مشکلات حسی می‌تواند در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، با طیف وسیعی از علائم از اضطراب و افسردگی، دوقطبی تا اختلال وسواسی جبری تا اختلالات سوءظن، اثرگذار باشد. هنگامی که برخی کودکان به تنهایی دچار اختلالات روانپزشکی هستند ممکن است علائمی از پاسخ های رفتاری شدید و قوی را در مواجهه با رویدادهای حسی داشته باشند. کودکان ممکن است هیجان زده و مضطرب، منتظر رویدادهای ترسناک و یا ناراحت باشند چرا که در سطح پایینی از سیستم های عصبی-هیجانی قرار دارند. برخی از کودکان به خاطر قرار گرفتن در یک وضعیت حسی، کارهای بیهوده می کنند و واکنش های نامناسبی بروز میدهند. تشخیص دقیق اختلال حسی در کودکان و درمان مشکلات حسی کودک نیاز به یک ارزیابی دقیق و تخصصی دارد. مرکز کاردرمانی حسی کودکان دکتر صابر در تشخیص اختلال پردازش حسی و درمانهای تخصصی نظیر اتاق تعدیل حسی، سنسوری روم و ماساژ درمانی کودکان فعالیت می نماید. اصلاح مشکلات حسی کودکان موجب بهبود رفتار های سازشی کودک و تسهیل رشد ذهنی و اجتماعی او می گردد.
هنگامی که مشکلات روانپزشکی و حسی توامان با هم اتفاق می‌افتد. علائم روانپزشکی در زمان‌هایی که مشکلات حسی کودک نمایان میگردند، بسیار کاهش پیدا می کنند. کودکی که دارای حس های بالایی است در جشن تولد ها و محیط های پر سر و صدا و شلوغ، واکنش هیجانی از خود نشان میدهد و این امر به این دلیل است که محرک ها برای او تحمل ناپذیرند و به اختلالات اضطرابی وی مربوط نیست. هنگامی که محرک مضر رفع گردد رفتار اضطرابی نیز دور میشود، متاسفانه در کودکان در حال رشد این مسئله متفاوت بوده و آنها در برابر مشکلاتی که برای دیگر مردم بسیار ساده هستند مضطرب می شوند، نگران می شوند و عذاب می کشند. آنها همچنین از موقعیت های مشابه نیز نگران می شوند. کودکی که سطح انرژی پایینی دارد، بالای تخت خود را با پارچه های نرم و مرطوب می پوشاند که این قضیه ربطی به علائم بالینی افسردگی ندارد. پاسخ های بالای حسی به طور خاص می‌تواند به مشکلات اجتماعی- هیجانی و اضطراب و افسردگی مربوط باشد. حداقل در ابتدای قضیه، رفتارهای حسی همیشه مربوط به چالش های رفتاری است. کودکانی با مشکلات حسی بداخلاق و عصبی هستند چرا که واکنش آنها به محرک‌های حسی بسیار شدید است و مدت زیادی ترمیم آن ها طول خواهد کشید و همین امر ممکن است وفق دادن والدین با کودکان را سخت‌تر کند و اینکه آنها احساس کنند بر روی پوست تخم‌مرغ قدم می گذارند.
علائم مشکلات حسی
کودکان دارای اختلال پردازش حسی هنگامی که به سبب تجربیات حسی هدایت شده توسط خودشان احساس خوبی داشته باشند، روز خوبی را سپری می کنند، اما هنگامی که وقایع حسی تحمل ناپذیری داشته باشند، روز بدی را تجربه خواهند کرد. با این وجود،سیکل و چرخه خلق که در افراد دو قطبی دیده می شود، مثل اختلال پردازش حسی نیست، اگر چه کودک ممکن است هر دو علائم را با هم داشته باشد. کودکانی که احساس می کنند که دنیا مکانی غیر قابل پیش بینی با کلی محرک های بینایی و غیر قابل کنترل و صداها و بوهاست، برای غلبه کردن بر آن ها رفتارهای سخت و متعصبانه تری نشان می دهند و کودکی ممکن است پافشاری کند تا یک اتاق خواب فوق ساختار یافته با کتاب هایی در اندازه های دلخواه در طاقچه ها داشته باشد یا اصرار کند که دست هایش را همان لحظه که کثیف شده اند بشوید. تلاش می کند برای غلبه بر هر حسی که برای او تحمل ناپذیر است محرک بینایی تحت کنترل خود را داشته باشد، حس هایی مثل کثیف بودن دستان ، که از وسواس جداست، یا از بد گمانی، انگیزه ها و تصوراتی که منجر به حرکات تکراری یا عمل های روانی می شود و یا از هر چیزی که نشانگر اختلال وسواس جبری باشد، جداست. کودک اختلال حسی که واکنش بالا به محرک دارد و رفتارهای خارج از حد و مرز نشان می دهد، وقتی که بخواهد از یک موقعیت تحمل ناپذیر دور شود ممکن است کارهایی انجام دهد تا به شدت از آن رهایی یابد و یا بر آن غلبه کند ( فشار حسی) . شدت عکس العمل های رفتاری ممکن است مثل علائم اختلال سوءظن باشد ولی ممکن است چنانچه محرک حسی تحمل‌ناپذیر از رفتار جدا شده باشد، این علائم اختصاصی نباشد.
علائم سندروم ایکس شکننده طیفی از اختلالات یادگیری خفیف تا ناتوانی هوشی با عکس‌العمل بالا نسبت به محرک های حسی، عملکرد بالا، اضطراب و خلق و خوی ناپایدار و دیگر علائم است. تشخیص این بیماری از طریق آزمایشگاه ژنتیک است و ایکس شکننده بیشتر در پسر ها موجب ناتوانی هوشی می شود و در دخترها به صورت عمومی خفیف تر است. هرگاه علائم روان پزشکی به صورت روشن مشخص شد، بسیار ضروری است تا ارزیابی برای مشکلات حسی انجام شود چرا که ممکن است علائم را بدتر کند. مشکلات حسی در اختلالات متنوعی مثل سندروم تورت مورد ملاحظه هستند. کسانی که سندروم توره دارند پی‌درپی در حس لامسه و پردازش شنوایی،تعادل و هماهنگی و… ظرف و مشکل دارند. شخصی با سندروم تورت که توانایی لازم برای فرونشاندن تیک های صوتی و حرکتی دارد، در بیشتر اوقات ممکن است بر انجام تقاضاهای حسی که از او طلب می شود، ناتوان باشد.
در سالهای اخیر نقش عملکرد های حسی در اسکیزوفرنیا پررنگ شده است، که این موارد شامل از بین رفتن تجربیات حسی در افرادی است که علائم اولیه اسکیزوفرنیا را دارند. تحقیقات در مورد رها شدن از علائم حسی اسکیزوفرنیا نشان داده که در افراد اسکیزوفرن دارای عملکرد بالا، ورزش و رژیم غذایی سالم، پرهیز از الکل، خواب کافی و کنترل داده های حسی کلید استراتژی های درمانی هستند. برای بسیاری، این نیازها داده‌های حسی را کم میکند، مثل مکان زندگی که دیوارهای آن از محرک ها کم باشد و ندیدن تلویزیون و موسیقی ملایم یا استفاده از مدالیته های حسی تا به خود تنظیمی برسند.و یا بازی های مخرب و یا موسیقی بلندتر نسبت به سایر صداها را تحت تاثیر قرار دهد.
متخصصین مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر با ارزیابی دقیق و کامل علائم حسی کودکان به طرح برنامه درمانی مناسب برای کودکان می پردازند. درمان ها شامل ماساژ درمانی، سنسوری روم، اتاق پردازش حسی، کاردرمانی حسی، یکپارچگی حسی، اتاق شنیداری و اتاق تقویت مهارت های بینایی و… می باشد.
تمرینات تعادلی چیست؟ در این بخش تمریناتی تعادلی با وضعیت قامتی ثابت بر اساس رویکردهای درکی- حرکتی و به خصوص کاینستزیا ارائه شده است، تمرین برای حفظ تعادل ضمن تقویت درک حرکتی و تعادل، یک تحریک حسی مناسب جهت تحریک حس عمقی هستند و به صورت بسیار مناسبی حس عمقی را به خصوص در اندام هایی که روی زمین هستند و تحمل وزن می کنند، تحریک و تقویت می کنند. تقویت حرکات تعادلی در کاردرمانی حسی حرکتی کلینیک کاردرمانی تهران دکتر صابر توسط تمرینات تخصصی تعادلی انجام می گیرد. تمرین تعادل برای کودکان موجب بهبود تعادل، هماهنگی حرکتی و حس عمقی کودکان می گردد. تمرینات مهارت های تعادلی برای تمام گروه های هدف ( تربیت فرزند سالم و با استعداد و توانبخشی اختلالات ذهنی-جسمی) به خصوص کودکان اوتیسم بسیار مناسب است و ضمن کمک به بهبود درک و حرکت این کودکان یک منبع تحریک حسی مناسب برای حس عمقی است که بسیار در تغذیه حسی این کودکان، ارزشمند است. تحریک این حس به آرامش و کاهش حرکات کلیشه ای این کودکان کمک می کند. مرکز کاردرمانی تهران دکتر صابر در زمینه کاردرمانی تعادلی و کاردرمانی یکپارچگی حسی حرکتی، ماساژ درمانی تخصصی و سنسوری روم برای کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. در این مطلب به ارائه چند تمرین در این زمینه پرداخته می شود.
