هم اکنون با پیشرفت های بسیار در حوزه درمان اوتیسم کودکان 2،3،4،5 ساله، کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، بازی درمانی، رژیم درمانی، دارو درمانی و رفتاردرمانی اوتیسم از جمله روش های بسیار موثر در درمان کودکان اوتیسم و درمان مشکلات حسی کودکان اتیسم می باشد که بسیاری از علائم و نشانه های اوتیسم را می تواند کاهش دهد. تکنیک های بازی درمانی موجب می شود بسیاری از کودکان در بازی های مختلف مهارت پیدا کنند و در استفاده از دکمه ها برای حرکت دادن تصاویر ماهر شوند اما این مهارت ها به حوزه های کارکردی زندگی منتقل نمی شود. زمانی که کودک در دیدن تصاویر از فاصله ی صندلی تا صفحه ی تلویزیون قوی تر می شود، این قدرت به فاصله های دیگر قابل تعمیم نخواهد بود. کودک نیاز دارد مهارت های بینایی را در فاصله های دورتر و نزدیک تر برای مواقعی مانند تکمیل پازل و گرفتن توپ نیز ایجاد نماید. بازی های رایانه ای به کودک در کارهایی مانند استفاده از خمیردندان برای مسواک زدن کمک نخواهد کرد چرا که فاصله نزدیک تر است. از سوی دیگر ماندن به مدت طولانی در وضعیت راکد اجازه ی افزایش قدرت در عضلات مرکزی بدن را نمی دهد. این عضلات برای وضعیت دادن به بدن، تنفس و به طور کلی داشتن سلامت مناسب، از اهمیت زیادی برخوردارند. وقتی کودکی عضلات مرکزی ضعیفی دارد ممکن است درد در پشت، خستگی کلی، مهارت های ظریف و درشت ضعیف و کاهش حس رفاه را تجریه نماید. تمرینات هدفمند کاردرمانی و گفتاردرمانی در حیطه های مختلفی اجرایی موجب بهبود عملکرد کودکان در محیط زندگی می گردد. در مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم، بهترین مرکز درمان اوتیسم تهران، با فعالیت ها و متد های متنوع و تخصصی زیر نظر کادر مجرب مرکز به درمان کودکان اوتیسم 2،3،4،5 ساله و بهبود عملکرد کودکان اتیسم پرداخته می شود.
درمان اوتیسم کودکان2-5سال و هماهنگی چشم و دست
هماهنگی دو طرفه اشاره به استفاده ی هم زمان از دو سمت بدن برای انجام یک تکلیف کارکردی دارد. این مهارت بدون این که توجهی به آن داشته باشیم، رشد می کند و ما به صورت طبیعی از آن در تکالیف کارکردی روزمره استفاده می کنیم. هماهنگی دو طرفه از نوزادی شروع به رشد می کند و راه رفتن، بستن بند کفش، دویدن، بالا و پایین رفتن از پله ها، قیچی کردن کاغذ، نخ کردن مهره ها و تایپ کردن نمونه ای از فعالیت هایی هستند که به هماهنگی دو طرفه نیاز دارند. سه چرخه سواری یک تمرین بسیار خوب برای این هدف است و اجازه می دهد قسمت تحتانی بدن به شیوه ای هماهنگ حرکت کند در حالی که قسمت فوقانی ثابت است و به ایجاد وضعیت صاف محکم و قوی کمک می کند. توپ بازی کردن با یک دوست یکی از راه های مناسب برای ایجاد هماهنگی چشم و دست است. ضربه زدن به یک بالون در هوا یا بازی کردن با فرد دیگری یک سرگرمی مفید است. این بازی در هر سنی می تواند انجام شود و ماهیت بده و بستانی بازی، اجتماعی شدن کودک را تقویت می کند. سایر ورزش ها مانند تنیس و پینگ پنگ نیز می توانند این مهارت را تقویت نمایند. با درمان هماهنگی چشم و دست کودک اوتیسم، بسیاری از مشکلات کودکان اوتیسم 2،3،4،5 ساله برطرف می شوند.
درمان اوتیسم نوزادان
در نوزادان با رشد طبیعی، یک شی با یک دست نگه داشته می شود و با دست دیگر کودک با آن بازی می کند. برای مثال کودک ممکن است به سمت کابینت آشپزخانه بخزد و یک ظرف را با یک دست بگیرد و با دیگری با قاشق بر روی آن بزند. یادگیری راه رفتن از دیگر مثال های هماهنگی دو طرفه است که در آن حرکت یک پا و سپس دیگری کودک را به جلو می برد و کودک با غلبه بر جاذبه می تواند وضعیت صاف خود را نگه دارد. خواندن آواز همراه با انجام حرکات بازی ها مثلاً گفتن ” پارو بزن، پارو بزن، پاروی قایقت رو بزن “، و گرفتن دستان کودک و نشاندن او مقابل خودتان، نیز منجر به پیشرفت او در این زمینه خواهد شد. هم زمان با خواندن این آواز دست ها و یا پاهای او را به صورت متقابل یعنی کشیدن یکی و هل دادن دیگری، حرکت دهید. این کار هر دو سمت بدن را تمرین می دهد و آ را برای حرکت کردن به صورت هماهنگ آماده می کند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر همراه با کادری مجرب به درمان اوتیسم نوزادان کمک می کند.
درمان اوتیسم کودکان 2،3،4،5 ساله و نوپایان
در این دوره، دست غالب نوپایان معمولاً شروع به مشخص شدن می کند. با این رشد می توانید ببینید که یک کودک با رشد طبیعی اجزای یک اسباب بازی سه یا چهار تکه را کنار یکدیگر قرار می دهد. با پیشرفت بیشتر، کودک می تواند دکمه های لباس خود را با دو دست باز کند، یک کاغذ را با نگه داشتن آن قیچی کند و یا روی نان کره بمالد. یک فعالیت سرگرم کننده برای استفاده ی هم زمان دست ها با هم و نیز افزایش آگاهی بدنی این است که کودک دور دست خود را بر روی کاغذ بکشد. راه های دیگری نیز برای ترغیب هماهنگی دو طرفه در نوپایان وجود دارد. برای مثال اجازه دهید کودک در کارهای خانه به شما کمک کند. گره زدن ربان روی کادو نیز یک تکلیف هماهنگی مناسب است که اگر کوک بتواند به شکل یک کمان گره بزند، بهتر خواهد بود. پاره کردن کاغذ باطله نیز از فعالیت های مورد علاقه ی کودکان است. چون در زمان پاره کردن کاغذ دست ها در جهات مخالف حرکت می کنند، هماهنگی دو طرفه کودک بهتر خواهد شد. چنین فعالیتی کودک را در فعالیتی خانوادگی درگیر می کند و به او در کسب مهارت کمک می کند. کودک از صدای پاره کردن کاغذ و هیجانی که ایجاد می کند، لذت می برد. اگر میخواهید خلاقانه تر عمل کنید می توانید اجازه دهید کودک از خرده کاغذهای پاره شده، تصاویر موزاییکی بسازد. با مراجعه به مرکز درمان اوتیسم تهران در غرب تهران تحت نظر دکتر صابر می توانید به درمان نوزاد خود بپردازید.
تمرینات درمانی اوتیسم کودکان
یک کودک با رشد طبیعی قادر است از قیچی های کوچک به خوبی استفاده نماید. او هم چنین می تواند لباسش را پوشیده و درآورد و دکمه های معمول لباس ها را ببندد. کودکان در این دوره می توانند غذا را ببرند، از ابزاری مانند پیچ گوشتی استفاده کنند و به صورت خوانا بنویسند. برای کودکانی که در این حیطه مشکل دارند، راه های زیادی برای گنجاندن هماهنگی دو طرفه در زندگی روزمره وجود دارد. برای افزایش هماهنگی دو طرفه، کودک را برای شرکت در فعالیت هایی که نیاز به استفاده از دو سمت بدن دارد مانند لی لی کردن، پریدن، ساخت گردنبندهای مهره ای و یا بازی با عروسک های فنری تشویق نمایید. فعالیت هایی به کودک پیشنهاد کنید که نیاز باشد دست کودک از خط وسط بدن بگذرد. کشیدن یک هشت انگلیسی یا سایر طرح ها با خط های متقاطع نیز تمرین خوبی است. از فضاهای بزرگ شروع و به سمت کوچک پیش بروید. دو بالشت را روی زمین بگذارید و از کودک بخواهید دور آن ها در الگوی هشت راه برود. از وسط شروع کنید و به سمت بالا و چپ بروید. دست هایتان را بر روی هیپ یا شانه های کودک بگذارید و او را نیز در همان مسیر حرکت دهید و یا از او بخواهید شما را بگیرد و پشت سر شما در مسیر حرکت کند. سپس مسیری را که رفته بودید، روی کاغذ بکشید. توجه کنید که کودک هر قسمت را جدا جدا نقاشی نکند بلکه به صورت خط به هم پیوسته باشد. انگشت اشاره کودک را بگیرد و روی خاک یا برنج شکل هشت انگلیسی را بکشید و یا از او بخواهید با گل رس همان شکل را بسازد. این رویکرد چند حسی برای یادگیری بسیار مناسب است چرا که کودک شکل را می بیند، حرکت را حس و لمس بافت های مختلف را تجربه می کند. کشیدن شکل ایکس هم یک راه مناسب برای فعال کردن دو سمت مغز است. اگر مقدور است این کار را در حمام و با کرم ریش تراشی بر روی دیوار انجام دهید تا برای کودک جذابتر باشد. کلینیک کاردرمانی دکرت صابر با دارا بودن کاردی کارآزموده در حیطه کاردرمانی در منزل برای کودکان اوتیسم، به والدین شاغل کمک می نماید.
