دسته: کاردرمانی

کاردرمانی برای کودک 4،5،6،7 ماهه

در بعضی موارد وقتی نوزاد برای چکاب ماهانه به پزشک اطفال یا مراکز بهداشت مراجعه می کنند توسط پزشک متخصص اطفال به کاردرمانی ارجاع داده می شوند. یکی از سوالات رایج والدین کودکان و نوزادان 1تا 8 ماهه این است که کاردرمانی برای کودک 4،5،6،7 ماهه چگونه انجام می شود. مرکز کاردرمانی کودکان دکتر صابر با بیش از 18 سال سابقه درمانی در زمینه توانبخشی کودکان با مشکلات جسمی و ذهنی در دو شعبه غرب و شرق تهران مشغول به فعالیت می باشد. خدمات این مرکز شامل ماساژ درمانی، کاردرمانی جسمی، کاردرمانی حسی، کاردرمانی ذهنی،گفتاردرمانی، اتاق تاریک توجه بینایی، اتاق مهارتهای شنیداری و سنسوری روم ، بازی درمانی و رفتاردرمانی می باشد. متخصصین مرکز کاردرمانی کودکان دکتر صابر بهترین تکنیک های کاردرمانی را برای کودکان و نوزادان ارائه می نمایند. در حیطه کاردرمانی برای کودک 4، 5 تا 7 ماهه یکی از نکات مهم کنترل روند رشد رفلکس های نوزادی می باشد. با تسهیل رفلکس های سطوح بالاتر می توان روند رشد حرکتی کودک را بهبود بخشید. کاردرمانی جسمی کودکان زیر 6 ماه در کودکان با فلج مغزی، آسیب مغزی و تاخیر حرکتی انجام می پذیرد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

بررسی رفلکس ها در کاردرمانی کودک 4و6 ماهه

در کاردرمانی کودکان 4تا6 ماهه رفلکس های زیر مشاهده می گردد.

رفلکس تونیک گردنی نامتقارن

(Asymmetrical Tonic Neck Reflex – ATNR)

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: ۴-۶ ماهگی

وضعیت کودک: کودک خوابیده به پشت، سر در خط وسط، دست ها و پا ها در وضعیت اکستنشن می­ باشند.

روش ارائه ی تحریک: چرخش سر به یک سمت

واکنش مثبت: صاف شدن اندام های فوقانی و تحتانی سمت چرخش (بالا رفتن تون اکستانسوری)، خم شدن اندام های سمت مقابل چرخش (بالا رفتن تون فلکسوری)

واکنش منفی: واکنشی در اندام ها دیده نمی­ شود.

گاهی ممکن است پاسخ فقط در دست یا پا مشاهده شود که در این صورت نیز پاسخ مثبت در نظر گرفته می­ شود. این رفلکس در کسب هماهنگی حرکتی یک طرفه و نامتقارن اندام ها، و آماده سازی کودک برای جابجایی های بعدی (مانند غلت زدن) نقش دارد. باقی ماندن این رفلکس می ­تواند باعث تأخیر در کسب کنترل سر و تنه، تحرک در محیط (مانند غلت زدن و سینه خیز رفتن) بروز واکنش های راستایی و هماهنگی چشم و دست شود.

رفلکس تونیک گردنی متقارن

(Symmetrical Tonic Neck Reflex – STNR)

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: ۴-۶ ماهگی

وضعیت کودک: کودک در وضعیت چهار دست و پا قرار گرفته یا به شکم روی زانو های آزمونگر قرار می­ گیرد.

روش ارائه ی تحریک: بالا بردن سر (صاف کردن)، پایین بردن سر (خم کردن)

واکنش مثبت: اندام فوقانی از وضعیت سر تبعیت کرده و اندام تحتانی بر خلاف آن عمل می­ کند. به عبارت دیگر اگر سر بالا برده شود، بازو ها صاف شده (غلبه ی تون اکستانسوری) و اندام تحتانی خم می­ شود (غلبه ی تون فلکسوری) ؛ اگر سر خم شود بازو ها خم شده (غلبه ی تون فلکسوری) و اندام تحتانی صاف می­ شود (غلبه ی تون اکستانسوری)

واکنش منفی: تغییری در تون عضلات اندام های تحتانی و فوقانی مشاهده نمی­ شود. این رفلکس ها باعث شروع کسب مهارت های دو طرفه در اندام ها شده و به کودک اجازه ی چهار دست و پا رفتن اولیه به صورت خرگوشی (Bunny Hopping) را می ­دهند. باقی ماندن این رفلکس می تواند باعث تأخیر در کسب نشستن مستقل، چهار دست و پا رفتن هماهنگ، و اختلال در هماهنگی چشم و دست گردد.

* در بعضی از منابع این رفلکس ها، جزء رفلکس های اولیه طبقه بندی نمی­ شوند (سن شروع آن 4-6 ماهگی و سن یکپارچگی آن 10-12 ماهگی ذکر شده است).

Tonic Labyrinthine supine (TLS)

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: 4 ماهگی

وضعیت کودک: کودک را در وضعیت طاقباز (Supine) قرار می­ دهیم.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق، به دلیل تحریک لابیرنت ها، عامل تحریک است.

واکنش مثبت: افزایش تون اکستانسوری در تمام بدن به صورتی که اندام ها به سختی خم می­ شوند. در این حالت اگر بخواهیم یک پای کودک را خم کنیم به دلیل غلبه ی تون اکستانسوری با مقاومت روبرو خواهیم شد.

واکنش منفی: تون اکستانسوری بالا نمی­رود و اندام ها را می­ توان به صورت غیر فعال خم کرد. این رفلکس پس از Extensor Thrust به وجود می ­آید و در کسب کنترل پوسچرال اهمیت زیادی دارد. باقی ماندن آن با عوارض زیادی همراه خواهد بود که می­ توان به تأخیر در کسب کنترل سر، غلت زدن، نشستن، بلند شدن از روی زمین و ناتوانی در خم کردن اندام ها اشاره کرد.

Tonic Labyrinthine Prone (TLP)

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: ۴ ماهگی

وضعیت کودک: کودک را در وضعیت دمر (prone) قرار می­دهیم.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق، به دلیل تحریک لابیرنت ها، عامل تحریک است.

واکنش مثبت: افزایش تون فلکسوری به صورتی که کودک قادر به بلند کردن سر، عقب بردن شانه ها، بالا آوردن تنه و صاف کردن بازوها و پاها نیست.

واکنش منفی: تون فلکسوری بالا نمی­رود و کودک قادر به بالا آوردن سر، تنه، و اندام ها می­باشد.

این رفلکس نیز در ایجاد کنترل پوسچرال نقش مهمی دارد اما باقی ماندن آن باعث تاخیر در کسب مهارت هایی مانند غلت زدن، نشستن و چهار دست و پا رفتن، ناتوانی در بلند شدن از زمین و بروز نا امنی جاذبه ای می­شود.

Associated Reaction

این رفلکس در کاردرمانی کودکان تا بعد از 7 ماه نیز دیده می شود.

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: بخشی از آن به صورت حرکت ارادی (Associated Movement) باقی می­ماند.

وضعیت کودک: کودک خوابیده به پشت است یا می­ نشیند.

روش ارائه ی تحریک: فشردن یک شیء در دست توسط خود کودک یا مقاومت دادن به یک اندام در حین حرکت توسط آزمونگر

واکنش مثبت: مشت شدن دست دیگر یا بالا رفتن تون عضلانی در سایر بخش های بدن

واکنش منفی: در اندام های دیگر واکنشی مشاهده نشده یا تون به صورت جزئی بالا خواهد رفت.

باقی ماندن این رفلکس می ­تواند باعث عدم جداسازی حرکات اندام ها، تأخیر در کسب مهارت های حرکتی ظریف، و بروز دفورمیتی در بخش های مختلف بدن گردد.

Positive Supporting Reaction (PSR)

سن شروع: ۳ ماهگی

سن یکپارچگی: ۸ ماهگی

وضعیت کودک: کودک در وضعیت ایستاده نگه داشته می­ شود.

روش ارائه ی تحریک: تماس کف پای کودک با زمین (چند بار کف پای کودک را با زمین تماس می­ دهیم).

واکنش مثبت: انقباض همزمان عضلات فلکسور و اکستانسور اندام تحتانی که موجب سیخ شدن پاها خواهد شد (اداکشن و چرخش داخلی ران، اکستنشن زانو، و پلانتار فلکشن مچ پا).

واکنش منفی: تون عضلانی بالا نخواهد رفت (اندام تحتانی به صورت ارادی خم می­ شود).

Negative Supporting Reaction

سن شروع: 8 ماهگی

سن یکپارچگی: به صورت واکنشی ارادی باقی می­ ماند.

وضعیت کودک: کودک در وضعیت ایستاده نگه داشته می­ شود.

روش ارائه ی تحریک: انتقال وزن روی پاها در حالت ایستاده

واکنش مثبت: آزاد شدن تون اکستانسوری در اندام تحتانی (رها شدن PSR)

واکنش منفی: غلبه ی PSR و عدم آزاد شدن تون اکستانسوری (5 ، 18 ، 20 و 47-50).

واکنش های وضعیتی (Postural Reactions)

سطح مغز میانی (Midbrain Level)

واکنش های راستایی (Righting Reactions)

Neck Righting, Acting on the Body

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: ۶ ماهگی

وضعیت کودک: کودک به پشت خوابیده، سر در خط وسط، اندام ها صاف و در کنار بدن قرار دارند.

روش ارائه ی تحریک: چرخش فعال (Active) یا غیر فعال (Passive) سر به یک سمت

واکنش مثبت: تمام بدن به صورت یکپارچه در جهت چرخش سر می­ چرخد.

واکنش منفی: چرخشی در بدن مشاهده نمی­ شود.

این رفلکس مسئول غلت زدن (Rolling) کوتاه مدت است و توسط واکنش بعدی جایگزین می­ شود.

Body Righting, Acting on the Body

سن شروع: ۴-۶ ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: کودک به پشت خوابیده، سر در خط وسط، اندام ها صاف و در کنار بدن قرار دارند.

روش ارائه ی تحریک: چرخش سر به یک سمت به صورت فعال یا غیر فعال

واکنش مثبت: چرخش سگمنتال بدن از بالا به پایین ( ابتدا سر، سپس شانه ها و تنه، و در نهایت لگن و اندام های تحتانی)

* قبل از ۱۸ ماهگی چرخش سگمنتال بدن از بالا به پایین و پس از ۱۸ ماهگی چرخش از پایین به بالا دیده می­ شود.

* این رفلکس از اندام تحتانی نیز قابل اجراست (یک پا را از زانو خم کرده و به یک سمت می­چرخانیم). در این حالت چرخش سگمنتال فقط از پایین به بالا انجام می ­گیرد).

واکنش منفی: تمام بدن به صورت یکپارچه به یک سمت خواهد چرخید (مشابه Neck Righting)

* این واکنش مربوط به غلت زدن کامل است.

Labyrinthine Righting, Acting on the Head – Prone

سن شروع: ۱-۲ ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: آزمونگر کودک را با چشمان بسته به صورت دمر و معلق در هوا نگه می ­دارد.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق.

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می­ باشد).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

Labyrinthine Righting, Acting on the Head – Supine

سن شروع: 4-6 ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ ماند.

وضعیت کودک: کودک با چشمان بسته در وضعیت طاقباز و معلق در هوا نگه داشته می­ شود.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می­ باشد).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

Labyrinthine Righting, Acting on the Head – Sideways

سن شروع: 6-8 ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: آزمونگر کودک را با چشمان بسته و از ناحیه ی کمر به صورت قائم نگه می ­دارد.

روش ارائه ی تحریک: خم کردن کودک به سمت راست یا چپ

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می ­باشد).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

Optical Righting – Prone

سن شروع: ۱-۲ ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: آزمونگر کودک را با چشمان باز و در وضعیت دمر به صورت معلق نگه می­ دارد.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق.

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می ­باشد).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

* واکنش های optical righting همزمان یا بلافاصله پس از واکنش های labyrinthine righting مربوطه ایجاد می­ شوند.

Optical Righting – Supine

سن شروع: 4-6 ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: کودک با چشمان باز، در وضعیت طاقباز و معلق نگه داشته می­ شود.

روش ارائه ی تحریک: قرارگیری در وضعیت فوق

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می­ باشد).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

Optical Righting – Sideways

سن شروع: 6-8 ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: آزمونگر کودک را با چشمان باز و از ناحیه ی کمر به صورت قائم نگه می­ دارد.

روش ارائه ی تحریک: خم کردن کودک به سمت راست یا چپ

واکنش مثبت: سر بالا آمده تا در وضعیت عادی قرار ­گیرد (صورت عمودی و دهان افقی می­ باشند).

واکنش منفی: سر به صورت اتوماتیک در وضعیت طبیعی قرار نخواهد گرفت.

Amphibian Reaction

سن شروع: 4-6 ماهگی

سن یکپارچگی: باقی می­ماند.

وضعیت کودک: کودک به شکم خوابیده، سر در خط وسط، پاها صاف و دست ها کشیده در بالای سر قرار دارند.

روش ارائه ی تحریک: آزمونگر لگن یک سمت را بالا می­آورد.

واکنش مثبت: خم شدن اتوماتیک بازو، ران و زانوی سمت بالا آمده به سمت بیرون

واکنش منفی: خم شدن بازو، ران و زانو مشاهده نمی­ شود.

واکنش های حرکتی خودکار

رفلکس مورو (Moro Reflex)

سن شروع: تولد

سن یکپارچگی: 4-6 ماهگی

روش اول:

وضعیت کودک: آزمونگر کودک را در وضعیت طاقباز و 45 درجه در حالی که سر را حمایت کرده، نگه می­ دارد.

