طی چند روز اول زندگی، تغییرات زیادی در رفتار نوزاد مشاهده می شود که نه فقط به تکامل کودک و وضعیت فیزیکی او مرتبط است بلکه به سطح هوشیاری، خواب و سیری و گرسنگی او نیز بستگی دارد. یکی از تغییرات واضح و قابل توجه در سال اول زندگی کودک، رشد جسمانی کودک می باشد. اولین سال زندگی، زمان بروز تغییرات متحیر کننده است که در آن قد و وزن نوزاد تغییر می کند. پس از سال اول، سرعت رشد کودک کمتر می شود و این یک امر طبیعی و عادی است. ارزیابی رشد نوزاد نارس بایستی شامل صحبت با والدین و در نظر گرفتن تمام نگرانی هایی باشد که آن ها در مورد نوزاد نارسشان دارند. کاردرمانی نوزادان پس ارزیابی دقیق روند رشد نوزاد نارس، می تواند نقش مهمی در بهبود مراحل رشد و تکامل کودک و هم چنین رشد نوزادانی که با مشکلات رشدی به دنیا آمده اند، داشته باشد. در پاسخ به این سوال که برای رشد نوزاد نارس چه کنیم باید گفت، یکی از اصلی ترین اهداف کاردرمانی نوزادان یا کودکان مراقبت از مراحل رشد و تکامل کودک می باشد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز کاردرمانی نوزادان و کودکان، در دو منطقه غرب و شرق تهران به ارائه خدمات کاردرمانی نوزادان، کاردرمانی کودکان و کودکان و کاردرمانی در منزل به کودکان و نوزادان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ارزیابی نوزاد نارس در چند روز اول
چند روز اول زندگی نوزاد ترکیبی از دوره های طولانی خواب است که با دوره های کوتاه بیداری همراه است.
دوره های بیداری کم کم افزایش یافته و شامل دوره های بدخلقی، گریه و آرامش است.
واکنش های نوزاد در این زمان بستگی به وضعیت خواب و بیداری وی دارد.
ارزیابی نوزاد باید در زمان هوشیاری کامل وی انجام گیرد؛ زمانی که نوزاد آرام، چشم ها باز، و تنفس منظم است. حرکات فعال اندام ها وجود داشته و گریه نمی کند.
پوسچر نوزاد و کاردرمانی نوزادان
زمان تولد اندام ها به طور مشخص سفت (Hypertonia)، و تنه و گردن شل (Hypotonia) هستند.
در وضعیت خوابیده به پشت (Supine) اندام ها کمی خم (Semiflexed) بوده و پوسچر متقارن است.
نوزادانی که با با متولد شده اند عموماً پاها را صاف (Extended) نگه می دارند.
در وضعیت کشیدن به حالت نشسته (Pulled to Sitting) سر لق می خورد.
با نگه داشتن در وضعیت نشسته تنه خم شده و سر به سمت جلو می افتد.
با نگه داشتن در وضعیت معلق روی شکم (Ventral Suspension) سر پایین افتاده و اندام ها کمی خم نگه داشته می شوند.
با گذاشتن روی شکم (Prone) سر فوراً به یک سمت می چرخد باسن ها قوز کرده و زانو ها زیر شکم خم می شوند؛ بازو ها نیز به سینه نزدیک بوده و آرنج ها کاملاً خم هستند.
رفلکس های اولیه نوزادان
این رفلکس ها بلوغ سیستم عصبی نوزاد را نشان داده و عموماً قبل از تولد شکل می گیرند. رفلکس هایی که باید به صورت طبیعی در این سنین وجود داشته باشند عبارت اند از رفلکس های اولیه ای مانند:,Moro,sucking Rooting, Gag, Grasp, Walking, Standing و … .
برای ارزیابی رشد نوزاد نارس چه کنیم؟
بینایی و شنوایی و منحنی رشد کودک
گرچه حساسیت بینایی در نوزادان متفاوت است، این حساسیت در زمان تولد نسبت به نور و صدا وجود دارد. بعد از تولد، پس از چند روز، نوزادان چشمان خود را به سمت منبع بزرگ و درخشان نور چرخانده و چشمان خود را در مقابل نور های شدید ناگهانی می بندند. شی باید در فاصله ۳۰ سانتی متری نوزاد باشد تا علاقه و نگاه وی را جلب نماید. نوزادان معمولاً چشمان خود را برای تعقیب حرکات چهره می چرخانند.
واکنش Startle در پاسخ به صدا های بلند و ناگهانی مشاهده می شود. چشم ها ممکن است به سمت منبع صوتی نزدیک مانند صدای زنگ یا والدین بچرخد. آرامش آنی نسبت به صدا های ممتد و ضعیف نیز ممکن است دیده شود.
در طی چند روز پس از تولد، نوزادان از طریق تماس چشمی، ژست های خود انگیخته یا تقلیدی، و تنظیم حالات خواب و بیداری با مراقبین خود ارتباط برقرار می کنند.
الگو های تعامل و اشارات ظریف شخصی که توسط کودک از تولد به بعد نشان داده می شود پیوند های عاطفی بین او و مراقبین را محکم تر می کند.
پوسچر و حرکات درشت نوزادان
در حالت خوابیده به پشت سر را در یک سمت نگه می دارد. اندام ها را به صورت حرکات درشت و خام حرکت می دهد. در زمان استراحت دست ها بسته و شست داخل کف دست قرار دارد. انگشتان دست و پا در طی حرکات اکستنشن اندام فوقانی باز می شوند.
هنگامی که چانه در محل گوشه دهان لمس می شود، سر به آن سمت چرخیده و سعی می کند انگشت را بمکد. در وضعیت کشیدن به سمت نشسته اگر سر حمایت نشود لق خواهد خورد. با نگه داشتن در وضعین نشسته، سر مدت کوتاهی در وضعیت عمودی نگه داشته شده و سپس به جلو می افتد و تنه نیز کاملاً قوز دارد.
در حالت معلق روی شکم سر را در راستای بدن نگه داشته و لگن مقداری صاف تر می باشد.
در وضعیت خوابیده به شکم سر فوراً به یک سمت چرخیده اندام ها مقداری خم بوده، آرنج ها از بدن دور و باسن نسبتاً بالاست.
با نگه داشتن در وضعیت ایستاده روی سطحی سفت و اعمال فشار روی پاها، بدن را صاف کرده و عموماً رفلکس راه رفتن را نشان می دهد.
ادراک بینایی و حرکات ظریف نوزادان
مردمک نسبت به نور واکنش نشان می دهد. سر و چشم ها را به سمت منبع درخشان نور چرخانده و به نور منتشر شده از پنجره لامپ و … خیره می شود.
نور چراغ قوه مدادی را در فاصله ۳۰ سانتی متری کمی دنبال می کند. زمانی که نور مستقیماً به سمت چشم او گرفته شود چشمان خود را محکم می بندد.
به اسباب بازی های نوری که در فاصله ۱۵- ۲۵ سانتی متری وی تاب خورده یا در میدان بینایی او دور و نزدیک می شوند، خیره می شود. در حدود ۳ هفتگی صورت افرادی را که به او غذا داده یا با او صحبت می کنند، نگاه می کند. حرکات آهسته صورت یا اشیا را که به صورت افقی در خط وسط حرکت می کنند با چشم دنبال کرده که گاهی با حرکات سر در یک دامنه ۴۵ درجه ای همراه شده ولی در ادامه با افتادن سر به یک سمت همراه می گردد.
پلک زدن تدافعی در هفته های ۶-۸ بروز می کند.
دست ها معمولاً بسته است. اگر چیزی در دستش گذاشته شود فوراً آن را می اندازد.
رفتار شنیداری نوزاد و رشد و تکامل شنیداری
در پاسخ به صدا های ناگهانی از جا پریده و واکنش Startle را نشان می دهد.
اگر زنگی به آرامی نواخته شود حرکات نوزاد به صورت موقت قطع شده، ممکن است چشم ها و سر به سمت منبع صدا حرکت نمایند، اما هنوز توانایی یافتن محل منبع صدا را ندارد.
گفتار، زبان و ارتباط کلامی
در پاسخ به صدای آرام کردن والدین یا صدا های بلند ممتد مانند جارو برقی گریه را قطع می کند که البته شامل زمان جیغ زدن یا غذا دادن نمی شود.
در حالت رضایت اصوات حلقی و توگلویی محدودی ایجاد می کند.
تحریکات اجتماعی را ترجیح داده و در پاسخ به حرف زدن والدین با آن ها بغ بغو (Cooing) کرده و یا با حرکات اولیه زبان و لب ها پاسخ می دهد.
در صورت گرسنگی یا ناراحتی گریه می کند.
رفتار اجتماعی و بازی کودک
به خوبی می مکد.
اغلب اوقات خواب بوده مگر در حین غذادادن یا بغل کردن.
حالات چهره هنوز مبهم اما هوشیارانه تر هستند که در حدود ۵-۶ هفتگی به سمت لبخند اجتماعی و پاسخ های صدادار خواهد رفت.
در طی تعامل اجتماعی، تماس چشمی به صورت آگاهانه از سوی کودک برقرار یا قطع می شود.
دست ها به صورت طبیعی بسته است که اگر باز شوند نیز با تحریک کف دست دوباره بسته خواهند شد.
اگر حین گریه کردن بغل شده یا با او صحبت شود آرام می شود. در زمان بغل کردن، لباس پوشیدن یا حمام کردن باید سر حمایت گردد.
مراقبت از خود و استقلال کودک
نسبت به لباس پوشیدن و حمام کردن معمول و روزانه منفعل بوده ولی کم کم با افزایش هوشیاری پاسخ امتناعی نشان می دهد.
اگر کودک یا نوزاد شما در هر یک از مراحل گفته شده و یا مراحل رشد و تکامل با مشکل مواجه شد، با استفاده از خدمات کاردرمانی نوزادان و کودکان می توان به بهبود این وضعیت کمک کرد.
