چرخیدن از سرگرمی های مورد علاقه کودکان اوتیسم می باشد. کودکان اوتیسم بر روی زمین می‌نشینند و دور خودشان میچرخیند. این رفتار خود انگیزشی باعث می شود که احساس قدرت کنند و کنترل محیط اطراف را به دست بگیرند. کودکان غیر اوتیسم نیز ممکن است از این نوع بازی لذت ببرند، اما زمانی که چرخیدن کودک به دور خود مخصوصا در دوسالگی به صورت یک عادت یا رفتار کلیشه ای چرخاندن اشیاء تبدیل می شود باید نگران شد. علاقه کودک به وسایل چرخشی از نشانه های مهم برای گوش به زنگی والدین می باشد. که باید توسط دکتر متخصص مورد ارزیابی قرار گیرد. مرکز توانبخشی کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن امکاناتی نظیر ماساژ درمانی، سنسوری روم، اتاق تعدیل حسی، کاردرمانی یکپارچگی حسی و… به درمان مشکلات پردازش حسی کودکان نظیر چرخش به دور خود می پردازد.
علت چرخیدن کودک به دور خودش یا چرخاندن اشیاء
گاهی کودکانی را می بینیم که پس از پیچاندن تاب حیات روی آن می نشینند و در حین باز شدن زنجیره ها و چرخش تاب با خودشان فکر می‌کنند که زمین و آسمان را به چرخش در آورده اند. قابل درک است که بچه‌های غیر اوتیستیک هم به این نوع بازی علاقه مند باشند. اما تفاوت در این است که چرخش برای یک بچه اوتیستیک به منزله یک عادت و وسواس گونه است. مکانیزمی در گوش میانی وجود دارد که تعادل بدن را کنترل میکند و داده های تصویری و دهلیزی را کنترل می کند. به دلیل وجود یک رشته اتصال های عصبی، پس از مدتی چرخیدن، چشم ها شروع به پرش می‌کنند و معده هم دچار آشوب می شود و کودک چرخیدن را قطع میکند.
رفتارهای کلیشه ای حرکات، صداها یا اعمال تکراری و اغلب بی هدفی هستند که در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم شایع است. این رفتارها می توانند از کارهای ساده ای مانند بال بال زدن دست و تکان خوردن تا الگو های پیچیده تری مانند تکرار صداها یا تثبیت بر روی اشیاء یا روال های خاص متغیر باشند. در حالی که گاهی اوقات این رفتارها مزاحم تلقی می شوند، اغلب برای فرد هدفی را دنبال می کنند از جمله تنظیم احساسات، مدیریت اضطراب یا ارائه ورودی حسی. رفتارهای کلیشه ای تنها به اوتیسم محدود نمی شوند. آن ها در کودکان دارای سایر ناتوانی های حسی، فکری یا رشدی نیز شایع هستند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می دهد که اکثریت زیادی از کودکان دارای عقب ماندگی ذهنی، رفتارهای کلیشه ای از خود نشان می دهند. با این حال، در مقایسه با افراد دارای عقب ماندگی ذهنی، افراد مبتلا به اوتیسم تمایل بیشتری به نشان دادن رفتارهای کلیشه ای دارند. نمونه های رایج رفتارهای کلیشه ای عبارت اند از: بال بال زدن دست، تکان دادن بدن، راه رفتن روی پنجه پا، چرخاندن اشیاء، بو کشیدن و حرکت دادن اشیاء در دید محیطی. چرخیدن یکی از رفتارهای رایج در کودکان اوتیسمی است و اغلب نوعی خود تنظیمی یا جستجوی حسی است که به عنوان «استیمینگ» نیز شناخته می شود. این رفتار می تواند به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند تا ورودی حسی طاقت فرسا را مدیریت کنند، استرس را کاهش دهند یا هیجان را ابراز کنند. برای برخی، این راهی برای یافتن آرامش و لذت در حس و کنترلی است که ارائه می دهد. کودکان اوتیسم ممکن است از رفتارهای کلیشه ای به عنوان راهی برای تعامل منحصر به فرد با محیط خود استفاده کنند و در حس و کنترلی که ارائه می دهد، آرامش و لذت بیابند. این رفتار، که اغلب نوعی رفتار خود تحریکی است، یک عادت عجیب نیست، بلکه راهی معنادار برای کودک اوتیسم است. برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم حساسیت بالایی به محیط اطراف خود تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به دلیل کم واکنشی، به دنبال ورودی حسی اضافی باشند. چرخیدن یا تکان خوردن می تواند یک حس آرام بخش و ریتمیک ایجاد کند که آرامش را فراهم می کند و به آن ها کمک می کند در محیط های غیر قابل پیش بینی احساس کنترل بیشتری داشته باشند. همچنین می تواند به عنوان راهی برای ابراز هیجان یا پردازش احساسات در مواقعی که ارتباط کلامی دشوار است، عمل کند.
علت چرخیدن کودک دو ساله به دور خود- چرخاندن اشیاء توسط کودکان
بچه های اوتیستیک حرکت غیر ارادی کره چشم تقلیل یافته ای دارند و به نظر می‌رسد که بدن آنها نیاز به چرخش بیشتری دارد و از این چرخش به عنوان عاملی برای اصلاح سیستم عصبی تکامل نیافته خود استفاده می کنند. این کودکان از چرخیدن و چرخاندن مکرر سکه یا در پوش وسایل لذت فراوانی می‌برند و چنان مجذوب این کار میشوند که ارتباط با دنیای بیرون کاملاً قطع میشود. اطرافیان را نمی بینند و هیچ صدایی مانع از ادامه دادن فعالیت کودک نمی شود. به نظر می رسید که ناشنوا هستند و هیچ صدایی قادر نیست که کودک اوتیسم را از دنیای درونش بیرون بکشد.
نمونه ای از مشکلات کودکان اوتیسم:
به رغم تمام مسائل مطرح شده در محیط های معمولی، حساسیت زیادی به صدا داشتم. به یاد می‌آوردم که تابستان‌ها به تعطیلات خانوادگی در ننتاکت می رفتیم. این سفر حدود ۴۵ دقیقه با قایق موتوری به طول می‌انجامید. من از این قسمت سفر بیزار بودم. آنچه به نظر مادر، خواهر و برادرهای کوچکم بسیار هیجان انگیز و مهیج می‌آمد کابوسی پرسروصدا برای من محسوب می‌شد، و نه تنها گوش هایم را آزار می‌داد بلکه روحم را نیزمی آزرد. مادرم و معلم خانگی ام اصرار می‌کردند که در عرشه بنشینم. مادر مرتباً تکرار می‌کرد، بچه ها این هوای تازه را استنشاق کنید. معلم خانگی هم در ادامه می گفت : عجب هوای سالمی! این هوا لپ های شما را قرمز میکند و شما را سالم نگه می‌دارد. تنها مشکل این بود که برای استفاده از این هوا سالم ناگزیر بودم مستقیما زیر بوق قایق بنشینم. دردی که هنگام بوق زدن قایق در سرم می پیچید کشنده و غیر قابل تحمل بود. با اینکه گوش هایم را می گرفتم، این صدا را چنان باعث آزارم می شد که خود را روی عرشه پرت میکردم و بی وقفه فریاد می کشیدم. سپس برای آرام کردن خود شروع به چرخیدن دور خود می کردم و هیچ چیز نمی توانست من را آرام کند.
بسیار از متخصصین بر این عقیده اند که علت چرخش کودکان به دور خود ایجاد تحریک حسی خوشایند برای کودک وتیسم می باشد . در بسیاری از موارددر زمان هایی که محرک های آزاردهنده حسی مانند صدا های آزار دهنده در محیط وجود دارد، موجب به همریختگی بچه های اوتیسم می شود و عمیقاً آنها را می آزارد. در این موارد کودک اوتیسم شروع به چرخیدن به دور خود می کند تا خود را آرام کند. در موارد دیگر به علت کمبود های حسی کودکان مانند اختلال حس بینایی در کودکان اوتیسم کودک شروع به چرخاندن اشیاء می کند یا به اشیاء چرخنده خیره می شود. در مرکز دکتر صابر به صورت تخصصی به بررسی علل این رفتار و درمان موثر آن پرداخته می شود.
بیش حسی شنوایی در اوتیسم یکی از علائم رایج می باشد. حساسیت بیش از حد به صدا هایی مثل صدای شرشر آب یا صدای هواگش و یا حساسیت نسبت به صدای موتور ماشین در این کودکان دیده می شود. بیش حسی شنوایی در کودکان اوتیسم موجب به هم ریختگی عصبی کودک و رفتار های تکانشی در او می شود. کودک اوتیسم برای رهایی از حساسیت گوش به صدا شروع به انجام رفتار های کلیشه ای مانند چرخش به دور خود یا چرخاندن اشیاء می شود. مرکز اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات درمانی روز دنیا در زمینه درمان اوتیسم در حیطه رفع حساسیت به صدا در کودکان اوتیسم به طراحی اتاق پردازش شنیداری پرداخته است در این اتاق کودک اوتیسم به صورت تدریجی با محرک های شنیداری مواجه شده و بیش حسی شنوایی و کم حسی شنوایی در او تعدیل می گردد.
بیش حسی شنوایی در کودکان اوتیسم یا حساسیت بیش از حد به صدا
سر و صداهای ناگهانی و مختلف کودک اوتیسم را به شدت آشفته می کند . این حساسیت به صدا همیشه باعث واکنش‌های تند کودک اوتیسم مانند پرتاب اشیاء یا زدن بچه ها می شود. این حساسیت بیش از حد به صدا برای کودکان این طیف غیرمعمول نیست، زیرا آنها در قبال بعضی از محرک ها واکنش بیش از اندازه و نسبت به بعضی دیگر واکنشی کمتر از حد معمول نشان میدهند. تحقیقات اخیر نشان داده است که کودکان اوتیستیک ممکن است یک صدای بلند را نشنیده بگیرند در حالی که صدای مچاله کردن یک کیسه زباله منجر به واکنشی ناهنجار شود و بیش حسی شنوایی ایجاد کند.
در طیف وسیعی از حوزه های حسی از جمله پردازش شنوایی، افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است بیش واکنشی یا کم واکنشی نشان دهند. گزارش شده است که حساسیت بیش از حد به عنوان مشکلی که زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار می دهد، بیشتر از کم واکنشی درک می شود. مغز و سیستم عصبی به عنوان یک کنترل کننده در نظر گرفته می شود که اطلاعات را از حواس دریافت می کند، تصمیم می گیرد چه چیزی مهم است و نحوه واکنش را انتخاب می کند. اگر مبتلا به اختلال طیف اوتیسم هستید، ممکن است اطلاعات حسی را متفاوت پردازش کنید. ممکن است نتوانید مناظر یا صدا های نامربوط را فیلتر کنید. یا ممکن است برخی صدا ها، نور ها، بو ها یا بافت ها را به شدت حواس پرت کننده یا ناراحت کننده بیابید. تفاوت های پردازش شنوایی در افراد مبتلا به اوتیسم در مورد درک حسی و پردازش محرک های شنیداری مشاهده شده است. تفاوت های ادراکی از جمله درک برتر زیر و بم صدا، شناسایی برتر نت های موسیقی و پردازش محلی برتر محرک های شنیداری در افراد اوتیسم در مقایسه با بزرگسالان عادی یافت شده است. مشخص شده است که افراد اوتیستیک دارای پردازش کلی دست نخورده محرک های شنیداری و تداخل کلی کاهش یافته هستند، به این معنی که آن ها محرک های شنیداری را در سطح نت موسیقی بهتر از پردازش یک ملودی پردازش می کنند. علاوه بر توانایی های تقویت شده و سطوح مختلف پردازش، مشخص شده است که افراد اوتیستیک در مورد پردازش شنوایی نیز مشکلاتی دارند. در واقع، حساسیت بیش از حد شنوایی اغلب یک شاخص کلیدی اوتیسم است. حساسیت بیش از حد به محرک های شنیداری در جمعیت مبتلا به اوتیسم تشدید می شود و منجر به واکنش های مبتنی بر حس مانند پوشاندن گوش ها، گریه کردن یا فرار می شود. به طور گسترده ای شناخته شده است که یکی از ویژگی های بارز افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، بروز رفتار های نا متناسب در پاسخ به محرک های صوتی است. این پدیده اغلب به صورت هایپرآکوزیس، میسوفونیا و فونوفوبیا، در میان سایر ویژگی ها، ظاهر می شود. حساسیت بیش از حد شنوایی مشاهده شده در بیماران مبتلا به اختلال اوتیسم فاقد توضیح پاتوفیزیولوژیک قطعی است. برخی گمان می کنند که حساسیت های حسی ممکن است برخی رفتار های رایج در کودکان مبتلا به اوتیسم را تحریک کند، مانند غذا خوردن بسیار سخت گیرانه یا فرار کردن.
علت حساسیت گوش به صدا چیست
دلیل حساسیت گوش به صدا در کودکان اوتیسم، عدم توانایی این کودکان برای نظم بخشیدن به داده های حسی و تفکیک محرک ها و پردازش آنهاست که به بیش حسی شنوایی معروف است. بورا فین و همکارانش در بوستون عقیده جالب توجهی را در باب علت بروز اوتیسم ارائه داده اند. (در حیوانات رفتار اوتیستیک میتواند به دلیل فقدان اطلاعات باشد، اما در کودکان اوتیستیک این رفتارها میتواند نتیجه عدم پردازش داده های حسی باشد. چنین کودکانی از سنین پایین به این سندروم مبتلا میشوند و در نتیجه فاقد تجارب ادراکی لازم برای ایجاد درک عمیق تر، گیرایی مفاهیم و یادگیری زبان هستند. این حساسیت بیش از حد به صدا با مشکل از پیش بررسی شده دیگری که بیانگر ناتوانی این کودکان در پذیرش محرک‌های همزمان و پردازش تک تک محرک‌های بصری یا شنیداری مرکب است، تشدید میشود.
فرد اوتیسم در صورت درمان حساسیت نسبت به صدا به عنوان یک بزرگ سال قادر خواهد بود تمام صداها را در یک فرودگاه شلوغ حذف کند و به مطالعه بپردازد، اما شاید هنوز قادر نباشد که صدای محیط را نادیده بگیرد و با تلفن صحبت کند.
مشکلات کودکان اوتیسم با حساسیت نسبت به صدا
مجموعه عوامل بیش حسی شنوایی و کم حسی شنوایی در یک کودک اوتیستیک منجر به بروز حرکات خود انگیخته مانند چرخش، ضربه به خود، یا فرار به دنیای درونی خویش به منظور فیلتر کردن محرک‌های بیرونی می شود. در غیر این صورت وجود محرک‌های همزمان در محیط برانگیختگی، قشقرق، فریاد و دیگر رفتارهای غیر معمول میشود. با وجود حساسیت به صدا،رفتارهای خود انگیخته موجب آرام شدن سیستم اعصاب مرکزی تعریف شده میشود. بعضی از دانشمندان معتقدند که کودکان اوتیستیک دارای سیستم عصبی بیش فعال هستند، در حالی که کودکان بیش‌فعال سیستم عصبی کند و آرامی دارند. یک کودک اوتیستیک خود را تحریک میکند تا آرام شود و کودک بیش‌فعال با فعالیت بیش از اندازه قصد فعال کردن سیستم عصبی منفعل خود را دارد.
بعضی از مربیان از حساسیت به صدا در کودکان سوء استفاده و از آن به عنوان عاملی برای تنبیه استفاده می‌کنند. این حساسیت فراوان به صدا در بزرگسالان مبتلا به اوتیسم هم دیده میشود. حتی ممکن است صداهای بلند ناگهانی مثل ترمز ماشین باعث یکه خوردن فرد شود. و اضطراب شدیدی در او به وجود آورد. صداهای بلند و طنین دار مانند صدای موتور سیکلت برای فرد اوتیسم عذاب آورند.
درمان های توانبخشی نظیر اتاق پردازش شنیداری و اتاق سنسوری روم در رفع حساسیت نسبت به صدا در کودکان اوتیسم بسیار موثر می باشد و می تواند مشکلات بیش حسی شنوایی را تعدیل نماید.