تمرینات تقویت حرکات تعادلی
در اینجا به ارائه چند تمرین برای حفظ تعادل در کودکان می پردازیم که در وضعیت چهار دست و پا ، نشسته و ایستاده ارائه می گردد.
در حالت چهار دست و پا یک پا را بالا بگیرد.
در حالت چهار دست و پا یک دست را بالا بگیرد.
در حالت چهار دست و پا،دست و پای مخالف را بالا بگیرد. ( و در حالتهای موافق)
دو زانو بایستد.
پهلوانی بنشیند.
با پاهای صاف بنشیند، کف دست ها را روی زمین بگذارد و در حالی که پاشنه روی زمین است باسنتان را از روی زمین بلند کند.
باسن را شبیه کوهان شتر بالا بیاورد. در این تمرین بهتر است کف پا و پاشنه روی زمین باشند. در این صورت تاندون آشیل نیز کشیده میشود ( انجام تمرین در این حالت مشکل است.)
مانند تمرین بالا ولی یک پا را بالا بگیرد.
مانند تمرین بالا با این تفاوت که با سن پایین تر از کتاب‌ها است و به جای پاشنه پا،پنجه روی زمین است.
در حالت ایستاده یک پا را از زانو گرفته و داخل شکم خم کند.
در حالت ایستاده یک پا را روی پای دیگر بگذارد.
در حالت ایستاده یک پا را از زانو خم کند و بایستد.
در حالت ایستاده یک پا را با زانوی صاف از ران خم کند و بایستد.
یک پا را از بغل ( پهلو) باز کند و بایستد.
یک دست و یک پا را بالا بیاورد و بایستد.
تمرینات تعادلی در کاردرمانی برای جهش و پرش
در این بخش تمرین برای حفظ تعادل از سرعت و جهش برخوردار می باشد و از نظر سختی در درجات بالای تمرینات هماهنگی عضلانی قرار دارند و کودکان یا افراد با ضعف شدید هماهنگی عضلانی نمی توانند تمرینات این بخش را انجام دهند.
تمرینات این بخش مربوط به تمرینات سریع اندام تحتانی به تنهایی می باشد. تمرینات مربوط به دست ها حذف می شود و هدف تمرین دهنده فقط معطوف به تمرینات پای فرد تمرین کننده باشد و دست ها باید آزاد باشند. در این بخش نیز تعداد محدودی تمرین داده میشود و سایر تمرینات را باید با حذف تمرینات دست، به دست آورد.
از کودک بخواهید تمرین پروانه (پاها را با پریدن باز و بسته کند) را انجام دهد ولی دست ها را حرکت ندهد.
کودک پاها را جفت می کند یک لحظه می پرد و همزمان پاها را عقب و جلو می گذارد، این تمرین به مراتب از تمرین بالا سخت تر می باشد.
کودک پاها را شبیه رقص کردی با سرعت یکی یکی به سمت جلو پرتاب میکند.
نظیر این تمرینات و تمرینات بدنی دیگر در بخش کاردرمانی جسمی مرکز کاردرمانی دکتر صابر به صورت تخصصی و ویژه برای گروه کودکان با نیاز های خاص ارائه می گردد. اما جهت بهبود مهارت های تعادلی کودکان در مرکز تخصصی دکتر صابر از بخش های تخصصی دیگر نظیر سنسوری روم و ماساژ درمانی نیز استفاده مس شود.
برای مثال، در بخش سنسوری روم با استفاده از ابزار های تخصصی نظیر تیلت برد مکانیکی یا بالانس بیم حسی به کودک کمک می شود با تلفیق حواس بینایی، لامسه ، حس عمقی و حس تعادل به صورت هماهنگ به محرک های وستیبولار پاسخ دهند.
تمرینات تعادلی در اتاق سنسوری:
بالانس بیم لمسی وسیله ای که به کودک کمک می نماید با تلفیق حس عمقی و لامسه کف پایش در مسیری که تعادلش به هم می خورد تمرینات وستیبولار را انجام دهد.
تیلت مکانیکی این ابزار توسط درمانگر کنترل می شود و تحریکات تعادلی را در جهات مختلف با سرعت و شدت تنظیم شده وارد می نماید تا به صورت تدریجی قدرت تعادل کودک را افزایش دهد و نا امنی جاذبه ای را در او کم کند.
مازهای نوری در جهت حفظ تعادل در طول مسیر در فضایی که نورهای محیطی کم شده اند موجب بهبود مهارت های هماهنگی بینایی حرکتی در کودکان می گردد و در نتیجه حس وستیبولار و تعادل را در کودک بهبود می بخشد.
توپ های تعدلی، کودک با قرار گرفتن بر روی این توپ ها در وضعیت های مختلفی نظیر نشسته و خوابیده محرک های حسی را درک و پردازش می نماید و با تحریک گیرنده های فشار عمقی در پا ها، تنه و دست ها یکپارچگی حسی خود را بازمی یابد.
سوالات متداول:
1.برای درمان حس تعادل چه کارهایی میتوان انجام داد؟
استفاده از کاردرمانی حس تعادل، سنسوری روم و ماساژهای عمقی از جمله بهترین راه های درمان اختلال حس تعادلی است.
2. چه تمریناتی برای کودکی با ترس از ارتفاع ماسب است؟
تمرینات تعدلی روی تیلت برد، تمرینات تعادلی روی تخته تعادل هوشمند و استفاده از توپ سی پی برای بهبود نا امنی جاذبه ای در کودکان مفید است.
3.چرا کودک من در رد شدن از جوب یا موانع زمین می خورد؟
یکی از دلایلی که کودکان دست و پا چلفتی به نظر می رسند اختلال در حس تعادل آنان است که با انجام تمرینات کاردرمانی تعادل قابل اصلاح می باشد.
اختلال پردازش شنیداری چیست؟ توانایی شنیدن پیام‌های شنیداری، تشخیص صدا ها و کلمات مشابه، جداکردن گفتار از صداهای اضافی محیطی، توجه شنیداری و یادآوری یا درک آنچه شنیده شده را پردازش شنیداری گویند. اختلال پردازش شنیداری در کودکان یک نوع به هم ریختگی و یا آسیب در سیستم پردازش شنوایی است. اختلالات پردازش شنوایی در مرکز درمان اختلال پردازش شنوایی دکتر صابر مورد درمان قرار می گیرد. اتاق شنیداری مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر با طراحی برنامه های کامپیوتری پیشرفته در حیطه شنوایی و استفاده از کادر گفتاردرمانی مجرب در زمینه درمان اختلال پردازش شنیداری پیشرو می باشد.
اختلال پردازش شنیداری مرکزی ( CAPD ) یکی از انواع اختلالاتی است که در پردازش اطلاعات شنیداری درون ذهن خلل ایجاد میکند.
افراد با این اختلال در پردازش اطلاعات کلامی ناتوان هستند،در حقیقت اطلاعات کلامی را می شنوند ولی قادر به درک محتوای آن نیستند! آنها ممکن است کل جمله را کلمه به کلمه برای شما تکرار کنند ولی معنی آن را درک نمی کنند پس از افزایش بلندی صدا کمکی به درک گفته نمی کند.
میزان شیوع
در میان بچه‌ها ۲ درصد تا ۳ درصد هست.
در جنس مذکر دو برابر مونث است.
همچنین ممکن است ۷۵ درصد افراد بزرگسال دچار این عارضه شوند.
علل شیوع اختلالات پردازش شنوایی در کودکان
اگرچه نقص وراثتی در مسیرهای شنوایی از علل عمده اختلال پردازش های شنوایی و حساسیت شنوایی به شمار می‌رود اما عوامل محیطی متعددی نیز وجود دارند که به اختلال در پردازش های شنوایی منجر می شوند.
