران، ارتباط و جنبه های مختلف آن، درک عواطف و احساست دیگران در این حیطه قرار دارند. بنابراین طبقه بندی حوزه عاطفی و آموزش مهارت به کودکان اوتیسم نیز به طور مستقیم در ارتباط با نگرش ها، ارزش های احساسات و عواطف است. این حیطه ۵ بخش دارد
الف – دریافت کردن حساسیت نسبت به وجود بعضی پدیده ها و محرک های محیطی و میل و توجه به پذیرش آنها
ب – پاسخ دادن: فرد علاوه بر توجه داشتن نسبت به آنچه که می بیند پا می شنود از خود فعالیت نشان می دهد و به آن فعالانه پاسخ می دهد
ج – ارزش گذاری: رفتار در این طبقه دارای ویژگی های باور و با نگرش است و ارزش ها، درونی می شوند.
د – سازمان: پس از درونی شدن ارزش ها، مجموعه ای از آنها ایجاد می شود، در نتیجه نیاز به سازمان دهی آنها به وجود می آید.
ه – شخصیت پذیرفتن به وسیله مجموعه ای از ارزش ها: نظام ارزشی فرد به صورت یک سبک و شیوه در می آید.
اهداف حیطه روانی – حرکتی در آموزش اوتیسم
در این حیطه با پاسخ های حرکتی فرد در زمینه هایی مانند ورزش، حرفه آموزی و امور هنری سرو کار داریم
طبقه بندی آموزش مهارت به کودکان اوتیسم در این بخش شامل ۴ طبقه اصلی است:
الف – حرکات کلی بدن: شامل حرکاتی که با بالا تنه و پایین تنه انجام می شوند و حرکاتی که چند عضو را درگیر می کنند.
ب – حرکات هماهنگ ظریف
ج – رفتار ارتباطی غیر کلامی: شامل بیان چهره ای، اشاره سر و دست و حرکات بدنی
د – ارتباطات کلامی : شامل تولید صدا، هماهنگی اشارات صدا و کلمه مطالب ذکر شده در این بخش به عنوان چارچوب مشخص و قابل قبولی برای ادامه محتوایی این مطلب استفاده قرار می گیرد، در ادامه از شش روش آموزشی برای افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم سخن گفته می شود. این روش ها در نهایت با استفاده از دیدگاه عینی سعی دارند تا مداخلات مورد نیاز افراد دارای اوتیسم را به آنان ارائه کنند. پیش از آنکه توضیحاتی در مورد کاربرد روش های مختلف آموزش برای افراد دارای اوتیسم ارائه شود، این بخش با توصیه های کلی برای آموزش کودکان دارای اوتیسم و ارائه توضیحاتی در مورد برنامه های آموزش انفرادی به پایان می رسد. توجه به این نکات علیرغم روش هایی که مورد استفاده قرار می دهد می تواند تضمین کننده موفقیت شما باشد.
نتیجه‌گیری:
آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسم نیازمند صبر، خلاقیت و استفاده از روش‌های متنوع است. موفقیت در این مسیر به طراحی برنامه‌ای منظم، استفاده از ابزارهای مناسب و هماهنگی بین والدین، مربیان و درمانگران بستگی دارد. به یاد داشته باشید که هر کودک اوتیسم منحصر به فرد است و ممکن است به روش‌های مختلفی پاسخ دهد. با ترکیب تکنیک‌های بصری، عملی و بازی‌های آموزشی، می‌توانید به کودک کمک کنید تا مفاهیم مختلف را بهتر درک کند و در مسیر رشد و یادگیری پیشرفت چشمگیری داشته باشد.
سوالات متداول:
1-چطور می‌توان مفهوم علت و معلول را به کودک اوتیسم فهماند؟
از طریق آزمایش‌های ساده عملی و بازی‌هایی که رابطه علت و معلولی را به صورت ملموس نشان می‌دهند.
2-آیا استفاده از کارت‌های آموزشی برای کودکان اوتیسم مفید است؟
بله، فلش کارت‌های تصویری با طراحی مناسب یکی از مؤثرترین ابزارها برای آموزش مفاهیم به این کودکان است.
