روانشناسی کودک، شاخه ای از روانشناسی می باشد که در حیطه بررسی رشد و تکامل کودکان فعالیت می کند. این شاخه از روانشناسی با مفاهیم و اصطلاحات متعددی همراه است که درک آن ها برای درک بهتر رشد و تکامل کودکان ضروری می باشد. روانشناسی کودک به پدر و مادر ها، معلمان و مربیان کودک کمک می کند تا رفتار های کودکان را بهتر درک کرده یا اصلاح کنند و در رشد کودک نیز نقش موثری ایجاد می کند، بهترین دکتر روانشناسی کودک در تهران، با حرفه ای ترین متخصصین روانشناس برای کودکان و با انجام تست های مختلف روانشناسی و استفاده از تکنیک های بازی درمانی و رفتاردرمانی به کودکان کمک می کند تا رفتارهای تطابقی را یاد بگیرند و عملکرد بهتری در جامعه داشته باشند. کودکان با اختلالات یادگیری، بیش فعالی و نقص توجه، اوتیسم، اختلالات اضطرابی و رفتاری می توانند از خدمات مرکز تخصصی کودکان دکتر صابر بهرمند شوند.
در مطالعه ناهنجاری های کودکی رویکرد های زیستی پزشکی، رفتاری، روان پویشی، جامعه شناسی، خانوادگی و ادراکی از حدود سن 6 سالگی استفاده می شود. یک مدل ارزیابی چند محوره برای سنجش رفتار کودک وجود دارد:
محور 1: گزارش والدین و چک لیست رفتار کودک توسط والدین
محور 2: گزارش معلم و چک لیست رفتار کودک توسط معلم
محور 3: ارزیابی هوش مثلاً با استفاده از آزمون وکسلر
محور 5: ارزیابی مستقیم مصاحبه کلینیکی نیمه ساختاری و گزارش خود فرد
ارزیابی های عصب روانشناسی کودک را می توان در چهارمین محور این مدل لحاظ نمود. در این قسمت مؤلفه ها و تکنیک های مختلف پیشنهاد شده در ارزیابی جامع عصب روانشناسی به طور مختصر مورد بحث قرار می گیرند. اطلاعات به دست آمده از این ارزیابی به درمانگر کمک می کند تا به توانایی کلی کودک در حیطه های روانشناسی کودک و تحصیلی پی ببرد. این اطلاعات در توضیح میزان تأثیر گذاری نقایص مغزی بر زمینه های مهم عملکردی کودک راهگشا است.
تفسیر نتایج آزمون های روانشناسی کودک
برخی از شرایط یا عوامل روانی وجود دارند که می توانند بر ارزیابی های عصب روانشناسی کودک تأثیر گذار باشند و باید در زمان ارزیابی کودکان و نوجوانان مد نظر قرار گیرند. بسته به اینکه وضعیت کودک منتج از ناهنجاری های اکتسابی، مانند ضربه مغزی با تحولی، مانند ناتوانی یادگیری یا نقص توجه – بیش فعالی باشد، ممکن است این عوامل به صورت مختلفی تأثیر گذار شوند. به این ترتیب که کودکانی که متحمل ضربه مغزی شده اند، ممکن است دارای علائم التهاب مغزی باشند که بر عملکردشان در آزمون های عصب روانشناسی کودک تأثیر گذار باشد. بی توجهی و مشکلات انگیزشی ممکن است بلافاصله پس از صدمه مغزی ظاهر شوند. اگرچه این ویژگی ها اکثراً در طول هفته های پس از حادثه بروز پیدا می کنند، اما به محض اینکه وضعیت کودک پایدار شود ممکن است توانایی های عصب روانشناسی کودک برگردند.
بررسی دقیق آزمون های روانشناسی کودک
اگر کودکی مبتلا به بی توجهی باشد، لازم است نتایج آزمون های عصب روانشناسی او با دقت بررسی شود. نتیجه گیری های سریع ممکن است نادرست باشند. بعضی از کودکانی که دچار آسیب ضربه ای مغز هستند، ممکن است تا مدت ها بعد از بهبودی همچنان علائم اختلال نقص توجه را نشان دهند، بنابراین توصیه می شود در صورت وجود بی توجهی و حواس پرتی، اثر اولیه بر نتایج آزمون مدنظر قرار گیرد، به خصوص زمانی که تاریخچه پزشکی کودک نشان می دهد که چنین مسائلی قبل از جراحت وجود نداشته است. مسئله دیگر اینکه تأخیر زبانی و / یا خواندن ممکن است. باعث شود اجرای برخی از آزمون های عصب روانشناسی کودک با مشکل روبرو شوند. به عنوان مثال، حالتی که کودک دستورات شفاهی موجود در آزمون را متوجه نشود و پاسخ غلط بدهد، می تواند حاکی از مشکل در درک زبان، نقص در عملکرد عصبی روانی مورد نظر باشد. دستورالعمل های موجود در برخی آزمون های روانشناسی کودک یا عصب روانشناسی ممکن است برای کودکی که دچار تأخیر درک زبان است، خیلی پیچیده باشد. در این حالت باید مشخص شود که آیا نمرات پایین بدست آمده ناشی از نقایص واقعی در استدلال و پردازش عالی شناختی است و یا نتیجه مشکلات پایه ای ادراکی و حسی است. ساده سازی دستور العمل ها می تواند در این راستا مؤثر باشد. علاوه بر این ها، تأخیر ادراکی ممکن است در عملکرد های خاص مغزی، مانند سرعت حرکت، استدلال و قدرت انتزاع، موجب افت عملکرد شود. مسئله دیگر اینکه کودکانی که از اختلال سلوک یا رفتار های خودسرانه رنج می برند، ممکن است علائمی چون پرخاشگری منفعل و انگیزه ضعیف نشان دهند. این کودکان زود ناامید می شوند و از اجرای تکالیف سرپیچی می کنند. در این خصوص باید از تقویت کننده ها با آزمون های کوتاه تر استفاده کرد. مورد دیگر این که کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی ممکن است دچار خطاهای ناشی از بی توجهی و عجله شوند. علاوه بر این در زمان مصرف دارو، کارایی این کودکان بهتر است. شکستن دوره های زمانی آزمون به بازه های زمانی کوچک تر نیز می تواند منجر به بهبود عملکرد شود. افسردگی و / یا استرس نیز ممکن است در توانایی کودک در به کارگیری تلاش مداوم اثر گذار باشد. کودکان ممکن است بی تفاوت یا خیلی عصبی به نظر بیایند. در این خصوص باید یک فضای آزمون حمایتی – تقویتی فراهم نمود. در گزارش عصب روانشناسی کودک، باید هر گونه تغییر یا اصلاح در اجرای آزمون منعکس شود و باید مشخص شود که تحت چه شرایطی رفتار های خاص به دست آمده است.
عوامل اثرگذار بر تفسیر یافته های روانشناسی کودک
در صورتی که روانشناس بر بر این عقیده باشد که عوامل روانی باعث شده که تفسیر یافته های عصب روانشناسی کودک مشکوک یا معیوب شوند، ممکن است انجام ارزیابی های مجدد پس از سه تا شش ماه مفید واقع شود. با ظهور روش های آزمونی جدید برای ارزیابی عملکرد سیستم عصبی کودکان عصب شناسان و عصب روان شناسان به جای تأکید های قبلی بر محل آسیب مغزی یا تکیه بر تشخیص، بر روی حیطه های قدرت و ضعف و روش های درمانی آن تمرکز می کنند. به عبارت دیگر در بسیاری از اختلالات دوران کودکی ضعف های شناختی خاصی ظاهر می شوند و در بسیاری از موارد این نقایص شناختی، اختلال های متفاوت گزارش می شود. لذا تکیه درمان گر بر تشخیص روانپزشکی برای ارائه مدل درمانی نمی تواند مؤثر باشد و در مورد هر کودک باید نقایص شناختی و روانی به طور مجزا مورد ارزیابی و مداخله مبتنی بر آن طراحی گردد به عنوان مثال نمی توان نسخه ای کلی برای تقویت کارکرد های اجرایی در کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی و کارکرد های شناخت اجتماعی در کودکان دارای اختلال اوتیسم در نظر گرفت. کما اینکه در بسیاری از موارد کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی نیز نیازمند آموزش راهبرد های ارتباطی هستند و کودکان دارای اختلال اوتیسم نیز در بسیاری از موارد ضعف در عملکرد های اجرایی را نشان می دهند.
زمان مناسب برای آزمون روانشناسی کودک
دانستن این که چه زمانی کودک باید تحت آزمون های عصب روانشناسی کودک قرار گیرد، بسیار مهم است. گزارش های عصب روانشناسی نباید تنها شامل نتایج آزمون ها باشد، بلکه باید نحوه مداخله و درک نتایج را نیز در برداشته باشد. بسیاری از بیمارانی که برای ارزیابی های عصب روانشناسی مراجعه می کنند، اغلب مشکلات روانپزشکی نیز دارند و یک معاینه جامع در برگیرنده اطلاعات مربوط به عملکرد های اجتماعی و عاطفی کودک نیز هست. آزمون های ام ام پی آی ابزار هایی هستند که اغلب برای جوانان و بزرگسالان به کار می روند. برای کودکان مقیاس های خودمحور معمولاً مفیدتر هستند. در مورد مراجعینی که نمی خواهند و یا قادر به توصیف مشکلات خود نیستند و یا درون بینی ضعیفی دارند، لازم است از مقیاس های تصویری استفاده شود. بنابراین یک ارزیابی جامع عصب روانشناسی می تواند دانش مضاعفی را در مورد عملکرد مغز و نیز بیماری های پیشرونده احتمالی که بر رشد و عملکرد مغز تأثیر منفی دارند، فراهم سازد. این موارد در گزارش عصب روانشناسی تشریح می گردد.