اگرچه همه کودکان به علت عدم بلوغ دستگاه شنوایی مرکزی تا حدی در پردازش شنوایی دچار مشکل اند اما… کودکان با عفونت گوش میانی نسبت به کودکان هنجار، مشکلات پردازش مهارت های شنیداری بیشتری را نشان می دهند. مشکلات شنوایی این کودکان در آزمونهای شنوایی شناخته نمی شود. مشکلات آنها به صورت تاخیر های گفتار و زبان، مشکلات تحصیلی، کمبود اعتماد به نفس و مسائل اجتماعی است.
بررسی عملکرد های مربوط به پردازش شنیداری
تاریخچه رشد
بارداری پر استرس
با زحمت به دنیا آمدن
فرزند خواندگی
جدا شدن زود هنگام از مادر
تاخیر در رشد حرکتی
تاخیر در رشد زبانی
داشتن عفونت گوش
انواع اختلال پردازش شنوایی
1.شنیدن درکی
شنیدن درکی نوعی شنیدن است که ما را به دنیای بیرون متصل میکند و ذهنمان را نسبت به اطرافمان یعنی چیزهایی که در خانه، محل کار و مدرسه وجود دارد هوشیار نگه می‌دارد.
دامنه توجه به پایین
حواس پرتی
نسبت به صداها خیلی حساس
تفسیر اشتباه سوالات
درخواست مکرر برای تکرار
ناتوانی دنبال کردن دستورات چند مرحله ای
سر در گم شدن هنگام شنیدن کلمات با صداهای مشابه
2.شنیدن بیانی
این نوع شنیدن در کنترل صدای خودمان هنگامی که حرف میزنیم یا آواز می خوانیم کاربرد دارد.
صدای یکنواخت
مشکلاتی در گفتار
ساختار ضعیف جملات
استفاده بیش از حد از بیان قالبی
ناتوانی در آواز خواندن با ریتم
درک خواندن ضعیف
مشکل در یادگیری زبان دوم
خزانه واژگانی کم
هجی کردن ضعیف
خواندن با صدای بلند ضعیف
سطح انرژی
مشکل از خواب بیدار شدن هنگام صبح
عادت به تعویق انداختن
بیش فعالی و کم فعالی
تمایل به تنهایی
عادت خیلی سرگرم شدن با تکالیف روزانه
مهارت های حرکتی
طرز ایستادن ضعیف
رفتار بی قرار
حرکات ناپخته و ناهماهنگ
دست خط آشفته
مشکل در سازماندهی
اشتباهی گرفتن راست و چپ
ضعف در مهارت‌های ورزشی
سازگاری اجتماعی و رفتاری در کودکان اختلال پردازش شنیداری
تحمل پایین در مقابله با ناکامی
اعتماد به نفس پایین
خجالت کشیدن
سردرگمی
افسردگی
مشکل دوستیابی
اجتناب از دیگران
ناپختگی
نداشتن علاقه به مدرسه یا کار
داشتن نگرش منفی نسبت به مدرسه و کار
اختلالات طیف اوتیسم، نارساخوانی،عفونت های گوش میانی و کم شنوایی ،اختلالات نقص توجه و بیش فعالی،کمبود اکسیژن هنگام تولد با اختلال پردازش شنیداری ( APD ) همانندی دارند.
چرخیدن از سرگرمی های مورد علاقه کودکان اوتیسم می باشد. کودکان اوتیسم بر روی زمین می‌نشینند و دور خودشان میچرخیند. این رفتار خود انگیزشی باعث می شود که احساس قدرت کنند و کنترل محیط اطراف را به دست بگیرند. کودکان غیر اوتیسم نیز ممکن است از این نوع بازی لذت ببرند، اما زمانی که چرخیدن کودک به دور خود مخصوصا در دوسالگی به صورت یک عادت یا رفتار کلیشه ای چرخاندن اشیاء تبدیل می شود باید نگران شد. علاقه کودک به وسایل چرخشی از نشانه های مهم برای گوش به زنگی والدین می باشد. که باید توسط دکتر متخصص مورد ارزیابی قرار گیرد. مرکز توانبخشی کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن امکاناتی نظیر ماساژ درمانی، سنسوری روم، اتاق تعدیل حسی، کاردرمانی یکپارچگی حسی و… به درمان مشکلات پردازش حسی کودکان نظیر چرخش به دور خود می پردازد.
گاهی کودکانی را می بینیم که پس از پیچاندن تاب حیات روی آن می نشینند و در حین باز شدن زنجیره ها و چرخش تاب با خودشان فکر میکنند که زمین و آسمان را به چرخش در آورده اند. قابل درک است که بچه‌های غیر اوتیستیک هم به این نوع بازی علاقه مند باشند. اما تفاوت در این است که چرخش برای یک بچه اوتیستیک به منزله یک عادت و وسواس گونه است. مکانیزمی در گوش میانی وجود دارد که تعادل بدن را کنترل میکند و داده های تصویری و دهلیزی را کنترل می کند. به دلیل وجود یک رشته اتصال های عصبی، پس از مدتی چرخیدن، چشم ها شروع به پرش میکنند و معده هم دچار آشوب می شود و کودک چرخیدن را قطع میکند.
علت چرخیدن کودک دو ساله به دور خود- چرخاندن اشیاء توسط کودکان
بچه های اوتیستیک حرکت غیر ارادی کره چشم تقلیل یافته ای دارند و به نظر می‌رسد که بدن آنها نیاز به چرخش بیشتری دارد و از این چرخش به عنوان عاملی برای اصلاح سیستم عصبی تکامل نیافته خود استفاده می کنند. این کودکان از چرخیدن و چرخاندن مکرر سکه یا در پوش وسایل لذت فراوانی می‌برند و چنان مجذوب این کار میشوند که ارتباط با دنیای بیرون کاملاً قطع میشود. اطرافیان را نمی بینند و هیچ صدایی مانع از ادامه دادن فعالیت کودک نمی شود. به نظر می رسید که ناشنوا هستند و هیچ صدایی قادر نیست که کودک اوتیسم را از دنیای درونش بیرون بکشد.
نمونه ای از مشکلات کودکان اوتیسم:
به رغم تمام مسائل مطرح شده در محیط های معمولی، حساسیت زیادی به صدا داشتم. به یاد می‌آوردم که تابستان‌ها به تعطیلات خانوادگی در ننتاکت می رفتیم. این سفر حدود ۴۵ دقیقه با قایق موتوری به طول می‌انجامید. من از این قسمت سفر بیزار بودم. آنچه به نظر مادر، خواهر و برادرهای کوچکم بسیار هیجان انگیز و مهیج می‌آمد کابوسی پرسروصدا برای من محسوب می‌شد، و نه تنها گوش هایم را آزار می‌داد بلکه روحم را نیزمی آزرد. مادرم و معلم خانگی ام اصرار می‌کردند که در عرشه بنشینم. مادر مرتباً تکرار می‌کرد، بچه ها این هوای تازه را استنشاق کنید. معلم خانگی هم در ادامه می گفت : عجب هوای سالمی! این هوا لپ های شما را قرمز میکند و شما را سالم نگه می‌دارد. تنها مشکل این بود که برای استفاده از این هوا سالم ناگزیر بودم مستقیما زیر بوق قایق بنشینم. دردی که هنگام بوق زدن قایق در سرم می پیچید کشنده و غیر قابل تحمل بود. با اینکه گوش هایم را می گرفتم، این صدا را چنان باعث آزارم می شد که خود را روی عرشه پرت میکردم و بی وقفه فریاد می کشیدم. سپس برای آرام کردن خود شروع به چرخیدن دور خود می کردم و هیچ چیز نمی توانست من را آرام کند.
بسیار از متخصصین بر این عقیده اند که علت چرخش کودکان به دور خود ایجاد تحریک حسی خوشایند برای کودک وتیسم می باشد . در بسیاری از موارددر زمان هایی که محرک های آزاردهنده حسی مانند صدا های آزار دهنده در محیط وجود دارد، موجب به همریختگی بچه های اوتیسم می شود و عمیقاً آنها را می آزارد. در این موارد کودک اوتیسم شروع به چرخیدن به دور خود می کند تا خود را آرام کند. در موارد دیگر به علت کمبود های حسی کودکان مانند اختلال حس بینایی در کودکان اوتیسم کودک شروع به چرخاندن اشیاء می کند یا به اشیاء چرخنده خیره می شود. در مرکز دکتر صابر به صورت تخصصی به بررسی علل این رفتار و درمان موثر آن پرداخته می شود.
سوالات متداول:
1-از چه سنی چرخیدن غیرطبیعی محسوب میشود؟
اگر پس از 3 سالگی به طور مکرر و شدید ادامه یابد، نیاز به ارزیابی دارد.
2-چه تفاوتی بین چرخیدن عادی و اوتیستیک وجود دارد؟
در اوتیسم این رفتار معمولاً تکرارشونده، طولانی‌مدت و همراه با تمرکز زیاد است.