راهکارهای عملی برای کاهش حساسیت شنوایی در کودکان اوتیسم
1. ایجاد محیط شنیداری ایمن
فضاهای آرام طراحی کنید: یک گوشه آرام در خانه با مبلمان نرم و عایق صوتی ایجاد نمایید
از پرده‌های ضخیم و فرش استفاده کنید تا انعکاس صدا کاهش یابد
محدود کردن منابع صوتی مزاحم: مانند خاموش کردن تلویزیون پس از استفاده
2. استفاده از ابزارهای کمک‌شنیداری
هدفون‌های حذف نویز: با مشورت کارشناس، هدفون‌های مخصوص انتخاب کنید
گوش‌گیرهای مناسب: انواع سیلیکونی یا فومی با اندازه کودک
دستگاه‌های تولید نویز سفید: برای پوشش صداهای ناگهانی
3. برنامه‌ریزی حسی پیشگیرانه
جدول زمانی فعالیتهای پرسر و صدا: کودک را برای موقعیتهای پرصدا آماده کنید
استفاده از تایمر بصری: برای نشان دادن مدت زمان باقی‌مانده در محیط پرسر و صدا
آماده‌سازی پیش از رویداد: توضیح اتفاقات پیش‌رو با تصاویر یا داستانهای اجتماعی
4. تمرینات یکپارچگی حسی (تحت نظارت کاردرمانگر)
درمان تدریجی با صداها: شروع با صداهای آرام و افزایش تدریجی حجم صدا
بازی‌های شنیداری کنترل‌شده: مانند تشخیص منبع صدا یا دنبال کردن ریتم
فعالیتهای سنگین جسمی: برای تنظیم سیستم عصبی قبل از مواجهه با صداها
5. راهکارهای رفتاری-شناختی
سیستم پاداش: برای تحمل تدریجی صداهای غیرمنتظره
کلمات رمز امن: ایجاد یک کلمه خاص که کودک با گفتن آن بتواند موقعیت را ترک کند
تکنیک‌های تنفسی: آموزش تنفس عمیق هنگام مواجهه با صداهای ناخوشایند
6. تغییرات محیط آموزشی
صندلی دور از منابع صوتی: مانند دور از درب کلاس یا سیستم تهویه
اجازه استفاده از وسایل کمک‌شنیداری در مدرسه
زمان‌های استراحت شنیداری بین کلاس‌ها
7. رژیم غذایی و مکمل‌ها (با نظارت پزشک)
کاهش محرک‌ها: مانند کافئین یا مواد غذایی حساسیت‌زا
مکمل‌های منیزیم: که ممکن است به کاهش حساسیت عصبی کمک کند
تأمین کافی امگا3: برای سلامت سیستم عصبی
وسایل کمک‌شنیداری برای کودکان اوتیسم
1-هدفون‌های حذف نویز (Noise-Canceling)
2-گوش‌گیرهای سیلیکونی نرم
3-گوش‌گیرهای فومی یکبارمصرف
4-گوش‌گیرهای سفارشی قالب‌گیری شده
5-دستگاه‌های تولید نویز سفید
6-هدفون‌های حساسیت‌زدایی (Desensitization)
7-سیستم‌های FM شخصی
8-گوش‌گیرهای ریتمیک (ضربان‌دار)
9-هدفون‌های Bone Conduction
10-گوش‌گیرهای هوشمند با فیلتر فرکانسی
منابع:
pmc.ncbi.nlm.nih.gov
aparkforautism.org
rsdjournal.org
سوالات متداول:
1-چگونه میتوان کودک اوتیستیک را به استفاده از این وسایل عادت داد؟
با زمان‌بندی کوتاه شروع کنید (مثلاً 5 دقیقه در روز) و به تدریج افزایش دهید. میتوانید از سیستم پاداش و بازی استفاده کنید.
2-چگونه گوش‌گیرهای سیلیکونی را تمیز و ضدعفونی کنیم؟
با آب ولرم و صابون ملایم شسته و کاملاً خشک کنید. از الکل استفاده نکنید چون ممکن است مواد سیلیکونی را خراب کند.
جهت توضیح این مسئله که علائم اوتیسم در نوزادان چیست؟ باید اشاره نمود که ابتدا نشانه های اوتیسم توسط والدین شناسایی می شود. از علائم اوتیسم در نوزاد سه ماهه می توان عدم ارتباط چشمی مناسب و بی قراری نوزاد و عدم عکس العمل به چهره مادر را نام برد. در مواردی که والدین به علائم اولیه اوتیسم در نوزادان شک می کنند باید جهت بررسی علائم اوتیسم در نوزادی به پزشک متخصص اوتیسم مراجعه کنند علائم اوتیسم در نوزاد شش ماهه به وضوح توسط یک پزشک متخصص اوتیسم قابل تشخیص می باشد. مرکز تخصصی اوتیسم دکتر صابر در زمینه تشخیص و درمان اختلال اوتیسم در تهران فعالیت می نماید و با دوشعبه فعال در شرق و غرب تهران آماده ارائه خدمات تست های تشخیصی، توانبخشی کاردرمانی، گفتار درمانی و روانشناسی کودک می باشد.
لزوم آگاهی از علائم اولیه اوتیسم در نوزادان
خانواده و در راس آن پدر و مادر، بیشترین تاثیر را در جلوگیری از بروز اوتیسم در کودکان دارند چراکه بیشترین زمان را با او می گذارنند . پس می بایستی با تکمیل اطلاعات خود راجع به علائم اوتیسم در نوزادان ،اگر علائم هشداردهنده ای مشاهده کردند ، با مراجعه به مرکز جامع اتیسم دکتر صابر در اسرع وقت، تشخیص قطعی اوتیسم را سرعت داده و با استفاده از تکنیک های درمانی مدرن و موثر گفتار درمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم باعث کنترل اوتیسم در کودکان شوند. اما آیا می توان علائم اولیه اوتیسم در نوزادان را شناسایی کرد؟ جواب مثبت است، پس ضروریست والدین معاینه های پیش از یک سالگی را جدی بگیرند تا از بروز اوتیسم در کودکان خود جلوگیری کنند. مشاهده علائم اوتیسم در نوزادان دلیل قطعی اختلال اوتیسم در کودکان نیست بلکه در صورت بروز چنین علائمی می بایستی رفتار کودک توسط دکتر صابر مورد ارزیابی تخصصی و دقیق تر قرار گیرد .
اوتیسم یک اختلال پیچیده عصبی و رشدی است می تواند بر مهارت های اجتماعی، یادگیری و ارتباطات تاثیر بگذارد، در حالی که اختلال طیف اوتیسم از بدو تولد در افراد اوتیستیک وجود دارد. با این حال برخی کارشناسان علائم اولیه اوتیسم را در نوزادان شناسایی کرده اند. همه کودکان و نوزادان با رشد خود، رفتارها و مهارت هایی را می آموزند و سرعت این اتفاق به طور طبیعی از کودکی به کودک دیگر متفاوت خواهد بود. با این حال نقاط عطف رشدی خاصی وجود دارد که انتظار می رود نوزادان و کودکان نوپا در یک بازه زمانی متوسط یا معمولی به آن ها دست یابند. اگر نوزادی با سرعت متفاوتی رشد کند یا تفاوت های قابل توجهی در نحوه رشد او در مقایسه با همسالانش وجود داشته باشد، این می تواند نشانه ای باشد که او ممکن است در طیف اوتیسم قرار داشته باشد. اگرچه اوتیسم غالبا تا سن دو یا سه سالگی تشخیص داده نمی شود، اما برخی از کودکان قبل از یک سالگی هم شروع به نشان دادن علائم تاخیر رشدی یا همان اوتیسم می کنند. در حالی که همه نوزادان و کودکان نوپا با تاخیر، اختلالات طیف اوتیسم را تجربه نمی کنند، کارشناسان به تشخیص زود هنگام این علائم به عنوان کلیدی برای تشخیص سریع تر و مداخلات درمانی زودهنگام اشاره می کنند که اعتقاد بر این است که نتایج رشدی را بهبود می دهد. برخی از کودکان در اوایل سنین نوزادی علائم اختلال طیف اوتیسم را نشان می دهند، به عنوان مثال کاهش تماس چشمی، عدم پاسخ به نام خود، بی تفاوتی نسبت به مادر یا مراقبان، تاخیر زبانی، تاخیر حرکتی و… . برخی دیگر برای چند ماه یا چند سال اول زندگی به طور طبیعی رشد می کنند اما بعدا علائمی از کاهش پاسخ های عاطفی، پرخاشگری یا از دست دادن مهارت های کسب شده قبلی نشان می دهند. این علائم معمولا تا سن 2 سالگی ظاهر می شوند. نشانه های اولیه اوتیسم در نوزادان می تواند شامل تماس چشمی محدود، تاخیر یا عدم غر غر کردن، عدم پاسخ به نام خود، ترجیح به بازی انفرادی باشد. برخی نوزادان ممکن است حرکات تکراری نیز نشان دهند، در تعاملات اجتماعی مانند به اشتراک گذاشتن علایق مشکل داشته باشند یا حالات چهره محدودی از خود نشان دهند. هر نوزاد مبتلا به اختلال اوتیسم دارای الگوی رفتاری و سطح شدت مختلفی است، از عملکرد پایین تا عملکرد بالا، یا مثلا ممکن است نوزاد تاخیر زبانی یا ناتوانی ذهنی داشته باشد یا نداشته باشد.
علائم اوتیسم در نوزادان چیست
مواجه شدن با فرزند اوتیستیک برای یک مادر جوان بسیار ترسناک است، چون نمی‌داند در برابر کودکی که او را از خود می راند باید چه عکس العملی نشان دهد. شاید مادران نوزادان اوتیسم سعی کنند که این رفتار نوزاد را معمولی ببینند و نادیده بگیرند. در عین حال نوزادان اوتیسم بچه ای بسیار سالم، هوشیار با حرکاتی هماهنگ به نظر می رسند. از آنجا که در اولین فرزند خانواده، شاید مادر این گوشه گیری نوزاد را عادی و جزئی از مراحل تکامل و مستقل شدن کودک بپندارد. عدم تمایل به برقراری هرگونه تماس که از علائم کودکان اوتیسم در نوزادی است، نقطه آغازی است برای رفتارهای اوتیستیک دیگری که در سال‌های بعد از خود بروز می دهد. علاقه شدید به چرخاندن اشیا، انزوا طلبی، رفتارهای مخرب، قشقرق، ناتوانی در تکلم، حساسیت به صدا های ناگهانی، علائم ناشنوایی و حساسیت فراوان به رایحه های مختلف از علائم اوتیسم در نوزادان می باشد
نوزاد شش ماهه
۶ ماه بیشتر نداشتم که مادرم متوجه موضوعی عجیب شد. منقبض کردن بدنم هنگام در آغوش گرفته شدن و عدم تمایل به برقراری این ارتباط. در حدود یک سالگی، هر وقت مادر سعی می کرد در آغوشم بگیرد، مثل حیوانی به دام افتاده به او حمله ور می شدم و او را چنگ میزدم. رفتار من برایش قابل درک نبود و عکس‌العمل‌های خشن من باعث آزردگی خاطرش می شد. او نوزادان دیگر را می دید که در آغوش مادرشان آرام می گیرند و صداهای دلنشینی در می‌آورند. کجای کارش اشتباه بوده است؟ او جوان و بی تجربه بود.
در دوران کودکی بسیار مخرب هستند.نه یکبار و دوبار بلکه هر بار که مداد یا مداد شمعی پیدا می کردم تمام دیوارها را نقاشی می کردم. یادم می‌آید که مادرم مرا به علت ادرار کردن روی فرش تنبیه می کرد، و من بارها پرده را می‌کشیدم و بین دو پای خود قرار می‌دادم تا شاید لباسم زودتر خشک شود و مادر متوجه حرکت ناپسند من نشود. بچه ها معمولا با خمیر بازی می کنند اما من به جای خمیر با مدفوع خودم باز می کردم، و هر چه را که می ساختم به همه جا می مالیدم. پازل ها را می جویدم و تفاله های کارت های بازی جویده شده را روی زمین تف میکردم.
علائم اولیه اوتیسم در نوزادان
رفتار بسیار خشنی دارند و اگر کسی آن ها را از انجام کاری منع کند هرآنچه به دستشان برسد از گلدان های عتیقه تا اسباب بازی پرتاب می کنندو بی وقفه فریاد میزنند. گاهی صدایی نامفهوم آنها را عمیقا تحریک می کند، در حالی که در بعضی شرایط به نظر ناشنوا می آیند. تفاوت زیاد رفتارهای نوزاد اوتیسم با کودکانی که در همسایگی آنها زندگی می کنند، باعث می شود که در تقریبا در سه تا سه سال و نیمگی والدین آنها را پیش یک متخصص مغز و اعصاب ببرند.
خاطرات یک کودک اوتیسم:
من اولین فرزند از چهار فرزند خانواده بودم و هیچ کدام از خواهران و برادران کوچکترم چنین رفتارهایی نداشتند. نوار مغزی و تست شنوایی طبیعی بود و ارزیابی صورت گرفته طبق پرسشنامه (فهرست بازبینی) ریملند امتیاز ۹+ را برای من رقم زد. لازم به ذکر است که در این ارزیابی امتیاز ۲۰ + بیانگر اوتیسم کلاسیک (سندروم کانر) است. (تنها ۱۰ درصد) از کودکان اوتیستیک در محدوده کانر می‌گنجند و دلیل این امر تفاوت های متابولیک میان مبتلایان به سندروم کانر و دیگر انواع اوتیسم است. اگرچه الگوهای رفتاری من به وضوح اوتیستیک بود، صداهای معنادار هرچند ضعیف من، باعث بهبود امتیازم در پرسشنامه ریملند شد.
توانبخشی در بهبود علائم اوتیسم در نوزادان
احساس درماندگی والد و کودک در هر درجه اوتیسم اجتناب ناپذیر است. بعد از انجام ارزیابی، زمانی که وجود هرگونه معلولیت جسمانی منتفی اعلام شود ، پزشک کاردرمانی و گفتار درمانی را به منظور بهبود ناتوانی کودک در برقراری ارتباط پیشنهاد می کند. برقراری ارتباط برای کودک اوتیسم به منزله خیابانی یک طرفه است، هر آنچه گفته می‌شد برای او قابل فهم نبوده، و قادر به پاسخگویی نیست. فریاد زدن و تکان دادن دست برای نوزاد تنها راه برقرار کردن ارتباط است. گنجینه لغات کودک اوتیسم در ابتدای امر بسیار محدود بود و لغات را به سختی و با تکیه ادا می کند مثلاً (bah ) را به جای (ball) به کار می برد. البته از کلمات یک سیلابی به وفور استفاده میشود مثل (نه) ، (تو) ، (من) ، (یخ) و از این قبیل از نظر والدین کوشش های کودک شگفت آور و ارزشمند است. گامی به پیش محسوب میشود، گامی جلوتر از زمزمه کردن و جیغ کشیدن و گامی به سوی ادای کلمات.
از خانم رنلدز به عنوان گفتار درمانم به استثنای چوب اشاره‌ای که همیشه در دست داشت، خاطرات خوبی دارم. چوب اشاره او بسیار تیز و عجیب بود در خانه بارها به من گفته شده بود که هرگز وسیله تیزی را به سمت کسی نگیرم چون میتواند حتی چشم آدم را از حلقه درآورد. و حالا خانوم رنلدز آن را به سوی من نشانه می گرفت، و من با ترس خود را عقب کشیدم. شاید او هیچگاه متوجه وحشت من از آن وسیله نشد و من هم قادر نبودم که ترس خود را برای او بازگو کنم. بدون در نظر گرفتن این یک مورد او بسیار به من کمک کرد. به یاد دارم اولین باری که به تلفن پاسخ دادم، در دفتر او بودم خانم رنلدز برای چند لحظه اتاق را ترک کرد که تلفن شروع به زنگ زدن کرد، تلفن بی‌وقفه زنگ می‌خورد و کسی نبود تا جواب آنها را بدهد. در آن لحظه اضطراب و هیجان که صدای تلفن در من به وجود آورد روزنه ای را در دنیای همیشگی من با آن کلمات متزلزل کرد. ناگهان به آن سوی اتاق دویدم و گوشی را برداشتم (اَل – لو!) حتم دارم که اولین تلفن گراهام بل هم نمی‌توانست چنین عکس العمل حیرت انگیزی را همراه داشته باشد.
منابع:
mayoclinic.org
www.nhs.uk
parents.com
kennedykrieger.org
nichd.nih.gov
autism.org.au
سوالات متداول:
1-چرا نوزاد من فقط به چرخش پنکه سقفی خیره میشود؟
تمرکز شدید و طولانی‌مدت بر حرکات چرخشی میتواند از اولین نشانه‌های تفاوت‌های پردازش حسی در اوتیسم باشد.
2-چرا نوزاد من اصلاً به چهره‌ها نگاه نمی‌کند؟
اجتناب از تماس چشمی پایدار در نوزادان 2-6 ماهه یکی از قوی‌ترین نشانه‌های اولیه اوتیسم محسوب میشود.
با افزایش اطلاعات عمومی والدین در سال های اخیر و شیوع روز افزون اختلالات طیف اوتیسم، عدم ارتباط چشمی کودک از مواردیست که والدین را بسیار نگران می کند. ارتباط چشمی بر قرار نکردن کودکان ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد که یکی از آنها علائم اختلال اوتیسم است. ارتباط چشمی در اوتیسم بسیار محدود می باشد و حتی در مواردی که ارتباط چشمی کودکان اوتیسم وجود دارد، این ارتباط و نگاه ها غیر عادی است. ارتباط چشمی در کودکان نرمال از سن دو ماهگی آغاز می شود و کودک به چهره مادرش خیره می شود. با افزایش سن نوزاد این ارتباط چشمی کودک بیشتر شده و با عکس العمل هایی مانند خنده و تولید صدا همراه می شود. هر نوع تاخیر یا ارتباط چشمی ضعیف در کودکان باید جهت تشخیص اوتیسم در کودکان زیر دو سال حتما توسط دکتر متخصص اوتیسم بررسی شود و در صورت لزوم درمان های اولیه هر چه سریعتر آغاز گردد. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر به صورت کاملا تخصصی با در اختیار داشتن آخرین امکانات درمانی روز دنیا به درمان اوتیسم و تماس چشمی در اتیسم می پردازد.