وقتی پای انتخاب بازی مناسب برای کودکان اوتیسم به زبان می آید، برخلاف آن چه عموم مردم تصور می کنند، انتخاب های زیادی داریم. باید دنبال بازی هایی باشیم که در عین جذاب بودن برای کودک اوتیسم، فواید جسمی و روحی هم برای کودکان داشته باشند. از خانه‌سازی گرفته تا بازی های روی میز، بازی های سرگرم کننده و بازی های آموزنده بسیاری هستند که به یادگیری، رشد و تفریح کودکان اوتیسم کمک می کنند. این بازی ها می توانند بر بهبود توانایی های ارتباطی، رشد مهارت های اجتماعی و تقویت هماهنگی حرکتی کودکان، تأثیرات بسیاری بگذارند. بهترین بازی مناسب برای کودکان اوتیسم آن هایی می باشند که در کاهش اضطراب، ایجاد حس موفقیت و افزایش اعتماد به نفس آن ها هم نقش دارند. مرکز اوتیسم دکتر صابر با انجام بهترین بازی درمانی برای کودکان اتیسم و انتخاب بازی مناسب برای کودکان اوتیسم به تقویت توجه این کودکان کمک می کند.
بهبود بخشیدن توجه برای کودکان اوتیسم
داشتن توجه کوتاه مدت برای کودکان غیر معمول نیست. کارکردن بر روی توجه به کودکان اوتیسم کمک می کند تا بتواند مدت زمان بیشتری روی یک فعالیت متمرکز باشد و این بهبود تمرکز منجر به بهبود یادگیری خواهد شد. افزایش مدت زمان توجه کمک می کند تا کودک در زمان محدود تر، موارد بیشتری را بیاموزد. سطوح توجه کودکان با افزایش سن تغییر می کند، مثلاً یک کودک یک ساله به راحتی توجهش منحرف می شود ولی یک کودک دو ساله ممکن است خیلی خوب توجهش را به یک بازی معطوف کند ولی نمی تواند همزمان با بازی به بزرگسالش توجه کند. در سن سه سالگی کودک منعطف تر می شود و همزمان با بازی به فرد بزرگسال نیز توجه دارد. برخی کودکان ممکن است برای حرکت از یک مرحله توجه به مرحله ی بعدی به کمک احتیاج داشته باشند.
انواع بازی مناسب برای کودکان اوتیسم
1.وسایل مورد علاقه ی کودک را انتخاب کنید.
2.با آن اشیاء به شیوه های مختلفی بازی کنید. این کار به افزایش مدت زمان توجه کمک می کند.
3.هیجان را به بازی اضافه کنید. این موضوع باعث می شود کودک با علاقه بازی کند مثلا اشیاء را پنهان کنید.
4.از رهبری کودک پیروی کنید، نشان دهید به علاقه مندی هایش توجه دارید.
5.برای بهبود مدت زمان توجه او را به تماس چشمی تشویق کنید و به او زمان بدهید تا به شما پاسخ دهد.
6.با ظرف ها بازی کنید: آن ها را بشمارید، با آن ها برج بسازید ، مخفی کنید، بر اساس رنگ جدا کنید، آن ها را در حمام ببرید و از آب پر و خالی کنید، آن ها را بشورید و ….
7.مهره های رنگی: با آن ها گردن بند، دست بند یا مار بسازید، آن ها را بر اساس شکل، رنگ یا اندازه طبقه بندی کنید، داخل یک جعبه بیندازید و تکان دهید، با آن ها برج بسازید، آن ها را مخفی کنید و ……
8.جعبه ی احساس: اشیاء مورد علاقه ی کودک را در داخل یک جعبه بریزید و سپس به آهستگی آن را باز کنید و به کودک اجازه دهید دستش را داخل جعبه کند و اشیاء داخل جعبه را احساس کند، آن ها را بیرون بیاورد و با آن ها بازی کند.
9.اگر با عروسک های کوچک (پایت) بازی می کنید، به آن ها نوشیدنی دهید، آن ها را ببوسید، روی سرش کلاه بگذارید و …..
10.یا اگر با سیب بازی می کنید آن را بشورید، دو نیم کنید، روی آن برچسب بزنید و آن ها را بشمارید، آن را پوست بکنید، آن را هل دهید، دانه هایش را در بیاورید و بكاريد و …..
11.اگر کودک با خمیر، بازی می کند با آن رول درست کنید، ببرید. توپ یا سوسیس، گربه، آدم برفی، شمع، آشیانه ی پرنده، دست بند و …. درست کنید.
12.اگر کودک مهره بر می دارد، آن ها را بگیرید و پرت کنید، آن ها را روی سر نگه دارید. داخل جعبه پرتاب کنید، آن ها را تکان دهید و یا آن ها را مخفی کنید.
13.اگر کودک پازل را بر می دارد، همه ی تکه های آن را خارج کنید و آن ها را کنار هم بگذارید و سپس با برداشتن هر تکه نام آن را بگویید و در مورد آن صحبت کنید، تکه ها را پنهان کنید و سپس از کودک بپرسید که کدام تکه گم شده و یا در داخل دستتان پنهان کنید و به کودک اجازه دهید آن را از داخل دست تان پیدا کند و بگوید در داخل کدام دست است، تکه ها را با اشیاء واقعی تطابق دهید، دور آن را خط بکشید و …
14.اگر کودک لگو بر می دارد، با آن ها برج بسازید و سپس آن ها را بریزید، قطار بسازید، با آن ها دالی بازی کنید، آن ها را به هم بکوبید، آن ها را مخفی کنید، آن ها را به لحاظ شکل، رنگ و یا اندازه طبقه بندی کنید، به آن ها الگوی خاصی بدهید: بزرگ، کوچک، بزرگ، کوچک.
15.کتاب ها و آواز: کتاب های برجسته و موزیکال می تواند توجه کودک را خیلی زیاد جلب کند، آواز خواندن به همراه انجام اعمال تکراری می تواند به کودک کمک کند تا اتفاقات را پیش بینی کند. می توانید با عروسک ها شروع به آواز خواندن کنید.
16.نقاشی کشیدن: تصویر بکشید، می توانید ابزار های مورد علاقه ی کودک را بکشید و در مورد آن ها صحبت کنید و آن ها را رنگ کنید مثلا: نقاشی خانه، ماشین، قطار، حیوانات و…
17.بادکنک را باد کنید و ناگهان آن را رها کنید احساس خروج هوا و ایجاد صدا باعث جلب توجه کودک می شود، بادکنک را پرتاب کنید، روی آن نقاشی بکشید، روی آن برچسب بچسبانید و یا روی آن با آبرنگ نقاشی بکشید و آن را فوت کنید تا خشک شود آن را بترکانید و …..
این ها تعداد کمی از انواع بازی مناسب برای کودکان اوتیسم می باشند.
نتیجه‌گیری:
بازیهای مناسب برای کودکان اوتیسم ابزاری قدرتمند در رشد مهارتهای شناختی، اجتماعی و حسی-حرکتی محسوب میشوند. انتخاب بازیهای هدفمند با توجه به سطح رشد و نیازهای فردی کودک میتواند تأثیرات مثبتی بر یادگیری و تعاملات اجتماعی داشته باشد. محیط بازی باید امن، قابل پیش‌بینی و متناسب با علایق کودک طراحی شود تا مشارکت او را افزایش دهد. همراهی والدین و مربیان در فرآیند بازی، نقش کلیدی در تقویت اثرات درمانی آن ایفا میکند. در نهایت، تداوم و تکرار این فعالیتها در کنار مشورت با متخصصان میتواند به پیشرفت چشمگیر کودکان اوتیسم منجر شود.
سوالات متداول:
1-آیا بازیهای دیجیتال برای کودکان اوتیسم مفیدند؟
در حد اعتدال میتوانند مفید باشند، به شرطی که آموزشی و هدفمند باشند. بهتر است بازیهای فیزیکی و تعاملی را در اولویت قرار دهید. زمان استفاده از صفحه نمایش باید محدود و کنترل‌شده باشد.
2-آیا باید در حین بازی مستقیم آموزش دهم؟
نه، بهتر است آموزش غیرمستقیم باشد. اجازه دهید کودک خودش بازی را هدایت کند. شما فقط با سوالات ساده یا پیشنهادات کوچک راهنمایی کنید.
بسیاری از والدین حداقل در دوره ای از رشد نوزاد با سوختگی پای نوزاد مواجه می شوند. سوختگی پای نوزاد یا ساییدگی پوست بر اثر استفاده از پوشک میتواند از حد بسیار ناچیزی، یعنی یک قرمزی مختصر تا زخم‌های جدی و خون‌ریز متفاوت باشد. بعضی از کودکان که حساس‌ترند همیشه به آن مبتلا میشوند؛ درحالی‌که برخی دیگر به‌ندرت به آن دچار می‌گردند. اوج دوره این سوختگی ادراری زمان شروع غذاهای سفت و جامد هنگام شروع خواب کامل در طول شب در پوشک آلوده و زمان مصرف آنتی‌بیوتیک‌هاست. درمان سوختگی پای نوزاد بسیار با اهمیت می باشد چون موجب بی قراری و نارامی کودک می شود. راه های مختلفی برای درمان سوختگی پای نوزاد وجود دارد که از درمان های سنتی تا استفاده از پماد های ترمیم دهنده متفاوت می باشد. در این مطلب به ارائه چند راهکار پرداخته می شود. مرکز مرکز روانشناسی کودک دکتر صابر در زمینه ارائه مشاوره والدین در حیطه رشد، مراقبت و تربیت کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. خدمات بازی درمانی، گروه درمانی و رفتاردرمانی کودکان به والدین جهت برقراری ارتباط موثر و بهبود اختلالات رفتاری کودکان کمک می نماید.