سوالات متداول:
1- وزن گیری نوزاد نارس چگونه باید پیگیری شود؟
نوزاد نارس ابتدا ممکن است تا ۱۰٪ وزن کم کند، سپس به نرخ رشدی روزانه حدود ۵ تا ۳۰ گرم بر حسب میزان نارس بودن داشته باشد. معیار رشد اغلب با نمودارهای Fenton یا جداول مخصوص تنظیم می‌شود
2- تا چه زمانی انتظار می‌رود نوزاد نارس به منحنی رشدی نرمال برسد؟
بیشتر نوزادان نارس تا پایان سال اول زندگی یا حداکثر تا ۱۸–۲۴ ماهگی به منحنی رشد نرمال (همسالان با تولد به‌موقع) می‌رسند
یکی از سوالاتی که مادرانی که تازه صاحب فرزند شدند می پرسند این است که اولین غذای کودک را چه زمانی باید به او داد. در حیطه تغذیه کودکان ابتدا با دکتر تغذیه کودکان هماهنگ کرده و بعد شروع به تغذیه کودکان کنید چرا که ممکن است دیر یا زود شروع کردن تغذیه کودکان برای آن ها مشکل ساز باشد و موجب ایجاد اختلال خوردن در کودکان گردد. اولین غذای کودک که تحت عنوان غذای کمکی است، بعد از تغذیه با شیر مادر یا میان دفعات شیردهی باید به کودک داده شود. زمانی که کودک حدود 6 ماهه است، یاد می گیرد که چگونه بجود. بنابراین اولین غذای کودک باید نرم باشد تا بتواند آن را به راحتی بخورد، بسیاری از والدین به علت تس از خفگی کودکان شروع به دادن غذا به کودک را به تاخیر می اندازند و این نکته خود موجب اختلال در خوردن در کودک می گردد. اولین غذای کودک غذای نشاسته ای و برنج است. هضم آسان و احتمال ایجاد واکنش آلرژیک آن کم است. جایگزین های آن به ویژه در صورت احتمال وجود یبوست، پوره جو و جوی دوسر است. در ابتدا از گندم اجتناب کنید، زیرا حساسیت های مربوط به گندم نسبتا رایج هستند. برخی کودکان به علل مختلف دچار مشکل در غذا خوردن و بلعیدن هستند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز تخصصی گفتاردرمانی کودکان، با در نظر گرفتن خدماتی همچون گفتاردرمانی اختلال بلع ، کاردرمانی حسی و رفتاردرمانی به درمان مشکلات خوردن کودکان کمک می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اولین غذای کودک و نوزاد
در بعضی کودکان به احتمال زیاد غذا های زیر موجب شروع واکنش های آلرژیک می شود. چنانچه هر یک از آن ها را آزمایش می کنید مراقب و هشیار باشید.
مرکبات گوجه فرنگی توت فرنگی
گندم، ذرت، فرآورده های سویا
بادام زمینی
سفیده تخم مرغ، شیرگاو
برشتوک آماده مصرف برنج به وفور در دسترس است و انواع استاندارد آن در اصل شبیه یکدیگرند. برای تهیه غذای فوری برنج،دو یا سه قاشق مرباخوری برشتوک برنج را با شیر مادر یا شیر خشک آماده شده مخلوط کنید (و در صورتی که پوره خشک حاوی شیر خشک به کار می بردید، فقط با آب مخلوط کنید) حالت و بافت آن را آزمایش کنید تا نوع مورد علاقه کودکتان را بیابید. با حالت ابکی پوره شروع کنید اما نه به اندازه ای که از قاشق سرازیر شود. خودتان هم می توانید غذای برنج تهیه کنید، اما اشكال غذا های خانگی، افزوده نشدن آهن به آن هاست در حالی که بدن کودک شش ماهه به آهن نیاز دارد. حواستان به این نکته مهم باشد که عسل یکی از موادی است که در طول اولین سال زندگی کودک برای او ممنوع است حتی در غذا هایی که پخته شده اند؛ زیرا حاوی هاگ های بوتولیسم است .این هاگ ها به آسانی در دستگاه گوارش بزرگسالان از بین می روند ولی در کودکان ممکن است موجب بیماری های سخت و حتی گاهی مرگ شوند.
چگونه به کودک و نوزاد غذا بدهیم؟
همه چیز در اختیار شماست. اولین بار زمانی به کودک تان شام بدهید که گرسنه – اما نه بسیار بی تاب – است. صندلی مخصوص غذاخوری کودک را فراموش کنید؛ زیرا او تا چند هفته دیگر قادر به استفاده از آن نیست. به جای آن کودک را در یک صندلی بچه یا روی زانو های بزرگسال دیگری که در کنارتان است بنشانید و دقت کنید که سرش کمی به عقب خم شده باشد. غذا های جامد را در پستانک یا بطری کودک نریزید، مگر به دستور پزشک (پزشک تنها در صورتی که کودک مشکلات مختصر پزشکی داشته باشد، چنین توصیه ای می کند). استفاده از شیشه شیرخوری موجب پرخوری می شود در حالی که کودک به آسانی می تواند قاشق را پس بزند. مقدار کمی پوره را در قاشق بچه یا قاشق مرباخوری – و یا حتی روی انگشت خود – و درست جلوی دهان کودک قرار دهید. غذا را وارد دهان او نکنید. کودک خود باید چگونگی برداشتن غذا از قاشق و بردن به دهان و فرستادن به انتهای دهان و قورت دادن آن را یاد بگیرد. از آنجا که شما این کار را هنگامی انجام می دهید که کودک همه اشیای پیرامونش را به دهان می برد به محض نزدیک بردن قاشق او احتمالاً دهانش را خواهد گشود.
اختلالات حسی و راه حل غذا نخوردن کودک
کودکانی که به عوامل محیطی حساسی‌اند مثلاً به نور، تهویه، بوها، و صدا است ممکن است فقط در محیط‌های خاصی به درستی غذا نخورند.
در خانه والدین می‌توانند اقداماتی کنند که محیط را برای کودک دچار مشکلات حسی، آسان کنند. اگر امکان‌پذیر است نور مهتابی را تعویض کنید، اگر نه، از نور طبیعی استفاده کنید، مثل لامپ تمام- طیف یا لامپ رشته‌ای، یا لامپ سفید گرم. کودک را در جایی دور از منبع بو مثل محل پخت و پز، آشغال، و پوشک‌های کثیف بنشانید. تماشای تلویزیون یا ویدیو حین غذا توصیه نمی‌شود، البته برخی والدین این کار را تنها راه نشاندن کودک پای غذا می‌دانند. گوش دادن به موسیقی مورد علاقه ارجحیت دارد.
در مدرسه. ناهار خوردن در کافه تریای مدرسه برای دانش‌آموزان دارای مشکلات حسی می‌توانند ناخوشایند باشد آن هم به علت ترجیحات خاص و خجالت‌آوری که کودک دارد، و همچنین بو، حساسیت شنیداری، و سایر مسائل. برای راهکارهای ناهار در مدرسه به فصل 7 مراجعه نمایید.
در رستوران. بیرون غذا خوردن برای کودک حساس، چالش‌های جدیدی فراهم می‌آورد، از جمله آن‌ها بوها و غذاهای ناآشنا، هیاهوی آشپزخانه، سر و صدای سایر مشتری‌ها و موسیقی محیط، صندلی‌ها، رمیزی، ابزار غذاهای متفاوت و مسائل بسیار دیگر. برای کودکان جستجوگر حس، بیرون غذا خوردن می‌تواند آن قدر وسوسه‌انگیز باشد که با وجود اینکه ترجیحات غذایی دارند دوست دارند این چیز جدید را امتحان کنند. کودک ممکن است از اینکه بالاخره به رستوران زنجیره‌ای که در تبلیغات تلویزیونی دیده می‌رود، آن قدر هیجان زده باشد که راضی است میگو- نارگیل مورد علاقه‌اش را حتی اگر هم جعفری داشته باشید یا تندتر از مزاجش باشد، بخورد.
رستوران‌ها می‌توانند برای کودکان بد رفتارتر، خیلی دشوار باشند. والدین ممکن است از رفتن به رستوران ناامید شوند. موقعی که در رستوران محلی، همبرگر و سیب‌زمنی سرخ کرده سفارش می‌دهند که کودک عاشق آن است و آخر سر متوجه می‌شوند که کودک آن را نمی‌خورد چون طعم همبرگر دقیقاً مثل همیشه نیست و سیب‌زمینی‌هایش مربعی برش نخورده‌اند. همچنین سطح نور و سر و صدای محیط، خوردن غذاهای آشنا را دشوار می‌سازد.
در ادامه برای والدی که می‌داند بیرون غذا خوردن، می‌تواند مشکل‌ساز شود، پیشنهاداتی آورده شده است:
غذایی که کودک می‌تواند بخورد با خود ببرد حتی اگر یک ساندویچ یا یک شکلات پروتئینی است. گارسون این مسئله را بهتر می‌پذیرد تا اینکه کودک به حال بحرانی برسد.
کیف‌های اسباب بازی مناسب سن کودک با خود ببرید. برای کودک کوچک این کیف می‌تواند شامل مداد شمعی و دفتر نقاشی، کتاب تصاویر، خمیر بازی، و یک عروسک توپر باشد. برای سامان‌دهی به رفتار یک کودک بزرگتر میتوان او را به نقاشی کردن مشغول کرد، انجام یک بازی ویدیویی دستی، یا گوش دادن به موسیقی با هدفون. درست است که خیلی اجتماعی به نظر نمی‌رسد، اما بهتر از بحرانی شدن رفتار کودک در وسط یک رستوران است.
اگر لازم است، ابزار غذاخوری و تطابقات نشستن را با خود ببرید. کودکی که می‌تواند با یک قاشق که دسته‌ی تطابق یافته دارد، به راحتی غذا بخورد، باید قاشق را همراه خود داشته باشد. از آن جایی که صندلی اغلب رستوان‌ها در اندازه نامناسبی برای کودکان است، هرجور وسایل تطابق نشستنی که دارید با خود ببرید مثلاً بالشک زیر باسنی پف‌دار یا زیر پایی که کودک به استفاده از آن عادت دارد.
از نظر مشکلات حسی، تفاوت بزرگی بین رستوان‌های مختلف وجود دارد. اگر امکانش وجود داشته باشد، از قبل رستوران را بررسی کنید تا ببینید صندلی‌ها چقدر نزدیک به هم قرار داده شده‌اند، میزان سر و صدای مردم و موسیقی، شدت نور و الی آخر. میزی درخواست کنید که در ساکت‌ترین نقطه‌ی ممکن قرار دارد، و بی‌درنگ از مدیر بخواهید تا صدای موسیقی را کم کند.
درمان اختلال خوردن در کودکان
اجازه دهید کودک هر آنچه را میل دارد با پوره انجام دهد. او ممکن است برای مکیدن قاشق تلاش کند یا با زبانش پوره را بیرون بریزد. در نهایت کودک ممکن است پوره را قورت بدهد و دهانش را برای لقمه ای دیگر باز کند. زمانی که او روی برگرداند، حتی اگر بیش از چند قاشق نخورده باشد سیر شده است. اشتهای او را در نظر بگیرید و به محض سیر شدن او، غذا دادن را متوقف کنید. سعی نکنید او را به خوردن آخرین قاشق غذا ترغیب کنید، اجازه دهید کودک خود دربارۀ مقدار غذایش تصمیم بگیرد. کودک عادی هنگامی که با اعتماد به نفس، سه بار در روز تغذیه کند، در هر وعده معادل یک کاسه کوچک غذا می خورد.
سوالات متداول:
1- چه عواملی باعث بروز اختلال خوردن در کودکان می شود؟
عوامل متعددی دخیل هستند؛ از جمله فشار والدین، مشکلات روان‌شناختی مانند اضطراب و وسواس، مشکلات رشدی و عصبی، الگو گرفتن از اطرافیان، و حتی تجربه های منفی هنگام غذا خوردن.
2- آیا اختلال خوردن در کودکان قابل پیشگیری است؟
بله. با ایجاد عادات غذایی سالم، پرهیز از مقایسه کودک با دیگران، معرفی متنوع غذاها از سنین پایین، حمایت عاطفی و توجه به نیازهای روانی کودک میتوان از بروز اختلال خوردن جلوگیری کرد.