بیش حسی شنوایی در اوتیسم یکی از علائم رایج می باشد. حساسیت بیش از حد به صدا هایی مثل صدای شرشر آب یا صدای هواگش و یا حساسیت نسبت به صدای موتور ماشین در این کودکان دیده می شود. بیش حسی شنوایی در کودکان اوتیسم موجب به هم ریختگی عصبی کودک و رفتار های تکانشی در او می شود. کودک اوتیسم برای رهایی از حساسیت گوش به صدا شروع به انجام رفتار های کلیشه ای مانند چرخش به دور خود یا چرخاندن اشیاء می شود. مرکز اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات درمانی روز دنیا در زمینه درمان اوتیسم در حیطه رفع حساسیت به صدا در کودکان اوتیسم به طراحی اتاق پردازش شنیداری پرداخته است در این اتاق کودک اوتیسم به صورت تدریجی با محرک های شنیداری مواجه شده و بیش حسی شنوایی و کم حسی شنوایی در او تعدیل می گردد.
بیش حسی شنوایی در کودکان اوتیسم یا حساسیت بیش از حد به صدا
سر و صداهای ناگهانی و مختلف کودک اوتیسم را به شدت آشفته می کند . این حساسیت به صدا همیشه باعث واکنش‌های تند کودک اوتیسم مانند پرتاب اشیاء یا زدن بچه ها می شود. این حساسیت بیش از حد به صدا برای کودکان این طیف غیرمعمول نیست، زیرا آنها در قبال بعضی از محرک ها واکنش بیش از اندازه و نسبت به بعضی دیگر واکنشی کمتر از حد معمول نشان میدهند. تحقیقات اخیر نشان داده است که کودکان اوتیستیک ممکن است یک صدای بلند را نشنیده بگیرند در حالی که صدای مچاله کردن یک کیسه زباله منجر به واکنشی ناهنجار شود و بیش حسی شنوایی ایجاد کند.
علت حساسیت گوش به صدا چیست
دلیل حساسیت گوش به صدا در کودکان اوتیسم، عدم توانایی این کودکان برای نظم بخشیدن به داده های حسی و تفکیک محرک ها و پردازش آنهاست که به بیش حسی شنوایی معروف است. بورا فین و همکارانش در بوستون عقیده جالب توجهی را در باب علت بروز اوتیسم ارائه داده اند. (در حیوانات رفتار اوتیستیک می‌تواند به دلیل فقدان اطلاعات باشد، اما در کودکان اوتیستیک این رفتارها می‌تواند نتیجه عدم پردازش داده های حسی باشد. چنین کودکانی از سنین پایین به این سندروم مبتلا میشوند و در نتیجه فاقد تجارب ادراکی لازم برای ایجاد درک عمیق تر، گیرایی مفاهیم و یادگیری زبان هستند. این حساسیت بیش از حد به صدا با مشکل از پیش بررسی شده دیگری که بیانگر ناتوانی این کودکان در پذیرش محرک‌های همزمان و پردازش تک تک محرک‌های بصری یا شنیداری مرکب است، تشدید میشود.
فرد اوتیسم در صورت درمان حساسیت نسبت به صدا به عنوان یک بزرگ سال قادر خواهد بود تمام صداها را در یک فرودگاه شلوغ حذف کند و به مطالعه بپردازد، اما شاید هنوز قادر نباشد که صدای محیط را نادیده بگیرد و با تلفن صحبت کند.
مشکلات کودکان اوتیسم با حساسیت نسبت به صدا
مجموعه عوامل بیش حسی شنوایی و کم حسی شنوایی در یک کودک اوتیستیک منجر به بروز حرکات خود انگیخته مانند چرخش، ضربه به خود، یا فرار به دنیای درونی خویش به منظور فیلتر کردن محرک‌های بیرونی می شود. در غیر این صورت وجود محرک‌های همزمان در محیط برانگیختگی، قشقرق، فریاد و دیگر رفتارهای غیر معمول میشود. با وجود حساسیت به صدا،رفتارهای خود انگیخته موجب آرام شدن سیستم اعصاب مرکزی تعریف شده میشود. بعضی از دانشمندان معتقدند که کودکان اوتیستیک دارای سیستم عصبی بیش فعال هستند، در حالی که کودکان بیش‌فعال سیستم عصبی کند و آرامی دارند. یک کودک اوتیستیک خود را تحریک میکند تا آرام شود و کودک بیش‌فعال با فعالیت بیش از اندازه قصد فعال کردن سیستم عصبی منفعل خود را دارد.
بعضی از مربیان از حساسیت به صدا در کودکان سوء استفاده و از آن به عنوان عاملی برای تنبیه استفاده میکنند. این حساسیت فراوان به صدا در بزرگسالان مبتلا به اوتیسم هم دیده میشود. حتی ممکن است صداهای بلند ناگهانی مثل ترمز ماشین باعث یکه خوردن فرد شود. و اضطراب شدیدی در او به وجود آورد. صداهای بلند و طنین دار مانند صدای موتور سیکلت برای فرد اوتیسم عذاب آورند.
درمان های توانبخشی نظیر اتاق پردازش شنیداری و اتاق سنسوری روم در رفع حساسیت نسبت به صدا در کودکان اوتیسم بسیار موثر می باشد و می تواند مشکلات بیش حسی شنوایی را تعدیل نماید.
راهکارهای عملی برای کاهش حساسیت شنوایی در کودکان اوتیسم
1. ایجاد محیط شنیداری ایمن
فضاهای آرام طراحی کنید: یک گوشه آرام در خانه با مبلمان نرم و عایق صوتی ایجاد نمایید
از پرده‌های ضخیم و فرش استفاده کنید تا انعکاس صدا کاهش یابد
محدود کردن منابع صوتی مزاحم: مانند خاموش کردن تلویزیون پس از استفاده
2. استفاده از ابزارهای کمک‌شنیداری
هدفون‌های حذف نویز: با مشورت کارشناس، هدفون‌های مخصوص انتخاب کنید
گوش‌گیرهای مناسب: انواع سیلیکونی یا فومی با اندازه کودک
دستگاه‌های تولید نویز سفید: برای پوشش صداهای ناگهانی
3. برنامه‌ریزی حسی پیشگیرانه
جدول زمانی فعالیت‌های پرسر و صدا: کودک را برای موقعیت‌های پرصدا آماده کنید
استفاده از تایمر بصری: برای نشان دادن مدت زمان باقی‌مانده در محیط پرسر و صدا
آماده‌سازی پیش از رویداد: توضیح اتفاقات پیشرو با تصاویر یا داستان‌های اجتماعی
4. تمرینات یکپارچگی حسی (تحت نظارت کاردرمانگر)
درمان تدریجی با صداها: شروع با صداهای آرام و افزایش تدریجی حجم صدا
بازی‌های شنیداری کنترل‌شده: مانند تشخیص منبع صدا یا دنبال کردن ریتم
فعالیت‌های سنگین جسمی: برای تنظیم سیستم عصبی قبل از مواجهه با صداها
5. راهکارهای رفتاری-شناختی
سیستم پاداش: برای تحمل تدریجی صداهای غیرمنتظره
کلمات رمز امن: ایجاد یک کلمه خاص که کودک با گفتن آن بتواند موقعیت را ترک کند
تکنیک‌های تنفسی: آموزش تنفس عمیق هنگام مواجهه با صداهای ناخوشایند
6. تغییرات محیط آموزشی
صندلی دور از منابع صوتی: مانند دور از درب کلاس یا سیستم تهویه
اجازه استفاده از وسایل کمک‌شنیداری در مدرسه
زمان‌های استراحت شنیداری بین کلاس‌ها
7. رژیم غذایی و مکمل‌ها (با نظارت پزشک)
کاهش محرک‌ها: مانند کافئین یا مواد غذایی حساسیت‌زا
مکمل‌های منیزیم: که ممکن است به کاهش حساسیت عصبی کمک کند
تأمین کافی امگا3: برای سلامت سیستم عصبی
وسایل کمک‌شنیداری برای کودکان اوتیسم
1-هدفون‌های حذف نویز (Noise-Canceling)
2-گوش‌گیرهای سیلیکونی نرم
3-گوش‌گیرهای فومی یکبارمصرف
4-گوش‌گیرهای سفارشی قالب‌گیری شده
5-دستگاه‌های تولید نویز سفید
6-هدفون‌های حساسیت‌زدایی (Desensitization)
7-سیستم‌های FM شخصی
8-گوش‌گیرهای ریتمیک (ضربان‌دار)
9-هدفون‌های Bone Conduction
10-گوش‌گیرهای هوشمند با فیلتر فرکانسی
سوالات متداول:
1-چگونه میتوان کودک اوتیستیک را به استفاده از این وسایل عادت داد؟
با زمان‌بندی کوتاه شروع کنید (مثلاً 5 دقیقه در روز) و به تدریج افزایش دهید. می‌توانید از سیستم پاداش و بازی استفاده کنید.