روانشناسان کودک در کنار مشاوره های تربیتی می توانند راهنمایی هایی برای آرام سازی کودک به شما ارائه نمایند. بهترین روش درمان سوختگی پای نوزاد پیشگیری از آن است. پوشک کودک را به طور مرتب عوض کنید به ویژه بلافاصله بعد از اجابت مزاج تا حد ممکن باسن کودک را در معرض هوا قرار دهید. هوای اتاق یا هوای گرم موخشک کن یا بخاری (اتاق) و نور (حتی یک لامپ نیز مؤثر است) هنگامی که کودک نوزاد است این کار به نسبت ساده است. در یک اتاق گرم او را روی شکم روی یک تشکچه با روکش پارچه ای جاذب رطوبت با تشکچه ای از تختش که روی آن پوشک پارچه ای قرار داده اید بخوابانید. هنگامی که کودک حرکت را شروع کرده، احتمال ثابت ماندن او کمتر است. در تابستان اجازه دهید کودک بیرون از منزل بدون پوشک و پوشش در اطراف بگردد. در زمستان بد نیست حمام را گرم کنید و بعد از استحمام او را مدت کوتاهی برهنه نگه دارید. سوختگی پای نوزاد را به همان روش پیشگیری از آن، یعنی با خشک نگه داشتن و در معرض هوا قراردادن، درمان کنید. برای پیشگیری از سوختگی پای نوزاد لازم نیست در هر تعویض پوشک از پماد به مقدار زیاد استفاده کنید. در صورت مشاهده قرمزی مختصر – شروع سوختگی – درمان را بلافاصله شروع کنید. به بهبود خودبه‌خود آن امیدوار نباشید. زیرا معمولاً شدید تر می شود و برای کودک بسیار ناراحت‌کننده تر و درمانش بسیار مشکل تر خواهد بود. همچنین بدانید که یک سوختگی ساده در صورتی که درمان نشود ممکن است به یک عفونت قارچی تبدیل شود که درمانش از یک سوختگی ساده بسیار مشکل تر خواهد بود. عفونت قارچی معمولاً به سرعت و به شدت به وجود می آید و نشانه آن ساییدگی قرمز درخشان در اطراف محل پوشک با جوش های ریز مختصر در محیط اطراف است. لو را می گوید: «التیام سوختگی پای نوزاد بسیار سخت است. مگر این که پوشک بچه را باز کنید و اجازه دهید مدتی بدون پوشک باشد.» اگر این روش بسیار آلوده کننده به نظر می رسد و هوای بیرون گرم و مناسب است کودک را به حیاط ببرید و اجازه دهید روی یک زیرانداز به راحتی بغلتد یا یک پوشک پارچه ای روی صندلی کالسکه قرار دهید و کودک را برای یک گردش طولانی بیرون ببرید.
درمان های سوختگی پای نوزاد
در صورتی که کودک دچار سوختگی پا شده است ولی نگه داشتن او بدون پوشک امکان پذیر نباشد پماد ها کاربرد پیدا می کنند. پماد های روغنی مانند وازلین، پماد، ویتامین آ – د یا روغن زیتون ساده یا پماد های اکسید دو زنگ (مثلاً پماد دسیتین بالمکس یا جانسون) در داروخانه وجود دارند. پماد ها لایه ای ایجاد می کنند و پوست نوزاد را حفاظت می نمایند. برای مؤثر بودن لایه پماد باید با ضخامت زیاد روی پوست کودک کشیده شود. در صورتی که این پماد های استاندارد مؤثر نبود، می توانید از داروخانه یک پماد مناسب تری بخواهید. چنانچه احتمال عفونت قارچی را می دهید نوزاد خود را نزد پزشک متخصص کودکان ببرید. چنانچه پزشک پماد ضد قارچ استروئیدی تجویز کرد تا زمان توصیه شده از آن استفاده کنید و آن را به عنوان کرم عادی هنگام پوشک کردن به کار نبرید؛ زیرا مصرف استروئید در کودکان می تواند به عوارض جانبی جدی مانند نازک شدن پوست منجر شود. پودر بچه در التیام سوختگی پای نوزاد اثر چندانی ندارد و هشدار – استنشاق پودر های حاوی تالک ممکن است خطرناک باشد. پودر های حاوی نشاسته ذرت در لا به لای چین های پوست کودک جمع می شوند و ممکن است رشد قارچ را تسریع کنند. استفاده از پودر بچه در اصل بدون اشکال است ولی فواید چندانی هم ندارد. در هاوایی محلی که به علت رطوبت هوا سوختگی پای نوزادان یک مشکل واقعی است مادر ها برای پیشگیری از سوختگی کره کاکائو به کار می برند. کره کاکائو در اغلب فروشگاه های بهداشتی و داروخانه ها به صورت قالب های صابون یا استیک وجود دارد و باید کمی گرم شود. (آن را در شیشه یا قوطی دهان گشاد دیگری بگذارید و در پنجره ای آفتاب گیر یا کاسه ای حاوی آب گرم قرار دهید. در صورت دسترسی به برگ های درخت موز برگ های تازه را له کنید و به صورت لایه ای روی پوشک بچه قرار دهید. اگر پوشک های پارچه ای کودک تان را در منزل می شویید و با مشکل سوختگی پای نوزاد دست به گریبان هستید، به آب آبکشی پوشک ها قدری سرکه بیفزایید. ادرار به علت قلیایی بودن؛ التهاب آور و حساسیت زاست و اسید موجود در سرکه تا حدی آن را خنثی می کند. همچنین می توانید کمی سرکه به آب وان حمام کودک تان بیفزایید. در وانی که حدود ۱۵ سانتیمتر آب دارد تقریباً یک فنجان و در سینک یا وان بچه حدود یک سوم فنجان سرکه سفید بریزید. در صورت استفاده از پوشک های یک بار مصرف می توانید لایه نایلون را جدا کنید و پوشک پارچه ای را دور آن قرار دهید. این ترکیب از نشت رطوبت به خارج جلوگیری می کند و باعث نفوذ هوا به درون می شود. چنانچه از دستمال های مرطوب برای تمیزکردن باسن کودک استفاده می کنید هنگام سوختگی پای نوزاد از آب معمولی استفاده کنید. دستمال های مرطوب ممکن است سوختگی را شدت بخشند.
اولین بار هنگام تعویض پوشک با دیدن نقطه ای خونی وحشت کردم و بند دلم پاره شد. به هرحال در روز های اولیه تولد لکه های قرمز اهمیت زیادی ندارند. ممکن است به علت وجود کریستال های عادی اورات ها در ادرار نوزاد باشند که به صورت رنگ صورتی در پوشک ظاهر می شوند. در نوزادان دختر خال های خونی چند هفته اول تولد ممکن است ترشحات خون آلود واژن باشد که بر اثر هورمو ن‌های مادر ایجاد شده اند.
ارتباط بین دو فرد علاوه بر صحبت کردن شامل نگاه کردن به دیگری و برقراری ارتباط چشمی می باشد. ایجاد و حفظ ارتباط چشمی خوب باعث بهبود مهارت های اجتماعی می شود. نگاه کردن به شخص گوینده باعث بهبود دریافت اطلاعات زبانی از طريق حالات چهره ای ژست ها و حالات و علایم لب ها می شود. بسیاری از کودکان دچار مشکلات ارتباطی ممکن است ارتباط چشمی محدودی داشته باشند و این باعث ایجاد شکست ارتباطی می شود چون ممکن است والدین پیامی را منتقل کنند که کودک به آن توجهی نداشته باشند. نگاه کردن به اشیاء محیط پیرامون یکی دیگر از اجزاء مهم ارتباط می باشد. کودک به شیء نگاه می کند، والدین نگاهش را دنبال می کنند و یک دیدگاه مشترک ایجاد می شود و این آغاز یک مکالمه می گردد. اوتیسم و ارتباط چشمی با همدیگر رابطه دارند اما نمی توان گفت عدم برقراری ارتباط چشمی به تنهایی نشان دهنده وجود اوتیسم در کودک است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر اوتیسم در تهران، با انجام خدمات متنوع درمانی برای کودکان اوتیسم از جمله کاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی حسی برای برقراری ارتباط چشمی کودکان اوتیسم، رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
جهت ایجاد علاقه در کودک برای این که به ما نگاه کند، به تمریناتی با حالات چهره ای احتیاج داریم به عبارتی باید هیجانات خود را به شکلی اغراق آمیز در چهره نشان دهیم. وقتی به کودک نگاه می کنیم باید حالت صورت جذابی به خود گرفته و یا شیء جذابی را نزدیک صورت خود نگه داریم و سپس چهره مان را پشت آن پنهان کنیم. این کار کودک مبتلا به اوتیسم را تشویق می کند به ما نگته کند. راه های بسیار مناسبی برای بهبود ارتباط چشمی وجود دارد.
روش های بهبود ارتباط چشمی
– قبل از آب دادن به کودک می توان او را تشویق کرد که به ما نگاه کند یعنی ارتباط چشمی برقرار کند ولی دقت کنید که نباید با کودک به جدال پرداخت.
– ردگیری بینایی، کودک باید یاد بگیرد که اشیاء را با چشمانش دنبال کند، بادکنک، حباب و عروسک موارد جذابی برای کودک هستند. زمانی که در حال دمیدن در بادکنک یا حباب هستید کودک ممکن است به شما نگاه کند پس این کار را به آرامی انجام دهید تا کودک مدت زمان بیشتری نگاه کند. می توانید پشت عروسک یا ماسک پنهان شوید و منتظر بمانید تا کودک ارتباط چشمی برقرار کند.
-بازی با وسایل صدا ساز، وسیله ای را به صدا درآورید، این کودک را تشویق می کند که به شما نگاه کند. هرگاه تماس چشمی اش را با شما قطع کرد، ایجاد صدا را متوقف کنید و دوباره با نگاه کودک شیء را به صدا در آورید.
-بازی با پر های رنگی، پر ها را فوت کنید، با آن ها کودک را قلقلک دهید.
– در زیر یک پارچه رنگی جذاب پنهان شوید و کمی تکان بخورید تا توجه کودک را جلب کنید سپس آن را بر روی سر کودک رها کنید و کودک را تشویق کنید تا آن را به سمت خودش بکشد.
– دالی بازی کنید، پشت اشیاء یا دستان تان پنهان شوید. والدین می توانند این کار را هنگام لباس پوشاندن به کودک انجام دهند. ماسک های کاغذی نیز با سوراخ هایی برای چشم ها، کودک را به تماس چشمی تشویق می کند.
– از عینک آفتابی استفاده کنید، آن را روی چشمان تان بگذارید و بردارید و کودک را به نگاه کردن تشویق کنید.