ارتباط چشمی ضعیف یکی از نشانه های رایج است که در بسیاری از کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم مشاهده می شود. این یک اجتناب عمدی نیست، بلکه تفاوتی در نحوه پردازش اطلاعات اجتماعی و ورودی حسی توسط افراد مبتلا به اوتیسم است. در حالی که این می تواند یک نشانه قابل توجه باشد، مهم است که بدانیم همه افراد اوتیستیک با ارتباط چشمی، مشکل ندارند و همه افرادی که از ارتباط چشمی اجتناب می کنند، مبتلا به اوتیسم نیستند. یکی از دلایل ضعیف بودن ارتباط چشمی، تحریک پذیری قشر مغز افراد اوتیسم است که منجر به بار شناختی بالاتری در هنگام پردازش ورودی حسی می شود. این بدان معناست که کارهای به ظاهر ساده مانند حفظ ارتباط چشمی می تواند شدید و بیش از حد تحریک کننده شود. این عدم علاقه به ارتباط چشمی یکی از اولین نشانه های اوتیسم در نظر گرفته می شود. جالب اینجاست که هرچه علاقه کودک به ارتباط چشمی در طول دو سال اول زندگی اش کاهش یابد، بعدها در تعاملات اجتماعی مشکلات بیشتری خواهد داشت. برخی افراد فکر می کنند که کودکان مبتلا به اوتیسم از نگاه کردن به چشمان دیگران اجتناب می کنند زیرا آن را ناراحت کننده می دانند، در حالی که برخی دیگر فکر می کنند آن ها به سادگی آن را مهم نمی دانند. یک مطالعه نشان داد که کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است در واقع به مناطق خاصی، مانند چشم ها، برای مدت طولانی تری نگاه کنند، زمانی که از آن ها خواسته می شود این کار را انجام دهند. این ممکن است نشان دهد که آن ها از ارتباط چشمی اجتناب نمی کنند زیرا نمی توانند یا نمی خواهند، بلکه به این دلیل که اهمیت آن را درک نمی کنند. کودکان مبتلا به اوتیسم به دلایل زیادی از ارتباط چشمی اجتناب می کنند. با وجود این که مطالعات در این زمینه قطعی نیستند، برخی یافته ها نشان میدهند که آن ها:
-ارتباط چشمی را تجربه ای بسیار شدید و اضطراب آور می دانند.
-تمرکز همزمان بر زبان گفتاری و چشمان کسی را بسیار دشوار می یابند.
-ممکن است اهمیت نگاه کردن به چشمان کسی را در طول تعامل ندانند.
-ممکن است نتوانند نشانه های اجتماعی را از چشمان افراد درک کنند که اطلاعات بیشتری در ارتباط میدهد.
با این حال، مهم است که توجه داشته باشیم که همه کودکانی که از ارتباط چشمی اجتناب می کنند، اوتیسم ندارند، زیرا این می تواند مهارت های اجتماعی را به طور متفاوتی تحت تأثیر قرار دهد. این می تواند به دلیل خجالت، اضطراب، مشکلات شنوایی یا تفاوت های فرهنگی باشد.
تقویت ارتباط چشمی در کودکان
در این مطلب به بیان چند بازی ساده برای برقراری تماس چشمی در کودک اوتیسم می پردازیم. از این بازی ها میتوان در تقویت ارتباط چشمی کودکان عادی نیز بهره برد.
۱. به من بگو که چی لمس می کنی؟
هدف
کودک بتواند در هنگام بازی گروهی از برقراری تماس چشمی سود ببرد.
وسایل مورد نیاز:
کیف
اشیایی که کودکان با لمس کردن میتوانند آنها را تشخیص بدهند.
روش کار
اشیاء مختلفی را جمع آوری کنید. مطمئن شوید که آنها را به آسانی از نظر اندازه، شکل و نوع بافت شان قابل تشخیص هستند. یکی از اشیا را داخل کیف قرار بدهید و بقیه را در جایی پنهان کنید. به کودکان بگویید که شما یک شی را داخل کیف قرار داده‌اید و هر کس فقط یک بار میتواند دستش را داخل کیف برده و آن را لمس کند. سپس باید در حالی که به شما نگاه میکند بگوید که چه چیزی را لمس کرده است. اگر کودکی در زمان لمس کردن شیء داخل کیف، نتوانست تماس چشمی خود را با شما تا پایان کار حفظ کند، دوباره کار را توضیح دهید و از او بخواهید که به شما نگاه کرده و حدس خود را به شما بگوید. بعد از این که همه کودکان شی مورد نظر را لمس کردند آنها را به همه نشان بدهید. سپس بازی را با یک شیء جدید آغاز کنید. بهتر است در طی یک جلسه قبل از بازی بچه‌ها اشیاء مختلف را دست به دست از هم بگیرند و در مورد چیزهایی که لمس می‌کنند با هم صحبت کنند.
۲. مسیر ها را دنبال کن
هدف
کودک بتواند از تماس چشمی در ارتباطات و روابطش استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
چوب بستنی یخی
ماژیک
فنجان با دیواره مات
فهرستی از مسیرها
فهرستی از اشیایی که در هر مسیر قرار می گیرد
یک قطعه کاغذ بزرگ
چسب
روش کار
قبل از شروع بازی نام هر یک از کودکان اوتیسم را روی انتهای یک چوب بستنی بنویسید. چوب ها را طوری داخل فنجان قرار دهید که اسامی کودکان رو به پایین قرار بگیرد و پنهان باشد. لیستی از مسیرهای شرکت کردن در بازی را بدهید و اگر تماس چشمی برقرار نمی‌کنند آنها را به این کار تشویق کنید.
۳. حدس بزن او کیست؟
هدف
کودک بتواند از تماس چشمی در ارتباطات و روابطش استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
برچسب
تابلوی برای برچسب ها
روش کار
از کودکان بخواهید به صورت دایره وار روی زمین بنشینند برای آنها توضیح دهید که این بازی: نوعی بازی حدس زدنی است. به آنها بگویید که شما یکی از اعضای گروه را توصیف می کنید و آنها باید حدس بزنند که او کیست. بگویید فقط کسی را توصیف می کنید که با شما تماس چشمی برقرار کرده باشد. برای مثال (حدس بزنید که او کیست که ... مکث کنید و ببینید که چه کسی به شما نگاه می کند.) سپس توصیف از او را اضافه کنید پیراهن قرمز به تن دارد و… به کودکان اجازه دهید حدس بزنند که او کیست و توضیح دهید که او را به این خاطر انتخاب کرده‌اید که با شما ارتباط چشمی برقرار کرده است. بعد از اینکه هر کدام از آنها موفق به حدس درست شد، به او اجازه بدهید یک برچسب را روی تابلو بچسبانند. از کودکانی که ارتباط چشمی برقرار نکرده‌اند بخواهید با شما تماس چشمی برقرار کنند، تا این که تمامی آنها شانس و برقراری ارتباط چشمی را داشته باشند.
۴. تاس و سوال
هدف
کودک بتواند از ارتباط چشمی ضعیف خود را در ارتباطات و روابطش استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
یک جعبه کوچک
یک کاغذ ساده برای پوشاندن جعبه
ماژیک
روبان
روش کار
در این بازی به یک جعبه کوچک به عنوان تاس از آن استفاده می شود، نیاز دارید. جعبه باید به اندازه‌ای باشد که انداختن آن وسط دست های کوچک کودکان به آسانی صورت گیرد. جعبه را با کاغذ ساده بپوشانید و بر روی وجوه تاس سوال‌هایی بنویسید تا کودکان به آنها پاسخ دهند برای مثال روی شش وجه جعبه می توانید بنویسید :
یک حیوان که در باغ وحش زندگی می کند را نام ببر.
اسم غذایی را که دوست داری به من بگو.
یک حیوان خانگی را نام ببر.
اسم نوشیدنی مورد علاقه ات چیست؟
اسم یک حیوان که در مزرعه زندگی میکند را به من بگو.
یک اسباب بازی که دوست داری با آن بازی کنی را نام ببر.
برای کودکان توضیح دهید که هر کدام به نوبت تاس را می گیرند و آن را می اندازند و باید به سوالی که رو به بالا است جواب بدهند و در هنگام پاسخ دادن باید به چشمان شما نگاه کنند. همچنین برایشان شرح دهید که در هنگام صحبت کردن با مردم باید به چشمهای آنها نگاه کنند و همه ی ما در این زمینه نیاز به تمرین داریم. نحوه انداختن تاس را به کودکان نشان دهید و سوالی را که رو به بالاست برای همه بخوانید و به آنها نشان دهید که چطور در حالی که با هر کدام از کودکان تماس چشمی برقرار می کنید به سوال شان پاسخ می دهید. با دادن نوبت به یکی از کودکان شروع کنید و به اواجازه دهید که تاس را بیندازد. سوال را برایش بخوانید و مدت زمانی را برای پاسخ دادن به جواب برای او در نظر بگیرید. جواب کودک را با شوق و اشتیاق تحسین کنید. اگر کودک اوتیسم در حین پاسخ دادن به سوال ارتباط چشمی برقرار نکرد بگویید چه جواب قشنگ و جالبی! حالا به من نگاه کن و دوباره جوابت را به من بگو. در صورت نیاز برای او بازی را به عنوان الگو و مرحله به مرحله انجام دهید تا از شما تقلید کند. داشتن یک پوستر دیداری و نگاه کردن به اشکال آن برای پاسخ به سوالات میتواند به کودکان کمک کند. (پوستری از تصاویر حیوانات مزرعه، حیوانات باغ وحش، غذاها، اسباب بازی ها، نوشیدنی ها)
۵. روز دلقک یک بازی مناسب جهت تقویت ارتباط چشمی ضعیف کودک
هدف
کودک بتواند در هنگام بازی گروهی از برقراری تماس چشمی سود ببرد.
وسایل مورد نیاز:
رنگ یا مواد آرایشی برای گریم صورت
لباس یا کت و دامن مناسب برای اجرای نقش دلقک
حیوانات پارچه ای یا عروسک خیمه شب بازی
جعبه هایی که مثل واگن های سیرک رنگ شده اند
عکس هایی از دلقک ها
آینه
دوربین
روش کار
معلم باید با گریم و لباس یک دلقک در میان کودکان بنشیند. صورت‌های بچه‌ها نیز باید مانند دلقک‌ها آرایش شده باشد. به کودکان اجازه بدهید که خودشان رنگ ها و نوع طراحی گریم را انتخاب کرده و رنگ کنند. آنها را تشویق کنید و در تمام مدت با یکدیگر ارتباط چشمی برقرار کنند. از حیوانات پارچه ای یا عروسک‌های خیمه شب بازی به عنوان حیوانات سیرک استفاده کنید. حیوانات را داخل واگن های قطار قرار دهید حالا یک سیرک دارید که به شهرهای مختلف می رود. از هر کدام از کودکان و گروه عکس بگیرید و آنها را تشویق کنید که به هنگام عکس گرفتن به دوربین نگاه کنند.
۶. این کار اشتباه است آن را انجام داده
هدف
کودک بتواند در هنگام بازی گروهی از برقراری تماس چشمی سود ببرد.
وسایل مورد نیاز:
معجون نوشیدنی بدون کربنات
شکر یا ماده شیرین کننده برای هر نوشیدنی
آب برای هر نوشیدنی
یک ظرف یخ
ماسه
سنگ
آب نبات
مایع قهوه رنگ مثل چای
روش کار
برای کودکان شرح دهید که قصد دارید یک نوشیدنی درست کنید و برای درست کردن آن نیاز به کمک آنها دارید. هر یک از مواد را به یکی از کودکان اوتیسم بدهید. ابتدا روش درست کردن نوشیدنی را خوانده و درست کردن آنها را شروع کنید. در حین درست کردن نوشیدنی از کودکان پرسید که آیا ماسه را هم باید داخل ظرف یخ بریزیم؟ و سوالاتی مانند این.
درباره استفاده از مواد اشتباه سوالاتی از آنها بپرسید. کودکانی را که مواد مورد نیاز و مواد اشتباه را در اختیار دارند، به برقراری تماس چشمی تشویق کنید.
صورت دیگر این بازی: سعی کنید روش کار های ساده دیگری را با مواد اشتباه دیگر به عنوان یک بازی ترتیب دهید.
۷. دوست داری آن غذا را بخوری
هدف
کودک بتواند در هنگام بازی گروهی از برقراری تماس چشمی سود ببرد.
وسایل مورد نیاز:
کتاب گریگوری آدم خوش خوراک
۱۰۰ گرم پنیر خامه ای
۳/۱ فنجان خامه ی ترش
۲ قاشق سوپ خوری آب گرم
یک قاشق سوپ خوری سس سالاد ایتالیایی
مخلوط سبزیجات خام
کاسه برای مخلوط کردن
قاشق بزرگ
فنجان اندازه گیری
چند عدد قاشق
روش کار
این کتاب را به همراه کودکان بخوانید داستان درباره کودکی است که سبزیجات، میوه ها، تخم مرغ و ماهی را برای خوردن ترجیح می دهد و والدینش از او می‌خواهند که کارتن، کفش، زیر شلواری و قوطی کنسرو بخورد. از کودکان بپرسید که آیا تو میخوری؟ کودکان با بله و نه پاسخ میدهند. به هر کودک مواد را بدهید تا ترتیب تهیه یک محصول را بدهد کودک را تشویق کنید که در هنگام گرفتن مواد از شما ارتباط چشمی برقرار کند. صورت دیگر این بازی : کتاب‌های مشابه با مواد مختلف تهیه کنید.
۸. بچه‌ها خوب باشید!
هدف
کودک بتواند در هنگام بازی گروهی از برقراری تماس چشمی سود ببرد.
وسایل مورد نیاز:
عروسک
چیز های دیگری که ممکن است مفید باشند
روش کار
با کمک بچه ها و چند عروسک، یک بازی ترتیب داده که در آن کودکان نقش والدین را بر عهده گرفته و شما نقش بچه‌ها را بازی کنید. در این بازی میتواند اهمیت قوانینی که باید در خانه وجود داشته باشد را به کودکان آموزش دهید. شما در این بازی در نقش کودک وانمود کنید که قوانین رعایت نمیکنید. مثلا با خواهرتان دعوا میکنید و کارهای اشتباه انجام می دهید. بچه ها که در این بازی نقش والدین را بر عهده دارند باید با ایجاد یک ارتباط چشمی مناسب به شما بگوید این کار درست نیست.
۹. داستان بچه های حیوانات
هدف
کودک بتواند در هنگام بازی گروهی از برقراری تماس چشمی سود ببرد.
وسایل مورد نیاز:
کتابی حاوی تصویر هایی از بچه های حیوانات و مادرشان
روش کار
کتاب را برای کودکان اوتیسم بخوانید از کودکان بپرسید که آیا حیوانات بزرگ، مادر حیوانات کوچک هستند؟ آنها را تشویق کنید که در زمان پاسخ دهی، ارتباط چشمی مناسبی ایجاد کنند.
صورت دیگر این بازی : میتوانید از عکس هایی از والدین کودکان و سایر اعضای خانواده آنها برای ایجاد انگیزه استفاده کنید.
.۱. بسته بندی کردن
هدف
کودک بتواند از تماس چشمی در ارتباطات و روابطش استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
کت
دستکش
کلاه
روسری
چکمه و کفش بچه گانه
روش کار
قبل از اینکه برای بازی کردن بیرون بروید لباس های بیرون کودکان را روی هم ریخته و هر بار یکی از آنها را جدا کنید و پرسید که این لباس مال کیه ؟هنگام نشان داد هر لباس کودکان را برای برقراری ارتباط چشمی تشویق کنید.
نکته : قبل از اینکه لباس ها را روی هم بریزید، خودتان متوجه شوید که هر لباس به کدام کودک تعلق دارد.
بهبود بخشیدن ارتباط چشمی
جهت ایجاد علاقه در کودک برای این که به ما نگاه کند، به تمریناتی با حالات چهره ای احتیاج داریم به عبارتی باید هیجانات خود را به شکلی اغراق آمیز در چهره نشان دهیم. وقتی به کودک نگاه می کنیم باید حالت صورت جذابی به خود گرفته و یا شیء جذابی را نزدیک صورت خود نگه داریم و سپس چهره مان را پشت آن پنهان کنیم. این کار کودک مبتلا به اوتیسم را تشویق می کند به ما نگته کند. راه های بسیار مناسبی برای بهبود ارتباط چشمی وجود دارد.
روش های بهبود ارتباط چشمی
– قبل از آب دادن به کودک می توان او را تشویق کرد که به ما نگاه کند یعنی ارتباط چشمی برقرار کند ولی دقت کنید که نباید با کودک به جدال پرداخت.
– ردگیری بینایی، کودک باید یاد بگیرد که اشیاء را با چشمانش دنبال کند، بادکنک، حباب و عروسک موارد جذابی برای کودک هستند. زمانی که در حال دمیدن در بادکنک یا حباب هستید کودک ممکن است به شما نگاه کند پس این کار را به آرامی انجام دهید تا کودک مدت زمان بیشتری نگاه کند. می توانید پشت عروسک یا ماسک پنهان شوید و منتظر بمانید تا کودک ارتباط چشمی برقرار کند.
-بازی با وسایل صدا ساز، وسیله ای را به صدا درآورید، این کودک را تشویق می کند که به شما نگاه کند. هرگاه تماس چشمی اش را با شما قطع کرد، ایجاد صدا را متوقف کنید و دوباره با نگاه کودک شیء را به صدا در آورید.
-بازی با پر های رنگی، پر ها را فوت کنید، با آن ها کودک را قلقلک دهید.
– در زیر یک پارچه رنگی جذاب پنهان شوید و کمی تکان بخورید تا توجه کودک را جلب کنید سپس آن را بر روی سر کودک رها کنید و کودک را تشویق کنید تا آن را به سمت خودش بکشد.
– دالی بازی کنید، پشت اشیاء یا دستان تان پنهان شوید. والدین می توانند این کار را هنگام لباس پوشاندن به کودک انجام دهند. ماسک های کاغذی نیز با سوراخ هایی برای چشم ها، کودک را به تماس چشمی تشویق می کند.
– از عینک آفتابی استفاده کنید، آن را روی چشمان تان بگذارید و بردارید و کودک را به نگاه کردن تشویق کنید.
– دوربین درست کنید، یک لوله مقوایی درست کنید و از داخل آن، هم دیگر را ببینید. سعی کنید آن را با کاغذ های رنگی تزیین کنید تا جذاب تر باشد.
– بازی با انگشتان، انگشت های دست تان را تکان دهید، پشت آن پنهان شوید، روی آن نقاشی بکشید.
– روی سرتان کلاه گیس بگذارید و یا پشت آن پنهان شوید .
– آواز بخوانید، دست بزنید، قلقلک بازی کنید و گاهی این کارها را متوقف کنید و به محض برقراری ارتباط چشمی ادامه بازی را انجام دهید.