دیگر روش های درمان اوتیسم کودکان
فراهم کردن فرصت هایی برای برنامه ریزی حرکات درشت از طریق مشارکت در فعالیت هایی مانند گرفتن توپ و عبور از موانع، هر دو اندام فوقانی و تحتای را درگیر می کند. لی لی کردن یک تکلیف دشوار در هماهنگی دو طرفه است اما کودک را به ایستادن روی یک پا و سپس دیگری تشویق می کند. برای کودکان سن مدرسه، درست انجام دادن کارها و خجالت زده نبودن می تواند منجر به صرف انرژی زیادی شود. کودکان با اختلالات طیف اتیسم به خاطر تفاوت هایی که دارند همیشه در جمع ها کنار می ایستند و هیچ چیز بیش از ناهماهنگی نمی تواند آن ها را از همتایان شان دور نگه دارد. اغلب کودکان از فعالیت هایی که نیاز به هماهنگی دو طرفه دارند پرهیز می کنند و بنابراین ضعف آ نها در این حوزه ها مشخص نمی شود. از سوی دیگر هر چه مشارکت کمتر باشد به دنبال آن، رشد مهارت نیز کمتر اتفاق خواهد افتاد. در اینجا این سؤال مطرح میشود که چگونه یک کودک در حال رشد را میتوان در این فعالیتها درگیر کرد ؟ در اینجا نیز مثل سایر حیطههای مهارتی، احساس موفقیت بسیار مهم است و فراهم کردن فعالیت های سرگرم کننده و شاد منجر به تشویق کودک می گردد. چالشی که وجود دارد فراهم کردن تجربه ی احساس موفقیت و کار بر روی آن است. با گام های کوچک شروع کنید. کودک می تواند توپ را به هوا انداخته و بگیرد ؟ اگر توپ برای شروع سخت است از کیسه ی ( کیف ) حبوبات استفاده کنید. وقتی کودک از پس کیسه ی حبوبات برآمد، از او بخواهید پس از هر بار انداختن آن به هوا، یک بار دست بزند و سپس کیسه را بگیرد. زمانی که تسلط کودک بیشتر شد از او بخواهید تعداد دست زدن را بیشتر نماید. هر زمان تعداد دست زدن به سه بار متوالی رسید زمان آن است که از توپ استفاده نمایید. همین کار را با توپ ادامه دید و زمانی که کودک توانست پیش از گرفتن توپ هم سه بار دست بزند، بهتر است با دوستش بازی کند. این فعالیت ساده ی متقابل نه تنها مهارت های هماهنگی کودک را بهبود می بخشد بلکه منجر به رشد مهارت های اجتماعی نیز می گردد. هماهنگی دو طرفه می تواند توسط هر فعالیتی که از دو سمت بدن به شیوه ی هماهنگی استفاده می کند، رشد یابد. مثال دیگر انجام کارهای دستی مثل درست کردت گردنبند با مهره ها، درست کردن خمیر پیتزا و انجام تمریناتی است که کل بدن را درگیر می کنند مانند بالا و پایین پردین. هرگز برای بهبود سطح مهارت دیر نیست. دوچرخه سواری حتی دوچرخه سواری ثابت نیز می تواند در هر سنی مناسب باشد. هماهنگی به طور طبیعی از طریق فعالیت های بازی رشد می کند و یک مهارت ذاتی است. زمانی که بدن به چالش های بیایی، وضعیتی و حرکتی پاسخ می دهد، این مهارت رخ می دهد. با پاسخ به این چالش ها سیستم عصبی، عضلات و استخوان ها هماهنگ تر می شوند. زمانی که فعالیت های بازی چالش زا، به دلیل ابتلا به اختلالات طیف اتیسم رخ نمی دهد، مراقب باید پا پیش بگذارد و فرصت ها و اطلاعات لازم برای تحریک سیستم عصبی را فراهم نماید تا رشد به خوبی اتفاق افتد. این اطلاعات از طریق ترغیب کودک به مشارکت فعالی در بازی ها، فراهم می گردد. به عبارت دیگر، مهیا کردن این تشویق و فرصت ها از طریق فعالیت های مفرح و شاد که کودک در آنها فعالانه حضور دارد، کلید رشد هماهنگی و به طور کلی احساس رفاه در کودک است. از طریق فعالیت های ذکر شده، مراقب هدف هر فعالیت بازی را درک می کند و پاسخی را که از کودک پس از کسب هر مهارت انتظار میرود، می شناسد. با انجام روش های درمانی اوتیسم کودکان چه در کلینیک و چه در منزل، می توانید از مشکلات حسی اتیسم کودک خود کم کنید.
سوالات متداول:
1-آیا کودکان 5 ساله اوتیسم می‌توانند آموزش توالت رفتن را یاد بگیرند؟
بله، اما ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته باشند. از برنامه‌های تصویری و پاداش‌های فوری استفاده کنید. صبور باشید!
2-چگونه می‌توانم به کودک 2 ساله‌ام که هنوز حرف نمی‌زند کمک کنم؟
از اشاره کردن، تصاویر و تبادل تصویری (PECS) استفاده کنید. حتی اگر کودک حرف نمی‌زند، میتواند از راههای دیگر ارتباط برقرار کند.
یکی از نکانت حائز اهمیت در حوزه درمان کودکان اوتیسم، توجه به اوتیسم و تغذیه می باشد چرا که مشکلات و اختلالات کودکان مبتلا به اوتیسم فقط مربوط به رفتارهای آن ها نیست. رژیم غذایی مناسب می تواند قسمتی از نیازهای این کودکان را مدیریت کند. توجه به یک نکته بسیار مهم است که از رژیم غذایی کودکان مبتلا به اوتیسم باید قند و گلوتین حذف شود، به این دلیل که ترکیبات قندی سبب ایجاد رفتارهای بیش فعالانه در کودکان اوتیسم شده و حواس پرتی آن ها را افزایش می دهد. هر خانواده منوی غذایی خاص خود را دارد که در یک برنامه و نظم خاصی خورده می شود. این منو بر اساس علائق و عدم علائق، فرهنگ، وضعیت مالی، دسترسی و احتیاجات غذایی افراد تنظیم می شود. بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم به غذاهای خاص که با روش خاص و در ظروف خاص ارائه شود، اصرار و علاقه دارند. این تشریفات به مرور زمان محدود کننده شده و در رشد کودک تاخیر ایجاد می کند. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر که یکی از بهترین مراکز اوتیسم تهران می باشد، با تشخیص دقیق اوتیسم کودک شما و انتخاب بهترین خوراکی های مناسب برای کودکان اوتیسم و حذف غذاهای مضر برای اتیسم، به درمان فرزند دلبند شما می پردازد.
هدف از تغذیه و خوراکی های مناسب برای کودکان اوتیسم
شاید هدف لذت بردن با همکلاسی ها در یک جشن باشد و شاید هدف خوردن یک غذای رژیمی باشد. همه این موارد ممکن است جز اهداف باشد. بنابراین بهتر است شما انتظار خود را تعیین کنید تا روند کار راحت تر شود. این که از کودک می خواهید که آرام بنشیند و با دیگران یک غذای سالم بخورد، سخت و مشکل ساز خواهد بود. وقتی از کودک خواسته می شود که آرام باشد این درخواست منجر به بروز مشکل می شود. اگر هدف خوردن غذای جدید و رژیمی باشد، کودک ممانعت خواهد کرد. باید در حوزه درمان کودکان اوتیسم علاوه بر کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم و رفتاردرمانی اوتیسم به غذاهای مضر برای اتیسم و خوراکی های مناسب برای کودکان اوتیسم توجه کنید تا بهترین نتیجه را داشته باشید.
موارد کمک کننده در حوزه اوتیسم و تغذیه
۱. هدف از غذا خوردن را تعیین کنید. آیا شما می خواهید به کودک غذای رژیمی بدهید یا می خواهید کودک در کنار خانواده غذا بخورد.
۲. بعضی از خانواده ها محل خاصی را در میز در نظر می گیرند. این مورد برای ایجاد ساختار، مناسب است. برای ایجاد انعطاف پذیری در کودک از بشقاب، لیوان و وسایل مختلف و متفاوت استفاده کنید. کودک را ترغیب کنید تا از بشقاب های با رنگ، سایز و الگو های مختلف استفاده کند. همچنین از وسایل نوشیدنی متنوع مثل لیوان با دسته و بدن دسته، لیوان کوچک و بزرگ و نوشیدن با نی یا بدون نی استفاده نمایید.
۳. اجازه بدهید غذاها در تماس با همدیگر باشند. کودک ممکن است با غذایی در یک وضعیت خاص روی بشقاب قرار نگرفته است، مشکل داشته باشد. به کودک اطمینان دهید که این وضعیت مشکل ساز نیست و هر کسی با این وضعیت غذا می خورد.
۴. وقتی کودک سنش بالای سه سال است انتظار می رود که با قاشق و چنگال غذا بخورد. در کودکان با سنین پایین بیشتر غذاها با دست خورده می شود ولی برای بعضی غذاها مثل ماکارونی، پنیر، سس، ماست و پودینگ باید از قاشق و چنگال استفاده شود.
۵. شرایطی را ایجاد کنید که کودک غذاهای مختلف را تجربه کند. بعضی از کودکان رژیم غذایی محدودی دارند و از غذاهای دیگر بر اساس رنگ، بو، مزه و نحوه اراده دوری میکنند. باید به صورت کلامی و غیر کلامی به کودک بهفمانید که غذای آماده شده توسط خانواده خورد می شود و انتظار می رود کودک نیز آن را بخورد. این روش را بارها تکرار می کنید تا کودک غذا را مزه کند و امتحان کند.
6.مقدار زمانی را که توقع دارید کودک پشت میز بنشیند را تعیین کنید. اگر کودک در تغذیه خود شیر زیاد مصرف می کند فقط بعد از خوردن غذای تهیه شده در یک زمان معین اجازه بدهید شیر مصرف کند. به کودک نشان دهید که سعی کند غذاهای جدید را تجربه کند. زمان خوردن هم در حدی باشد که برای شما قابل قبول باشد.
۷. برای این که مشاجره و درگیری ایجاد نشود از یک زمان سنج (تایمر) استفاده کنید. کودک باید زمان‌سنج را ببیند در این صورت متوجه خواهد شد که انتظار می رود مودبانه روی صندلی بنشیند و غذای خود را در یک زمان معین بخورد. بسته به تحمل کودک نشستن پشت میز جهت غذا خوردن ممکن است بین ۵ تا ۲۰ دقیقه تنظیم شود.
8. اگر کودک شما یک رژیم غذایی سخت گیرانه دارد و یا شما معتقد هستید که کودک دچار حساسیت نسبت به بعضی غذاهاست حتما با متخصص مربوطه تماس حاصل فرمایید.
اوتیسم و تغذیه از نکات حائز اهمیت در درمان کودکان اوتیسم هستند و توجه به نوع رژیم تغذیه ای این کودکان در درمان آن ها موثر است.
مکمل‌های غذایی موردنیاز کودکان اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب با محدودیت‌های غذایی مواجه هستند که میتواند منجر به کمبود مواد مغذی ضروری شود. این کمبودها ممکن است بر رشد، رفتار و سلامت عمومی آنها تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان میدهد که برخی مکمل‌های غذایی می‌توانند به بهبود علائم اوتیسم، تقویت سیستم ایمنی و ارتقای عملکرد مغز کمک کنند. در این بخش، به بررسی مهم‌ترین مکمل‌های موردنیاز برای کودکان اوتیسم می‌پردازیم.
یکی از رایج‌ترین کمبودها در کودکان اوتیسم، ویتامین D است. این ویتامین نقش مهمی در رشد عصبی و عملکرد سیستم ایمنی دارد. مطالعات نشان داده‌اند که سطح پایین ویتامین D در برخی کودکان اوتیسم با شدت بیشتر علائم همراه است. مصرف مکمل ویتامین D تحت نظر پزشک میتواند به بهبود خلق‌وخو، تمرکز و سلامت استخوان‌ها کمک کند.
امگا-3 نیز یکی از مکمل‌های ضروری برای کودکان اوتیسم محسوب میشود. اسیدهای چرب امگا-3، به ویژه DHA و EPA، برای رشد مغز و کاهش التهاب عصبی حیاتی هستند. برخی پژوهش‌ها نشان میدهند که مصرف منظم امگا-3 میتواند به کاهش رفتارهای تکراری و بهبود مهارتهای ارتباطی کمک کند. ماهی‌های چرب مانند سالمون و مکمل‌های روغن ماهی از منابع غنی این ماده مغذی هستند.