در زمان انتخاب برنامه ی تدریس به کودکان اوتیسم برای فرزندتان، باید به این نکته توجه داشته باشید که تعداد زیادی از این روش ها می تواند موثر باشند . البته به شرط آنکه شما و فرد اجرا کننده روش تدریس به کودکان اوتیسم، برنامه را با توجه به نیاز کودک تان اجرا کنید و معلمان نیز افرادی کارآزموده باشند که به درمان کودک اهمیت بدهند. این دو شرط دارای اهمیتی فوق العاده هستند. میزان کارایی و توان مربی اجرا کننده روش می تواند یکی از مهمترین شروط برای افزایش توانایی فرزندتان باشد. فرقی نمی کند که از میانبرنامه های نحوه تدریس به کودک اوتیسم موجود مانند ای، پی، ای، تیچ، دی، ای، آر. و یا برنامه هایی که پس از این ظاهر می شوند، کدام را برگزیده اید مربیان خوب و یا ضعیف در تمامی روش ها وجود دارند و در اغلب موارد روش ها در عمل با هم چندان تفاوتی ندارند. بنابراین، باید برنامه ای را برای درس خواندن کودکان اوتیسم برگزینید که با آن احساس راحتی بیشتری می کنید اما تأكيد اصلی را بر فردی بگذارید که قرار است با فرزندتان کار کند و میزان تسلط او بر برنامه را در نظر گیرید. مرکز اوتیسم دکتر صابر در ارائه خدمات آموزشی و تدوین روش های تدریس مناسب پیشرو می باشد. خدمات کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم نیز در مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر ارائه می گردد.
درس خواندن کودکان اوتیسم
بر اساس شواهد موجود بهترین برنامه درمانی اوتیسم برای یادگیری یک مطلب تدریس آن است. طرح درس راهنمایی است که مربیان آموزشی برای تدریس خود تنظیم می کنند. در زمان تدریس به کودکان اوتیسم یک درس ساختاری شناختی از موضوع در ذهن مدرس شکل می گیرد و گام های تدریس و مباحث مربوط به موضوع هریک بخشی از این ساختار را شکل می دهند. این شیوه می تواند نوعی طرح درس ذهنی در نظر گرفته شود. شاید شنیده باشید که می گویند بعضی از اساتید و یا آموزگاران بدون نگارش طرح درس کلی، پس از اتمام هر دوره تدریس، مقاله کتاب و یا پژوهشی را نیز به اتمام می رسانند. چنین مربی و با استادی قطعا از روش تهیه طرح درس روزانه سود می جوید و در انتهای دوره با توجه به بازخوردهایی که در طی گام های آموزشی دیده و ثبت کرده است توانسته شواهد سودمندی گردآوری کند و با مقاله ای تدوین کند .
اغلب مربیان و آموزگاران در آغاز برنامه نگارش نحوه تدرس به کودکان اوتیسم (مخصوصا در ارتباط با افراد دارای نیازهای ویژه به دلیل انفرادی بودن آموزش) از این کار انتقاد می کنند و چندان با آن موافق نیستند. علت این امر زمان بر بودن این کار و نیاز مندی به دقت، توجه و تحلیل در مرحله تدوین برنامه تدریس به کودک اوتیسم است، اما داشتن طرح و نقشه راه برای آموزگاران و والدینی که اقدام به آموزش فرزندشان می کنند، ضروری است زیرا که دشواری و پیچیدگی کار آنان را بیشتر از هر زمان دیگری مشخص می کند.
یک آموزگار و با مربی در طی یک دوره تدریس به کودکان اوتیسم تصمیم گیری های بسیار متعدد و دشواری پیش رو دارد. تمامی این تصمیم گیری ها در طرح درس منعکس می شود و مربی یا آموزگار باید در مورد هر یک از آنها راهکارهای مناسب و قابل اجرایی ارائه کند. چارچوب ارائه شده در طرح درس در گروه افراد دارای نیازهای ویژه، به مربی و یا معلم نشان می دهد که کدام جنبه از تدریس را بر اساس توانایی و یا ناتوانی فرد باید مورد توجه قرار دهد و برجسته تر کند.