– دوربین درست کنید، یک لوله مقوایی درست کنید و از داخل آن، هم دیگر را ببینید. سعی کنید آن را با کاغذ های رنگی تزیین کنید تا جذاب تر باشد.
– بازی با انگشتان، انگشت های دست تان را تکان دهید، پشت آن پنهان شوید، روی آن نقاشی بکشید.
– روی سرتان کلاه گیس بگذارید و یا پشت آن پنهان شوید .
– آواز بخوانید، دست بزنید، قلقلک بازی کنید و گاهی این کارها را متوقف کنید و به محض برقراری ارتباط چشمی ادامه بازی را انجام دهید.
– توپ بازی کنید، بازی تبادل توپ را انجام دهید و پس از عادت کردن کودک به روند بازی توپ را پیش خود نگه دارید و به محض برقراری ارتباط چشمی بازی را ادامه دهید.
– با چهره های جالب، بازی چشمک زدن را با کودک انجام دهید.
– نقاشی روی صورت، روی صورت خودتان و کودک تصاویر جذاب یا خنده دار حیوانات را بکشید.
بازی درمانی به طور معمول برای کودکان مبتلا به اوتیسم یک روش درمان کمکی در کنار کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم محسوب می شود. هرچند بازی درمانی برای اوتیسم به عنوان درمان صد در صد در نظر گرفته نمی شود، اما می توان از آن به عنوان یک روش مداخله ای موثر استفاده کرد. بازی درمانی به کودکان مبتلا به اوتیسم که به مشکلات عاطفی و یا اضطراب دچارند، کمک شایانی می کند. بازی، فعالیت طبیعی دوران کودکی همه کودکان است. از طریق بازی، کودکان دنیای خود را کشف می کنند و یاد می گیرند که چیزها چطور کار می کنند، بدن شان چطور کار می کند و ارتباطات چطور برقرار می شود. ارتباط و تعامل اجتماعی به مسئله بزرگ برای کودکان با اختلالات طیف اتیسم است. اغلب این کودکان علائق خاصی دارند و سال های متمادی روی آن تاکید دارند. درگیر کردن کودک در تجربیات خارج از علائقش فرصت هایی را برای یادگیری ایجاد می کند. کودکان ممکن است برای بازی با اسباب بازی، جنس های مختلف و افراد خارج از خواسته یا علائقش به تشویق نیاز داشته باشد. درگیری در این فعالیت ها مهارت های جدید ایجاد خواهد کرد. والدین کودک نقش بسیار حائز اهمیتی در بازی درمانی فرزند خود دارند و بسیاری از بازی درمان ها هم تکنیک های بازی درمانی ساده را به والدین آموزش می دهند تا آن ها بتوانند با فرزند خود تمرین کنند. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم، بهترین مرکز اوتیسم تهران، با سابقه بالا در زمینه اوتیسم و بازی و پیدا کردن یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم، به درمان اوتیسم کودکان با بازی درمانی می پردازد.
کودکان با اختلالات طیف اتیسم حتی زمانی که دیگران حضور دارند، ترجیح می دهند تنها بازی کنند. این تمایل برای کودک مشکلی ایجاد نمی کند اما فرمت های ایجاد مهارت های ارتباطی و اجتماعی را از کودک می گیرد. در بازی با مهارت ارتباطی کودک ایجاد و تمرین می شود. در زمان بازی کودک نقش های مختلف و نحوه ارتباط با دیگران و تلاش برای اینکه دیگران درکش کنند را تمرین می کند. بازی جایگاه امن و عالی برای رشد کودک است. زمانی از روز را اجازه بدهید تا کودک به تنهایی با خودش بازی کند اما به صورت تدریجی نفر دیگری را وارد بازی کنید. بازی کودک در کنار کودک با اختلالات طیف اتیسم بازی موازی گفته می شود. در کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر با انجام روش های مختلف بازی درمانی برای تشخیص اوتیسم به کودکان مبتلا به این اختلال کمک می کند.
بازی موازی و بازی درمانی برای اوتیسم
بازی موازی یعنی بازی دو کودک نزدیک همدیگر اما بدون تعامل با هم. اکثر کودکان در بازی های موازی درگیر می شوند اما نه همیشه. کودکان با اختلالات طیف اتیسم ممکن است همیشه علاقه به بازی تنها داشته باشند. فعالیت های پیشنهادی می تواند کودک را تشویق به تعامل و ایجاد مهارت های اجتماعی در زمان بازی کند. برای نمونه کودک در حال ساختن لگو است. بازی را شروع کنید و بلاک ها را به کودک بدهید. چیزهایی که کودک می سازد اگر خیلی پیچیده نیست از او کپی کنید. این مسئله منجر به جلب توجه کودک به سمت شما می شود. او مشاهده خواهد کرد که شما ساختار مشابهی را می سازید. در زمان کپی کردن با کودک ارتباط برقرار کنید و بگویید که کودک چه چیز جالبی ساخته است. شما هشدار می دهید که او چیزی درست می کند. او یک اثر خلق کرده و شما آن را دیدید و درک کرده اید. هدف این است که اجازه بدهید کودک از بازی لذت ببرد و به طور اهسته و تدریجی اجازه می دهید به او که بداند دارد با شما تعامل می کند و شما کار او را می بینید. با انجام این تمرینات بازی درمانی در منزل، می توانید به کودک مبتلا به اوتیسم کمک بسزایی کنید.
محیط میتواند برای تأثیرگذاری روی رفتار و بهینه سازی یادگیری، استفاده شود. اگر به نظر میرسد پرخاشگری یک بیمار با تحریکاتی مثل صداها یا حرکات ناگهانی بدتر میشود، محیط میتواند برای کم کردن این حالت، تغییر کند و یا از تماس مراجع با این شرایط جلوگیری شود. به طور مشابه، اگر یک مراجع حواس پرت باشد یا مشکلات درک بینایی داشته باشد، یک اتاق ساکت و منظّم با کمترین مزاحمت بینایی میتواند توجّه را، تسهیل کرده و نیازهای پردازش بینایی محیط را، کم کند. معنا و انگیزه از شرکت کردن مراجع در برنامه هدف گذاری، نشأت میگیرد. یک مراجع با بینش و توانایی های فراشناختی محدود شده ممکن است نتواند اهداف طولانی مدّت را شناسایی و فرمول بندی کند و نتواند نیازهایی را برای آنها ببیند و ممکن است مشکل در فهم پیشرفت به سمت آن اهداف داشته باشد. رفتار درمانی و تکنیک های رفتاری صحیح میتوانند در این گونه رفتارها مورد استفاده قرار گیرند که با تقویت مثبت یا استفاده از پاداش هدفمند، شکل میگیرند. ضروری است که همه ی اعضای تیم توانبخشی یک روش یکسان اتخاذ کنند و آن را مداوم انجام دهند تا مطمئن شوند که مؤثّر خواهد بود. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با انجام خدمات متنوع رفتار درمانی کودکان، کاردرمانی، گفتاردرمانی، بازی درمانی و… به صورت تیمی و هماهنگ به درمان کامل مراجعین می پردازد. تجربه بالای متخصصین مرکز و بهبود مراجعین، این مرکز به عنوان بهترین مرکز رفتاردرمانی تهران شناخته شده است.
رفتار درمانی کودکان و انواع تکنیک های رفتاری همچنین میتواند برای مراجعانی که عوارض رفتاری مربوط به ضایعه مغزی مانند شکستگی، پرخاشگری و عدم مهار را داشته باشند، ضروری باشد. پاداشهای امتناع، نادیده گرفتن رفتارهای نامطلوب و ستایش و یا پاداش رفتارهای مناسب، برخی راههای استفاده از این روشها هستند. ضروری است که همه ی اعضای تیم توانبخشی یک روش یکسان اتخاذ کنند و آن را مداوم انجام دهند تا مطمئن شوند که مؤثّر خواهد بود.
تکنیک های رفتاری
شکل دهی یکی از انواع تکنیک های رفتاری و رفتار درمانی میباشد که برای تشویق عملکرد به سمت هدف نهایی، وقتی که آن هدف به صورت فوری در دسترس نیست، استفاده میشود. در مراحل اوّلیه رفتار درمانی، هر رفتاری که فرد را به عملکرد دلخواهش نزدیک کند، تحسین میشود یا پاداش داده میشود تا به سمت رفتار در این مسیر تشویق میشود. یک بار که یک جزء و یا سطح رفتار همواره به دست آمده است، تحسین به مدّت زیادی داده نمیشود امّا اگر سطح دیگری از رفتار بدست آید، تحسین میشود. وقتی که عملکرد دلخواه به طور کامل به دست آید، تحسین کردن به صورت درجهبندی شده کاهش مییابد تا متوقّف شود. این تکنیک نیاز دارد که عملکرد هدف یا رفتار آنالیز شده و به سطوح جزئیتری تقسیم شود. اگر چند نفر از اعضای تیم در این مداخله درگیر شوند، همه باید بدانند که کدام مرحله میباشد، مراجع به کدام مرحله رسیده است و با نوع تحسین و پاداشی که داده میشود، موافق باشند. حفظ دقیق اطلاعات و ارتباط خوب، بسیار ضروری میباشد. سندرم اختلال در عملکرد اجرایی میتواند منجر به تکانشگری و رفتارهای نامناسب در موقعیتهای اجتماعی مانند کنایههای جنسی یا محبّت بیش از حدّ به افراد غریبه شود. تحسینهای سریع و فراوان برای رفتارهای مناسب و قابل قبول برای فرد، توجّه مثبت و پاداش را فراهم خواهد کرد و رفتار را در طولانی مدّت تقویت میکند.