پروبیوتیک‌ها نیز به دلیل تأثیر مثبت بر سلامت روده، برای کودکان اوتیسم مفید هستند. بسیاری از این کودکان از مشکلات گوارشی مانند یبوست، اسهال یا نفخ رنج می‌برند. پروبیوتیک‌ها با تقویت باکتری‌های مفید روده، به بهبود هضم و جذب مواد مغذی کمک میکنند. برخی مطالعات حتی ارتباط بین سلامت روده و کاهش علائم اوتیسم را تأیید کرده‌اند.
منیزیم و ویتامین B6 نیز از دیگر مکمل‌های توصیه‌شده برای کودکان اوتیسم هستند. منیزیم به کاهش اضطراب و بهبود خواب کمک میکند، در حالی که ویتامین B6 در تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی نقش دارد. ترکیب این دو مکمل در برخی موارد منجر به بهبود رفتار و تمرکز شده است.
با این حال، قبل از شروع هرگونه مکمل، ضروری است که با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت شود. آزمایش‌های خون می‌توانند کمبودهای دقیق را مشخص کنند و از مصرف بیش‌ازحد یا نادرست مکمل‌ها جلوگیری نمایند. هر کودک اوتیسم منحصر به فرد است، بنابراین برنامه مکمل‌دهی باید متناسب با نیازهای فردی او طراحی شود.
سوالات متداول:
1-تأثیر پروبیوتیک‌ها بر سلامت کودکان اوتیسم چیست؟
از آنجا که سلامت روده بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد، پروبیوتیک‌ها می‌توانند به تعادل میکروبیوم روده و بهبود مشکلات گوارشی کمک کنند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها ممکن است به کاهش التهاب و بهبود رفتار کمک کنند، اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
2-چگونه می‌توانم کودک اوتیسم را به خوردن غذاهای جدید تشویق کنم؟
کودکان اوتیسم اغلب به غذاهای محدود و تکراری تمایل دارند. برای گسترش رژیم غذایی آنها، میتوانید از تکنیک‌های gradual exposure (معرفی تدریجی)، استفاده از بافت‌ها و رنگ‌های مشابه غذاهای مورد علاقه‌شان، و ایجاد محیطی آرام و بدون فشار کمک بگیرید. کاردرمانی تغذیه نیز میتواند مفید باشد.
علت اصلی بروز اختلال اوتیسم هنوز مشخص نیست بنابراین علت ایجاد مشکلات و اختلالات بینایی در کودکان اوتیسم نیز ناشناخته است. اما مشکلات بینایی در کودکان اوتیسم مشکلی شایع در بین این کودکان است. از جمله مشکلات بینایی کودکان اوتیسم به مشکلات هماهنگی بینایی محیطی و مرکزی، بینایی دفاعی، مشکلات پردازش بصری فضایی، اختلالات حرکتی چشم می توان اشاره کرد. بینایی بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم بسیار حساس است. این دسته از کودکان بیشتر از طریق بینایی یاد می گیرند و اطلاعات دیداری را خیلی خوب دریافت می کنند. توجه آن ها به جزئیات بینانی معطوف است مثلاً نگاه کردن به نور در حال انعکاس در غبار. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر،حرفه ای ترین مرکز اوتیسم تهران، با در نظر گرفتن کاردرمانی حسی و اتاق بینایی در کنار کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم، برای درمان مشکلات حسی کودکان اوتیسم و هم چنین درمان بیش حسی اتیسم به درمان کودکان اوتیسم می پردازد.
نقاط قوت بینایی کودکان اوتیسم
نقاط قوت بینایی کودکان اوتیسم اگر به طور صحیح جهت دهی شود، مفید خواهد بود. در زمان انتخاب لباس برای خودتان یا کودک و یا در زمان تغییر دکوراسیون منزل باید به محیط دیداری توجه داشته باشید. بی نظمی و درهم بر هم بودن ممکن است حواس کودک را پرت کند و ممکن است منجر به این شود که کودک نداند بایستی به چه چیزی توجه داشته باشد. به طوری که ممکن است به همه عناصر چیزی بدون اولویت بندی نگاه کند. لکه روی میز شاید توجه کودک را بیشتر از لیوان شیر و وسایل دیگر که جلوی اوست به خود جلب کند. شما در شناخت و درک کودک از دنیای اطراف خود نقش مهمی دارید. با مراجعه به کلینیک کاردرمانی دکتر صابر می توانید از فرایند های درمانی برای درمان بیش حسی اتیسم کودک خود و درمان مشکلات حس بینایی بهره مند شوید.
مشکلات حسی اوتیسم
گزارش شده است که کودکان با اختلالات طیف اتیسم می توانند ذرات ریز و با حرکت سریع مربوط به لامپ های فلورسنت را ببینند. این مورد می تواند در مدرسه مشکل ساز باشد. بنابراین به نور محیط توجه داشته باشید. وسایل آویزان از سقف در کلاس نیز به دلیل متحرک بودن مشکل ساز هستند زیرا توجه کودک به معلم را مختل می کند. از طرفی حرکات وسایل غیر قابل پیش بینی بوده و حواس کودک را پرت می کند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم حس خوبی نسبت به نظم و قابل پیش بینی بودن دارند. از موارد دیگر که به آن توجه شود بهتر خواهد بود، تعقیب بینایی است. یعنی توانایی تعقیب حرکات اشیا بدون حرکت سر و گردن و تنه. برای ارزیابی این مهارت وسیله مورد علاقه کودک را در فاصله یک متری از وی نگه دارید. سپس وسیله را به طرفین، بالا و پایین، دور و نزدیک و مسیر دایره ای حرکت دهید. کودک باید بدون حرکت گردن و تنه شی مورد نظر را از طریق چشمانش تعقیب کند. در صورت مشکل به متخصص مربوطه مراجعه کنید. با مراجعه به متخصص و تشخیص اوتیسم کودک خود، از مشکلات حسی کودک تان کاسته شده و اعتماد به نفس او افزایش می یابد.
تأثیر اوتیسم بر پردازش بینایی
افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) اغلب تفاوت‌هایی در پردازش بینایی دارند که میتواند نحوه درک آنها از جهان اطراف را تحت تأثیر قرار دهد. تحقیقات نشان میدهد که مغز افراد اوتیستیک ممکن است اطلاعات بصری را به شیوه‌ای غیرمعمول پردازش کند، که این امر منجر به تجربیات متفاوتی از دیدن محیط میشود.
1)تفاوت در پردازش جزئیات و کلیات
برخی مطالعات اشاره دارند که افراد اوتیستیک تمایل به پردازش جزئی‌نگرانه دارند، یعنی به جای دیدن یک تصویر کلی، روی بخش‌های کوچک و جزئیات تمرکز میکنند. این ویژگی میتواند در برخی موارد مفید باشد (مثل تشخیص الگوهای پیچیده)، اما گاهی باعث میشود درک تصاویر پیچیده یا شلوغ برایشان دشوار شود.
2)حساسیت به نور و حرکت
بسیاری از افراد اوتیستیک حساسیت غیرعادی به نور (فتوفوبیا) یا حرکت سریع اجسام دارند. نورهای فلورسنت، صفحه‌نمایش‌های پرنور یا حتی نور طبیعی خورشید ممکن است برایشان آزاردهنده باشد. همچنین، برخی در دنبال کردن اجسام متحرک مشکل دارند، که میتواند بر مهارت‌هایی مانند خواندن یا ورزش تأثیر بگذارد.
3)تفاوت در تماس چشمی
یکی از نشانه‌های رایج در اوتیسم، اجتناب از تماس چشمی است. تحقیقات نشان میدهد که این رفتار ممکن است به دلیل اضافه‌بار حسی باشد، نه لزوماً عدم علاقه به ارتباط اجتماعی. برای برخی، نگاه کردن به چشمان دیگران میتواند بسیار تحریک‌کننده یا حتی دردناک باشد.
4)پردازش تأخیری در بینایی
در برخی موارد، مغز افراد اوتیستیک ممکن است اطلاعات بصری را با تأخیر پردازش کند، که باعث میشود واکنش آنها به محرک‌های بینایی کندتر از حد معمول باشد. این موضوع میتواند در موقعیت‌های سریع (مثل عبور از خیابان یا ورزش) چالش‌برانگیز باشد.
درک این تفاوت‌ها به والدین، مربیان و درمانگران کمک میکند تا محیطی مناسب‌تر برای افراد اوتیستیک فراهم کنند و از روشهای آموزشی متناسب با سبک پردازش بینایی آنها استفاده نمایند.
چالش‌های بینایی در افراد اوتیستیک
افراد مبتلا به اوتیسم اغلب با چالش‌های بینایی منحصر به فردی روبه‌رو هستند که میتواند بر یادگیری، ارتباطات و زندگی روزمره آنها تأثیر بگذارد. این چالش‌ها معمولاً ناشی از تفاوت در پردازش حسی و حساسیت‌های غیرمعمول است.
-حساسیت به نور (فتوفوبیا)
بسیاری از افراد اوتیستیک نسبت به نورهای روشن، سوسوزن یا فلورسنت واکنش شدید نشان میدهند. این حساسیت میتواند باعث سردرد، اضطراب یا حتی رفتارهای اجتنابی شود. برای کاهش این مشکل، استفاده از عینک‌های آفتابی مخصوص، تنظیم نور محیط و کاهش منابع نور زننده توصیه میشود.
-مشکلات تمرکز بصری
برخی از کودکان اوتیستیک در تمرکز روی تصاویر یا متن‌ها مشکل دارند. ممکن است به جای نگاه کردن به کل تصویر، فقط روی یک بخش کوچک تمرکز کنند یا به سرعت از یک نقطه به نقطه دیگر بپرند. این مسئله میتواند خواندن، نوشتن یا دنبال کردن دستورالعمل‌های بصری را دشوار کند.
-اختلال در درک عمق و فاصله
مشکلات در تخمین فاصله یا درک سه‌بعدی نیز در برخی افراد اوتیستیک دیده میشود. این مسئله میتواند در فعالیتهایی مثل راه رفتن روی پله‌ها، گرفتن توپ یا رانندگی تأثیر بگذارد.
درمان اوتیسم و حس بینایی
حس ها می توانند روی توجه اثر داشته باشند. اگر کودک نداند در کجای فضا قرار دارد نمی تواند به معلم و راهنمایی کلامی همکلاسی هایش توجه کند. اگر کودک ارتباط خود با دیوار، مبل، وسایل و سایر افراد را نداند در خصوص رفتار با محیط دچار مشکل خواهد شد. همچنین کودک درمورد حرکت، بوها و وسایلی که می بیند نیز راحت نخواهد بود. کودک انرژی زیادی برای این که نیافتد صرف کرده و دچار گیجی شده و نمی تواند به چیزهای دیگر توجه کند. اگر بوی محیط و یا لمس برای کودک ناخوشایند است یادگیری را با مشکل مواجه خواهد کرد. کودک ممکن است نداند که کدام عناصر دیداری در محیط مهم هستند و کدام اهمیتی ندارند. شاید وی به چیزهای مورد علاقه توجه داشته باشد که برای کلاس درس مهم نیستند. درک اینکه چطور کودکان با اختلالات طیف اتیسم دنیای خود را تجربه می کنند از اهمیت بالایی برخودار است. این کودکان به کمک نیاز دارند تا بتوانند در مورد حس های مورد نظر در فعالیت های روزمره تصمیم بگیرند. استفاده از فعالیت های بیان شده اولین گام مناسب برای کمک برای برقراری ارتباط این کودکان با دنیای اطرافشان است. برای کمک به کودکان اوتیسم با مشکلات حس بینایی می توانید به مراکز توانبخشی کودکان مراجعه کنید تا با درمان هی تخصصی به کودک خود کمک کنید.
