طی چند روز اول زندگی، تغییرات زیادی در رفتار نوزاد مشاهده می شود که نه فقط به تکامل کودک و وضعیت فیزیکی او مرتبط است بلکه به سطح هوشیاری، خواب و سیری و گرسنگی او نیز بستگی دارد. یکی از تغییرات واضح و قابل توجه در سال اول زندگی کودک، رشد جسمانی کودک می باشد. اولین سال زندگی، زمان بروز تغییرات متحیر کننده است که در آن قد و وزن نوزاد تغییر می کند. پس از سال اول، سرعت رشد کودک کمتر می شود و این یک امر طبیعی و عادی است. ارزیابی رشد نوزاد نارس بایستی شامل صحبت با والدین و در نظر گرفتن تمام نگرانی هایی باشد که آن ها در مورد نوزاد نارسشان دارند. کاردرمانی نوزادان پس ارزیابی دقیق روند رشد نوزاد نارس، می تواند نقش مهمی در بهبود مراحل رشد و تکامل کودک و هم چنین رشد نوزادانی که با مشکلات رشدی به دنیا آمده اند، داشته باشد. در پاسخ به این سوال که برای رشد نوزاد نارس چه کنیم باید گفت، یکی از اصلی ترین اهداف کاردرمانی نوزادان یا کودکان مراقبت از مراحل رشد و تکامل کودک می باشد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز کاردرمانی نوزادان و کودکان، در دو منطقه غرب و شرق تهران به ارائه خدمات کاردرمانی نوزادان، کاردرمانی کودکان و کودکان و کاردرمانی در منزل به کودکان و نوزادان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ارزیابی نوزاد نارس در چند روز اول
چند روز اول زندگی نوزاد ترکیبی از دوره های طولانی خواب است که با دوره های کوتاه بیداری همراه است.
دوره های بیداری کم کم افزایش یافته و شامل دوره های بدخلقی، گریه و آرامش است.
واکنش های نوزاد در این زمان بستگی به وضعیت خواب و بیداری وی دارد.
ارزیابی نوزاد باید در زمان هوشیاری کامل وی انجام گیرد؛ زمانی که نوزاد آرام، چشم ها باز، و تنفس منظم است. حرکات فعال اندام ها وجود داشته و گریه نمی کند.
پوسچر نوزاد و کاردرمانی نوزادان
زمان تولد اندام ها به طور مشخص سفت (Hypertonia)، و تنه و گردن شل (Hypotonia) هستند.
در وضعیت خوابیده به پشت (Supine) اندام ها کمی خم (Semiflexed) بوده و پوسچر متقارن است.
نوزادانی که با با متولد شده اند عموماً پاها را صاف (Extended) نگه می دارند.
در وضعیت کشیدن به حالت نشسته (Pulled to Sitting) سر لق می خورد.
با نگه داشتن در وضعیت نشسته تنه خم شده و سر به سمت جلو می افتد.
با نگه داشتن در وضعیت معلق روی شکم (Ventral Suspension) سر پایین افتاده و اندام ها کمی خم نگه داشته می شوند.
با گذاشتن روی شکم (Prone) سر فوراً به یک سمت می چرخد باسن ها قوز کرده و زانو ها زیر شکم خم می شوند؛ بازو ها نیز به سینه نزدیک بوده و آرنج ها کاملاً خم هستند.
رفلکس های اولیه نوزادان
این رفلکس ها بلوغ سیستم عصبی نوزاد را نشان داده و عموماً قبل از تولد شکل می گیرند. رفلکس هایی که باید به صورت طبیعی در این سنین وجود داشته باشند عبارت اند از رفلکس های اولیه ای مانند:,Moro,sucking Rooting, Gag, Grasp, Walking, Standing و … .
برای ارزیابی رشد نوزاد نارس چه کنیم؟
بینایی و شنوایی و منحنی رشد کودک
گرچه حساسیت بینایی در نوزادان متفاوت است، این حساسیت در زمان تولد نسبت به نور و صدا وجود دارد. بعد از تولد، پس از چند روز، نوزادان چشمان خود را به سمت منبع بزرگ و درخشان نور چرخانده و چشمان خود را در مقابل نور های شدید ناگهانی می بندند. شی باید در فاصله ۳۰ سانتی متری نوزاد باشد تا علاقه و نگاه وی را جلب نماید. نوزادان معمولاً چشمان خود را برای تعقیب حرکات چهره می چرخانند.
واکنش Startle در پاسخ به صدا های بلند و ناگهانی مشاهده می شود. چشم ها ممکن است به سمت منبع صوتی نزدیک مانند صدای زنگ یا والدین بچرخد. آرامش آنی نسبت به صدا های ممتد و ضعیف نیز ممکن است دیده شود.
در طی چند روز پس از تولد، نوزادان از طریق تماس چشمی، ژست های خود انگیخته یا تقلیدی، و تنظیم حالات خواب و بیداری با مراقبین خود ارتباط برقرار می کنند.
الگو های تعامل و اشارات ظریف شخصی که توسط کودک از تولد به بعد نشان داده می شود پیوند های عاطفی بین او و مراقبین را محکم تر می کند.
پوسچر و حرکات درشت نوزادان
در حالت خوابیده به پشت سر را در یک سمت نگه می دارد. اندام ها را به صورت حرکات درشت و خام حرکت می دهد. در زمان استراحت دست ها بسته و شست داخل کف دست قرار دارد. انگشتان دست و پا در طی حرکات اکستنشن اندام فوقانی باز می شوند.
هنگامی که چانه در محل گوشه دهان لمس می شود، سر به آن سمت چرخیده و سعی می کند انگشت را بمکد. در وضعیت کشیدن به سمت نشسته اگر سر حمایت نشود لق خواهد خورد. با نگه داشتن در وضعین نشسته، سر مدت کوتاهی در وضعیت عمودی نگه داشته شده و سپس به جلو می افتد و تنه نیز کاملاً قوز دارد.
در حالت معلق روی شکم سر را در راستای بدن نگه داشته و لگن مقداری صاف تر می باشد.
در وضعیت خوابیده به شکم سر فوراً به یک سمت چرخیده اندام ها مقداری خم بوده، آرنج ها از بدن دور و باسن نسبتاً بالاست.
با نگه داشتن در وضعیت ایستاده روی سطحی سفت و اعمال فشار روی پاها، بدن را صاف کرده و عموماً رفلکس راه رفتن را نشان می دهد.
ادراک بینایی و حرکات ظریف نوزادان
مردمک نسبت به نور واکنش نشان می دهد. سر و چشم ها را به سمت منبع درخشان نور چرخانده و به نور منتشر شده از پنجره لامپ و … خیره می شود.
نور چراغ قوه مدادی را در فاصله ۳۰ سانتی متری کمی دنبال می کند. زمانی که نور مستقیماً به سمت چشم او گرفته شود چشمان خود را محکم می بندد.
به اسباب بازی های نوری که در فاصله ۱۵- ۲۵ سانتی متری وی تاب خورده یا در میدان بینایی او دور و نزدیک می شوند، خیره می شود. در حدود ۳ هفتگی صورت افرادی را که به او غذا داده یا با او صحبت می کنند، نگاه می کند. حرکات آهسته صورت یا اشیا را که به صورت افقی در خط وسط حرکت می کنند با چشم دنبال کرده که گاهی با حرکات سر در یک دامنه ۴۵ درجه ای همراه شده ولی در ادامه با افتادن سر به یک سمت همراه می گردد.
پلک زدن تدافعی در هفته های ۶-۸ بروز می کند.
دست ها معمولاً بسته است. اگر چیزی در دستش گذاشته شود فوراً آن را می اندازد.
رفتار شنیداری نوزاد و رشد و تکامل شنیداری
در پاسخ به صدا های ناگهانی از جا پریده و واکنش Startle را نشان می دهد.
اگر زنگی به آرامی نواخته شود حرکات نوزاد به صورت موقت قطع شده، ممکن است چشم ها و سر به سمت منبع صدا حرکت نمایند، اما هنوز توانایی یافتن محل منبع صدا را ندارد.
گفتار، زبان و ارتباط کلامی
در پاسخ به صدای آرام کردن والدین یا صدا های بلند ممتد مانند جارو برقی گریه را قطع می کند که البته شامل زمان جیغ زدن یا غذا دادن نمی شود.
در حالت رضایت اصوات حلقی و توگلویی محدودی ایجاد می کند.
تحریکات اجتماعی را ترجیح داده و در پاسخ به حرف زدن والدین با آن ها بغ بغو (Cooing) کرده و یا با حرکات اولیه زبان و لب ها پاسخ می دهد.
در صورت گرسنگی یا ناراحتی گریه می کند.
رفتار اجتماعی و بازی کودک
به خوبی می مکد.
اغلب اوقات خواب بوده مگر در حین غذادادن یا بغل کردن.
حالات چهره هنوز مبهم اما هوشیارانه تر هستند که در حدود ۵-۶ هفتگی به سمت لبخند اجتماعی و پاسخ های صدادار خواهد رفت.
در طی تعامل اجتماعی، تماس چشمی به صورت آگاهانه از سوی کودک برقرار یا قطع می شود.
دست ها به صورت طبیعی بسته است که اگر باز شوند نیز با تحریک کف دست دوباره بسته خواهند شد.
اگر حین گریه کردن بغل شده یا با او صحبت شود آرام می شود. در زمان بغل کردن، لباس پوشیدن یا حمام کردن باید سر حمایت گردد.
مراقبت از خود و استقلال کودک
نسبت به لباس پوشیدن و حمام کردن معمول و روزانه منفعل بوده ولی کم کم با افزایش هوشیاری پاسخ امتناعی نشان می دهد.
اگر کودک یا نوزاد شما در هر یک از مراحل گفته شده و یا مراحل رشد و تکامل با مشکل مواجه شد، با استفاده از خدمات کاردرمانی نوزادان و کودکان می توان به بهبود این وضعیت کمک کرد.
سوالات متداول:
1- وزن گیری نوزاد نارس چگونه باید پیگیری شود؟
نوزاد نارس ابتدا ممکن است تا ۱۰٪ وزن کم کند، سپس به نرخ رشدی روزانه حدود ۵ تا ۳۰ گرم بر حسب میزان نارس بودن داشته باشد. معیار رشد اغلب با نمودارهای Fenton یا جداول مخصوص تنظیم میشود
2- تا چه زمانی انتظار می‌رود نوزاد نارس به منحنی رشدی نرمال برسد؟
بیشتر نوزادان نارس تا پایان سال اول زندگی یا حداکثر تا ۱۸–۲۴ ماهگی به منحنی رشد نرمال (همسالان با تولد به‌موقع) می‌رسند
تاخیر حرکتی یکی از انواع مشکلاتی است که در کودکان پدید می آید؛ بدین صورت که آن ها نمی توانند فعالیت های متناسب با سن شان را در زمان تعیین شده انجام دهند و نسبت به هم سن و سالان خود، تاخیر دارند. تاخیر حرکتی کودکان با هر علتی موجب مشکلات فراوانی در هماهنگی حرکتی در آینده کودک می شود. یکی از روش های درمان تاخیر حرکتی کودکان، کاردرمانی تاخیر حرکتی می باشد. فرد متخصص با توجه به شرایط و سن کودک تمریناتی را برای او در نظر می گیرد که او باید با برنامه انجام دهد. به طور کلی می توان گفت روش درمان تاخیر حرکتی کودک به دلیل تاخیر حرکتی کودک و سن او بستگی دارد اما کاردرمانی برای راه رفتن کودک و کاردرمانی تاخیر حرکتی جز بهترین روش های درمان این اختلال در کودکان می باشد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با دو شعبه واقع در غرب و شرق تهران به انجام خدمات کاردرمانی کودکان از جمله کاردرمانی جسمی حرکتی، کاردرمانی برای راه رفتن کودک و… می پردازد. تجربه بالا و امکانات مرکز در جهت مهارت های حرکتی کودکان بسیار مفید می باشد.
رشد حرکتی کودک و تاخیر حرکتی
رشد کودکان از یک الگوی مشخص پیروی می کند به همین علت، می توان مراحل اصلی رشد حرکتی و سن تقریبی کسب این مراحل را پیش بینی کرد. واکنش های وضعیتی (Postural Reactions) نیز که شامل واکنش های راستایی، حفاظتی و تعادلی هستند از یک توالی قابل پیش بینی پیروی می کنند، بدین شکل که اولین واکنش ها در وضعیت دمر ظاهر می شوند و سپس در وضعیت های طاقباز، نشسته، چهار دست و پا و ایستاده نمایان می گردند. با وجود این که حرکات نوزاد بیشتر رفلکسی به نظر می رسند اما با نگاهی دقیق تر می توان شواهدی از پردازش و یکپارچه سازی داده های حسی را مشاهده کرد. در ماه اول زندگی نوزاد قادر است سرش را در وضعیت دمر به طرفین بچرخاند و اگر با کمک بنشیند سر را بالا خواهد آورد. در ۴ ماهگی نوزاد در وضعیت دمر سر را بالا آورده و محیط را نگاه می کند. این مهارت در ۶ ماهگی کاملاً عملکردی است. در این سن نوزاد در وضعیت طاقباز، مرتب غلت زدن، اولین مرحله ی تحرک و جابجایی در کودک محسوب می شود. غلت زدن ابتدا به صورت واکنش های لگد زده و پاها را به دهان می برد. خودکار راستایی در نوزاد بروز می کند؛ نوزاد ابتدا می تواند از شکم به بغل بچرخد، اما کم کم توانایی غلتیدن از شکم به پشت را نیز کسب می نماید. پس از ۶ ماهگی نوزاد می تواند طول اتاق را با غلت زدن طی کند. البته این مهارت ممکن است در نوزادان بزرگ یا سنگین با تاخیر چند ماهه همراه شود. نوزادان از همان ابتدا به نشستن با کمک علاقه مند هستند. در طول ۴ ماه اول که مهارت بینایی پیشرفت می کند علاقه ی آن ها به دیدن محیط در وضعیت نشسته نیز بیشتر می شود. طی ماه های اول نوزاد با پشت گرد می نشیند و فقط چند لحظه می تواند سر خود را صاف نگه دارد اما در ۴ ماهگی هم تنه صاف تر است و هم زمان نگه داشتن سر طولانی تر می باشد. در ۶ ماهگی نوزاد به تنهایی و با کمک دست هایش و سطح اتکای وسیعی که با پاهای خم خود ایجاد می کند، می نشیند. با این وجود نشستن او هنوز بی ثبات است و به راحتی می افتد. در ۹-۸ ماهگی کودک چند دقیقه بدون کمک نشسته و از دست ها برای بازی کردن یا خوردن استفاده می کند. در طی چند ماه آینده کودک مهارت نشستن را ابتدا از وضعیت دمر و سپس از وضعیت طاقباز کسب می کند. این مهارت ها کودک اجازه می دهد که به صورت متناوب بین سینه خیز و نشسته تغییر وضعیت دهد. شروع سینه خیز رفتن در نوزاد به سمت عقب است اما یک نوزاد ۷ ماهه توانایی سینه خیز رفتن به سمت جلو را نیز دارد. چهار دست و پا رفتن نسبت به سینه خیز رفتن، مهارت پیچیده تری است و قدرت و هماهنگی بیشتری می طلبد. این مهارت در کودکان ۱۲-۱۰ ماهه به خوبی تکامل یافته و در شرایط مختلف محیطی (سطوح و شیب های مختلف) قابل اجراست. نوزادان ۵-۶ ماهه از ایستادن لذت می برند و زمانی که با کمک والدین می ایستند با خوشحالی بالا و پایین می پرند. کودکان ۱۰ ماهه با گرفتن از مبل یا تخت به خوبی ایستاده و تمرین بشین پاشو می کنند. در ۱۲ ماهگی امکان انتقال وزن روی یک پا و شروع برداشتن اولین قدم ها با کمک لوازم خانه یا دست والدین میسر می شود. کم کم کودک دست خود را از کمک خارجی رها کرده و با پاهای باز و دست های بالا آمده شروع به راه رفتن مستقل می کند.