راهنمایی در رفتاردرمانی
یک روند هدایت عملکرد و راهنمایی کردن میباشد. اگر فردی نمیتواند یک فعالیت یا تمرین را با تواناییهای اوّلیه اجرا کند یا در حال یادگیری یک مهارت جدید میباشد، پس از آن راهنمایی میتواند به عنوان نشانه استفاده شود. بسیار مهمّ است که راهنماییهایی که میشود، سادهترین راهنمایی ضروری برای سطح عملکرد فرد و در سطح معمولی برای فردی که میتواند به راحتی فعالیت را پردازش کند، باشد. آسیب مغزی اغلب باعث مشکل پردازش در قسمت بزرگی یا گوشهای از اطلاعات میشود و راهنماییهای زبانی باید مناسب، مختصر و ساده باشند. راهنماییها میتوانند بینایی (نشان دادن)، کلامی (نوشتن و گفتن)، لمسی (راهنمایی یا جایگذاری قسمتی از بدن) یا محیطی (برای مثال، کدگذاری موارد یا مکانها با رنگ) باشند. آنها مراجع را با اطلاعاتی در مورد این که در مرحله بعدی این توالی چه عملکردی باید داشته باشند و برای بهبود بخشیدن به کیفیت عملکرد، مجهّز میکنند. راهنماها میتوانند در سراسر روند و یا در قسمتی که فرد در آن مشکل دارد، فراهم شوند. این تکنیک برای درجهبندی نیازهای فعالیت هر چه که عملکرد بیمار بهبود مییابد، مفید میباشد. راهنماهای فراوان و ساده در مراحل اوّل تمرین، بیشترین راهنمایی و حمایت را فراهم میکنند و میتوانند کمک کنند تا از شکست جلوگیری شود. آنها میتوانند تا زمانی که کل فعالیت بدون راهنما انجام میشود، پیچیدگی را، افزایش و فراوانی را، کاهش دهند. این تکنیک میتواند به طور همزمان بیش از یک مشکل را درمان کنند، برای مثال، در حالی که فرد در حال یادگیری انجام یک وظیفه میباشد، شکل و متن راهنماها میتوانند به خواستههای متفاوت بر توجّه، پردازش حسی و حافظه، تنظیم شوند. راهنماها، نشانگرهای مفیدی از پیشرفت برای مراجع هستند. شکل، فراوانی و متن راهنماها که در یک فعالیت یکسان در طولانیمدّت استفاده شدهاند میتوانند برای تهیه کردن یک تاریخچه از عملکرد و به عنوان یک اندازهگیری از نتایج، ثبت شوند.
زنجیره سازی در رفتاردرمانی
زنجیره سازی یک تکنیک یادگیری است که میتواند به دو صورت زنجیرهسازی رو به جلو و رو به عقب اعمال شود. تمرین انتخاب شده به مراحلش شکسته میشود. در زنجیره سازی رو به جلو مراجع، مرحله اوّل تمرین را تکمیل میکند و درمانگر باقی مراحل را تکمیل میکند. وقتی که مراجع به این مرحله مسلّط شد، میرود که هر دو مرحله یک و دو را تکمیل کرده و درمانگر مراحل باقی مانده را تکمیل میکند. به تدریج مراجع مراحل را با موفقیّت تکمیل کرده تا این که، تمام مراحل را تکمیل کند. در زنجیرهسازی رو به عقب، برعکس اتّفاقات قبلی اعمال میشود. درمانگر همه ی مراحل تمرین به جز آخرین مرحله را تکمیل کرده و آخرین گام را، مراجع تکمیل میکند. سپس درمانگر همه مراحل را به جز دو مرحله آخر تکمیل کرده تا مراجع تکمیل کند و این روند ادامه مییابد تا این که مراجع همه مراحل را تکمیل کند. این روش آخر مفید است چون که به مراجع تجربهی تکمیل یک تمرین را میدهد، از این طریق، رضایت بیشتری نسبت به زنجیرهسازی رو به جلو وجود دارد. این تکنیک، ذاتاً تمرین را از لحاظ مدّت، نیاز به انرژی، پیچیدگی و مهارت پردازش اطلاعات به تدریج نیازها را بر شخص ایجاد میکند. کل مراحل تمرین و فعالیت میتوانند زنجیرهوار شوند و زنجیرهسازی میتواند راهنمایی را برای افزایش تدریجی عملکرد کاری مراجع، ترکیب کند. نقص در توجّه انتخابی و حواس پرتی (فصل 5 را ببینید) میتواند برای همیشه مانع فرد از انجام موفّق تمرینها شوند. زنجیرهسازی رو به عقب فعالیتهای روزمرهی زندگی، مانند درست کردن نوشیدنیهای گرم یا لباس پوشیدن، یک شکل مفید از درجهبندی نیازهای فعالیت میباشد. در مراحل اوّلیه، هدف رسیدن با کمترین فرصت برای حواس پرتی است و نیاز به توجّه میتواند برای تسهیل عملکرد بهبود یافته در طول زمان، افزایش یابد.
یادگیری بدون خطا
یادگیری بدون خطا یا بی خطا نیاز دارد که یادگیرنده فقط روش صحیح انجام یک تمرین را یاد بگیرد. رفتاردرمانگر دستورالعملها را آماده میکند، و به گونه ای راهنمایی میدهد که هیچ اشتباهی به وجود نیاید. این روش رفتاردرمانی برای افرادی که نقایص شدید حافظه دارد و یا کسی که در حال یادگیری تمرین یا فعالیتی است که باید با یک تنظیم خاص انجام شود (نیاز به انتقال یا تعمیمدهی نداشته باشد) مانند تراشیدن ریش در حمام هر روز صبح، مفید هست. به یاد آوردن عملکردهای قبلی که شامل اطلاعات اشتباه نخواهد بود، ممکن است با تلاشهای بعدی تداخل کند. نیازهای حل مسأله و قضاوت، حداقلهایی هستند که در محیط و بافتار یک عملکرد کاری یکسان باقی میمانند. تأثیرگذاری این روش شدیداً وابسته به تکرار کل تجربهی تمرین هست. بنابراین انتظار نمیرود تعمیمپذیری یادگیری اتّفاق بیافتد.
الگوهای تمرین در رفتار درمانی
آسیب مغزی میتواند باعث ناتوانایی پایدار در حل مسأله، ناتوانی در مهارت انتقال به موقعیت دیگر و یا توسعه آنها به شرح کلی شود. حتّی اگر سطح بالایی از عملکرد شناختی دست نخورده است، اکتساب یا اکتساب مجدّد مهارتهای حرکتی و صلاحیت کار، نیازمند تمرین میباشد و برنامه مداخله باید با برنامه تمرین ترکیب شود. بیشترین نوع استفاده شده از برنامه تمرین، تمرین تصادفی و تمرین مسدود شده هستند.
تمرین مسدود شده شامل تکرّر توالی یکسانی از کار به صورت تکراری هست. در رفتاردرمانی تمرین مسدود شده میتواند زنجیرهسازی شود تا هر عنصر در یک توالی بارها و بارها خود را در آن تمرین قرار دهد قبل از این که تمام آن را به هم متّصل کند. هر چه که نیازهای یک عمل یا تمرین در هر زمانی یکسان باقی بماند، تداخل محیطی در این وضعیت کمترین مقدار است. اگر از تمرین مسدود شده برای یادگیری پرتاب و گرفتن یک توپ استفاده میکند، یک عنصر تمرین مکرّر خواهد بود، سپس دیگری، و فقط بعد از کسب هر عنصر، تمام توالی پرتاب و گرفتن با هم خواهند بود. تمرین تصادفی شامل تمرین توالی یک مهارت یا تمرین امّا با نیازهای محیطی متنوّع، مانند پرتاب و گرفتن یک توپ در یک توالی میباشد. جهت گذاشتن کتری برای درست کردن چای، برنامه زمانبندی یکسانی میتواند اعمال شود، در تمرین مسدود شده، هر مرحله (برداشتن کتری، پر کردن آن با آب، گذاشتن روی گاز و روشن کردن گاز) به صورت تکراری تمرین خواهد شد. در تمرین تصادفی کل توالی در هر تکرار انجام خواهد شد. تمرین تصادفی، تنوّع نیازها را بر پایه عملکرد، با وجود تداخل محیطی و نیاز به ربط دادن یک مرحله به دیگری، افزایش میدهند. از لحاظ یادگیری، برخی شواهد اشاره دارند که تمرین تصادفی منجر به نگهداری و توانایی انتقال مهارتهای بهتر میشود امّا تمرینات مسدود شده عملکرد را در حین روند اکتساب بهبود میبخشد). از لحاظ نتایج عملکردی، تمرین تصادفی ممکن است نسبت به موضوع و هدف کاردرمانی بیشتر مناسب باشد امّا مراجع با سطح شناختی پائین ممکن است از تمرین مسدود شده سود بیشتری ببرد، چون که نیازهای شناختی را در حین تمرین کم کرده و میتواند یک تجربه موفقیّتآمیز زودهنگام را، فراهم کند. متنوّع کردن برنامهها، هر چه که مراجع پیشرفت میکند، یک راه دیگر برای درجهبندی مداخلات میباشد.
بسیاری از کودکان از بازی در زمان های آزاد لذت می برند، و به سمت اسباب بازی و فعالیت های مورد علاقه کشیده می شوند، چه ساختن یک ساختمان با لگو باشد، یا انجام بازی های تخیلی با دوستان، بازی با شن و یا کشیدن با گچ و ماژیک. بسیاری از دانش آموزان دچار مشکلات حسی توسط تمام منظره ها، صداها و حرکات سردرگم وغرق می شوند و در کشف هدف دار اسباب بازی ها و تجهیزات کلاس دچار مشکل می شوند. بازی درمانی حسی با استفاده از بازی های حسی حرکتی مناسب و به صورت هدفمند به درمان مشکلات حسی کودکان کمک می کند. مرکز بازی درمانی دکتر صابر با استفاده از تجهیزات پیشرفته نظیر سنسوری روم و تجربه بالای متخصصین مرکز با برنامه ریزی حرفه ای در درمان کودکان پیشرو می باشد. خدمات بازی درمانی در منزل در کنار خدمات کلینیک موجب تسریع در روند درمان می گردد.
بازی حسی چیست
کودکانی که به محرک ها بسیار حساسند، به تنهایی بازی کردن در گوشه ای از اتاق روی می آورند. آن ها ممکن است همان عروسک یا اسباب بازی همیشگی را بردارند و همان بازی ها را در نقطه ی ساکت اتاق انجام دهند. آن ها ممکن است در اتاق بگردند و به کارهای دیگران برای یک یا دو دقیقه نگاه کنند ، یا بطور کاملا بی هدف در محیط اتاق پرسه بزنند. آن ها ممکن است در وقت مرتب کردن اتاق از همکاری خودداری کنند چون نمی توانند جایی که این همه هرج و مرج است را تحمل کنند.