– توپ بازی کنید، بازی تبادل توپ را انجام دهید و پس از عادت کردن کودک به روند بازی توپ را پیش خود نگه دارید و به محض برقراری ارتباط چشمی بازی را ادامه دهید.
– با چهره های جالب، بازی چشمک زدن را با کودک انجام دهید.
– نقاشی روی صورت، روی صورت خودتان و کودک تصاویر جذاب یا خنده دار حیوانات را بکشید.
منابع:
reframingautism.org.au
autismparentingmagazine.com
dreambigchildren.com
سوالات متداول:
1-آیا عدم ارتباط چشمی همیشه نشانه اوتیسم است؟
خیر. برخی کودکان خجالتی یا دارای اختلالات دیگر (مثل اضطراب اجتماعی) نیز ممکن است تماس چشمی کمی داشته باشند. اما در اوتیسم، این رفتار معمولاً با علائم دیگر (مثل تاخیر گفتاری یا حرکات تکراری) همراه است.
2-آیا اجبار کودک به نگاه کردن مفید است؟
خیر. اجبار ممکن است باعث اضطراب بیشتر شود. بهتر است به‌تدریج و با تشویق مثبت (مثلاً پس از هر نگاه کوتاه، پاداش کوچکی بدهید) این مهارت را تقویت کنید.
گروه درمانی یکی از روش های پر کاربرد در کنار بازی درمانی کودکان اوتیسم می باشد که در مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر اجرا می گردد. برای انجام بازی های گروهی برای کودکان اوتیسم ،کودکان مبتلا به اوتیسم باید بر اساس نیازهای فردی، نقایص، سن و سطح رشد، گروه بندی شوند. این کار برای کودکان اوتیسم با عملکرد بالا نیز مفید است، زیرا آنها اغلب توانایی بیشتری از نظر زبانی و تحصیلی دارند. گروه درمانی برای اوتیسم با بازی گروهی برای کودکان توسط متخصصین بازی درمانی و کاردرمان مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر به صورت تخصصی انجام می گیرد. گروه درمانی در کودکان بیش فعال و نوجوانان کاربرد فراوانی دارد.
بازی‌درمانی اوتیسم
همه اقدامات درمانی که اینجا ارائه شده برای مدتی اجرا شده و تا حدودی رضایت بخش آزمایش شده است. در بعضی موارد، اقدام درمانی به صورت رسمی ارزیابی شده است و نویسندگان به صورت گسترده به منافع شان، همچنین به محدودیت‌‌هایشان اشاره کرده اند. اقدامات درمانی براساس بازی کاملاً جذاب، موفق و امیدبخش هستند، اما آنها گسترده و بکار گرفته نمی‌شوند. همچنین شما باید بررسی کنید تا چه حدودی منفعت شان میتواند تعمیم داده شود و به تغییر در کودک یا اصلاح در محیط نسبت داده میشود. برای این-که بتوانید به این سوالات پاسخ دهید، باید در نظر داشته باشید که:
1. شما باید بازی که نقش آموزشی دارد را درک کنید و فقط نباید بهانه ای باشد که استراحت کند یا به کودکی راهی برای وقت گذارنی بدهد.
2. باید یک هدف هر دفعه برای هر فعالیت تنظیم کنید و کودک باید تبحر داشته باشد.
3. نباید از بازی کودکان اتیستیک با عملکرد پایین با کودکان لال مستثنی باشد.
4. در ابتدا، حداقل باید سعی کنید تا علایق کودک را در نظر بگیرید.
5. باید بازی اجتماعی، تقلیدی و نمایشی را گسترش دهید.
6. باید به کودک آموزش دهید چگونه با عروسک و عروسک نمایشی بازی کند.
7. باید به کودک آموزش دهید چگونه از دستوری پیروی کند، ارکان جدید را به تدریج اضافه کند و در نهایت دستور خودش را بسازد.
8. باید به تدریج افراد بیشتری را به بازی دعوت کند (ترجیحاً خواهر یا برادر یا همسالان)، که قبلاً آموزش دیده اند چگونه به کودک اوتیسمی نزدیک شوند و چه انتظاری از او داشته باشند (لطفا به خاطر داشته باشید همانطور که رویرز (۱۹۹۶)، نشان داد با توجه به تعمیم پذیری موفق تر خواهد بود اگر همسالان بیشتر کمک شوند تا آموزش ببینند).
9. باید مطمئن باشید که کودک میتواند خلاقانه خودش بازی کند و بازی اش را به اشیا، افراد و محیط دیگر تعمیم دهد.
اقدامات درمانی که بازی اجتماعی را تعلیم میدهند اینجا آنالیز شده اند و تنها بازی نیستند، اما تعداد کمی هستند که مطالعه شده اند. یک مشاهده کلی این است که تنها مهارتی که به نظر می‌رسد رشد داشته است مهارت تعامل اجتماعی است و زبان یا اصول پایه ارتباطات رشد نداشته است. درک این که بازی باید در همه برنامههای اموزشی یا درمانی شرکت داشته باشد مهمترین قسمت است و به عنوان یک فعالیت ساده که چیزی ارائه نمیدهد بررسی نشود. خیلی از درمانگران بازی را بکار می‌برند تا فقط کودک را سرگرم کنند در حالی که استراحت می‌کنند یا مواد برای کار بعدی شان را آماده می‌کنند. بازی کودکان اتیستیک نباید به تکرار کلیشه ی محدود باشد، اما باید یک فرصت پرفایده برای یادگیری و اجتماعی شدن باشد.
بازی های گروهی برای اوتیسم
اختلال طیف اوتیسم یک وضعیت عصبی متفاوت است که بر ارتباطات، رفتار و یادگیری تأثیر می گذارد. روان شناسان از اصطلاح اختلال طیف استفاده می کنند زیرا علائم و نیازهای حمایتی بسته به کودک متفاوت است. اگرچه از نظر بالینی به عنوان یک اختلال تعریف می شود، داشتن اوتیسم به این معنی است که مغز آن ها به روشی متفاوت از آن چه که رایج تر یا معمولی تر در نظر گرفته می شود، سیم کشی شده است. چند نشانه رایج اختلال طیف اوتیسم عبارت اند از: مشکل در درک و پاسخ به نشانه های اجتماعی عصبی – معمولی، رفتارها و علایق شدید و تکراری، حساسیت به محرک های بصری، شنیداری و یا حسی. برخی از بازی های گروهی برای کودکان اوتیسم عبارت اند از:
– بازی نام: این فعالیت سرگرم کننده ارتباط گروهی، یک مهارت ضروری را به کودکان مبتلا به اوتیسم می آموزد: چگونه خود را معرفی کنند و نام شخص دیگری را یاد بگیرند. برای انجام این بازی، کودکان را در یک دایره جمع کنید تا همه بتوانند یکدیگر را ببینند. با اشاره به خود و گفتن نام خود شروع کنید (“من آقای یا خانم _____ هستم.”). سپس، از کودک سمت راست خود بخواهید نام خود را همان طور که شما انجام دادید به اشتراک بگذارد و سپس نام شما را در حالی که به شما اشاره می کند، تکرار کند. از هر کودک بخواهید به نوبت نام خود را بگوید، سپس به کودک دیگری در کلاس اشاره کند و نام او را تکرار کند. بازی نام یک فعالیت اجتماعی به خصوص سرگرم کننده برای کودکان در ابتدای سال تحصیلی است. به این ترتیب، آن ها می توانند نام دوستان خود را یاد بگیرند و در پیدا کردن دوستان جدید پیشرفت کنند.
– رنگ آمیزی: بر اساس مقاله ای مشترک از موسسه ملی تروما و از دست دادن در کودکان که منتشر شده است، صفحات رنگ آمیزی می توانند یک تمرین عالی ذهن و بدن برای آرامش و تمرکز بر این جا و اکنون باشند. چند صفحه رنگ آمیزی در دسترس داشته باشید و آن ها را به عنوان یک فعالیت آرامش بخش زمانی که کودکان تحت فشار هستند، پیشنهاد دهید. به عنوان مثال رنگ آمیزی هایی با عنوان پیک نیک، پیاده روی در طبیعت، حیوانات، جنگل، گیاهان و… .
– زمان اشتراک گذاری: زمان اشتراک گذاری یک فعالیت اصلی برای بازی با کودکان اوتیسم است و می تواند یک فعالیت اجتماعی عالی باشد. هر هفته، از یک کودک بخواهید چیزی را که دوست دارد با کلاس به اشتراک بگذارد، بیاورد و آن را به دوستانش معرفی کند.
بازی گروهی کودکان اوتیسم
خیلی از کودکان مبتلا به اوتیسم دوست ندارند در بازی شکست خورده یا نمی‌توانند به راحتی با باخت خود کنار بیایند. بنابراین وجود چنین بازی‌هایی در یک جلسه ی گروه درمانی لازم و ضروری است. آموزش برخورد مناسب در هنگام شکست، باید هدف گرو باشد. برای این منظور استفاده از یک پرسشنامه مناسب میتواند مفید باشد. آواز (گاهی توبازی می بریم گاهی توبازی می‌بازیم بازی یک جور شادیه) باید اغلب مواقع تکرار شود به ویژه هنگام باخت، تا عصبانیت ناشی از باخت برطرف گردد.
۱. قطار بازی گروهی کودکان
هدف گروه درمانی
کودک از مهارت های مشارکت و همکاری در یک فعالیت گروهی استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
ریل قطار که قطعات آن به آسانی توسط کودکان پیش‌دبستانی روی هم سوار شود.
یک واگن کوچک برای هر یک از کودکان (واگن ها باید از نوع کشیدنی باشند نه برقی).
یک صفحه کاغذ بزرگ تصویر ریل قطار روی آن کشیده شده باشد.
روش کار
کار با جدا کردن قطعات ریل قطار از یکدیگر شروع میشود. کاغذ بزرگی که تصویر ریل قطار روی آن کشیده شده را روی زمین پهن کنید و قطعه‌ای از ریل را روی آن بگذارید. برای کودکان توضیح دهید که باید به ترتیب و رعایت نوبت ریل قطار را بسازند. قطعه ای را به دست اولین کودک داده و او را تشویق کنید تا این قطعه را به قطعه ای که شما ابتدا گذاشته اید و از کند. به نوبت به هر کودک یک قطعه از قطعات ریل را بدهید تا آن را به قطعه قبلی متصل کند. این کار را تا کامل شدن ریل ادامه دهید. بعد نشان دهید که چطور میتوان یک واگن را روی ریل حرکت داد. در عین حال صدای قطار را هم در بیاورید تا توجه و علاقه ی کودکان را جلب کنید. به هر یک از کودکان یک واگن بدهید و بگذارید با آن روی ریل بازی کنند. طی تمرین بر رفتار های آنها نظارت داشته باشید و در صورت لزوم مداخله کنید. به آنها نشان دهید که می توانند واگن هایشان را به هم وصل کنند و با هم بازی کنند. آنها را به مشارکت در حین بازی گروهی ترغیب کنید. اگر با توجه به اندازه ریل یا رفتارهای کودکان امکان بازی همگی آنها به طور همزمان وجود ندارد، بازی را نوبتی کنید طوری که هر بار فقط دو کودک بتوانند همزمان روی ریل قطار بازی کنند.
۲. بازی ما یک قطار هستیم!
هدف گروه درمانی
کودک بتواند از مهارت های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده کند.
وسایل مورد نیاز :
یک استوانه کوچک به عنوان قطار استفاده میشود. (برای هر کودک در گروه یک عدد)
تصویری از یک قطار
توجه : اندازه ی استوانه ی موردنظر تقریبا ۴۲ سانتی متر است. و منازل معمولاً از این نوع استوانه به عنوان پایه ی گلدان (میز زیر گلدان) استفاده می شود.
روش کار
برای کودکان توضیح دهید که قصد دارید که همراه با هم قطار بسازید. عکس یک قطار را نشان داده و توضیح دهید که چگونه واگن ها به دنبال هم قرار می‌گیرند. یک مسیر را مثل دور یک میز یا شی دیگر در کلاس تعیین کنید تا قطار شما و بچه‌ها در طول آن مسیر به دنبال هم قرار گیرند. به بچه ها نشان دهید که چطور روی استوانه بنشینند و آن را حرکت دهند. به هر کودک یک قطار استوانه ای را داده و به او کمک کنید تا بنشیند و شروع به غلتاندن آن کند و از آن لذت ببرد. در حین بازی انعطاف به خرج دهید و بگذارید کودکان برای بررسی حرکت قطار ریل قطار را ترک کنند.
۳. بازی گروهی و آواز بارانی
هدف گروه درمانی
کودک بتواند از مهارت های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی برای کودکان استفاده کند.
وسایل مورد نیاز
یک کاغذ بزرگ برای کشیدن یک نقاشی دیواری
ماژیک های رنگی
وسایل مورد نیاز در باران مثل چتر، کت، کلاه، کفش مناسب برای یک روز بارانی
روش کار
به صورت دایره وار روی زمین بنشینید و آواز بخوانید: (هوا چطوره؟) و با صدای بلند بگویید: (هوا خوب و ملایم)
بازی را این طور شروع کنید دست ها را از هم باز و بالای سر باشد مانند حالتی که می خواهید سوالی بپرسید:
امروز هوا چطوره؟
آب و هوا چطوره؟
به من بگید: هوای امروز چطوره؟
آیا هوا آفتابیه؟ (دست هارا بالای سر، شکل یک دایره را برای خورشید در هوا رسم کنید.)
ابریه؟ (دست ها را روی چشم ها قرار دهید.)
بارونیه؟ (انگشتان هر دو دست آهسته مانند ریزش قطرات باران پایین می آیند.)
برفیه؟ (بلرزید و خودتان را بغل کنید، مثل وقتی که احساس سرما میکنید.)
باد میاد؟ (دست ها در هوا مثل باد می چرخند.)
در مورد هوای بیرون از کودکان سوال کنید و به آنها بگویید که باران از آسمان می بارد و گاهی اوقات هنگام باریدن باران، رعد و برق نیز وجود دارد. کودکان را ترغیب کنید تا این آواز را بخوانند: (رعد و برق می آید.) و بعد با صدای بلند تر بگویید: ( آیا خوابت می آید؟)
رعد و برق می آید: (دست ها را آهسته به زمین بزنید تا صدای تپ تپ ایجاد کنید و بخوانید: رعد و برق می آید، رعد و برق می آید.) دست ها را همچنان آهسته به زمین بزنید. تا یک صدای تپ تپ ایجاد کنید و بخوانید: گوش کن تو غرشش رو.)
بشکن بزنید و بخوانید: صدای شرشر بارون می یاد شرشر بارون می یاد. دست ها رابه هم بمالید مثل اینکه خیس شده اید و بخوانید (خیس شدم. خیس شدم.) درباره اینکه در هنگام بارش از چه وسایلی (مثل چتر، بارانی، کلاه و کفش بارانی) باید استفاده کرد، با کودکان صحبت کرده و نمونه ای از هر وسیله را نشان دهید. پس از آن برای گروه درمانی توضیح دهید که یک نقاشی دیواری بکشند که باران، ابرها و همه وسایل مورد نیاز در هنگام بارش باران در آن رسم شده باشد. یک تکه بزرگ کاغذ و ماژیک های رنگی تهیه کنید تا کودکان اطراف کاغذ بنشینند و برای هر کدام محدوده ای را برای نقاشی کردن مشخص کنید. آنها باید نقاشی مورد نظرشان را بکشند و رنگ کنند. کودکان را برای کشیدن باران، چتر؟ و..ترغیب کنید و پس از اتمام نقاشی، آنها را برای همه به نمایش بگذارید.
۴. بازی پاییز را به خانه ببرید و در آن قدم بزنید
هدف
کودک بتواند از مهارتهای مشارکت و همکاری در یک بازی با گروهی استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
برگ های پاییزی رنگارنگ قشنگ
کیف
روش کار
آواز قدم زدن در جنگل را به صورت دسته جمعی بخوانید: (همه در حال قدم زدن آواز بخوانند.)
ما توی جنگل قدم میزنیم. ما توی جنگل قدم میزنیم.
رنگهای قشنگ پیدا می کنیم. ما تو جنگل قدم میزنیم
شعر را سه بار تکرار کنید.
قبل از شروع جلسه مقدار خیلی زیادی از برگهای پاییزی را در رنگهای مختلف جمع آوری کنید آنها را داخل یک کیف پنهان کنید. از گروه بازی بخواهید تا دایره وار بایستند. کیف محتوی برگ ها را پشت سرتان نگه دارید. گروه را در خواندن این آواز راهنمایی کنید: (ما توی جنگل قدم میزنیم) و بعد از سه بار می ایستید و آهسته به گروه می‌گویید (ما در اعماق جنگل قدم میزنیم.) اطراف ما خیلی زیباست، درختان بلند و… ما صدای (هوهوی) باد را می‌شنویم. حالا همه چشمها بسته: تکرار کنید تا همه چشم های خود را ببندند و و حالا همه تصور می‌کنیم داریم در جنگل قدم میزنیم وقتی تا ۳ شمردم چشم هایتان را باز کنید.
یک، دو، سه با شماره ی سه برگ ها را در مرکز دایره در هوا پخش کنید. به کودکان اجازه دهید تا برگ ها را جمع کنند. نظر کودکان را درباره برگها جویا شوید. سوال هایی مثل: چند تا برگ داری؟ چه رنگهایی را جمع کردی؟ چه کسی برگ قرمز دارد؟ و مانند اینها را از بچه ها بپرسید. سر انجام از کودکان بخواهید که به صورت گروهی برگ ها را جمع کنند و آنها را دوباره داخل کیف بریزید و بر اساس علاقه گروه فعالیت‌ها را تکرار کنید. و در پایان بازی به هر کدام از کودکان اجازه دهید تا تعدادی از برگها را به انتخاب خود به خانه ببرند.