راه رفتن کودک و کارهایی که از 18 ماهگی انجام می دهد
در ۱۸ ماهگی کودک راه رفتن را به بقیه ی مهارت های جابجایی ترجیح می دهد اما هنوز تعادل کامل نیست و مرتب می افتد. در ۲ سالگی کودک با تعادل و هماهنگی خوبی راه می رود. در این سن دویدن اولیه نیز شروع می شود اما دویدن واقعی (که با چرخش تنه و حرکات بازوها همراه است) در ۳-۴ سالگی دیده می شود. در واقع یک کودک ۴ ساله مانند بزرگسالان راه می رود و یک کودک ۶ ساله مانند بزرگسالان می دود. کودکان در ۲ سالگی بدون کمک والدین (ولی با گرفتن نرده) از پله بالا رفته و در 2.5 سالگی از آن پایین می آیند این مهارت ها به صورت هر پله یک پا و بدون گرفتن نرده در 3.5 سالگی دیده می شوند در ۲ سالگی کودک برای چند لحظه کوتاه می تواند روی یک پا بایستد و توپی را شوت کند، اما در ۵ سالگی چند ثانیه روی یک پا ایستاده و بدون افتادن روی لبه جدول راه می رود. پریدن از ۲ سالگی شروع می شود و یک کودک ۳ ساله به راحتی از روی یک پله کوتاه پایین می پرد. لی لی کردن (Hopping) سخت تر است و در ۳٫۵ سالگی دیده می شود. پریدن روی پاها به صورت یک در میان نیازمند قدرت و هماهنگی بیشتری است و تا ۵ سالگی دیده نمی شود. کودکان از ۲ سالگی توانایی پدال زدن را پیدا می کنند اما مهارت راندن یک سه چرخه برای عبور از موانع در ۴ سالگی کامل می شود. شوت زدن نیز از ۲ سالگی شروع می شود اما کسب مهارت در آن ممکن است تا ۶ سالگی طول بکشد. کودکان ۲,۵ ساله توانایی گرفتن توپ های ۱۰ اینچی را دارند اما مهارت گرفتن توپ های کوچک تر تا ۴ سالگی زمان می برد. پرتاب کردن نیز ابتدا به صورت هل دادن بروز می کند ولی توانایی پرتاب کردن واقعی توپ با تعادل و هماهنگی مناسب در ۴ سالگی دیده می شود. در صورت عدم مشاهده موارد ذکر شده در کودک خود ابتدا به متخصص مراجعه کرده و در صورت تشخیص تاخیر حرکتی در کودک، از خدمات کاردرمانی تاخیر حرکتی و کاردرمانی برای راه رفتن کودک می توانید استفاده کنید.
روش های درمان در کاردرمانی کودکان تاخیر حرکتی
استفاده از روش تصویر سازی ذهنی
جهت آموزش کاردرمانی حرکتی کودکان ابتدا فعالیت یا تمرین مورد نظر را خود انجام دهید و از کودکان تاخیر حرکتی بخواهید در ابتدا فقط مشاهده کند و پس از مشاهده دقیق،تمام مراحل را در ذهن مرور و تصور کند در واقع به صورت ذهنی انجام دهد تا از نظر ذهنی کمی یادگیری صورت گیرد و یک طرحواره حرکتی در ذهن کودک تاخیر حرکتی ایجاد شود. و بعد از آن اقدام به انجام عملی تمرین کاردرمانی حرکتی و فعالیت مورد نظر را بکنید از این روش جهت آموزش تمام تمرینات کتاب و آموزش فعالیت های روزمره استفاده کنید تا سرعت یادگیری فرد تمرین کننده افزایش یابد. از این روش جهت آموزش هر تمرین یا فعالیتی استفاده کنید.
روش درکی-حرکتی در کاردرمانی حرکتی کودکان
از این روش استفاده کنید تا هماهنگی عضلانی کودک با تاخیر حرکتی را در تمام زمینه ها و در کل اعضای بدن بالا ببرید تا کودک بتواند با افزایش هماهنگی عضلانی اکثر فعالیت هایی را که در آنها مشکل دارند را انجام دهد و با توجه به اینکه محل یادگیری این تمرینات و شناخت و برخی مهارت های گفتاری در مغز تقریباً یک ناحیه است، انجام این تمرینات زمان بهبود حرکت منجر به بهبود کلیه اختلالات همراه یا ناشی از این اختلال نظیر اختلالات یادگیری،گفتاری و غیره میگردد. برخی از کودکان به خصوص افراد با ضریب هوشی پایین بعد از افزایش هماهنگی عضلانی باز از انجام برخی فعالیت ها و یادگیری مراحل حرکتی ناتوان هستند بنابراین باید ضمن اینکه از این روش در کاردرمانی حرکتی در جهت بالابردن هماهنگی عضلانی کودک تاخیر حرکتی استفاده شود با استفاده از روش‌های دیگر مانند روش گرایش و شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره ( کوپ ( COOP ) و آموزش عصبی حرکتی کار ( NTT ) سایر فعالیت های روزمره،ورزشی و شغلی را آموزش داد تا کودک در این فعالیتها حداکثر مهارت را کسب کند،افزایش هماهنگی عضلانی به تنهایی شاید کافی نباشد.
روش یکپارچگی حسی در کاردرمانی جسمی کودکان
جهت یکپارچگی سازی حواس با یکدیگر و بهبود ویرایش آنها در مغز موثر است که نهایتاً احتمالاً میتواند منجر به بهبود مهارت حرکتی کودک گردد،از این روش نیز در برخی از تمرینات (بخش تمرینات با وسایل) استفاده شده است که البته این تمرینات نیز با روش درکی-حرکتی شباهت و یکسانی زیادی دارند،چنانچه تمرینات را روی تخته تعادل،ترامپولینگ، تیوپ و یا هر وسیله دیگری که حین تمرین منجر به تحریکات وستیبولار گردد،انجام شود به نحوی میتوان گفت تمرین از رویکرد یکپارچگی حسی نیز استفاده کرده است همچنین در تمرینات کاردرمانی حرکتی حالت خوابیده، ضمن استفاده از رویکرد درکی-حرکتی با توجه به تحریک شدید حواس لمس و حس عمقی در حالت خوابیده و بینایی و شنوایی میتوان بیان داشت به نحوی همزمان از این رویکرد نیز بهره میبرد.
روش شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره در کاردرمانی در منزل
ضمن اینکه هماهنگی عضلانی کودک را با استفاده از رویکرد‌های دیگر افزایش می دهید از این روش جهت یادگیری و شناخت کودک نسبت به فعالیتهای روزمره زندگی نظیر نحوه نظافت،بهداشت (شانه زدن،شستن دستها،صورت و غیره)،آموزش خوردن و پوست کندن انواع خوراکی ها،پوشیدن انواع لباس ها (جوراب،کفش،شلوار،تیشرت و غیره) استفاده کنید.
بعد از تمرینات درکی-حرکتی و افزایش نسبی هماهنگی عضلانی یا به صورت همزمان باید فعالیتهای روزمره را به کودک با مشکلات حرکتی آموزش دهید با توجه به انجام تمرینات هماهنگی عضلانی و بهبودی نسبی،در صورت آموزش این بار فرد مورد نظر یادگیری بهتری نسبت به گذشته خواهد داشت،با استفاده از این رویکرد انگیزه،شناخت و انجام فعالیتهای روزمره را در کودک با تاخیر حرکتی تقویت کنید به خصوص اینکه با صرف انجام تمرینات هماهنگی عضلانی و افزایش هماهنگی عضلانی باز شاید کودک نتواند تمام فعالیتها را انجام دهد و در واقع در یکی از مراحل انجام برخی فعالیت ها مهارت نداشته باشد.
روش آموزش عصبی حرکتی کار ( NTT ) در کاردرمانی کودکان
آموزش تمام مراحل یک کار یا فعالیت به یک کودک با اختلال هماهنگی عضلانی بسیار دشوار و زمان گیر می باشد شما با استفاده از این روش می توانید فعالیت موردنظر را به بخش های مختلف تقسیم بندی کنید و با انجام و تکرار این بخش ها،زمانی که کودک مهارت لازم را در بخش‌های مختلف کسب کرد و به اصطلاح اعصاب و عضلات حرکتی فرد مهارت لازم را در قسمتهای مختلف آن فعالیت کسب کردند،شما میتوانید با یکپارچه کردن قسمتهای مختلف با یکدیگر،فعالیت مورد نظر را آموزش دهید. در واقع با این روش میتوانید طرحواره های حرکتی (برنامه حرکتی جهت انجام یک فعالیت حرکتی) را در فرد ایجاد کنید.
روش کاینستزیا در کاردرمانی جسمی
این روش در حین تمرینات درکی-حرکتی استفاده شده و این حس در حین تمرینات به مقدار کافی تحریک و مورد استفاده قرار میگیرد.
بیشترین و مهمترین روشی که در این بخش جهت تمرین درمانی در کاردرمانی حرکتی ارائه شده است، رویکرد درکی-حرکتی است،زیرا این رویکرد باعث افزایش هماهنگی عضلانی در تمام قسمتهای بدن شده و در بهبود و پیشرفت عملکرد تمام اعضای بدن نظیر مغز و نخاع،تمام گیرنده های حسی،اعصاب محیطی و عضلات موثر است و کودک در تمام زمینه ها و مهارت های دیداری،هماهنگی عضلانی،توجه و تمرکز،مهارت های تحصیلی،شغلی و غیره پیشرفت می کند. خوشبختانه منابع علمی فراوانی نیز از این روش حمایت می کنند. ضمن این که تمرین دهی بر پایه این رویکرد و استفاده همزمان از سایر رویکردها به همراه این رویکرد بیشترین تاثیر را در بهبود کودکان تاخیر حرکتی و اختلال هماهنگی عضلانی دارد و سالها تجربه در این زمینه کاملا تایید کننده این نحوه تمرین دهی می باشد. در کل باید سعی و تلاش شود از همه رویکرد ها استفاده شود تا رویکرد ها نقاط ضعف یکدیگر را پوشش دهند و نقاط قوت همدیگر را تقویت کنند. استفاده از این رویکرد شاید برای همه مناسب نباشد و احتمال موارد خاص نیز وجود دارد.
کاردرمانی حرکتی کودکان
کانون اصلی مهارت های هوشی-تحصیلی، مهارت های زبانی و مهارت های حرکتی در ناحیه پره فرونتال مغز است،ما به راحتی می توانیم این ناحیه و سایر مدارهای حسی حرکتی در مغز و نخاع را با انجام تمرینات هماهنگی حرکتی تقویت و استعدادهای تحصیلی-هوشی،مهارت های زبانی و مهارت های حرکتی کودک را ارتقا داده و در نتیجه استقلال،عزت نفس و اعتماد به نفس کودک خود را افزایش دهیم. بنابراین خانواده هایی که دغدغه تربیت کودک با استعداد را دارند با انجام تمرینات هماهنگ حرکتی می توانند به راحتی به این هدف دست یابند.
همچنین با توجه به فیزیولوژی تاثیر تمرینات میتوان بسیاری از اختلالات ذهنی-جسمی را درمان و توان بخشی مناسب و موثر نمود،برخی از این اختلالات ذهنی عبارتند از:
اختلالات یادگیری
اختلالات زبان و گفتار
اختلال بیش فعالی
اختلال اوتیسم
اختلالات اضطرابی و کمرویی
و برخی اختلالات جسمی که عبارتند از:
ضعف مهارتهای حرکتی (ضعف در انجام مهارت های روزمره،دوچرخه سواری،مهارت نوشتن و…)
بیماری های فلج مغزی،سکته مغزی،اس ام اس،ضایعات نخاعی و به ویژه پارکینسون
کاهش عوارض سالمندی
تمرینات هماهنگی حرکتی مصور و جامعی طراحی شده که درد درمان و توانبخشی اکثر اختلالات ذهنی-جسمی بسیار موثر و کارآمد هستند،این تمرینات بسیار جامع و کامل هستند و تقریباً تمام فاکتورهای موثر در هماهنگی حرکتی را پوشش میدهند،کلیات برخی از این تمرینات عبارتند از:
تمرینات هماهنگی حرکتی دست و پا
تمرینات هماهنگی چشم و دست
تمرینات هماهنگی لب و زبان
تمرینات تعادلی
تمرینات تحریک و تقویت حس عمقی
تمرینات هماهنگی حرکتی عبور از خط وسط بدن
تمرینات تقویت و بهبود غلبه طرفی
در کل در تمریناتی که یک یا چند عضو از یک نیمه بدن به نیمه دیگر بدن می روند به تقویت مهارت عبور از خط وسط بدن کمک می کنند.
سوالات متداول:
1. تا چه سنی نگران راه رفتن کودکمان نشویم؟
به صورت طبیعی کودکان بین 12 تا 18 ماهگی توانایی راه رفتن را پیدا می کنند اگر کودک شما تا 18 ماهگی اولین قدم هایش را برنداشته و تا 2 سالگی هنوز نمی تواند راه برود برای بررسی دقیق تر به متخصص کاردرمانی مراجعه نمایید.
2. کاردرمانی در تاخیر تکاملی کودکان چه نقشی دارد؟
تمرینات کاردرمانی جسمی و کاردرمانی هماهنگی حرکتی به کودکان کمک می کند روند رشد طبیعی را طی کرده و مهارت های حرکتی پیشرفته را بیاموزند.
برای بیشتر کودکان کاردرمانی یکپارچگی حسی، برنامه ای خلاقانه و جذاب می باشد. در مرکز کاردرمانی دکتر صابر پس از ارزیابی دقیق مشکلات کودک، برنامه درمانی مناسب بر پایه یکپارچگی حسی طراحی می شود. تمرینات یکپارچگی حسی موجب بهبود هماهنگی حرکتی در کودکان، تسهیل رشد مهارت های دوستی و تقویت عضلات می شود. از ابزار های مورد استفاده در کاردرمانی یکپارچگی حسی می توان به توپ، ترامپولینگ، تخته تعادل و… اشاره نمود. کاردرمانی دکتر صابر با استفاده از ابزارهای مختلف درمانی و طراحی برنامه یکپارچگی حسی محیطی را برای کودک فراهم می نماید که در قالب بازی مهارت های مورد نیاز را تمرین کرده و تجربیات موفقیت آمیز کسب نماید.
رشد مهارت های دست در کودکان
-ابتدا نوزاد از تولد تا سه ماهگی حرکات دستش به صورت غیر قرینه است.
– در ۳ الی ۱۰ ماهگی:
زمانی که grasp و رهاسازی و به دهن زدن دستان جزو حرکات اصلی کودک میشوند، حرکات قرینه غالب میشوند. کنترل این حرکات از پروگزیمال به دیستال و از شانه آغاز میشود و باعث میشود کودک در خط وسط فعالیت کند.
– در ۹ الی ۱۰ ماهگی:
نگه داشتن اشیا در هر دست و کوبیدن آنها به هم برای رشد مهارتهای دو دستی آینده ضروری است.
در ۱۰ ماهنگی : با یک دست اشیا را میگیرد و با دست دیگر آن را دستکاری میکند.
– در 17-18 ماهگی:
کودک غالباً از استراتژی role – differentiated استفاده میکند: یعنی با یک دست نگه میدارد و با دست دیگر دستکاری میکند. برای این استراتژی کودک باید بتواند دو سمت بدن را افتراق دهد و از هر دو دست به طور همزمان برای فعالیتهای مختلف استفاده کند. برای نگه داشتن و ثبات بخشیدن به اشیا نیاز به ثبات شانه، آرنج و مچ است.
– طی ۱۸ الی ۲۴ ماهگی:
دستکاری همزمان و دودستی رشد میکند.
– استفاده از دو دست در جهت متضاد مانند استفاده از قیچی، در 2.5 سالگی ایجاد میشود. که در سن مدرسه بالغ میشود.