کودکانی که حساسیت کمتری به محرک ها دارند به تجسس برای حرکات و ورودی فشار عمقی روی می آورند، اجرهای اسباب بازی را برداشته و آن ها را جمع می کنند، به دیگر کودکان برخورد می کنند و اسباب بازی هارا به زمین می کوبند. ممکن است آن ها به اخطار مکرر نیاز داشته باشند که آرام باشند، دستانشان را کنترل کنند و به جایی که می روند توجه نمایند.آن ها ممکن است برای یک دقیقه با یک اسباب بازی بازی کنند و بعد به سراغ دیگری بروند. هنگام مرتب کردن اتاق، ممکن است در پیروی از دستورها مشکل داشته باشند و زیادی تحریک و هیجان زده شوند. باید کمی نظم و سازماندهی برای کودکی که نمی داند با خود در دوره های آزاد چه کار کند اعمال کرد. یک والد یا معلم می تواند به کودکی که در زمان های انتخابی “در فضا گم شده” کمک کند که کاری را که می خواهد انجام بدهد را انتخاب کند. کودک می تواند از یک لیست از فعالیت های نوشته شده سود ببرد، شاید با یک نقاشی یا عکسی از لوازمی که استفاده خواهد کرد. معلم می تواند هر مورد که استفاده شد را از لیست خط بزند. هدف این است که کودک را تا جای ممکن در فعالیت های کلاسی شرکت دهیم، نه اینکه تمام لیست را تکمیل کنیم. اگر کودک در حال لذت بردن از کاردستی درست کردن یا بازی کردن با یک ماشین اسباب بازی است، مأموریت انجام شده است. لیست تنها برای پشتیبانی و برای زمانی است که کودک تمرکزش را از دست داده است.
بازی های حسی حرکتی برای کودکان
برای کودکی که به دنبال ورودی های حسی است، لیست بازی های کوتاه مدت باید شامل چندین فعالیت نظم دهنده و تعدیل کننده باشد که اشتیاق کودک برای ورودی حس را ارضا کند تا بتواند در بازی های گروهی به طور هماهنگ نقش داشته باشد. این می تواند شامل انجام حرکات شدید و فعالیت های هوشیاری بدنی مانند پریدن روی تخته پرش یا حرکت پروانه رفتن، شنا رفتن روی زمین یا دیوار، کشش های یوگا با موضوع حیوانات باشد.
استفاده از زمان سنج ها
به خاطر داشته باشید که کودکان حس ضعیفی از زمان دارند. برای کودکانی که در حال شرکت در بازی های جذاب و آزاد هستند، زمان می تواند به سرعت بگذرد. برای کودکی که با یک بازی آزاد مشکل دارد، زمان می تواند بسیار زیاد طول بکشد. یک زمان سنج می تواند به کودک بگوید چه مقدار دیگر باید بازی کند- یا بودن در یک وضعیت خسته کننده را تحمل کند. یک زمان سنج تصویری می تواند به کودک کم سن تر کمک کند که گذر زمان را اندازه بگیرد، مانند زمان سنج که بسیار خوب برای کودکانی که هنوز نمی توانند اعداد ساعت رابخوانند و به یک تصویر سریع از زمان باقی مانده نیاز دارند کار می کند.
داشتن درکی از زمان و درک اینکه چگونه هر دقیقه اهمیت دارد می تواند به دانش آموزان بسیار کمک کند. کودک پر مشغله ای که با شروع یک تکلیف آموزشی مشکل دارد می تواند آن را با تراشیدن مداد خود، به دستشویی رفتن، نوشیدن یک لیوان آب و سپس شروع به کار کردن به تعویق بیندازد و سپس گلایه کند که وقت کافی برای اتمام کارش را نداشته است. یک زمان سنج مناسب قادر است تصویری مناسب از زمان را که وقتی در حال گذر است و دارد تمام می شود را فراهم کند، که می تواند برای امتحان دادن، نوشتن انشا درون کلاس، ارائه ی کلامی، زمان انتخابی و بیشتر بسیار مناسب باشد.
زمان سنج انتخابی عالی برای مدارس، در چندین شکل ارائه می شود: ساعت مچی برای دانش آموزان سن بالا تر، یک زمان سنج ۷ سانتی متری برای استفاده ی شخصی، یک زمان سنج ۳۵ سانتی متری که بیشتر افراد می توانند آن را در طول اتاق ببینند، برنامه ی آی پد،آی فون یا اندروید ، و نرم افزار کامپیوتر. وقتی تا یک ساعت کار گذاشته شود( یا در برنامه و نرم افزار برای مدت دلخواه بیشتر)، دیسک قرمز مخصوص زمان سنج با گذر زمان شروع به ناپدید شدن می کند و به همه کمک می کند ببینند چقدر از زمان باقی مانده است. بیشتر مدل ها زنگ هشدار صوتی نیز دارند.
یک زمان سنج بصری مناسب دیگر ،زمان سنج یاد گیری است، که شبیه یک چراغ راهنما عمل می کند و در یک نگاه به کودکان می گوید که زمان زیادی دارند( نور سبز)، باید کم کم کار خود را تمام کنند(چراغ زرد)، و یا باید توقف کنند (چراغ قرمز). برای هر نور صداهای همراه نیز وجود دارد. اگر کودکان از زنگ های هشدار ناگهانی وحشت زده نمی شوند، هشدارها بر روی آیفون ها و دیگردستگاه های گوشی می توانند با صداهای جذاب مانند صدای گیتار یا اردک یا موتورسیکلت نصب شوند.
سوالات متداول:
1.بازی های حسی چگونه هستند؟
شامل چندین فعالیت نظم دهنده و تعدیل کننده باشد که اشتیاق کودک برای ورودی حس را ارضا کند. این می تواند شامل انجام حرکات شدید و فعالیت های هوشیاری بدنی مانند پریدن روی تخته پرش یا حرکت پروانه رفتن، شنا رفتن روی زمین یا دیوار، کشش های یوگا با موضوع حیوانات باشد و همراه آن استفاده از محرکهای حس لمس و شنوایی و رنگ ها و محرک های بینایی باعث تحریک حواس کودک می گردند.
2.بازی حسی چه فایده ای دارد؟
بازی های حسی موجب بهبود یگپارچگی حسی در کودکان ، بهبود هماهنگی حرکتی و ارتقاع مهارت های حرکتی کودکان می گردد. همچنین در جهت بهبود تعاملات اجتماعی و کاهش اضطراب در کودکان مفید می باشد.
مرکز تخصص توانبخشی اوتیسم در حیطه گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم فعالیت می نماید از دیگر خدمات مرکز بازی درمانی اوتیسم دکتر صابر و رفتاردرمانی اوتیسم می باشد که توسط متخصصین مجرب مرکز ارائه می گردد. بازی درمانی گروهی در کنار بازی های حسی، درکی و شناختی موجب تسریع روند درمان کودکان اوتیسم می گردد. بخش تخصصی بازی درمانی مرکز اوتیسم با استفاده از ابزارهای ویژه ای نظیر سویچ صوتی، پگ بورد نوری، تخته وایت برد نوری و تخته تعادل مکانیکی اوتیسم و بازی های گروهی به درمان اختلالات حسی و رفتاری کودکان اوتیسم کمک می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بازی های گروهی
گروههای بازی یکپارچه، به کودکان اوتیسم امکان مشارکت در بازی با همسالان عادی در حال رشد تواناتر در محیط طبیعی مثل خانه، مدرسه، بخش‌‌های تفریحی یا پارک‌‌های مجاور را ارائه میکند. هر گروه شامل سه تا پنج کودکی است که مهارتهای اجتماعی شان پیشرفت کرده است (خواهر یا برادر یا همسالان) و بازیکنانی که تجربه دارند. و کودکان اوتیسمی که بازیکن تازه هستند. کودکان اوتیسم در بازی گروه ی کوچک سازماندهی شده درباره یک بازی با فعالیت مشارکت میکنند که با سطح رشدی شان مطابقت دارد و توسط بزرگسالی نظارت میشود.اوتیسم و بازی گروهی- بازی درمانی اوتیسم
(متخصص یا والدین) که آموزش دیده اند تا بازیهای متقابل با همسالان را بسازند؛ این تعاملات ناخواسته هستند و روی کودک اوتیسمی تأکید دارند. افرادی با خصوصیات رشدی یکسان هماهنگ میشوند و بعد آنها باهم جفتی یا گروهی قرار میگیرند تا به یادگیری همدیگر کمک کنند، که این کار منجر به رشد تعلق خاطر خیلی قوی میشود.
مدل گروههای بازی یکپارچه براساس تئوری فرهنگی اجتماعی و بر اساس اصول “راهنمایی مشاركت” است. کودکان فعالانه با راهنمایی، تأیید و دعوت همسالانشان شرکت میکنند که با توجه به شرایط مهارت‌‌هایشان و وضعیت اجتماعی فرق دارند. تغییرات رشدی در ابتدا در زمینه تعاملات اجتماعی با بزرگسالان و همسالان تواناتر دیگر اظهار شده است، که میتوانند کمکشان را برای تسهیل و آموزش بازیکنان تازه کار و بی تجربه تر سازگار کنند. مسلماً کودکان اتیستیک به امور عادی و ساختاری خوب پاسخ میدهند، این گروه بطور منظم دو یا سه دفعه در هفته به مدت ۳۰ دقیقه تا یک ساعت تشکیل میشود. برنامه‌‌های بصری فردی یا روزانه وجود دارد که به بازیکنان کمک میکند تا جلسه بعدی بازی را پیش بینی کنند. آدابی باید برای شروع و اتمام هر جلسه برای نمونه یک خلاصه یا برنامه کوتاه از رویداد‌ها یا آهنگ وجود داشته باشد. اسباب بازی‌ها و فضا باید به روشی سازماندهی شوند که قابل دسترس و قابل دید باشند و طبق فعالیتها یا عناوین طبقه بندی شوند. برای سازماندهی و تعریف فعالیتها که توسط گروه انجام خواهد شد، ابتدا بزرگسالان باید مهارتهای کودک اتیستیک را به تنهایی یا با بچه‌‌های دیگر ارزیابی کنند.