2-چگونه گوش‌گیرهای سیلیکونی را تمیز و ضدعفونی کنیم؟
با آب ولرم و صابون ملایم شسته و کاملاً خشک کنید. از الکل استفاده نکنید چون ممکن است مواد سیلیکونی را خراب کند.
برخی کودکان و بزرگسالان، از جمله آنهایی که تدافعی لمسی دارند، صد در صد عاشق شستن‌سر در وان هستند. فشار هیدرواستاتیک مساوی، همه بدن را احاطه میکند و بدن را نرم میکند، به این ترتیب ورودی لمسی مداومی که اغلب مردم آرزوی آن را دارند فراهم می‌آورد. آب، چه از طریق جکوزی،دوش،استخر،دریاچه،یا سایر منابع،می توان یک تغییر دهنده حال و هوای مهم باشد و به معنای واقعی کلمه احساسات بد، نگرانی ها، غصه ها و سایر هیولا های مغز را بشوید و ببرد. آب می‌تواند به فرد کمک کند تا سر صبح به وضعیت ایده‌آل هوشیاری ملایم برسد و به همین ترتیب به هوشیاری کمتری در انتهای روز، تا فرد بتواند به خواب برود. با این حال برای برخی، شستن سر در وان و دوش گرفتن به این سادگی نیست. ترس کودک از شستن سر و ترس از آب در کودکان یکی از علائم اختلال پردازش حسی می باشد. در مرکز درمان اختلال پردازش حسی دکتر صابر با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی به درمان مشکلات ترس از شستن سر در کودکان پرداخته می شود.
احساس ناامنی ثقلی حین غوطه خوردن داخل وان و یا احساس ناامنی در حین ایستادن با چشمان بسته زیر دوش،می تواند برای فردی که آگاهی بدنی ضعیف، مشکلات وستیبولار، یا تون عضلانی پایین دارد ترسناک باشد. کودک ممکن است به صدای خوردن آب به کف وان یا کف حمام واکنش نشان دهد، همچنین به نور، به بو و بافت شامپو و حالت دهنده مو،به بدن شور و به سایر محصولات شست و شو.
درمان ترس کودک از سرشستن در حمام
در ادامه تعدادی راهکار برای کمک آورده شده است.
حمایت به وضعیت بدن: والدین همیشه باید یک کفپوش لغزش گیر حین شستن سر یا دوش گرفتن فراهم کنند تا از لیز خوردن و سقوط کردن جلوگیری شود. آنها همچنین می توانند با نصب میله در قسمتهای مناسب کاری کنند که کودک حین اینکه چشمانش بسته است چیزی را بگیرد. نصب آینه های نشکن در جلوی چشمان کودک ممکن است به کودک کمک کند تا زمانی که چشمانش باز است موقعیت خود را در محیط تنظیم کند،و همچنین به او کمک کند تا موقعی که می‌خواهد چشمانش را ببندد بداند کجاست و ترس کودک از شستن سر کم شود.
کودکان کوچک با ترس از آب که از بزرگی وان حمام وحشت زده میشوند، ممکن است در فضاهای کوچک تر مثل سطل یا سینک بزرگ بهتر شوند. در فروشگاه هایی که وسایل نوزاد می فروشند به راحتی می توان صندلی حمام کودک یا نوپا پیدا کرد که برای کودکان خیلی کوچک،دارای کمربند هم هستند. اگر کودک بزرگتر، نوجوان یا حتی یک بزرگسال احساس بی تعادلی میکند و یا موقع بستن چشمها در خطر سقوط است، می تواند روی یک صندلی حمام بنشیند که قابل تهیه در فروشگاههای لوازم پزشکی یا ابزار فروشی ها هم هست. اگر حمایت بیشتری برای کودک بزرگتر،نوجوان یا بزرگسال جوان مورد نیاز است، صندلی حمام پیشرفته ی لکی ( Leckey Advance Bath Chair ) حداکثر حمایت و ثبات را برای شستن سر فراهم می‌آورد.
ترس از آب در کودکان
دما: بچه های دارای مشکلات حسی ممکن است سرما و گرما را به نحو متفاوتی حس کنند. در یک مکانی من به کودک اجازه دهید به درجات سرد تر و گرم تر آب دست بزند تا دمای ایده آل را پیدا کنید. والدین می‌توانند حداکثر دما را در آبگرمکن تنظیم کنند برای جلوگیری از سوختگی می‌توانند از سردوش یا دوش دستی ضد سوختگی ،استفاده کنند. هنگامی که آب داغ به دمای خطر آفرین می رسد، این سردوش جریان آب را تا حد چکه کاهش میدهد تا از سوختگی جلوگیری کند و سپس هنگامی که آب سرد شد،جریان را آزاد می سازد.
همچنین ممکن است کودک در وان یا زیر دوش راحت‌تر باشد و والد قبل از ورود کودک به حمام، فضا و سطوح را با جاری ساختن آب گرم به مدت چند دقیقه،گرم کند. حوله ها را هم میتوان قبل از استفاده برای بررسی مشکلات حس لامسه در لباس پوشیدن کودک،روی خشک کن گرم کرد.
ورودی حسی: برای بسیاری از کودکان با اختلال پردازش حسی زمان حمام یک زمان بسیار خوبی برای تحریکات حسی است. والدین می توانند از اسباب بازی های وان فراهم کنند مثل رنگ وان،مداد شمعی وان،سوت های آبی،اسباب بازی های آب پاشی،و غیره. مثل هر مسئله حسی دیگری، ترس از شستن سر در کودک نیز نیازمند کمی آزمون و خطاست. کودک ممکن است از حباب بترسد و آب صاف و زلال را ترجیح دهد. دیگری ممکن است برای حفظ تمایلش، به همان حباب ها نیاز داشته باشد. فکر نکنید نرمی همیشه بهترین انتخاب است. در وان یا زیر دوش،یک کودک ممکن است یک ماساژ نرم و صابونی را ترجیح دهد یا اینکه یک مشت و مال سخت با یک سنگ پا یا یک اسفنج نایلونی را. از واکنش کودک به خشک شدن با یک حوله نرم پشمی و با حوله ای زبرتر به این مسئله پی ببرید.
یک بطری آب دم دست قرار دهید، ممکن است کودک تشنه شود. شما که نمی خواهید کودک آب صابونی وان را بخورد و حتی احتمال دارد یک وان قدیمی از جنس چینی،سرب به داخل وان آزاد کند. والدین می‌توانند یک کیت تست سرب از ابزار فروشی ها تهیه کنند.
تا جایی که ممکن است کودکان با مشکلات حس بویایی باید محصولاتی که بیشترین علاقه را به آنها دارند انتخاب کنند. شامپوهای بدون خوشبو کننده، صد در صد طبیعی، حالت دهنده ها، صابون و کف حمام از شرکت هایی مثل ( honest. Com) ایمن ترین و قابل تحمل ترین محصولات برای افراد حساس هستند که نمی توانند عطر های مصنوعی، رنگ های صنعتی و مواد شیمیایی را تحمل کنند. البته، برخی کودکان محصولات شدیداً معطر را دوست دارند مثل شامپوی ( Herbal Essences).
درمان ترس از شستن سر در کودکان
شامپو زدن و شستن: بسیاری از کودکانبا اختلال پردازش حسی از حمام با وان و دوش گرفتن لذت می برند، اما از شستن مو ها نفرت دارند چرا که حس ریختن آب روی سر و صورت را دوست ندارند. همچنین ممکن است دوست نداشته باشند که چشم هایشان را محکم بسته نگه دارند و البته رفتن آب یا صابون داخل چشم هایشان. هر وقت کودک،شامپو یا حالت دهنده مورد علاقه اش را انتخاب کرد،(محصولات ترکیبی نسبت به محصولات مجزا بهترند چرا که تعداد مراحل شستشو را کم میکنند) والدین همچنین می‌توانند:
ابتدا سر را حساسیت زدایی کنند: با ماساژهای ملایم اما عمقی پوست سر،گوشها،گردن،و حتی صورت توسط کاردرمانی حسی، آنها می توانند یک برس موی لرزان (قابل تهیه از ( Com ) و بسیاری از کاتالوگ های درمانی) را هم امتحان کنند. یک ویبراتور دهانی برای روی گونه ها،فک،و لب ها هم می تواند کمک کننده باشد.
در نظر داشته باشند که کودک اگر بتواند تحمل کند، می تواند از گوش گیر های ضد صوت یا گوش‌گیر های شنا هم بهره ببرد(قابل تهیه از داروخانه ها یا ( com ).