کاردرمانی یکپارچگی حسی و مهارت پرتاپ توپ
– مهارت پرتاب توپ نشانه ی قدرت و کنترل شانه است. کاردرمانی با استفاده از توپ به تقویت این عضلات می پردازد.
– در۲سالگی :
کودک میتواند توپ را به سمت جلو پرتاب کند بدون اینکه بدنش به سمت جلو حرکت کند.
در این سن کودک arm ext را دارد اما flex پایدار شانه ندارد. کودک حرکت مجزا تنه و بازو را دارد اما حرکت بازو و ساعد مجزا نیستند.
– در 2.5 سالگی:
کودک توپ را ۳ فوت به سمت هدف پرتاب میکند.
آرنج در لحظه رهاسازی توپ روبروی شانه قرار میگیرد.
شانه ثبات بیشتری دارد و میتواند امکان حرکت کنترل شده آرنج و انگشت را بدهد.
– در 3.5 سالگی:
کودک توپ را 5-7 فوت به سمت هدف با مقداری انحراف از خط صاف پرتاب میکند.
کودک پیش از رهاسازی توپ، آرنج خود را روبروی شانه قرار میدهد.
– در ۵ سالگی:
کودک از پرتاب توپ از بالای شانه برای هدف ۵ فوتی استفاده میکند.
کنترل scapulohumeral افزایش مییابد (نیازمند حفظ هومروس بالاتر از شانه است).
– در ۶-۷ سالگی:
پرتاب توپ از بالای دست به سمت هدف ۱۲ فوتی
– کودک از ۵ سالگی به بعد پرتاب از پایین برای زدن به هدف را بدست میآورد. این پرتاب نیازمند flex حین حفظ ext rot کامل است.
– معمولا در سن ۲ سالگی به منظور بازی کردن و غذا خوردن استفاده از ابزار ظاهر میشود، زیرا در دو سالگی کودک در grasp، رهاسازی، reach و دستکاری ماهر میشود.
– دانستن نحوه استفاده از ابزار و هدف استفاده از آن به سطح شناختی کودک بستگی دارد.
نقش توپ درمانی در تحریک حس عمقی و تعادل
استفاده از توپ درمانی (توپ سوئیسی یا تعادلی) یک روش بسیار مؤثر در کاردرمانی تخصصی است که حس عمقی و تعادل کودک را تقویت میکند.تمرین‌هایی نظیر نشستن، غلتیدن یا حتی فشار دادن توپ باعث تحریک سیستم حس عمقی و تسهیل پاسخ‌های تطبیقی عضلانی در بدن کودک میشود.
یکی از تمرین‌های رایج، گذاشتن کودک در وضعیت نیمه‌نشسته روی توپ و حرکت ملایم توپ به جهات مختلف است. این حرکت، عضلات تنه، شانه و لگن را فعال کرده و به کودک کمک میکند تا پایداری حرکتی را بیاموزد. همچنین بازیهایی مانند پرتاب و گرفتن توپ با دو دست، علاوه بر تقویت عضلات، مهارت دو دستی را هم ارتقا میدهد.
در مرکز دکتر صابر، این تمرینات به صورت پیوسته و همراه با بازی طراحی میشوند تا کودک نه تنها قدرت عضلانی بلکه درک فضایی و هماهنگی حسی را تجربه کند. نتایج نشان میدهد کودکان مبتلا به اختلالات حرکتی یا حسی پس از چند هفته تمرین منظم روی توپ، بهبود قابل توجهی در تعادل، کنترل شانه و هماهنگی دوستی بدن پیدا میکنند.
استفاده از ابزار و مهارت های دو دستی
۱- استفاده از قاشق در ۱۸ ماهگی، چنگال در 2.5 سالگی و چاقو در ۶ سالگی صورت میگیرد.
۲ – در 17-23 ماهگی کودک الگوی grasp مناسبی در خوردن نشان میدهد و با دست بشقاب را فیکس میکند.
3- در 11-23 ماهگی از الگوی متفاوت استفاده میکند که شایعترین آنها transverse palmar grasp است، در این الگو همراه با flex چهار انگشت دور دستهی قاشق را میگیرد.
4- در ۱۷ ماهگی کودک با flex انگشتان به قاشق جهت میدهد. این الگو در سال دوم اصلاح میشود.
بازی‌های توپ دو دستی برای تقویت مهارتهای حرکتی درشت
بازیهایی مثل پرتاب و گرفتن توپ با هر دو دست، یکی از بهترین روش‌ها برای تقویت مهارتهای حرکتی درشت و دو دستی هستند. در جلسات کاردرمانی، کودک با توپهای نرم و سبک تشویق میشود توپ را با هر دو دست گرفته و به صورت هدفمند به داخل سبد یا یک نفر دیگر بیندازد. این نوع فعالیتها تعادل تنه و هماهنگی دست را تقویت میکند.
این تمرینات علاوه بر اینکه جذاب و سرگرمکنندهاند، عملکرد شناختی کودک را نیز فعال میکنند زیرا باید تصمیم بگیرد چه زمانی و چگونه توپ را بگیرد. برای کودکان اوتیستیک یا با تأخیر حرکتی، پرتاب و گرفتن توپ یک روش غیرتهدیدآمیز و بازی‌محور برای بهبود هماهنگی دیداری- حرکتی است. همچنین بازیهایی مانند رساندن توپ به هدف‌های مشخص یا پاس‌کاری ساده با والدین، حس همکاری را در کودک تقویت میکند.
سوالات متداول:
1- چرا استفاده از توپ در کاردرمانی کودکان اهمیت دارد؟
توپ یکی از ابزارهای اصلی در کاردرمانی حرکتی است، زیرا با کمک آن میتوان تعادل، کنترل تنه، قدرت عضلات، هماهنگی حرکتی و حس عمقی کودک را تقویت کرد. هنگام نشستن یا دراز کشیدن روی توپ، عضلات مرکزی بدن برای حفظ تعادل فعال میشوند. همچنین، حرکات توپ به جلو، عقب و طرفین، کودک را وادار به تطابق با موقعیت‌های مختلف میکند که برای رشد حرکتی ضروری است.
2- گرفتن دو دستی اشیاء چه تأثیری در رشد مغزی کودک دارد؟
گرفتن اشیاء با دو دست باعث تحریک همزمان دو نیمکره مغز میشود که در تقویت هماهنگی دو طرف بدن (bilateral coordination)، پردازش حسی، رشد زبان و مهارتهای شناختی مؤثر است. همچنین مهارتهای دیداری-حرکتی و هماهنگی چشم و دست در این فرایند تقویت میشود.
مهارتهای حرکتی ظریف عبارتی است که برای شرح چگونگی کارکرد دستها مورد استفاده قرار میگیرد. تمام کودکان توالی رشدی را مشابه هم طی نمیکنند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم نیز این مهارتها را کسب خواهند کرد، ممکن است آنها در سنین بالاتری نسبت به همسالان با رشد طبیعی خود کسب کنند اما چیزی که مهم است، این است که آنها نیز قادر به کسب این مهارتها خواهند بود. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم در زمینه کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید. تمرینات کاردرمانی دست در پیشرفت مهارت های حرکتی ظریف موثر می باشد. در این مطلب به ارائه ی پیشنهاداتی که رشد مهارتهای کارکردی را ترغیب میکند و در عین حال فضایی شاد را ایجاد کرده و موجب تعامل بیشتر میگردد می پردازیم.
درمان اوتیسم و حرکات ظریف دست
اطلاع از این که کودک به چیزهای خاصی علاقه دارد و آنها را ترجیح میدهد، بسیار مهم است. از بین پیشنهادات مختلف میتوانید موارد مورد علاقه و یا آنهایی که کودک اشتیاقی نشان نمیدهد را شناسایی کنید. توجه داشته باشید که علی رغم ارجح دانستن یک مورد از جانب کودک، لازم است که تنوع را در سرلوحه ی کار خود قرار دهید چرا که یک روز ممکن است او شما را غافلگیر کرده و یک فعالیت کاملاً متفاوتی را انتخاب نماید. گاهی به نظر میرسد مهارتهایی که کودک قبلاً داشته است، دیگر وجود ندارند و از بین رفته اند. اما واقعیت این است که آن مهارتها از بین نرفته اند بلکه در حال حاضر به اجرا در نمی آیند. کودک در زمان مناسب از این مهارتها استفاده خواهد کرد. برای مثال او دوباره قادر به گرفتن مسواک، بستن دکمه ی پیراهن و ساختن بلوکهای خانه سازی خواهد بود.
مهارتهای حرکتی ظریف عبارتی است که برای شرح چگونگی کارکرد دستها مورد استفاده قرار میگیرد. اغلب درمانگران و متخصصان پزشکی از این عبارت برای صحبت در خصوص عضلات، هماهنگی و چالاکی دستها استفاده میکنند. مشاهدهی دستها در زمان انجام کارها انجام میشود و نه در زمان استراحت. بیشتر کارهایی که ما در غالب کارهای روزمره انجام میدهیم در دستهی مهارتهای حرکتی ظریف قرار میگیرند. برخی از آنها عبارتند از لباس پوشیدن، بهداست فردی، کارهای مدرسه و کارهای دستی. کودک در طی رشد خود از دستهایش برای یادگیری دربارهی خود و جهان پیرامونش استفاده میکند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است به نا به دلایلی مانند فقدان علاقه، ضعف و یا دوست نداشتن آن شی، برای استفاده از دستهایشان بیمیل باشند. تأخیر در استفاده از دستها در این کودکان باعث کوچک شدن عضلات دست و نیز ضعیف ماندن و عدم رشد آن ها میشود. تشویق کودک به راههای مختلف برای استفاده از دستهایش به او اجازهی کشف جهان پیرامون را میدهد.
مهارتهای حرکتی ظریف در اوتیسم
کودک به شناسایی محیط پیرامونش میپردازد، در واقع در حال یادگیری است و به دستها و عضلات انگشتاش کمک میکند تا قویتر شوند. کودکانی که بعدها تشخیص اختلالات طیف اتیسم را دریافت میکنند زمانی که تشویقی نداشته باشند و تنها رها شوند، معمولاً با دستهایشان بازی نمیکنند. بازی کردن با دستها اولین کاری است که نوزادان برای رشد مهارتهای دست خود انجام میدهند. کودکان با رشد عادی دستهای خود را زمانی کشف میکنند که معمولاً یکی از دستها را بدون هدف خاصی حرکت میدهند و با دست دیگر تماس پیدا میکند و پس از آن کودک شروع به گرفتن و نگه داشتن دستهای خود میکند. همین کار منجر به رشد عضلات کوچک دست میشود. از دیگر مزایای بازی با انگشتان این است که کودک یاد میگیرد هر دست او پنج انگشت دارد که میتوانند به صورت جدا از هم حرکت نمایند. البته کودک ممکن است پیش از آن، انگشت شست خود را شناخته باشد. او دستهایش را برای کشف بیشتر به سمت دهانش میبرد و کشف اتفاق میافتد. نوزادان و کودکان کم سن و سال مرتب دستهایشان را به نزدیکی صورت خود میبرند و از آن دور میکنند. این کار راهی برای امتحان کردن بینایی را در اختیارشان قرار میدهد. کودکان با رشد عادی اغلب تا شش ماهگی علاقهی خود برای مکیدن انگشت شست را از دست میدهند. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است علاقهای به مکیدن انگشت تا رسیدن به سن مدرسه نشان ندهند. این کودکان شاید به مکیدن یقهی لباس و یا مواد غیر خوراکی روی بیاورند. این افراد با انگشتان دست خود بازی نمیکنند و یا انگشت شست خود نمیمکند و لذا تا قبل از سنین پیش دبستانی و یا سن سه سالگی مهارتهای دستی آنها همچنان با تأخیر رو به رو است. اغلب شعرها و آهنگهای کودکان حرکات دست و انگشتان را دارند که به رشد حرکات ظریف کمک میکنند. این حرکات به افزایش قدرت، چالاکی و پالایش حرکات انگشتان کمک میکنند. در زمان خواندن این اشعار حرکت دادن دستان کودک منجر به حرکت انگشتان او همراه با موسیقی خواهد شد. از آهنگهای گوناگون استفاده نمایید چرا که در برخی از آنها حرکات کل دستها لازم است و در برخی دیگر حرکات انفرادی انگشتان. وقتی از کودک بخواهید که با دست خود علامت پیروزی را نشان دهد میتوانید اطلاعات بیشتری را در مورد نحوهی استفاده از دستان کودک به دست بیاورید. از کودک بخواهید به بینی خود اشاره کند و سپس توجه کنید که او از کل دست خود برای اشاره کردن استفاده میکند و یا فقط از انگشت اشاره استفاده مینماید. گاهی اوقات کودکان از این که در هر دست خود پنج انگشت دارند، بیاطلاع هستند. خواندن آوازها و استفاده از حرکاتی که لمس نوک انگشتان را با انگشت شست تشویق میکند، تمرین خوبی است. این تمرین تقابل نامیده میشود که در آن نوک انگشت شست، نوک تمام انگشتان دیگر را لمس میکند. افزایش آگاهی کودک از هر ده انگشتش و تشویق او به استفاده از آنها، اولین گام در کمک به کودک برای استفاده از دستهایش در سایر فعالیتها مانند نوشتن و بستن دکمه لباس است.
توانایی نگه داشتن و استفادهی مؤثر از یک شی مانند گرفتن مداد و یا وسایل غذاخوری پس از یادگیری و رشد قابل ملاحظهای کسب میشود. دستها نیاز دارند رشد کنند و سپس کودک یاد بگیرد به صورت مناسبی یک شی را دستکاری و از آنها به صورت هدفمند استفاده نماید. این موارد ماهیت رشد مهارت حرکتی ظریف است و دست اولین ابزار مورد استفاده میباشد. میان کودکان با اختلالات طیف اتیسم و سایر کودکان تفاوتی در این زمینه وجود ندارد. در ابتدا نوزاد به محض آن که انگشت و یا اسباب بازی را که در کف دستش احساس کند، آن را میگیرد که این عمل یک اقدام رفلکسی است. به این معنا که کودک برای انجام دادن آن نیاز به فکر کردن ندارد. کودک به مرور انگشت مادر خود را میگیرد که او را آرام میکند و فرآیند رشد حرکت ظریف آغاز میشود. کودکان با اختلالات طیف اتیسم برای رشد مهارتهای دست خود نیاز دارند که تشویق شوند. رشد مهارتهای دست و بینایی در هم تنیده است. هر چه کودک به یک شی توجه بینایی بیشتری نشان دهد به همان اندازه نیز تلاشش برای استفاده از دستهایش برای گرفتن آن شی و بازی با آن بیشتر خواهد شد. جلب کردن توجه کودک با اختلالات طیف اتیسم به گونهای که بخواهد شی را لمس کند، یک چالش بزرگ است. از اسباب بازیهایی که رنگهای بسیار تیره و یا بسیار روشن دارند استفاده نمایید و در واقع از کانتراست ( تضاد رنگا ها ) برای جلب توجه او بهره بگیرید. ترکیب رنگهای سیاه، سفید و قرمز بسیار خوب است. احتمال این که نظر کودک به سمت اسباب بازیهایی با این ترکیب رنگها جلب شود، بسیار بیشتر از رنگهای ملایم است. اگر کودک در معرض خطر اختلالات طیف اتیسم باشد به احتمال زیاد توجهی به اسباب بازیها نشان نمیدهد. از آنجایی که او برای کشف جهان با دستانش بیمیل است لذا میتوان دید که تأخیر در مهارتهای حرکتی ظریف چگونه از سنین کم آغاز میشود. از این رو لازم است که او را به استفاده از دستهایش تشویق نماییم. پیشنهادات زیر فرصتی برای افزایش استفاده از دستها در کودکان با سن کم فراهم میآورد. در ابتدا کودک به شیای که از بالای سرش آویزان است و در محدودهی دست او است، ضربه میزند. کودک از کل دست استفاده میکند و ممکن است تمام بدن او به دنبال حرکت دست و بازو به حرکت در آید. او معمولاً از هر دو دست به صورت هم زمان استفاده میکند و در نهایت شی را در ابتدا در قالب رفلکسی و سپس به صورت ارادی میگیرد.