روش ارائه ی تحریک: آزمونگر سر کودک را در یک لحظه رها می­ کند.

روش دوم:

وضعیت کودک: خوابیده به پشت، درمانگر دست های کودک را گرفته و در حالی که سر را حمایت کرده است، او را مقداری از زمین جدا می­ کند.

روش ارائه ی تحریک: درمانگر در یک لحظه دست های کودک را رها می­ کند.

واکنش مثبت: پاسخ این رفلکس در دو مرحله دیده می­ شود:

1. فاز ابداکشن: ابتدا ابداکشن و اکستنشن بازوها و باز شدن دست ها در حالی که انگشتان خم می ­باشند.
2. فاز اداکشن: سپس اداکشن بازو ها و اکستنشن سر و تنه همراه با گریه ی کودک.

واکنش منفی: واکنشی در سر، تنه و اندام ها دیده نمی­ شود یا بسیار ضعیف است.

مورو یکی از مهم ترین و شناخته شده ترین رفلکس های نوزادی است که بیشتر جنبه ی حفاظت در برابر تهدید های محیط بیرونی (مانند افتادن و …) دارد. این رفلکس در کنترل چرخه ی تنفس اولیه در نوزاد (خصوصاً بلافاصله پس از تولد) و سپس در خود تنظیمی (در مقابله با استرس های محیطی) نقش مهمی ایفا می­ کند. عدم وجود این رفلکس می­ تواند نشانه ای از بروز اختلالات تکاملی باشد و باقی ماندن آن نیز پس از سنین طبیعی باعث ترس از ارتفاع، عدم توانایی در نشستن مستقل و انتقال وزن روی دست ها می­ شود.

واکنش لاندا (Landau Reaction)

سن شروع: 3 ماهگی

سن یکپارچگی: 5 ، 2 سالگی (معمولاً برانگیختن این رفلکس پس از یک سالگی مشکل است).

وضعیت کودک: کودک در وضعیت دمر در هوا معلق نگه داشته می­ شود.

روش ارائه ی تحریک: بالا آوردن سر

واکنش مثبت: سر، ستون فقرات، اندام های تحتانی و بازوها اکستنشن می شوند (در این حالت اگر سر خم شود ستون فقرات و اندام ها نیز بلافاصله خم می­ شوند).

واکنش منفی: اندام های تحتانی و ستون فقرات در وضعیت فلکشن (یا آویزان) باقی می­ مانند.

این رفلکس نقش مهمی در ایجاد کنترل پوسچرال (از طریق فعال کردن عضلات اکستانسور) دارد اما باقی ماندن آن می­ تواند باعث ناتوانی در راه رفتن هماهنگ، دویدن، پریدن و لی لی کردن شود.

سوالات متداول:

1- کاردرمانی در این سن چگونه انجام می‌شود؟
کاردرمانی نوزادان با روش‌هایی چون تمرینات ملایم حرکتی، تحریکات حسی، بازی‌های رشدی، و آموزش به والدین برای اجرای تمرینات در منزل انجام می‌شود. همه چیز در فضای بازی و تعامل مثبت اتفاق می‌افتد.

2- علائم تأخیر رشدی در نوزادان ۴ تا ۷ ماهه چیست؟
عدم توانایی در کنترل سر، چرخیدن به دو طرف، نشستن با کمک، بی‌تفاوتی به محرک‌ها، عدم واکنش به صدا یا نور، و ناتوانی در گرفتن اسباب‌بازی‌ها از علائم هشداردهنده هستند.

کاردرمانی ذهنی و نظریه پیاژه در رشد ذهنی کودک

شناخت عملی با فرایند دانستن است. برای فهمیدن رشد ذهنی و فکری کودک سه رویکرد مختلف وجود دارد که عبارتند از رویکرد روان‌سنجی که تغییرات کمی هوش را در فرایند رشد افراد بررسی می‌کند؛ رویکرد پیاژه‌ای که بر تغییرات کیفی نحوه‌ی تفکر افراد در فرایند رشد ذهنی تأکید دارد و بالاخره نگرش پردازش اطلاعات که اقدامات، فعالیت‌ها و عملیاتی را که در حین دریافت، ادراک، یادآوری و رشد فکری کودک درباره‌ی اطلاعات و کاربرد آن را بررسی می‌کند. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در بخش کاردرمانی ذهنی با استفاده از هر سه رویکرد روانسنجی، نظریه پیاژه و نگرش پردازش اطلاعات به بررسی سطح هوش و رشد ذهنی کودکان می پردازد و به صورت کاملا حرفه ای با استفاده از تجهیزات روز دنیا نظیر سنسوری روم، اتاق مهارت های شنیداری و اتاق تاریک توجه بینایی و…. به بهبود مهارت های فکری کودکان کمک می نماید. کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی دکتر صابر در درمان اختلالاتی نظیر بیش فعالی و نقص توجه، اختلالات یادگیری، تاخیر کلامی و ذهنی در کودکان به شما عزیزان بهترین خدمات درمانی را ارائه می نامید.

رشد ذهنی از دیدگاه نظریه پیاژه

ژان پیاژه (۱۸۹۶-۱۹۸۰) یکی از روانشناسان رشد و اهل کشور سوئیس بود که به رشد ظرفیت‌های شناختی انسان علاقه‌مند شد. او به کاوش در نحوه‌ی رشد و تکامل توانش‌های فکری کودکان پرداخت. وی بیشتر به این مسئله علاقه مند بود که بفهمد کودکان چگونه نتیجه گیری می‌کنند نه اینکه ببیند آیا آنها پاسخ صحیحی داده‌اند یا نه، در واقع او با سؤالات خود از کودکان به دنبال منطقی که در پشت پاسخ‌های آنان قرار داشت، بود. پیاژه با مشاهده‌ی موشکافانه‌ی فرزندان خود و کودکان دیگر، موفق شد نظریه‌ی رشد ذهنی شناختی خود را تدوین کند. از نظر پیاژه رشد شناختی از ترکیب رسش مغز و دستگاه عصبی و انطباق ما با محیط حاصل می‌شود. پیاژه می‌گوید که رشد شناختی آدمی در جریان مراحلی به وجود می آید که از نظر کیفیت با یکدیگر متفاوتند و در عین حال، یکی بر دیگری بنا شده است. هر یک از این مراحل نظریه پیاژه، ساخت و عملکرد ویژه‌ای دارد که در تمام کودکان همانند است؛ یعنی تکامل فکری همه‌ی کودکان با نظم معین در زمانی نسبتاً مشخص ظاهر می‌شود و امکان ندارد کودکی بتواند بدون گذراندن مرحله‌ی قبلی به رشد مرحله‌ی بعدی برسد. در عین حال، دامنه‌ی زمانی تکامل شناختی از یک مرحله به مرحله‌ی دیگر، بر اساس وضعیت درونی و شرایط محیطی کودک، متفاوت است. بر این اساس نظریه پیازه برای رشد شناختی چهار مرحله در نظر گرفته است که هر مرحله نیز به مراحل کوچک تری تقسیم می‌گردد:

۱. مرحله‌ی حسی – حرکتی (تولد تا ۲ سالگی): در این مرحله کودک یاد می‌گیرد از طریق فعالیت حرکتی به محرک‌های مختلفی که به حواس او عرضه می‌شوند، پاسخ گوید. این مرحله شامل :

(۱-۱) مرحله‌ی اول یا مرحله ی غلبه و تمرین بازتاب‌ها (تولد تا ۱ ماهگی)

(1-2) مرحله‌ی دوم یا واکنش‌های چرخشی اولیه (۱ – ۴ ماهگی): شیرخوار یاد می‌گیرد رفتارهای لذت بخشی را که تصادفاً در مورد بدن خود انجام داده است تکرار کند.

(1-3) مرحله‌ی سوم یا واکنش‌های چرخشی ثانویه (4 – ۸ ماهگی): شیرخوار یاد می‌گیرد رفتارهای لذت بخشی را که تصادفاً در خارج از بدن خود (مثلاً با یک اسباب بازی) انجام داده است تکرار کند.

(1-4) مرحله‌ی چهارم با هماهنگ سازی هدفمند طرح های ثانویه (۸ – ۱۲ ماهگی): با هماهنگ سازی تدریجی فعالیت های حرکتی و درون دادهای حسی توسط شیرخوار، رفتار وی ارادی‌تر و هدفمندتر می‌شود. در واقع کودک اطلاعاتی را که در دو مرحله‌ی قبل کسب کرده است ترکیب و الگوهای جدیدی بروز می‌دهد.

(1-5) مرحله‌ی پنجم یا واکنش‌های چرخشی ثالث (۱۲ – ۱۸ ماهگی): در این مرحله کودک به جای تکرار الگوهای رفتاری قبلی به تجربه‌ی کنش‌های جدید می‌پردازد. آنها با استفاده از روش آزمون و خطا به کاوشگری محیط می‌پردازند.

(1-6)  مرحله‌ی ششم یا راه حل‌های ذهنی (۱۸ – ۲۴ ماهگی): کودک در این مرحله به مشکل می‌اندیشد تا راه حل ذهنی آنرا بیابد و دیگر فقط به آزمون و خطا متکی نیست.

مرحله‌ی پیش عملیاتی (۲ – ۷ سالگی): علت نامگذاری این دوره به پیش عملیاتی آن است که کودکان

در این مرحله هنوز قادر به تفکر عملیاتی یا منطقی نیستند (عملیات به معنی عمل ذهنی). این مرحله شامل:

2-1) تفکر پیش مفهومی از حدود دو تا حدود چهار سالگی است. در ضمن این دوره، کودکان به اساس مفهوم آموزی دست می‌یابند. آنها طبقه بندی اشیا را بر حسب شباهت‌هایشان آغاز می‌کنند، اما از لحاظ مفاهیم شان مرتکب خطا می‌شوند؛ لذا به باور آنان همه‌ی مردان “بابا” و همه‌ی زنان” “ماما” و همه‌ی اسباب بازی ها “مال من ” هستند. منطق کودکان در این دوره از تکامل نه قیاسی است و نه استقرایی، بلکه تمثیلی است. مثالی از این نوع استدلال چنین است “گاوها حیوان‌های بزرگ چهارپا هستند. آن حیوان بزرگ و چهارپاست؛ پس آن یک گاو است”.

(2-۲) تفکر شهودی: از حدود چهار تا حدود هفت سالگی است. در ضمن این دوره، کودکان مسایل را به طور شهودی حل می‌کنند، نه بر طبق نوعی قانون و منطق. شاخص ترین ویژگی تفکر کودکان در این دوره این است که هنوز به مفهوم بقا یا نگهداری ذهنی (Conservation) دست نیافته اند. نگهداری ذهنی به صورت توانایی درک این مطلب تعریف شده است که شماره، طول، مقدار، یا مساحت اشیا باقی می‌ماند، صرف نظر از اینکه اشیا به صورت های مختلف به کودک نشان داده شوند. پیاژه بر این مسئله یک سوگرایی نام می‌نهد، که به سبب ناتوانی کودک در نگهداشت عدد، اندازه و حجم پدید می آید. مثلاً نمی‌تواند تشخیص دهد که وزن یک کیلو آهن با یک کیلو پنبه برابر است.

از ویژگی‌های مرحله‌ی پیش عملیاتی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

× مجهز شدن کودک به رفتار سمبولیک و کاربرد نمادها و نشانه ها (گسترش زبان و بازی های نمادین در کودک) ؛

× خود محوری و خود مرکز بینی (همه چیز حول او اتفاق می‌افتد و جهان همانی است که او می‌بیند)؛

× جاندار پنداری (برای کودک ۴ تا ۶ ساله همه ی اشیا جاندارند؛ اما برای کودک ۶ تا ۸ سال هر چیز که حرکت کند، برای کودک ۸ تا ۱۰ سال هر چیز که خودش حرکت کند، و برای کودک ۱۱ سال به بالا فقط حیوان و

گیاه جاندار است) ؛

× تفکر جادویی (تفکر را معادل عمل کردن دانسته و علت رویدادها را در افکار خود می‌داند).

3. مرحله ی عملیات عینی (۷ – ۱۱ سالگی): این دوره از هفت سالگی تا یازده سالگی را شامل می‌شود.

در این مرحله از رشد ذهنی، فعالیت کودک در رابطه با محیط عینی و محسوس است. کودک توانایی انجام اعمال منطقی را کسب می‌کند، اما این اعمال مربوط به امور محسوس و عینی است و نه امور فرضی و پدیده های انتزاعی. در این مرحله، برخلاف مراحل قبل، کودکان نیازی به انجام اعمال کوشش و خطا ندارند، بلکه می‌توانند اعمال را پیش بینی کنند و نتایج آنها را از پیش حدس بزنند. با کمک علائم می‌توانند امور مختلف را طبقه بندی و ردیف کنند، خواندن را یاد بگیرند، حساب کنند و بنویسند. ظرفیت‌های شناختی این مرحله از رشد، به کودک اجازه می‌دهد که ارتباط خود با دیگران را بهتر کند و اجتماعی تر شود. او می‌فهمد که دیگران اعتقادات و علایق و زمینه های ذهنی متفاوتی دارند. او می‌تواند خود را به جای دیگران بگذارد و حالت و احساس آنان را بفهمد. در این مرحله است که کودک اولین گفتگوهای مستقل خود با دیگران را سازمان می‌دهد. این نوع گفتگو برای او همراه با فهم ایجاد ارتباط دوجانبه است. همچنین، او برای اولین بار قادر می‌شود که تا اندازه ای جریان‌های فکری خود را مرور کند. از مهم‌ترین ویژگی‌های این مرحله می‌توان به توانایی استدلال قیاسی، مفهوم برگشت پذیری و نگهداری ذهنی اشاره کرد. کودکان در تبیین نگهداری ذهنی ۳ نوع استدلال به کار می‌گیرند:

× این همانی: این اصل مبین آن است که تغییرات ظاهری اشیا در مقدار واقعی آنها تغییری ایجاد نمی‌کند و

کمیت یک شی در اشکال مختلف همان است که در ابتدا بوده. برای مثال در آزمایش ظروف، اگر آب یک

لیوان را درون یک کاسه بریزیم، با وجود تفاوت در شکل ظروف، تغییری در مقدار آب ایجاد نشده است.