آیا می توان ادعا کرد که همه مربیان این چنین در فرایند تدریس به کودکان اوتیسم درگیر می شوند و بر کلیه جنبه های تصمیم گیری پیش رو بدون وجود یک چارچوب از پیش تعیین شده غلبه می کنند؟ اگر پاسخ منفی است چه شرایطی برای تسهیل در فرایند تصمیم گیری و کمک به تشکیل یک ساختار شناختی مناسب در فرد لازم است؟
نحوه تدریس به کودک اوتیسم
در فرایند پژوهش تنظیم یک برنامه و یا طرح از پیش تعیین شده ضروری است، این برنامه شامل مشخص کردن عنوان پژوهش، طرح سئوال های پژوهشی، تعیین ابزارهای لازم برای اندازه گیری، انجام مداخلات، ثبت نتایج و تحليل آنها است. کدام پژوهشگری است که بدون تعیین این مراحل و شرایط وارد عرصه پژوهش شده باشد و یافته های ماندگار و یا اثر گذار از خود به جای گذاشته باشد؟ اگر در غالب عرصه های هنری بداهه گویی و بداهه نوازی و سایر انواع بداهه ها به عنوان یک عنصر دارای ارزش فراوان مطرح هستند، در زمینه فعالیت های علمی داشتن طرح عینی و مشخص است که میزان ارزش آن فعالیت علمی را تعیین می کند. نظام آموزشی ایران، نظامی متمرکز است که اهداف آموزشی آن از قبل تعیین شده و به معلمین داده می شود و از آنان خواسته می شود که دانش آموزان را در نیل به این اهداف باری کنند. این موضوع باعث می شود که اهمیت تهیه طرح درس بیشتر از پیش برای معلمین و مربیان در نظام آموزشی ایران مشخص شود. اما والدین در این مسیر حق انتخاب بیشتری دارند و دست شان باز تر است.
روش تدریس به کودکان اوتیسم
طرح درس به شیوه کنونی توسط بنجامین بلوم شکل گرفت، وی دو پیش فرض اساسی و غالب نظام های آموزش و پرورش را زیر سئوال برد این دو پیش فرض عبارتند از :
۱. در یادگیری هم یادگیرندگان قوی وجود دارند و هم یادگیرندگان ضعیف
۲. در یادگیری هم یادگیرندگان سریع وجود دارند و هم یادگیرندگان کند و هر دوی این ویژگی ها از خصیصه های ذاتی فرد هستند
طرح درس از ابزارهای مناسب آموزشی است که در خدمت آموزش صحیح قرار می گیرد و یادگیری را تسهیل و تکلیف معلم و فرد را مشخص می کند.
روش های مختلفی برای تدریس به کودکان اوتیسم وجود دارد که در اینجا عمومی ترین شیوه آن مورد بررسی قرار خواهند گرفت. برای تهیه این شیوه از طرح درس گام هایی وجود دارند که یک به یک بیان می شوند :
تعيين هدف کلی
تعيين هدف رفتاری ( تحليل آموزشی)
گزینش محتوا، شیوه ها، و پیش بینی رسانه ها، وسایل و مواد آموزشی مناسب با اهداف
تعیین نوع ارزشیابی
تعیین اهداف کلی در درس خواندن کودکان اوتیسم:
معمولا این دسته از اهداف در نظام آموزش و پرورش ایران که به شیوه متمرکز اداره می شود از قبل تعیین شده و در اختیار معلم قرار داده می شوند. پیش از آغاز تدریس به کودک اوتیسم باید هدف از انجام یک مبحث درسی به طور کلی مشخص شود. این هدف معمولا براساس پیامدهای یادگیری مشخص می شود. یعنی انتظاری که از فرد یادگیرنده پس از اتمام تدریس وجود دارد. می توان گفت که عنوان هر فصل از کتاب درسی تا اندازه ای مشخص می کند که هدف از ارائه آن مطلب چیست، مثلا آشنایی با جانوران، آشنایی با خواص مواد و هدف آموزشی باید برای یادگیرندگان مشخص و معلوم باشد یعنی او باید بداند که چه مطلبی را برای چه هدفی خواهد آموخت. این جریان در مورد معلم نیز صادق است. هر چند این اهداف در عناوین دروس و با فصل ها به صورت تلویحی بیان شده اند اما چون توقعات معلم از فرد را مشخص می کند باید توسط معلم به عنوان راهنمای کلی شروع کار نوشته شوند.