زمانی که کودک مهارتهایی را در نگه داشتن شی کسب میکند آن را به مرکز دید خود میآورد تا بهتر ببیند و حتی ممکن است در دهانش بگذارد. کودک میبیند که زمانی که شی را حرکت میهد تولید صدا نیز دارد که اگر صدا را دوست داشته باشد، آن را مرتب تکان میدهد تا صدایش را دوباره بشنود. بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم به صدا بسیار حساس هستند. آنها ممکن است صدای یک جغجغه را به بقیه ترجیح دهند که باید به این موارد توجه نشان داد. اگر صدایی منجر به لبخند زدن کودک یا توجه بینایی او شد در صورتی که بقیه اسباب بازیها منجر به گریه کردن و یا واکنش منفی او شدند، با توجه به این واکنشها میتوان به علاقهی کودک پی برد. یادگیری تنها در زمان شنیدن صدای خوشایند در کودک رخ خواهد داد. چنانچه کودک از هیچ یک از صداها لذت نبرد باید آنها را از سبد اسباب بازیها جدا کنید، تا زمانی که او در برابر شنیدن صداها احساس خوبی داشته باشد.
گام بعد گذاشتن هدفدار شی در دهان است. وقتی کودک از این فعالیت لذت ببرد به جستجوی آن میپردازد. حرکات کودک که زمانی به صورت لمس و گرفتنهای تصادفی بود، هدفمد میشوند. شناسایی زمانی که کودک شورع به تماشای شی میکند که میتواند آن را بگیرد و در دهانش بگذارد، یک فرصت مهم برای تشویق یادگیری است. هر چه کودک در غلبه بر چالشها موفقیت کسب کند به همان میزان برای کارهای بیشتر تلاش خواهد کرد. این قاعده برای تمام سنین و در سراسر طول عمر و در تمام فعالیتها صادق است. برای ایجاد یادگیری بهتر اشیا را در نزدیکی کودک و یا در دست او نگذارید بلکه آن را در فاصلهی مناسبی قرار دهید تا کودک با اندکی تلاش بتواند شی را بگیرد. وقتی این اتفاق با موفقیت رخ داد، احساسی از توانایی در او شکل میگیرد و همین موفقیت یک محرک بسیار مؤثر خواهد بود. اگر کودک شی یا اسباب بازی را به سمت مرکز دید خود نیاورد، شما این کار را برای او انجام دهید. برای آن که چشمان کودک هماهنگ با یکدیگر کار کنند، باید به اشیا در مقابل خود و در وسط میدان دیدش نگاه کند. اسباب بازی را بالای بینی کودک در فاصلهی شش اینچی ( 15 سانتی متر ) نگه دارید و با حرکت دادن آن توجه کودک را جلب نمایید. صدا یا نور برخواسته از اسباب بازی میتواند توجه کودک را بر انگیزد. به یاد داشته باشید که اسباب بازیها با رنگهای متضاد بیشتر جلب توجه میکنند. شی را به آرامی به بالا و پایین و طرفین حرکت دهید تا کودک با چشمش آن را دنبال کند. این کر را هر بار فقط چند دقیقهی کوتاه انجام دهید. برای تشویق کودک از حداقل صداها و کلمات استفاده کنید تا کودک به واسطهی اطلاعات بیش از حد در هر بار اذیت نشود. اولین گرفتن با دست، گرفتن درشت نامیده میشود که در آن تمام دست مورد استفاده قرار میگیرد. در آغاز کودک برای خوردن بیسکویت یا گرفتن مداد شمعی از این نوع گرفتن استفاده میکند. در گام بعدی گرفتن پالایش شده و بهتر انجام میشود که به آن گرفتن انبری گفته میشود. از گرفتن انبری برای نگه داشتن زیپ لباس، برداشتن حبوبات ریز یا نگه داشتن مداد استفاده میشود. زمانی که کودک میتواند به تنهایی بنشیند، رشد دستان او نیز پیشرفت بیشتری میکند. گرفتن و رها کردن از مهارتهای پایهای هستند که رشد میکنند. نگه داشتن اشیا در اندازه و شکلهای مختلف، این رشد را تضمین کرده و پایهی محکمی را برای مهارتهای بعدی فراهم میآورد.
بیشتر کودکان با اختلالات طیف اوتیسم مهارتهای دستکاری ضعیفی دارند. مهارتهای دستکاری برای نوشتن، غذا خوردن، لباس پوشیدن و مشارکت در بسیاری از فعالیتهای اوقات فراغت مهم است. فعالیتهای زیر برای کمک به رشد چالاکی حرکات ظریف در جهت استفادهی ابزار توسط کودکان با اختلالات طیف اتیسم طراحی شده است. در تمام موارد زیر چنانچه فعالیتی منجر به استرس کودک شود باید آن را متوقف کرد و نباید کودک را مجبور کرد تا مرز خستگی در فعالیتی درگیر باشد. باید به کودک اجازه داد تا موفقیت را تجربه کند و فعالیت را در قالب بازی تا زمانی که چالشزا است و کودک به آن علاقمند است، ادامه داد. هر فعالیتی را که کودک بعد از مدتی آن را به خوبی انجام میدهد، متوقف نمایید تا به نقطه‌هایی که عملکردش افت خواهد کرد، نرسد.
سوالات متداول:
1-آیا کاردرمانی میتواند به بهبود حرکات ظریف دست در کودکان اوتیسم کمک کند؟ چه مدت طول می‌کشد تا نتیجه بگیریم؟
بله، کاردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود حرکات ظریف دست است. متخصصان کاردرمانی از تمرینات خاص، ابزارهای تطابقی و بازی‌های درمانی استفاده میکنند. مدت زمان مشاهده نتایج بستگی به سطح توانایی کودک، تداوم تمرینات و شدت چالشها دارد، اما معمولاً پس از ۳ تا ۶ ماه تمرین منظم، پیشرفت قابل توجهی دیده میشود.
2-آیا مشکلات حرکات ظریف دست در کودکان اوتیسم با افزایش سن بهتر میشود؟
در بسیاری از موارد، با تمرینات مداوم، کاردرمانی و رشد طبیعی کودک، مهارتهای حرکتی ظریف بهبود می‌یابند. اما اگر این مشکلات درمان نشوند، ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا کنند. مداخله زودهنگام (قبل از ۵ سالگی) بهترین نتایج را دارد، اما حتی در سنین بالاتر نیز میتوان پیشرفت ایجاد کرد.
در ابتدای سال تحصیلی والدین با چالش های مختلفی روبه رو هستند. در این میان کودکان با نیاز های خاص مشکلات بیشتری را با مدرسه رفتن تجربه می کنند. محیط ناآشنای مدرسه، استفاده از سرویس بهداشتی یا تحمل صدای بلندگوی مدرسه برای کودکان با نیاز های خاص دشوار می باشد. کاردرمانان در این میان می توانند کمک بسزایی به کودک و والدین در بهبود شرایط و تطابق کودک ایفا نمایند. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در حیطه کاردرمانی حرکتی، کاردرمانی دست، کاردرمانی حسی، جهت بهبود مهارت های حرکتی و تطابق حسی کودکان و رفتاردرمانی ، بازی درمانی گروهی جهت بهبود ارتباط اجتماعی و آموزش صحیح نحوه ارتباط با دیگران ، درمان پرخاشگری یا گوشه گیری کودکان فعالیت می نماید. تجهیزات پیشرفته مرکز در کنار تجربه بالای درمانگران و مشاوره اصولی به والدین بهترین نتیجه درمانی را در کوتاه ترین زمان ممکن برای کودکان رقم می زند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
نمونه ای از مشکلات مدرسه رفتن کودکان
-گابریل به مدرسه می‌رود
گابریل از این که صبح‌ها بیدار شود و به مدرسه برود بیزار است. مادرش تلاش میکند او را به آرامی بیدار کند اما پس از مدتی کلنجار رفتن صبر خود را از دست میدهد. گابریل از اینکه صورتش خیس شود خوشش نمی‌آید، اما مادر او را مجبور میکند که صورتش را بشوید و دندانهای خود را با خمیردندان چندش آور نعنایی مسواک بزند. تنها بوی صبحانه حال او را بهم میزند، اما اندکی از کیک صبحانه می‌خورد. او به اتوبوس مدرسه می‌رود و گوشهای خود را میگیرد. او از خود می‌پرسد :چرا بچه‌ها هر صبح فریاد می‌زنند؟ چرا راه اتوبوس انقدر پر چاله و برآمدگی است و چرا اتوبوس بوی گازولین میدهد؟ در نهایت، او همراه چند صد دانش آموز دیگر به مدرسه میرسد.در راهروی مدرسهی هرج و مرج صبحگاهی است. او بالاخره به کلاس درس خود میرسد. کودکان اسباببازی و لگو‌ها را از قفسه‌ها بیرون می‌آورند. گابریل یک کتاب مصور پیدا میکند و در گوشهای می‌نشیند. او به بالا نگاه میکند و معلم را میبیند که فعالیت روزانه را آماده میکند که نقاشی است. او آهی می‌کشد. قرار است امروز یک روز طولانی دیگر در پیش دبستانی باشد.
-زمان نهار جسی
جسی روز خیلی خوبی را در مدرسه می‌گذراند. او امتحانهای ریاضی و ادبیات خود را خیلی خوب داده است. او هنگام ظهر بسیار گرسنه است اما برای همکلاسی هایش صبر میکند تا اول غذایشان را بگیرند. خیلی سخت است که سینی کافه تریا را که پر از غذا است را متعادل نگه دارد. اما حداقل یاد گرفته است که کتابی روی صندلی نزدیک به صف غذا بگذارد تا مجبور نباشد با سینی مسافت طولانی را طی کند. او به سرعت غذای خود را قورت میدهد تا بتواند برای زنگ استراحت آماده باشد. در حالی که بچه‌های کلاس او به بیرون می‌روند، یکی از هم کلاسیهایش دوباره او را جسی شلخته صدا میزند. او به دستشویی می‌دود و میبیند که صورتش پر از خرده نان است، او متوجه میشود که پیراهنش را دوباره برعکس پوشیده. او با خود می‌گوید: خدایا، اصلا چه کسی اهمیت میدهد؟ و از خود می‌پرسد که آیا پسرهای دیگر امروز او را در بازی بسکتبال راه میدهند یا نه.
-کلاس تربیت بدنی پیت
پیت با خود فکر میکند: خدارا شکر، حداقل می‌توانم از این صندلی سخت بیرون بروم و در کلاس تربیت بدنی حرکت کنم. کی می‌دانست دبیرستان تا این قدر نشستن و نوشتن دارد؟ اما معلم تربیت بدنی امسال یک مشکل خواهد شد. او خیلی سختگیر است. همان لحظه که پیت وارد باشگاه میشود، باید بنشیند و ساکت باشد. واقعا که! سپس معلم شروع میکند به حرفهای بیهوده زدن و آن زمین چوبی برای نشستن خیلی سفت است و آنجا طنابهای خیلی جالبی برای بالا رفتن وجود دارد. او خیلی میل دارد بلند شود و خود را کشش دهد. خداوندا! توپهای جدید آوردهاند. معلم تربیت بدنی به او می‌گوید که باز روی زمین بنشیند. و معلم به حرف زدن ادامه میدهد. پیت باز هم می‌ایستد. کمر او درد میکند و معلم او را به دفتر مدیر می‌فرستد. منصفانه نیست!
راه حل‌های کاردرمانی برای مدرسه رفتن کودکان
اگر کودک یا نوجوان در مدرسه کاردرمانی دریافت میکنند، باید توسط کاردرمان مشاهده و برای پیشرفت در هر زمینه یاری شود. اگر کودکی در خارج مدرسه با یک کاردرمان کار میکند، باید در وظایف متفاوت مدرسه یاری شود. بقیه این بخش به متخصص کمک میکند بسیاری از مشکلات پروسهی حسی شایع در مدرسه و راه حل آنها را درک کند.
راهکارهای مدرسه
بسیاری از مدارس زمانهای برنامه ریزی شده برای سرویسهای رفت و برگشت دارند تا از هرج و مرج ناشی از رسیدن کودکان به مدرسه و هنگام رفتن به خانه بکاهند. این میتواند لطف بزرگی برای دانش آموزی باشد که در بین حرکات شلوغ و پر سر و صدای گروههای بزرگ ادم‌ها غرق میشود.
اگر ممکن باشد، مدرسه میتواند برای یک کودک حساس طوری برنامه ریزی کند که چند دقیقه قبل از بقیه به مدرسه برسد تا بتواند به راحتی به کلاسش برود و به درستی آماده شود. گزینه ی دیگر، این است که دانش آموز به یک مکان خاص مانند دفتر یا اتاق درمانگر برده شود تا بقیه کودکان در کلاس‌ها قرار گیرند.
دیگر گزینه هایی که با والدین بحث میشوند شامل فراهم کردن رژیم حسی برای دانش آموز قبل از مدرسه و همینطور محافظت گوش و یک برنامه ی عملکردی است.
فعالیتهای رژیم حسی قبل از مدرسه میتواند شامل یک ماساژ سفت یا بغل کردن های محکم در حالی که کودک هنوز در تخت است، پخش موسیقی مورد علاقه به عنوان نظم بیدار شدن، پریدن روی یک تختهی پرش کوچک، چرخیدن روی یک صفحه ، از پله‌ها رفتن بجای استفاده از آسانسور، با دیگر فعالیتهای حرکتی که به بیدار شدن بدن و ذهن کمک میکنند و شروع خوبی برای یک روز خوب در مدرسه ایجاد میکنند باشد.
کربوهیدرات برای صبحانه، مخصوصاً کربوهیدراتهای شکردار، از ارزش تغذیهای پایینی برخوردار هستند. حتی تبلیغاتهای تلوزیونی نیز اعلام میکنند که غلات صبحانهای تنها بخشی از یک صبحانهی دارای ارزش غذایی هستند. یک کاسه از غلات صبحانه با شیر به کودک انرژی فوری میدهد، اما برای او ارزش غذایی کافی برای نگه داشتن کودک در طی صبح نمیدهد. نوعی پروتئین برای تغذیهی دستگاه عصبی قبل از مدرسه برای کودک مفید است. لازم نیست صبحانهی سنتی باشد. اگر کودک از ناگت مرغ با پنیر خوشش می‌آید ، خوب است. یک آبمیوه ی صاف شده ، شاید هم با کمی پودر جو اضافه شده، یک نوشیدنی فوق العادهی صبحانه است.
هنگام سوار شدن در اتوبوس مدرسه، مترو یا وارد شدن به راه روی شلوغ مدرسه هنگام رسیدن همه، کودک میتواند از محافظهای گوش کاهش دهنده ی صدا استفاده کند؛ مانند محافظه ای شنوایی که شبيه هدفون هستند و از ورود صدا با پوشاندن خارج کانال گوش جلوگیری میکنند؛ یا گوشگیرهای سادهی کاهش دهنده ی صدا که از داروخانه‌ها یا آنلاین تهیه میشوند. کودک میتواند در خانه یا در راه مدرسه یا خانه از طریق هدفون به موسیقی مورد علاقه ی خود گوش دهد. کودک میتواند با نگه داشتن عروسک دستی مورد علاقه یا وسیله ی دیگری مثل توپ فشاری قادر به خود-تنظیمی باشد. همینطور پوشیدن جليقه ی وزندار میتواند در این زمان‌ها نظم دهنده و آرامش بخش بانشد.