۵. بازی گروهی مرغ قرمز کوچک
هدف گروه درمانی
کودک بتواند از مهارت های مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
کتاب داستانی با نام مرغ قرمز کوچک
کلاه هایی با گوش های مناسب برای نمایش دادن حیوانات داستان
روش کار :
داستان را برای کودکان بخوانید و مطمئن شوید که آنها عکس های کتاب را دیده اند. در پایان داستان به آنها بگویید که قصد دارید دوباره داستان را تکرار کنید. با این تفاوت که این بار همه باید برای تعریف کردن داستان به شما کمک کنند. به آنها بگویید می‌خواهید قسمت مربوط به مرغ قرمز کوچک را بخوانید و به کمک آنها برای اجرای نقش‌های حیوانات دیگر نیاز دارید. به آنها نشان دهید که چطور در حین جواب دادن سرشان را تکان دهند. آنها را برای اجرای نقشه های گربه، سگ، خوک و… انتخاب کرده. و به آنها کلاه ها یا سربند هایی را که نشان دهنده گوش های حیوان مورد نظر است، بدهید. داستان را دوباره بخوانید و در زمان مناسب به هر کودک برای پاسخ دادن اشاره کنید.
توجه : این فعالیت ها باید مطابق با تعداد کودکان گروه باشد. اگر تعداد کودکان بیشتر از تعداد حیوانات ذکر شده در کتاب بود، باید دو یا سه کودک با هم به طور گروهی و همزمان نقش یک حیوان (گربه یا سگ و…) را به عهده بگیرند و در زمان مناسب همگی باهم جواب بدهند.
۶. بازی ضربه به بادکنک برای اوتیسم
هدف گروه درمانی
کودک بتواند از مهارتهای مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
یک عدد بادکنک باد شده بزرگ
روش کار
کودکان به صورت دایره وار روی زمین می نشینند، توضیح دهید که هر کودک باید با ضربه بادکنک آن را به سوی نفر بعدی بفرستد، به طوری که بادکنک با زمین تماس پیدا نکند. بازی گروهی را طوری اجرا کنید که همه بتوانند به بادکنک ضربه بزنند. با پرتاب بادکنک به هوا بازی را شروع کرده و از آن لذت ببرید. بازی گروهی را بر حسب نیاز تغییر دهید و حتماً چندین بادکنک اضافه در دسترس داشته باشید تا در صورت ترکیدن بادکنک از آنها استفاده کنید.
توجه : مطمئن شوید که هیچ کدام از کودکان به بادکنک حساسیت ندارند.
۷. صورت کاغذی در بازی های اوتیسم
هدف گروه درمانی
کودک بتواند از مهارتهای مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
صفحات کاغذی
کاغذهای رسم که اجزای صورت روی آنها کشیده شده باشد
مقداری کاموا و چسب
آینه
روش کار
در مورد اجزای مختلف یک صورت با کودکان صحبت کرده و مطالب خود را تکرار کنید. به هر کودک قطعات یک عضو صورت را بدهید. به طور مثال همه چشم ها را به یک نفر بدهید. کودکان را تشویق کنید که در مورد قطعات مورد نیاز شان و همچنین اعضایی که بهتر با هم و سایر اعضای صورت هماهنگی دارند، سوال کنند. (مثلاً چشمان آبی و موهای قهوه ای هماهنگی بیشتری دارند) معلم نیز می تواند مسئول چسباندن قطعات روی صفحات باشد.
صورت دیگر بازی :
صورت های کاغذی را می توانید برای سایر اعضای خانواده نیز تهیه کنید.
۸. بازی گروهی کتاب فصل های سال
هدف گروه درمانی
کودک بتواند از مهارتهای مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
کتابی که تصاویری از فصل‌های مختلف سال را همراه با توضیح مربوط به هر کدام در بر داشته باشد.
روش کار
درباره چهار فصل با کودکان صحبت کنید و در مورد فصلی که در آن قرار دارید بحث کنید. کتاب را بخوانید و در مورد هر فصل سوالاتی را مطرح کنید مثل : الان در چه فصلی هستیم؟ ما در این فصل چه می پوشیم؟ چه کسی سورتمه دارد؟ و مانند اینها با پرسیدن سوالات مستقیم از کودکان مطرح کردن عقیده شان آنها را به مشارکت در گروه تشویق کنید.
۹. بازی گروهی مجموعه محبوب من
هدف گروه درمانی
کودک بتواند از مهارتهای مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
عکس های مختلفی از مجلات گوناگون شامل تصویر غذا ها، اسباب بازی ها، لباس ها، حیوانات، آدم ها و مانند اینها
چسب
مقوا
رنگ های لعابی
روش کار
در مورد چیزهای مورد علاقه کودکان مثل پیتزا، سگ ها ، یا ماشین های مسابقه با آنها صحبت کنید. کودکان باید عکس هایی از چیزهای مورد علاقه خود انتخاب کنند. معلم باید به آنها کمک کند تا تصاویر مورد نظرشان را روی مقوا بچسبانند. کودکان را تشویق کنید تا درباره انتخاب های خود با یکدیگر گفت و گو کنند تا بتوانند به وجود تفاوت ها و شباهت های بین خودشان پی ببرند. هر کودک روی مجموعه کامل شده ی خود نامش را باخط خود بنویسد.
توجه کنید : بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم در مقابل کثیف شدن دستهایشان مقاومت می کنند آنها را با دادن جایزه به مشارکت در بازی تشویق کنید و به آنها اجازه دهید که فوراً دستهای خود را بشویند.
۱۰. بازی گروهی مخلوط سیب و موز خنک
هدف گروه درمانی
کودک بتواند از مهارتهای مشارکت و همکاری در یک بازی گروهی استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
مخلوط کن
فنجان های کاغذی
نصف فنجان آب سیب خنک
یک موز رسیده
مقداری دارچین
این مواد برای ۴ نفر کافی است.
روش کار
به هر کدام از کودکان یکی از اجزای مخلوط را بدهید، یکی از آنها را به عنوان سرآشپز و مسئول مخلوط کردن اجزا با یکدیگر انتخاب کنید. هر کودک ماده ای را که در دست دارد داخل مخلوط کن بریزد. وقتی همه اجزا داخل مخلوط کن ریخته شد به هر یک از کودکان اجازه بدهید که دکمه مخلوط کن را برای مخلوط کردن فشار دهد. مقدار کمی از مخلوط را داخل فنجان ها بریزید و به هر کدام از کودکان یک فنجان بدهید و آنها را تشویق کنید که بازهم از مخلوطی که در که درست کرده اند بخورند. بازی را میتوان با آبمیوه ها و میوه های دیگر نیز انجام داد.
بازی درمانی گروهی در اوتیسم یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود مهارتهای اجتماعی، ارتباطی و حسی-حرکتی کودکان طیف اوتیسم است. همانطور که در این مقاله بررسی شد، فعالیتهای گروهی ساختاریافته در محیطی امن و حمایتی، نه تنها به کودکان کمک میکند تا تعاملات اجتماعی را تجربه کنند، بلکه زمینه‌ساز رشد خودآگاهی، همدلی و توانایی حل مسئله نیز میشود. ترکیب این روش با اسباب‌بازی‌های حسی و راهنمایی درمانگران متخصص میتواند نتایج چشمگیری در کاهش انزوا و افزایش مشارکت کودکان در فعالیتهای روزمره ایجاد کند. برای دستیابی به بهترین نتایج، توصیه میشود این جلسات به‌صورت منظم و با توجه به نیازهای فردی هر کودک طراحی و اجرا شوند.
1-چگونه کودکان اوتیسم را به مشارکت در بازی گروهی تشویق کنیم؟
استفاده از علایق خاص کودک در بازی، دادن نقش‌های ساده و قابل پیش‌بینی، و سیستم پاداش‌دهی فوری میتواند مؤثر باشد. هرگز کودک را مجبور نکنید.
2-چه تعداد شرکت‌کننده برای شروع مناسب است؟
بهتر است با گروههای بسیار کوچک (2-3 کودک) شروع کنید و به تدریج تعداد را افزایش دهید. حضور یک همبازی عادی (خواهر/برادر یا دوست) میتواند الگوی خوبی باشد.
بهترین مرکز تشخیص و درمان آسپرگر در تهران تحت نظر دکتر صابر به بررسی اختلالات طیف اوتیسم و تشخیص آسپرگر در کودکان می پردازد. آسپرگری و درمان آن از مواردیست که در ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی امریکا حذف شده است. درمان آسپرگر خفیف در مرکز اوتیسم دکتر صابر توسط گفتار درمانی در اختلال آسپرگر و کار درمانی آسپرگر انجام می گیرد.
برای تشخیص علائم آسپرگر در کودکان باید به دکتر اوتیسم مراجعه نمود. برای درمان آسپرگر تشخیص نشانه های آن اهمیت دارد. در زیر علائم آسپرگر بیان شده است.
نواقص مداوم و برجسته در تعاملات اجتماعی.
مشکل در استفاده از تماس چشمی، بیان های چهرهای، حرکات بیانگر و دیگر شکل های ارتباط غیر کلامی.
مشکل در فهم و کاربرد زبان غیر تحت تلفظی.
فقدان ارتباطات مناسب با همسالان.
شیفتگی جدی نسبت به علایق یا اشیا.
تعصب خشک نسبت به عادات جاری یا علایق خاص که تاثیر سوء بر شرکت سندروم آسپرگر در فعالیت های ارتباطی دارد.
اهداف گفتاردرمانی در اختلال آسپرگر
از اهداف گفتار درمانی آسپرگر می توان به موارد زیر اشاره کرد.
شرکت در فعالیتهای ارتباطی کلامی و غیرکلامی.
شروع معاملات اجتماعی و پاسخگویی به این معاملات با دیگران.
درک و استفاده از زبان استعاری به منظور ارتباط موثر.
پذیرش و کنترل تنوع در موارد روزمره بدون بروز واکنش‌های عاطفی قوی.
ایجاد و توسعه مهارتهای تعامل اجتماعی در بافت‌های ارتباطی متنوع،متناسب با سن رشدی،لهجه و انتظارات فرهنگی.
ایجاد انتظارات واقع بینانه در والدین نسبت به مهارتهای ارتباطی کودکشان و جلب همکاری ایشان با گفتار درمانگر و دیگر متخصصین به منظور توسعه راهبردهای درمانی موثر.
نکاتی مهم در درمان آسپرگر -گفتار درمانی برای آسپرگر
مهارت های ارتباطی سندروم آسپرگر را با استفاده از ارزیابی های هنجار شده مستند سازید و طریقه ارتباط وی در خانه،مدرسه،زمین بازی،بوفه و دیگر موقعیت های اجتماعی و آموزشی مهم را مشاهده نمایید.
از والدین در زمینه مراحل رشدی،تاریخچه پزشکی و نیز وضعیت پزشکی فعلی،درمان های تخصصی قبلی،تلاش های ارتباطی در موقعیت های مختلف،و علایق اجتماعی و خانوادگی نشانگان آسپرگر اطلاعاتی کسب نماید.
به والدین توصیه نمایید در جستجوی یک ارزیابی بین رشته ای از متخصصین مربوطه نظیر روانشناس تربیتی،معلم،عصب شناس اطفال،کاردرمانگر،یا شنوایی شناس باشند تا وضعیت شناختی،آموزشی،سلامتی،شنوایی،زندگی روزانه،و مهارت های حرکتی مهم در رشد مداخلات ارتباطی را مستند سازید.
ملاقاتهای منظم با والدین اختلال آسپرگر و دیگر متخصصین مربوطه داشته باشید تا در صورت نیاز راهبردهای درمانی مشترک را توسعه بخشید یا تغییر دهید.
بهترین رویکردهای درمانی متناسب با نیاز های انفرادی سندروم آسپرگر را تعیین نمایید (نمونه‌ای از این روش ها در زبان انگلیسی عبارتند از: مدل درمان و آموزش کودکان مبتلا به اوتیسم و سایر معلولیت های ارتباطی ( TEACCH ) ،داستان های اجتماعی و یا رویکردهای اجتماعی کاربرد شناسی).
بر مبنای نیازهای ارتباطی زبانی،اجتماعی و آموزشی نشانگان آسپرگر،موقعیتهای ارتباطی خاص را به عنوان اهداف درمانی انتخاب نمایید.
به والدین و معلمین سندروم آسپرگر و دیگر متخصصان مرتبط،رابطه میان رفتار های مربوط به اوتیسم و نواقص رشدی ارتباط را توضیح دهید.
منابع و مطالب مفیدی در زمینه نشان های آسپرگر برای والدین و معلمان سندروم آسپرگر فراهم نمایید.
حمایت های محیطی مورد نیاز برای افزایش موقعیت های ارتباطی سندروم آسپرگر با والدین و معلمانش (نظیر نصب برنامه روزانه در خانه و مدرسه،تهیه قوانین نوشتاری برای شرکت در مراکز بازی یا یادگیری،حذف مطالب حسی توان کاه،یا کنترل سطح صدا) را کشف نمایید.
به والدین و معلمان آموزش دهید در هنگام ایجاد تغییرات در برنامه درمان آسپرگر،از حمایت های بینایی نظیر نصب کلمه «تغییر» یا نمادهای حاکی از گسیختگی در برنامه روزمره سندروم آسپرگر استفاده نمایند،از سندروم آسپرگر بخواهید تغییر در برنامه روزمره را انجام دهند.
یک داستان مصور و دارای طرح «اگر-آنگاه» را برای سندروم آسپرگر تهیه نمایید،در این طرح ابتدا تصویری با این مضمون قرار می گیرد که «اگر این حادثه اتفاق بیفتد که…» و سپس دو یا سه تصویر از رفتارهای ارتباطی جایگزین پیشنهاد میشود شامل «پس من می توانم از… استفاده کنم» (مثلاً اگر من ازدست دانش‌آموز دیگری عصبانی باشم،میتوانم از تو دور بشوم یا میتوانم با یک صدای نرم و آرام به او بگویم چرا عصبانی هستم.)
هنگامی که با نشانه های آسپرگر در فعالیتی سهیم می‌شوید برای برجسته تر کردن آن،فعالیتهای او و خود را با استفاده از تن صدای آهنگین با سرعتی کند و بیان چهره ای اغراق شده توصیف نمایید.
رفتارهای ارتباطی کلامی و غیرکلامی معنادار و مورد استفاده اختلال آسپرگر را در برنامههای خاص مشترک یا فعالیت های روزمره تعاملی جمعی (نظیر تهیه غذا،اجرای یک بازی یا ورزش،رفتن به فروشگاه یا سفارش غذا در رستوران) تعیین نمایید. سپس فهرستی از بیان چهرهای،زبان بدنی،ساختار عبارت ها و جملات مورد نیاز وی را تهیه نمایید،پس از آنکه الگوی مناسب در این ارتباط را به او نشان دادید از وی بخواهید این ارتباط را در زمان فعالیت های روزمره مشترک با همسالان عادیش تمرین نماید.
در حین استفاده شما از حرکات بیانگر ساده یا بیان چهره ای،دستورات شفاهی به سندروم آسپرگر را به یک دستور محدود نمایید تا اطلاعات کلامی مفهوم تر شود،وقت کافی برای پاسخگویی و نشان دادن آن که درک صحیحی از دستور داشته است به وی بدهید.
باز ساختن تخته های (آلبوم های) داستانی که شامل مراحل صریح و روشن یک تکلیف است،نشانه های بینایی (نظیر نوشته یا تصویر نمادین) را به دستورات شفاهی بیفزایید،از سندروم آسپرگر بخواهید قبل از شروع تکلیف دستورات را بخواند (مثلاً بردن خوراکی ها به اتاق پیش دبستانی،تکمیل یک تکلیف،قرار دادن لوازم شخصی در قفسه،یا چیدن میز.)
هنگامی که دستورات شفاهی خاص را به نشانگان آسپرگر می دهید و قبل از آنکه بخواهید وی آنها را اجرا نماید،مراحل تکلیف را برای سندروم آسپرگر الگوسازی نمایید،برای هر تکلیف از وی بخواهید دستورات شفاهی شما را تکرار نماید،با افزایش توانمندی در توجه طولانی تر به شما،برای تکالیف دارای توالی پیچیده تر بیفزایید.
از تصاویر افرادی استفاده کنید که بیان چهرهای و موقعیت های بدنی مختلف دارند تا به نشانگان آسپرگر معنای رایج پیام های ارتباطی غیرکلامی را بیاموزید.
به والدین و معلمان سندروم آسپرگر بیاموزید بیشتر اوقات در زمینه رفتارهای کلامی و غیرکلامی مهم که حاکی از عواطف و احساسات دیگران است،اظهار نظر نمایند (مثلاً «به صورت امیر نگاه کن،صورتش غمگین به نظر می رسد چون دوستش چیزی گفت که قلبش شکست،میبینی؟» یا «به علی نگاه کن،او لبخند میزند و بالا و پایین می پرد،او نمره خوبی از مقاله اش گرفته و به همین دلیل هیجان زده است.)
پس از خواندن یک داستان یا تماشای فیلم به همراه سندروم آسپرگر احساسات و عواطف شخصیتها را به بحث بگذارید،از وی بخواهید با نوشتن یا کشیدن پاسخ‌هایی جملات زیر را تکمیل نماید: هنگامی که این اتفاق افتاد… او احساس کرد که…،من این را از اینجا فهمیدم که او…
به کودک آسپرگر بیاموزید که چگونه با گفتن نام،زدن ضربات ملایم به شانه شخص مقابل،یا گفتن عبارت های باز نظیر «میدونی چیه؟» توجه فرد دیگر را به صورتی مناسب جلب نماید،به نشانگان آسپرگر بیاموزید صبر کند تا شخص مقابل با نگاه کردن یا پاسخ دادن به وی با واژه «چی؟» به تلاش وی ارج نهد.