برخی متخصصان بر این باوراند که پرخاشگری کودکان ریشه در عدم فرصت یادگیری دارد، به این معنا که کودک به علت این که فرصت یادگیری نداشته و نمی داند که نسبت به یک محرک چگونه عمل کند. به همین دلیل ممکن است کودک رفتار پرخاشگری از خود نشان دهد. در موارد دیگر ممکن است دلیل پرخاشگری کودکان، مشکلاتی باشد که کودک با آن ها دست و پنجه نرم می کنند؛ همچون رویداد های استرسی، مشکلات عاطفی، کمبود توجه، علائم اوتیسم و… . با این حال حتی در مواردی که کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری جدی ارزیابی شده اند، والدین و متخصصان رفتاردرمانی و کاردرمانی می توانند تاثیر بسیاری بر کنترل و مدیریت پرخاشگری کودکان داشته باشند. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر پرخاشگری کودکان، در کلینیک کاردرمانی و رفتاردرمانی دکتر صابر واقع در غرب و شرق تهران، علت پرخاشگری کودک را بررسی کرده و به درمان کودکان مبتلا به پرخاشگری با استفاده از متدهای روز دنیا می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درمان پرخاشگری کودکان و آزمون ناپذیری آن ها
بسیاری از کودکان می توانند مدت زیادی با درمانگر همکاری کنند به طوری که ارزیابی به راحتی و با سرعت ادامه می یابد، اما بعضی دیگر نمی توانند. در طول فرایند تشخیص، هر روانشناسی با کودکانی مواجه می شود که ارزیابی آن ها سخت است. بعضی از درمانگران این کودکان را «آزمون ناپذیر» می نامند. گزارش بالینی آن ها در مورد این کودکان ممکن است تنها شرح این مطلب باشد که کودک نتوانست در هیچ آزمونی همکاری کند و بنابراین اطلاعات تشخیصی جمع آوری نشد. به نظر برخی متخصصان هیچ کودکی آزمون ناپذیر نیست و با استفاده از ابزار های بالینی مختلف، دستیابی به حداقل بعضی از اطلاعات تشخیصی مفید در مورد هر کودکی امکان پذیر است، با وجود این که ممکن است ارزیابی او سخت باشد.
علت پرخاشگری کودک
هنگامی که درمانگران به کودکی آزمون ناپذیر می گویند، بدان معناست که کودک به آزمون های استاندارد شده پاسخ نمی دهد، اما به یاد داشته باشید که آزمون های استاندارد شده فقط برای بیان این که کودکی مشخصاً با سایرین متفاوت است، مورد نیاز هستند. انجام این کار در مورد کودکی با ارزیابی مشکل، به اندازه کافی راحت هست. حتی اگر درمانگر احساس کند که نتایج آزمون استاندارد شده، توانایی واقعی کودک را دست کم می گیرد و این واقعیت که کودک زیر نمره برش افتاده است، کافی است تا او را کاندیدای ارزیابی بیشتر کند. پس از آن می توان از روش های معیار -مرجع و مشاهده رفتاری استفاده کرد. این ها کمتر رسمی هستند و می توانند بر نیاز ها و علایق کودک منطبق شوند. حتی اگر کودک اصلاً قبول نکند در آزمون استاندارد شده شرکت کند، می توان از روش های مصاحبه استاندارد مانند مقیاس رفتار انطباقی واینلند برای دستیابی به یک نمرۀ هنجار – مرجع بر پایۀ گزارش والدین استفاده کرد. این نیز می تواند تفاوت عمدۀ کودک با همسالانش را تأیید کند و میتوان از روش هایی که کمتر رسمی هستند برای تعیین عملکرد پایه و شناسایی اهداف مداخله استفاده کرد.
ارزیابی کودکان و درمان پرخاشگری
نلسون چهار دسته از کودکانی را مطرح کرد که احتمالاً به سختی ارزیابی می شوند: کودکانی که بی نهایت خجالتی و ساکت هستند، آن هایی که لجباز و پرخاشگر هستند، آن دسته که بیش فعال و تکانشی هستند و کودکان مبتلا به معلولیت های جسمی. در مورد کودکان خجالتی، کم کردن ارزیابی، دادن وقت بیشتر برای گرم شدن و آغاز کار با روش های ارزیابی درکی که احتیاج کمتری به گفتار دارند، می تواند مفید باشد. یک درمانگر می تواند برای آماده کردن این کودکان برای ورود به شیوه های ارزیابی معیار-مرجع و مشاهدات رفتاری، از نامگذاری غلط اشیاء معمولی و نقش بازی کردن برخلاف جریان عادی استفاده کند. در مورد کودکان لجباز و بیش فعال یا تکانشی، استفاده از یک لحن کنترل کننده محکم توسط درمانگر و احتمالاً درخواست از والدین برای منتظر ماندن در اتاق مشاهده، ممکن است مفیدتر از زمانی باشد که در معرض دید کودک باشند. نلسون استفاده از روش های مهلت دادن را برای کسب همکاری کودک لجباز پیشنهاد کرد. این روش ها ممکن است به ارزیابی طولانی تری نسبت به آنچه طراحی شده، بیانجامد، اما در عوض باعث می شود اطلاعات معتبر دیگری از کودک بدست آوریم، به جای این که مجبور شویم به خاطر شکست خوردن، ارزیابی را رها کنیم. با پرهیز از شیوۀ زبانی که کودک را بر درمانگر غالب می کند -مثلاً از کودک درخواست می کنید «آیا می خواهی فلان کار را انجام دهی؟ یا دنبال کردن یک دستور با خوبه؟ – می توان از بروز وضعیت های ناشیانه در برابر کودکی که درمانگر را در مقابل عمل انجام شده قرار می دهد، به طوری که مجبور می شود از آنچه پیشنهاد کرده عقب نشینی کند، جلوگیری کرد. با دور کردن محرک های خارجی از محیط می توان به تمرکز کودک بیش فعال روی مواد ارزیابی کمک کرد. با انعطاف پذیری در مقابل محلی که ارزیابی در آنجا انجام می شود نیز می توان به این نوع کودک کمک کرد. به جای اصرار روی نشستن کودک پشت میز، درمانگر می تواند مقداری از ارزیابی را کف اتاق، داخل راهرو، یا زیر میز انجام دهد. نلسون نیز پیشنهاد کرد شکست های مکرر کودک را بپذیرید و ارزیابی را به جای مدتی طولانی، در دوره های کوچک زمانی انجام دهید.
رفتاردرمانی کودکان با مشکلات ذهنی و جسمی
کودک مبتلا به ناتوانی های بینایی یا سایر ناتوانی های جسمی نیز به علت ناتوانی در پاسخ به محرک های معمولی ارزیابی به شیوه ای عادی، مشکلات خاصی را نشان می دهد. از کودکان مبتلا به ناتوانی های جسمی که قادر به اشاره کردن نیستند، می توان خواست به محرکی نگاه کنند که بهتر از همه با آنچه که درمانگر گفته، جور درمی آید. در یک رویکرد ارزیابی پویا، برای آن کودکانی که اصلاً گفتار ندارند، به منظور تعیین آنچه به برقراری ارتباط بهتر به آن ها کمک می کند می توان از انواع مختلف سبک های جایگزین برقراری ارتباط مانند تصاویر، علائم، یا کلمات نوشتاری استفاده کرد. از کودکان نابینا می توان خواست اشیائی را که حس می کنند، نام ببرند یا توصیف کنند یا در مورد رویدادهایی که تجربه کرده اند، صحبت کنند. نلسون پیشنهادات بیشتری را برای کار با کودکی که سخت ارزیابی می شود، ارائه کرد. نکته مهم آن است که درمانگر بداند حتی اگر به نظر نرسد که آزمون استاندارد شده، پربارترین منبع اطلاعات است، باز هم می توان از هر کودک مبتلا به یک مشکل ارتباطی، چیزی آموخت. از نظر من، ما هرگز نباید صرفاً با عبارت «آزمون ناپذیر» برای کودکی، حذف کردن او را توجیه کنیم. با استفاده از مجموعه کامل ابزارهای ارزیابی خود تصمیم گیری در مورد این که آیا کودکی مشکل برقراری ارتباط دارد یا نه، تعیین عملکرد پایه و این که کودک برای برقراری ارتباط بهتر به چه چیزی نیاز دارد امکان پذیر می شود. این، هدف عمدۀ ما به عنوان یک تشخیص دهنده است، هر چند ممکن است مشکل باشد، اما هرگز غیرممکن نیست.
سوالات متداول:
1- دکتر چگونه علت پرخاشگری کودک را تشخیص می‌دهد؟
پزشک یا روان‌شناس کودک با استفاده از مصاحبه بالینی با والدین، مشاهده رفتار کودک، آزمون‌های روان‌شناختی و بررسی شرایط خانوادگی و مدرسه‌ای، علت‌های اصلی پرخاشگری را شناسایی می‌کند. این علت‌ها می‌تواند شامل اختلالات عصبی-رشدی، مشکلات هیجانی، محیط پرتنش یا حتی مشکلات جسمی باشد.
2- آیا درمان پرخاشگری کودکان به دارو نیاز دارد؟
در بیشتر موارد، درمان رفتاری و روان‌شناختی کافی است. اما در مواردی که پرخاشگری ناشی از اختلالات شدید مانند ADHD یا اختلالات خلقی باشد، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. تصمیم‌گیری در این مورد تنها پس از ارزیابی دقیق توسط دکتر انجام می‌شو
اگر شما نخستین بار است که پدر و مادر شدن را تجربه می کنید و نوزاد و کودک بی قرار دارید، شیوه های آرام کردن نوزاد برایتان سخت خواهد شد اما خوشبختانه شیوه های زیادی برای آرام کردن نوزاد وجود دارد. به منظور آرام کردن نوزاد و کودک بی قرار خود باید ابتدا متوجه شوید علت گریه او چیست تا بتوانید راه هایی برای آرام کردن نوزاد و کودک بی قرار خود پیدا کنید. البته فهمیدن این که چرا نوزاد و کودک بی قرار است، کمی دشوار است. اگر نوزاد و یا کودک شما بیش از حد بی قرار بوده و گریه می کند و با هیچ شیوه ای نمی توانید او را آرام کنید، بهتر است با یک دکتر کودک بی قرار یا متخصص مشورت کنید و علائم نوزاد و کودک بی قرار خود را شرح دهید تا راه حل هایی به شما بدهند. کلینیک کاردرمانی غرب و شرق تهران تحت نظر دکتر مهدی صابر، بهترین متخصص بی قراری کودکان، با انجام روش های بازی درمانی، کاردرمانی حسی، رفتاردرمانی، ماساژ درمانی و… به درمان نوزاد و کودک بی قرار کمک می کند. مشاوره والدین و آموزش تکنیک های ریلکسیشن به والدین از خدمات ارائه شده توسط متخصصین این مرکز می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
روش های آرام کردن نوزاد و کودک بی قرار
-بسیاری از چیز هایی که موجب به خواب رفتن کودک تان می شود، می تواند موجب آرامش او نیز بشود. برای سرگرمی این کودکان غرغر و هواکش حمام را به کار بیندازید، رادیو با پارازیت هایش را روشن کنید یا جارو برقی و ماشين لباسشویی و ظرفشویی را به کار بیندازید.