این اهداف در قالب جمالات خبری نوشته می شوند و محدوده و ماهیت مطلب آموزشی را تا حدودی مشخص می کنند، ولی کارهایی را که معلم برای رسیدن به آن باید انجام دهد، و واکنش هایی را که انتظار می رود یادگیرندگان از خود نشان دهند، معین نمی کند.
مثال: آشنایی با محرک های حسی مانند نور و صدا
هرچند این هدف به معلم کمک می کند که نیت آموزش را بداند اما در انتخاب راهبرد و روش های آموزشی به وی کمکی نمی کند و حتی نحوه ارزشیابی از آموخته های فرد را به وی نمی گوید. و پس از تعیین هدف کلی، یکی از مهم ترین پرسش هایی که برای معلم مطرح می شود چگونگی کمک به فرد برای رسیدن به هدف است. به عبارت دیگر معلم باید فعالیت های خود را در کلاس درس مشخص کند و واکنش هایی را که انتظار دارد یادگیرندگان از خود نشان دهند، تعیین کند راهکارهایی برای تهیه اهداف کلی وجود دارند که عبارتند از:
الف – هر هدف بر اساس کاری که فرد در نهایت باید انجام دهد نوشته می شود
ب – هدف باید رفتار مورد انتظار را توضیح دهد
ج – هر هدف با یک فعل بیان می شود و یک بازده آموزش را در نظر دارد
د – كلمات باید به درستی انتخاب شوند و سعی شود از کمترین کلمات برای بیان هدف استفاده شود
چ – افعال معمولا غیررفتاری هستند
براساس محتوای آموزشی مربی به انتخاب روش تدریس میپردازد. روش تدریس به کودکان اوتیسم باید بر پایه توانایی های کودک و با استفاده از محرک های حسی مختلف طراحی گردد. روش های چند حسی در ادغام با روش های رفتاردرمانی بهترین روش برای آموزش به کودکان اوتیسم می باشد.
روش آموزشی در اوتیسم
درک فرهنگ اوتیسم و اثر آن بر روی رفتار و شیوه های یادگیری باعث می شود که تفاوت ها و شباهت های آنان با سایر افراد مشخص شود. به منظور شناسایی این تفاوت ها و مشابهت ها همکاری میان والدین و متخصصان از اولویت برخوردار است و باعث می شود که بیشترین میزان بهره مداخلات درمانی به افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم برسد، آموزش مناسب به ارزیابی رشدی صحیح وابسته است .دلیل استفاده از این روش این است که بررسی های انجام شده بر روی نحوه ادراک افراد قرار گرفته در طیف اختلالات اوتیسم نشان می دهد که آنان محیط را به صورت قطعات مختلف و مجزا از هم درک می کنند. سازمان دهی رفتار حول زمینه های ویژه (مجموعه رفتارهای که در ارتباط با یک محرک یا شرایط خاص در افراد شکل می گیرد) برای آنان دشوار است و به دلیل وجود اختلالات حسی مدیریت محرک های حسی و جداسازی و طبقه بندی آنها برایشان دشوار است بنابراین واکنش های مناسب در برابر هریک از آنها برای شان اغلب غیر ممکن است. برای جبران این ناتوانی ها روش آموزشی در اوتیسم شیوه آموزش ساخت دار است که تأكیدی است بر :
سازماندهی محیط فیزیکی : شیوه ای از چیدمان که مبلمان و ابزارهای موجود در کلاس به گونه ای سازمان دهی شوند که معنی و با زمینه مشخصی را به محیط و فضای کلاس اضافه کند. این کار به دو دلیل انجام می شود نخست ایجاد موانع مشخص فیزیکی و بصری؛ مشخص کردن مسیرهایی که افراد را به مکان های مشخص شده انجام فعالیت هدایت می کند .