کودک اختلال آسپرگر بیاموزید با شناسایی تغییر حالت نگاه گوینده و استفاده از مکث هایی که به وی اجازه می دهد در لحظه مناسب نوبت مکالمه را به عهده بگیرد،قطع گفتار گوینده در طی مکالمه را کاهش دهد.
فهرستی از سوالات محتمل الوقوع رایج را تهیه کنید بیمار در مکالمه اش با همسالان و بزرگسالان برای ادامه یک عنوان میتواند از آن استفاده نماید (نظیر بعد چه اتفاقی افتاد؟ یا شما چه کار کردید؟)،به وی بیاموزید چگونه هنگام گوش کردن به فرد دیگری که داستانی شخصی را میگوید این سوالات را بپرسد،مطمئن شوید که وی قبل از پرسیدن این سوالات منتظر مکث گوینده می شود.
به نشانگان آسپرگر بیاموزید در طی مکالمه با دیگران،در زمان‌های مناسب از تصدیق کلامی (نظیر واقعاً یا ام ) و غیرکلامی (نظیر لبخند،اخم و حرکات سر) استفاده نماید.
به سندروم آسپرگر بیاموزید برای آغاز تعاملات اجتماعی،به جای رفتارهای غیر کلامی نامناسب نظیر هول دادن دیگران یا برداشتن اسباب بازی ها بدون کسب اجازه،از سوالاتی نظیر «من میتونم بازی کنم؟» استفاده کند.
فهرستی از سوالاتی تهیه نمایید که سندروم آسپرگر می تواند با استفاده از آنها از دیگران کسب اطلاع کند (مثلاً «دوست داری بازی کنی؟» ،«در تعطیلات چه کار می کنی؟» یا «نقشه برای تعطیلات آخر هفته چیه؟») و سپس به وی بیاموزید چگونه از این سوالات برای آغاز مکالمه با دیگران استفاده نماید.
با تهیه فهرستی از سوالات یا نظرات کلیدی (نظیر «میدونی منظورم چیه؟»،«تو تا کنون…؟»،یا رشته های متوالی از سوالات (از قبیل «آیا توهم آن فیلم را دیدی؟» ،«آیا از آن خوشت آمد وقتی…؟» که برای دعوت از دیگران برای نوبت گیری در مکالمه کاربرد دارد،به سندروم آسپرگر بیاموزید از تک گویی به سمت گفت‌وگوی دو نفره در زمینه عنوان مورد علاقه حرکت کند.
برای نشانگان آسپرگر،مکالمات تصویری ( کمیک استریپ) تهیه کنید که قوانین حفظ مکالمه با دیگران را نشان می دهد.( مثلا درخواست وضوح بیشتر گفتار یا پاسخ دهی به چنین درخواستی،ارسال علایمی برای تغییر عنوان،ارائه اطلاعات بسیار کم یا بسیار زیاد،یا پایان دادن به موضوع مورد مکالمه با ملایمت.) مکالمات تصویری را در یک دفترچه یادداشت برای سندروم آسپرگر نگهدارید تا در صورت لزوم مرور نماید.
در زمینه علایق خاص اختلال آسپرگر (نظیر بازی با نرم‌افزارهای رایانه‌ای،بازی شطرنج،یا اجرای آزمایشات علمی)،نشست های اجتماعی میان وی و همسالان عادیش برقرار کنید،از این فرصت برای تهیه فیلمی از نشانگان آسپرگر استفاده نمایید و تعاملات اجتماعی صحیح و ناصحیح وی را مورد بحث قرار دهید.
به همراه سندروم آسپرگر فهرست هایی از وقایع اجتماعی بنویسید که مستقیما مربوط به فعالیت های منظم وی است و طرحی کلی از قسمت های انفرادی یک فعالیت و انواع مورد انتظار ارتباط اجتماعی ضروری در مدرسه، خانه و موقعیت های اجتماعی را ارائه می دهد،از وی بخواهید هر روز قبل از شروع این فعالیت ها،متن های فوق را بخواند یا به نوار صوتی آن گوش دهد.
عده ای از دانش آموزان شامل نشانگان آسپرگر و همسالان عادی اش را به دو گروه تقسیم نمایید و بازی «بعد از آن چه اتفاقی می افتد» را اجرا نمایید،ابتدا یک موقعیت اجتماعی دشوار را ارائه کنید،سپس از هر گروه بخواهید حداقل به سه راه حل مختلف این موقعیت را به بیان آن که افراد چه باید بگویند و چه انجام دهند فکر کنند. (مثلاً «علی میخواهد امشب به مهمانی برود،اما پدرش هنوز از این که او دو هفته پیش،بیشتر از وقت مقرر شب بیرون مانده بود ناراحت است.در چنین موقعیتی علی چه میتواند انجام دهد و چه بگوید؟») پس از آن از دانش‌آموزان بخواهید این موقعیت بر روش حل آن را به صورت نمایش بازی کنند (روش ایفای نقش)،و سپس به دانش آموزان بگویید تصمیم بگیرند بهترین راه حل چیست و چرا؟.
به سندروم آسپرگر آموزش دهید معنای مجازی اصطلاحات،استعارات یا تشبیهات(نظیر به بلندی سرو) را توضیح دهد،از وی بخواهید جملاتی را بگوید یا بنویسید که شامل تعریف یا کاربرد این اصطلاحات است.
از مکالمات تصویری ( کمیک استریپ) ، کارتون ها ( انیمیشین ) ،تیترهای روزنامه و جوک ها استفاده نمایید،به نشانگان آسپرگر کمک کنید که زبان انتزاعی که شامل معانی چندگانه (نظیر شیر خوردنی،شیر آب)،کنایه (نظیر تو زیادی تمیز نیستی؟)،عناوین دو معنایی میشود را درک نماید،سپس به بی بیاموزید که به یک شیوه مطلوب اجتماعی بذل گویی های دلخواهش را با دیگران داشته باشد،از کنایه در گفتارش استفاده نماید،یا عنوان به وجود آورد.
بازی یکی از راه ها ی ایجاد ارتباط و رشد روانی در کودکان است. در کودکان اوتیسم به علت عدم تمایل کودک در ایجاد ارتباط بازی ها بسیار ابتدایی و منفرد می باشد. بازی درمانی در کودکان اوتیسم نقش مهمی را در آموزش راه های ارتباطی مناسب، دوست یابی، تقویت قدرت استدلال و درک مفاهیم بین فردی و درمان اوتیسم ایفا می کند. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر در این زمینه با در اختیار داشتن روانشناسان ، کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانان با تجربه در حیطه بازی درمانی کودک اوتیسم به صورت تیمی عمل می نماید. دکتر اوتیسم با بررسی دقیق بهترین روش های بازی درمانی برای کودکان اوتیسم انتخاب می کند. تاثیر بازی درمانی بر اوتیسم کاملا مشخص می باشد. بازی درمانی با کودکان اوتیسم موجب بهبود ارتباط، تسهیل روند آموزش و تقویت مهارت های کارکردی مغز مانند توجه و تمرکز، حافظه و… می گردد. مرکز بازی درمانی اوتیسم با استفاده از امکانات پیشرفته و تجربه بالای متخصصین خود به تقویت مهارت های کودکان اوتیسم و درمان آنان می پردازد.
بازی درمانی برای اوتیسم
برای اینکه بازی درمانی اوتیسم موفقیت آمیز باشد، چندین اصل را باید رعایت کرد: اول قوانین گروه باید پایه ریزی شوند. مشارکت دادن کودکان اوتیسم در پایه گذاری قوانین بازی ساختاری مهم است. میتوان گفت که بهتر است کودکان اوتیسم نقش‌ها را پیشنهاد کنند و کنترل قوانین را به دست گیرند. به طور مثال یکی از کودکان اوتیسم در گروه بازی درمانی کودک اوتیسم برای برنامه دانشگاه محلی ممکن است پیشنهاد کند هیچ تفریحی در گروه نباشد. در اینجا باید به او گفته شود که وجود تفریح باعث ایجاد مشکلی در گذشته نشده و فعلا نیاز به این قانون نیست و اگر تفریح تبدیل به مشکل شود، ما این قانون را اضافه خواهیم کرد در زیر مثال از قوانین پایه ریزی شده برای یک گروه از کودکان ۱۱ – ۹ ساله مبتلا به اوتیسم آمده است :
قبل از اینکه حرف بزنی دستت را بالا بیاور.
تماس چشمی خوبی داشته باش.
وقتی که دیگر صحبت می‌کنند گوش بده.
زمانی که می خواهی درباره موضوع مورد علاقه ات صحبت کنی، نوبت را رعایت کن.
از صدای درونت استفاده کن.
روی خط و داخل ساختمان راه برو.
اصل دوم که موفقیت بازی درمانی برای کودکان اوتیسم را تسهیل میکند، استفاده از موضوع هایی مشخص برای هدایت جریان کارگروه است. به کارگیری موضوع های ثابت از یک جلسه تا جلسه ی دیگر باعث افزایش تکرار مفاهیم بیان شده میشود. کودکان اوتیسم به تکرار برای پیشبرد آموخته هایشان نیاز دارند. موضوعاتی که می توان در بازی درمانی با کودکان اوتیسم استفاده کرد ممکن است شامل : مسافرت دور دنیا، حل مسائل المپیک ،علم، تاریخ، روزهای تعطیل، باغ اسرارآمیز، یک روز در کنار ساحل، کتاب های خواندنی و خدمات اجتماعی و… باشد.
بازی یک فعالیت فیزیکی یا ذهنی لذت بخش است که مهارت های کودک را در زمینه های توانایی های مذاکره، حل مسئله، مهارت دستی، مشارکت، تصمیم گیری و کار گروهی افزایش می دهد. بازی بر تمام نواحی، ساختار ها و عملکرد های مغز تأثیر می گذارد. کودکان مبتلا به اوتیسم تمایل دارند متفاوت از همسالان عادی خود بازی کنند. آن ها اغلب به تنهایی بازی می کنند و در مجموعه ای محدود از فعالیت ها شرکت می کنند. بازی درمانی به کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم کمک می کند تا تکنیک های بازی را یاد بگیرند، با دیگران ارتباط برقرار کنند، خود را بیان کنند و احساسات را تنظیم کنند. کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دارای محدودیت هایی در رفتار تطبیقی، پاسخ تطبیقی و تعامل اجتماعی هستند. بازی معمولاً در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم به طور قابل توجهی مختل می شود. بازی درمانی عمدتاً با هدف کمک به کودکان برای احترام به توانایی های ذهنی منحصر به فرد و سطوح رشدی آن ها انجام می شود. هدف اصلی بازی درمانی پیشگیری یا حل مشکلات روانی – اجتماعی و دستیابی به رشد و نمو سالم و بهینه کودک است. بازی درمانی به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می کند تا در فعالیت های بازی مورد علاقه و انتخاب خود شرکت کنند تا خود را به راحت ترین شکل ممکن بیان کنند. بازی درمانی ابزاری مؤثر در مدیریت کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم است. با این حال، به عوامل زیادی بستگی دارد. بازی درمانی باید مداوم باشد، زیرا ممکن است با قطع آن اثر کاهش یابد. بازی درمانی معمولاً به عنوان بخشی از یک مداخله جامع انجام می شود، بنابراین ادعای این که بهبود در رفتار شرکت کنندگان مربوط به مداخله بازی درمانی بوده است، دشوار است. مطالعات کنترل شده با طراحی بهتر برای درک و قضاوت در مورد اثرات بازی درمانی بر این گروه خاص از کودکان مورد نیاز است. با وجود شواهد ضعیف، بازی درمانی هنوز پتانسیل های زیادی برای بیماران و خانواده های آن ها دارد. این روش به بهبود مهارت های اجتماعی و ارتباطی کودک در یک محیط آرام کمک می کند، والدین را درگیر می کند، پیوند کودک و والدین را تقویت می کند و تنش را از دوش والدین بر می دارد. علاوه بر این، بازی درمانی عوارض جانبی قابل توجهی ندارد و مقرون به صرفه است. بازی درمانی برای اوتیسم، درمانی برای کودکان است که ارتباط و ایجاد رابطه را هدف قرار می دهد.
مهارت های کلامی و تاثیر بازی درمانی بر اوتیسم
مهارتهای کلامی سومین اصل مداخلات بازی درمانی برای کودکان اوتیسم است. لازم است فرصت‌هایی ایجاد شود که مکالمه به صورت فعال وارد فضای گروه شود. باید حال و احوال پرسی یکی از اهداف گروه باشد. کودکان اوتیسم اغلب برای احوالپرسی وهمچنین خاتمه دادن به ارتباطات اجتماعی با ضعف مواجه هستند. علاوه بر این، معلم باید معیار مشخصی برای نوبت گرفتن جهت مکالمات داشته باشد. زمانی که این معیار مشخص شد معلم می تواند تعداد نوبت مکالماتی را که متناسب با هر یک از کودک است ترتیب دهد. باید نوبت مکالمه ی کودکان اوتیسمی که عادت دارند در مورد موضوع مورد علاقه شان بیش از اندازه در گروه صحبت کنند، محدود شود. این کودکان از اینکه در زمینه مورد علاقه شان اطلاعاتی جمع آوری کنند لذت می برند، اما اغلب در شرکت دادن مخاطب خود در گفت‌وگو با مشکل روبه رو میشوند. وقت ناهار، از اوقات مورد علاقه این کودکان است و ظاهرا فرصت مناسبی است برای تسهیل ارتباط کلامی بین آنها.
حل مسئله در بازی درمانی در اتیسم
هدف هر جلسه بازی درمانی در کودکان اوتیسم باید شامل فعالیت هایی در جهت ایجاد توانایی حل مسئله در گروه باشد. لازم است در هر جلسه بازی درمانی اوتیسم برای هر یک از شرکت کنندگان یک نقش یا موضوع در نظر گرفته شود و بهتر است در صورت امکان محصول نهایی در هر جلسه به معرض نمایش گذاشته شده و مورد تشویق قرار گیرد. این کار به تسهیل پیشرفت کودک در انجام مستقل فعالیت کمک میکند. تاثیر بازی درمانی بر اوتیسم در حیطه آموزش مهارت های حل مسئله بسیار مهم و موثر می باشد.
بازی های مناسب در بازی درمانی اوتیسم
(گاهی تو بازی می‌بریم، گاهی تو بازی می بازیم، بازی یک جور شادیه) این شعری است که در حین بازی تکرار میشود. کودکان اوتیسم اغلب در حین بازی، وقت را تلف می‌کنند بدون اینکه این وقت صرف افزایش دوستی و ارتباط دوستانه شود. رفع این مشکل هدف هر جلسه بازی درمانی کودک اوتیسم است. در جلسات بازی درمانی اوتیسم بازی‌ها میتوانند شامل بازی های رومیزی و بازی های کارتی باشند. تاثیر بازی درمانی بر کودکان اوتیسم پس از چند جلسه درمانی کاملا واضح می باشد.
بازی نقش ها
در جلسات بازی درمانی با کودکان اوتیسم برای کودکان اوتیسم فعالیت‌هایی که شامل نقش بازی کردن است، میتواند مفید باشد. بازی نقشه‌ها امکان قرار گرفتن در موقعیت های مختلف را در اختیار کودک اوتیسم قرار میدهد و این فرصتی است که به آسانی برای کودک اوتیسم به دست نمی‌آید. این فعالیت ها می تواند شامل نوشتن یک نقش و یا اجرای آن باشد. بهتر است کودکان اوتیسم دفترچه یادداشتی برای نوشتن گزارش داشته باشند. در جلسات بازی درمانی برای کودکان اوتیسم به هر کودک اوتیسم یک موضوع برای گزارش بدهید (نقش گزارشگر) گروه می تواند یک روزنامه تهیه کند (نقش گروه انتشاراتی) ممکن است کودک اوتیسم بخواهد بیشتر شبیه یک دانشمند، تاریخ نویس یا یک رمان نویس عمل نماید. استعدادهای خاص کودکان و علایق آنها باید مورد توجه قرار گیرند.
پاداش دهی
برای جایزه دادن نیاز به تدارک دیدن چیزی نیست. در مورد خیلی از کودکان عکس برگردان ها به عنوان جایزه کفایت می‌کنند. کودکان اوتیسم بزرگ تر تمایل به جمع آوری امتیاز دارند. تنها موضوع مهم توافق بر سر جایزه نهایی و زمان آن در همان شروع جلسه بازی درمانی در کودکان اوتیسم است. اعضای گروه میتوانند در مورد جایزه های نهایی که یک مهمانی، ساعت کامپیوتر یا حتی یک عصرانه باشد، رای گیری به این دلیل اهمیت دارد که به کودکان اوتیسم این فرصت را می دهد تا بدانند آنها همیشه جایزه انتخابی خود را نمی‌گیرند، بلکه آنچه را که اکثریت تصمیم می‌گیرند، دریافت می‌کنند، درست مانند آنچه که در جهان واقعی اتفاق می‌افتد.
اصول گروه درمانی در کودکان اوتیسم
یکی از شاخه های بازی درمانی با کودکان اوتیسم،گروه درمانی است. در زیر یک مثال از سازماندهی یک جلسه ی گروهی عادی آورده شده است که در ابتدا در آن اطلاعات شخصی مربوط به کودک در نظر گرفته نمی‌شود. تاثیر بازی درمانی گروهی بر اوتیسم در جلسات گروهی بسیار بیشتر می گردد، مخصوصا اگر موضوع جلسات بازی درمانی کودک اوتیسم ایجاد ارتباط باشد.