-هنگام کار کردن ماشین لباسشویی شما با یک تیر دو نشان می زنید؛ چنان چه شرشر آب لباسشویی او را آرام نکند، نشاندن او روی صندلی مخصوصش و قرار دادن آن روی دستگاه در حال خشک کردن لباس ها این کار را خواهد کرد و البته یکی از کار های روزانه شما نیز انجام خواهد شد.
هشدار: مراجعه به متخصص ماساژ درمانی (کایروپراتیک) و معاینه و ماساژ، بعضی از کودکان به ویژه آن هایی که تولد دشواری داشته اند را آرام تر می کند و موجب اشک ریختن کمتر آن ها می شود.
-از این که کودک را به دست فرد دیگری بسپارید، نترسید. کودک تان خستگی و استیصال شما را درک خواهد کرد؛ یک فرد تازه نفس ممکن است مشکل را حل کند در صورتی که به شخص دیگری دسترسی ندارید و به آخر خط رسیده اید کودک را در جای امنی قرار دهید و به مدت کوتاهی استراحت کنید.
-هوای تازه ای تنفس کنید از منزل بیرون بروید و کمی ورزش کنید. قدری قدم بزنید یا در حالی که کودک را در سبد مخصوص جلوی دوچرخه قرار داده اید، دوچرخه سواری کنید. حرکت ممکن است موجب آرامش کودک و ورزش موجب آرامش خود شما شود. در صورت مساعد نبودن هوا در خانه بمانید و در حالی که کودک را در آغوش دارید، با او جست و خیز کنید (می تواند با نوای موسیقی باشد).
دیگر روش های ارام کردن بی قراری کودکان
کودک تان را از جایش برداشته اید، به او غذا داده اید، آروغش را زده است، پوشکش را تعویض کرده اید، او را در پتوی مناسبی پیچیده اید، دوباره پتو را از دور او باز کرده اید ولی هنوز هم گریه می کند، دلیلش برای شما نیست و حتی خود کودک نیز ممکن است دلیلش را فراموش کرده باشد. تنها چیزی که در این حالت می خواهید ساکت شدن اوست. حالا وقت آن است که این آرام بخش های چند منظوره را آزمایش کنید.
شاید بد نباشد آرام کننده های زیر را به وسایل کودک تان اضافه کنید:
اسلینگ: دارای اندازه های مختلف بر اساس قد شماست. انتخاب اندازه مناسب موجب حمل راحت تر کودک خواهد بود. بد نیست دو عدد داشته باشید؛ یکی به اندازه مامان و یکی به اندازه بابا.
کوله جلویی: کودک را در آغوش شما نگه می دارد و گرما و نیز ضربان قلب شما ممکن است موجب آرامش او شود.
آکواریوم: صدای فیلتر آکواریوم، کودک را آرام می سازد و ماهی ها توجه او را جلب می کنند.
تاب: حرکت یک تاب کودک می تواند آرامش بخش باشد. این نوع تاب را مدت زیادی مورد استفاده قرار نمی دهید، بنابراین شاید امانت گرفتن آن از یک دوست فکر بدی نباشد.
صندلی تاشو کودک: صندلی پایه بلند با پوشش پارچه ای که می توانید با پا آن را بالا و پایین ببرید.
موسیقی: انواع مختلف آن را امتحان کنید، از کلاسیک تا پاپ، بالاخره یکی از آن ها مؤثر خواهد بود.
هشدار: کودکتان را به شدت تکان ندهید، زیرا گریه او را متوقف نمی کند و ممکن است موجب فلج دائمی، حمله صرع، نابینایی، سایر صدمات مغزی یا حتی مرگ شود. به علت بزرگی سر و ضعف ماهیچه های گردن، تکان تکان دادن کودک ممکن است موجب حرکت مغز در جمجمه و در نتیجه پارگی رگ های خونی شود. اگر خیلی هیجان زده و عصبانی هستید، کودک را در محل امنی قرار دهید و از او دور شوید.
قنداق کردن چیست؟
در چند هفته اول تولد بعضی نوزاد ها اگر جمع و جور در پارچه ای پیچیده شوند، احساس امنیت بیشتری دارند و کمتر بدقلقی می کنند. قنداق کردن، دست ها و پا های نوزاد را که ممکن است حرکات آن ها او را از جا یا از خواب بپراند، مهار می کند و گرمای پتو او را آرام می سازد (بعضی کودکان این کار را دوست ندارند و به سرعت عقیده شان را ابراز می کنند). اگر نوزاد شما قنداق شدن را دوست دارد این کار را انجام دهید:
1.یک پتوی تقریباً مربع نوزاد را پهن کنید و گوشه بالای آن را به طرف پایین تا بزنید.
نوزاد را به پشت روی پتو قرار دهید به طوری که گردن کمی بالاتر از محل تاخوردگی پتو قرار گیرد. یک دست او را کنارش قرار دهید و پتو را روی بدن و زیر پشتش تا بزنید.
گوشه پایینی پتو را به طرف بالا تا بزنید و لبه اضافی آن را که ممکن است روی صورت نوزاد را بپوشاند به طرف پایین تا بزنید.
4. دست دیگر را پایین بیاورید و گوشه دیگر پتو را روی بدن نوزاد قرار دهید و اضافی آن را زیر بدنش بگذارید.
سوالات متداول:
1- چه زمانی والدین باید به دکتر برای کودک بیقرار مراجعه کنند؟
اگر کودک به مدت طولانی (بیش از چند هفته) بیقرار است و روش‌های معمول آرام‌سازی تاثیری ندارد، یا علائم دیگری مثل اختلال خواب، بی‌اشتهایی، مشکلات رفتاری، یا کاهش تمرکز دیده شود، باید به متخصص کودک یا روان‌پزشک کودک مراجعه شود. همچنین اگر بی‌قراری با علائم جسمی مانند تب یا درد همراه باشد، مراجعه سریع‌تر توصیه می‌شود.
2- بهترین روش‌های درمانی که دکتر کودک برای کودک بیقرار تجویز می‌کند چیست؟
بسته به علت، درمان‌ها می‌تواند شامل مشاوره روانشناسی، کاردرمانی، دارودرمانی، تنظیم برنامه خواب، اصلاح رژیم غذایی، یا تغییر محیط زندگی کودک باشد. درمان چندجانبه و پیگیری منظم توسط دکتر کودک موثرترین راهکار است.
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم با تعداد زیادی از چالش ها در زندگی روزمره مواجه هستند که یکی از آن ها بد غذایی می باشد. کودکان مبتلا به اوتیسم رفتار های محدود کننده ای دارند که بر تغذیه آن ها نیز تاثیر می گذارد. در برخی موارد بد غذایی کودکان اوتیسم منجر به سو تغذیه می شود. تقریبا بیشتر کودکان مبتلا به اوتیسم غذاهای جدید را اصلا امتحان نمی کنند و فقط تعداد محدودی غذا می خورند یا ممکن است به برخی غذا ها حساسیت داشته باشند یا فقط بافت خاصی از غذا را مصرف می کنند. در کودکان اوتیسم این رفتار های بد غذایی تا نوجوانی و گاهی تا بزرگسالی ادامه پیدا می کند و باید به کمک کاردرمانی بد غذایی درمان شود. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم در تهران، با در نظر گرفتن خدمات متنوع درمانی از جمله کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، رفتاردرمانی اوتیسم، کاردرمانی بد غذایی و… به کاهش علائم و نشانه های اوتیسم در کودکان کمک می کند.
غدا خوردن کودکان اوتیسم و بد غذایی
غذا خوردن انواع مختلفی از تحریکات حسی را ارائه می دهد. زمانی که غذا می خوریم، حس های مختلفی مانند حرارت، چشایی و جنس غذا را تجربه می کنیم. این خصوصیات زمانی که می جویم، می مکیم و می بلعیم، تغییر می کند. تعدادی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم ترجیحات غذایی خاصی دارند. این تجربیات غذایی فقط به علت حس چشایی نیست و ممکن است به دلیل تجربیات حسی دیگر باشد. با این حال می توانیم اجازه دهیم که کودک غذا های دیگر را تجربه کند و ممکن است بدون مقاومت از خوردن این غذا ها لذت ببرد. برای نمونه ممکن است کودک از غذا های خشک و نمکی لذت ببرد اما والدین نگران چاقی کودک باشند. بعضی از کودکان اگر غذای مورد علاقه شان تغییر کند (مثلاً خرید از یک برند دیگر)، تغییر را متوجه می شوند. باید از این مسئله پیشگیری شود یعنی به عادت غذایی کاری نداشته باشید. هر چند تطابق با تغییرات در بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم سخت است اما سعی کنید شرایطی را ایجاد کنید که اجازه تطابق به کودک بدهد. این مهارت در اغلب حیطه های زندگی مهم و ضروری است.
برخی روش های درمانی بد غذایی
-داشتن کودک با اختلالات طیف اتیسم که غذا های مختلف و متنوع را بخورد، خواسته و آرزوی والدین است. در ابتدا از خود بپرسید که چه غذا هایی را ترجیح می دهد و سایر اعضای خانواده چه غذا هایی را ترجیح می دهند. دوباره از خود بپرسید اگر کودک می خواهد از نظر تغذیه ای متعادل باشد، چه چیز هایی را باید بخورد.
-کودک را در معرض انواع مختلفی از غذا ها مواجه کنید تا کودک غذا هایی را که از آن لذت می برد را تجربه و درک کند.
-یک روش ساده برای این که متوجه بشوید کودک شما از نظر تغذیه ای متعادل شده است، توجه به رنگ غذا هایی که می خورد، است. رنگ های طبیعی نه رنگ های مصنوعی نشان از تعادل تغذیه ای است.
-اگر می بینید که کودک از غذا های نمکی و کرانچی لذت می برد، به دنبال جایگزین سالم باشید که همان عناصر را دارد.
پیشگیری از بد غذایی کودکان اوتیسم
تعدادی دستور غذایی وجود دارد که والدین نگران می توانند از آن ها برای ساخت غذا استفاده کنند. این غذا ها در ظاهر ناسالم هستند ولی دارای مواد و عناصر سالم هستند. به عنوان مثال استفاده از گل کلم به جای سیب زمینی سفید. حس سبزیجاتی که آب پز یا له شده اند به طور شگفت انگیزی مشابه سیب زمینی است. همچنین اگر ادویه های شناخته شده به غذا ریخته شود، مزه آن مشابه تر هم خواهد شد. اگر کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم از حس غذا بیشتر از مزه آن لذت می برد، جایگزین کردن عناصر سالم به غذا راحت تر و مفید تر خواهد بود. بعضی از کودکان از غذا های سبک که صدادار باشد لذت می برند. مثلاً اسنک، هویج و یا خوردن کشمش که یک تجربه جویدنی است. اضافه کردن کیک های برنج و گندمی همراه با چپیس می تواند از نظر صدا برای کودک خوشایند باشد. کیک های برنجی معمولاً برشته هستند و مزه های متنوعی دارند. پیشگیری خیلی راحت تر از درمان است. به خصوص زمانی که فرد در غذا مشکل پسند است. فقط این مسئله را در ذهن خود نگه دارید که یک غذای طبیعی با رنگ متنوع منجر به تغذیه سالم در کودک خواهد شد.