یسوالات متداول:
1-آیا مشکلات بینایی کودک اوتیستیک من با رشد بهتر میشود؟
برخی چالش‌ها با افزایش سن و تمرین بهبود می‌یابند، اما ممکن است نیاز به حمایت مستمر (مثل کاردرمانی بینایی) داشته باشند. هر کودک متفاوت است.
2-چرا کودک من از تماس چشمی اجتناب میکند؟
این رفتار ممکن است به دلیل حساسیت بیش‌ازحد به محرک‌های بینایی یا اضافه‌بار حسی باشد، نه لزوماً بی‌علاقگی به ارتباط. برخی کودکان اوتیستیک، نگاه مستقیم به چشمها را ناراحت‌کننده می‌دانند.
حسهای دیگری علاوه بر آنچه ما در مورد آنها فکر میکنیم، وجود دارند. حس بویایی، لامسه، چشایی، بینایی و شنوایی مهم هستند اما دریافتهای مهم دیگری نیز وجود دارند. مثلا دانستن اینکه شما از نظر فضایی در کجا هستید. حس حرکت و درک آهسته یا تند بودن آن، آگاهی از وضعیت بدن مثلا در حالت نشسته آیا صاف نشسته اید یا به جلو خم هستید. اطلاعات فقط از طریق حواس پنجگانه دریافت نمیشوند بلکه از طریق سایر حواس که اطلاعات زیادی ایجاد میکنند نیز دریافت میشوند. این حواس در جهت یابی اینکه کجا میخواهیم برویم چطور حرکت کنیم و… به ما کمک میکنند. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم غالبا به تجربیات حسی متفاوت و کاردرمانی حسی اوتیسم برای درک و شناخت دنیا احتیاج دارند. آنها ممکن است به تجربیات حسی بیشتر یا کمتر از همسن و سالان خود احتیاج داشته باشند. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکر اوتیسم تهران، با استفاده از متد های تخصصی و به روز دنیا و هم چنین کاردرمانی حسی در منزل، برای درمان کودکان اوتیسم در حال فعالیت می باشد. توانبخشی اوتیسم شامل کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم و خدمات ماساژ درمانی و سنسوری روم در کنار توانبخشی در منزل موجب بهبود مشکلات حسی کودکان و تسریع تطابق انان با محیط می گردد.
این دنیا پر از تجربیات حسی است که ما را احاطه کرده اند و برای درمان کودکان اوتیسم مفید هستند. کامپیوتر، بوی غذا، لرزشهای ماشین نمونه هایی از این تجربیات حسی هستند که در طول روز با آنها مواجه میشویم. البته در زمان ارائه کاردرمانی حسی اوتیسم باید به وضعیت کودک توجه شود و چنانچه علائمی مثل بی قراری، تعریق، قرمزی صورت گردن و گوشها مشاهده شد فعالیت متوقف شود. متخصصین کاردرمانی حسی در انتخاب و ارائه محرک های حسی جهت درمان کودکان با اختلالات حسی تبحر دارند.
کاردرمانی حسی اوتیسم در کودکان
صاف بنشین، به جلو نگاه کن، اسم خودت را در گوشه چپ و بالای کاغذ بنویس. این موارد از درخواستهای معقول یک معلم است اما اگر کودک درکی از آنها نداشته باشد چه خواهد شد؟ اگر کودک حرکت طبیعی داشته و حسهایش به طور معمولی رشد کرده باشند در انجام این درخواست ها مشکل نخواهد داشت. در صورت تاخیر یا رشد ناکامل این حسها کودک در اجرای درخواستهای این چنینی مشکل خواهد داشت. حتی اگر معانی آنها را بداند در اجرای آنها با مشکل مواجه خواهد شد. درک وضعیت بدن در فضا یک مهارت قلم / کاغذ نیست. برای یادگیری این حس کودک باید با چالش مواجه شود تا بتواند راستای بدن و تعادل خود را حفظ کند. در اینجا به معرفی روشهای سرگرم کننده برای کمک به کودک در یادگیری وضعیت بدن در فضا و اینکه چطور در خانه، پارک یا مکانهای دیگر از طریق ابزارهای در دسترس تحرک داشته باشد خواهیم پرداخت.
تاب سواری یک روش ساده و موثر برای آموزش حس وضعیت در کودک و انجام کاردرمانی حسی اوتیسم است. بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم علاقه ای به تاب سواری ندارند و حس ناخوشایندی در اوایل زندگی به آن نشان میدهند. بنابراین والدین از انجام این فعالیت دوری میکنند. اگر کودک برای اجرای این فعالیت بی میل است ابتدا با سرعت آهسته شروع کنید و به هر نحوی که شده این فعالیت را انجام دهید.
روش های کاردرمانی حسی اوتیسم برای درمان کودکان اوتیسم
شما می توانید از انواعی از روش ها برای کاردرمانی حسی اوتیسم به منظور درمان کودکان اوتیسم استفاده کنید، از جمله:
شما میتوانید کودک را روی تاب نگه دارید یا در یک وضعیت صورت به صورت کود پای خود را به دور شما حلقه کند و یا کودک را روی پای خود نشانده و با یک بازو آن را نگه دارید.
2. تاب دادن به عقب و جلو به صورت آهسته و اطمینان از امنیت کودک ( نگه داشتن کودک) نزدیک خود در وی احساس امنیت ایجاد میکند.
تاب سواری را بعد از ۲ تا ۳ دقیقه متوقف کنید.
این فعالیت را روزانه انجام دهید و به طور تدریجی زمان را افزایش دهید تا وقتیکه حس راحتی و آرامش را در کودک مشاهده میکنید . با افزایش زمان میزان حمایت را کاهش دهید و کودک را تشویق کنید تا خودش بدنش را کنترل کند. در نهایت کودک را به سمت خود چرخانده (صورت به صورت) و از وی بخواهید تا بدن خود را کنترل و نگه دارد.
زمانیکه کودک توانست به تنهایی روی تاب بنشیند اجازه بدهید این فعالیت را خودش انجام دهد.
بعد از نشست مستقل روی تاب در هر زمانیکه از شما خواست او را هل دهید.
به کودک آموزش دهید به طور مستقل تاب سواری را با حرکت دست و پای خود انجام دهد.
هر چقدر کودک بتواند تاب را بیشتر حرکت دهد علاقه بیشتری به ادامه فعالیت خواهد داشت و این مسئله در او احساس کنترل و توانمندی ایجاد خواهد کرد.
نمونه هایی از فعالیت کاردرمانی حسی
این فعالیت یک سرگرمی عالی برای کودکان سنین پایین است.
روی صندلی نشسته و اجازه بدهید کودک روی زانوی شما بنشیند (پای کودک را بین پاهای خود قرار دهد).
کودک را از ران و کمر حمایت کنید و بررسی کنید که آیا کودک عضلات پشت خود را فعال کرده و میتواند در یک وضعیت صاف قرار بگیرد؟
زانوی خود را در حد تحمل کودک بالا و پایین ببرید.
– بازی با توپ تمرین (توپ بادی بزرگ)
این توپها قابل باد کردن و بزرگ بوده و با قیمت مناسب در بازار موجود میباشد اگر شما یکی از این توپها را در منزل دارید میتوانید از آن برای یادگیری موقعیت در فضا به کودک استفاده کنید.
کودک را در حالیکه صورتش به سمت شماست روی توپ بنشانید.
ران، لگن و یا کمر کودک را حمایت کنید. این حمایت به اندازهای باشد که در او احساس امنیت ایجاد کند اما اطمینان کامل نداشته باشد.
اگر کودک نمیتواند با حمایت ران را در حالت صاف نگهدارد. از لگن یا کمر وی را نگهدارید.
به کودک اجازه دهید تا برای اینکه حواسش پرت شود، اسباب بازی یا شی مورد علاقهاش را در دستانش نگهدارد. این بازی در ایجاد تعادل و فعال شدن عضلات برای حفظ راستای تنه مفید است. از طرفی اسباب بازی به عنوان یک وسیله برای حواس پرتی است که منجر به ریلکس شدن میشود و اجازه فعالیت به بدن خواهد داد این کار برای کاهش استرس، کاهش درگیری ذهنی و کاهش سفتی عضلانی نیز مفید است.
آرام و ملایم توپ را به سمت جلو عقب و طرفین حرکت دهید. وقتی توپ حرکت میکند، تغییر وضعیت و حفظ راستای بدن کودک را مشاهده کنید. او این تطابقات را بدون اینکه به آن فکر کند ایجاد خواهد کرد.
همیشه به وضعیت شروع یا وضعیت مرکزی برگردید.
بین وضعیت شروع و حرکت به جهات مختلف زمان استراحت در نظر بگیرید.
روش هایی برای درمان کودکان اوتیسم
اطلاع از حرکت جهت و سرعت آن حس دیگری است که ممکن است در کودکان با اختلالات طیف اتیسم رشد نکند. آنها ممکن است در مورد حرکت خیلی حساس باشند یا اصلا آن را پردازش نکنند. درک فطری اینکه بدن چطور حرکت میکند از طریق تجربه حاصل میشود. هر چقدر کودک حرکات متنوعتری انجام دهد توانایی درک حرکت در فضا بیشتر خواهد شد. حرکت یک سیستم پیچیده است که چشمها، گوش داخلی و مغز را درگیر میکند.
یک روش برای افزایش آگاهی کودک و درمان کودکان اوتیسم با کاردرمانی حسی اوتیسم، ایجاد سرگرمی ای است که برای انجام این فعالیت به یک اسباب بازی کوچک و نرم مثل عروسک یا توپ نیاز است. این وسیله تقریبا ۵ اینچ (۱۳ سانتیمتر) قطر داشته باشد. ابتدا کودک توپ را در حالیکه بالای سرش نگهداشته به شما میدهد و سپس این کار را در حالیکه توپ بین دو زانو قرار دارد انجام میدهد. شما توپ را برعکس به کودک برگردانید. یعنی اگر توپ بالای سر کودک باشد بین زانوهای کودک قرار دهید. این فعالیت اگر با دوستان انجام شود سرگرم کنندهتر و آسانتر خواهد بود. وقتی توپ به انتهای خط رسید کودک در حالیکه توپ در پشتش قرار دارد به سمت جلو دویده و مجددا این فعالیت را از اول خط آغاز میکند.
روش دیگر انتقال توپ بین کودکان از یک طرف به طرف دیگر است. یعنی همچنانکه توپ به پشت خط منتقل میشود از سمت چپ به راست و راست به چپ جابجا میشود.