آب را با یک سطل یا لیوان بریزید تا فشار مساوی تری هنگام شست و شو بر بدن وارد آید. اگر امکان دارد بگذارید کودک آب را خالی کند. در هر دو صورت، قبل از ریختن آب، شروع به شمارش معکوس نمایید تا کودک احساس کند شرایط قابل پیش بینی است.
کودک ممکن است قبول کند هنگامی که درون وان نشسته است از سر دوش دستی استفاده شود. در این صورت تنظیمات مختلف آن را، از جمله ریتم های ماساژ دهنده سریع و کند را امتحان کنید.
کودک می‌تواند حین شامپو کردن و شستن بعد آن، چشمانش را با یک لیف بپوشاند.
یک کلاه لبه دار حمام می‌تواند کمک کند تا شامپو و آب وارد چشمان کودک نشود.
به محض این که امکانش وجود دارد به کودک آموزش دهید خودش موهایش را شامپو کند. شرکت به این ترتیب کودک احساس کنترل و توانمندی خواهد داشت.
اگر واقعا ضروری است، از شامپوهای بدون نیاز به شستشو با آب،استفاده کنید.
در حمام یا وان با استفاده از وسایلی رادیو ضبط یا به صورت آنلاین، موسیقی پخش کنید تا ببینید که پخش موسیقی باعث آرامش یا تحریک کودک با اختلال پردازش حسی میشود.می توانید یک تکه اسفنج یا قالب صابون را به شکل میکروفون درآورید تا کودک با آن وانمود به خوانندگی کند.
برای پاسخ به این سوال که تمرینات گفتار درمانی حسی چیست؟ باید بیان کرد، این بخش مناسب افرادی است که انواع اختلالات گفتاری و بلع را ناشی از عدم هماهنگی حرکتی بین لبها و زبان نشان می دهند، آبریزش دهانی دارند، توانایی جویدن مناسب ندارند و معمولاً غذا را خوب نمی جوند غذا یا آب دهان آنها حین جویدن از دهان آنها خارج میشود، در تولید اصوات و تلفظ ها مشکل دارند و برخی مهارت های دهانی نظیر فوت کردن یا سوت زدن را ندارند. با توجه به اینکه بسیاری از کودکان اختلال هماهنگی رشدی و بسیاری از کودکان دیگر علائم فوق را ناشی از هماهنگی حرکتی نشان میدهند و مشکلات بسیاری حتی در تحصیل برای خود و خانواده ایجاد نموده اند انجام و تکرار تمرینات گفتار درمانی درکی حرکتی در درمان آنها بسیار موثر است. مرکز گفتار درمانی کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصص گفتار درمانی و بخش تخصصی گفتار درمانی حسی به ارائه تمرینات گفتار درمانی درکی حرکتی و تمرینات گفتار درمانی حسی در منزل و کلینیک می پردازد.
با انجام این تمرینات گفتار درمانی حسی میتوان توانایی و مهارت های حرکتی عضلات صورت،لب ها و زبان را بهبود بخشید و نهایتاً به بهبود ناتوانی های فوق کمک کرد. همچنین انجام این تمرینات جهت جلوگیری و درمان صورت ماسکه،بدشکلی های صورت و لبها (ناشی از فلج بلز،سکته مغزی و سایر اختلالات) بسیار موثر است.
تمرینات گفتار درمانی حسی حرکتی
تمرین1- دهان را باز و بسته بکند.
تمرین 2 – لبها را باز و بسته کند (شبیه ماهی).
تمرین 3- لب ها را شبیه دهان ماهی یا اردک کند. (به اصطلاح شکلک ماهی در بیاورد)
تمرین 4- زبان را داخل و بیرون ببرد.
تمرین 5- لب پایین را روی لب بالایی (محل رویش سیبیل) قرار دهد.
تمرین 6 – لب بالایی را روی لبه پایینی قرار دهد.
تمرین 7- دهان را شبیه خندیدن باز کند و سپس شبیه فوت کردن ببندد.
تمرین 8- لب ها را روی یکدیگر فشار دهد و لبها را باز کند.
تمرین9 – لبها را در حالت بسته به داخل دهان ببرد.
تمرین 10- در حالت بسته لبها،گوشه لب را داخل دهان ببرد.
تمرین11 – لبها را از یک طرف (چپ یا راست) صورت بالا بکشد.
تمرین 12- یک عدد نی را با لب ها نگه دارد و در صورت توانایی با لب ها حرکت دهد.
تمرین 13- زبان را روی لب بالایی بگذارد.
تمرین14- زبان را روی لبه پایینی بگذارد.
تمرین 15- زبان را به گوشه لبها به صورت متناوب بزند.
تمرین 16- زبان را عقب دهان ببرد.
تمرین 17- زبان را به سقف دهان بزند.
تمرین 18- نوک زبان را به کف دهان یا زیر زبان ببرد.
تمرین 19- با زبان به لبها فشار دهد.
تمرین20- زبان را شبیه لوله کند.
تمرین21- با فشار دادن زبان به دندان های جلویی بالا،زبان را جمع کند.
تمرین 22- زبان را دور لبها بچرخاند.
تمرین23- زبان را پشت دندان‌های بالا و پایین به صورت بیضی بچرخاند.
تمرین24- زبان را روی دندان آسیاب قرار دهد.
تمرین 25- صدای حرف دال را تکرار کند.
تمرین 26- صدای حرف پ را تکرار کند.
تمرین 27- زبان را به صورت متناوب به لپ چپ و راست بزند.
تمرین 28- فوت کند.
تمرین 29- پلاستیک فریزری باد کند.(شرایط احتیاج جهت جلوگیری از خفگی کودک را رعایت کند) در مراحل بعد بادکنک باد کند.
تمرین 30- با نی فوت کند.
تمرین 31- با نی مایعات بنوشد.
تمرین32- مقداری آب در دهان نگه دارد و بعد بپاشد.
تمرین33- با دهان صدای (زبان را به سقف دهان فشار دهد و) تق تق ایجاد نماید.
تمرین 34- با گوشه لبها فوت کند.
تمرین35- مسواک بزند. (این تمرین تحریک حسی مناسب نیز تولید می کند)
تمرین 36- نان خمیری بربری یا لواش را با دندان بکند و بجود.
تمرین37- آدامس بجود.
تمرین38- تمرین سوت زدن با دهان،با انگشتان،و با وسیله سوت انجام دهد.
تمرین39- زبان را پشت لبها و جلوی دندان‌ها بچرخاند.
تمرین 40- خیلی آرام با دندان ها به یکدیگر ضربه بزند.
تمرین41- ابروها را بالا بیندازد.
تمرین42- چشمک بزند.
تمرین 43- اخم کند.
تمرین44- با بستن یک چشم یک ابرو را پایین نگه دارد و دیگری را بالا ببرد.
کودکان اختلال یادگیری، کودکانی هستند که با وجود هوش طبیعی مشکلات فراوانی در یادگیری دارند. این مشکلات ممکن است به علت اختلالات توجه، حافظه ،مشکلات پردازش اطلاعات و پردازش حسی به وجود آید. مرکز درمان اختلالات یادگیری دکتر صابر در تهران با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا در زمینه تشخیص علل اختلال یادگیری و درمان موثر آن فعالیت می نماید. تیم توانبخشی مرکز شامل گفتار درمانان، کاردرمانان و روانشناسان کودک به صورت تخصصی در کودکان اختلال یادگیری فعالیت می نمایند.
کودکانی که اختلال یادگیری دارند ولی استعداد خوبی دارند، افزایش مشکلات تحصیلی را دارند. برای یک کودک اختلال یادگیری یا کودکی که تاخیر رشد دارد، پردازش بینایی ضعیف ممکن است رسیدن و حفظ جایگاه مطلوب و هیجانات لازم برای گوش دادن و خواندن و پیشرفت کردن را سخت کند. ضمناً کسانی که هوش خیلی عمیق و بالایی دارند استعداد داشتن تشخیص حساسیت بالا، که به صورت ارثی است و حساسیت سیستم عصبی سایکولوژیکال را دارا هستند. یک مطالعه در زمینه اختلال پردازش حسی نشان داده است که افرادی که هوش بالایی دارند،در واقع حساسیت بالاتری را نسبت به محیط شان دارند و واکنش‌های آنها به صورت پاسخ های رفتاری و هیجانی بالاتری نسبت به کودکانی است که دارای هوش متوسط هستند. این حساسیت سیستم عصبی با حساسیت زیاد به هوش و خلاقیت آنها کمک میکند و آن را به عنوان مشکل طرح نشده نشان میدهد مگر اینکه توانایی های کودک برای درگیر شدن در فعالیت ها و کارهایی که برای خانواده کودک بامعنی است را تحت تأثیر قرار دهد.