کاردرمانی تغذیه برای کودکان اوتیسم بدغذا (راهکارهای مؤثر)
کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم اغلب با چالش‌های غذایی روبه‌رو هستند، از امتناع از خوردن غذاهای جدید تا حساسیت به بافت، رنگ و طعم غذاها. این مشکلات می‌توانند منجر به کمبودهای تغذیه‌ای و اختلال در رشد شوند. یکی از روش‌های مؤثر برای بهبود این شرایط، کاردرمانی تغذیه است که به کودک کمک می‌کند تا رابطه بهتری با غذا پیدا کند.
کاردرمانی تغذیه: راهکاری تخصصی برای بهبود مشکلات تغذیه‌ای کودکان
کاردرمانی تغذیه (Feeding Therapy) یک مداخله تخصصی و هدفمند است که توسط کاردرمانگران آموزش‌دیده و با تجربه در حوزه اختلالات تغذیه‌ای انجام می‌شود. این روش درمانی به‌صورت کاملاً فردمحور و بر اساس ارزیابی دقیق نیازهای حسی، حرکتی و روانی هر کودک طراحی و اجرا می‌شود.
اصول و مبانی کاردرمانی تغذیه
کاردرمانی تغذیه بر سه پایه اصلی استوار است:
پردازش حسی:
بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم در پردازش اطلاعات حسی مربوط به غذا (مانند بافت، دما، بو و ظاهر غذا) مشکل دارند. کاردرمانگر با استفاده از تکنیک‌های خاص به کودک کمک می‌کند تا این محرک‌های حسی را بهتر پردازش و تحمل کند.
مهارت‌های حرکتی دهانی:
برخی کودکان در مهارت‌های پایه مانند جویدن، مکیدن، بلعیدن یا هماهنگی حرکات زبان و لب‌ها مشکل دارند. کاردرمانگر با تمرینات هدفمند این مهارت‌ها را تقویت می‌کند.
جنبه‌های روانی-اجتماعی:
ترس از غذاهای جدید، اضطراب هنگام غذا خوردن و مقاومت در برابر تغییر از جمله چالش‌هایی هستند که در این بخش مورد توجه قرار می‌گیرند.
فرآیند کاردرمانی تغذیه
ارزیابی اولیه: کاردرمانگر ابتدا یک ارزیابی جامع از وضعیت کودک انجام می‌دهد که شامل:
تاریخچه تغذیه‌ای
مهارت‌های حرکتی دهانی
واکنش‌های حسی
رفتارهای مرتبط با غذا خوردن
محیط و روال غذایی خانواده
تعیین اهداف درمانی:
بر اساس نتایج ارزیابی، اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت تعیین می‌شوند. این اهداف می‌توانند شامل افزایش تنوع غذایی، بهبود مهارت‌های جویدن یا کاهش رفتارهای نامناسب هنگام غذا خوردن باشند.
مداخلات درمانی: جلسات درمانی معمولاً به صورت هفتگی برگزار می‌شوند و شامل فعالیت‌های متنوعی هستند:
تمرینات حرکتی دهانی
مواجهه تدریجی با غذاهای جدید
بازی‌های حسی با مواد غذایی
تنظیم محیط و موقعیت غذا خوردن
مشارکت خانواده: آموزش والدین و مراقبان بخش حیاتی درمان است. کاردرمانگر راهکارهای عملی برای اجرا در منزل را آموزش می‌دهد.
مزایای کاردرمانی تغذیه
بهبود پذیرش غذاهای متنوع و جدید
افزایش تحمل بافت‌های مختلف غذایی
تقویت مهارت‌های جویدن و بلع
کاهش استرس و اضطراب مرتبط با غذا خوردن
ایجاد روال منظم و مثبت برای وعده‌های غذایی
پیشگیری از کمبودهای تغذیه‌ای
بهبود کیفیت زندگی کودک و خانواده
کاردرمانی تغذیه یک فرآیند تدریجی است که نیاز به صبر و پیگیری دارد. نتایج این روش درمانی در کودکان مختلف متفاوت است، اما در بسیاری از موارد می‌تواند تغییرات چشمگیری در عادات غذایی کودک ایجاد کند. برای کسب بهترین نتایج، همکاری نزدیک خانواده با تیم درمانی و تداوم جلسات ضروری است.
چرا کودکان اوتیسم بدغذا هستند؟
حساسیت‌های حسی: برخی کودکان به بافت، دما یا بوهای خاص واکنش منفی نشان می‌دهند.
مشکلات گوارشی: درد معده، یبوست یا رفلاکس می‌تواند باعث امتناع از غذا خوردن شود.
ترس از غذاهای جدید (نئوفوبیا): تمایل به خوردن فقط چند غذای محدود و آشنا.
اختلال در مهارت‌های جویدن و بلع: برخی کودکان در کنترل حرکات دهان مشکل دارند.
کاردرمانی تغذیه چگونه به کودکان اوتیسم کمک می‌کند؟
۱. کاهش حساسیت‌های حسی
کاردرمانگر از تکنیک‌هایی مانند لمس، بو کردن و بازی با غذا (بدون اجبار به خوردن) استفاده می‌کند تا کودک به تدریج با غذاهای جدید آشنا شود.
۲. تقویت مهارت‌های دهانی
تمرین‌هایی برای بهبود جویدن، بلع و هماهنگی زبان و لب‌ها انجام می‌شود تا کودک بتواند غذاهای متنوع‌تری بخورد.
۳. ایجاد محیط غذایی مثبت
کودک در جلسات کاردرمانی، در یک فضای بدون استرس با غذا تعامل می‌کند و تشویق می‌شود تا بدون فشار، غذاهای جدید را امتحان کند.
۴. استفاده از سیستم پاداش
سیستم‌های انگیزشی مانند ستاره، جایزه یا تحسین کلامی به کودک کمک می‌کند تا برای امتحان کردن غذاهای جدید ترغیب شود.
۵. همکاری با خانواده
کاردرمانگر به والدین آموزش می‌دهد که چگونه در خانه غذاهای جدید را به روش درست معرفی کنند و از جنگ غذایی جلوگیری نمایند.
چند نکته مهم برای والدین کودکان اوتیسم بدغذا
صبور باشید: تغییر عادات غذایی زمان‌بر است.
غذاها را به تدریج معرفی کنید: از مقادیر بسیار کم شروع کنید.
از فشار دادن کودک خودداری کنید: اجبار نتیجه معکوس دارد.
با متخصص تغذیه و کاردرمانگر همکاری کنید: یک برنامه شخصی‌سازی شده بهترین نتیجه را دارد.
سوالات متداول:
1-آیا کاردرمانی تغذیه فقط برای کودکان اوتیسم است؟
خیر، این روش برای هر کودکی که مشکلات تغذیه‌ای دارد (مثل امتناع از غذا خوردن یا مشکلات بلع) مفید است.
2-اگر کودکم فقط شیر و بیسکویت می‌خورد، کاردرمانی تغذیه کمک می‌کند؟
بله، یکی از اهداف اصلی کاردرمانی، معرفی تدریجی غذاهای جدید و کاهش وابستگی به غذاهای تکرارشونده است.
کودک تان هنگام تولد معمولاً با گریه به دنیا خوش آمد می گوید. احتمالاً از شنیدن اولین گریه او خوشحال می شوید و احتمالاً آخرین باری است که چنین حالتی به شما دست می دهد. طی سال های آینده تلاش بسیار زیادی می کنید تا او گریه اش را قطع کند. تمام نوزادان به طور متوسط ۱ تا ۲ ساعت در روز گریه می کنند. بعضی نوزادان بیشتر – بسیار بیشتر – و بعضی کمتر گریه می کنند. چند روز اول بعد از تولد نوزادتان احتمالاً تمام شبانه روز را خواهد خوابید و به ندرت گریه خواهد کرد. البته هنوز زود است که به این خاطر به خودتان تبریک بگویید. گریه نوزاد اغلب چند هفته بعد از تولد شروع و در شش هفتگی به اوج می‌رسد. اغلب ما در جمع خانواده یا دوستان خود با کودکان و نوزادان بدقلق و ناآرام برخورد داشته ایم. حالت شایع این کودکان گریه کردن، بی قراری، جیغ زدن، تکان دادن دست و پاها و… است که در ابتدا شدید تر بوده و سپس کمتر می شود. با بزرگتر شدن کودک ،کنترل احساسات به کودک اجازه می دهد تا راه حل های پیشگیری از رفتار های پرخاشگرانه را جایگزین کند. رفتاردرمانی کودکان به آن ها کمک می کند تا بدقلقی و ناآرامی را کنار گذاشته و آرام تر شوند. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر کودک بدقلق و ناآرام، با انجام تکنیک های آرام سازی، ریلکسیشن، ماساژ درمانی و رفتاردرمانی کودکان به درمان مشکلات ناآرامی کودکان و نوزادان کمک می کند. متخصصین رفتاردرمانی مرکز با ارائه تکنیک های مختلف و مشاوره والدین شما را در بهبود مشکلات رفتاری و بدقلقی کودکان کمک می نمایند.
کودکی که گریه می کند در تلاش است تا چیزی به شما بگوید. ممکن است بخواهد گرسنگی یا پرخوری و شکم دردش را به شما اطلاع دهد و ممکن است بخواهد بگوید و پوشکش خیس و از این بابت ناراحت است، یا برعکس، او آن پوشک مرطوب و گرم را دوست می داشت و حالا که آن را تعویض کرده اند، سردش شده است و عصبانی است! ممکن است خسته باشد و دوست دارد با تکان تکان دادن او را بخوابانید با حوصله اش سر رفته است و انتظار دارد با چیزی او را سرگرم کنید. شاید هم می خواهد بگوید از اینکه نمی تواند روی فرش بخزد و به همه چیز دست بزند عصبانی است که البته در این صورت او تمام شش هفت ماه آینده را به گریه می گذراند (اما احتمالاً خزیدن را زودتر شروع خواهد کرد). هنگامی که برای اولین بار نوزادتان را در آغوش می گیرید، تصوری از هیچ یک از این موارد ندارید.
روش های آرام کردن کودک بدقلق و ناآرام
گریه کودک موجب افزایش ضربان قلب، بالا رفتن فشار خون و عرق کردن کف دست های مادر و پدر می شود. همچنین دمای پستان های مادر شیرده بالا می رود. شنیدن صدای گریه نوزاد ممکن است موجب ترشح شیر شود. وظیفه شما، درک زبان گریه نوزاد تان است، زیرا گریه نوعی زبان است. با درک هرچه زودتر این زبان، فرصت بیشتری برای گوش دادن به قان و غون او دارید و زمان کمتری را به شنیدن جیغ و فریاد او خواهید گذراند. در این مرحله، آنچه نباید انجام دهید آموزش صبر و حوصله به کودک تان است. در حقیقت، هرچه زودتر نسبت به گریه های او واکنش نشان دهید، بهتر است؛ زیرا آرام کردن کودک در ابتدای شروع گریه آسان تر از آرام کردن او در مرحله هیستریک و عصبانیت و ناراحتی شدید است.