× عمل عکس: اگر شی تغییر شکل یافته را به حالت قبلی اش برگردانیم، معلوم می‌شود که در آن تغییری ایجاد

نشده است. برای مثال اگر آب را از کاسه به لیوان برگردانیم همان مقدار اولیه آب خواهیم داشت.

× جبران: بر اساس این اصل، در تغییر شکل اشیا یک مورد مورد دیگر را جبران می‌کند. برای مثال گرچه ارتفاع مایع درون کاسه کمتر از ارتفاع مایع داخل لیوان است اما به همان نسبت پهنای مایع درون آن بیش

از پهنای مایع درون لیوان است، بنابراین با هم برابرند.

کودک به طور معمول در ۶ الی ۷ سالگی به مفهوم بقای عدد، طول و مایع دست می‌یابد. بقای ماده و فاصله در سن ۷ الی ۸ سالگی، بقای سطح در ۹ الی ۱۰ سالگی و بقای حجم بین ۱۱ تا 12 سالگی شکل می‌گیرد.

4. مرحله ی عملیات صوری (سالگی به بعد): این دوره از یازده تا پانزده سالگی را شامل می‌شود. در

این دوره کودک به تدریج توانایی تفکر بر حسب امور انتزاعی را کسب می‌کند و بر قوانین صوری مسلط می‌شود. بدین جهت این مرحله را مرحله‌ی عملیات صوری نام گذاشتند که اندیشه های نوجوانان در این مرحله از رشد، علاوه بر اشیای محسوس، موارد احتمالی و فرضی را نیز شامل می‌شود و لذا نوجوانان در این مرحله قادر می‌شوند تفکر عملی مبتنی بر روش فرضیه ای- قیاسی را به کار بندند. یعنی می‌توانند به طرح فرضیه بپردازند و بدون نیاز به مراجعه به اشیای محسوس، به وارسی فرضیه ی خود اقدام کنند. نوجوانان در این مرحله، درباره افکار و ذهنیات خود فکر می‌کنند و به همین جهت آرمان‌هایی برای خود و آینده شان می‌سازند. نوجوان در این سنین می‌تواند در مقابل افکار و اظهار نظرهایی که مغایر با واقعیت‌هاست مخالفت و استدلال نماید. پیاژه معتقد است بعد از دوره ی چهارم، ظرفیت‌های شناختی انسان تغییر کیفی پیدا نمی‌کند و آنچه گسترش و عمق می‌یابد محتوای فکر است و نه ساخت های ذهنی .

کاردرمانی ذهنی کودکان

کاردرمانی ذهنی کودکان با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی نظیر بررسی عملکرد سیستم مغزی کودکان و پردازش اطلاعات کودک در کنار بهره گیری از تست های تشخیصی بهره هوشی به بررسی علل مشکلات در رشد ذهنی کودکان و تشخیص اختلالات رشد فکری کودک می پردازد. پس از تشخیص علل تاخیر رشد ذهنی برنامه درمانی مناسب همراه تمرینات کاردرمانی ذهنی برای هر کودک توسط کاردرمانی ذهنی طراحی و ارائه می شود. تقویت مهارت های عملکردی مغز و یکپارچگی حسی و اصلاح مسیر های پردازش حسی در کودکان موجب بهبود عملکرد ذهنی و رشد فکری کودک می گردد.

سوالات متداول:

1. کاردرمانی ذهنی کودکان از چه سنی می تواند به کودکان کمک کند؟

رشد ذهنی کودکان از همان ابتدای تولد آغاز می شود و در صورت هرگونه تاخیر یا آسیب به روند رشد ذهنی کودک باید درمان را به سرعت آغاز نمود اما به صورت معمول کاردرمانی ذهنی از یک سالگی می تواند برای کودکان مفید باشد.

2. آیا کاردرمانی ذهنی برای کمک به کودکان برای ورود به مدرسه مفید است؟

بله، در صورت وجود تاخیر یا مشکل در روند رشد و یادگیری در کودکان با انجام تمرینات کاردرمانی ذهنی می توان کودکان را برای آزمون سنجش ورود به مدرسه آماده نمود.

علت خود ارضایی در کودکان

یکی از اساسی ترین مسائل کودکان که از بدو تولد با آن مواجه می شوید، مراحل تکامل روانی جنسی است چرا که بعضی کودکان به اختلال تکاملی دچار می شوند. سیری آرام و مرحله ای که جز نگرانی‌ های بزرگ پدر و مادر هاست، چرا که آن ها هم باید مراقب کودکشان باشند که این مراحل را با سلامت و به درستی طی کنند و هم درباره دخالت و نوع برخورد با این مسئله با سوالات و اما و اگر های بسیاری رو به رو می شوند. در مورد رشد روانی جنسی کودکان از نظریه فروید کمک می‌ خواهیم و او می‌ گوید: نوزاد زمانی که چشم به دنیا می گشاید، با خود شور و شعف آورده و برای اینکه این نشاط تداوم پیدا کند، پدر و مادر ها باید به یک سری نکات دقت کنند، مواردی که جزیی از مراحل رشدی کودک بوده و اگر به آن ها توجه دقیق نشود، بخشی از بحران‌ های زندگی کودک می شود و ممکن است مسائلی نظیر خود ارضایی در کودکان را به دنبال داشته باشد.  یک روانشناس کودک با تجربه می تواند در حیطه علت خود ارضایی در کودکان و درمان های آن به والدین کمک کند. همچنین در بعضی موارد به علت اختلالات همراه نظیر اختلات پردازش حسی کودکان علائمی از خود ارضایی مانند مالیدن کودک به زمین و… را نشان می دهند که با بررسی دقیق کودک می توان علت آن را شناسایی و درمان های مناسب را ارائه نمود.

دکتر مهدی صابر با در نظر گرفتن کلاس هایی برای آموزش والدین در ارتباط با مراحل روانی جنسی کودکان و درمان های کاردرمانی کودکان در منزل و گفتاردرمانی کودکان در منزل و همچنین رفتاردرمانی  به والدین کمک می نماید این مشکلات را در کودک برطرف نمایند..

مراحل تکامل روانی جنسی نظریه فروید

1.مرحله‌ی دهانی (تولد تا ۱٫۵ سالگی): نخستین مرحله‌ی رشد روانی جنسی که دو سال اول را در بر می گیرد، مرحله ی دهانی است. در طول این دوره دهان منبع اصلی لذت کودک است. این لذت ناشی از مکیدن، گاز گرفتن و بلعیدن همراه با احساس لب‌ ها، دهان و گونه هاست. برای کودک که در این مرحله وابستگی کاملی به مادر دارد، مادر نخستین هدف غریزه‌ی جنسی است. به عبارت دیگر کودک به شیوه‌ ای بسیار ابتدایی عشق ورزیدن به مادر خود را فرا می‌ گیرد و چگونگی پاسخ مادر به خواسته های کودک (خواست‌هه های نهاد) ماهیت دنیای کودک را رقم می‌ زند. از طریق کیفیت ارتباط بین کودک و مادر است که کودک یاد می‌ گیرد دنیا را خوب یا بد، ارضا کننده یا ناکام کننده، و ایمن یا خطرناک ادراک کند. مرحله‌ی دهانی به هنگام از شیر گرفتن پایان می‌ پذیرد و اگر تثبیتی روی داده باشد، مقداری از انرژی روانی در این مرحله باقی می‌ ماند. این تثبیت می‌ تواند به دو صورت منفعل دهانی و پرخاشگر دهانی در رفتار فرد ظاهر گردد.

2. مرحله‌ی مقعدی (۱,۵ تا ۳ سالگی): جامعه در قالب والدین در نخستین سال‌ های زندگی کودک بطور عمده تسلیم نیاز های کودک که در واقع نیاز های نهاد (Id) است، می‌ شود و خود (Ego) را با خواسته های او سازگار می‌ کند و در مقابل سازگاری نسبتا اندکی را از کودک انتظار دارد. این جریان در حدود دو سالگی دگرگون می‌ شود و این زمانی است که درخواستی جدی از کودک یعنی یاد گرفتن آداب توالت و نظافت شکل می‌ گیرد. فروید تجربه‌ی این آموزش را برای رشد شخصیت کودک امری اساسی می‌ پنداشت. اهمیت این مرحله از آن جهت است که یا شروع آموزش آداب دفع، کودک باید یاد بگیرد که لذت ناشی از دفع را به تاخیر اندازد و این اولین بار در طول زندگی کودک است که با تلاش والدین برای به نظم کشیدن زمان و مکان عمل دفع، با خواست نهاد تداخل ایجاد می‌ شود. در این مرحله کودک با اولین واقعیت زندگی خود یعنی عدم امکان دفع در هر زمان و مکانی روبرو می‌ شود و سنگ بنای ساختار دوم شخصیت یعنی “خود” گذاشته می‌ شود که وظیفه‌ اش ارضای درخواست‌ های نهاد مطابق با واقعیات بیرونی است. مرحله ی مقعدی در حدود چهار سالگی پایان می‌ یابد و اگر این تعارض و تداخل بن خواست‌ های نهاد و والدین به خوبی حل شده باشد (کودک را با شیوه ی صحیح و مناسبی آموزش داده باشند) کودک با موفقیت قدم در مرحله ی بعدی می‌ گذارد ولی اگر تثبیتی در اثر تعارض حل نشده باقی مانده باشد، قسمتی از انرژی روانی در این مرحله باقی می‌ ماند که در رفتار بزرگسالی ظاهر می‌ شود. این تثبیت می تواند به صورت پرخاشگر مقعدی و نگه دارنده‌ی مقعدی در رفتار فرد ظاهر گردد.

3.مرحله‌ی آلتی (۳ تا ۶ سالگی): در حدود چهار یا پنج سالگی کودک وارد مرحله‌ی سوم رشد شخصیت می‌ شود. در این مرحله کانون لذت از ناحیه‌ی مقعد به اندام‌ های تناسلی منتقل می‌ شود. کودکان در این سنین رغبت زیادی به دستکاری و اکتشاف اندام‌ های تناسلی خود و دیگران نشان می‌ دهند و این امر به صورت رفتار هایی مانند استمنا و خیال پردازی ها صورت می‌ گیرد. کودک همچنین در مورد چگونگی به دنیا آمدن و این که چرا خواهر یا برادرش در ناحیه‌ی تناسلی با او تفاوت دارند کنجکاو شده و سؤالاتی را مطرح می‌ سازد. در نظریه فروید این مرحله از شخصیت مهم‌ ترین مرحله از شکل گیری شخصیت است. این اهمیت به دلیل تعارض پیچیده ای است که حول دو عقده ی ادیپ  (Oedipus Complex) در پسران و عقده ی الکترا (Electra (Complex در دختران شکل می‌ گیرد و حل این تعارض‌ ها باعث بوجود آمدن سومین ساختار شخصیت یعنی فراخود (Superego) می‌ شود ولی اگر تثبیتی به علت این تعارض‌ ها رخ داده باشد، قسمتی از انرژی روانی در این مرحله باقی می‌ ماند. این تثبیت می‌ تواند به دو صورت شخصیت آلتی سلطه گر و شخصیت آلتی سلطه پذیر در رفتار فرد ظاهر گردد.

4.مرحله ی نهفتگی یا کمون (۶ تا ۱۱ سالگی): نظریه فروید این طور مطرح کرد که پس از سه مرحله‌ ای که کودک سپری کرد، در حدود شش سالگی وارد مرحله‌ ای آرام از زندگی خود می‌ شود. در طول این مرحله عزیزه‌ی جنسی به طور کامل خفته است و در ظاهر به صورت فعالیت‌ های درسی، سرگرمی‌ ها، ورزش و گسترش دوستی ها با افراد همجنس متجلی می‌ شود.

5.مرحله‌ی تناسلی یا جنسی (از سن بلوغ): در نظریه فروید آخرین مرحله از رشد روانی – جنسی شخصیت، هنگام بلوغ آغاز می‌ شود. بدن از نظر فیزیولوژیکی در حال پختگی است و اگر فرد در هیچ یک از مرحله‌ های پیشین تثبت عمده‌ ای نداشته باشد، می‌ تواند یک زندگی غیر روان رنجور و رابطه‌ های بهنجار دگرجنس خواهانه داشته باشد. تعارض‌ های این دوره به کمترین حد خود می‌ رسد، اما این تعارض‌ ها به دلیل به کارگیری مکانیسم دفاعی والایش (تصعید) تأثیر چندانی بر فرد ندارد. فرد دارای شخصیت جنسی قادر خواهد بود در عشق و کار به خشنودی دست یابد که فعالیت دوم (کار) یک فعالیت مورد پذیرش اجتماعی برای والایش نیاز های (تکانه‌ های) نهاد است.

ارزیابی علت خود ارضایی کودکان با نظریه فروید

بنا به نظریه فروید هر گونه اختلال در طی مراحل رشد کودک از 2تا 6 سالگی می تواند باعث بروز مشکلات جنسی مانند خود ارضایی در کودکان شود، اما این نظریه مشکلاتی نیز به همراه دارد و انتقاداتی به آن شده است.

× نظریه فروید تقریباً به طور کامل بر روی رشد مردان متمرکز است و توجه کمی به رشد روانی – جنسی زنان دارد.