سوالات متداول:
1-چگونه تفاوت بین لجبازی معمولی و مدرسه هراسی (School Phobia) را تشخیص دهیم؟
لجبازی موقت است و با قاطعیت والدین بهبود مییابد، اما در مدرسه‌هراسی کودک نشانه‌های وحشتزدگی (لرزش، تنفس سریع، گریه‌های کنترل‌نشده) نشان میدهد و غیبت‌ها بیش از ۲ هفته طول می‌کشند. امتناع از خوابیدن در اتاق جداگانه نیز نشانه‌ای هشداردهنده است.
2-نقش والدین در درمان مدرسه نرفتن کودکان چگونه باید باشد؟
والدین باید از “تسلیم شدن در برابر گریه” یا “تهدید/تنبیه شدید” پرهیز کنند. حفظ آرامش، همکاری با تیم درمان، ایجاد روال ثابت صبحگاهی و استفاده از سیستم پاداش غیرمادی (مثل پارک پس از مدرسه) موثرترین راهکارها هستند.
مرکز کاردرمانی دکتر صابر در بخش کاردرمانی دست به صورت تخصصی در حیطه مهارت های مداد دست گرفتن کودکان و دست ورزی کودکان فعالیت می نماید. تمرینات مهارت های دستی میتوانند به وضوح به دانش آموزان درباره قسمتهای مختلف دست و انگشتان و این که آنها چه استفاده هایی دارند کمک کند. این کودکان ممکن است به تمایز بین فضای بین انگشتان و نوک انگشتان نیاز داشته باشند. در کاردرمانی دست میتوانید به کودکان برای آگاهی بیشتر در مورد کار انگشتان و دستانشان کمک کنید و به آنها تفکیک ساعد، مچ، کف دست و انگشتان را آموزش دهید که این آموزشها شامل فشار ملایم نوک انگشتان و بستر ناخنها و ماساژ قسمت فضای بین انگشت شصت و انگشت اشاره میشود، که میتواند سفت و دردناک باشد. کاردرمانان میتوانند به کودکان آموزش بدهند که چگونه این کارها را در روز مدرسه انجام دهند، به خصوص قبل از نوشتن. همچنین میتوانید به آنها مالیدن دستان به یکدیگر را آموزش دهید تا گیرنده های لامسه را فعال کنیم و آنها را گرم کنیم. همه این فعالیتها قبل از نوشتن با دست یا هر فعالیت ظریف دیگری انجام میشود که به بهبود سرعت نوشتن در کودکان کمک می کند. کاردرمانی دست در منزل از دیگر خدمات کاردرمانی دست می باشد که به رشد مهارت های حرکتی و تقویت مهارت های حرکتی ظریف در کودکان کمک بسزایی می کنند. در این مطلب شما را با نحوه آموزش مداد گرفتن در کاردرمانی دست برای نوشتن آشنا می کنیم.
بهبود مهارت نوشتن در کودکان
برخی از کودکان نیاز دارند یاد بگیرند که چگونه قلم را به دست بگیرند. برخی از آنهایی که قلم، ماژیک، یا مداد شمعی را به دست میگیرند، نیاز دارند بتوانند با نوک انگشتان پاککن را بگیرند، کنترل انجام این فعالیتها بسیار مشکل است. مداد شمعیها و ماژیکهای کودکان، معمولا نوارهای نگهدارنده دارند که کودک میتواند یاد بگیرد که نوک انگشتان کجا قرار بگیرند. شما میتوانید به آنها برای درست کردن یک O بزرگ از طریق فضای بین شست و انگشت اشاره در هنگام به دست گرفتن وسیله نوشتن کمک شایانی کنید.
شما میتوانید یک نوار باریک و با رنگ روشن الکتریکی که از مغازه های سخت افزار طبق رنگ مورد علاقه کودک خریداری شده و تقریبا 5/2 سانتیمتر اندازه دارد و بالای نوک مداد قرار میگیرد به آن اضافه کنید و به کودک یاد میدهد که نوکهای انگشت خود را کجا بگذارد. به او آموزش دهید که این نوار را قبل از تراشیدن مداد بردارد و بعد از آن نقطه ای مشابه بر روی آن بگذارد. این باعث دردسر است که یک نقطه نگه دارنده تا این حد تقویت کننده است.
کاردرمانی مداد دست گرفتن کودکان
در کاردرمانی دست ابزار متنوعی جهت گرفتن صحیح مداد ی ماژیکهای باریک که به طرز قابل توجهی گرفتن را بهبود میبخشند و از نظر حسی برای دانش آموزان خوشایند هستند وجود دارد. بهتر است کودکان از این ابزارها در مهد کودکها و پیش دبستانی ها استفاده نمایند چرا که تغییر الگوی گرفتن آنها در بزرگسالی به سختی ممکن است.
تعدادی از ابزار گرفتن مداد به شرح زیراند:
وسیله گرفتن مداد که طراحی آن قبل اصول ارگونومی است و دارای سه سطح جهت گرفتن است. همچنین دارای سطح تماس نرمی میباشد که نگه داشتن مداد یا خودکار موجب ناراحتی دست دانشآموزان نشود. برای افراد راست دست با قرار دادن انگشت شست بر روی سطحی که با R (راست) نشانهگذاری شده و برای افراد چپ دست با قرار دادن انگشت شست بر روی سطحی که با L (چپ) نشانهگذاری شده است قابل استفاده است. همچنین این ابزار برای بزرگسالان که دست بزرگ دارند و یا افراد دچار آرتروز مناسب هستند.
نمونه ای از وسیله های کمکی برای مداد گرفتن
شرکت سازنده از همان طراحی بالا به اضافه بالهایی که مانع از عبور متقاطع انگشتان دستها از روی هم میشود استفاده کرده است. دانش آموزان انگشت شست خود را زیر یک سطح و انگشت اشاره و میانی را در طرف دیگر آن قرار میدهند.
گراتو گریپ که سختتر میباشد و نسبت به عبور متقاطع کمتر انعطافپذیر است و نوکهای انگشتی بزرگتری در زیر بال خود دارد. بسیاری از دانشآموزان ترجیح میدهند این مورد که سخت تر هست را نسبت به عبور متقاطع انتخاب نمایند.
ابیلیتشن اگ: گرفتن با یک فوم لاستیکی و یا گرفتن های تخم مرغ شکل که فضای کف دست کودک را میگیرد و سبب میشود وضعیت انگشتان جهت نوشتن بهتر گردد. اینها برای کودکان با مشکلات عصبی عضلانی و ارتوپدیک مناسب هستند.
نمونه ای از ابیلیتشن اگ
یک راه جذب برای آموزش صحیح مداد گرفتن در دست برای دانش آموزان میباشد. مداد از وسط دست عبور کرده و برای نوک های شست، انگشت اشاره و میانی 3 فرورفتگی لاستیکی شکل دارد.
تطابقات دیگری نیز برای گرفتن مداد در دست مانند شکلهای زیر وجود دارد.
ابزار، کاغذ و سطوح
مداد یا خودکار میتوانند تفاوت ایجاد کنند. این موارد را در نظر بگیرید:
مدادهای ضخیم و مدادهای مثلثی شکل برای دانشآموزان راحتتر در دست گرفته میشوند.
مدادها و خودکارهای سنگین شده فیدبک حس عمقی بیشتری را برای دانشآموزان با مشکلات حسی ایجاد میکنند. همچنین این وسایل برای دانشآموزانی که لرزش دست دارند هم مناسب میباشد.
خودکارهایی با طراحی خاص مانند و خودکارهای ارگونومی EVO که به طور کامل طریقه گرفتن خودکار به دست را تغییر میدهند.
خودکارهای دارای سیستم لرزشی که عضلات دست و دامنه توجه را فعال میکنند. این خودکارها که بسیار سرگرمکنندهاند اما کنترل آنها مشکل است. نمونه دیگر این خودکارها میباشد که به عنوان وسیلهای برای ویبراسیون حرکتی دهان شناخته میشود. این خودکار شامل یک کیت مداد میباشد که نوکهای آنها جویدنی است. خودکار یا مداد نیز ویبراسیون سبک را ایجاد میکند.
استفاده از میزهای صاف، نوشتن دانش آموز را سخت تر میکند چرا که ممکن است دانش آموز مجبور شود تا گردن خود را برای دیدن کاری که انجام میدهد، دراز کند یا مچ خود را برای نوشتن خم کند. دانش آموز ممکن است هنگام افتادن وسیله اش از میز و خم شدن برای یافتن آن به سختی به وضعیت قبل برگردد.
استفاده از صفحه های کج بر روی میز سبب میشود که ابزار نوشتن دانش آموز به صورت وی نزدیکتر شود و نیاز نباشد تا کودک به سمت جلو خم شود. قرار دادن ابزارها در شیب به سمت بالا از خم شدگی بیش از حد مچ دست و وضعیت خمیده جلوگیری میکند و منجر به حفظ راستای طبیعی یا مقدار جزئی صاف شدگی ستون فقرات میگردد که برای دانش آموز بسیار راحت و دلپذیر است.
دانش آموزانی که در حالت ایستاده از، تخته سیاه قابل نصب بر روی دیوار، تخته های ماژیکی تخته های دیواری یا کاغذهای نصب شده روی دیوار استفاده میکنند علاوه بر داشتن سرگرمی و جذابیت برای آنها، بدنشان را قویتر کرده و سبب میشود که دانش آموزان بیشتر درگیر فعالیت شوند.
میزهای تحریر از مواد سخت و با دوام ساخته شده که براحتی ابزارهای تحریر روی آنها لغزش دارند. شما میتوانید با اضافه کردن یک سرعتگیر مانند پد یا صفحات پلی استر ترمز گیر به سطح روی میز سرعت نوشتن وی را کاهش دهید. صفحات سرعتگیر که در زیر سینی قرار داده میشود و مانع از حرکت آنها میشود. وقتی که کودکی به نور حساس است، باید نوری که از روی میز تحریر براق وی به چشمهایش منعکس میشود را در نظر گرفت. شما میتوانید از ورقه های پلاستیکی یا یک بلاتر میز قدیمی برای کاهش تشعشع میز تحریر استفاده کنید.
ورقه های مورد استفاده برای نوشتن نیز باید در نظر گرفته شوند. ورقه کرم رنگ یا قدیمی کاهی رنگ با خطهای آبی، قرمز و نقطه چین میتواند برای بعضی دانش آموزان مخصوصا آنهایی که مشکلات بینایی دارند گیج کننده باشد. برای کودکانی که مشکل لامسه دارند به جای استفاده از ورقه های تمیز، از ورقه هایی که خطهای آنها بزرگ و برجسته شده استفاده میگردد.
سوالات متداول:
1.از چه وسایلی برای بهترشدن مداد گرفتن کودکان می توان استفاده کرد؟
از انواع مدادگیر ها، وزنه های مچی و مدادهای ضخیم در جهت بهبود مهارت های مداد گرفتن در کودکان می توان استفاده نمود.
2.کاردرمانی دست برای نوشتن بر روی چه مهارت هایی کار می کند؟
کاردرمانی دست در بهبود قدرت عضلات انگشتان جهت گرفتن صحیح مداد و بهبود سرعت حرکت انگشتان برای تسریع در نوشتن می تواند کمک کننده باشد.
سندرم تونل کارپال یک بیماری شایع که در اثر فشار زیاد بر روی عصب مدین ایجاد می شود، زیرا از یک تونل باریکی در مچ دست همراه استخوان و رباط (لیگامان کارپال عرضی) عبور می کند. عصب مدیان به همراه ۹ تاندون از این تونل عبور می کند و وقتی عصب فشرده می شود علائمی شامل بی حسی، سوزن شدن، کاهش حرکت در دست و مچ و درد در بازو و انگشتان بروز می کند. هنگامی که علائم درد و سوزن سوزن سوزن شدن ظاهر می شود، شرایط اغلب بدتر می شود و ممکن است آسیب دائمی ایجاد شود. درد و بی حسی می تواند در هر نقطه یا هر زمان دیگری رخ دهد، اما بیشتر علائم در شب آغاز می شود. مرکز کاردرمانی دست دکتر صابر به صورت تخصصی در حیطه درمان اختلالات دست فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
سندرم تونل کارپال
توزیع عصب مدین باعث ایجاد احساس در کف انگشت شست، انگشت اشاره، انگشت بلند و سمت میانی انگشت حلقه و همچنین کنترل حرکتی در عضلات اطراف انگشت شست می شود. بنابراین آسیب، در توانایی دست در گرفتن وسایل بزرگ و کوچک تاثیر می گذارد. موارد بسیار شدید سندرم تونل کارپ، ممکن است احساس دائمی از بین برود و ماهیچه های پایه انگشت شست به آرامی منقبض شوند (آتروفی تنار) اما در صورت تشخیص زودرس سندرم تونل کارپال قابل درمان است. سندرم تونل کارپال ممکن است در اثر فعالیت های مکرر، گرفتگی شدید یا مشت کردن ایجاد شود که باعث انقباض شدید عضلات در دست ها و انگشتان، خم شدن دست به سمت بالا / پایین / پهلو، لرزش، حالتهای نامناسب و ضربه (استفاده از ابزارهای سنگین تر) می شود.
× تاریخچه مفصلی از جمله شرایط پزشکی، چگونه دست ها مورد استفاده قرار گرفته است و اینکه آیا آن ها صدمات دست قبلی بوده است.
× تست فالن: به مدت ۶۰ ثانیه مچ دست خود را در حالت خمیده نگه دارید، آیا دست آن ها قبل از انجام آزمایش احساس متفاوتی داشته است و اگر چنین است، آن را برای شما شرح دهد.
× تست تينل: بر روی عصب در مچ دست دق می کنید و همان سؤالاتی را که در تست فالن پرسیدید، را انجام دهید.
× تست ورمسر : از بیمار می خواهیم که مچ را با دست دیگرش در وضعیت باز کردن قرار دهد که ظاهر شدن علائم ضایعه قبل از یک دقیقه نشانه مثبت بودن تست است.
× تست کامپرشن: تحت فشار قرار دادن عصب در ناحیه مچ دست علائم را تشدید می کند.
× تست باز کردن مقاومتی شست دست: در صورت وجود ضعف عضلانی، بیمار قادر به انجام این حرکت با مقاومت نخواهد بود.
درمان کارپال تونل سندرم
علائم را می توان توسط کاردرمانی ارتوپدی دست بدون جراحی تسکین داد، به فرد می توان یاد داد که الگوی استفاده از دست را تغییر دهد، یا یک اسپلینت cock up مچ دست تجویز شود، این اسپلینت، مچ را در حالت خنثی نگه می دارد و می تواند در حالی که فرد در شب یا در روز می خوابد، پوشیده شود که علائم شخص ایجاد می شود. هنگامی که علائم شدید است، توسط جراحی، رباطی را که در سقف تونل کارپ در قسمت کف دست است، قطع می کنند.
علل و عوامل خطر ساز تونل کارپال
بروز سندرم تونل کارپال ناشی از فشار بر عصب مدیان است؛ دلایل مختلف شامل فعالیتهای تکراری (نوشتن، تایپ، استفاده از ابزارهای سنگین یا لرزان)، آسیب مستقیم به مچ دست مثل شکستگی یا رگ‌به‌رگ شدن، و بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت، روماتیسم مفصلی یا کم‌کاری تیروئید هستند .
علاوه بر این، شرایط فیزیولوژیک مانند چاقی، بارداری و یائسگی—که منجر به احتباس مایع میشوند—میتوانند فشار داخل تونل را افزایش دهند. زمینه ژنتیکی نیز نقش دارد؛ برخی افراد حجم تونل کارپ کمتر دارد یا ساختار آن مستعد فشار است. شناسایی این عوامل در پیشگیری و مدیریت بیماری مؤثر است.