اوتیسم با مشکلات ارتباطی مشخص شده است که مبادله پیام بین افراد، اظهار نیازها، اشتراک گذاری ایده‌ها، افکار و احساسات را دربرمی‌گیرد. معمولاً ارتباطات از طریق زبان نوشتاری یا گفتاری ابراز میشوند. افراد ارتباطات را در زمینه‌های اجتماعی استفاده میکنند و لذت از گفتگوی دو طرفه ناشی میشود، کودکان اتیسمی در کشف قدرت و لذت ارتباطات اجتماعی مشکلاتی دارند، در حالی که آنها تمایل به یادگیری از طریق ابزارهای بصری دارند که به آنها در درک و استفاده از فرایند ارتباطات کمک میکند. مرکز کاردرمانی ، گفتار درمانی کودکان اوتیسم در حیطه تشخیص و درمان اوتیسم فعالیت می نماید. مرکز توانبخشی اوتیسمدکتر صابر به بهبود مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم و پیشرفت روند یادگیری کودکان کمک می کنند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تمپل گرندین توضیح میدهد که فرد اتیستیک از طریق تصاویر فکر میکند و لغات از نظر او یک زبان خارجی به نظر می‌رسند افرادی که بصری فکر میکنند با حمایت بصری کمک میشوند و TEACCH تشویق به استفاده از ساختار بصری برای کاهش استرس و پیشرفت یادگیری تعبیر محیط قابل درک‌تر برای افراد اتیسمی میکند، محرک‌های بصری میتواند به افراد اوتیسمی در درک دنیا و افراد دیگر به علاوه برخی ابعاد فرایند ارتباطی کمک کند.
ابزارهای بصری می‌توانند برای همراهی یا تسهیل گفتار استفاده شوند و به کودک اوتیسمی در درک اطلاعات کلامی کمک میکنند. همچنین آنها می‌توانند به کودک بی‌کلام کمک کنند تا یاد بگیرد چگونه نیازهایش را با خواستن چیزی که می‌خواهد اظهار کند. ابزارهای بصری انتخاب شده، با نیازهای هر فرد تعیین میشود، اشیا، تصاویر، سمبل‌های بصری و لغات نوشتاری هستند. ساده‌ترین ابزار بصری رشد، خود اشیا هستند که سه بعدی می‌باشند؛ اما چون گاهی برای کودک غیرممکن است تا همه اشیایی را که می‌خواهد یا نیاز دارد، با خود حمل کند، بعضی وقت‌ها ممکن است او تصاویر، سمبل‌ها و لغات را به کار ببرد. چون افراد اوتیسمی توجه بیشتری به جزئیات به نسبت کل میکنند با تعمیم پذیری مشکل دارند، آنها اگر تصویری که به کار می‌برند به وضوح شی واقعی را به تصویر نکشد ممکن است گیج شوند. بنابراین بهتر خواهد بود تا تصاویری استفاده شود که اشیا واقعی را که در محیط کودک پیدا میشود ترسیم کنند (برای مثال ماشین خانواده نه تصویر هر ماشینی). علاوه بر این شما میتوانید برچسب‌ها یا بسته‌هایی از اشیا را به جای استفاده از تصاویر به کار ببرید که کودک دوست دارد (برای مثال بسته‌بندی بیسکویت یا شکلات).
استفاده از تصاویر در آموزش اوتیسم در کودکان
باید بیان کنم زمانی که برخی کودکان اوتیسمی می‌توانند کلمات نوشتاری را ساده‌تر از لغات گفتاری تشخیص دهند، استفاده از سمبل‌های بصری با همراهی لغات نوشتاری چاپ شده با حروف کوچک توصیه می شود. این کار میتواند هم به کودک اوتیسمی و هم به بقیه افراد کمک کند تا سمبل را درک کنند. ضروری است که همه شما از لغت یکسان وقتی به یک شی اشاره میکنید استفاده کنید تا کودکی که هنوز تعمیم پذیری دانش‌اش را یاد نگرفته گیج نشود (برای مثال، «گربه» نباید «بچه گربه» نامیده شود). بیشتر افراد می‌توانند به آسانی سمبل‌های بصری را در مقابل علایم مشاهده و درک کنند (مخصوصاً اگر آنها با توضیحات نوشتاری همراه باشند) که به طور مؤثری فقط توسط آن‌هایی که زبان اشاره را آموزش دیده‌اند استفاده میشود.
در ابتدا، باید کودک اوتیسمی سمبل بصری را به شی نشان داده شده از طریق فرایند نام گذاری مرتبط کند: ارتباط سمبل به یک شی یا مکان که نشان داده شده است (مثلاً شکلات یا توالت). به محضی که کودک توانست سمبل را به شی واقعی (یا مکان) ربط دهد، شی مشابهی میتواند در یک فاصله کوتاه از شی واقعی نشان داده شود، طوری که والد یا مراقب میتواند سمبل را نشان دهد و در همان زمان به او بگوید برو و بیاور یا کجا می‌روی. بنابراین، این سمبل میتواند جدایی از شی واقعی که نشان داده شده به کار رود. سرعتی که سمبل‌های جدید معرفی میشوند از فردی به فرد دیگر متغیر است، اما مهم است که ابتدا اشیایی را به کار ببرید که دارای انگیزه برای کودک اوتیسمی باشد و برای درک علایم معین قبل از این که شما سمبل جدید را ارائه کنید منتظر بمانید. اگر شما سمبل‌های زیادی هم‌زمان معرفی کنید، ممکن است باعث افزایش حجم شده و کودک ممکن است گیج شود و قادر نباشد به درستی از آنها استفاده کند.
شارلوپ – کریستی و همکاران (2002) تأثیر روش های رفتاردرمانی را روی سه پسر اوتیسمی بین سن 3 – 12 سال مطالعه کردند و کارایی‌اش در رشد کلامی در مدت بازی و در زمینه‌های تحصیلی را آزمایش کردند. هر سه پسر توانایی‌شان برای صحبت بهبود یافت، در حالی که رفتارهای ارتباطی‌شان افزایش و رفتارهای مشکل‌سازشان کاهش پیدا کرد. کراویتز و همکاران (2002) نقش این روش را در افزایش مهارتهای ارتباطی خود به خود یک دختر 6 ساله اوتیسمی در خانه و مدرسه مطالعه کردند. او وقتی روش های رفتاردرمانی را به کار برد شروع به رشد گفتار خودانگیخته کرد و تلاش‌هایش برای تعامل اجتماعی افزایش پیدا کرد. لیدل عنوان کرد که با 21 کودک اوتیسمی آزمایش شده است که پیشرفت‌هایی در توانایی ارتباطی‌شان نشان داده شده است. مطالعات اخیر دیگر گزارش کردند که کودکان اوتیسمی که با استفاده از رفتاردرمانی آموزش دیدند بهبود را نه تنها در زبان بلکه در بازی و در شروع ارتباطات و تعاملات دوتایی بین دانش آموزان و کارکنان آموزشی نشان دادند. یوکویاما و همکاران استدلال کردند که با آموزش رفتاردرمانی کودکان بی‌کلام اتیستیک شیوه ارتباطی قبلی خود شامل قاپیدن، گریه کردن و رسیدن را با رفتار مناسب مبادله عکس، جایگزین کردند.
معمولاً کاردرمانگر با افراد دارای مشکلات رشدی، ذهنی و یا جسمی کار می کند که بر تواناییهایشان در انجام مهارت ها و کسب استقلال تأثیر می گذارد. مداخلات کاردرمانی متمرکز بر افراد و انجام فعالیت های آن ها در زندگی روزانه است. کاردرمانگرها با افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم در تمام مراحل زندگی کار می کنند و از تکنولوژی به عنوان وسیله ای برای رسیدن به انواع فعالیت های کاربردی و معنادار استفاده می کنند؛ که شامل استفاده از تکنولوژی به عنوان یک وسیله ارتباطی، یک دستگاه کمکی، یک سازگار کننده و اصلاح کننده مشکلات مهارت های حرکتی، جهت آموزش مهارت های شغلی و آکادمیک، همچنین آموزش و کمک به مهارت های سازمانی، و پیگیری فعالیت های اوقات فراغت در درمان کودکان اوتیسم در خانه می باشد. علاوه بر این،کاردرمانی در منزل اوتیسم در زمینه مداخله رفتاری، به عنوان یک فعالیت تقویتی، یک مدل بینایی، یک تسریع کننده و ابزاری برای ارتقاء رفتارهای مطلوب استفاده می شود. مرکز توانبخشی اوتیسم در حیطه گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم در تهران فعالیت می نماید.
کاردرمانی در منزل برای کودکان اوتیسم
کاردرمانگر تکالیف و نیازهای تکلیف را تجزیه و تحلیل می کند و سپس تکلیف، ابزار یا محیط را سازگار می کند به طوریکه کودک اوتیسم بتواند مشارکت موفقیت آمیزی در انجام تکالیف داشته باشد، این تکالیف معنادار برای فرد به عنوان شغل روزانه شان در نظر گرفته میشود.
تکنولوژی توانایی استفاده از ترکیبی از ابزارهای متمرکز بر استقلال و جهان شمول را برای حذف موانع استقلال و بهبود شرکت در فعالیت های مربوط به حوزه زندگی روزمره پیشنهاد می دهد. کاردرمانی اوتیسم احتمالاً به این دلیل یک حرفه ی متنوع است که از لحاظ تاریخی بوسیله گروهی پایه گذاری شد که در زمینه های مختلف شغلی فعالیت می کردند. کاردرمانی در منزل برای اوتیسم شیوه ای است که بر توانایی کودک اوتیسم بر مشارکت یا اجرای مهارت ها یا وظایف مربوط به زندگی روزمره، کار، تفریح و بازی تمرکز می کند.
هنگام کار با افرادی دارای اختلال طیف اوتیسم در سرتاسر زندگیشان، کاردرمانگر تفاوت و نواقص اصلی را نشانه می روند. با استفاده از رویکردهای تئوریک جسمی و روانی- اجتماعی، کاردرمانگرها درگیر تجزیه و تحلیل فعالیتهایی هستند که مستلزم یکپارچه سازی یا استفاده از مهارت های حرکتی، مهارت های حسی- حرکتی، شناخت، ارتباط، مهارت های اجتماعی، رفتار و زندگی روزانه یا مهارتهای عملکردی توسط فرد است. چیزی که برای یک کودک اوتیسم معنادار و کاربردی است ممکن است برای دیگری اینگونه نباشد. معنا و عملکرد به دلیل شرایط و تفاوتهای فرهنگی و اجتماعی، تفاوت های جنسیتی و سایر فاکتورها می باشد.
تعیین اینکه یک فعالیت معنادار است و برای کودک اوتیسم کاربردی است طی رویکرد درمانی کاردرمانی در منزل است. مدلهای درمانی و آموزشی امروزه در کاردرمانی در منزل اوتیسم تنوع زیادی دارد اشخاص؛ نیازهای فیزیکی، شخصیتهای گذشته، فرهنگ، ویژگی نیازهای عاطفی، تواناییهای شناختی، تجارب، سبکهای یادگیری، علائق، مهارت های اجتماعی، تواناییهای فیزیکی، حمایتهای اجتماع و خانوادگی و تاریخچه پزشکی متفاوتی دارند. بنابراین رویکرد یکسان مناسب همه از جمله افراد طیف اوتیسم نیست .