× آزمایش علمی نظریه‌ فروید دشوار است. مفاهیمی چون “زیست مایه” یا انرژی لیبیدو قابل سنجش و اندازه گیری نیستند و در نتیجه نمی‌ توان آن ها را آزمود. تحقیقات به عمل آمده، تا حد زیادی بی اعتباری نظریه‌ فروید را نشان داده‌ اند.

× پیش بینی های آینده خیلی مبهم هستند. چگونه می‌ توان دانست که یک رفتار فعلی مشخصاً به دلیل یک تجربه در دوران کودکی می‌ باشد؟ فاصله‌ی زمانی بین علت و اثر آنقدر زیاد است که به سختی می‌ توان رابطه‌ ای را بین دو متغیر در نظر گرفت.

× نظریه‌ فروید بر پایه ی مطالعات موردی و نه پژوهش‌ های تجربی است. همچنین، فروید نظریه‌ خود را بر پایه‌ی جمعی از بیماران بالغ خود بنا نهاده است، نه بر روی مشاهده‌ی واقعی و مطالعه کودکان.

متخصصین انتقادات فراوانی به نظریه فروید وارد دانسته‌ اند. یکی از این منتقدین اریکسون بود که در مکتب روان کاوی آموزش دیده بود اما بعدها با بازنگری در نظریه‌ فروید،  رشد روانی – اجتماعی خود را بنیان نهاد. به طور کلی علل مختلفی موجب بروز خود ارضایی در کودکان می گردد که می توان به :

1.مشکلات خانوادگی

2.اضطراب یا یک رفتار جبرانی در مقابل احساسات ناراحت کننده

2.اختلالات پردازش حسی

4.ایجاد آگاهی نسبت به اندام جنسی به علت مشاهده تصاویر نا مناسب با سنش

باید توجه داشت که خود ارضایی در کودکان علائمی متفوت با بزرگسالان دارد و نباید آن را با خود ارضایی بزرگسالان مقایسه نمود. کودک ممکن است به صورت تکراری اندام جنسی خود را لمس کند، از برهنه بود لذت ببرد، در هنگام بازی خود را روی زمین بمالد یا در هنگام خواب خود را روی زمین بکشد. کودک این علائم را در زمان حضور دیگران انجام می دهد و خجالتی از انجام آنها ندارد. چون آگاهی از اشتباه بودن آن ندارد.

سوالات متداول:

1.چرا کودک خود ارضایی می کند؟

برای پاسخ به این سوال در ابتدا باید کودک توسط یک متخصص کودکان مورد ارزیابی قرار گیرد و با بررسی های رفتاری، روانشناسی و حسی علت خود ارضایی کودک شناسایی گردد.

2.برای درمان خود ارضایی در کودکان چه کار کنیم؟

پس از تشخیص علت خود ارضایی درمان هایی نظیر کاردرمانی حسی، ماساژ درمانی، رفتاردرمانی و بازی درمانی که توسط کاردرمانان و روانشناسان کودک انجام می پذیرد، می تواند این مشکل را برطرف نماید.

کاردرمانی اختلال یادگیری

کاردرمانی اختلال یادگیری یکی از روش های مفید در بهبود شرایط کودکان و بزرگسالانی می باشد که به این اختلال دچار هستند. اختلال یادگیری نوعی اختلال عصبی است که سبب می‌ شود مغز فرد نتواند اطلاعات را به درستی دریافت، ارسال و پردازش کند. کاردرمانی اختلال یادگیری در طول چرخه زندگی فرد به روش های گوناگون از بیمار پشتیبانی می‌ کند. کاردرمانگر در ابتدا به ارزیابی مهارت‌ های مختلف بیمار همچون مهارت‌ های حرکتی،‌ بینایی،‌ شنوایی و … می‌ پردازد. هدف کاردرمانگر از کاردرمانی اخلال یادگیری کمک به بهبود مشارکت اجتماعی فرد می باشد. به‌ علاوه کاردرمانگر در طول جلسات کاردرمانی اختلال یادگیری با ارائه روش های متنوع به توسعه مهارت‌ هایی همانند مهارت های شناختی، مهارت های لازم برای یادگیری، مهارت های فرا شناختی و… می‌ پردازد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با تشکیل جلسات کاردرمانی اختلال یادگیری به افراد مبتلا به اختلالات یادگیری کمک های شایانی می کند. یکی از بهترین روش های درمان اختلال یادگیری که دکتر صابر، بهترین دکتر تشخیص اختلال یادگیری، ارائه می دهد، درمان اختلال یادگیری در منزل یا به صورت آنلاین می باشد که برای مراجعینی که امکان مراجعه به کلینیک را ندارند انجام می گیرد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

از پایه چهارم ابتدایی به بعد، تکالیف تحصیلی به‌طور فزاینده‌ ای بر فرایند های حافظه کاری در اختلال یادگیری تأکید می‌ کنند. در نتیجه معمولاً دانش‌ آموزان مبتلا به اختلال یادگیری راهبرد های موفقیت را بیشتر در تکالیفی دنبال می‌ کنند که نیازمند تمرکز بر روی چندین فرایند به‌طور همزمان باشد. به‌ عنوان مثال، دنبال کردن مسیر ها، پاسخ به سؤالات شفاهی و تکمیل دستورات چندمرحله‌ ای. همچنین، درک مطلب و زبان نوشتاری به‌طور گسترده بر حافظه کاری تکیه دارد. در این حوزه‌ ها دانش‌ آموزان برای درمان اختلال یادگیری باید جزئیات زیادی را به یاد بیاورند و آن‌ ها را مورد استفاده قرار دهند. مثلاً جزئیات مربوط به هجی کردن کلمات و تلفظ آن‌ ها و به‌طور همزمان تمرکز بر یاد آوردی ایده‌ های اصلی، سازماندهی ایده‌ ها در ذهن خود در زمان خواندن، اولویت‌ بندی اطلاعات مهم و تشخیص جزئیاتی که باید نادیده گرفته شوند. به علاوه، دانش‌ آموزان پایه‌ های پایین‌ تر باید به دست‌ خط و همچنین نوشتن صحیح حروف توجه کنند که این مهارت‌ ها ممکن است به صورت خودکار نباشد. همچنین خلاصه کردن، یادداشت‌ برداری و درس خواندن برای امتحانات، همگی نیازمند این است که دانش‌ آموزان مبتلا به اختلال یادگیری به چندین فرایند به‌ طور همزمان، توجه داشته باشند و بتوانند ایده‌ های کلیدی را به یاد بیاورند. در زمان شنیدن بتوانند یادداشت‌ برداری کنند و در زمان خواندن بتوانند موضوعات کلی را تشخیص دهند.

وسایل یادیار در درمان اختلال یادگیری

راهبرد های توانبخشی شناختی جبرانی حافظه کاری برای درمان اختلال یادگیری، دارای ارتباط تنگاتنگی با راهبرد های سازماندهی و اولویت‌ بندی اطلاعات پیچیده برای کاهش بار حافظه هستند. وسایل یادیار، یکی از مؤثر ترین روش‌ های تقسیم‌ بندی اطلاعات و به یاد آوردن جزئیات مهم و البته یکی از بهترین راه ها در درمان اختلال یادگیری هستند به‌ طوری که اطلاعات را می‌ توان به صورت ذهنی در حافظه کاری مورد استفاده قرار داد. وسایل یادیار به دانش‌ آموزان مبتلا به اختلال یادگیری کمک می‌ کنند تا بتوانند اطلاعات جدید را به اطلاعاتی که می‌ دانند مرتبط ساخته و ارتباطات معنا داری را با اطلاعات غیرمرتبط ایجاد کنند. انواع مختلف وسایل یادیار باعث بهبود یادگیری اطلاعات، ارتقای حافظه کاری، به خصوص در مورد کلمات کلیدی، مخفف‌ ها، کلمات کوتاه‌ شده و تصاویر می‌ شوند. برای مثال وقتی از دانش‌ آموزان خواسته می‌ شود تا ایالت‌ ها و مرکز آن‌ ها را به یاد بیاورند، برخی اصطلاحات خنده‌ دار می‌ تواند به آن‌ ها کمک کند تا اطلاعات را سازماندهی و طبقه‌ بندی کرده و به بخش‌ های کوچک‌ تر تقسیم کنند، به‌ طوری که جزئیات کمتری حفظ شود.

روش های دانش آموزان

بعضی دانش‌ آموزان ترجیح می‌ دهند تا از راهبرد های دیداری در درمان اختلال یادگیری استفاده کنند. مانند برخی از نمودار ها، کارتن‌ ها، وسایل گرافیکی سازمان‌ دهنده و الگو های از پیش تهیه شده. غالباً وسایل یادیار، در قالب وسایل سازمان‌ دهنده ارائه می‌ شوند تا بتوانند اثر بخشی بیشتری داشته باشند. آهنگ‌ های ساده، قافیه‌ ها و ترانه‌ ها، اغلب برای دانش‌ آموزانی که وابستگی زیادی به راهبرد های کلامی یا شنیداری برای حفظ کردن دارند، مؤثر است. دانش‌ آموزان برای درمان اختلال یادگیری و به یاد آوردن راهبرد های حافظه‌ ای نیاز به زمان دارند. مادامی که دانش‌ آموزان راهبرد های حافظه را که توسط بزرگسالان الگو سازی شده یاد می‌ گیرند و تمرین می‌ کنند، باید برای ایجاد راهبرد های حافظه‌ ای خود که منطبق با شیوه‌ های یادگیری خودشان باشد تشویق شوند. با در نظر گرفتن بار زیاد حافظه برای یادگیری در مدارس، تدریس راهبرد های حافظه به صورت آشکار به منظور بهبود توانایی دانش‌ آموزان برای حفظ یادگیری حقایق، فرایند ها و مفاهیم، اهمیت زیادی دارد. معلمین باید به دانش‌ آموزان کمک کنند تا یاد بگیرند که چگونه اطلاعاتی که باید حفظ شود را اولویت‌ بندی و انتخاب کنند تا بار روی حافظه کاری کاهش یابد. مهم‌ تر از همه این که دانش‌ آموزان باید زمان کافی برای پردازش و تمرین راهبرد های حافظه‌ ای و راهبرد های شخصی خودشان برای به یادآوردن اطلاعات مورد چالش داشته باشند.

توانایی خود پایی

خود بازبینی و خود پایی کارکردی در درمان اختلال یادگیری است که در آن فراگیران می‌ توانند فرایند های شناختی و فراشناختی خود را برای تغییر کارایی خود مدیریت کنند و با بررسی موقعیت خود میزان پیشرفت خود به سوی اهداف را مرور کرده و در صورت لزوم تلاش‌ های خود را در راستای هدف دیگر تغییر دهند. استفاده از راهبرد های خود بازبینی توسط فراگیران بستگی به توانایی آن‌ ها برای تشخیص زمان، چرایی و چگونگی راهبرد ها دارد. همچنین باید بتوانند آن را مورد ارزیابی قرار داده و به‌ طور مستمر راهبرد ها را بر اساس نیاز های تکلیف، تنظیم کنند. بسیاری از فراگیران، به خصوص آن‌ هایی که دارای مشکلات یادگیری و توجه هستند در زمینه پایش میزان یادگیری خودشان و ارزیابی ارتباط بین تلاش، استفاده از راهبرد و عملکرد دچار مشکل هستند. راهکار های مدیریت خود عموماً شامل عادات خود- دستوری هستند که به فرد کمک می‌ کنند تا توجه خود را بر تکلیف متمرکز نماید. به کمک این روش فرد می‌ آموزد تا در متمرکز کردن توجه خود، تأمل بیشتری داشته باشد. برخی از راهکار های درمان اختلال یادگیری در اینجا آورده شده است:

روش‌ های جهت‌ یابی: این روش‌ ها برای مراجعینی مورد استفاده قرار می‌ گیرند که در حفظ پایداری توجه و غربال کردن عوامل برهم زننده توجه مشکل دارند. در این روش‌ ها فرد پایش آگاهانه فعالیت‌ های خود را می‌ آموزد تا از این طریق از انحراف توجه خود جلوگیری نماید. برای مثال فرد می‌ آموزد که با شنیدن صدای زنگ، رأس هر ساعت از خود سه سؤال جهت‌ گیری را بپرسد: “من در حال انجام چه کاری هستم؟ پیش از این مشغول انجام چه کاری بودم؟ پس از این چه کاری باید انجام دهم؟”

روش گام به گام: مراجعین دارای اختلالات توجهی اغلب در انجام فعالیت‌ ها در طول زمان، خسته می‌ شوند. جهت حل این مشکل، آموزش روش گام به گام سودمند است. در این روش دو هدف عمده وجود دارد، اول کمک به مراجع جهت واقع‌ بینی سطح کارایی خود و دوم کمک در جهت حفظ انگیزه برای ادامه فعالیت در طول زمان. راهکار ها در این روش برای هر فردی به‌طور مجزا باید تعیین شوند. گاهی تنظیم زمان‌ ها در فواصل انجام فعالیت مفید است. برای مثال، پس از ۱۰ صفحه مطالعه استراحت کنند. زمان‌ بندی روزانه نیز یکی دیگر از راهکار ها در این روش است. برای مثال، برخی افراد صبح‌ ها احساس بهتری داشته و کمتر خسته می‌ شوند، در حالی که عصر ها قادر به انجام فعالیت نیستند. برای این افراد انجام فعالیت‌ های دشوار و شغلی در صبح و موکول کردن فعالیت‌ های سبک‌ تر به عصر توصیه مناسبی است.