1. مشارکت مشارکت در اطلاعات و تجارت شخصی
این بخش یکی از مهمترین بخش‌های جلسات بازی درمانی است و به شرکت کننده ها اجازه می دهد که در طی وقت تعیین شده در مورد مسائل مختلف و اطلاعاتی که دارند صحبت کنند. باید مدت زمان صحبت کودکان کنترل شود چون کودکان اوتیسم عادت دارند از صحبت ها و اطلاعات نامربوط استفاده کنند. صحبت ها می تواند پیرامون موارد زیر باشد :
وقایع به خصوص وقایع قریب الوقوع
فعالیت های آخر هفته
چیزهای مورد علاقه
آرزوها
تلویزیون و فیلم ها
2. حل مسئله به صورت گروهی
این قسمت یکی از بخش های مهم جلسه بازی درمانی اوتیسم است. چون مستلزم این است که کودکان مبتلا به اوتیسم به صورت جمعی یک مسئله را حل کنند. این گونه کودکان اغلب ترجیح می دهند که یا به صورت مستقل کار کرده، یا تلاش می‌کنند فعالیت حل مسئله را کنترل کنند. این تمرین می تواند شامل خانه سازی یا ساختن چیزهای دیگر به صورت مشترک باشد. هم چنین فعالیت حل مسئله میتواند شامل پیدا کردن راه حل های عملی برای مواقع دشوار باشد. بهتر است اعضا گروه یک هدف در ذهن داشته باشند. در صورت امکان ارائه تصویری از محصول نهایی به آنها، میتواند مفید باشد. این که هر یک از اعضای گروه یک نقش کلی در تکمیل فعالیت داشته باشند، حائز اهمیت است. در مورد پازل هایی که باید توسط اعضای گروه کامل شود، میتوان از عکس یا تصویری برای راهنمایی اعضای گروه در رسیدن به شکل نهایی استفاده کرد. مواد و وسایل مورد نیاز برای کامل کردن فعالیت توسط رهبر گروه یا یکی از اعضای گروه که این مسئولیت را پذیرفته در اختیار هر عضو قرار داده میشود. اعضای گروه باید یاد بگیرند که چطور به صورت موثر در ارتباط با یکدیگر یک وظیفه را به صورت موفقیت آمیز به انجام برسانند. این که هر یک از اعضای گروه یک نقش کلی در تکمیل فعالیت داشته باشد مهم است.
3. نوشتن و بازی کردن نقش ها
در بازی درمانی برای کودکان اوتیسم داستان های اجتماعی و اینگونه نوشته ها برای رشد مهارتهای ارتباطی و اجتماعی مناسب در کودکان اوتیسم دارای اهمیت هستند. معلم میتواند از نمایشنامه‌ها و داستان های موجود و داستان‌هایی که با کمک گروه تهیه شده‌اند، استفاده کند. با راهنمایی معلم، گروه میتواند موقعیت هایی را که در آن با چالش روبرو میشود وهمچنین پاسخ مناسب با آنها را تشخیص میدهد. گروه میتواند یک بازی کوتاه بنویسد و مهارتهای اجتماعی را در قالب بازی تمرین کند. در مرکز بازی درمانی دکتر صابر به بازی درمانی تخصصی برای اختلالات یادگیری نیز پرداخته می شود.
منابع:
pmc.ncbi.nlm.nih.gov
jmr.tums.ac.ir
forbrain.com/autism
سوالات متداول:
1-چرا بازی درمانی برای کودکان اوتیسم مؤثر است؟
بازی درمانی در اوتیسم مؤثر است چون زبان طبیعی کودکان است. این روش اضطراب را کاهش داده و انگیزه یادگیری را افزایش میدهد.
2-آیا والدین میتوانند بازی درمانی اوتیسم را در خانه انجام دهند؟
بله، والدین میتوانند با یادگیری اصول اولیه بازی درمانی برای اوتیسم، بسیاری از فعالیت‌ها را در خانه اجرا کنند.
بازی درمانی برای کودکان اوتیسم یکی از مؤثرترین روشهای غیردارویی است که با ترکیب بازی‌های هدفمند و تکنیک‌های تخصصی، به بهبود مهارتهای ارتباطی، اجتماعی و حسی-حرکتی کمک میکند. این روش با ایجاد محیطی امن و جذاب، انگیزه یادگیری را افزایش داده و چالشهای رفتاری را کاهش میدهد. برای دستیابی به بهترین نتایج، ترکیب بازی درمانی با سایر روشهای توانبخشی و همراهی مستمر خانوادهها ضروری است.
نظریه ی ذهن عبارت است از توانایی اندیشیدن درباره عقاید دیگران و توانایی فکر کردن درباره نظرات دیگران در ارتباط با عقاید خودمان. اصطلاح نظریه ی تئوری ذهن توسط پریماک وودراف ( ۱۹۷۸ به نقل از بوساکی ۲۰۰۰) ابداع شد که سعی داشتند توانایی اسناد حالات روانی به خود و دیگران را توصیف کنند. بنابراین تست تئوری ذهن، درک فرد از خودش و دیگران در آگاهی و باورهای او درباره ی دنیای روانی نقش داشته و با توجه به این آگاهی‌ها و باور هاست که حالات ذهنی و شناختی غنی میشود. کاربرد نظریه ذهن در درمان اوتیسم توسط دکتر صابر در مرکز توانبخشی اوتیسم تهران انجام می شود.
نظریه تئوری ذهن در اوتیسم
کلمات شناختی کلماتی هستند که شرایط درونی ای را که فرد در مورد آنها معلوماتی به دست آورده است، منعکس می‌کنند. این واژه‌ها در چندین گروه شامل اسامی، افعال، صفات و قیود، دسته بندی میشوند و به تفسیر فرد از فرآیندهای فکری دیگران کمک می کنند. کلمات شناختی برای فهم افکار سایرین در یک موقعیت به خصوص، لازمند. (بارون کوهن) استفاده از کلمات بیان کننده ی نظریه ذهنی و شناختی را با یک مثال معمولی توضیح می دهد. به اهمیتی که کلمات شناختی در فهم کلی متن دارند توجه کنید. (مردی از یک مغازه بیرون آمد و به طرف پایین خیابان رفت. در نیمه راه ناگهان ایستاد. برگشت و به سمت مغازه دوید و داخل مغازه رفت. ماباید تصور کنیم که چیزی به یادش آمده او چیزی را در مغازه جا گذاشته، پس میخواهد که آن شی را پس بگیرد. تصور می کند که آن شی هنوز در داخل مغازه است.) زمانی که مرد از مغازه بیرون آمد، تمام طول مسیر را آرام راه میرفت و زمین را به دقت نگاه می‌کرد (حالا ما این فرض را داریم که آن شی در مغازه نبوده و مرد تصور می کند که آن شی از دستش روی زمین افتاده است. این مثال آشکارا فرایند ذهنی ای را که فرد از ابتدا تا انتها طی میکند و هم چنین تصوری را که ناظر بیرونی موقعیت میتواند داشته باشد، نشان میدهد. کاردرمانی ذهنی در زمینه آموزش تئوری ذهن فعالیت می نماید.
کاربرد نظریه ذهن در کودکان اوتیسم
حال اگر ما توانایی فهمیدن درک واژه‌های بیان کننده و حالات روحی را نداشته باشیم، اعمال مرد به نظرمان غیر عادی می رسند. بدون وجود نظریه ذهنی، جامعه مبهم و بی نظیر به نظر می‌رسد. (بالنکن شیپ) توضیح میدهد که کلمات شناختی در داستانهای کودکان به طور مداوم استفاده میشوند. مثل داستانهای سفید برفی و کلاه قرمزی. اگر کودکی درکی از واژه های شناختی نداشته باشد قادر به درک موضوع اصلی داستان نخواهد بود و تصاویری از شخصیت ها نخواهد داشت. کلمات شناختی برای عملکرد موفق در زندگی روزانه لازم است. فردی که در او تصور ذهنی درونی به خوبی رشد نکرده و یا ایجاد نشده است، یک پیام لفظی یا اشاره های عمدی را مثل گوشه و کنایه به صورتی تفسیر میکند که گویی متوجه منظور گوینده نشده است. در صورتی که این وظیفه شونده است که منظورهای کلامی و غیرکلامی گوینده را تفسیر کرده و در مقابل وظیفه گوینده این است که بررسی کند که آیا معنی و منظور مورد نظر درست دریافت شده تا در غیر اینصورت مکالمه را اصلاح کند. توانایی خواندن ذهن یا همان نظریه ذهن یکی از جنبه‌های مهم ارتباط موثر است و کمک می کند تا فرد موقعیتهای اجتماعی را درک کرده و رفتارها را پیش بینی کند. یک ارتباط موثر در صورتی ایجاد می شود که گوینده و شنونده تئوری ذهن را برای ایجاد مکالمه به کار گیرند و این شامل به کارگیری عملی دانش برای سامان دهی اطلاعاتی است که می‌خواهند به مناسب ترین وجه ممکن منتقل کنند. گوینده باید به یاد داشته باشد که شنونده از موضوع اطلاع دارد. همچنین باید بداند که چطور رشته سخن را سازماندهی کند تا کلام تا حد امکان قابل فهم باشد. ممکن است بدون ایجاد یک تصور و دورنمای فکری گوینده قادر به ایجاد ارتباط به صورت موثر نباشد. بهتر است بدانید کودکانی که مشکلاتی در ارتباطات اجتماعی دارند، عملکردشان در زمینه های اجتماعی اولیه (دوران پیش دبستانی و دبستان و مهد کودک) نیز ضعیف است.
تمرینات تقویت تئوری ذهن برای کودکان مبتلا به اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب در درک احساسات، نیات و افکار دیگران (تئوری ذهن) مشکل دارند. این چالش میتواند بر تعاملات اجتماعی و ارتباطات آنها تأثیر بگذارد. خوشبختانه، تمرینات هدفمند میتواند به تقویت این مهارت کمک کند. در اینجا چند فعالیت عملی و مؤثر معرفی میشود:
۱. بازی “حدس بزن چه احساسی دارم؟”
از تصاویر چهره‌های مختلف (شاد، غمگین، عصبانی) استفاده کنید.
از کودک بخواهید احساس هر چهره را نام ببرد و داستانی درباره علت آن احساس بسازد.
این بازی به کودک کمک میکند احساسات دیگران را تشخیص دهد و درک بهتری از علت رفتارها پیدا کند.
۲. داستانهای اجتماعی (Social Stories)
داستانهای کوتاهی درباره موقعیتهای روزمره بنویسید (مثلاً “وقتی دوستم گریه میکند، چه کار کنم؟”).
از کودک بپرسید: “فکر می‌کنی او چه احساسی دارد؟” و راه‌های مناسب برای پاسخ دادن را بررسی کنید.
۳. نقش‌آفرینی (Role-Playing)
موقعیتهای مختلف اجتماعی (مثل خرید کردن یا دعوت به بازی) را شبیه‌سازی کنید.
به کودک کمک کنید واکنش‌های مناسب را تمرین کند و از خود بپرسد: “اگر من جای او بودم، چه احساسی داشتم؟”
۴. استفاده از عروسک‌ها یا فیلم‌های کارتونی
از کودک بخواهید احساسات شخصیتها را تفسیر کند و حدس بزند چرا آن شخصیت اینگونه رفتار میکند.
این تمرینات به تدریج مهارتهای تئوری ذهن را بهبود می‌بخشند و در مداخلات درمانی اوتیسم بسیار کاربردی هستند.
رابطه بین تئوری ذهن و چالشهای ارتباطی در اوتیسم
یکی از مهمترین دلایل چالشهای ارتباطی در کودکان اوتیستیک، ضعف در تئوری ذهن است. تئوری ذهن به توانایی فرد در درک افکار و احساسات دیگران اشاره دارد. وقتی کودک نتواند احساسات دیگران را درک کند، ممکن است در تعاملات اجتماعی دچار مشکل شود.
چگونه نقص تئوری ذهن بر ارتباطات تأثیر میگذارد؟
عدم تشخیص احساسات: کودک ممکن است متوجه نشود که دوستش ناراحت است یا نیاز به کمک دارد.
سختی در درک طعنه و شوخی: کودکان اوتیستیک اغلب جمله‌ها را تحت‌اللفظی می‌گیرند و مفهوم پشت کلمات را درک نمی‌کنند.
مشکل در نوبت‌گیری: چون پیش‌بینی رفتار دیگران برایشان سخت است، ممکن است در بازی‌های گروهی دچار مشکل شوند.
راهکارهای بهبود تئوری ذهن برای ارتباط بهتر
استفاده از تصاویر و نمودارهای احساسات برای آموزش تشخیص حالات چهره.
تمرین پرسش‌های اجتماعی مثل: “فکر می‌کنی او الآن چه احساسی دارد؟”
تشویق به توصیف احساسات خود تا کودک یاد بگیرد احساسات دیگران را هم تحلیل کند.
با تمرین مستمر، کودکان اوتیستیک میتوانند درک بهتری از تعاملات اجتماعی پیدا کنند و ارتباطات مؤثرتری برقرار کنند.
بر اساس تحقیقات، مشخص شده که افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در مقایسه با افراد عادی، 17% چگالی سیناپسی کمتری در سراسر مغز خود دارند. این امر بر توانایی افراد اوتیستیک در برقراری ارتباط و درک نشانه های اجتماعی تأثیر می گذارد. در حالی که این چالش ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است، تمرینات مغزی اوتیسم می توانند به طور قابل توجهی این مهارت ها را بهبود بخشند و عملکرد شناختی و کیفیت زندگی را افزایش دهند. تمرینات ذهنی برای اوتیسم می توانند مسیرهای عصبی را تحریک کرده و رشد را در مناطقی که ممکن است به حمایت بیشتری نیاز داشته باشند، تشویق کنند. این فعالیت ها برای هدف قرار دادن حوزه های شناختی خاص مانند حافظه کاری، دامنه توجه و عملکرد اجرایی طراحی شده اند که اغلب در افراد مبتلا به اوتیسم نیاز به توجه بیشتری دارند. با گنجاندن تمرینات ذهنی در روال های روزانه، کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم می توانند توانایی های شناختی قوی تری را توسعه دهند که به نوبه خود به یادگیری، تعاملات اجتماعی و رفاه کلی کمک می کند. تمرینات ذهنی اوتیسم ابزارهای مؤثری برای بهبود مهارت های شناختی و عملکرد کلی مغز در افراد مبتلا به اوتیسم هستند. این تمرینات بر تقویت حوزه هایی مانند حافظه، توجه، حل مسئله و مهارت های اجتماعی تمرکز دارند که اغلب تحت تأثیر اوتیسم قرار می گیرند. انواع مختلفی از تمرینات ذهنی را می توان برای رفع نیازهای خاص و مراحل رشد کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم تنظیم کرد. با شرکت در این فعالیت ها، افراد مبتلا به اوتیسم می توانند توانایی خود را در پردازش اطلاعات، درک نشانه های اجتماعی و مدیریت مؤثرتر وظایف روزانه بهبود بخشند. تمرینات ذهنی اوتیسم می توانند از نظر پیچیدگی متفاوت باشند، بسته به سطح رشد فرد. به عنوان مثال، تمرینات ساده تر ممکن است شامل بازی های حافظه باشند، که در آن از افراد خواسته می شود توالی ها یا اشیاء را به خاطر بسپارند و به تقویت حافظه کوتاه مدت آن ها کمک کنند. فعالیت های پیشرفته تر می توانند شامل وظایف حل مسئله باشند که تفکر منطقی را تشویق می کنند، مانند پازل ها یا بازی های استراتژی. این تمرینات به افراد کمک می کنند تا انعطاف پذیری شناختی و تفکر تطبیقی را تمرین کنند، که مهارت های ضروری برای پیمایش در تعاملات اجتماعی و روال های روزانه هستند. به طور مثال، با گنجاندن تمرینات ذهنی اوتیسم در جلسات درمانی رفتار درمانی، درمانگران می توانند بر بهبود توجه، حافظه و مهارت های حل مسئله تمرکز کنند.
منابع:
brightbridgeaba.com
pmc.ncbi.nlm.nih.gov
سوالات متداول:
1-آیا تئوری ذهن در بزرگسالان اوتیستیک هم قابل بهبود است؟
بله، اگرچه هرچه زودتر شروع شود بهتر است، اما حتی در بزرگسالی نیز میتوان با تمرین‌های مناسب پیشرفت ایجاد کرد.
2-نقش والدین در تقویت تئوری ذهن کودک اوتیستیک چیست؟
والدین با تمرین روزانه، الگوسازی رفتارهای اجتماعی و صبر میتوانند بیشترین کمک را به کودک بکنند.
در بررسی های انجام شده چندین مورد از مشکلات کودکان اوتیسم که والدین را نگران آینده کودکانشان می کند مشخص گردیده است . مشکلات اوتیسم می تواند موجب تاخیر در آموزش، مشکلات ارتباطی و.. شود. همچنین مشکلات اوتیسم در بزرگسالی شامل مشکل در یافتن شغل، تشکیل خانواده و زندگی مستقل می باشد که در زیر به آن اشاره می شود. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا به درمان کودکان اوتیسم در حیطه کاردرمانی، گفتار درمانی و روانشناسی کودک جهت رفع مشکلات بیماران اوتیسم می پردازد. دکتر اوتیسم با بررسی دقیق مشکلات اتیسم برنامه کاملی جهت درمان کودکان اوتیسم مشخص می نماید.
مشکلات اوتیسم چیست؟
تعامل اجتماعی عبارت است از توانایی تطبیق یافتن و سازگار شدن با موقعیتهای اجتماعی موجود و آتی، از طریق الگوبرداری سریع اجتماعی خیلی مهارت ها را بدون هیچ آموزشی به دست می‌آوریم. اما کودکان مبتلا به اوتیسم زمانی که هر یک رابطه دوطرفه قرار می‌گیرند با مشکلاتی از قبیل شناخت الگوهای اجتماعی و بروز رفتارهای مناسب احساسی و اجتماعی روبرو میشوند.