گزینه‌های درمانی؛ از محافظ تا جراحی
در مراحل خفیف تا متوسط، درمان غیرجراحی شامل استفاده از اسپلینت شبانه برای صاف نگه داشتن مچ است. این کار با کاهش فشار بر عصب مدیان علائم را تسکین میدهد. ورزش‌هایی مانند حرکات لغزشی عصب و اصلاح Ergonomics به کاهش درد و التهاب کمک میکندDoctorit
در موارد پیشرفته‌تر، داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن توصیه میشود. تزریق کورتون مستقیم به تونل کارپال نیز در برخی موارد مؤثر است اما اغلب اثرات موقتی دارد
اگر درمان‌های غیرجراحی کارساز نباشد یا آسیب عصبی شدید باشد، جراحی آزادسازی تونل—باز یا آندوسکوپیک—انجام میشود تا فشار از روی عصب برداشته شود. دوره نقاهت ممکن است از چند هفته تا یک سال ادامه یابد و نیاز به فیزیوتراپی پس از جراحی دارد.
نقش سبک زندگی و فعالیتهای روزمره در بروز CTS
سبک زندگی و نوع فعالیتهای روزانه نقش بسیار مهمی در ایجاد یا تشدید سندرم تونل کارپال دارند. امروزه بسیاری از مشاغل، چه اداری و چه صنعتی، شامل حرکات تکراری مچ و انگشتان هستند. تایپ کردن مداوم روی کیبورد، استفاده طولانی از ماوس، نواختن سازهای خاص، خیاطی، نجاری، نقاشی، یا حتی انجام کارهای خانه مانند شستن ظروف، همه از فعالیت‌هایی هستند که در صورت انجام ناصحیح یا بدون استراحت کافی، میتوانند به تدریج فشار بر تونل کارپال وارد کنند و باعث بروز علائم این سندرم شوند.
در سبک زندگی امروزی که تکنولوژی بخش بزرگی از کار و تفریح ما را درگیر خود کرده، حتی کار با گوشی موبایل و نوشتن پیام‌های طولانی نیز به‌عنوان یک عامل خطر در نظر گرفته میشود. استفاده از وضعیت‌های نامناسب، مانند خم بودن مچ در هنگام کار با لپ‌تاپ یا خوابیدن روی دست، به افزایش فشار بر عصب مدیان کمک میکند.
از طرفی، کم‌تحرکی و نداشتن ورزش منظم نیز از عوامل زمینه‌ساز بیماری‌های متابولیک مانند دیابت و چاقی است که هر دو به عنوان عوامل خطر برای CTS شناخته شده‌اند. بنابراین انتخاب سبک زندگی سالم و پویا، اهمیت بسیار زیادی در پیشگیری از ابتلا دارد. انجام تمرینات کششی روزانه برای دستها، حفظ وضعیت ارگونومیک مناسب در محل کار، استفاده از صفحه‌کلید و ماوس استاندارد، و همچنین استراحت دادن منظم به مچ در بین کارها از راهکارهای ساده اما مؤثر در کاهش خطر ابتلا به این سندرم هستند.
لازم است افرادی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند، به صورت دوره‌ای وضعیت دست و مچ خود را ارزیابی کرده و در صورت مشاهده علائم اولیه مانند گزگز، بی‌حسی یا ضعف در دستها، سریعاً برای درمان اقدام کنند. اصلاح سبک زندگی، نه‌تنها از بروز این بیماری جلوگیری میکند، بلکه در درمان و بازتوانی آن نیز نقش مؤثری دارد.
سوالات متداول:
1-چه کسانی بیشتر درگیر سندرم تونل کارپال میشوند؟
زنان، افراد بالای ۴۰ سال، تایپیست‌ها، نجارها، دیابتی‌ها و افراد چاق بیشتر در معرض خطر هستند.
2-علائم سندرم تونل کارپال چه زمانی شروع میشود؟
معمولاً با گزگز و بی‌حسی شبانه شروع شده و در صورت بی‌توجهی شدیدتر میشود.
یکی از درمان های اساسی آسیب های دست درمان توانبخشی می باشد. در حیطه توانبخشی دست،کاردرمانی آسیب دست از اهمیت خاصی برخوردار است. کاردرمانی در مهارتهای دست شامل تمرینات کاردرمانی دست در زمینه تقویت عضلات دست، بهبود هماهنگی دوطرفه، بهبود دامنه حرکتی و تقویت مهارت های ظریف انگشتی در کلینیک توانبخشی می باشد که توسط متخصصین کاردرمانی مرکز توانبخشی دکتر صابر انجام می گیرد. مرکز کاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن تجهیزات تخصصی و استفاده از تکنیک های درمانی روز دنیا در زمینه کاردرمانی ارتوپدی دست و آسیب های عصب و استخوان فعالیت می نماید. در این بخش به توضیح چگونگی انجام کاردرمانی در مشکلات ارتوپدی دست پرداخته می شود.
آناتومی اندام فوقانی در کاردرمانی دست
مفاصل دست
۱- مفصل کارپومتاکارپال: در پایهی انگشت شست اساساً در مچ. اجازه انجام خم شدن، بازکردن، حرکات دور شوند، نزدیک شونده و چرخش. اهمیت بالینی این مفاصل در نازک و شل بودن آن و تسهیل حرکات مهم انگشت شست است. در حین گرفتن چیزی، ثبات توسط انگشت شست با حرکت و پیز ی شن با انگشتان دیگر فراهم میشود.
۲- مفصل متاکارپوفالانژیال: مفصلی در انگشت شست با توانایی امکان انعطاف‌پذیری، خم شدن، باز شدن، حرکات دور شونده، نزدیک شونده و چرخش. ایجاد دامنه اضافی برای انگشت شست و کمک به گرفتن اشیاء
۳- مفصل بین انگشتی انگشت شست: انجام خم و باز شدن، معروف به مرکز ثقل دست
4- مفصل متاکارپوفالانژیال انگشتان: انجام خم شدن، باز شدن، حرکات نزدیک و دور شونده و چرخش. تعیین موقعیت مفاصل دیستال، مفصل کنترل‌کننده انگشتان. در گرفتن عادی، انجام خمش های مفصل MCP در آخر، باز شدن در ابتدا، در خمش ثابت و در بازکردن متحرک.
۵- مفصل بین انگشتی پروگزمال: فراهم کردن امکان خم شدن و باز کردن و کمک به کنترل حمل شدن و باز شدن کل انگشت‌ها پایدار در تمام موقعیت‌ها و دارا بودن دامنه حرکت بیشتری از مفاصل دیستال.
۶- مفصل بین انگشتی دیستال: فراهم کردن امکان خم و باز شدن. تشخیص اشیاء و لمس و دستکاری دقیق در نوک انگشت.
عضلات
عضلات خارجی (از ساعد منشا میگیرند):
عضلات فلکسور خارجی یک توده برجسته در قسمت میانی قسمت فوقانی ساعد را تشکیل میدهند
گروههای سطحی‌تر:
۱-پروناتورترس: عصب رسانی توسط عصب مدین (C6-C7) ، حرکت درون گردان ساعد.
2- فلکسور کارپی رادیالیس: عصب رسانی توسط عصب مدین (C6-C7) ، خم کردن مچ دست و انحراف رادیال دست
۳-فلکسور کارپی اولناریس: عصب رسانی توسط عصب اولنار (C8-T1) ، خم کردن مچ دست و انحراف اولنار دست
4- پالماریس لونگوس: عصب رسانی توسط عصب ملی‌اش (C6-C7) ، گود کردن کف دست
گروه وسطی:
۱-فلکسور دژیترم سوپر فیشیالیس: عصب رسانی توسط عصب مدین (C7-C8-T1) ، خم کردن مفاصل بین انگشتی پروگزیمال و دیستال انگشتان دست
گروه عمقی:
۱-فلکسور دیژیتروم پروفوندوس: عصب رسانه توسط عصب مدین به انگشتان بلند (۲ و ۳) و عصب اولنار برای انگشتان کوچک (۴ و ۵) ، خم کردن مفاصل متاکارپوفالنژیریال، بین انگشتی پروگزیمال و دیستال انگشتان دست
۲- فلکسور پولیسیس لونگوس: عصب رسانی توسط عصب مدین (C8-T1) ، خم کردن مفاصل IP و متا کارپوف متاکارپوفالنژیریال انگشت شست .
۳-پروناتور کوادراتوس: عصب رسانی با شاخه بین استخوانی قدامی عصب مدین، چرخش درون گردان ساعد.
تاندونهای فلکسور به تونل کارپ در زیر سقف محافظ لیگامان‌های کاریال عرضی عمقی (مانند فلکسوررتینا کولوم) همراه با عصب مدین وارد میشوند. در کانال، تاندون پروفوندوس مشترک به انگشتان بلند، حلقه و کوچک به صورت تاندونهای تکی تقسیم میشود که به سمت دیستال ادامه مییابد و به سمت بندهای این انگشتان حرکت میکند.
عضلات بازکننده خارجی
خم کردن مچ و انگشتان توسط تاندونهای این عضلات.
۱-اکستانسور کارپی اولناریس: عصب رسانی توسط عصب رادیال (C8-C6) ، بازکردن مچ دست و انحراف اولنار دست.
2-اکستانسور دیژتروم کامونیس: عصب رسانی توسط عصب رادیال (C7-C6) ، بازکردن انگشتان و مچ دست
۳- براکیورادیالیس: عصب رسانی توسط رادیال، حرکت درون گردان و برون گردان بسته به موقعیت ساعد به خارج یا داخل به دلیل قرار گرفتن در دیستال رادیوس، نقش نداشتن در حرکت مچ یا انگشت.
۴-اکستانسور کارپی رادیالیس لونگوس و برویس: عصب رسانی هر دو توسط عصب رادیال، بازکردن مچ دست و انحراف رادیال دست.
۵- اکستانسور پولیسیس لونگوس: عصب رسانی توسط عصب رادیال (C8-C6) ، بازکردن مفصل IP انگشت شست، بازکردن مفصل MP و CMC شست درون گردان مفصل MP
۶- اکستانسور ایندیسین: عصب رسانی توسط عصب رادیال (C6-C8) ، بازکردن انگشت اشاره
عضلات درونی (منشأ از دست)
تقسیم شدن عضلات درونی به عضلات ناحیه تنار، هیپوتنار و عضلات باقیمانده بین دو گروه، بین استخوانی ها و لومبریکالها. برجستگی تنار قابل لمس در پروگزیمال انگشت شست. قرارگیری عضلات هیپوتنار در زیر انگشت کوچک.
عضلات ناحیه تنار
1-ابداکتور پولیسیس برویس: عصب رسانی توسط عصب مدین (C6-C7) ، دور کردن انگشت شست و قرار دادن انگشت شست در مقابل بقیه انگشتان با کمک دیگر عضلات ناحیه تنار.
۲- فلکسور پولیسیس برویس: عصب رسانی به صورت سطحی توسط عصب مدین و عمقی توسط عصب النار کامو دور کردم و چرخش انگشت شست و قرار دادن انگشت شست در مقابل بقیه انگشتان با کمک دیگر عضلات ناحیه تنار.
۳- آپوننس پولیسیس: عصب رسانی توسط عصب مدین (C6-C7) ، قرار دادن انگشت شست در مقابل بقیه انگشتان با کمک دیگر عضلات ناحیه تنار.
4-آداکتور پولیسیس: عصب رسانی توسط عصب اولنار (C8-T1) ، نزدیک کردن شست.
عضلات ناحیه هایپوتنار
۱-آبداکتور دیژیتی مینیمی: عصب رسانی توسط عصب اولنار (C8-T1)، دور کردن انگشت پنجم
۲- فلکسور دیژیتی مینیمی برویس: عصب رسانی توسط عصب اولنار (C8-T1) ، خم کردن انگشت پنجم در محل مفصل متاکارپوفالنژیال
3-آپوننس دیژیتی مینیمی: عصب رسانی توسط اصحاب اولنار (C8-T1)، چرخش پنجمین متاکارپ و کشیدن آن به جلو. خم کردن مفصل کارپومتاکارپال انگشت پنجم با کمک عضله فلکسور دیژیتی مینیمی برویس.
4- پالماریس برویس: عصب رسانی توسط عصب اولنار (C8) ، جمع کردن پوست کف دست و افزایش گودی آن (چین دادن پوست کف دست) .
عضلات داخل استخوانی
از بین ۷ عضله بین استخوانی، ۴ مورد در گروه دورسال و ۳ مورد در کف دست هستند. عضله بین استخوانی
پشتی توسط عصب عصب اولنار عصب رسانی میشوند و از انگشت سبابه، حلقه و میانی عبور میکند. عضله بین استخوانی کف دست نیز توسط عصب اولنار عصب رسانی میشود و انگشت سبابه را به سمت خارج و انگشت حلقه و کوچک را به سمت انگشت‌ها حرکت میدهد. عضلات بین انگشتی برای تایپ، نواختن پیانو و نوشتن بسیار مهم هستند.
لومبریکالها
عصب رسانی عضلات لومبریکالها خارجی (اول و دوم) توسط عصب مدین (C6-C7) و عضلات لومبریکال داخلی (سوم و چهارم) توسط عصب اولنار (C8) ، بازکردن انگشتان در مفصل اینترفالانژیال و خم کردن ضعیف انگشتان در مفصل متاکارپوفالانژیال، لومبریکالها انگشتان را در حالت نوشتن یا موقعیت نشانه بیلیارد قرار میدهند.
کاردرمانی ارتوپدی اعصاب دست
۱-عصب مدین:عضلات و توزیع پوستی:
-پروناتور ترس
پالماریس لونگوس
پالماریس برویس
فلکسور دیژیتوروم سوپر فیشیالیس
فلکسور دیژیتوروم پروفوندس به انگشتان دوم و سوم
فلکسور پولیسیس لونگوس
پروناتور کوادراتوس
شاخه پوستی پالمار
آبداکتور پولیسیس برویس
شاخه سطحی فلکسور پولیسیس برویس
اوپونز پولیسیس
لومبرکیال اول
لومبرکیال دوم
اعصاب حسی انگشتی
هنگامی‌که اعصاب مدین ما در آرنج قطع میشود، خم شدن مفاصل بین انگشتی بروگزیمال شست، سبابه و انگشت میانی از بین می‌رود و در حلقه و انگشتان کوچک ضعیف میشود. خم شدن مفاصل بین انگشتی دیستال انگشتان سبابه و انگشتان میانی نیز از بین می‌رود. توانایی خم شدن مفاصل متاکارپوفالانژیال سبابه و انگشت میانی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. بنابراین وقتی بیمار برای مشت کردن تلاش میکند، سبابه و انگشتان میانی تا حدی بازمی‌شوند. عضلات تنار نیز مانند سندرم تونل کارپ از بین می‌روند.
۲-عصب اولنار: عضلات و اعصاب پوستی
فلکسور کارپی اولناریس
فلکسور دیژیتروم پروفوندوس به انگشتان چهارم و پنجم
ابداکتور دیژیتی مینیمی
لومبرکیال چهارم
عضله بین استخوانی پالمار
فلکسور پولیسیس برویس
آبداکتور پولیسیس
آسیب عصب النار معمولاً درجایی رخ میدهد که عصب از خلف اپی کوندیل داخلی استخوان بازو عبور میکند. فشار بر عصب اولنار در آرنج معمولاً باعث ایجاد بی‌حسی و سوزن شدن در قسمت داخلی کف دست و انگشت کوچک و حلقه میشود. فشار شدید همچنین ممکن است باعث درد شود که به صورت دیستال پخش میشود. آسیب دیدگی عصب در قسمتهای دیستال ساعد، که بیشتر عضلات درونی دست را عصب رسانی میکند، قدرت حرکت به خارج مختل میشود که میتواند سبب جمع شدن دست و آتروفی عضلات بین استخوانی شود.