روش ثبت افکار کلیدی: یکی دیگر از مشکلات چالش برانگیز توجه در فعالیت‌ های روزمره، نارسایی در انتقال توجه بین تکالیف مختلف است. مشکل اصلی در این گونه موارد، گسستن جریان توجه و ناتوانی در برگشت به فعالیت قبلی در هنگام توجه به فعالیت جدید است. جهت مدیریت این مشکل، افراد می‌ توانند افکاری را که به ذهن شان خطور می‌ کند و نیاز است که بعداً به آن‌ ها پرداخته شود، سریعاً یادداشت یا ضبط نمایند. این روش به افراد کمک می‌ کند تا فعالیت در حال انجام را ادامه داده و در عین حال ایده جدید را نیز حفظ نموده تا بعداً به آن بپردازند.

روش استپس: در نوشتار، راهبرد های خود بازبینی حائز اهمیت زیادی هستند زیرا دانش‌ آموزان باید انگاره‌ های ذهنی خود و انگاره‌ های ذهنی نویسنده را برای تشخیص اشتباهات خود بازنمایی کنند. یک چک لیست ویرایش کلی، اغلب نمی‌ تواند برای همۀ دانش‌ آموزان مؤثر باشد چرا که اشتباهات آن‌ ها متفاوت است. هرچند ممکن است دانش‌ آموزی به‌ طور مستمر دچار خطا های هجی کردن شود، اما مشکلی در زمینه سازماندهی نداشته باشد. با ایجاد چک لیست‌ های شخصی، دانش‌ آموزان می‌ دانند که چه چیز هایی را مورد بررسی قرار دهند تا اشتباهات شان کاهش پیدا کند.

روش استپس در درمان اختلال یادگیری

یکی از روش‌ هایی که می‌ توان به‌عنوان چک لیست برای درمان اختلال یادگیری استفاده نمود، روش استپس است. غالباً دانش‌ آموزان می‌ دانند که نوشته آن‌ ها ضعیف است، اما نمی‌ دانند که چگونه متن را اصلاح کنند تا محتوا، ساختار و سازماندهی متن بهبود یابد. حتی زمانی که به آن‌ ها یک دستور کار داده می‌ شود که انتظارات در آن ذکر شده، باز هم ممکن است در تعیین این که متن آن‌ ها باید چه معیار هایی را برآورده کند دچار مشکل شوند. دانش‌ آموزان می‌ توانند از فرایند راهنما برای تجزیه و تحلیل چند نمونه از نوشتار خود استفاده کنند تا بتوانند رایج‌ ترین اشتباهات را تعیین کرده و با استفاده از این فرایند، چک لیست‌ هایی را برای ویرایش خود، ایجاد کنند. آن‌ ها همچنین نیاز به سیستم‌ های کلی دارند که به آن‌ ها کمک کند تا بتوانند در تکالیف خود، بهبود حاصل کنند.

نتیجه‌گیری:

کاردرمانی به عنوان یک راهبرد کلیدی در درمان اختلالات یادگیری، با تمرکز بر تقویت مهارت‌های پایه عصبی-رشدی (هماهنگی حرکتی، پردازش حسی، توجه و ادراک فضایی)، به کودکان کمک می‌کند موانع یادگیری را پشت سر بگذارند. این روش با به‌کارگیری تکنیک‌های منحصربه‌فردی مانند یکپارچگی حسی، تمرینات حرکتی هدفمند و بازی‌های شناختی، نه تنها چالش‌های تحصیلی را هدف می‌گیرد، بلکه اعتمادبه‌نفس و خودکارآمدی کودک را نیز بازمی‌گرداند. همکاری مستمر کاردرمانگران با خانواده‌ها و سیستم آموزشی، امکان تطبیق محیط یادگیری با نیازهای منحصربه‌فرد کودک را فراهم کرده و موفقیت بلندمدت را تضمین می‌کند. در نهایت، مداخله به‌هنگام کاردرمانی، مسیر رشد تحصیلی و اجتماعی کودکان را دگرگون ساخته و پتانسیل‌های پنهان آنان را به شکوفایی می‌رساند.

سوالات متداول:

1- تفاوت کاردرمانی با کلاس‌های تقویتی مدرسه چیست؟
کاردرمانی به جای آموزش مستقیم دروس، علت عصبی مشکلات یادگیری (مثل ضعف حافظه دیداری یا هماهنگی حرکتی) را درمان می‌کند تا کودک خود بتواند مطالب را بیاموزد.

2-کاردرمانی چطور اضطراب تحصیلی را کاهش می‌دهد؟
پاسخ: با تجربه موفقیت‌های کوچک پلکانی در جلسات، افزایش اعتمادبه‌نفس و آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی هنگام استرس امتحان.

حمام نرفتن کودکان

هرچند با شدت و ضعف متفاوت، اما ترس از حمام در کودکان معمولا شایع است. گاها اثرات این ترس تا نوجوانی و حتی بزرگسالی فرد ادامه پیدا می‌ کند و مشکلات حسی را به وجود می آورد. رشد مغز کودکان نوپا در نواحی حسی‌-حرکتی خیلی بیشتر از مناطق دیگر مغز می باشد. این موضوع موجب حساسیت کودکان نسبت به تحریک محیطی و از جمله حمام می‌ شود. برخی از علل ترس از حمام در کودکان عبارت اند از: ترس از ورود شامپو به چشم و سوختن چشم، عدم جذابیت حمام برای کودک، زمان حمام نامناسب، ترس از کف و… اما گاهی اختلالاتی نیز موجب به وجود آمدن این مشکل می شوند. برای مثال اختلال پردازش حسی، بیش حسی و اوتیسم. کودک با اختلال پردازش حسی حواس را به صورت متفاوتی درک می کند و این موضوع باعث به هم ریختگی، ترس و بی قراری کودک می گردد. محیط حمام، صدا های داخل حمام، خیس شدن و غوطه ور شدن در آب همگی برای کودک آزاردهنده است و موجب گریه های شدید کودک می گردد. هرچند مواجهه با این مشکل سبب اضافه شدن باری بر دوش شما می‌ شود، اما درمان بچه ای که حمام نمی رود باید با همدلی و درک حساسیت‌ های کودک همراه باشد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر تحت نظر بهترین دکتر تشخیص اختلالات حسی در کودکان، به درمان اختلالات حسی کودکان می پردازد و علل ترس از حمام در کودکان را بررسی کرده تا با کاردرمانی حسی آن را بهبود بخشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

نکاتی برای درمان بچه ای که حمام نمی رود

برای بهینه ­سازی، ایمنی و جذاب بودن زمان استحمام این راهکار ها را آزمایش کنید:

• برای پیشگیری از سوختگی­ های خطرناک، دمای آبگرمکن را روی درجه کم ۵۰-۴۵ تنظیم نمایید.
• برای سهولت استفاده با یک دست، صابون مایع بچه را در یک جا صابونی تمیز تلمبه ­ای بریزید.
• حوله­ های کوچک متعدد در دسترس داشته باشید – هر چه بیشتر بهتر علاوه بر حوله ­ای که برای شستن مورد استفاده قرار می ­دهید برای گرم نگه داشتن نوزاد چندتایی را روی بدن او پهن کنید. چنانچه فرزند بزرگ­ تری دارید حوله کوچکی در اختیار او قرار دهید تا آن را با آب خیس کند و روی شکم نوزاد بچکاند. پاداش شما ممکن است خنده ­های دسته جمعی ­تان باشد.
• نوزاد را با ضربان ملایم نوازش کننده دست خشک کنید. از مالیدن حوله به بدن او خودداری کنید؛ زیرا این کار ممکن است به پوست لطیف نوزاد صدمه بزند.
• حوله­ ها را روی رادیاتور شوفاژ یا وسایلی از این قبیل گرم کنید – نوزاد گرمای مطبوع آن ها را بسیار دوست خواهد داشت.
• ظرفشویی آشپزخانه، در صورتی که دارای شیر و لوله متحرک باشد و تمام ظرف­ ها شسته شده باشند، محلی بسیار مناسب برای استحمام نوزاد است.
• به کمر خود فشار نیاورید. وان یا لگن استحمام نوزاد را روی سطح کابینت بگذارید.
• کودک را در وان یا لگن مخصوص یا ظرفشویی خوب جاسازی کنید تا احتمال سُرخوردن و لغزیدن او کاهش یابد. قبل از قرار دادن نوزاد در آب یک حوله مخصوص و یا اسفنج زیرانداز کف لگن یا ظرفشویی پهن کنید.
• زمانی که نوزاد آماده انتقال از وان بچه به وان بزرگ است، کار را با چند بار قرار دادن وان یا تشت بچه درون وان بزرگ شروع کنید، تا او را به این جابه جایی عادت دهید.
• همراه با کودک استحمام کنید. شما به هر حال خیس خواهید شد؛ پس بهتر که به کمرتان فشار کمتری وارد آورید.
• یک سرلوله آبپاش را به شیروان متصل کنید و برای آبکشی کودک مورد استفاده قرار دهید، این نوع سرلوله، شستن موی کودک را بسیار آسان می­ سازد.

وان حمام بچه

هنگامی که کودک ­تان می­ تواند بدون تکیه دادن به جایی، قرص و محکم در جای خود بنشیند (حدوداً بعد از شش ماهگی) آماده استفاده از وان حمام است. شاید در بعضی فروشگاه­ های لوازم کودک، صندلی یا حلقه مخصوص حمام برای این مرحله از سن کودک را دیده باشید. این وسایل کمک فوق العاده ­ای برای کودک هستند ولی احتمالاً ارزش تهیه را ندارند. کودک مدت زیادی از این وسایل استفاده نخواهد کرد زیرا به محض آنکه شروع به خزیدن کند، آرام نخواهد نشست. صندلی یا حلقه حمام ممکن است اعتماد به نفس کاذبی برای شما ایجاد کند. حتی زمانی که او حلقه یا روی صندلی نشسته است فاصله شما از او نباید بیش از دسترس ­تان باشد. این وسایل از کله پا شدن و به زیر آب رفتن کودک پیشگیری نمی­ کنند. بهترین روش شاید همراه کودک به داخل وان رفتن و ثابت نگه داشتن او با دو پاست. این روش، یک متد دو نفره است. نفر اول وارد وان می ­شود و نفر دوم نوزاد را در اختیار او قرار می ­دهد (هنگام خارج کردن کودک از وان، عکس این روند انجام می ­شود). از آنجا که اسفنج یا حوله پهن شده در کف وان بطور عادی از جای خود حرکت می ­کند اگر به نظر می­ رسد کودک نشستن روی سطح سخت وان را دوست ندارد، یک زیرپایی ضدلغزش تهیه کنید. این نوع زیرپایی ­ها نرم ­تر و در عین حال ایمن ­تر هستند.

بازی­ درمانی برای کم شدن ترس کودکان

در این مرحله کودک به اسباب بازی­ های حمام علاقه­ مند خواهد بود، اما سعی کنید از نوع ساده تهیه شوند چند شیء شناور و یک فنجان برای آب بازی کافی است.

• لیف اسفنجی، حوله کوچک (اسباب بازی­ های حمام را در حوله بپیچید و به کودک بدهید تا در ضمن بازی، حوله را از دور آن باز کند).
• کتاب پلاستیکی شناور
• بطری آبفشان
• اردک پلاستیکی، قایق و عروسک
• بطری­ های پر شامپو، نرم کننده و هر چیز غیر اسباب بازی دیگر
• دیگر خواهر و برادران

روش دفع پوسته­ های شوره مانند کودکان

هنگام شستن سر نوزاد ممکن است پوسته­ های ضخیم زردرنگی روی پوست سر او مشاهده کنید. این پوسته­ ها با وجود اینکه بسیار نامطبوع به نظر می­ رسند بی خطر هستند. می ­توانید بگذارید خود به خود بریزند یا برای رهایی از آن ها روش زیر را به کار ببرید:

پوست سر کودک را با روغن زیتون یا روغن بچه ماساژ دهید و بگذارید این روغن چند ساعت روی سر خیس بخورد. سپس با برس موی بچه مسواک نرم یا برس نرم ناخن و به دنبال آن شست و شوی سر با شامپوی ضد شوره پوسته ­ها را بشویید. برای کنده شدن این پوسته­ ها باید کمی روی پوست سر فشار وارد آورید و نگران صدمه دیدن کودک نباشید.

سوالات متداول:

1- چرا بعضی کودکان از رفتن به حمام امتناع می‌کنند؟
ترس از آب، حساسیت به صدا یا دمای آب، تجارب منفی گذشته، یا مشکلات حسی از جمله دلایل اصلی هستند. برخی کودکان به لمس آب، بخار یا صابون واکنش منفی نشان می‌دهند که ممکن است نشانه‌ای از اختلال پردازش حسی باشد.

2- چگونه می‌توان ترس کودک از آب را کاهش داد؟
می‌توان با بازی‌درمانی، استفاده از اسباب‌بازی‌های حمامی، تنظیم دمای مناسب آب و ورود تدریجی کودک به حمام این ترس را کاهش داد. اجبار ممنوع است و باید با همدلی عمل کرد.