این مدل در آموزش به عنوان دستورالعمل متمایز شناخته می شود. دستورالعمل متمایز تئوری آموزشی مبتنی بر این ایده است که آموزش باید متفاوت و سازگار با یادگیرندگان مختلف باشد، که این کار نیازمند انعطاف در آموزش است و آموزش دهندگان را تشویق می کند تا برنامه ها با نحوه آموزش را اصلاح کنند. هدف از این رویکرد افزایش موفقیت کودک اوتیسم است. عناصر سه گانه دستورالعمل متمایز نه تنها در محیط آموزشی بلکه در محیطهای درمانی و خانه هنگام اجرای آن ها در فعالیت های روزانه زندگی نیز قابل اجرا هستند. اطلاعات و موارد ارائه شده به فرد باید قابل دسترس و با اهداف درمانی، آموزشی، و زندگی آن ها هماهنگ باشد. فرایند اجرای هرگونه یادگیری جدید باید به خوبی توسط درمانگر یا دستیار آموزشی مدیریت شود و قابل انعطاف باشد. چالش هر آنچه که آموخته می شود باید در سطح درستی به منظور ارتقاء یادگیری تعیین شود. چنانچه فرد بر تکلیف یا اطلاعات در حال حاضر مسلط است یا اینکه برایش بسیار دشوار باشد، یعنی چالش دقیقا با آن سازگار نشده است. ارزیابی مجدد و مداوم هر آنچه فرد یادگرفته بسیار مهم است زیرا این کار فرایند و رشد اتفاق افتاده را هدایت می کند. هنگام تعیین اینکه مداخله موفق چیست، مهم است که کاردرمانگر افراد را مشارکت دهد، تشویق کند و درگیر انتخاب کند.
کاردرمانی در کودکان اوتیسم
اهمیت دستریس برای همه در زمینه کاردرمانی در اوتیسم به یک اندازه مهم است. طراحی محیط و اجزای درون آن، قابلیت دسترسی، علیرغم موانع شناختی، عاطفی و فیزیکی به افراد این اجازه را می دهد تا به مشکلات غلبه کنند و در فعالیتهای روزمره موفق شوند. طرح جهانی برای یادگیری از قانون آمریکایی با نام/کم توانی ها (ADA) الهام گرفته شده است. این مسأله را در ایجاد همسطح سازی پیاده روها بهتر می توان دید، این طرح به همه افراد در جومع اجازه می دهد بطور مساوی به پیاده رو و محدوده های شهری دسترسی داشته باشند. هم سطح سازی پیاده روها نه تنها قابلیت دسترسی را برای صندلی های چرخ دار را فراهم می-کرد، بلکه برای دسترسی همهگانی نیز بهینه شد. طراحی جهانی از اصول ارائه متدهای چندگانه و انعطاف پذیر در ارائه روش های یادگیری حمایت می کند، متدهای چندگانه و قابل انعطافی از ابراز و تمرین در یادگیری ارائه می دهد، و گزینه های چندگانه و منعطفی برای مشارکت در یادگیری فراهم می کند. تهیه گزینه های تکنولوژی به کاردرمانگرها اجازه می دهد تا در فرایند یادگیری درمانی تمایز قائل شوند و سازگاریهای اشخاص را به طور جهانی طراحی کنند.
کاردرمانگر از تکنولوژی استفاده می کند تا گزینه ها را راحت تر در بافت درمان ارائه دهد و درمان را به راحتی بر اساس اولویتها و پیشرفت تطیق دهد. تکنولوژی چنانچه متفکرانه طراحی و برنامه ریزی شود قابلیت دسترسی را افزایش می دهد.
هنگام استفاده از طرح جهانی در انتخاب سازگاری، مهم است کاردرمانگر به ورودی استراتژیهای و مواد استفاده شده؛ خروجی یا راههای نشان دادن مهارت و دانش؛ طول زمان مطلوب نمایش یا اجرا؛ سختی اجرای مهارتها؛ انتظارات؛ و میزان حمایتی که برای موفقیت لازم است توجه کند.
هنگام انتخاب انواع سازگاریها یا تکنولوژی ضروری است سبک یادگیری کودک اوتیسم را تعیین کنیم. کاردرمانگر می تواند پروفایل یادگیری را بر اساس ارزیابی های مبتنی بر فرصت ، غیررسمی و رسمی تهیه کند. مرور ثبتها و تاریخچه به درمانگر اجازه می دهد تا اطلاعاتی از زندگی فرد شامل خدمات از پیش فراهم شده بدست آورد. کودک اوتیسم ممکن است انواعی از سبکهای یادگیری حسی مثل شنوایی، بینایی، لمسی، عمقی یا تلفیقی از اینها داشته باشند. آن ها ممکن است انواع مختلفی از هوش یا مهارت را نشان دهند که به آن ها در استفاده موفق از دستگاههای با تکنولوژی بالا یا پایین و سازگاری کمک میکند. افراد طیف اوتیسم اغلب یادگیرندگان بینایی هستند و در نتیجه از فرصتهای یادگیری لمسی، بینایی و عمقی بهره می گیرند. ارائه اطلاعات بصورت بینایی به روش ثابت و قابل پیش بینی به فرد اجازه می دهد تا اطلاعات را بطور خاص پردازش کند و روزمرگیها را هم برای یادگیری و هم پاسخ توسعه دهند.
سوالات متداول:
1-آیا کاردرمانی در منزل میتواند جایگزین جلسات کلینیکی شود؟
در برخی موارد بله، اما بهتر است ترکیبی از هر دو باشد. جلسات حضوری با متخصص برای ارزیابی دقیق‌تر ضروری است، اما تمرینات در منزل باعث تداوم درمان میشود.
2-چگونه فضای خانه را برای کاردرمانی اوتیسم آماده کنیم؟
یک محیط آرام، کم‌تحریک و ایمن ایجاد کنید. از نور مناسب، وسایل مرتب و فضای بدون شلوغی استفاده کنید تا کودک تمرکز بهتری داشته باشد.
یکی از مشکلات اصلی والدین کودکان اوتیسم، چگونگی برقراری ارتباط با کودکان اوتیسم است. مرکز تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصصین گفتاردرمانی، کاردرمانی اوتیسم و روانشناسی کودک در زمینه اوتیسم و روش ارتباط با کودک به والدین آموزش های لازم را می دهد. همچنین مرکز توانبخشی اوتیسم از طریق خدمات بازی درمانی و رفتاردرمانی مرکز در جهت ایجاد ارتباط با اوتیسم و آموزش رفتارهای اجتماعی مناسب به کودکان اوتیسم در جهت درمان این کودکان فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ارتباط با کودکان اوتیسم
همانطور که فناوری دائم در حال تغییر است رویکردهای جدید ، جهت کاربرد در کودکان دارای اوتیسم، نیز رو به رشد است. پیشرفت در این زمینه کاملاً امکان پذیر است. بنابراین مروری مختصر بر ابزارهای پیشرفته موجود برای تشریح تکنولوژی جاری در ایجاد ارتباط با کودکان اوتیسم انجام خواهد شد. زمینه ای نوظهور در حوزه ارتباط های افزوده و جایگزین، و تکنولوژی کمکی شامل برنامه های نرم افزاری و اپلیکیشن ها وجود دارد که بر روی پژوهش های اخیر در مورد طیف اوتیسم مربوط به توجه بینایی و ردیابی چشم تمرکز می کنند. تکنولوژیهای جدیدی برای افزایش پاسخ کودک اوتیسم به تحریکات بینایی با وعده بهبود افزایش توجه به گفتار شفاهی و افزایش مشاهده رفتارهای اجتماعی مناسب پدید آمده اند. طراحی این برنامه بسیار شبیه سایر دستگاه های ارتباطی سنتی است و به خوبی می تواند به انتقال از یک سیستم مبتدی ACC یا سیستم با تکنولوژی پایین مثل PECS، کمک کند.
اگرچه تمام این برنامه ها و گزینه های ایجاد ارتباط توسط تکنولوژی به کودکان دارای اوتیسم وعده هایی را می دهند، اما تکنولوژی به تنهایی جایگزین نیاز به مهارت و آموزش تخصصی در زمینه ACC و نیاز به ارزیابی جامع رفتارهای ارتباط نمی شود. همانطور که بحث شد، ارزیابی تشخیص بینایی، توانایی ترکیب نمادها، اشاره، استفاده از آغازگرهای ارتباطی همراه با فعالیتها و آیتمهای به شدت انگیزشی قبل از معرفی هر شکلی از ارتباط ضروری است. با توجه به سرعت تکامل تکنولوژی، جستجوی یک برنامه واحد یا دستگاه ACC به تنهایی نباید چیزی معادل توجه به فرایند ارزیابی برای کودک اوتیسم باشد. تا از انتقال موفق و استفاده از دستگاه انتخابی اطمینان حاصل کنیم. علاوه بر این، پژوهش های موجود در زمینه مداخله بهنگام و اجزای ضروری برای برنامه های مداخله بهنگام از نظر نتایج بلند مدت نباید نادیده گرفته شود. در مروری کلی از پژوهش ها که شامل ایجاد اجزای ضروری برنامه های مداخله بهنگام و مؤثر برای اوتیسم است، داوسن و اوسترلینگ (1997) دریافتند ترکیب قابلیت پیش بینی و روزمرگی، همراه با حمایت قوی بینایی و همکاری والدین همگی نتایج مثبت بیشتری بر کودکان پیش دبستانی دارای اوتیسم زمان دریافت مداخله بهنگام دارد.
این اجزای مشابه باید زمانی مورد توجه قرار داده شوند که ACC به کودک دارای اوتیسم معرفی می شود و باید شامل آموزش به والدین با توجه به اهداف درمانی و استدلال برای اهداف، و همچنین راههایی باشد که بر اساس آن هریک از والدین بتوانند استفاده از ACC را در خانه از طریق کاربرد مداخله رفتاری و تقویت تلاشهای ارتباطی، هم پیش زبانی و هم زبان مدار ارتقاء دهند.
ارتباط بدون کلام: چگونه با کودکان اوتیسم ارتباط عمیق‌تری برقرار کنیم؟
کودکان اوتیسم اغلب در برقراری ارتباط کلامی با چالش‌هایی روبه‌رو هستند، اما این به معنای ناتوانی آنها در ارتباط نیست. در واقع، ارتباط غیرکلامی میتواند پلی قدرتمند برای ایجاد تعامل معنادار با این کودکان باشد. در این مقاله، راهکارهای مؤثر برای تقویت این نوع ارتباط را بررسی میکنیم.
چرا ارتباط غیرکلامی برای کودکان اوتیسم مهم است؟
بسیاری از کودکان طیف اوتیسم در پردازش گفتار و بیان کلامی خود دچار مشکل هستند، اما از طریق زبان بدن، تماس چشمی، حالات صورت و ابزارهای بصری بهتر ارتباط برقرار میکنند. درک این روشهای جایگزین میتواند به والدین، مربیان و اطرافیان کمک کند تا تعامل بهتری با کودک داشته باشند.