اختلال طیف اوتیسم با مجموعه ای از چالش ها، عموما در تعاملات اجتماعی، ارتباطات و رفتارهای تکراری مشخص می شود. این چالش ها می توانند به طور قابل توجهی بر زندگی روزمره فرد تأثیر بگذارند و ممکن است با حساسیت های حسی، اختلالات خواب و مشکلات سلامت روان همراه باشند. افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم رفتارهای زیادی از خود نشان می دهند که خانواده، معلمان و سایر حامیان، آن ها را چالش برانگیز می دانند. در عین حال، این افراد اغلب جهان را به طور کلی یک چالش می دانند و رفتار افراد در آن را گیج کننده می یابند. افراد مبتلا به اوتیسم رفتارها یا علایقی دارند که ممکن است غیر عادی به نظر برسند. این رفتارها یا علایق، اوتیسم را از شرایطی که فقط با مشکلات ارتباط اجتماعی و تعامل تعریف می شوند، متمایز می کند. اوتیسم معمولا با اختلالات خواب مرتبط است، مطالعات نشان می دهد که 40% تا 86% از افراد مبتلا به اوتیسم مشکلات خواب دارند. این اختلالات خواب می توانند علائم اوتیسم و مشکلات سلامت روان همراه را تشدید کنند و منجر به افزایش مشکلات در عملکرد روزانه شوند. کمبود خواب می تواند بر خلق و خو، رفتار، دامنه توجه و کیفیت کلی زندگی تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است روش های متفاوتی برای یادگیری، حرکت یا توجه داشته باشند. این ویژگی ها می توانند زندگی را بسیار چالش برانگیز کنند. مهم است که توجه داشته باشید که برخی از افراد بدون اوتیسم نیز ممکن است برخی از این علائم را داشته باشند. اگرچه این موارد بسته به شدت اوتیسم، فرد و سن او متفاوت خواهد بود، اما مسائل اصلی وجود دارد که اکثر افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم را تحت تأثیر قرار می دهد. تأثیرات مشکلات سلامت روان همراه بر افراد مبتلا به اوتیسم، نیاز به رویکرد های مراقبتی جامع را که به این چالش ها می پردازند، برجسته می کند. با حمایت و مداخلات مناسب، افراد مبتلا به اوتیسم می توانند این چالش ها را مدیریت کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
خانواده‌هایی که از کودکان یا بزرگسالان مبتلا به اوتیسم با مشکلات سلامت روان همراه حمایت می کنند، اغلب با چالش های عاطفی برای خود مواجه می شوند. این اعضای خانواده سطوح بالاتری از نگرانی، افسردگی، اضطراب و استرس را تجربه می کنند، همراه با کیفیت زندگی پایین تر، به ویژه عدم قطعیت در مورد آینده این افراد که سطح اضطراب را برای خانواده افزایش می دهد.
مشکلات عملکرد اجرایی کودکان اوتیسم
عملکرد اجرایی به توانایی شناختی بالاتری در زمینه برنامه ریزی طولانی مدت، انتخاب و آغاز رفتارهای هدفمند و انجام چندین کار با هم و سازماندهی بین آن ها نیازمند است. اینکه آیا آسیب در عملکرد اجرایی دلیل یا نشانه ای از اوتیسم است. هنوز مشخص نشده است.
نقص در عملکرد اجرایی شامل مشکلاتی در درک احساسات، اشکال در تشخیص بیان چهره های مختلف، همچنین مشکلاتی در تقلید رفتار دیگران و بازی‌های تخیلی است. همچنین مشکل در برنامه ریزی برای شروع و خاتمه یک کار به نقص عملکرد اجرای فرد نسبت داده میشود.
مشکلات ارتباطی کودکان اوتیسم
برقراری رابطه دوستی نیز مثل خیلی از رفتارهای دیگر در مرحله معینی از رشد کودک صورت می‌گیرد. در مراحل اولیه کودک یاد می گیرد که در موقعیت بازی با کودکی دیگر شریک شده تا با آن کودک بازی کند. به وسیله این تغییر، مهارتهای مشارکت کرده و رعایت نوبت ایجاد میشود اما یادگیری این مرحله به مرحله ی پس از آن که مستلزم درک متقابل در ارتباط دوستانه است، برای اغلب کودکان مبتلا به اوتیسم دشوار است. این قبیل کودکان به منظور پیشبرد رابطه دوستانه نیاز به حمایت دارند. این کودکان برای درک و پیشبرد جنبه‌های رابطه دوستانه نیاز به تمرین و آموزش در زمینه سلام کردن، تحسین کردن، نشان دادن مراقبت و دلسوزی و کمک کردن به دوست خود در مواقع ضروری دارند.
مشکل ارتباطات غیر کلامی
کودکان مبتلا به اوتیسم در درک ارتباطات غیرکلامی مشکلاتی دارند. آنها ممکن است نتوانند حالات چهره ها و طعنه (ادا و اطوار ها) را تشخیص دهند و امکان دارد از یک جوک یا مکالمه برداشت غلطی کنند که این می تواند آنها را در معرض تمسخر دیگران قرار داده و در نتیجه موجب انزوای اجتماعی هر چه بیشتر آنها شود.
مشکل ارتباطات کلامی
یکی از ویژگی های کلینیکی که درباره اوتیسم گزارش شده، رشد نزدیک به زبان طبیعی در آن هاست. اگرچه رشد معنایی ممکن است یک جریان نسبتاً طبیعی را در آن طی کند ولی در عمل، کاربرد قوانین موجود در زمینه های اجتماعی در این گونه کودکان دچار اختلال است. این کودکان در اتمام یک مکالمه، ایجاد تماس چشمی موثر و آغاز کردن مکالمه و حفظ موضوعی که آنها انتخاب نمی‌کنند، با مشکل روبرو هستند. گفتار درمانی اوتیسم در جهت بهبود مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم نقش مهمی دارد.
دستاوردهای تحصیلی
اگرچه کودکان مبتلا به اوتیسم توانایی ذهنی در حد متوسط و متوسط رو به بالا دارند، ولی برای تحصیل نیاز به تلاش زیادی دارند. کودکان مبتلا به اوتیسم که بهره هوشی آنها حداقل در حد متوسط تخمین زده شده است، به دلیل نقص در یکپارچگی عملکرد سیستم عصبی، با مشکلات تحصیلی رو به رو هستند. منظور از این یکپارچگی تلفیق اطلاعات و داده های مختلف برای ایجاد بالاترین حد معناست و به عبارت دیگر ایجاد درکی از موقعیت‌ها و وقایع است. کاردرمانی اوتیسم در جهت افزایش توانایی های ذهنی کودکان اوتیسم نظیر حافظه، توجه و ادراک به بهبود مهارت های تحصیلی کودکان اوتیسم کمک می کند.
مدیریت بر خود و حل مشکلات اوتیسم در بزرگسالی
مدیریت بر خود به چهار گروه کلی تقسیم بندی می شود: کنترل خود، ارزیابی خود، آموزش خود و راهنمایی خود. کودکان مبتلا به اوتیسم معمولا به راهنمایی مستقیم جهت رشد مهارتهای مدیریتی خود نیاز دارند. این کودکان به خصوص در زمینه‌های کنترل خود، تعادل هوشیاری و ایجاد آرامش درخود، با مشکل روبرو هستند. بعضی از این کودکان برای ایجاد آرامش در خود و کنترل رفتار خود ممکن است به اعمالی مثل رقصیدن، تکان دادن دست ها، دست زدن و یا ضربه زدن با انگشتان روی آورند. آموزش این موارد موجب بهبود عملکرد کودک و حل مشکلات اوتیسم در بزرگسالی می شود.
ادراکات حسی
کودکان مبتلا به اوتیسم در پردازش حسی با مشکلاتی روبرو هستند. اطلاعات حسی که از هفت حوزه حسی (بینایی، بویایی، چشایی، لامسه، عمقی، وستیبولار، شنوایی) دریافت می شوند، اگر به صورت موثر دریافت، سازماندهی و پردازش نشوند، باعث بروز رفتارهای غیر معمول بسیاری در این کودکان می گردند.
مهارت های حرکتی از دیگر مشکلات بیماران اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً دست و پا چلفتی به نظر می رسند. تحقیقات نشان داده که این کودکان در حرکت جابجایی، تعادل، نوشتن، استفاده از قیچی، توازن و هماهنگی چشم و دست ها دچار مشکل هستند و به همین خاطر به این نتیجه می‌رسند که باید از فعالیت های ورزشی و بازی کناره گیری کنند که همین باعث تشدید انزوای اجتماعی آنها میشود. برای رفع این مشکل و ایجاد انگیزه در کودک میتواند فعالیت های حرکتی را با کارهای مورد علاقه وی همراه نمود. مثلا اگر کودک مبتلا به اوتیسم در فعالیتهای فیزیکی و مهارتهای حرکتی مشکل دارد، میتوان در طول این گونه فعالیت‌ها وظایف دیگری از قبیل نگهداری از وسایل محاسبه ی امتیاز ها و یا زمان را به عهده او گذاشت و کودک را از فعالیت حرکتی معاف کرد.
مشکلات خواب در ا.تیسم:
اختلالات خواب یکی از شایعترین چالشهای کودکان مبتلا به اوتیسم است که براساس مطالعات سازمان جهانی بهداشت (WHO)، حدود ۵۰ تا ۸۰% این کودکان را درگیر میکند. این مشکلات نهتنها کیفیت زندگی کودک را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه فشار قابل توجهی بر خانوادهها وارد میسازد. در این مقاله، به بررسی ریشههای خواب نامنظم، تأثیرات آن بر عملکرد روزانه و روشهای علمی بهبود خواب در کودکان اوتیستیک میپردازیم.
علل اصلی اختلالات خواب در اوتیسم
اختلال در ترشح ملاتونین: ملاتونین، هورمون تنظیم‌کننده چرخه خواب و بیداری، در بسیاری از کودکان اوتیستیک به‌صورت غیرطبیعی ترشح میشود. تحقیقات دانشگاه هاروارد نشان میدهد جهش‌های ژنتیکی مرتبط با اوتیسم، ممکن است بر عملکرد غده پینهآل (مسئول تولید ملاتونین) تأثیر بگذارند.
حساسیتهای حسی: نور، صدا یا حتی جنس لباس خواب میتواند موجب تحریک‌پذیری و بیقراری کودک شود. برای مثال، کودک ممکن است به‌دلیل صدای تیکتاک ساعت یا نور LED شارژر تلفن، ساعت‌ها بیدار بماند.
اضطراب و افکار تکراری: کودکان اوتیسم اغلب در «خاموش کردن ذهن» مشکل دارند. نشخوار فکری درباره اتفاقات روزانه یا نگرانی از تغییرات احتمالی (مثل مسافرت فردا) میتواند خواب را مختل کند.
پیامدهای خواب نامنظم بر کودک و خانواده
کم‌خوابی یا خواب بیکیفیت، افزایش رفتارهای کلیشه‌های، تحریک‌پذیری و کاهش تمرکز در یادگیری را به دنبال دارد. از سوی دیگر، والدین به‌دلیل بیدار ماندن‌های مکرر کودک، دچار خستگی مزمن و استرس روانی میشوند که این موضوع بر کیفیت مراقبت از کودک تأثیر میگذارد. مطالعه‌های در مجله Autism Research تأکید میکند کودکان اوتیستیک با اختلال خواب، تا ۳ برابر بیشتر از همسالان خود در معرض مشکلات رفتاری شدید قرار دارند.
منابع:
kennedykrieger.org
thetreetop.com
سوالات متداول:
1-مشکلات تحصیلی کودکان اوتیسم معمولاً چه هستند؟
تمرکز بیشازحد روی جزئیات (مثلاً حفظ کردن کل متن بدون درک مفهوم)، مشکل در پیروی از دستورالعمل های گروهی، و خستگی سریع به دلیل اضافه بار حسی از موانع رایج تحصیلی هستند. استفاده از برنامه های آموزشی فردی (IEP) ضروری است.
2-مشکلات اوتیسم در نوجوانی چگونه تغییر میکند؟
در نوجوانی، مشکلاتی مانند اضطراب اجتماعی، افسردگی، و مشکل در مدیریت هیجانات تشدید میشود. همچنین، تغییرات هورمونی ممکن است حساسیت های حسی یا رفتارهای تکراری را افزایش دهد. حمایت روانشناختی و آموزش مهارت های زندگی در این دوره حیاتی است.
سندروم آسپرگر چیست؟ یکی از زیر گروههای اختلال اوتیسم می باشد که تا ویرایش چهارم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی به صورت علائم اختلال آسپرگر مطرح شده است. اما در ویرایش پنجم این راهنمای تشخیصی اختلال اوتیسم به صورت یک طیف در نظر گرفته شده و نشانه های آسپرگر و علائم سندروم آسپرگر حذف گردیده است. مرکز اوتیسم دکتر صابر در زمینه نشانه های اختلال آسپرگر و درمان آن به صورت تخصصی فعالیت می نماید. همکاران گفتار درمان، کاردرمان و روانشناسان مرکز دکتر صابر با تجربه بالا در حیطه تشخیص آسپرگر و توانبخشی آسپرگر آماده کمک به شما عزیزان می باشند. علائم آسپرگر در کودکان در متن زیر آمده است.
نشانگان آسپرگر AS به یکی از شایع ترین اختلالات در ایالات متحده آمریکا تبدیل شده است. میزان شیوع اوتیسم در حدود ۱ تا ۶ در ۱۰۰۰ برآورده می شود. (برگین ، آسوپ ، رایس کارپور کار، دور نبرگ، نوبل و مورفی ۲۰۰۳) در حالی که شیوع آسپرگر در حدود ۱ در ۵۰۰ است (NICDC)بر اساس ویرایش چهارم راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی (DSM_IV) معیارهای زیر برای تشخیص وجود ملاک های آسپرگر لازم است.
علائم اختلال آسپرگر در کودکان
کودکان مبتلا به آسپرگر حداقل یکی از علائم زیر را نشان میدهند که باید توسط دکتر اوتیسم تشخیص داده شود:
نقص قابل توجه در رفتارهای ارتباطی غیرکلامی (مثل زل زدن ، وضعیت بدن ، قیافه)
عدم تعامل اجتماعی و هیجانی
ناتوانی در مشارکت با دیگران در فعالیتهای مورد علاقه
ناتوانی در برقراری ارتباط مناسب همسالان
علاوه بر موارد بالا وجود حداقل یکی از موارد زیر نیز جهت تشخیص آسپرگر الزامی است :
اصرار و پافشاری بر یکنواختی و انجام کارهای تکراری یا اعمال آیینی
اشتغال ذهنی دایم به خصوص بر بخش‌هایی از اشیا
رفتارهای کلیشه‌ای یا تکراری
علایق محدود و بسیار خاص
تشخیص سندروم آسپرگر
اما به هر حال بر اساس ملاک های تشخیصی (DSM_IV) نشانگان آسپرگر با هیچ گونه تاخیر بارزی در رشد زبانی یا شناختی در مبتلایان همراه نیست. زمانی که به کودک مبتلا به اختلال تکلیفی داده میشود، شناخت او کاملا سالم به نظر می‌رسد و مشکلات شناختی تنها زمانی که به تفکر انتزاعی نیاز است آشکار می گردد. علاوه بر این، رشد زبان به هنجار نیست و نقایص معناداری در کاربرد کلمات در مراحل ابتدایی اکتساب زبان ملاحظه میشود.
سندروم آسپرگر در سال ۱۹۴۴ توسط هانس آسپرگر توصیف شد. برخلاف تعریفی که کانر در ۱۹۴۳ از اوتیسم ارائه داده بود، آسپرگر کودکانی را توصیه کرد که دچار نقایص بارز و پایداری در زمینه اجتماعی و رفتاری بودند، اما مشکل بارزی در زمینه ی شناختی یا زبانی نداشتند. (نیز وورث وولف ۲۰۰۵) کودکان مبتلا به آسپرگر ممکن است با تغییر فعالیت ها، مکان ها و یا رویداد ها مشکل داشته باشند و تمایل شدیدی به کارهای تکراری و یکنواخت از خود نشان می دهند. آسپرگر می تواند باعث بروز مشکلاتی دریافت نشانه های غیر کلامی و درک دیدگاه دیگران شود. کودکان مبتلا به آسپرگر اغلب دست و پا چلفتی به نظر می رسند که ظاهراً ناشی از مشکلاتی است که در درک موقعیت فضایی بدن خود دارند. (آتوود ۱۹۹۸)
آسپرگر در کودکان
این افراد با وجود برخورداری از هوش بالای متوسط ، قوه ی تخیل نداشته و در استفاده از زبان در روابط اجتماعی مشکل دارند. ابتلای بعضی از کودکان به آسپرگر تا اواخر دوران کودکی مشخص نمی شود، چون آنها از نظر بیشتر افراد، شبیه کودکان به هنجارند و نقایص ارتباطی آنها اغلب صرفاً در بررسی‌ها و معاینات دقیق تر مشخص میشود. (مویز ۲۰۰۳) شاید بتوان گفت که شایع ترین نقایص کودکان مبتلا به آسپرگر در زمینه تعامل اجتماعی، ارتباط اجتماعی، تخیل، تفکر انعطاف پذیر و بازی خلاق به چشم می‌خورد. (وینگ و گولد ۱۹۷۹)همچنین در زمینه ی درک دیدگاه دیگران یا نظریه ی ذهن و عملکرد اجرایی دچار مشکل هستند. کاردرمانی ذهنی و گفتار درمانی در زمینه ایجاد تئوری ذهن در کودکان آسپرگر و درمان آن موثر می باشد .همچنیم بازی درمانی و رفتار درمانی در جهت آموزش تعاملات اجتماعی صحیح به کودکان آسپرگر مفید می باشد.