نحوه پوشک کردن نوزاد| مراقبت از نوزاد| ماساژ نوزاد| کاردرمانی نوزادان

پس از ورود یک نوزاد جدید به خانه، لازم است شما به عنوان پدر و مادر کودک به دنبال کسب اطلاعات دقیق و صحیحی درباره سؤالات بی‌پایان خود برای مراقبت و نگه داری از کودک تان باشید و تحت هیچ شرایطی به گفته‌ ها و شنیده‌ های آشنایان و فامیل و باور ها و راهنمایی‌ های غلط اعتماد نکنید. نوزادان در چند هفتهٔ اول تولدشان به مراقبت‌ های بسیاری احتیاج دارند. مراقبت کردن و نگه داری از جسم نوزاد همچون شیردهی،نحوه پوشک کردن نوزاد، نحوه حمام کردن نوزاد، ناخن گرفتن، ماساژ نوزاد و… مهم است. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز کاردرمانی نوزادان، به آموزش روش های مراقبت از نوزاد و نحوه پوشک کردن نوزاد به صورت صحیح پرداخته و با روش هایی همچون ماساژ درمانی نوزادان به درمان مشکلات آن ها کمک می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

نحوه صحیح پوشک کردن نوزاد

دقت کنید که درباره نحوه پوشک کردن نوزاد، پیش از عوض کردن پوشک، هر آنچه را لازم دارید در دسترس خود قرار دهید. پیش از آنکه یک دستمال نظافت تمیز یا دستمال مرطوب را از جعبه بیرون بکشید، از بخش‌ های تمیز پوشک استفاده شده تا سرحد امکان برای تمیز کردن اولیه بهره ببرید. سعی کنید منزجر و بیزار به نظر نیایید، زیرا می‌خواهید کودک فکر کند که تعویض پوشک او مایه تفریح است. برای او آواز بخوانید، آویز بالای سرش را تکان دهید یا یکی از اسباب‌ بازی‌ هایش را در دهان بگیرید تا نوزادتان درحالی که به پشت خوابیده است، سرگرم هم بشود. در ماه اول با آب خالص باسن بچه را شستشو دهید (با استفاده از یک حوله دستی نوزاد، قطعات حوله، دستمال رولی آشپزخانه نرم یا گلوله‌ ای پنبه بدنش را خشک کنید). دستمال‌ های مرطوب تجاری را برای بعد نگه دارید، زیرا ممکن است موجب التهاب پوست نوزاد شود. درمورد نوزاد دختر دقت کنید که با استفاده از بخش تمیز حوله یا دستمال یا پنبه برای هربار مالش پوست، برای پیشگیری از ورود مدفوع به واژن، حرکت مالشی را از جلو به عقب انجام دهید. اگرچه معمولاً نیازی به تمیز کردن لب‌ های فرج نیست، اما گاهی که مدفوع در هر گوشه و کنار جلو و عقب دیده شود، این کار لازم است. برای نوزاد پسر، درضمن تمیز کردن، یک پوشک اضافی روی آلت او قرار دهید و به این ترتیب احتمال فواره زدن ادرار روی صورت خود را از بین ببرید. این کار حتی هنگام پوشک کردن نوزاد دختر هشدار بدی نیست. بعد از پایان کار، هر آنچه از پوشک آلوده جدا شده است را به داخل توالت بیندازید (خود پوشک یک‌ بار مصرف را در سطل زباله بریزید. بزرگ‌ ترین خطر زیست محیطی ممکن است میزان کاغذ به کار رفته در آن ها نباشد؛ نگرانی بزرگ‌ تر مشکلاتی است که بر اثر ورود باکتری‌ ها به محیط زیست ایجاد می‌ شود). سپس نوزاد را با یک حوله تمیز یا پوشک پارچه‌ ای خشک کنید و بعد از پایان کار دست‌ های خود را خوب بشویید.

اصول ضروری پوشک کردن نوزاد

برای ساده‌ تر کردن کار ها در پوشک کردن نوزاد، حواس نوزاد را تاحد ممکن به جانب دیگری معطوف سازید. یک اسباب‌ بازی خاص را تنها در زمان پوشک کردن به دست او دهید- (دقت کنید اسباب‌ بازی سبکی باشد: زیرا ممکن است آن را روی خودش بیندازد)، آواز های مخصوص بخوانید یا برایش شکلک در بیاورید و قیافه بگیرید. به مرور زمان بر اثر کنترل بیش تری که نوزاد بر خود و اعمالش می‌ یابد از قبیل لگد پرانی، کنار زدن دست‌ های شما، پشت و رو شدن و درنهایت تلاش برای ایستادن، کار با او چالش‌ برانگیز تر می‌ شود. چنانچه او به وول خوردن اصرار دارد، کار را روی زیرانداز قابل شستشو روی فرش یا کف اتاق انجام دهید. ممکن است در مراحل بسیار پرجنب و جوش کودک، برای ثابت نگه داشتن او بر کف اتاق، یک پای خود را با ملایمت بر فراز سینه او نگه دارید و به محض اینکه کودک سر پا ایستادن را آموخت، شما احتمالاً باید نحوه پوشک کردن نوزاد به حالت ایستاده را بیاموزید.

نکات ضروری نحوه پوشک کردن نوزاد

بدون توجه به نوع پارچه‌ ای یا یک‌ بار مصرف بودن پوشک مورد استفاده، طی چند سال آینده زمان زیادی را با پوشک خواهید گذراند و به مرور زمان، مارک‌ ها و روش‌ های مناسب خود و کودک تان را کشف خواهید کرد. درضمن این که عیب و ایراد روش‌ های خود را برطرف خواهید کرد، بد نیست بدانید که تمام محل‌ های تعویض پوشک باید دارای مشخصاتی باشند.

-چنانچه برای استفاده از پوشک یک‌ بار مصرف برنامه‌ ریزی کرده‌ اید، یک بسته در اندازه فعلی کودک و یک بسته در اندازه بزرگ‌ تر دردسترس داشته باشید.

-درصورت استفاده از پوشک پارچه‌ ای، از هر اندازه سه یا چهار یا دو جین لازم دارید.

-برای پوشش روی پوشک پارچه‌ ای، سه تا شش عدد شورت لاستیکی یا پوشک گره‌ دار لازم دارید.

-پیش از استفاده از دستمال‌ های مرطوب مخصوص نظافت، در ماه اول تولد نوزاد از دستمال پارچه‌ ای برای نظافت استفاده کنید.

-باتوجه به نوع پوشک مورد استفاده، سطلی برای پوشک‌ های آلوده تهیه کنید.

-زیرانداز های متفاوتی برای مواقع مختلف تعویض پوشک تهیه کنید: زیراندازی برای میز تعویض پوشک (درصورتی که در اختیار دارید)، یکی هم برای هنگام مسافرت و یک زیرانداز بزرگ و ضد آب برای موقع لخت بودن کودک.

-به تناوب از دو ملافه برای زیرانداز استفاده کنید (یکی برای روی زیرانداز و دیگری درصورت لزوم).

-توجه داشته باشید که سطح تعویض پوشک (میز تعویض یا هر سطح ارتفاع‌ دار دیگر) دارای ارتفاع کافی باشد تا هنگام خم شدن برای تعویض پوشک به کمر درد دچار نشوید.

-برای درمان سوختگی ادراری پوشک و کهیر، کرم یا پماد دردسترس داشته باشید تا درصورت نیاز، از آن استفاده کنید.

-تشکچه فلانل ضدآب یا تشکچه‌ های یک‌ بار مصرف تخت نوزاد تهیه کنید. در اختیار داشتن آن ها، هم درحال حاضر و هم در آینده، برای جابه‌جایی از تخت نوزاد به تخت عادی، مفید است.

-علاوه بر همه این ها، خوش‌ خلقی و شوخ‌ طبعی خود را حفظ کنید.

راهنمایی های خوب برای پوشک کردن نوزاد

در زیر راهکار هایی برای بهتر گذراندن زمان پوشک کردن نوزاد آورده شده است:

-ابتدا و مهم‌ تر از همه چیز، تمام لوازم و وسایل خود را از قبل از باز کردن پوشک آلوده آماده کنید. این کار به شما آرامش بیش تری می‌ دهد.

-اگر میز تعویض پوشک بند نگه دارنده نوزاد دارد، هنگام بستن آن و به‌ منظور اجتناب از نیشگون گرفته شدن پوست لطیف نوزاد، دست خود را بین شکم کودک و گیرة بند قرار دهید.

-سرعت اهمیت زیادی دارد؛ هرچه سریع‌ تر بتوانید پوشک و لباس بچه را عوض کنید، هر دو خوشحال‌ تر خواهید بود.

-دقت نیز اهمیت زیادی دارد؛ اگر پوشک پیش از بستن، درست تنظیم نشده باشد، احتمالاً نشت خواهد کرد.

-ساییدگی پوست نوزاد توسط پوشک را بلافاصله درمان کنید. اجازه ندهید از کنترل خارج شود.

-هنگام تعویض پوشک نوزاد، یک پوشک پارچه‌ ای اضافی زیر پای او قرار دهید. درمورد نوزادان پسر، یک پوشک نیز روی آلت تناسلی قرار دهید. نوزادان، بدون پوشک، تمایل زیادی به ادرار کردن دارند.

-چنانچه نوزاد پرچنب و جوشی دارید، از میز تعویض پوشک صرف نظر و در سریع پوشک کردن او مهارت پیدا کنید.

-چند اسباب‌ بازی معین را در جعبه‌ ای نزدیک میز تعویض پوشک قرار دهید و فقط درموقع تعویض پوشک اجازه دهید نوزاد آن ها را مشاهده کند.

-همیشه چند پوشک یک سایز بزرگ‌ تر از سایزی که استفاده می‌ کنید در اختیار داشته باشید. به نظر مي‌ رسد پوشک یک شبه بسیار کوچک مي‌ شود و پوشک‌ های بسیار کوچک به ‌سرعت از محل نوار چسب می‌ ترکند.

-در خارج از منزل، یک پوشک پارچه‌ ای یا تشکچه فلانل ضدآب را به‌ عنوان زیرانداز برای تعویض پوشک به کار ببرید. زیرانداز های قشنگ کوچولوی تعویض پوشک همراه بسته‌ بندی‌ های پوشک به قدری ضدآب هستند که درصورت ادرار کردن نوزاد، آب از آن ها سرازیر مي‌ شود و مبل صندلی یا دامن شما را آلوده می‌ سازد.

-دستمال کاغذی رولی آشپزخانه با کیفیت مطلوب که با آب مرطوب شده است، جایگزین مناسبی برای دستمال‌ های مرطوب پاک‌ کننده به شمار می‌ آید.

-یک پوشک پارچه‌ ای را به چهار مربع کوچک‌ تر تقسیم کنید و هر یک را به‌عنوان لایه کمکی در شب به کار ببرید (چه برای پوشک پارچه‌ ای و پوشک‌ های یک‌ بار مصرف).

راه های آرام کردن کودک و نوزاد

گریه تنها راه بیان خواسته های یک نوزاد یا کودک است. نوزاد با گریه کردن به مادرش می فهماند گرسنه است یا درد دارد. وقتی گرdه کردن بدون هیچ علت مشخصی تا مدت های طولانی ادامه دار شود و نوزاد آرام نشود، به یک مسئله سخت تبدیل می شود. نوزادان می توانند دو تا سه ساعت در روز بدون علت گریه کنند یا غر بزنند؛ در این موقعیت پدر و مادر ها به دنبال راه های آرام کردن کودک و نوزاد می گردند. تمام نوزادان دلیلی برای گریه کردن دارند اما گاهی اوقات حتی پدر و مادر های با تجربه هم نمی توانند دلیل گریه کردن فرزند خود را پیدا کنند، پس باید هر چه سریع تر راه های آرام کردن کودک و نوزاد خود را فرا بگیرند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز کاردرمانی کودکان، با متخصصین حرفه ای در زمینه توانبخشی کودکان و همچنین مشاوره به والدین در جهت آرام کردن کودک و نوزادان فعالیت می نمایند. خدمات مختلف نظیر ماساژ درمانی، تکنیک های آرامسازی و رفتاردرمانی کودکان و… در این راستا کمک کننده می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

بعضی راه های آرام کردن نوزاد

–کودک را تکان دهید: نوزاد را در گهواره یا در صندلی متحرک در اتاقش یا در هر محل دیگری، ایستاده یا نشسته، به جلو و عقب تکان دهید. در حالی که او را در آغوش دارید به آهستگی در اطراف آنان جست و خیز کنید او را در کالسکه داخل منزل بیرون منزل و هر جای دیگری که هستید بگردانید و حرکت دهید.

–آواز بخوانید یا ترانه سر دهید: بغبغو های ملایم و ریتمیک می­ تواند ذهن کودک ­تان را از آنچه او را آزار می­ دهد منحرف سازد. نیازی نیست که شما صدای عالی داشته باشید یا اشعاری بدانید. فقط زیر لب چیزی زمزمه کنید اگر واقعاً از آواز خواندن خوش تان نمی­ آید جارو برقی را روشن کنید. احتمالاً خیلی به صدای شما شبیه نیست، اما آن صدای مزاحم یکنواخت برای گوش­ های بعضی کودکان، موسیقی به شمار می­ رود.

–دمای محیط را تغییر دهید: شاید اصلاً ندانید که نوزاد تان تا این حد ممکن است نسبت به دمای محیط حساس باشد. یک روان شناس می­ گفت: «در طول چند روزی که هوا به شدت گرم و ما در بیمارستان بودیم تمام در و پنجره­ های منزل بسته بودند به محض ورود به آنجا پنجره ­ها را باز کردیم اما تا مدتی هنوز هوا گرم بود و نوزادم دائم جیغ و فریاد می­ زد». او ادامه داد: «برای آرام کردن او همۀ احتمالات را آزمایش کردیم. شیر دادن، تکان تکان دادن، تعویض پوشک؛ ولی هیچ کدام کارگر نیفتادند. بالاخره همین طور که او را در آغوش گرفته و قدم زنان در اتاق به این طرف و آن طرف می ­رفتم متوجه شدم که هنگام عبور از کنار پنکه گریه ­اش آرام می­ گیرد بنابراین او را به هوای آزاد و خنک بیرون از منزل بردم و قدری قدم زدم. بعد از این اتفاق ما صندلی جنبانی برای حیاط منزل­ مان تهیه کردیم و واقعاً مؤثر بود»

-چنانچه آمادگی یا امکان بیرون رفتن ندارید، در یخچال را باز کنید و یکی دو دقیقه جلوی آن بایستید.