راهکارهای تقویت ارتباط غیرکلامی
1. استفاده از تصاویر و نمادهای بصری
بسیاری از کودکان اوتیسم تفکر تصویری دارند. کارت‌های ارتباطی، پیکتوگرام‌ها و برنامه‌های تصویری (مانند PECS) می‌توانند به آنها کمک کنند تا خواسته‌ها و احساسات خود را بیان کنند.
2. توجه به زبان بدن و حرکات کودک
کودکان اوتیسم گاهی از طریق اشاره، حرکات دست یا تغییر حالت بدن پیام می‌فرستند. با دقت به این نشانه‌ها، میتوانید نیازهای آنها را بهتر درک کنید.
3. ایجاد ارتباط از طریق بازی‌های تعاملی
بازی‌هایی مثل پازل، لگو و فعالیتهای حسی می‌توانند فضایی امن برای ارتباط غیرکلامی ایجاد کنند. همراهی در بازی، بدون فشار برای صحبت کردن، اعتماد کودک را جلب میکند.
4. استفاده از موسیقی و ریتم
موسیقی تأثیر شگفت‌انگیزی بر کودکان اوتیسم دارد. آهنگ‌های ساده، حرکات موزون و ابزارهای موسیقی می‌توانند به عنوان ابزار ارتباطی مؤثر عمل کنند.
5. تقویت تماس چشمی و لبخند زدن
برخی کودکان اوتیسم از تماس چشمی اجتناب میکنند، اما لبخند گرم و نگاه مهربان میتواند به تدریج حس امنیت را در آنها تقویت کند.
ارتباط با کودکان اوتیسم نیازمند صبر، خلاقیت و درک عمیق از دنیای آنهاست. با تمرکز بر روشهای غیرکلامی، میتوانید رابطه‌ای عمیق‌تر و معنادارتر با آنها بسازید. اگر به دنبال راه‌حل‌های بیشتر برای مشکلات ارتباط کودکان اوتیسم هستید، مقالات مرتبط در این زمینه را مطالعه کنید.
سوالات متداول:
1-چقدر طول می‌کشد تا کودک اوتیسم به یک فرد جدید عادت کند؟
این زمان از چند روز تا چند ماه متغیر است. ثبات در رفتار، ملاقات‌های کوتاه اما منظم و احترام به حریم کودک میتواند این فرایند را تسریع کند.
2-آیا ارتباط فیزیکی (مثل در آغوش گرفتن) برای کودکان اوتیسم مناسب است؟
این موضوع کاملاً فردی است. برخی کودکان تماس فیزیکی را دوست دارند، در حالی که برخی دیگر به دلیل حساسیت حسی از آن اجتناب میکنند. همیشه ابتدا از طریق نشانه‌های غیرکلامی اجازه بگیرید.
روش تیچ شیوه های نسبتاً جدید برای آموزش افراد دارای اوتیسم و اختلالات ارتباطی است و در دانشگاه کارولینای شمالی توسط گروهی از متخصصان پایه‌گذاری شده است. تیچ یک سر واژه است و متشکل از حروف اول عبارت درمان و آموزش کودکان دارای اوتیسم ناتوانی ارتباطی است این روش که به روش آموزش دارای ساخت نیز مشهور است برای به وجود آمدن روال طی کرده است :
مطالعات و بررسی اختلالات طیف اوتیسم و آنچه که اتیسم را از سایر اختلالات جدا می کند.
مطالعات و برسی روش های مختلف آموزشی برای انتخاب بهترین و مناسب ترین شیوه آموزش افراد دارای نقایص ارتباطی.
بررسی والدین افراد دارای اختلالات اوتیسم به منظور شناسایی نیازها و خواسته های آنان.
در بررسی های انجام شده بر روی شناسایی ویژگی های انحصاری اختلالات اوتیسم مشخص شد دسته ای از ویژگی ها وجود دارند که این اختلال را از سایر اختلالات رشدی جدا می کند، مثلا اغلب این افراد دارای توانایی ادراک تصویر هستند ولی در ادراک اطلاعات کلامی مشکل دارند.
برسی افراد دارای اتیسم و عکس العمل های آنان نشان دهنده ی توانایی برقراری ارتباط از طریق تصویر بود. بیوگرافی افراد مشهور دارای اتیسم تایید کننده این موضوع است.
ویژگی دیگر میل این افراد به عدم تغییر در محیط و یکسانی روش های برخورد آنان با محیط بود که نشانگر علاقه شدید این افراد به ساختدار بودن پیرامون و شیوه های برخورد دیگران با آنان است .
اصول ماعدد دیگری نیز شناسایی و برسی شد و پس از آن مرحله دوم کار یعنی مطالعه روش های مختلف آموزشی به منظور تدوین مناسب ترین روش آموزش برای این افراد آغاز شد.
در این مرحله شیوه‌های آزاد و فاقد ساخت همراه با محیط های آموزش و دارای ساخت آزمایش شدند و بعد ایجاد تنوع در روش‌ها در برابر یکسانی و عدم تغییر آزمایش شد.
در هر دو حالت مشخص شد که روشهای غیر کلامی دارای ساخت همراه با را با شیوه‌های نسبت یکسان و فاقد تغییر برای افراد دارای اوتیسم مناسب تر هستند.
در مرحله ارزیابی والدین هدف برسی نظریه هایی بود که والدین و نقایص ارتباطی و شخصیتی آنان را عامل ایجاد مشکل می دانستند.
یافته ها علاوه بر مشخص کردن نیاز های والدین این افراد نشان داد که آنان می‌توانند به عنوان همکاران آموزشی و توانبخشی در بهبودی علائم اوتیسم در کودکان شان نقش پررنگ تری ایفا کنند.
تیچ از برنامه های مداخله است که از مزیت پژوهش‌های دقیق و کنترل شده تجربی برخوردار است. تیج که اغلب به برنامه آموزش ساختارنیز مشهور در سال ۱۹۶۶ به عنوان یک پروژه ی پژوهشی مربوط به کودکان در دپارتمان روانپزشکی دانشکده پزشکی دانشگاه کارولینای شمالی در آمریکا شروع شد.
ویژگی های اصلی این برنامه درک و پذیرش نقاط قوت و ضعف موجود در هر کودک دارای اختلالات طیف اوتیسم است. تا کید اصلی این برنامه بر ساخت دهی محیط زیست به منظور انطباق آن با ویژگی هر فرد دارای اختلالات طیف اتیسم است. به علاوه در این روش ساخت دهی محیط به نحوی که باعث بهبودی عملکرد های آموزشی و رفتاری فرد می شود.
تاکید برنامه آموزشی تیچ بر رشد فردی و برنامه خانواده محور بر اساس ویژگی ها و پرونده های یادگیری هر کودک دارای اختلالات طیف اوتیسم ، به جای استفاده از یک برنامه درسی استاندارد است.
آموزش دارای ساخت شامل تغییر ساختار فیزیکی محیط کودک است برای مثال ارائه کار در قالب سیستم های انحصاری و جدا سازی فعالیت گروه با مشخص کردن حدود و مرزهای فیزیکی و بصری به منظور تسهیل یاد گیری و به حداقل رساندن عوامل و محرک های مخل دقت بینایی و شنوایی و ایجاد کننده ی حواس پرتی علاوه بر این آموزش دارای ساخت و همچنین شامل ایجاد یک نقطه شروع و پایان برای هر وظیفه و کمک به قابل فهم و پیش بینی کردن فعالیت های کودک به کمک دستکاری در محیط و جهت دهی محیطی به فعالیت های فرد است برای مثال با قرار دادن فعالیت مورد نظر در آغاز و شروع کار در یک سینی که در سمت چپ کودک قرار داده می شود و گذاشتن فعالیت انجام شده و یا کار به پایان رسیده بر روی سینی در سمت راست.
علاوه بر این بر اساس شواهد پژوهشی موجود مینی بر وجود برتری در توانایی ادراک بصری افراد دارای اتیسم در مقایسه با ناتوانی و ضعف این افراد در پردازش و محرک های شنیداری، برنامه تیچ سعی دارد به کودک دارای اختلالات طیف اوتیسم با استفاده از تصویر نشان دهد چه فعالیتهایی در چه توالی روی میدهند.
برنامه های بصری همچنین برای حمایت از انتقال کودک از فعالیتی به فعالیت دیگر استفاده میشود. هدف اولیه و نخستین برنامه تیچ ارائه حمایت آماده سازی کودکان دارای اتیسم و سایر اختلالات مرتبط با آن به منظور انجام فعالیتهای موثر در خانه، مدرسه ، و جامعه توصیف شده است تاکید برنامه بر توانمندسازی افراد دارای اختلالات طیف اتیسم و اعضای خانواده آنان با استفاده از کم ثر کردن دشواری‌های رفتارهای ناشی از وجود این دسته از اختلالات است.
اصول و مفاهیم هدایت کننده برنامه تیچ در ادامه مطلب به طور خلاصه ذکر شده اند:
بهبودی سطح سازگاری : ارتقاء سطح مهارت با استفاده از تعدیل محیط و ایجاد تغییر در آن به منظور جبران ناتوانی ها.
همکاری والدین : والدین با مختصصان هماهنگی میکنند و در اصل همکار _ درمانگر فرزندان خود خوانده می شوند علت این امر تداوم برنامه در منزل و توسط والدین است.
ارزیابی به منظور تدوین برنامه مداخله ای انفرادی : ارزیابی مهارت های مورد نیاز فرد را مشخص می کند و برنامه ی مداخله‌ای به منظور جبران نقص در این مهارتها تدوین می شود. فرم ارزیابی خاصی توسط برنامه ریزان تیچ به نام پرونده روانی آموزشی تیچ یا پی . ای . پی . وجود دارد همین شیوه ارزیابی درباره والدین و افرادی که برای دوره‌های آموزشی تیچ ثبت نام کرده‌اند اجرا میشود.
اصول برنامه تیچ :
اصول کلی تشکیل دهنده روش تیچ را میتوان با توجه به نکات زیر خلاصه کرد
آموزش ساختدار : بررسی‌ها نشان داده‌اند که کودکان و بزرگسالان دارای اختلالات طیف اتیسم از محیط آموزشی دارای ساختار مشخص و عینی بیشتر یاد می‌گیرند تا نظامی فاقد ساخت و آزاد.
درمان رفتاری و شناختی : روشهای آموزشی به وسیله نظریه های شناختی و رفتاری هدایت می شوند واغلب این نظریه‌ها بر این باور هستند که رفتارهای چالش برانگیز افراد دارای اختلالات طیف اتیسم ممکن است در مشکلات ادراکی و شناختی آنان ریشه داشته باشد.
آموزش کل نگر: آموزش بر اساس این روش کل فرد را در بر می گیرد و تنها بر رفتار و یا ارتباط آنان تاکید ندارد بلکه کلیت شخصیت و عملکرد هایشان را در یک زمینه مشخص مورد بررسی و مداخله قرار میدهد.
برنامه تیچ تاکید ویژه ای بر موارد زیر دارد:
تاکید بر ارتباط بصری ( تصویر و نماد) به منظور تکمیل زبان گفتاری فرد.