استفاده از برنامه های انفرادی : به منظور افزایش امکان پیش بینی محرک های محیطی برای فرد انجام می شود.
ارتقاء سطح مهارت های مستقل
تعديل و انطباق مواد و محتواهای آموزشی و شیوه هایی که بر اساس آنها اطلاعات به صورت بصری به فرد ارائه می شود .
نحوه آموزش ساخت دار نوعی برنامه آموزشی نیست، بلکه نوعی چار چوب است. چارچوبی برای تفکر درباره نیاز های کودکان دارای اوتیسم و راهنمایی که با استفاده از آن می توان هر برنامه آموزشی را برای اوتیسم در هر سطحی آموزش داد .
برای شروع برنامه حمایت های بصری موارد زیر را در نظر گیرید :
نخست به این سوال پاسخ دهید که حمایت های بصری قرار است چه نوع کمکی به فرد بکند؟ پاسخ می تواند موارد زیر باشد :
1-فراهم آوری امکان انتخاب
ارائه اطلاعات در مورد پیش بینی فعالیت های آینده و با محل قرار گیری و بافتن سایر افراد (کارگاه، کلاس درس، زمین بازی و …)
2-راهنمای انجام فعالیت و یا انتقال از محلی به محل دیگر
3-کمک به تکمیل یک کار که از مراحل مختلفی تشکیل شده است
پیش از آنکه وقت و انرژی خود را وقف انتخاب و استفاده از شیوه ای از حمایت بصری برای یک فرد کنید، با پستی در مورد اینکه کدام ویژگی این حمایت ها برای فرد مناسب است اطلاعاتی به دست آورید. اگر فرد جدید به گروه شما اضافه شده است و هنوز به خوبی وی را نمی شناسید باید زمانی را صرف این موضوع کنید که واکنش های وی را به تصاویر، اندازه، رنگ ها و شکل های مختلف مشاهده کنید. وقتی که فرد چگونگی استفاده از یک حمایت بصری خاص را یاد گرفت باید استفاده از یک محرک بصری را آغاز کنید و سپس به طور سازمان یافته تعداد روش های مناسب و مورد نظر خود را به سطح مورد نیاز برسانید. مثلا اگر از یک برنامه مربوط به جدول تصویری برای افزایش میزان استقلال در ضمن انجام بازی استفاده می کنید، اول از یک تصویر استفاده کنید. وقتی فرد یاد گرفت که به آن تصویر واکنش نشان دهد، یک تصویر دیگر اضافه کنید. هر گاه اطمینان حاصل کردید که فرد قادر است هر دو فعالیت را به طور مستقل انجام دهد، تصویر سوم را اضافه کنید و این کار را ادامه دهید تا زمانی که فرد قادر خواهد بود که تمامی فعالیت در نظر گرفته برای وی را متناسب با سن و سطح رشد خود به طور مستقل انجام دهد. برای در نظر گیری سطح رشد و سن فرد، گاه لازم است که فرد هم سن وی را که دارای رشد عادی است مشاهده کنید تا بدانید که قادر به انجام مستقل کدامین فعالیت ها است. در این صورت هدف در نظر گرفته شده شما به واقعیت نزدیک تر خواهد بود.
برنامه آموزشی برای کودکان اوتیسم
-ویژگی ها و محیط
محیط مدرسه باید انعکاسی از نیازهای یادگیری و حمایت های مورد نیاز برای انسجام اجتماعی افراد دارای اوتیسم باشد. فضاهای آموزشی باید سازمان داده شده و دارای ساخت مشخص باشند. سادگی محیط و مشخص بودن بخش های مختلف و دوری از محرک های محل و فضاهای شلوغ، نور، رنگ و صدا باید به عنوان عوامل مخل در نظر گرفته و کنترل شوند. این کار باعث می شود تا کودک بتواند بر روی فعالیت و یا بازی تمرکز کرده و آن را انجام دهد، در بخش حسی اطلاعات بیشتری در این زمینه آورده شده است و محيط آرامی برای آرامش و آسودگی و کنترل اضطراب کودک در نظر گرفته شود.