مشکلات پردازش بینایی در کودکان اختلال یادگیری
کودکان اختلال یادگیری مشکلات بسیاری در زمینه درک بینایی و پردازش محرک های بینایی دارند. برای مثال اختلالات پردازش بینایی در زمینه جهت یابی فضایی، وضعیت در فضا، تشخیص شکل از زمینه و… دچار مشکل هستند. این مشکلات باعث اختلال در یادگیری حروف، دیکته نویسی و جا اندازی حروف، معکوس نویسی و جا اندازی نقطه در رو نویسی می شود. همچنین در کودکان با اختلال ریاضی مشکلاتی مانند معکوس نویسی اعداد، جا به جا نویسی اعداد و اختلال در درک اشکال فضایی دیده می شود.
بسیاری از کودکان،نوجوانان و بزرگسالان به سبب حساسیت لمسی و بعضی مواقع دیداری،بویایی و یا سایر حساسیت ها،در مورد لباس پوشیدن علایق و تنفر های شدیدی دارند. والدین ممکن است در ابتدا پی ببرند که هر زمان که پوشک او را عوض میکنند،بچه دچار بحران می شود.این ممکن است به سبب تغییرات ناگهانی در وضعیت سر و بدن در حین قرار دادن او روی میز تعویض پوشک،به سبب طریقه بغل کردن و جابجا کردنش،یا به سبب حس پودر،کرم یا خود پوشک باشد.بعدها ممکن است بافت های خاص،درز دوخت،جنس های خاص،رنگ ها و طراحی های خاصی باشد که کودک نمی تواند تحملشان کند. این کودکان دارای حساسیت لمسی یا اختلال پردازش حسی می باشند. کاردرمانی حسی در این زمینه می تواند کمک کننده باشد. تمرینات کاردرمانی حسی در مرکز کاردرمانی دکتر صابر با ایجاد تجربیات حسی متفاوت در اتاق تعدیل حسی و اتاق سنسوری روم کمک می کند این حساسیت های حسی کاهش یافته و تعدیل شود. همچنین از طریق بازی درمانی حسی به درمان وسواس لباس پوشیدن در کودکان و روبه رو شدن کودک با وسواسش کمک می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علائم وسواس لباس پوشیدن و حساسیت لباس پوشیدن در کودکان
در برخی موارد ممکن است مدتی طولانی به طول بیانجامد تا کودک چیزی پیدا کند که موقع پوشیدن حس مناسبی به او بدهد. یک کودک ممکن است بر پوشیدن تنها یکی دو مدل تیشرت اصرار بورزد. دیگری ممکن است فقط بخواهد رنگ آبی بپوشد. لباس پوشاندن به کودکان با وسواس لباس پوشیدن در صبح می تواند برای والدین و کودکان تبدیل به یک کابوس شود و خلق همه را قبل از کار و مدرسه خراب کند.
کودک با وسواس لباس پوشیدن که تمام روز فکرش روی فشاری است که دوخت جوراب روی انگشتان پایش،وسر آستین هایش روی مچ دستانش وارد می آورد،ممکن است در تمرکز این کار کلاسی دچار مشکل شود. در وسط یک طوفان برفی،کودکی با وسواس لباس پوشیدن ممکن است نتواند پوشیدن کلاه،دستکش و چکمه زمستانی را تحمل کند. در تابستان،کودکی ممکن است اصرار کند که بلوز آستین بلند و شلوار بپوشد. یک نوجوان با حساسیت به لباس پوشیدن ممکن است از پوشیدن شلوار گرمکن گشاد «احمقانه» اش خجالت بکشد و نتواند شلوار جین آبی را که هر بچه باحالی درمدرسه می پوشد،بپوشد چراکه شلوار جین باعث میشود احساس فشرده شدن،ساییده شدن و کلاستروفوبیا (ترس فشرده شدن در جای تنگ) کند.دختری که نمی تواند مثل دوستانش لباسهای کوتاه تزیین دار بپوشد چرا که آنقدر قلقلکش می دهد که بقیه فکر میکنند عجیب غریب است از نمونه های اختلال پردازش حسی است.
درمان وسواس لباس پوشیدن در کودکان
قابل درک است که بسیاری از والدین از اینکه مطابق خواسته فرزندشان لباس خریداری کنند ناامید می شوند. خصوصاً ممکن است فامیلهای شوهر (یا زن) در اینجا بی محبتی کنند و پدر یا مادر را به خاطر اینکه آنقدر «احمقانه» لی لی به لالای کودک می‌گذارد سرزنش کنند . با وجود اینکه مشکل پسندی در انتخاب لباس ممکن است جنبه رفتاری داشته باشد،این می تواند کمک برای والدین باشد که یادآوری کنیم کودکان دارای مشکلات حسی اغلب به سبب تفاوت های عصبی شناختی شان در این زمینه مشکل دارند. و مشابه بسیاری از اختلالات پردازش حسی دیگر،این مسئله با گذشت زمان و با کمک یک کاردرمانگر که می تواند در عین تطبیق با نیازهای کودک،حساسیت لمسی او را کاهش دهد،بهتر می شود.
قابل پیش بینی بودن،کمک کننده است. بگذارید کودک با وسواس لباس پوشیدن چیزی را که می‌خواهد بپوشد،شب قبلش انتخاب کند. اگر کودک با برنامه های دیدنی،مثل تقویم و منوی غذا،بهتر می فهمد،یک برنامه لباس بسازید. اگر والد یک تیشرت قابل قبول پیدا کرد،چند تا بخرد. اگر کودک با حساسیت لباس پوشیدن به رنگ خاصی علاقه دارد،بگذارید لباسهایش را از آن رنگ انتخاب کند. سعی کنید با اضافه کردن راه راه،طرح خال خال،یا طرح های دیگری که رنگ های اضافه هم دارند،کمی تنوع ایجاد کنید. از مشاوره کاردرمانی حسی برای انتخاب لباس ها و برنامه روزانه لباس پوشیدن استفاده کنید.
کاردرمانی حسی و درمان حساسیت لباس پوشیدن در کودکان
در ادامه تعداد راهکارهای بیشتری برای لباس پوشیدن و آورده شده است:
لباس های نو را چندین بار بشویید تا آهار آن که سبب به خشک و ناراحت کننده بودن لباس می شود از بین برود. این کار همچنین باعث می شود آفت کش های باقی مانده در لباس هایی که از خارج وارد کشور شده اند از بین بروند. می توانید خرید لباس هایی که قبلاً چندین بار شسته شده اند هم در نظر داشته باشید. آنها را می توانید در فروشگاه های دسته دوم لباس تهیه کنید.
اگر کودک به مواد شیمیایی و رنگ ها حساس است،تنها از لباس هایی که با الیاف طبیعی تهیه شده اند استفاده کنید،که به طور کلی نرم تر و راحت ترند.
از خرید لباسهای که با مواد ضد حریق تلفیق شده اند اجتناب کنید که مطالعات کم کم در حال اثبات این هستند که این مواد سمی هستند و در هورمون ها مداخله ایجاد می کنند.
از نرم کننده ها اجتناب کنید چرا که مقادیر اندکی مواد شیمیایی بالقوه خطرناک دارد که می تواند سبب مشکلات تنفسی و خارش پوست شود. موارد امنیتی را رعایت کنید تا جایی که می‌توانید از مواد طبیعی شخصی و خانگی استفاده کنید.
والدین می‌توانند در ساعات فراغت کودک را هم با خود به خرید ببرند یا این که همراه هم به صورت آنلاین خرید کنند.این سبب می شود که کودک با اختلال پردازش حسی روی اتفاقی که قرار است روی بدنش بیفتد احساس کنترل بیشتری داشته باشد.
محرک های لباس ها را از بین ببرید یا از خرید آن ها اجتناب کنید،مثلاً برچسب،مارک،نخ های خارش زا،پارچه‌ی کشی،ساق کشی،کش کمر،یقه تنگ و یقه اسکی،و گلدوزی.به والدین بیاموزید که انگشتانش آن را در امتداد خطوط دوخت حرکت دهند تا مناطق خارش زا،و حساسیت زا را پیدا کنند. اگر امکان اجتناب از حساسیت‌زا ها وجود ندارد (کودک مجبور است نوع یونیفورم خاص بپوشد یا از نوعی پیراهن که آزارش میدهد خوشش می آید.) والدین می توانند قسمت آزاردهنده را با چسب های مخصوص بپوشانند. این یک راه حل دائمی نیست اما تا چند دوره شست‌وشو باقی می‌ماند.
با یک کاردرمانگر حسی مشورت کنید تا تکنیک های حساسیت زدایی را فراگیرید،مثلاً فشار عمقی و فشار مفصلی قبل از پوشاندن لباس.