-چشم­ انداز را تغییر دهید: منظره جالبی در معرض دید کودک قرار دهید. یک گیاه، یک آویز تخت یا حتی یک رومیزی خوش نقش و نگار به اندازه کافی برای او جذاب خواهد بود. به آرامی برای او شرح دهید به چه چیزی می­ نگرد. او خیلی زود درک می­ کند که نمی­ تواند همزمان جیغ بزند و به صحبت شما نیز گوش دهد.

-برهنه شوید: کودکان تماس پوست بدن با پوست بدن را دوست دارند -پوست گرم بدن بابا به همان اندازه گرمای پوست مامان مؤثر است. کودک را روی قفسه سینه خود بخوابانید و بازوهای­ تان را دور او حلقه کنید یا اگر آب بازی را دوست دارد یک حمام گرم با یکدیگر بگیرید.

-سکوت کنید: بعضی کودکان ممکن است به سکوت و آرامش بدون اسباب بازی و بدون مزاحمت نیاز داشته باشند. او را در یک وضعیت راحت در تختش یا روی پتویی روی فرش اتاق قرار دهید. نور اتاق و سر و صدا را کم کنید و او را تنها بگذارید.

-از روش های کاردرمانی کودکان، ماساژدرمانی یا کاردرمانی آنلاین بهره بگیرید.

در آغوش گرفتن نوزاد

کودک را در آغوش بگیرید. در پاره ­ای فرهنگ­ ها، کودکان در ۹۰ درصد موارد حمل و بر دوش کشیده می­ شوند. این کودکان به اندازه کودکان کشور های صنعتی (که بخش عمده ­ای از اوقات­ شان را به تنهایی سپری می­ کنند) گریه نمی ­کنند. در حقیقت محققان ثابت کرده ­اند که در آغوش گرفتن کودک موجب کاهش قابل ملاحظه گریه او می­ شود. چنانچه میل دارید کودک­ تان آرام باشد و تنها گاهی گریه کند او را زمین نگذارید. این کار آن اندازه که فکر می­ کنید شاق و طاقت­ فرسا نیست. با در اختیار داشتن وسایلی مانند کوله جلویی و اسلینگ و کوله پشتی برای کودکان بزرگ­ تر کودک ­تان می­ تواند به راحتی ساعت ­ها «در آغوش» گرفته شود و دست های­تان برای انجام سایر کارها آزاد باشند. به محض این که چگونگی استفاده از اسلینگ را بیاموزید، اسلینگ برای شما و فرزندتان بسیار کارآمد خواهد بود. کودک قادر به شنیدن ضربان قلب و تماشای چهره شما و احساس حمل شدن نظیر زمان جنینی در رحم خواهد بود. این وسیله وزن کودک را به طور یکسان بر پشت پخش می­ کند؛ بنابراین شما راحت و هر دو دست­ تان برای انجام کارها آزاد خواهند بود. این حقیقت که او هرگاه میل داشته باشد می­ تواند بخوابد و شما می­ توانید با احتیاط به او شیر بدهید و دائما او را لمس می­ کنید، برای هر دوی شما مزیت بزرگی است. اسلینگ یکی از راه های آرام کردن کودک و نوزاد می باشد. اسلینگ را قبل از استفاده برای اولین بار، بارها بشویید. پارچه ­اش نرم و استفاده از آن بسیار راحت ­تر خواهد شد. برخلاف گذاشتن کودک در کوله جلویی که دارای محل­ های مشخص برای سر، بازو ها و پاهای کودک است، قرار دادن او در اسلینگ شهودی نیست. برای استفاده از آن بهتر است از فردی که در این مورد تجربه دارد، کمک بگیرید. هنگام شروع غر غر کودک و نوزاد را در اسلینگ قرار دهید.

نحوه استفاده از اسلینگ برای آرام کردن کودک و نوزاد

1- با دست چپ اسلینگ را نگه دارید، به گونه­ ای که ناحیۀ لایه­ دار آن به طرف شما و ناحیۀ بدون لایه به سمت خارج باشد.

2- اسلینگ را روی مبل بگذارید، به گونه ­ای که حلقه در سمت چپ و ناحیه وسیع ­تر در سمت راست باشد. آن را صاف و مرتب و بخش کفی آن را از هم باز کنید.

3- کودک را به پشت روی کفی پهن شده قرار دهید؛ به گونه­ ای که سرش به اندازۀ پهنای یک دست با حلقه فاصله داشته باشد و پاهایش به سمت انتهای پهن­ تر قرار گیرد.

4- دست راست خود را تا کنار گوش بالا بیاورید و با دست و سر وارد اسلینگ شوید. آن را به گونه­ ای که قسمت لایه­ دار روی شانه چپ و حلقه نزدیک زیر بغل چپ قرار داشته باشد تنظیم کنید.

5- بایستید و کودک را تا جایی که از ایمنی او اطمینان یابید در جای خود محکم کنید.

سوالات متداول:

1- آیا روش قنداق کردن برای آرام کردن نوزاد همیشه ایمن است؟
قنداق کردن اگر به شکل صحیح انجام شود، می‌تواند به آرام شدن نوزاد کمک کند زیرا حس امنیت رحم مادر را بازسازی می‌کند. اما باید توجه کرد که پاهای نوزاد در قنداق فضای کافی برای حرکت داشته باشد تا خطر دیسپلازی مفصل ران کاهش یابد. همچنین در هوای گرم، قنداق باید با پارچه نازک انجام شود تا از گرمازدگی جلوگیری شود.

2- نقش صداهای آرام‌بخش (White Noise) در آرام کردن کودک چیست؟
صدای سفید یا صداهای یکنواخت مانند صدای جاروبرقی یا هود آشپزخانه، شبیه صدای جریان خون و ضربان قلب مادر در رحم است و برای نوزاد حس آشنایی ایجاد می‌کند. استفاده محدود و با صدای مناسب (زیر ۵۰ دسی‌بل) می‌تواند گریه را کاهش دهد و خواب را بهبود بخشد.

مشکلات حرکتی اوتیسم

مشکلات حرکتی اوتیسم و اختلال حسی حرکتی در اوتیسم یکی از ویژگی های برجسته اختلال طیف اوتیسم می باشد. در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، مشکلات حرکتی حداقل در طول ۲ سال اول زندگی ممکن است با توانایی و قوه ی کودک مرتبط باشد. به هر حال با سپری شدن این زمان، برخی از کودکان اتیسم چالش ­هایی را با مهارت­ های حرکت درشت و ریز پیدا می ­کنند که مرتبط با praxis، توانایی برنامه ریزی و اجرای هدفمند است. طبق آخرین تحقیقات منتشر شده در حوزه مشکلات حرکتی و اختلال حسی در اتیسم، مشکلات حرکتی اوتیسم و تحکیم آن در گروه اختلالات طیف اوتیسم می تواند به دلیل اختلال عملکرد نیمکره چپ باشد. کلینیک کاردرمانی حسی حرکتی اتیسم دکتر صابر تحت نظر بهترین دکتر اوتیسم در تهران با استفاده از درمان های تخصصی و به روز همچون کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم ، ماساژ درمانی و سنسوری روم به ارائه خدمات درمانی به کودکان طیف اوتیسم مشغول می باشد.

انواع مشکلات حرکتی اوتیسم

• رنج مشکلات حرکتی در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم به صورت قابل توجه ی گسترده است. برای مثال مشکلات حرکتی در افراد مبتلا به سندوم رت قابل توجه است و می ­تواند تا حد شدید توسعه یابد. مسائل حرکتی در آسپرگر خفیف است و ویژگی­ های حرکتی آن ها شامل clumsy (دست و پا چلفتی!) می ­شود.
• برخی افراد مبتلا حرکات کلیشه­ ای مثل تکان دادن و یا بال زدن دست­ ها را دارند که می ­تواند بازنمایی رفتار های تکراری به عنوان یکی از هسته ­های اصلی نقص در اوتیسم باشد.
• مشکل در مهارت­ های حرکتی درشت که با زندگی روزمره تداخل می­ کند مثل بالا رفتن از پله ها.
• مشکل در مهارت­ های بینایی – حرکتی مثل کامل کردن پازل.
• آپراکسی دهانی غیر کلامی که به نقص در تقلید حرکتی اشاره دارد.

مشکلات حرکتی و حسی در اوتیسم

ارزیابگر باید به مشکلات حرکتی اتیسم توجه کند مثلا اگر فرد مبتلا به آسپرگر clumsy دارد ارزیابگر باید به فعالیت­ هایی مثل بالا رفتن از  پله­ ها و مهارت­ های ظریفی مثل بریدن و مهارت­ های بینایی- حرکتی مثل کامل کردن پازل یا نوشتن و پراکسیا و یا مهارت برنامه ریزی حرکتی مثل تقلید حرکات بدنی توجه کند. سرانجام ارزیابگر باید به وجود حرکات تکراری مثل تکان دادن دست توجه نماید. پردازش حسی به راهی برای مدیریت اطلاعات حسی شامل تلفیق یکپارچه سازی و سازماندهی درونداد حسی اطلاق می­ شود. حدود %۴۲ تا ۸۸% از افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم با این حیطه مشکل دارند:

• مشکلات برنامه ریزی حرکتی
• پاسخ بیش از حد یا کمتر از حد به محرک حسی (بیش برانگیختگی یا کم برانگیختگی)
• كم حسی یا بیش حسی
• اشتغال زیاد با ویژگی­ های حسی
• پاسخ متضاد به محرکات حسی

اگرچه این مشکلات در تمامی حواس شامل بینایی، شنوایی، لامسه، عمقی و دهلیزی مطرح است، اما این موضوع در خصوص حس شنوایی در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم رایج تر است. در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم سطح بالا بیش حسی نسبت به لمس و صدا گزارش شده. یکپارچگی حسی توسط کاردرمانگر انجام می­ شود. گفتاردرمانان اوتیسم ممکن است با کاردرمانگر برای شفاف سازی ماهیت و وسعت مسائل پردازش حسی مشورت کند.

ارزیابی اختلال حسی حرکتی در اتیسم

• هایپوسنس (برانگیختی کم) / هایپرسنس (بیش برانگیختگی) به محرک
• اشتغال زیاد با ویژگی ­های حسی محیط
• پاسخ متضاد به محرک حسی
• قواعد حسی
• سازماندهی رفتاری

مهارت‌های حرکتی درشت و ریز در کودکان اوتیسم و راهکارهای بهبود آن‌ها

کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) اغلب در رشد مهارت‌های حرکتی درشت و ریز با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. مهارت‌های حرکتی درشت شامل فعالیت‌های بزرگ‌تر مانند دویدن، پریدن، حفظ تعادل و هماهنگی اندام‌هاست، در حالی که مهارت‌های حرکتی ریز به حرکات ظریف مانند دست‌خط، استفاده از قیچی یا بستن دکمه‌ها مربوط می‌شود. اختلال در این مهارت‌ها می‌تواند بر استقلال فردی، یادگیری و تعاملات اجتماعی کودکان تأثیر منفی بگذارد.

چالش‌های حرکتی در کودکان اوتیسم

بسیاری از کودکان اوتیسم با مشکلاتی مانند ضعف در هماهنگی حرکتی، تون عضلانی نامتعادل یا تاخیر در رشد حرکتی مواجه هستند. برای مثال، ممکن است کودک در پرتاب توپ یا راه رفتن روی یک خط مستقیم مشکل داشته باشد یا در انجام کارهای ظریف مانند نقاشی کردن دچار ناهماهنگی شود. این مشکلات گاهی ناشی از تفاوت‌های پردازش حسی یا اختلال در برنامه‌ریزی حرکتی (دیسپراکسی) است.

راهکارهای بهبود مهارت‌های حرکتی

یکی از روش‌های مؤثر برای تقویت این مهارت‌ها، کاردرمانی اوتیسم در منزل یا کلینیک است. متخصصان کاردرمانی از طریق تمرین‌های هدفمند، بازی‌های حرکتی و ابزارهای ویژه، به کودک کمک می‌کنند تا هماهنگی، قدرت عضلانی و دقت حرکتی خود را بهبود بخشد.

برای مهارت‌های درشت: فعالیت‌هایی مانند تاب خوردن، بالا رفتن از وسایل بازی، پرتاب توپ و تمرین‌های تعادلی مفید هستند.

برای مهارت‌های ریز: تمرین‌هایی مانند نخ کردن مهره‌ها، بازی با خمیر، استفاده از قیچی و نقاشی می‌توانند مؤثر واقع شوند.
با ترکیب این روش‌ها و در نظر گرفتن نیازهای حسی و شناختی کودک، می‌توان عملکرد روزمره و مشارکت او در فعالیت‌های آموزشی و اجتماعی را افزایش داد. کاردرمانی نه تنها به رشد فیزیکی کمک می‌کند، بلکه زمینه را برای پیشرفت در سایر حوزه‌های رشدی نیز فراهم می‌سازد.

تمرینات حسی-حرکتی مؤثر برای کودکان اوتیسم در خانه

کودکان طیف اوتیسم اغلب نیازمند فعالیت هایی هستند که همزمان چند سیستم حسی و حرکتی را درگیر کند. این تمرینات ساده اما هدفمند می توانند به سازماندهی عصبی، بهبود توجه و خودتنظیمی کودک کمک شایانی کنند.

تمرینات یکپارچگی حسی-حرکتی:

پتو burrito (پتو بوریتو): پیچیدن ملایم کودک در پتو با فشار آرام می تواند حس عمقی را تحریک و اضطراب را کاهش دهد. اجازه دهید کودک خودش را از پتو آزاد کند تا هماهنگی حرکتی هم تقویت شود.

مسیرهای حسی: ایجاد مسیری با سطوح مختلف (فرش، فوم، سنگ ریزه) برای راه رفتن با پای برهنه. این کار علاوه بر تحریک حس لامسه، به بهبود آگاهی بدن کمک می کند.