استراتژیهایی که برای راهنمایی بازی بکار گرفته میشود از آشنایی (مشاهده همسالان و فعالیتها) تا معکوس کردن (تقلید فعالیتهای همسالان) ، بازی موازی (بازی بعد از کودک دیگر با استفاده از همان فضا و مواد مشابه) و در نهایت تا توجه مشترک (اشتراک گذاری و نوبت در فعالیت)، فعالیت مشترک و بازی ایفای نقش متغیر هستند.
ولفبرگ و شولر (۱۹۹۹) تاثیر این مدل روی ابعاد شناختی و اجتماعی بازی سه کودک اوتیسم را ارزیابی کردند. آنها کاهشی در بازی کلیشه ای و انفرادی و افزایش در بازی دوتائی را مشخص کردند. تغییرات مثبت در نگرش‌ها، عقاید و اطلاعات همسالان عادی در حال رشد در نتیجه مشارکت شان در یک گروه بازی یکپارچه مشاهده شد. در ابتدا، آنها خودشان را به عنوان کمک کننده ای بررسی کردند که با کودکان با نیازهای آموزشی ویژه کار میکنند، در حالی که بعد آنها لذت از نقش شان را شروع کردند. آنها روابط دو سویه و متعادل تری و دوستی‌‌هایی را گسترش دادند که در مدرسه، خانه و در جامعه بسط پیدا کرد. بوچر و لویس (۱۹۹۰)، چارمن و بارون کوهن (۱۹۹۷) و جارولد و همکاران (۱۹۹۶) گزارش کردند که کودکان اتیستیک میتوانند در بازی سمبلیک مشارکت و آن را درک کنند وقتی به آنها زیر ساخت‌های حمایتی اضافی داده میشود؛ اما وقتی این حمایت از محیط برداشته میشود آیا آنها میتوانند مهارتهای کسب کرده و عملکرد‌ها را بطور مؤثر تعمیم دهند؟ اگر اینطور نیست، پس کودکان به طور اساسی مستقل نیستند و آنها یاد نگرفته اند بازی کنند و از بازی لذت ببرند. همچنین باید خاطر نشان کرد که اصول این اقدام درمانی با TEACCH سازگاری دارد.
بازی درمانی اوتیسم
همه اقدامات درمانی که اینجا ارائه شده برای مدتی اجرا شده و تا حدودی رضایت بخش آزمایش شده است. در بعضی موارد، اقدام درمانی به صورت رسمی ارزیابی شده است و نویسندگان به صورت گسترده به منافع شان، همچنین به محدودیت‌‌هایشان اشاره کرده اند. اقدامات درمانی براساس بازی کاملاً جذاب، موفق و امیدبخش هستند، اما آنها گسترده و بکار گرفته نمی‌شوند. همچنین شما باید بررسی کنید تا چه حدودی منفعت شان میتواند تعمیم داده شود و به تغییر در کودک یا اصلاح در محیط نسبت داده میشود. برای این-که بتوانید به این سوالات پاسخ دهید، باید در نظر داشته باشید که:
1. شما باید بازی که نقش آموزشی دارد را درک کنید و فقط نباید بهانه ای باشد که استراحت کند یا به کودکی راهی برای وقت گذارنی بدهد.
2. باید یک هدف هر دفعه برای هر فعالیت تنظیم کنید و کودک باید تبحر داشته باشد.
3. نباید از بازی کودکان اتیستیک با عملکرد پایین با کودکان لال مستثنی باشد.
4. در ابتدا، حداقل باید سعی کنید تا علایق کودک را در نظر بگیرید.
5. باید بازی اجتماعی، تقلیدی و نمایشی را گسترش دهید.
6. باید به کودک آموزش دهید چگونه با عروسک و عروسک نمایشی بازی کند.
7. باید به کودک آموزش دهید چگونه از دستوری پیروی کند، ارکان جدید را به تدریج اضافه کند و در نهایت دستور خودش را بسازد.
8. باید به تدریج افراد بیشتری را به بازی دعوت کند (ترجیحاً خواهر یا برادر یا همسالان)، که قبلاً آموزش دیده اند چگونه به کودک اوتیسمی نزدیک شوند و چه انتظاری از او داشته باشند (لطفا به خاطر داشته باشید همانطور که رویرز (۱۹۹۶)، نشان داد با توجه به تعمیم پذیری موفق تر خواهد بود اگر همسالان بیشتر کمک شوند تا آموزش ببینند).
9. باید مطمئن باشید که کودک میتواند خلاقانه خودش بازی کند و بازی اش را به اشیا، افراد و محیط دیگر تعمیم دهد.
اقدامات درمانی که بازی اجتماعی را تعلیم میدهند اینجا آنالیز شده اند و تنها بازی نیستند، اما تعداد کمی هستند که مطالعه شده اند. یک مشاهده کلی این است که تنها مهارتی که به نظر میرسد رشد داشته است مهارت تعامل اجتماعی است و زبان یا اصول پایه ارتباطات رشد نداشته است. درک این که بازی باید در همه برنامه‌‌های اموزشی یا درمانی شرکت داشته باشد مهمترین قسمت است و به عنوان یک فعالیت ساده که چیزی ارائه نمیدهد بررسی نشود. خیلی از درمانگران بازی را بکار می‌برند تا فقط کودک را سرگرم کنند در حالی که استراحت میکنند یا مواد برای کار بعدی شان را آماده میکنند. بازی کودکان اتیستیک نباید به تکرار کلیشه ی محدود باشد، اما باید یک فرصت پرفایده برای یادگیری و اجتماعی شدن باشد.
بازی درمانی یکی از روش های اصلی درمان در حیطه کودکان می باشد. بازی درمانی کوتاه مدت ساختاری و گروه درمانی از روش های مختلف بازی درمانی می باشد که در مرکز تخصصی بازی درمانی دکتر صابر انجام می شود. نقش بازیدر بهبود مارت های رشدی کودکان بسیار پررنگ می باشد. والدین با استفاده از تکنیک های بازی درمانی در منزل می توانند در جهت تسریع مهارت های حرکتی و ذهنی کودکان خود کوشا باشند. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در این زمینه با ارائه خدمات بازی درمانی در منزل به شما والدین عزیز کمک میکند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بازی درمانی در منزل برای کودکان 2تا5 ساله
در اوایل کودکی (۲ تا ۵ سال) ۳ نوع بازی غالب میشود:
بازی وانمودی یا سمبولیک (symbolic & pretend play )
بازی ساختاری (Constructive play)
بازی فیزیکی یا خشن و بینظم (Physical / Rough- &- tumble play)
بازیهای کودک پیش از ۲ سالگی که توالی کوتاه داشت، پس از ۲ سالگی به نمایشنامه‌‌های طولانی تبدیل میشوند و شامل بازیگران و داستان می‌گردد.
بازی کودکان پیش دبستانی به سمت بازی با همسالان جهت میگیرد، به گونهای که یک یا دو تا از هم سن و سالان کودک در یک داستان قرار دارند و نقشهای گوناگون بازی کنند. هنگامیکه کودکان در سن پیش دبستانی با همسالان خود بازی میکنند، تعامل کردن و برقراری ارتباط با دیگران به اندازه هدف آن فعالیت مهم میشود.
در ۵ سالگی تمام بازیهای کودک جنبه اجتماعی پیدا میکند و عموماً شامل گروه کوچکی از همسالان است.
در شروع ۲ سالگی، بازی کودک سمبولیک و تخیلی است. کودک وانمود میکند که عروسک و حیوانات واقعی هستند. کودک ممکن است کارهای والدین، معلمان و همسالان خود را تقلید کند.
ویژگی‌‌های بازی در سن ۳ الي ۴ سالگی:
بازی وانمودی کودک بیشتر انتزاعی میشود و اشیاء نشاندهنده چیز دیگری هستند (یعنی از بلوک به عنوان ماشین بازی یا تفنگ بازی استفاده میکند)
بازیهای وانمودی شامل مراحل‌های بیشتری میشود که مراحل آن به یکدیگر مربوط میشوند. کودکان نمایشنامه و داستان‌ها را اساس بازی قرار میدهد(مثلاً یکی مادر میشود و یکی پدر) که این نمایشنامه‌‌ها بر اساس زندگی واقعی است.
هنگامیکه کودک در گروههای کوچک قرار میگیرد تعامل با سایر هم سن و سالان مهمتر از هدف خود بازی میشود. به راحتی میتوانند با پیشنهاد یکی از اعضای گروه بازی را تغییر بدهند.
بازی وانمودی در ۴ سالگی حول علایق کودک میباشد.
ویژگی‌‌های بازی در سن 5 سالگی:
بازی تخیلی به طور غالب اجتماعی میشود، شامل گروه کوچک ۲ الی ۳ نفره که در آن همکاری وجود دارد میشود.
در این سن کودک یک سوم وقت خود را صرف بازی وانمودی میکند.
بازی وانمودی در این سن با تکیه بر زندگی واقعی و لباس پوشیدن برای رفتن به درون نقشهای جدی رخ میدهد( مانند پلیس،آتشنشان و غیره)
در این سن تعدادی از نقشهای بزرگسالان را درک میکند اما به اشتباه فرض میکند که این نقش‌ها تنها یک بعد دارند(مثلاً آتشنشان تنها یک نقش دارد و آن خاموشکردن آتش است و ممکن نیست یک آتشنشان، پدر نیز باشد)
کودک طی وانمود کردن، خلاقیت، حل مسئله و فهمیدن دیدگاه دیگران را ارتقا میدهد.
کودک در ۴ سالگی میتواند نقشهای برای ساختن برج طراحی کرده و آن را با بلوک بسازد و سپس مراحل تکمیل پروژه را انجام دهد.
کودک در ۵ سالگی میتواند با استفاده از دستورالعملها یک مدل پروژه ساده هنری طراحی کند و یا یک طرح سهبعدی خلق کند.