پوست خشک و پوست پوسته را بتراشید و قبل از پوشاندن لباس از مرطوب کننده های با کیفیت به بدن کودک بمالید،خصوصا در زمستان و آب و هوای خشک.
برخی والدین و کاردرمانگران از اضافه کردن اسید های چرب ضروری مثل روغن ماهی به رژیم کودک نتایج خوبی دریافت کرده‌اند،از جمله بهبود خلق و کاهش حساسیت به لباس.
انتخاب های مختلف را مورد بررسی قرار دهید مثلاً جورابهای بدون خط دوخت،یا پوشیدن جوراب به صورت پشت و رو،جوراب شلواری نرم،ساق،و تاب‌های زیر لباس،انواع دیگر لباس مثلاً به جای جین،شلوار گرمکن نرم یاساق چسب از جنس دنیم.
لباسهای مناسب در کودکان اختلال پردازش حسی
در حال حاضر چندین شرکت وجود دارند که در زمینه لباسهای حسی فعالیت می کنند،از جمله:
( com ) ( EZ Socks ) : این جوراب ها برای کودکان و بزرگسالان،حلقه ای برای گرفتن و کشیدن راحت دارند که یادگیری نحوه ی پوشیدن جوراب را برای کودکان آسان می کند. همچنین برای نوجوانان و بزرگسالانی که دارای محدودیت عملکرد ظریف در دست،دامنه تحرک کم،ضعف در هماهنگی و غیره هستند نیز مفید است.
( Com ) ( Fun and Function ) : دسته‌ای از بلوزهای آستین بلند و آستین کوتاه آرامش و فشار ملایم فراهم می آورند می توان آنها را به تنهایی یا زیر لباس های دیگر پوشید.
( Com ) ( Hanna Andersson ) : لباس و زیرپوش های نرم با کیفیت بالا برای نوزادان،کودکان و زنان. چندین نوع زیرپوش حسی برای دختران و پسران که کش آزاردهنده هم ندارند.
( Com ) ( smartknit kids ): جورابهای کشی بدون خط دوخت برای کودکان،نوجوانان و بزرگسالان که رطوبت را جذب میکند. همچنین زیرپوش های کشی بدون خط دوخت برای دختران و پسران،و به علاوه،سینه بندها و تاپ های فشاری بدون خط دوخت. این شرکت همچنین برای کودکانی که ارتزهای ( AFO ) و ( KAFO ) می پوشند،جوراب های بدون خط دوخت تولید می کند.
( Net ) ( Soft Clothing ) : تاپ،شلوار (از جمله شلوار های دنیم مصنوعی) ،بلوز-دامن،کت و کاپشن های نرم و بدون مارک،برای دختران و پسران. جوراب های پلی استر بسیار نرم و بدون خط دوخت. زیر پوش های بافت طبیعی بدون خط دوخت برای پسران و دختران.
( Com ) ( Teres Kids ) : لباس های پارچه ای صد در صد طبیعی آمریکایی،بدون مارک،باخت دوخطی از بیرون لباس که هوشمندانه به صورت مسطح درآمده است،شامل بلوزهای آستین بلند و آستین کوتاه،بلوز-دامن،ساق،و شلوار برای دختران و پسران.
والدین می توانند به راحتی لباسهای حس – پسند در فروشگاهها بیابند،از جمله زیرپوش های نرم بدون دوخت،بدون مارک لباسهای دخترانه نرم مانند جوراب شلواری های نخی. برخی کودکان و نوجوانان فشار جذبی لباس های ورزشی ( Under Armour ) ،لباس های دوچرخه سواری ( Lycra ) ،و جوراب شلواری ،تاپ ها را دوست دارند. با انجام تکنیک های ماساژ عمقی و تحریکات لمسی طبقه بندی شده در کاردرمانی حسی می توان به مرور وضعیت حسی کودک را تعدیل نمود.
یک کودکان اوتیسم در طول روز با مشکلات فراوانی در زمینه حسی مواجه می شود. این مشکلات موجب به هم ریختگی و کج خلقی در کودک می گردد. والدین کودکان اوتیسم از اوتیسم خفیف تا شدید با اختلالات حسی درگیر هستند. دکتر اوتیسم به تشخیص این مشکلات حسی میپردازد. کاردرمانی حسی با انجام تمرینات یکپارچگی حسی اوتیسم موجب بهبود مشکلات حسی و اختلال پردازش حسی در درمان کودکان اوتیسم می گردد. مرکز یکپارچگی حسی دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به درمان مشکلات حسی کودکان اوتیسم با تجهیزات ویژه مرکز نظیر اتاق سنسوری روم، ماساژ درمانی و اتاق تعدیل شنیداری می پردازد. مشکلات حسی در اوتیسم بسته به شدت اختلال اوتیسم و مشکلات همراه در هر کودک متفاوت است، اما نقاط مشترکی در همه موارد وجود دارد. در بعضی کودکان مشکلات حسی در حس بینایی، شنوایی و لامسه و حس عمقی پررنگتر است. اما در مواردی اختلال حس بویایی و چشایی بیشتر مشاهده می شود. در این مقاله به توضیحاتی در زمینه مرکز توانبخشی اوتیسمپرداخته می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علائم مشکلات حسی اوتیسم
اختلالات پردازش حسی در کودکان اوتیسم بیشتر با نمود مشکلات شنیداری ظاهر می شود. بسیاری از والدین کودکان اوتیسم به منظور حذف صداهای مزاحم از گوش گیر استفاده می کنند در صورتی که هرگز نباید به طور مداوم از این وسیله استفاده کرد چون در این صورت مغز نقش جبرانی را ایفا می کند و حساسیت به مرور شدیدتر می شود حداقل نیمی از روز را باید بدون استفاده از گوش گیر ها سپری کرد .اگرچه کودک اوتیسم به انواع صداهای خاص بسیار حساس است اما این احتمال بسیار زیاد است که ممکن است فقط توانایی شنیدن حروف صدادار را داشته باشند گفتار درمان متخصص با کشدار کردن و بیان واضح حروف بی صدا به درک شنیداری کودک کمک فراوانی می کند. وقتی بزرگسالان کودک اوتیسم را مستقیم خطاب قرار میدهند با او صحبت میکنند مفهوم کلام آنها را درک می کند اما در صورت مکالمه سریع دو نفر گفتار آنها برای کودک اوتیسم به مثابه یک زبان کاملاً بیگانه است. آزمایش های زیادی را بر روی نحوه پردازش سیستم شنوایی مرکزی انجام شده است این مطالعات به تفصیل در مبحث تفکر تصویری شرح داده شده است. عملکرد کودکان اوتیسم حیرت آور است زیرا طیف وسیعی از این کودکان در تفکیک کلمات مرکب مانند ( life boat ) و ( light buld ) دچار سردرگمی می شدند.
مشکلات حسی کودکان اوتیسم در بینایی
تعدادی از کودکان اوتیسم با پردازش بصری مشکلی ندارند اما بسیاری از مبتلایان به اختلال طیف اوتیسم دچار این معضل اند. به علت اختلال حسی بعضی ها از گوشه چشم خود نگاه می کنند چون فقط در آن صورت همه چیز را واضح و کامل می بینند. این کودکان باید به چشم پزشکی متخصص در نحوه پردازش اطلاعات به وسیله های مغز مراجعه کنند. نوسان های لامپ های فلورسنت در این کودکان باعث بروز مشکلاتی می شود. استفاده از یک کلاه لبه دار نیز از ورود این نور های آزار دهنده ممانعت می کند. کاردرمانی حسی در این زمینه با طراحی اتاق تاریک به کاهش مشکلات حسی کودکان اوتیسم کمک می کند. برای بسیاری از افراد نوسان‌های نور در صفحه کامپیوتر مشکل زا است. مناسب ترین نمایشگر کامپیوتری موجود برای کودکان و بزرگسالان در طیف اوتیسم،لپ تاپ یا صفحه مسطح فاقد لامپ فلورسنت است. افراد بسیاری را می بینیم که دارای مشکلات زیادی در روخوانی اند و دلیل اصلی عدم توانایی های آن ها در خواندن لرزش لغات یا چاپ سیاه در متن سفید است. چاپ متون بر زمینه آبی کم رنگ خاکستری و قهوه ای باعث کاهش این تضاد و بهبود روخوانی این افراد می شود. روش دیگر استفاده از پوشش ها و یا عینک های رنگی است که با مراجعه به عینک فروشی ها و امتحان عینک هایی با شیشه های دارای رنگ های روشن و مات می توان اثربخشی آنها را آزمود. در بیشتر موارد شیشه‌هایی با رنگ های صورتی، مات، بنفش، قهوه ای مایل به بنفش یا قهوه ای ملایم موثرتر است.