بدقلقی کودکان و نوزادان به چه علت است؟
اگرچه هیچ کس تاکنون فرهنگ لغتی برای ترجمه گریه کودک تهیه نکرده است، اما ریتم و زیر و بم گریه نوزاد تان می تواند کلید جستجو برای یافتن مشکل باشد. گریه زوزه مانند و به نوعی آهنگین، که ممکن است غیر عادی و گاهی همراه با مالش چشم ها و گونه ها باشد به علت خسته شدن از گریه است. درد شدید ناگهانی. جیغ و به دنبال آن یک سکوت طولانی و سپس یک جیغ دیگر، این نوع گریه و جیغ ممکن است به علت نفخ شکم، گیر کردن پای کودک در فاصله نرده های تخت یا فرو رفتن سنجاق پوشک در بدنش باشد.
انواع گریه کودکان و نوزادان
گرسنگی: گریه های کوتاه و موزون و ریتم دار که ناامیدانه به نظر می رسند.
اجابت مزاج: بیشتر با یک گریه یا خرناس شروع می شود و اغلب حین غذا خوردن صورت می گیرد.
احساس گرمای زیاد: بیماری یا تب داشتن، گریه ناله مانند.
عصبانیت یا استیصال: کودک ممکن است هنگام خارج کردن پستانک از دهانش، باز کردن پوشکش یا بدون هیچ دلیل موجهی فریاد های گوش خراشی سر دهد.
ملالت و بی‌حوصلگی: از غر شروع و به ضجه و زاری ختم می شود. از جا برداشتن کودک بی حوصله موجب قطع فوری گریه اش می شود.
یکی از علائم اوتیسم در کودکان، مشکل در انجام کارهای روزمره زندگی است. کودکان اوتیسم به طور معمول در مدیریت وظایف و کار های روزمره زندگی مانند لباس پوشیدن، مسواک زدن، مرتب کردن میز خود، پوشیدن کفش ها و… دچار مشکل هستند که این یکی از عوارض اتیسم در کودکان است. این موارد می توانند به یک چالش برای کودکان اوتیسم تبدیل شوند که در این صورت به کمک و آموزش اضافی نیاز دارند. یادگیری مهارت های روزمره زندگی در کودکان اوتیسم به منظور کسب استقلال بیشتر، ضروری است. از همین جهت متخصصان و کاردرمانگران اوتیسم باید بهترین راه های آموزش کارهای روزمره زندگی را به کودکان اوتیسم یاد دهند و پدر و مادر کودک هم این راه ها را برای موفقیت کودک شان و هم چنین افزایش اعتماد به نفس کودک خود، بیاموزند. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز اوتیسم تهران، با در نظر گرفتن آموزش های گوناگون در حوزه اوتیسم و کارهای روزمره زندگی،مانند کاردرمانی و گفتاردرمانی و رفتاردرمانی اوتیسم به درمان کودکان اوتیسم در غرب و شرق تهران می پردازد.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
یادگیری کارهای روزمره زندگی
یادگیری نگه داری از اسباب بازی‌ها و سایر وسایل شخصی قسمت مهم در رشد کودک است. در این بخش در خصوص مواردی جهت موفقیت در نگه داری از دارایی های کودک صحبت خواهد شد.
در پایان روز یک جا یا فضای در دسترس تهیه کنید تا کودک لباس های کثیف خود را در آن قرار دهد. سبد بدون در بهتر از سبد با سرپوش خواهد بود. سبد بدون سرپوش در تشویق کودک برای انجام این کار مفید و کمک کننده خواهد بود.
تعدادی قلاب نزدیک درب ورودی نصب کنید تا کودک زمانی که وارد خانه می شود لباس های خود را آویزان کند.
مکان هایی که از نظر دیداری واضح و قابل دید هستند برای گروه بندی آیتم ها و وسایل تهیه شود. کتاب ها داخل کتابخانه و هر وسیله سرجای خود قرار بگیرد.
بعد از فعالیت یا اتمام بازی به کودک اجازه بدهید وسایل را مرتب کند. برای مثال اگر کودک ۳۰ دقیقه برای بازی وقت دارد بعد از ۲۰ دقیقه به کودک بگویید که بیش از ۵ دقیقه وقت دارد وسایل را مرتب کند بعد از ۵ دقیقه کودک را در روند مرتب کردن کمک کنید. البته فعالیت های کثیف به زمان بیشتری برای مرتب کردن دارند. از فعالیت ها یا زمان برای تقویت فرایند مرتب کردن استفاده کنید. این مسئله در ایجاد الگوی رفتاری مناسب اثربخش است.
اگر تعداد اتاق های منزل زیاد باشد این مسئله در قرار دادن وسایل و آیتم ها خوشایند خواهد بود. مثلا قرار دادن کتاب ها در قفس و… قرار دادن وسایل به صورت فشرده روی هم نیاز به برنامه‌ریزی دارد و درک آن برای کودک سخت خواهد بود. این مسئله هم چنین منجر به ایجاد استرس و حس اضطرار شده و اشتیاق کودک برای مشارکت در مرتب کردن وسایل را کاهش می‌دهد.
رویکرد کلی و جامع ضروری است به خصوص زمانیکه کودک از تکنولوژی پیچیده استفاده می کند. به کودک نشان دهید که وقتی که از تکنولوژی خاصی استفاده می کند چطور از آن مراقبت کند. نحوه استفاده از آیتم ها را آموزش دهید. به کودک اجازه بدهید نحوه مراقبت از اشیا شکننده را مشاهده کند. به کودک اجازه بدهید که در مرتب کردن وسایل برای استفاده در روز دیگر به شما کمک کند و مشارکت داشته باشد.
کودکان با اختلالات طیف اتیسم به راحتی حواس شان در انتخاب چند چیز یا چند آیتم پرت می شود. بنابراین کثرت را کم کرده و موارد را ساده سازی کنید. به این نکته هم توجه داشته باشید که محل یا فضا های واضح و مشخص در کودک حس آرامش ایجاد می کند.
کودکان کوچکتر از ۳ سال می توانند در تمیز کردن کثیفی نقش داشته باشند. شاید کار خود را خیلی خوب انجام ندهند اما به آن ها اجازه بدهید که مثلا در فرآیند تمیز کردن شیر مداخله کنند. مشارکت در فرآیند تمیز و مرتب کردن در کودک حس مسئولیت پذیری و درک عواقب کارها را ایجاد می کند. غالبا واژه عواقب، منفی قلمداد می شود. عواقب نتایج طبیعی رفتار هستند بنابراین اگر شیر روی میز ریخته می شود نتیجه طبیعی آن نیاز به تمیز کردن است. این چیز بدی نیست و فقط یک قسمت نرمال از نوشیدن یک لیوان شیر است.
در مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر با آموزش کارهای روزمره زندگی به کودکان مبتلا به اوتیسم توسط کاردرمانگران حرفه ای، از مشکلات روزمره این کودکان کاسته می شود.
علائم اوتیسم در کودکان و مشکلات برنامه روزانه
اگر کودک در مورد فعالیت های سرزده و ناگهانی به هم می ریزد شما با مشکل مواجه خواهید شد. نگران نباشید خط مشی هایی وجود دارد که به شما کمک خواهد کرد تا این فعالیت ها راحت تر انجام شود:
تهیه برنامه روزانه یا هفتگی برای کودکان با اختلالات طیف اتیسم بسیار حائز اهمیت است. برنامه در کودک حس امنیت و قابل پیش‌بینی بودن ایجاد می کند. کودک نیاز دارد بداند که چه چیزی و چه زمانی از او انتظار دارند. ایجاد برنامه روزانه در والدین و کودک حس ارامش ایجاد می کند. پیشنهادات زیر کمک کننده خواهد بود:
-کودک ممکن است در کنترل صداها و حرکات خود که دیگران دوست ندارند بشنوند یا ببینند و یا خودش دوست ندارد آن ها را بروز دهد، با سختی و مشکل مواجه شود. او نیاز به زمانی دارد تا این رفتارها را انجام دهد. بنابراین برای او زمان و مکان مناسبی ایجاد کنید تا این رفتارها را بروز دهد.
-کودک را در مورد اتفاقاتی که در طول روز خواهد افتاد، مطلع کنید. قبل از این که کودک این برنامه ها را بخواند از روش های دیداری استفاده کنید. تعدادی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم حتی اگر صحبت هم کنند به آموزش های دیداری بهتر از کلامی واکنش نشان می دهند.
علاوه بر روش های معمول درمان اوتیسم همچون کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، رفتاردرمانی اوتیسم و… ، آموزش مهارت های روزمره زندگی به کودکان اوتیسم نیز کمک شایانی می کند.
راهکارهای درمانی کارهای روزمره زندگی
از بعضی از فعالیت ها مثل خوردن، مسواک زدن و… عکس بگیرید یا تصاویری از مجلات تهیه کنید که مرتبط به فعالیت ها باشد. کارت هایی را ساخته و تصاویر را روی آن ها نصب کنید.
نوار یا برچسب پشت این کارت ها بچسبانید.
کارت ها را روی بورد یا تخت بزرگ بچسبانید به این منظور که این فعالیت ها را انجام خواهد داد.
هر فعالیتی که انجام شد تصویر مربوط به آن را بردارید و در پایین صفحه قرار دهید. یا روی تصویر برچسب انجام شد بچسبانید که نشان دهد این فعالیت انجام شده است.
کودک را تشویق کنید که قبل از شروع هر فعالیت روی تصویر آن علامت بگذارد.
اگر کودک خواندن بلد بود از کلمات به جای تصویر استفاده کنید.
یکی از کارهای دیگری که میتوان به کودکان با اختلالات طیف اتیسم انجام داد آموزش حفظ سازماندهی به کودک و مراقبان است. مرتب و سازمان‌ده ماندن سخت است اما با یک مقدار برنامه ریزی راه طولانی را خواهید پیمود.
در طول هفته زمانی را برای برنامه ریزی در خصوص ضروریات مثل شستن لباس، خرید و… انتخاب کنید. در محیط مدرسه موارد ضروری مورد نیاز برای هر جلسه باید برنامه‌ریزی شود. تمامی اتفاقات، احتیاجات، انتظارات و قرار ملاقات را به صورت هفتگی یا روزانه در تقویم بنویسید. کودک را هر روز از برنامه روزانه آگاه سازید. اگر شما از خود خوب مراقبت کنید توان مندی شما برای مراقبت از کودک بهتر خواهد شد. با یادگیری روش های انجام کارهای روزمره زندگی، کودک از اعتماد به نفس بیشتری برخوردار شده و د رزندگی راحت تر با برنامه روزانه خود مواجه می شود.
نتیجه‌گیری:
این مقاله به بررسی فعالیت‌های روزمره مناسب برای کودکان اوتیسم می‌پردازد و اهمیت برنامه‌ریزی ساختاریافته را در بهبود مهارت‌های حرکتی، اجتماعی و شناختی آن‌ها نشان می‌دهد. با ترکیب کاردرمانی، بازی‌های هدفمند و روال‌های قابل پیش‌بینی، میتوان به کودکان اوتیسم کمک کرد تا استقلال بیشتری کسب کنند و چالش‌های روزمره را بهتر مدیریت نمایند. همچنین، نقش خانواده در ایجاد محیطی حمایتی و هماهنگ با نیازهای کودک حیاتی است. در نهایت، با صبر و تمرین مداوم، این کودکان می‌توانند پیشرفت چشمگیری در انجام فعالیت‌های روزانه داشته باشند.