در ۵ سالگی۱۰ قطعه پازل را میتواند کنار هم بچیند.
محصول نهایی فعالیت در 5 سالگی مهم میشود.
برنامه ریزی و طراحی که در بازی برجسازی وجود دارد باعث تقویت مهارت ادراک فضایی و روابط بین اشیاء میشود. این فعالیتها پایهای برای عملکرد آکادمی کودک در مدرسه می‌گردند.
در سن ۲ تا ۵ سالگی کودک بسیار فعال میشود و اغلب تمایل به درگیری در بازیهای پرجست و خیز دارد، از حرکاتی که درونداد‌های حسی قوی را فراهم کنند لذت می‌برند.
بازی Rough & Thumble(خشن و پرجست و خیز) غیررقابتی است و به ندرت سازماندهی شده است و کودک در این نیز از حرکات ساده و خود به خودی لذت می‌برد.
کودک در بازی فیزیکی مشارکتی معمولاً از بودن در کنار سایر کودکان بیشتر لذت می‌برد تا هدف خود بازی.
بازی درمانی کودکان در زمینه بازی درمانی بیش فعالی و بازی درمانی اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید. کودکان با اختلالاتی نظیر پرخاشگری، اضطراب، بیش قعالی و دیگر اختلالات از خدمات بازی درمانی کودکان استفاده می نمایند.
فوبیا کودکان گروهی از اختلالات اضطرابی که با ترس شدید، غیر منطقی، از موارد یا موقعیتهایی خاص مثل مارها، ارتفاعات، فضاهای محدود، آب، یا پرواز (فوبیای خاص) مشخص میشوند یا ترس شدید از تحقیر و شرمنده شدن در محیط اجتماعی (فوبیا اجتماعی)، اغلب، اضطراب و ترس با گذشت زمان کاهش مییابد یا از بین میرود، یعنی ما از ترسهای کودکی جدا میشویم. هر چند گاهی اوقات، علت اضطراب بزرگتر میشود و شیوع بیشتری پیدا میکند. اضطراب به یک هراس یا ترس شدید و مداوم تبدیل میشود. تحمل فوبیا بسیار دشوار است، به ویژه اگر دوری از عامل اضطراب سخت باشد. رفتار درمانی کودکان ترسو یکی از مهمترین درمان های فوبیا در کودکان می باشد که در مرکز بازی درمانی و رفتاردرمانی دکتر صابر انجام می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علل ترس در کودکان و تأثیر آن بر رفتار
ترس در کودکان میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد؛ از جمله تجربیات منفی، ژنتیک، یا حتی مشاهده رفتارهای ترسناک در اطرافیان.این ترسها ممکن است به صورت فوبیاهای خاص مانند ترس از تاریکی، حیوانات یا موقعیتهای اجتماعی بروز کنند.رفتاردرمانی با شناسایی و تحلیل این ترسها، به کودکان کمک میکند تا با موقعیتهای ترسناک مواجه شوند و آنها را مدیریت کنند.
انواع ترس کودکان
فوبیای اجتماعی
هراس اجتماعی ترس بیش از حد یا غیر واقعی از موقعیتها یا عملکرد اجتماعی است. موقعیتهای معمول ترسناک و یا دوری کننده توسط افرادی که هراس اجتماعی دارند، شامل مهمانیها، جلسات، غذا خوردن در مقابل دیگران، نوشتن جلوی دیگران، صحبتهای عمومی، گفتگوها، ملاقات با افراد جدید و سایر موقعیتهای مرتبط است. در هراس اجتماعی، اضطراب منحصراً مربوط به داشتن علائم بیماری پزشکی یا روانپزشکی نمیشود (بعنوان مثال، بیمار مبتلا به بیماری پارکینسون که نگران دیگران است و متوجه یک لرزش میشود، هراس اجتماعی در نظر گرفته نمیشود). علاوه بر این، ترس باید در زندگی فرد دخالت کند یا با پریشانی قابل توجهی همراه باشد.
فوبیای خاص
فوبیای خاص ترس بیش از حد یا غیر منطقی از یک شی یا وضعیت است که معمولاً با اجتناب از شی یا وضعیت همراه است. مثالها شامل فوبیای پرواز، ارتفاعات، حیوانات، تزریقات و خون است. ترس نباید یه یک اختلال دیگر مربوط شود (به عنوان مثال فردی با آگورافوبیا که به دلیل احتمال حمله هراس از پرواز خودداری میکند)، و باید با پریشانی قابل توجه یا اختلال عملکردی همراه باشد.
فاکتورهای خطر
– هراس اجتماعی: سابقه جدایی کودک، کمرویی در دوران کودکی، قرار ملاقاتهای کم، رفتار والدین (مثلاً دلسردی از معاشرت)
– فوبیا خاص: زن بودن و تجربه وقایع ضربه زننده و آسیب زا
علت ترس کودکان
علل مشابهی برای فوبیا و همچنین به طور کلی برای اختلالات اضطرابی مطرح شده است، بنابراین خواهید فهمید که علل همان مواردی ایت که برای اختلالات اضطرابی ارائه میشود)
روانکاوی: اضطراب ناشی از ترسهای کودکی است
پاسخ آموخته شده: پاسخ مشروط به محرک/ موقعیتهای مرتبط با مجازات، ناشی از موقعیتهایی که منجر به درگیری میشود
یادگیری اجتماعی: اضطراب الگویی پس از وضعیتهای مهم دوران کودکی
رفتاری شناختی: پریشانی از الگوهای تفکر ناسازگار مانند الگوهای تفکر خودکار غیر واقعی و خود شکست دهنده
** مشاهده مشتری در محیط و به دنبال گشتن علائم جسمی و روانی هنگام مواجهه با وضعیت هراس آور آنها. از بیمار بخواهید ترسها را با استفاده از مقیاس لیکرت ارزیابی کند. میتواند به عنوان یک اندازه گیری پایه استفاده شود و برای اندازه گیری تغییرات با پیشرفت درمان، تکرار شود.
مداخله رفتاردرمانی کودکان ترسو
رفتاردرمانی فوبیای اجتماعی
– مطالعات بسیاری وجود دارد که استفاده از درمان شناختی- رفتاری را برای افراد مبتلا به هراس اجتماعی حمایت میکند. استراتژیهایی که به نظر میرسد برای هراس اجتماعی موثر است شامل قرار گرفتن در معرض شرایط ترس، ایفای نقش، شناخت درمانی و آموزش مهارتهای اجتماعی است. به طور کلی، درمان شناختی- رفتاری به نظر میرسد موثرتر از روان درمانی حمایتی است.
– شواهد مقدماتی نشان میدهد که درمان شناختی- رفتاری ترس کودکان حداقل به اندازه روشهای دارویی موثر است و احتمالا در طولانی مدت از داروها موثرتر است.
– اگر چه تعداد کمی از آزمایشات دارویی کنترل شده برای هراس اجتماعی وجود دارد، شواهد اولیه نشان میدهد که انواع داروهای ممکن است موثر باشد، از جمله کلونازپام، فنلزین، سرترالینو بروفارومین.
رفتار درمانی فوبیای خاص
– درمان شناختی- رفتاری یک روش موثر در کاهش ترس از انواع اشیاء و موقعیتها است.
– قرار گرفتن در معرض شرایط ترساننده. قرار گرفتن در معرض محیط (یعنی مواجهه واقعی با وضعیت ترس) انجام میشود، اگر چه قرار گرفتن در معرض تصور نیز استفاده میشود. برخی از مطالعات قرار گرفتن در معرض ریلکسیشن کاربردی را مقایسه کردهاند (رویکردی که تمرین آرامش را در معرض دید قرار داده و در معرض شرایط ترس قرار میگیرد)، هر دو موثر به نظر میرسند.
– هیچگونه مطالعات کنترل شدهای با داروها برای افرادی که معیارهای تشخیصی برای فوبیای خاص را دارند انجام نشده است.
** همچنین به درمانها “اختلالت اضطرابی” برای درمانهای اضافی که معمولا برای “فوبیا” و “اختلالات اضطرابی” رایج است مراجعه کنید.
نقش والدین در رفتاردرمانی کودکان ترسو
والدین نقش کلیدی در موفقیت رفتاردرمانی کودکان ترسو دارند.آنها باید با ایجاد محیطی امن و حمایتگر، به کودک اعتماد به نفس بدهند و او را در مواجهه با ترس‌هایش تشویق کنند.همچنین، آموزش تکنیک‌های مقابله‌ای به والدین و همکاری آنها با متخصصان میتواند اثربخشی درمان را افزایش دهد.
بازی‌درمانی و تأثیر آن بر کاهش ترس در کودکان
بازی‌درمانی یکی از روشهای مؤثر در کاهش ترس و اضطراب کودکان است.این روش به کودکان امکان میدهد تا احساسات خود را از طریق بازی بیان کنند و با موقعیتهای ترسناک به صورت غیرمستقیم مواجه شوند.بازی‌درمانی به ویژه در کودکان زیر ۱۰ سال که قادر به بیان کلامی احساسات خود نیستند، بسیار مفید است.
ارزیابی و پایش پیشرفت در رفتاردرمانی کودکان ترسو
ارزیابی مداوم پیشرفت کودک در رفتاردرمانی اهمیت زیادی دارد.این ارزیابی‌ها به متخصصان کمک میکند تا اثربخشی درمان را بررسی کنند و در صورت لزوم، روشها را تنظیم کنند.پایش پیشرفت همچنین به والدین این امکان را میدهد که در فرآیند درمان مشارکت فعال داشته باشند و حمایت لازم را ارائه دهند.
سوالات مداول:
1- چه زمانی باید به رفتاردرمانی برای کودک ترسو مراجعه کرد؟
اگر ترس کودک باعث اختلال در عملکرد روزانه او شود یا با اضطراب شدید همراه باشد، مراجعه به متخصص ضروری است.
2- آیا ترسهای کودک با افزایش سن کاهش مییابد؟
در برخی موارد، ترسهای کودکان با افزایش سن کاهش مییابد، اما در مواردی که ترس شدید و مداوم باشد، نیاز به درمان دارد.