در نظرگیری مکان خاص به عنوان پایگاه کاری فرد به منظور کم کردن عوامل برهم زننده تمرکز و آرامش فرد
تدوین برنامه‌های خاص به نحوی که فرد قادر به پیش بینی ارائه مطالب و نحوه ارائه آنها به وی باشد و از گام بعدی هر فعالیت و یا حرکت بعدی مربوط به آن آگاه باشد. این برنامه با ارزیابی آغاز می شود توصیف موارد به شکل نسبتا تفصیلی میتواند برای آغاز کنندگان برنامه مفید باشد.
سوالات متداول:
1-چرا در روش تیچ از تصاویر زیاد استفاده میشود؟
چون بسیاری از کودکان اتیستیک پردازش بصری قوی‌تری نسبت به پردازش کلامی دارند و تصاویر به درک بهتر دستورات و برنامه‌ها کمک میکند.
2-روش تیچ بیشتر بر چه مهارت‌هایی تمرکز دارد؟
روی استقلال فردی، انجام تکالیف، مدیریت زمان و کاهش اضطراب از طریق پیش‌بینی‌پذیر کردن محیط تأکید میکند
درمان های مبتنی بر جنبه های اجتماعی(داستان های اجتماعی درمان کودکان اوتیسم)
داستان اجتماعی، داستان کوتاهی است که موقعیت، مفهوم یا یک مهارت اجتماعی را در قالبی قابل فهم برای کودک دارای اوتیسم توصیف میکند. استفاده از داستان های اجتماعی یکی از روش های درمان کودکان اوتیسم در زمینه اجتماعی می باشد که در مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر و در بخش گفتار درمانی کودکان اوتیسم مورد توجه قرار گرفته است.همچنین داستان های اجتماعی در زمینه ایجاد رفتار های مثبت و کاهش علایم اوتیسم نظیر رفتار های تکراری در بخش کاردرمانی کودکان اوتیسم نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
داستان اجتماعی چیست؟- گفتاردرمانی اوتیسم
داستان اجتماعی روایتی از رفتار کودک است که از زبان اول شخص نوشته میشود یعنی از منظر خود کودک توصیف میشود. رویکرد همه افراد داستان در آن ذکر میشود طی داستان شخصیت اصلی که (خود کودک اوتیسم است) در موقعیت‌هایی وارد مونولوگ هایی میشود (ام… اینجا باید چیکار کنم؟ حالا چیکار کنم؟). استفاده از داستان های اجتماعی در ایجاد گفتار خود انگیخته در گفتار درمانی کودکان اوتیسم کاربرد دارد. داستان‌های اجتماعی با این هدف نوشته میشود که از طریق تکرار و حافظه، جزء خصوصیات کودک اوتیسم شود و ابزاری برای فهم کودکان اوتیسم از وقایع شود و به کودک کمک کند که در موقعیت های مشابه چه بکند.
در بخش نتیجه داستان، حساسیت افراد دیگر نیز به رفتار شخصیت داستان مورد توجه قرار گرفته و شخصیت داستان رفتارش را اصلاح میکند. بخشی از رفتارهای تکراری کودکی دارای اوتیسم و چسبیدن آنها به یک موقعیت، ناشی از آن نیست که آن عادت ذاتا تکراری است بلکه ناشی از آن است که کودک نمی‌داند در گام بعدی چه کند! داستان های اجتماعی به این موضوع در درمان کودکان اوتیسم کمک می کند.
یک داستان اجتماعی پیش از رفتن به مطب دکتر
بعضی چیزها سنگین اند و بعضی چیزها سبک . یک کتاب بزرگ سنگین است و یک پر سبک ! وزن اشیا به ما می‌گوید که سبک یا سنگین دکتر من باید بدانیم که وزن من چقدر است. این کار به دکترم کمک می کند تا بهتر از من مراقبت کند. برای دانستن وزن من دکتر از من خواهد خواست که روی تراز بروم. ترازوی یک چیز مربعی شکل سیاه است که روی زمین قرار دارد وقتی من روی ترازو برویم کمی تکان خواهد خورد چیزی نیست ! من از روی آن نخواهم سعی خواهم کرد آرام روی تراز بایستم تا دکتر وزنم را بفهمد. خیلی طول نمی‌کشد. دکتر از اینکه وزن من را بفهمد خوشحال خواهد شد. من اینطوری می توانم به دکتر کمک کنم تا بهتر از من مراقبت کند.
داستان های اجتماعی خیلی خوشبینانه است. پیش فرض آن این است که علت رفتارهای کودکاوتیسم نقص در دانش است و اگر ما نسبت به جبران آن اقدام کنیم، رفتار کودک بهتر خواهد شد. بنابراین در کاردرمانی کودکان اوتیسم، راه حل مشکلات کودک دارای اوتیسم آن نیست که با پاداش و تقویت رفتار را اصلاح کنیم و بلکه باید به کودک کمک کرد یک تصویر کلی از موقعیت کسب نمایند تا با کسب درک بهتری از رفتارهایش نسبت به تغییر آن اقدام نماید.
به عبارت دیگر داستان‌های اجتماعی به جای اینکه به کودک بگویید چه کار باید بکند با ایجاد یک درک کلی و نوع بصیرت تلاش میکند به کودک می‌گوید چرا باید آن کار را بکند. این کار را بیشتر با تکیه بر اینکه چگونه رفتار کودک باعث تغییر در احساسات دیگران می شود انجام میدهد یا بر اساس توصیف قوانین نانوشته اجتماعی.
نویسنده داستان های اجتماعی باید قادر به درک دیدگاه کودک دارای اوتیسم باشد لذا نویسنده داستان اجتماعی باید از دنیای کودکی که داستان برای او نوشته می شود آگاه باشد. مشکل اینجاست که نویسنده باید بفهمد چه چیزهایی باید در داستان اجتماعی قید شود. مثل این است که شما جواب را بدانید و بخواهید برای آن سال بسازید. جواب در اینجا رفتار معیوب کودک است.
سوال این است که کودک چه نکات اجتماعی را کسب نکرده است که اینطور رفتار می کند ؟ ما مشکلات رفتاری کودک دارای اوتیسم را می بینیم اما نمی دانیم که در ذهن کودک چه می گذرد و چه چیزی باعث بروز مشکلات رفتاری او میشود. نویسنده باید از خود بپرسد چه اطلاعات یا قواعد اجتماعی را کودکان نمی داند که اینطور رفتار می کند؟ داستان های اجتماعی بسته به سن و سطح رشدی کودک اوتیسم از چند جمله تا یک صفحه یا بیشتر، متغیر است و میتواند عناوینی مثل زیر داشته باشد :
چرا مردم مسواک می زنند؟
چرا باید به دیگران نگاه کرد؟
چرا سگها پارس می کنند؟
استفاده از داستان های اجتماعیدر کاردرمانی اوتیسم
به خاطر سپردن کارهای خوبی که انجام داده است.
کودک دارای اوتیسم در به خاطر سپردن دستاوردها و موفقیت‌هایش ضعف دارد این امر ناشی از ضعف در جامعیت مرکزی آنهاست. برای کودک دارای اوتیسم نه تنها شکل دادن یک تصویر کلی از محیط بیرون دشوار است، بلکه شکل دادن یک تصویر کلی از خود و تجربیات خود نیز دشوار است.
شما می توانید با جمع آوری تجارب اجتماعی کودک در قالب داستان های اجتماعی در یک کلاسور برای وی یک دانشنامه اجتماعی تهیه نمایید و به این ترتیب به کودک کمک نمایید تا شرح حالی از خود شکل دهد. بازخوانی این خاطره با هم اوقات خوشی را برای شما و کودک فراهم خواهد نمود و به کودک نیز فرصت خواهد داد تا با استفاده از این ایده ها موقعیت های اجتماعی را به صورت کلامی بازآفرینی کند. امری که معمولا برای کودک دارایی اوتیسم دشوار است.
آماده کردن کودک اوتیسم برای موقعیت های جدید.
در صورتی که یک مسافرت، مهمانی، مدرسه جدید، ویزیت پزشک یا موارد مشابه را در پیش روی دارید، آماده سازی کودک اضطراب او از این موقعیت یا تجربه جدیدی را کاهش خواهد داد. شما میتوانید هر رویداد را به اپیزود های کوچکی تقسیم نموده و آن را برای کودک توصیف نمایید. این کار نه تنها برای کودک دارای اوتیسم مفید است بلکه برای کودکان دارای رشد هنجار نیز مفید می باشد.
برای مثال اگر می خواهید به یک سفر هوایی بروی آن را به چند داستان تقسیم کنید: چطور به آنجا خواهید رسید؟ کجا ساکن خواهیم شد (هتل کجاست؟) چه کسانی را خواهید دید؟ و مواردی از این دست. حتی خود این اپیزودها هم می تواند خرد شود: انتظار در گیت، داخل هواپیما، دستشویی رفتن در هواپیما و…. توصیف این مراحل، سفر را برای کودک رازگشایی خواهد کرد. با ارائه دانش به کودک اوتیسم وی را قادر می سازید که وقایع ناخوشایند پیش رو را پیش بینی نماید.
داستان های اجتماعی دارای یک قالب استاندارد به شرح ذیل می باشد :
جملات توصیفی: جملات درباره اینکه واقعه در مورد کی، چی، کی و کجا رخ داده است.
جملات دیدگاهی: افکار و احساسات درونی دیگر افراد دخیل در داستان (وقتی…… مامان خوشحال میشه! / بابا دوست داره که ….) کودکان دارای اوتیسم اغلب در درک نیت و قصد دیگران با مشکل مواجه اند داستان های اجتماعی سعی دارد این امر را به صورت واضح برای کودک ایجاد نماید و آن را به رفتار کودک در قالب داستان پیوند بزند.
جملات رهنمودی: رفتار مطلوب یا آنچه که دوست داریم کودک انجام دهد. به دنبال جملات رهنمودی معمولاً یک یا چند جمله دیدگاهی می آید تا نشان دهد چگونه رفتار کودک بر احساس دیگران اثر می‌گذارد.
جملات تصدیقی: باعث اطمینان بخشی به کودک میشود یا برخی چیزها را برای کودک برجسته می سازد:《 مهمه که من…..》《 خوب خواهد شد که من……》
جملات همکاری: جملاتی که نشان می دهد چگونه افراد دخیل در موقعیت به کمک کودک می‌شتابند (معلم میتواند با….. به من کمک کند.) فقدان یا ضعف در ذهن خوانی باعث می شود که کودک نتواند تشخیص بدهد دیگران قادر به درک مشکل او هستند و به کمک او خواهند شتافت.
داستان های اجتماعی غالباً موضوعی عمومی دارند موضوعاتی مثل توالت کردن، شستن دست ها و…. اما ممکن است شما بخواهید داستانی ویژه موقعیتی خاص برای کودکتان بنویسید. توجه داشته باشید که بهتر است داستان اجتماعی را پیش از بروز موقعیت مورد نظر برای کودک توصیف کنید تا کودک قادر به پیش‌بینی و هضم آن باشد، نه در درون موقعیتی که کودک دچار اضطراب از آن را برایش تعریف کنید.
تئوری ذهن یکی از درمان های مرتبط با جنبه های اجتماعی در کودکان اوتیسم می باشد. در کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای صابر از تکنیک های مختلف تئوری ذهن و داستان های اجتماعی جهت درمان کودکان اتیسم استفاده می شود.