-برنامه های انفرادی
برنامه های انفرادی به کودک نشان می دهد که در طی روز در مدرسه چه اتفاقاتی روی خواهند داد. این برنامه های باید منطبق بر سطح توانایی های کودک باشد. اشياء و مواد مورد استفاده باید نشان دهنده کار و فعالیت و مراحل انجام آن باشد. در این برنامه ها می توان از کلمات و تصاویر و نمادها استفاده کرد. هدف این برنامه ها برای کودکان دارای اوتیسم نشان دادن برنامه فعالیت های روزانه با استفاده از نمادها است. این کار باعث کاهش اضطراب و افزایش سطح توان یادگیری کودک می شود. در بخش مربوط به برنامه های انفرادی این اطلاعات به شیوه مشخص تری و با استفاده از الگوهای عملی ارائه می شود.
-ارائه اطلاعات بصری
ارائه اطلاعات به شکل بصری می تواند بسیار مؤثر باشد. توجه به این امر نشانگر ضرورت وجود کامپیوتر در فضاهای آموزشی است. در بخش مربوط به تیچ و استفاده از حمایت های بصری این اطلاعات به شیوه مشخص تری و با استفاده از الگوهای عملی ارائه می شود.
-رفتارهای مناسب
این علامت ها باعث ارائه نمادهای قابل درکی از مفاهیم ذهنی می شود. برای آموزش مفهوم (نه) و (ایست) و سایر مفاهیم دشوار. البته این نمادهای کارایی جادویی ندارند باید آموزش داده شوند. آموزش با استفاده از برنامه های متحرک نیز یکی از روش های آموزشی است و استفاده از این روش باعث می شود که کودک در برنامه های گروهی نیز شرکت کرده و آموزش های لازم را ببیند.
-تعديل مواد آموزشی
مواد آموزش برای قابل کاربرد بودن با این گروه از کودکان باید تغییر یافته و تعدیل شوند. استفاده از علائق کودکان روش مناسبی برای آموزش و افزایش سطح یادگیری آنان است، اما برای رسیدن به این اهداف به ابزارهایی نیاز هست که تعدیل شده و مناسب سازی شده باشند. مثلا یک ماشین لگویی دارای ساخت برای فعالیتی که نیازمند مرتب کردن است. در این مطلب مثال های دیگری نیز وجود دارد. این فعالیت ها هم مورد علاقه کودک است و هم به وی کمک می کند تا با استفاده از فعالیت های بازی گونه تجارب شان را توسعه دهند (همان طور که می دانید کودکان دارای اوتیسم در این حیطه دچار مشکل هستند).
-ارتباط اجتماعی
به منظور برآوردن نیازهای مربوط به برقراری ارتباطات اجتماعی توصیه می شود که کاربرد زبان به پایین ترین سطح خود برسد و هم زمان آموزش های لازم نیز به کودک ارائه شود. استفاده از این‌روش به کودک کمک می کند تا تمرکز کند. کودک را تشویق کنید تا بتواند در کنار یک بزرگسال بازی کند این بزرگسال می تواند بازی را پیش ببرد و کودک را به تداوم برقراری ارتباط تشویق کند. زمانی که کودک آمادگی لازم را کسب کند باید بتواند همراه با یک فرد هم سن فعالیتی معمول و آشنای دارای ساخت را انجام دهد.
سوالات متداول:
1-چطور می‌توان به کودک اوتیسم مفاهیم انتزاعی (مثل زمان، احساسات) را آموزش داد؟
با استفاده از ابزارهای بصری (مثل ساعت تصویری، چهره‌های احساسی)، داستان‌های اجتماعی و تمرین‌های عملی.
2-چگونه می‌توان انگیزه یادگیری را در کودکان اوتیسم افزایش داد؟
با تشویق فوری (مثل جایزه کوچک)، استفاده از علایق خاص کودک (مثل استفاده از اسباب‌بازی مورد علاقه در آموزش) و کوتاه کردن زمان جلسات آموزشی.