سوالات متداول:
1-چگونه میتوان به کودک کمک کرد تا حرکات تکراری خود را مدیریت کند؟
به جای تلاش برای متوقف کردن کامل این حرکات که ممکن است برای کودک آرامش‌بخش باشد، سعی کنید فعالیت‌های جایگزین ارائه دهید. مثلاً اگر کودک دست‌زدن دارد، می‌توانید یک توپ استرس به او بدهید تا فشار دهد. به تدریج می‌توانید این رفتارها را در موقعیت‌های خاصی محدود کنید، مثلاً فقط در اتاق خودش اجازه انجام این حرکات را داشته باشد. مهم است که این تغییرات به آرامی و با در نظر گرفتن نیازهای حسی کودک انجام شود.
2-چگونه میتوان به کودک اوتیسم کمک کرد تا با تغییرات کنار بیاید؟
برای کمک به کودک در مواجهه با تغییرات، بهتر است از قبل او را آماده کنید. می‌توانید با استفاده از تصاویر یا برنامه‌های بصری، تغییرات پیش‌رو را به کودک نشان دهید. برای تغییرات بزرگ، بهتر است به تدریج و در مراحل کوچک پیش بروید. حفظ برخی عناصر آشنا در محیط جدید می‌تواند به کودک کمک کند تا احساس امنیت کند. همیشه پس از مواجهه موفقیت‌آمیز با یک تغییر، کودک را تشویق کنید تا انگیزه او برای پذیرش تغییرات آینده بیشتر شود.
بازی درمانی به طور معمول برای کودکان مبتلا به اوتیسم یک روش درمان کمکی در کنار کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم محسوب می شود. هرچند بازی درمانی برای اوتیسم به عنوان درمان صد در صد در نظر گرفته نمی شود، اما می توان از آن به عنوان یک روش مداخله ای موثر استفاده کرد. بازی درمانی به کودکان مبتلا به اوتیسم که به مشکلات عاطفی و یا اضطراب دچارند، کمک شایانی می کند. بازی، فعالیت طبیعی دوران کودکی همه کودکان است. از طریق بازی، کودکان دنیای خود را کشف می کنند و یاد می گیرند که چیزها چطور کار می کنند، بدن شان چطور کار می کند و ارتباطات چطور برقرار می شود. ارتباط و تعامل اجتماعی به مسئله بزرگ برای کودکان با اختلالات طیف اتیسم است. اغلب این کودکان علائق خاصی دارند و سال های متمادی روی آن تاکید دارند. درگیر کردن کودک در تجربیات خارج از علائقش فرصت هایی را برای یادگیری ایجاد می کند. کودکان ممکن است برای بازی با اسباب بازی، جنس های مختلف و افراد خارج از خواسته یا علائقش به تشویق نیاز داشته باشد. درگیری در این فعالیت ها مهارت های جدید ایجاد خواهد کرد. والدین کودک نقش بسیار حائز اهمیتی در بازی درمانی فرزند خود دارند و بسیاری از بازی درمان ها هم تکنیک های بازی درمانی ساده را به والدین آموزش می دهند تا آن ها بتوانند با فرزند خود تمرین کنند. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم، بهترین مرکز اوتیسم تهران، با سابقه بالا در زمینه اوتیسم و بازی و پیدا کردن یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم، به درمان اوتیسم کودکان با بازی درمانی می پردازد.
کودکان با اختلالات طیف اتیسم حتی زمانی که دیگران حضور دارند، ترجیح می دهند تنها بازی کنند. این تمایل برای کودک مشکلی ایجاد نمی کند اما فرمت های ایجاد مهارت های ارتباطی و اجتماعی را از کودک می گیرد. در بازی با مهارت ارتباطی کودک ایجاد و تمرین می شود. در زمان بازی کودک نقش های مختلف و نحوه ارتباط با دیگران و تلاش برای اینکه دیگران درکش کنند را تمرین می کند. بازی جایگاه امن و عالی برای رشد کودک است. زمانی از روز را اجازه بدهید تا کودک به تنهایی با خودش بازی کند اما به صورت تدریجی نفر دیگری را وارد بازی کنید. بازی کودک در کنار کودک با اختلالات طیف اتیسم بازی موازی گفته می شود. در کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر با انجام روش های مختلف بازی درمانی برای تشخیص اوتیسم به کودکان مبتلا به این اختلال کمک می کند.
بازی موازی و بازی درمانی برای اوتیسم
بازی موازی یعنی بازی دو کودک نزدیک همدیگر اما بدون تعامل با هم. اکثر کودکان در بازی های موازی درگیر می شوند اما نه همیشه. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است همیشه علاقه به بازی تنها داشته باشند. فعالیت های پیشنهادی می تواند کودک را تشویق به تعامل و ایجاد مهارت های اجتماعی در زمان بازی کند. برای نمونه کودک در حال ساختن لگو است. بازی را شروع کنید و بلاک ها را به کودک بدهید. چیزهایی که کودک می سازد اگر خیلی پیچیده نیست از او کپی کنید. این مسئله منجر به جلب توجه کودک به سمت شما می شود. او مشاهده خواهد کرد که شما ساختار مشابهی را می سازید. در زمان کپی کردن با کودک ارتباط برقرار کنید و بگویید که کودک چه چیز جالبی ساخته است. شما هشدار می دهید که او چیزی درست می کند. او یک اثر خلق کرده و شما آن را دیدید و درک کرده اید. هدف این است که اجازه بدهید کودک از بازی لذت ببرد و به طور اهسته و تدریجی اجازه می دهید به او که بداند دارد با شما تعامل می کند و شما کار او را می بینید. با انجام این تمرینات بازی درمانی در منزل، می توانید به کودک مبتلا به اوتیسم کمک بسزایی کنید.
اختلال خواب در کودکان به صورت های مختلف و علائم متفاوتی بروز پیدا می کند و سبب ایجاد فشار های عصبی، استرس، اضطراب در سنین کودکی و نوجوانی، کاهش اعتماد به نفس می شود. کودک یا نوزادی که با اختلالات خواب دست و پنجه نرم می کند، احتمال دارد با مشکلاتی رو به رو شود. برخلاف تصور عموم که گمان می کنند اختلال خواب فقط افراد بزرگ سال را درگیر می کند، باید گفت که نه این اختلال کودکان و حتی نوزادان را نیز درگیر می کند. بعد از سه ماهگی اختلال خواب آثار خود را بر شما نشان خواهد داد و با خود خواهید اندیشید که آیا هرگز نوزادتان شب ها را کامل خواهد خوابید. اثر اختلال خواب بیش از خسته بودن است؛ ضمن این که شما متوجه واکنش تأخیری شلختگی و تاری دید در خود خواهید شد. ممکن است بسیار فرسوده تر و بی رمق تر از آن باشید که متوجه اختلال در استدلال و قضاوت، بی توجهی و بی علاقگی، آشفتگی و اضطراب و افزایش حساسیت به درد در خود شوید. علاوه بر فراموشکار بودن سردرگمی و زود خشمی و تحریک پذیری فزاینده شما جداً به مادرانی که نوزادانشان از ۷ شب تا ۷ صبح می خوابند حسادت خواهید کرد. چنین افرادی را خواهید دید و به این فکر خواهید افتاد که اشکال روشتان در کجاست؟بنابر این باید انرژی خود را برای چالش بعدی که فرزندتان پیش خواهد آورد ذخیره کنید. کلینیک توانبخشی پایا و کلینیک غرب تهران تحت نظر بهترین دکتر متخصص اختلال خواب کودکان در تهران با روش های تخصصی و به روز، به درمان اختلال خواب نوزادان و کودکان می پردازد. استفاده از ماساژ های آرام سازی، تغییر عادات غذایی با مشاوره متخصص تغذیه و درمانهای ذهنی به درمان اختلالات خواب کودکان کمک می کند.
در صورتی که به اندازۀ کافی استراحت نکنید میزان شیر شما کاهش می یابد، در نتیجه نوزاد گرسنه خواهد بود و به دفعات بیدار خواهد شد و به این ترتیب میزان خواب شما باز هم کمتر خواهد شد. برای من عدد مبارک و نیکو پنج است. چنانچه پنج ساعت خواب متوالی و چند ساعت خواب منقطع داشته باشم از نظر روانی فردِ به نسبت معقولی خواهم بود. در چنین شرایطی می توانم محل قرار دادن کلید خودرو ام را به خاطر بیاورم، بدون سکندری خوردن راه بروم و در یک گفت و گوی منطقی شرکت کنم. اما چند هفته ای بدون آن پنج ساعت خواب متوالی کافی است تا مشکلات من شروع شوند. زمانی که دخترم نوزاد بسیار کم خوابی بود، روزی بعد از حمام پسر چهار ساله ام و خشک کردن بدن او، به سختی سعی می کردم تا یک پوشک سایز ۱ را دور کمر او محکم کنم و از این که این پوشک جفت و جور نمی شد، بسیار ناراحت شده بودم. نمی دانم چرا در این بین پسرم کاملاً ساکت و آرام مانده بود، آیا بر اثر شوک سکوت کرده بود یا می ترسید که اگر بخواهد از این کار منصرفم کند، به کار واقعاً بدتری دست بزنم؟ بنابراین پرسش این است که به عنوان مادر و برای انجام وظایف مادری آیا به اندازه کافی می خوابید و چند ساعت خواب متوالی دارید؟ فقط خود شما می دانید که چند ساعت خواب کافی است و چطور می توانید آن را به دست آورید. چنانچه به صورت خطرناکی دچار اختلال خواب هستید و نوزادتان از پستانک تغذیه می شود، گاهی سعی کنید به تنهایی روی مبل یا در محل مشابه دیگری بخوابید و همسرتان وظایف شبانه مراقبت از نوزاد را انجام دهد. یک شب خواب و استراحت کافی می تواند تفاوت مثبتی در شما ایجاد کند. با مراجعه به کلینیک پایا در پاسداران و انجام روش های درمانی، می توانید اختلال خواب خود و نوزاد تان را درمان کنید و به آرامش بیشتری دست یابید.
راهکارهایی برای درمان اختلال خواب نوزادان و کودکان
اینک ببینیم آیا می توانیم با روش هایی نوزادان مان را به کمی خواب بیشتر و اداریم؟ احتمالاً به این منظور از روش های متفاوت و متعددی می توانیم استفاده کنیم. بعضی از این روش ها برای نوزاد فعلی شما مؤثرند ولی ممکن است برای فرزند بعدی بی اثر باشند. پاره ای ممکن است به نظر شما بسیار منطقی باشند در حالی که از دید مادر دیگری احمقانه هستند. پیش از رسیدن به برنامه های متفاوت اجازه دهید مسائل نسبتاً مهم خواب را بررسی کنیم. شاید در جایی اهمیت یادگیری خوب خوابیدن نوزادتان و در نتیجه آن ایجاد اتکاء به نفس در او را مطالعه کرده باشید. من شخصاً به این مسئله معتقد نیستم. فکر نمی کنم به علت این که در شش ماهگی خواب رفتن در تنهایی را به آن ها یاد نداده ام، آنان دربارۀ توانایی های شان در مورد پایین رفتن از سرسره یا جدا شدن از من در اولین روز دوره پیش دبستانی دارای اعتماد به نفس کمتری بوده اند. شاید در جایی خوانده باشید که نوزادها اگر در تخت شان تنها باشند، بهتر میخوابند؛ ولی اگر نوزاد را تمام مدت در آغوش بگیرید، راحت و طولانی مدت می خوابد؛ در حقیقت او در چنین حالتی عالی می خوابد. وقتی کودک را می خوابانید چراغ ها را خاموش کنید. نوزادان تا دو سالگی از تاریکی نمی ترسند بنابراین چرا عادت روشن بودن لامپ را در آن ها ایجاد کنیم؟ با انجام بعضی از این روش ها ی توان به درمان اختلال خواب نوزادان و کودکان کمک کرد.