3- عصب رادیال: عضلات
اکستانسور کارپی اولناریس
اکستانسور دیژیتروم کامونیس
اکستانسور دیژیتی مینیمی
براکیورادیالیس
اکستانسور پولیسیس لونگوس
اکستانسور کارپی رادیالیس لونگوس
اکستانسور کارپی رادیالیس برویس
اکستانسور ایندیسیس پولیسیس
عصب رادیال اغلب در هنگام شکستگی استخوان بازو آسیب میبیند. این صدمه در شاخه‌های پروگزیمان عضلات بازکننده مچ قرار دارد؛ بنابراین افتادن مچ دست اولین نشانه این آسیب در این سطح است. اگر شاخهی عمیق‌تری از اعصاب قطع شود، منجر به عدم توانایی در باز کردن و انگشت شست و مفاصل متاکارپوفانژیال دیگر انگشتان میشود. برای آزمایش اینکه شاخهی عمیق عصب رادیال بریده شده است. از فرد بخواهید در برابر مقاومت، مفاصل متاکارپوفانژیال را باز کند.
رویکرد بیومکانیکال در کاردرمانی دست
فرض اصلی رویکرد بیومکانیکی در کاردرمانی دست این است که فعالیت به توانایی حرکت اندام‌ها (دامنه حرکتی و قدرت عضلانی) و استقامت در برابر فشار در حرکت تا رسیدن به هدف نیاز دارد. آن صدمات دست که منجر به ورم، انقباضات، تخریب مفاصل (التهاب مفصل) ، آسیب‌های عصبی محیطی و تروما میشود با استفاده از این روش درمان میشوند. مکانیسم ایجاد تغییرات درمانی، کار یا به عنوان وسیله است؛ یعنی فعالیت‌هایی که باعث ایجاد کشش بافت‌های نرم، دامنه‌ی حرکتی فعال، دامنه‌ی حرکتی پسیو برای حفظ و احیای طیف گسترده‌ای از حرکت و مقاومت برای تقویت عضلات ضعیف میشود.
سوالات متداول:
1.در صورت آسیب عصب کاردرمانی چه کمکی می کند؟
کاردرمانی دست در زمینه تقویت عضلات پس از آسیب های پارشیال اعصاب یا پس از جراحی ترمیم عصب به بازگشت حرکت دست کمک می نماید.
2.کاردرمانی در زمینه چه مشکلات ارتوپدی کمک کننده است؟
کاردرمانی ارتوپدی در زمینه شکستگی های استخوانی، آسیب های عصبی، درد های ناشی از گرفتگی های عضلانی و محدودیت های مفصلی می تواند کمک کننده باشد.
مرکز توانبخشی دکتر صابر، در زمینه کاردرمانی آسیب دست در کودکان و بزرگسالان به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. کاردرمانی در مهارتهای دست به صورت حرفه ای به ارزیابی و درمان آسیب های دست می پردازد. مرکز کاردرمانی دست دکتر صابر با تجهیزات پیشرفته و کادر توانبخشی حرفه ای در زمینه مشکلات دست کودکان، اختلالات دست نویسی و دستورزی، آسیب های استخوانی که موجب محدودیت حرکتی می شوند، افزایش قدرت عضلات و بهبود هماهنگی حرکتی به درمان می پردازد. همچنین خدمات کاردرمانی دست کودکان در منزل جهت پیشرفت روند درمان در مرکز توانبخشی دکتر صابر ارائه می گردد. تمرینات کاردرمانی دست کودک را برای ورود به مدرسه و مهارت های دست نویسی آماده می سازد. در این مطلب به توضیح نحوه ارزیابی عملکرد دست و مواردی که در کاردرمانی آسیب دست مورد توجه قرار می گیرد، پرداخته می شود تا بیشتر با فعالیت های این بخش آشنا شوید.
ارزیابی کاردرمانی آسیب دست
در کاردرمانی دست تعدادی ارزیابی وجود دارد که باید هنگام انجام ارزیابی دقیق از آسیب دیدگی دست انجام شود:
1- تاریخچه مشکل فعلی: چه کسی آن ها را ارجاع داده است، این مشکل تا چه مدت بوده است، چه علائمی را تجربه کرده اند و سابقه پزشکی قبلی مربوط به بیماری.
2- ملاحظات محیطی: با آنها در مورد زندگی، وظایف و وظایف شغلی، نقش در خانواده و نقش اوقات فراغت صحبت می کنیم. مشکلات عملکرد شغلی مشخص شده را لیست می کنیم.
3- ظاهر دست را ارزیابی می کنیم: هرگونه ورم، جای زخم، بخیه، خونریزی
4- امتیاز درد: نمره درد 0 – 10 را بدست آورید (نمره ده بدترین درد را ایجاد می کند که تا به حال حس کرده اند) ، چه مدت درد را تجربه کرده اند و چند ساعت در روز درد وجود دارد و درد در کجا احساس میشود.
5- ارزیابی دامنه حرکتی همه ی انگشتان و مفاصل با استفاده از گونیامتر، مشاهده کیفیت حرکت.
6- ارزیابی احساس درد در صورت لزوم (به عنوان مثال مونوفیلامنت Semmes Weinstein )
Semmes Weinstein آستانه احساس لمس را اندازه گیری می کند. فرد در حالی که دست آن ها از چشمانش قایم شده است، راحت نشسته است و شما با کوچکترین مونوفیلامنت (2.83) شروع می کنید، رشته را عمود بر روی پوست نگه دارید و آن را فشار دهید تا اینکه خم شود. هر محل آزمایش را سه بار تکرار کنید و در صورت عدم درک درد از رشته های ضخیم تر به تدریج استفاده کنید. یافتههای ارزشیابی اغلب به صورت غایب (از دست دادن کامل احساس) ، دست نخورده (احساس طبیعی) یا اختلال (قادر به تشخیص برخی از محرک ها اما نه همه محرک ها) یا هنگامی که درک محرک متفاوت از ناحیه ای از پوست است گزارش میشود. استانداردهایی برای سمس وینشتاین از نظر جنسیت و سن در نظر گرفته شده است.
7- ارزیابی ورم در صورت لزوم (Volumeter): ادم یکی از دلایل محدود بودن دامنه حرکتی است و می تواند با اندازه گیری حجمی ارزیابی شود. اندازه گیری حجم جرم قسمت بدن توسط مقدار جابجایی آب جابجا شده است. به عنوان مثال، دست متورم شده درون ظرفی پر از آب قرار می گیرد. دست متورم شده داخل ظرف و مقدار آبی که از چاله خارج می شود داخل یک استوانه مدرج قرار می گیرد. دست متورم آب بیشتری را نسبت به یک دست غیرمتورم جا به جا میکند. بنابراین مقدار آب ریخته شده دست متورم و دست غیرمتورم مقایسه می شوند.
8- تست کردن نیروی دست با دینامومتر برای گرفتن و مشت کردن.
9- انجام تستهای تحریک آمیز: الف) فالن (به سندرم تونل کارپال مراجعه کنید) ب) تینل (به سندرم تونل کارپال مراجعه کنید) ج) فینکلشتاین ( نگاه کنید به تاندونیت deQuerveins)
ارزیابی عملکردی دست در کاردرمانی
ارزیابی عملکرد دست در کاردرمانی دست شامل هفت خرده آزمون است که نشان دهنده ی فعالیت های مختلف دستی است. هریک از اجزای آزمون ها طوری طراحی شده اند که دقیقاً به همان شیوه برای هر مبحث انجام شوند. روش ها و دستورالعمل های دقیق استانداردسازی برای ارزیابی ارائه شده است. زمان انجام کار برای هر آزمون ثبت میشود. هر دو دست غالب و غیر غالب به طور مستقل مورد آزمایش قرار میگیرند.
آیتم های آزمون عبارتند از:
1- نوشتن یک جمله کوتاه
2- ورق زدن کارت های 3 در 5 اینچ (شبیه سازی ورق زدن کتاب)
3- برداشتن اجسام کوچک و قرار دادن در یک طرف
4- چکرهای روی هم قرار داده شده
5- شبیه سازی کردن خوردن
6- جابجایی اشیاء بزرگ خالی (قوطی)
7- جابجایی اجسام بزرگ وزن (قوطی)
قدرت
تمایز قائل شدن آزمون بین افراد دارای و بدون انواع مختلف ناتوانی جسمی
ارائه دادن اندازه گیری های کمی از وظایف استاندارد شده با عملکردهای بیمار و مقایسه عملکرد بیمار
ارائه دستور العمل ها و رویه های استاندارد
ضعف
اجازه استفاده از تجهیزات تطبیقی را نمیدهد
این سؤال که آیا زیرگروه ها وظایف متداول روزمره را ارائه می کنند و واظیف مورد نظر برای اندازه گیری را شبیه سازی می کند یا خیر.
این سؤال که آیا نوشتن و زمان نوشتن اصلاً آزمایش شده است یا خیر.
آزمون The purdue Pegboard در کاردرمانی دست
آزمون دو نوع فعالیت را اندازه گیری می کند: 1- حرکت قابل مشاهده دست، انگشت و بازو 2- مهارت نوک انگشت.
علاوه بر افراد دارای صدمات دست، از این ارزیابی در بسیاری از جمعیت های بالینی از جمله افراد دارای:
آسیب های مغزی، ناتوانی در یادگیری، اختلالات بینایی و همچنین در توانبخشی شغلی، غربالگری عصبی- روانی، نقص های عصبی- شناختی در اسکیزوفرنی استفاده می شود. در طول ارزیابی بیمار زمان بندی انجام می شود که چقدر سریع میخ ها را در سوراخ قرار میدهد و قطعات جمع میشوند. این تخته چوبی دارای دو ردیف سوراخ ریز به علاوه مخزن نگه داشتن پین، یقه ها و واشر است. چهار وسیله آزمایش بر روی دست غالب، غیرغالب و دو دست انجام می شود که تعداد پین های قرار داده شده در 30 ثانیه شمارش می شود. مهارت از طریق سرعت ارزیابی می شود و امتیاز با استانداردهای موجود مقایسه می شود. این ارزیابی از قابلیت اطمینان آزمون مجدد برخوردار است.
سوالات متداول:
1.آیا کاردرمانی دست برای بهبود نوشتن مفید است؟
بله، در کاردرمانی دست به بهبود مهارت های حرکتی ظریف، نحوه مداد گرفتن، بهبود سرعت نوشتن و دست خط کمک می شود.
2. کاردرمانی دست چطور انجام می شود؟
کاردرمانی دست با استفاده از ابزارهای مکانیکی نظیر کش های تقویتی و گجت های مختلف و انجام ماساژهای دست به تقویت حرکات ظریف انگشتی، بهبود دست ورزی و بهبود دامنه حرکتی فرد می پرازد.
3.امکان انجام کاردرمانی دست در منزل هست؟
بله، با توجه به مشکلات فرد در صورت عدم توانایی حضور در کلینیک می توان جلسات درمانی را در منزل بیمار ارائه نمود.
مهارت های حرکتی ظریف چیست؟ حرکات ظریف انگشت به حرکاتی گفته می شود که کودک به صورت هماهنگ با استفاده از عضلات دست و انگشتان جهت کاربرد از ابزار ها و جابه جایی، حمل و دست ورزی اشیاء از آن استفاده می کند. بسیاری از کودکان به علل مختلف نظیر تاخیر حرکتی، اختلالات مغزی، ضعف در قدرت عضلات و مشکلات حسی ، دچار ضعف در حرکات ظریف انگشت می گردند و توانایی استفاده مناسب از ابزار ها و در پی آن دست نویسی را بدست نمی آورند. کاردرمانی دست در جهت تقویت مهارت های حرکتی ظریف و بهبود دست ورزی کودکان و مهارت های پیچیده دستی فعالیت می نماید. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در بخش کاردرمانی دست با استفاده از ابزار های مختلف درمانی و تکنیک های درمان تخصصی به تقویت مهارت های حرکتی ظریف کودکان کمک می کند.
استفاده دو طرفه از دست ها
حرکت دست نوزاد طبیعی در ابتدا غیر متقارن بوده و سپس این حرکات متقارن می شود. حرکات غیر متقارن از ویژگی های کودک ۳ ماهه است و الگوهای متقارن نیز در ۱۰-۳ ماهگی با مهارت های دستیابی و گرفتن دو طرفه اشیا و بردن دستها یا اشیا به سمت دهان، پیشرفت میکند با پیشرفت این مهارت ها کودک قادر خواهد بود تا در خط میانی بدن با دست هایش بازی کند و در نهایت میتواند در فعالیتهای دو طرفه دست شرکت کند. کودک در ۱۰-۹ ماهگی می تواند در هر دو دستش یک شی را گرفته و آنها را به همدیگر بزند که این در رشد مهارتهای دو دستی اهمیت بسیاری دارد. در حدود ۱۰ ماهگی، عملکردهای دو دستی به خوبی تکامل یافته و کودک میتواند قسمتی از شی را با یک دست گرفته و با دست دیگر اجزای آن را درستکاری کند که کسب مهارت های ظریف دو دستی به رشد این توانایی وابسته است.
در ۱۷-۱۸ماهگی حرکتهای همزمان دست ها بروز می کند. مثلاً نوزاد با یک دست شی ای را نگه داشته و با دست دیگر آن را دستکاری میکند یا فعالیتی را انجام می دهد. برای اینکه مهارت استفاده دو طرفه از دستها به درستی صورت گیرد، نوزاد باید بتواند از هر دو طرف بدن و هر دو دست برای انجام عملکرد های مختلف استفاده کند. علاوه بر این قرار گیری صحیح اشیا در دست به ثبات شانه، آرنج و مچ بستگی دارد. که با افزایش مهارتهای دستیابی، گرفتن، رها کردن و دستکاری اشیا الگوهای حرکتی دو دستی نیز اصلاح می شود. در ۲۴-۱۸ ماهگی نیز مهارت هایی رشد مییابد که پیش نیاز دستکاری همزمان اند و مهارتهای بینایی درکی و شناختی یکپارچه شده و کودک از برنامه ریزی حرکتی به طور موثرتری در طول فعالیت ها استفاده می کند. کودک مهارت دستکاری همزمان دو شی را در سن ۳-۲ سالگی نشان میدهد و درسن ۲.۵ سالگی می تواند از حرکات دست و بازوی مخالف برای فعالیت های سخت تر مثل بریدن با قیچی، استفاده کند.
مهارت حرکتی پرتاب توپ
مهارت پرتاب توپ به توانایی رها کردن ارادی بستگی دارد. کودک در پرتاب توپی کوچک، باید در اندام فوقانی حرکات منظم و زمان بندی شده ای داشته باشد و بتواند بازی را در وضعیت شروع قرار داده و حرکات تنه و مفصل اسکاپولاهومرال را تنظیم کند تا برای پرتاب توپ آماده شود و بتواند شانه را هنگام راست کردن آرنج و آرنج را هنگام حرکت مچ از Ext به وضعیت طبیعی برگرداند و انگشتان و شست را باز کند. کودک در دو سالگی باید بتواند هنگام پرتاب توپ به سمت جلو، تعادل تنه را حفظ کند تا به جلو حرکت نکند. در این سن، کودک می تواند هنگام پرتاب توپ حرکات Ext تنه را حفظ کند ولی در طول پرتاب توپ، قادر به حفظ Flexشانه نیست. کودک میتواند تنه و بازو را به صورت مجزا از هم حرکت دهد، اما هنوز توانایی حرکت مجزای بازو و آرنج را ندارد. کودک در ۳-۲.۵ سالگی می تواند توپ را به محل مخصوص و تا فاصله ۳ فوت(تقریبا یک متر) به سمت جلو پرتاب کند و حرکت بازو را قبل از رها ساختن توپ کنترل نماید. و در ۳.۵ سالگی کودک می تواند توپ را ۷-۵ فوت (تقریباً ۲-۱.۵ متر) به طرف جلو به موازات یک خط راست پرتاب کند. کودک قبل از اینکه توپ را رها کند آرنج را در مقابل شانه وضعیت دهی می کند. و در پرتاب کردن توپ همزمان با کنترل مفصل اسکاپولاهومرال، توانایی در بالا آوردن شانه و کنترل همزمان در باز کردن آرنج، مچ و انگشتان، دقت و تخمین فاصله پیشرفت میکند. و در ۵ سالگی، کودک میتواند پرتاب از پایین به بالا را تا ۵ فوت (تقریبا ۱.۵ متر) و در ۷-۶ سالگی تا ۱۲ فوت (تقریبا ۳.۵ متر) انجام دهد. کودکان ۵ ساله و بزرگتر ممکن است پرتاب از بالا به پایین را نیز انجام دهند که در این مهارت لازم است کودک بتواند شانه را Flexکرده و به طرف داخل بچرخاند.
مهارت های استفاده از ابزارهای
از دیگر مهارت های ظریف دستی، مهارت استفاده از ابزار می باشد که کودک باید بتواند به جای استفاده بیشتر از دست خود، طرز استفاده از ابزار را بداند و عملاً از آن استفاده کند. مهارت استفاده از ابزار در تمام زمینه ها مثل مراقبت از خود، بازی و سرگرمی، فعالیتهای مربوط به مدرسه و… لازم و ضروری است.
بعد از این که کودک توانستند مهارت های پایه ای مثل دستیابی، گرفتن و رها کردن تسلط یابد، مهارت استفاده از ابزار، برای خوردن و بازی به همراه مهارت دستکاری در داخل دست پدید می آید. مهارت دستکاری به اشیا اجازه میدهد بعد از قرار گرفتن در دست، تنظیم شوند که برای پیشرفت مهارت استفاده از ابزار، داشتن مهارت دستکاری نسبت به تسلط داشتن در گرفتن و رها کردن ضروری است. از عوامل کلیدی در کسب مهارت استفاده از ابزار یکپارچگی بیشتر در مهارت های پایه ای به همراه پیشرفت مهارت های شناختی است. محققان تأکید میکنند در انجام هر عملکردی، فرد باید بداند که او چه کاری می خواهد انجام دهد (جنبه اهدافی از انجام کار) و چگونه می تواند آن را انجام دهد (جنبه عملکردی از کار) که هر دو جنبه دو به پیشرفت مهارت های شناختی و توانایی مهارتهای حرکتی کودک بستگی دارد. در کسب این مهارت مثل هر مهارت جدید دیگر، در ابتدا ناهماهنگی هایی مشاهده میشود و لازم است درمانگر روش هایی را که کودک در استفاده از این مهارت به کار می گیرد ثبت کند و سپس روش های ناهماهنگ استفاده شده را هماهنگ کند که مرحله مهمی در فرآیند کسب مهارت است.
مهارت مذکور در مرحله شروع که به سطح بالایی از توجه نیاز داشت با پیشرفت مهارت و تمرین در آن، به مرحله ای می رسد که به شکل کاملاً خودکار، سریع و با دقت بیشتری صورت میگیرد. لازم به یادآوری است که برای هر مهارتی لازم و ضروری است تا اینکه مهارت مورد نظر برای انجام وظایف روزمره تبدیل گردد. محققان، کودکان را در استفاده هر یک از ابزارهای مورد نیاز جهت نقاشی کردن، نوشتن، قیچی کردن و خوردن مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که مهارت استفاده از قیچی زمانی پدید می آید که کودک یاد بگیرد تا انگشتان خود را در داخل سوراخ دسته قیچی قرار داده و قیچی را باز و بسته کند. در ابتدا، بریدن عملاً فقط برش زدن است در این مرحله شانه Flex و آرنج Ext شده و قیچی بدون حرکت دادن روی کاغذ قرار می گیرد. ولی کودک قادر به باز و بسته کردن مکرر قیچی جهت ادامه برش نیست. در سه سالگی کودک در حین استفاده از قیچی، ساعد را به وضعیت Pronation و یا در وضعیت Midposition قرار میدهد.
مقیاس Peabody Developmental motor مهارت استفاده از قیچی را بدین شرح عنوان می کند :
سن شرح
۲ سالگی کودک میتواند با قیچی برش بزند
۲.۵ سالگی بیشتر کودکان میتوانند کاغذ را در حدود ۶ اینچ برش بزنند
۳-۳.۵ کودکان می توانند یک خط راست را به طول ۶ اینچ ببرند
۳.۵-۴ کودکان می توانند یک دایره را ببرند
۴.۵-۵ کودکان میتوانند یک مربع را ببرند
۶-۷ مهارت برش های پیچیده پیشرفت میکند
سایر عواملی که درمانگر باید هنگام ارزیابی مهارت کودک در بریدن توجه کند شامل پهنای خط ، اندازه و پیچیدگی طرح کشیده و اندازه کاغذ می باشد. وضعیت انگشت شست در داخل سوراخ دسته قیچی ثابت باقی می ماند اما وضعیت دیگر انگشتان، مطابق با سطح رشدی کودک و نوع قیچی مورد استفاده شده، تغییر می یابد که در گرفتن تکامل یافته (بعد از ۶ سالگی) کودک انگشت میانی را در داخل سوراخ پایینی دسته قیچی قرار داده و دو انگشت سمت اولنار (حلقه و کوچک) در وضعیت خم شده باقی می‌ماند و انگشت اشاره، بخش پایینی از قیچی را (جهت ثبات بیشتر) نگه می دارد.
سن رایج به کودک جهت آموزش استفاده از وسایل مربوط به خوردن بدین شرح است :
استفاده از قاشق در ۱۸ ماهگی
استفاده از چنگال در دو سالگی
چاقو در سن شش سالگی
طی تحقیقاتی که روی رشد حرکات ظریف دست استفاده از قاشق در نوزادان ۲۳-۱۱ ماهه صورت گرفت، محققان از الگوی گرفتن قاشق در نوزادان، طرز قرار گرفتن قاشق در دست، حرکات استفاده شده در پر کردن قاشق، بردن آن به سمت دهان، برداشتن غذا از روی قاشق و بیرون آوردن از دهان و همچنین میزان توجه بینایی روی حرکت، زمان بندی حرکتی و استفاده از دست غالب در خوردن، نوارهای ویدیویی تهیه نموده و آن را مورد بررسی قرار دادند. آنها دریافتند به طور متوسط تنوع الگوهای گرفتن دربین کودکان ۱۷-۱۱ ماهه کم است و بیشتر نوزادان ۱۷ ماهه و بزرگتر بیش از ده نوع مختلف از الگوهای گرفتن را به کار میگیرند، در حالی که هیچ یک از آنها به الگویی که بزرگیسالان به کار میگیرند مشابهت ندارد (الگوی رایج استفاده شده بزرگسالان، انتقال دسته قاشق به کف دست است که چهار انگشت به دوردسته قاشق خم می شود. الگو دیگر، دسته قاشق بیشتر بین انگشتان قرار می گیرد تا کف دست.) در ۲۳-۱۷ ماهگی نوزاد با انگشت اشاره باز شده، دست قاشق را نگه میدارد و به جهت معینی هدایت می کند. در این دوره نوزاد در استفاده از قاشق توانایی بیشتری خواهد داشت و توجه بینایی در طی این فرایند بهتر میشود. از اجزای دیگر در پیشرفت مهارت استفاده از ابزار در کودکان میتواند به نقش دست کمکی نیز اشاره کرد. مثلاً نقش دست کمکی در نوشتن و رنگ زدن، به عنوان ثابت کننده کاغذ است و در استفاده از قیچی و در طول بریدن، دست کمکی کاغذ را نگه داشته و در حین چرخاندن و حرکت دادن آن هماهنگ با دستی که قیچی را گرفته است در جهت صحیح حرکت میکند. هنگام خوردن نیز استفاده از دست کمکی، به سن کودک و وسیله مورد استفاده (قاشق و چنگال) بستگی دارد. نوزادان بین ۲۳-۱۸ ماهه هنگام خوردن با استفاده از قاشق از دست کمکی برای ثابت کردن بشقاب استفاده میکنند. یادگیری استفاده از چاقو نیز مستلزم این است، کودک یاد بگیرد غذا را با یک دست با چنگال ثابت کرده واز چاقو برای جدا کردن یا بریدن غذا استفاده نماید.
کاردرمانی حرکات ظریف دست
کاردرمانی در دست یکی از شاخه های توانبخشی است که در جهت تقویت حرکات ظریف دست و اصلاح مشکلات دست ورزی، هماهنگی دو طرفه دست ها، هماهنگی چشم و دست، استفاده صحیح از ابزارها، توانایی مداد گرفتن، مهارت های نوشتاری و… به ارائه خدمات کاردرمانی در قالب فعالیت های هدفمند و طبقه بندی شده می پردازد. مطالب مرتبط را می توانید در لینک زیر دنبال کنید
یک شبکه ی مشبک تهیه کنید و از کودک با ضعف در حرکات ظریف دست و انگشتان بخواهید نخ را از این شبکه به صورت زیگزاگ عبور دهد (این تمرین تا حدودی به مهارت گره زدن کمک میکند) وسایلی جهت این تمرین در بازار موجود می باشد.
دو سر نخ را از سوراخ های شبکه مشبک عبور دهد و در صورتی که می تواند آنها به صورت ضربدری عبور دهد و در صورت داشتن توانایی کافی، گره بزند.
سر یک طناب را به یک مکان بسته و سری دیگر آن را به دست مراجعه‌کننده دهید و از او بخواهید به نحوی طناب را به چرخاند که میانی طناب شکل بیضی را به خود بگیرد.
در کاردرمانی در تقویت حرکات ظریف انگشت از کودک بخواهید یک کاغذ سایز آچار یا یک روزنامه را پاره کند، نحوه پاره کردن بسیار مهم است بدین صورت که هنگام پاره کردن باید انگشتان اشاره و شست هر دو دست را روی یکدیگر قرار گیرند ( کاغذ باید بین آنها باشد و انگشتان کنار یکدیگر باشند) و هنگام پاره کردن دست ها یکی از عقب و دیگری جلو حرکت کند هر گونه گرفتن غیر از این مدل یا کشیدن هر دو دست در عرض ( یعنی عقب جلو نباشد) نشان دهنده ضعف هماهنگی حرکتی می باشد. چنانچه مسیر پاره شدن کاغذ صاف و راست باشد نشان دهنده مهارت هماهنگی فرد تمرین کننده است.
از کودک با ضعف حرکات ظریف انگشت بخواهید ۵ انگشتش را روی دکمه های ارگ گذاشتهو دونه دونه آنها را به ترتیب فشار دهد به عنوان مثال از انگشت کوچک شروع کرده و تا انگشت شست ادامه دهد.
جهت تقویت مهارت های حرکتی ظریف از کودک بخواهید مهره نخ کند هرچه مهره ها و سوراخ آنها کوچک در باشند و نخ نازک تر نخ کردن سخت تر می باشد. چنانچه مراجعه کننده دلبند شما نمی تواند مهر نخ کند از سیم مسی،شلنگ سرم و یا سیم آنتن تلویزیون استفاده کنید.
تعدادی مار بکشید و از مراجعه کننده بخواهید بامداد یک خط مابین آنها بکشد.
از مراجعه کننده بخواهید سوار دوچرخه بشود و شما دوچرخه را هل بدهید و از او بخواهید فقط فرمان را کنترل کند و در محیط حرکت کند.
از کودک با ضعف در حرکات ظریف انگشتان بخواهید پردوپگ بورد را بچیند شما می توانید در ارزیابی مهارت های حرکتی ظریف از این وسیله استفاده کنید تا در پایان دوره تمرینات ارزیابی خوبی داشته باشید و نتایج پایانی و اولیه را با یکدیگر مقایسه کنید. در صورت استفاده از پردو پگ بوردبه عنوان ارزیابی اولیه هرگز در حین تمرینات اجازه استفاده از آن را به مراجعه‌کننده ندهید زیرا این امر باعث افزایش مهارت مهره چیدن در پردوپگ بورد شده که این امر در ارزیابی شما ایجاد خطا میکند.شما می توانید در ارزیابی مهارت انگشتان فقط چیدن میله ها را تست کنید و ارزیابی می تواند به صورت تخصیص زمان جهت چیدن میله ها باشد یا اینکه تعداد محدودی میله بچیند و گرفتن زمان آن محاسبه شود.
از یک وسیله شبیه پردوپگ بورد استفاده کرده که دارای میخ ها و میله های فراوان است و از مراجعه کننده بخواهید کفشهای پول را دور دو عدد میخ بیاندازد.
در کاردرمانی مهارت های حرکتی ظریف از مراجعه کننده بخواهید انواع پیچ و مهره را با دست ببندد و باز کند.
تعدادی بولینگ تهیه کنید و حلقه های بولینگ را داخل آن بیندازید.
تمرین تایپ کردن با صفحه کلید را انجام دهد.
یک کاغذ و قیچی به مراجعه‌کننده بدهید تا بدون هدف و با هدف قیچی کند.
از مراجعه کننده بخواهید دستگیره در را رو به پایین فشار دهد پی‌درپی در را باز و بسته کند (اکثر این کودکان درکی از نحوه باز کردن در ندارند.)
با استفاده از یک گوشی لمسی برخی بازی هایی را که با انگشت بازی می شوند را به مراجعه کننده بدهید.
از یک وسیله با دکمه ها و زیبای بزرگ استفاده کنید و از مراجعه کننده بخواهید آنها را باز و بسته کند.
از کودک با ضعف در حرکات ظریف انگشتان دست به خواهید با هر کیفیتی میوه را با دست و یا چاقو،پوست بکند.
مراجعه کننده با دست خود مقداری آب حمل کند،جهت آموزش و یا راحتی کار ابتدا از او بخواهید این کار را با ماسه بادی یا ماسه دریا انجام دهد.
در کاردرمانی در مهارت های حرکتی ظریف از کودک به خواهید کفش را با دو انگشت اشاره در وضعیت های کاملا صاف و خمیده بکشد.
مراجعه‌کننده مقداری خمیر را در بین کف دو دست به شکل گلوله خمیری در آورد.
با انگشت اشاره یک نخ بسته را دور انگشت بچرخاند. (انگشت اشاره در وضعیت اشاره به سمت بالا باشد.)
یک نخ را با انتهای انگشت اشاره و سر انگشت شست نگه دارد و آن را دور انگشت اشاره بچرخاندن است.
با دو انگشت اشاره و شست ( Pinch ) خمیر بازی را تیکه تیکه کند.
وسیلهای به نام چینه را مراجعه کننده از هم جدا کند و دوباره به هم بچسباند،روش صحیح جدا کردن به این صورت است که دو چینه را با انگشت شست و کنار انگشت اشاره می گیرد و هر دو را رو به پایین حرکت میدهد تا چینه ها از هم جدا شوند.
یک کتاب را در دست بگیرد و تمام صفحات کتاب را به سرعت و رقم بزند.
از کودک با ضعف در حرکات ظریف انگشت بخواهید صفحه های کتاب را به نرمی و به روش صحیح بدون آنکه صفحات کتاب آسیب ببینند یا جای ورق زدن باقی بماند،ورق بزند.
در جهت بهبود مهارت های حرکتی ظریف از کودک بخواهید کلید در قفل بچرخاند.
در حالت ایستاده یک دست را صاف نگه میدارد و با دست دیگر توپ را از سمت چپ دست صاف شده پرت کرده و توپ طی یک مسیر منحنی در سمت راست دست صاف شده گرفته می شود.
توپ را روی کف دست بگذارد و توپ را به سمت بالا پرتاب کرده و همزمان دست را می چرخاند تا توپ روی پشت دست قرار بگیرد.
سوالات متداول:
1.کودک از چه سنی می تواند قیچی کند؟
کودکان از دو سال و نیمگی می تواند با قیچی برش دهد.
2.برای بهبود مهارت های ظریف دستی چه کارهایی می توان کرد؟
بازی های دستی با انگشتان، دست ورزی اشیاء از جمله فعالیت هایی است که والدین می توانند با کودکان انجام دهند. همچنین تمرینات کاردرمانی دست در جهت بهبود حرکات ظریف دست کمک کننده می باشد.
روش درکی-حرکتی در کاردرمانی حرکتی کودکان