دیگر راهکارهای درمان اختلال خواب نوزادان
علاوه بر روش های خواب برنامه ریزی شده، کارهای ساده و مفید دیگری می توان انجام داد؛ البته مانند هر روش دیگری این کارها برای تمام نوزادان مؤثر نیستند، اما سودمند هستند و ممکن است برای فرزندان شما کارآمد باشند. زمان نوزادی فرزندتان اجازه دهید او در آغوش تان به خواب فرو برود، سپس به آرامی او را در محل مخصوص قرار دهید. در حالی که تمام مدت یک دست را روی قفسه سینه اش قرار داده اید، بعد از پایین گذاشتن او برای لحظه ای هر دو دست را روی بدنش قرار دهید و سپس به آرامی آن ها را بردارید. بیدار نگه داشتن کودک در روز زمانی که خسته است موجب خواب بهتر او در شب نمی شود، بلکه او را بد قلق تر می کند. در هر صورت تنظیم ساعت چرت های کوتاه مدت آثاری دارد و خواب بعد از ظهر کودک بسیار بهتر از بیدار ماندن او در تمام بعد از ظهر و سپس خوابیدن در ساعت ۵ است. نگران ایجاد عادت ناخوشایند در کودک زیر سه ماه نباشید؛ اگر این روش برای شب مؤثر باشد به اندازه کافی مفید بوده است. هنگام خواب نوزاد، منزل شما نباید الزاماً سکوت یک کتابخانه را داشته باشد. اجازه دهید رادیو روشن باشد، ظرف و ظروف صدا کنند و زنگ در به صدا درآید. کودک به زودی خوابیدن با این سر و صداها را خواهد آموخت و شما به جای راه رفتن روی نوک انگشتان پا قادر به یافتن و داشتن آرامش خواهید بود. با توجه به عادات فرزند خود می توانید یکی از روش های گفته شده را انتخاب کنید تا به درمان اختلال خواب نوزاد خود بپردازید.
تاثیر حرکت بر درمان اختلال خواب نوزادان
در زندگی روزمره مادران کتاب های بسیاری دربارۀ خواب مطالعه می کنند، دربارۀ آن با دوستان شان گفت وگو می نمایند و سپس آنچه را برای شان مؤثر است، انجام می دهند. البته گاهی با هیچ کس دربارۀ آن صحبت نمی کنند؛ زیرا از رعایت نکردن قوانین احساس شرمندگی و تقصیر می نمایند. مادری که در پارک ملاقات می کنید به شما می گوید نوزادم حتماً تمام شب را می خوابد ولی نمی گوید که از نظر او تمام شب از ساعت ۱۲ تا ۴ نیمه شب است. در حالی که متخصصان خواب ممکن است به مادرانی که در فروشگاه های بزرگ چرخ خرید شان را از لوازم کمک خواب از ویبراتور های لرزاننده های خودکار تخت نوزاد تا نوار های صوتی صدا های اقیانوس انباشته اند، بخندند اما بعضی از مادران ادعا می کنند، که این محصولات مؤثر بوده اند. حرکت معمولاً مؤثر است بنابراین دنبال وسیله ای باشید که کودک را بجنباند یا حرکت ریز جهشی داشته باشد. علاوه بر استفاده از یک صندلی جنبان یا سبد آویخته مخصوص بچه می توانید در حالی که روی توپ مخصوص ورزشی نشسته اید، کودک را در آغوش بگیرید. نشستن روی این توپ و حرکت مختصری روی آن علاوه بر این که موجب استراحت شماست، بر قدم زدن در اتاق برای خواب کردن کودک ارجح است. اگر روش بدون استفاده از دست مورد نظر شما باشد یک تاب کوکی یا صندلی لرزنده و جهنده کودک را آرام به خواب فرو می برد. در ضمن آشپزی، او را در آشپزخانه قرار دهید یا صندلیش را روی ماشین لباسشویی بگذارید اما هرگز او را بدون نظارت رها نکنید. زمزمه زیر لبی مداوم ممکن است برای اختلال خواب نوزادتان مؤثر باشد. دستگاه ضبط صوت خودکاری تهیه و نوار های لالایی یا آهنگ های آرام بخش مورد علاقه تان را برای کودک پخش کنید. در صورتی که هیچ یک از این روش ها موفقیت آمیز نبود، می توان از خودرو استفاده کرد. مجموعه سرعت گیر های بالا و پایین برنده، حرکت ریز و یکنواخت خودرو و صدای کارکرد موتور آن، بسیار مؤثر خواهد بود. شاید بسیار غیر عملی و یا به نظر شما آرام بخش باشد ولی مسیر مورد علاقه من برای رانندگی و خواباندن نوزادم رفتن به کنار دریا بود که در آنجا خودرو را رو به امواج پارک می کردم و سپس از مطالعۀ کتابی لذت می بردم.
میزان خواب کودک و نوزاد سالم یکی از مسائل تخصصی بوده که تحت تاثیر عوامل مختلفی هم قرار دارد و هم چنین مقدار خواب مورد نیاز کودکان و نوزادان نیز با هم متفاوت است، به عنوان مثال خواب کودک یک ساله، حدود 12 ساعت در روز می باشد اما یک نوزاد تازه متولد شده حدود 15 ساعت یا بیشتر در طول روز می خوابد. هنگامی که نوزاد را از بیمارستان به خانه می آورید، به طور متوسط روزانه پانزده ساعت و معمولاً به صورت منقطع در طول روز و شب می خوابد. نوزاد ممکن است تقریباً همیشه خواب باشد یا میزان خواب او به یازده ساعت یا کمتر تقلیل یابد. نوزاد ممکن است در ساعت ۲ صبح کاملاً هشیار باشد و حتی تا ساعت ۴ صبح اشتیاقی برای خوابیدن نداشته باشد. این جابه جایی روز و شب برای نوزاد غیر عادی نیست. در زمان بارداری جنین احتمالاً مدت زیادی در طول روز به علت تکان خوردن، بر اثر راه رفتن و حرکت کردن شما خوابیده است و سپس به محض دراز کشیدن شما در شب او بیدار و فعال می شده است. برای عملکرد بهتر، میزان خواب کودک و نوزاد سالم، از بزرگسالان بیشتر است. اما بعضی از کودکان به اختلال خواب دچار می شوند اما خوشبختانه اکثر مشکلات بی خوابی کودکان به عادت های خواب و رفتار های آن ها در طول شبانه روز مرتبط می شود، از این جهت با راهکار هایی مانند ماساژ خواب می توان به درمان بی خوابی کودک کمک کرد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، با در نظر گرفتن روش هایی برای درمان بی خوابی کودک و نوزادان، در غرب و شرق تهران مشغول فعالیت می باشد و رضایت همیشگی مراجعه کنندگان را به خود جلب می کند.
شما تا به حال از طریق بروشورها اطلاعات فراوانی درباره خواب به دست آورده اید. در هر صورت تکرار توصیه های آکادمی آمریکایی متخصصان کودکان (AAP) در مورد به پشت خواباندن کودکان سالم، اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا تحقیقات جدید نشان داده است که خواباندن کودک به پشت با کاهش سندرم مرگ ناگهانی نوزاد SIDS ارتباط دارد. بنابراین نوزاد خود را به پشت بخوابانید؛ بعد از خواباندن به پشت، بهترین حالت برای نوزادان، خواباندن آنان به پهلو است. چنانچه نوزاد همیشه در یک وضعیت خوابانده شود، در سر و جمجمه نوزاد منطقۀ مسطحی ایجاد می شود که پلاژیوسفالی وضعیتی نامیده می شود. زمان خواب نوزاد وضعیت قسمتی از سر او را که با بالش در تماس است تغییر دهید. در طول روز در زمان بیداری گاهی او را روی شکم قرار دهید.
درمان بی خوابی نوزادان
می توانید به نوزادتان بیاموزید که بیداری در روز بسیار جالب توجه تر از بیداری در شب است. برای نوزادانی که در اتاق نوزادان بوده اند. روز و شب تفاوت کمی با هم داشته است. لامپ ها همیشه روشن بوده و نوزادان گریه می کرده اند و افراد بیست و چهار ساعت آنجا تردد داشته اند. در منزل شما می توانید روز و شب را از هم تفکیک کنید. سعی کنید در بعد از ظهر هر دو ساعت یک بار نوزاد را از خواب بیدار کنید و هرگاه در طول روز بیدار است، اوقات خوبی برای او فراهم سازید و با او صحبت کنید. اسباب بازی های نوزاد را بیرون بیاورید. او را برای شنیدن صدای پرندگان از منزل بیرون ببرید یا به ملاقات کنندگان نشان دهید. برای درمان بی خوابی نوزاد و کودک خود، می توانید از روش هایی همچون کاردرمانی حسی استفاده کنید.
میزان خواب کودک و نوزاد
واقعیت این است که نوزاد عادی و متوسط، البته هیچ نوزادی واقعاً عادی و وسط نیست، هر روز این مقدار خواهد خوابید:
-شانزده و نیم ساعت در هفته اول
-پانزده و نیم ساعت در ماه اول
-پانزده ساعت در سه ماه اول
-چهارده و نیم ساعت در شش ماه اول
-حدود چهارده ساعت در سال اول
در شب با نوزاد زیاد صحبت نکنید؛ جز یک لامپ چیزی در منزل روشن نکنید و با او بازی نکنید، حتی پوشک او را عوض نکنید، مگر اینکه کثیف یا بسیار خیس شده باشد. دیر یا زود اغلب نوزادان طولانی ترین دورۀ خواب خود – چهار یا پنج ساعت متوالی – را در طول شب خواهند داشت. البته احتمالاً لحظه ای که نوزادتان به خواب می رود، شما به رخت خواب نخواهید رفت؛ بنابراین باز هم خواب کافی نخواهید داشت. در پایان سومین ماه ،زندگی نوزاد باید بخش عمده ای از زمان خوابش را در شب سپری کند. اما متأسفانه هنوز این طور نیست. دوره خواب او هنوز این قدر طولانی نیست که شما احساس کنید به اندازه کافی خوابیده اید. به منظور درمان بیخوابی در کودکان می توان به کلینیک کاردرمانی دکتر صابر مراجعه کرد و از روش های مختلفی همچون ماساژ درمانی، کاردرمانی و… استفاده کرد.