فعالیت های سازماندهی کننده سیستم عصبی:

فعالیت های فشاری: هل دادن اجسام سنگین مثل سبد لباس یا گاری، یا بازی “دیوار را هل بده” می تواند به تنظیم سیستم عصبی کمک کند.

تمرینات تعادلی پویا: استفاده از بالشتک های تعادلی یا تشک های نرم برای ایستادن روی یک پا همراه با پرتاب توپ به دیوار.

تمرینات تقویت توجه و هماهنگی:

بازی “دنبال نور”: استفاده از چراغ قوه برای ایجاد الگوهای نوری که کودک باید با دست یا پا دنبال کند.

آهنگ های حرکتی: ساخت روتین های حرکتی ساده همراه با موسیقی ریتمیک برای بهبود توالی حرکتی.

نکات اجرایی مهم:

همیشه به نشانه های کودک توجه کنید و در صورت بروز ناراحتی، فعالیت را متوقف کنید.

محیط را ساده و بدون محرک های اضافه حفظ کنید.

از وسایل ساده خانه مانند بالش، حوله و اسباب بازی های موجود استفاده کنید.

مدت زمان فعالیت ها را کوتاه (5-10 دقیقه) و در عوض تکراری در روز نگه دارید.

این تمرینات نه تنها به بهبود پردازش حسی کمک می کنند، بلکه می توانند به کاهش رفتارهای کلیشه ای و افزایش تعاملات اجتماعی کودک نیز منجر شوند. برای دستیابی به بهترین نتایج، تمرینات را به صورت روزانه و در محیطی آرام انجام دهید.

سوالات متداول:

1-چرا کودک من در بستن دکمه و زیپ لباس مشکل دارد؟
این مشکل معمولاً به ضعف مهارت‌های حرکتی ریز و برنامه‌ریزی حرکتی مربوط است. تمرین با اسباب‌بازی‌های دارای دکمه و زیپ می‌تواند آن را بهبود بخشد.

2-آیا راه رفتن روی پنجه پا در اوتیسم طبیعی است؟
بله، این رفتار در بسیاری از کودکان اوتیسم دیده می‌شود و معمولاً به حساسیت لمسی کف پا یا اختلال در حس عمقی مرتبط است. تمرینات حسی و کفش‌های مخصوص می‌توانند کمک‌کننده باشند.

کاردرمانی برای رفلکس نوزدان

نوزاد طبیعی با رفلکس (بازتاب) به دنیا می ­آید. البته بیشتر رفلکس­ها (خصوصاً اولیه) از دوران جنینی آغاز شده که به وضوح در رفتار حرکتی زمان کودکی (و تعدادی از آنها نیز حتی در بزرگسالی) آشکار می­گردند. به طور کلی رفلکس حرکتی است که تحت تأثیر یک محرک خاص در یک وضعیت خاص، الگوی کلیشه­ ای خاصی را ایجاد می­کند. در واقع رفلکس­ها نمادی از رشد حرکتی اولیه و نمودی از تکامل سیستم عصبی می ­باشند. برای مثال در برخورد دست ما به یک جسم داغ، بدون اینکه فکر کنیم ناخودآگاه دست ما از آن دور می­شود که در واقع یک رفلکس حفاظتی است و برای جلوگیری از آسیب وارد عمل می­گردد. یک فلکس از اجزای گیرنده، راه آوران، مرکزکنترل، راه وابران، و نقطه اثر یا همان عضله تشکیل شده است. اما در بعضی موارد این رفلکس ها در زمان مناسب خود به وجود نمی آیند یا کمرنگ نمی شوند و روند رشد طبیعی نوزاد را تحت تاثیر قرار می دهند. کاردرمانی برای رفلکس نوزادان با روش ها و تکنیک های کاردرمانی به کنترل رفلکس کودکان و تسهیل روند رشد حرکتی کودک کمک می کند. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی جسمی و ذهنی کودکان با استفاده از تجهیزات و علم روز دنیا در دو شعبه غرب و شرق تهران مشغول به فعالیت می نباشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کاردرمانی برای رفلکس نوزادان

در کاردرمانی برای رفلکس کودکان، تقسیم بندی­ های مختلفی برای رفلکس­ها ذکر شده است که از آن جمله می­توان به تقسیم ­بندی بر اساس نوع سطح محل و ماهیت رفلکس اشاره کرد. بر همین اساس انواع مختلفی برای رفلکس­ها در نظر گرفته می­شود که مورد بحث ما در این بخش رفلکس­های رشدی هستند. بسیاری از این رفلکس­ها حتی قبل از تولد نیز وجود دارند. زمانی که نوزاد متولد می­شود و امکان عملکرد ارادی مستقل و ارتباط با محیط راندارد، رفلکس­ها تا حدی این امکان را برای او ایجاد می­کنند، بنابراین وجود رفلکس­ها برای تکامل حرکتی و شناختی کودک لازم است. به عبارت دیگر میتوان گفت که رفلکس­ها جزئی از تکامل حرکتی طبیعی و پایه­ی آن هستند. البته همزمان با بزرگ شدن کودک این رفلکس­ها باید جای خود را به واکنش­ها و حرکات ارادی دهند تا کودک بتواند مراحل بالاتر تکاملحرکتی را کسب نماید (تکامل سیستم عصبی مرکزی این فرآیند را کنترل می­کند).

تقسیم بندی رفلکس­ها در کاردرمانی جسمی بر اساس سطوح تکامل مغزی

1. رفلکس­های سطح نخاعی Spinal):جایگاه این رفلکس­ها در محلی به نام هسته­های دایتر (Dieter)، که در ثلث تحتانی پل مغزی قرار دارند، قرار دارد. این رفلکس­ها سطحی­ترین، ساده­ترین، پایین­ترین و اساسی­ترین رفلکس­ها هستند. رفلکس­های نخاعی فازیک یا حرکتی بوده و شامل الگوهای کلی فلکشن و اکستنشن هماهنگ در اندام­ها می­باشند. در این رفلکس­ها مهار متقابل حاکم است و به طور طبیعی حداکثر تا ۲ ماهگی دیده خواهند شد (اگر بعد از این سنین دیده شوند، احتمالاً نشان دهنده­ی تأخیر در رشد و تکامل سیستم عصبی مرکزی می­باشند).این رفلکس­ها از نظر وضعیت در سطح بدون پا (Apedal) بوده و در وضعیت­های طاقباز و دمر انجام می­گیرند.
2. رفلکس‌­های سطح ساقه­ی مغزی (Brainstem): جایگاه رفلکس­های این سطح در منطقه­ای بین هسته­های دایتر تا هسته­های قرمز قرار دارد و قسمت اعظم قاعده­ی خاکستری مغز را تشکیل می­دهند (از طریق مسیر رتیکولواسپاینال عمل می­کنند). این رفلکس­ها استاتیک یا وضعیتی بوده و باعث تغییر در توزیع تون عضلات سراسر بدن می­گردند و مربوط به تغییر وضعیت سر و بدن در فضا یا تغییر وضعیت سر نسبت به بدن هستند. این رفلکس­ها توسط تحریک لابیرنت­ها و یا تبعیت حرکات بدن از سر و گردن ایجاد می­شوند که باعث تحریک عمقی عضلات گردن می­شوند (در این رفلکس­ها انقباض همزمان حاکم است) این رفلکس­ها حداکثر سنین ۴-۶ ماهگی طبیعی بوده و وجود پاسخ مثبت بعد از این سنین احتمال تأخیر در رشد و تکامل سیستم عصبی را مطرح می­کند. بیشتر این رفلکس­ها نیز بدون پا می­باشند که در حالت دمر و طاقباز انجام می­گیرند.
3. رفلکس­ها و واکنش­های سطح مغز میانی (Midbrain): جایگاه این رفلکس­ها و واکنش­ها که در برخی از منابع رفلکس­های ثانویه نیز نامیده شده­اند در مغز میانی است (بالای هسته­های قرمز) و شامل قشر خاکستری نمی­شوند (از طریق مسیر تِکتواسپاینال و سِربلواسپاینال عمل می­کنند) این رفلکس­ها باعث تبعیت حرکات سر و تنه از یکدیگر می­شوند. این تبعیت که هم از ناحیه­ی سر به تنه و هم از ناحیه­ی تنه به سر منتقل می­شود باعث حفظ راستای طبیعی سر و بدن در فضا در وضعیت­های مختلف می­گردد. این رفلکس­ها و واکنش­ها بعد از تولد شکل گرفته و بیشترین تمرکز را در سنین ۱۰-۱۲ ماهگی دارند. به مرور که کنترل قشری افزایش می­یابد این رفلکس­ها نیز مهار می­شوند که ممکن است تا ۵ سالگی نیز طول بکشد. این واکنش­ها بعداً در یک بزرگسال سالم به صورت الگوهای حرکتی ارادی دیده خواهد شد. این واکنش­ها و رفلکس­ها از نظر وضعیت در سطح چهار دست و پا (Quadropedal) بوده و در واقع رفلکس­ها و واکنش­های این سطح هستند که باعث می­شوند کودک توانایی غلت زدن، نشستن، چهار دست و پا ایستادن و رفتن را بدست آورد.

به دلیل اینکه حرکات، دیگر به صورت تکراری و خاص اتفاق نمی­افتد و توانایی تطابق با شرایط در آنها دیده می­شود، از این سطح به بعد، از واژه­ی واکنش به جای رفلکس استفاده خواهد شد. میتوان این­گونه اظهار کرد که واکنش­ها نسبت به رفلکس­ها از سرعت و پیچیدگی بالاتری برخوردار بوده و به صورت ارادی قابل کنترل هستند.

4. واکنش­های حرکتی اتوماتیک (Automatic Movement Reactions): این سطح گروهی ازرفلکس­ها را شامل می­شود که در نوزادان و کودکان کم سن و سال دیده شده و با وجود اینکه کاملا جزء واکنش­های راستایی قرار نمی­گیرند اما در اثر تغییر در وضعیت سر ایجاد شده و از لحاظ نظری مجاری نیم دایره، لابیرنت­ها و گیرنده­های عمقی گردن را شامل می­شوند. مانند واکنش­های راستایی آنها نیز در سنین خاصی ظاهر شده و بروز یا عدم بروز این واکنش­ها می­تواند علامت وجود اختلال یا تاخیر در رشد و تکامل سیستم عصبی مرکزی باشد. این سطح از رفلکس­های مورو، لاندا و پاراشوت تشکیل شده است. برخی از نویسندگان معتقدند که این رفلکس­ها بینابینی بوده و نشانه­ای از گذر کودک از یک سطح مغزی به سطح بالاتر هستند (مورو بین سطوح نخاعی و ساقه­ی مغزی، لاندا بین سطح ساقه­ی مغز و مغز میانی، و پاراشوت بین سطح مغز میانی و قشری قرار می­گیرند). البته در بیشتر منابع، دیگر سطح جداگانه­ای برای این رفلکس­ها در نظر گرفته نمی­شود. بر این اساس بهتر است مورو را در دسته­ی رفلکس­های اولیه، و لاندا و پاراشوت را نیز بخشی از واکنش­های وضعیتی در نظر گرفت.
5. واکنش­های سطح قشری (Cortical):این واکنش­ها در مناطق قشر خاکستری مغز، قاعده­ی مغز و مخچه شکل می­گیرند (از طریق مسیر کورتیکواسپاینال و کورتیکوپونتو سربلار عمل می­کنند) رشد مراحل تعادلی باعث پیشرفت وضعیت به سمت مرحله­ی دو پا (Bipedal) می­شود و در واقع واکنش­های این سطح هستند که کودک را قادر می­سازند بایستد و راه برود. این واکنش­ها از ۶ ماهگی آغاز شده و تا پایان عمر ادامه خواهند داشت.پایه­ی اصلی واکنش­های این سطح را رفلکس­های لاندا و پاراشوت تشکیل می­دهند .

همانگونه که در توضیح سطوح مختلف رشد رفلکسی مشاهده گردید رفلکس­های هر سطح دارای ویژگی­های مشترکی هستند که بر این اساس می­توان آنها را تقسیم بندی کرد:

تقسیم بندی بر اساس موقعیت تحریک:

1. رفلکس­های سطحی: تحریک لمسی یا دردناک بخش­های سطحی (بیرونی) بدن مانند پوست، قرنیه، و غشای مخاطی باعث بروز پاسخ­های مرتبط می­شود (مانند رفلکس­های قرنیه، شکمی و …)
2. رفلکس­های عمقی: این رفلکس­ها با تحریکات کششی یا ضربه­ای گیرنده­های عمقی­تر بدن در عضلات اسکلتی، تاندون­ها، استخوان­ها، مفاصل و گیرنده­های تعادلی ایجاد شده و باعث انقباض عضلانی می­شوند (مانند رفلکسگلابلا، دو سر بازویی، و رفلکس زانو)
3. رفلکس­های اوتونومیک یا احشایی: این رفلکس­ها از گیرنده­های احشایی منشأ گرفته و طبعاً عضلات صاف، غدد، عروق و دستگاه دفعی را در برخواهند گرفت (مانند رفلکس­های رکتال و سینوس کاروتیدی).

۴. رفلکس­های مربوط به حواس ویژه: که گیرنده­ها در اندام­های ویژه حسی مانند چشم و گوش قرار دارند (مانند رفلکس­های مردمک و استارتل)

تقسیم بندی بر اساس وضعیت کودک و سطوح رشد حرکتی:

1. رفلکس­های (supine/prone)Apedal←رفلکس­هایسطحنخاعوساقه­یمغز

۲. رفلکس­های Quadrupedal←واکنش­های سطح مغز میانی

3. رفلکس­های Bipedal←واکنش­هایسطحقشری

جدول ۵-۱ ویژگی­های رفلکس­های سطوح مختلف

تقسیم بندی بر اساس ماهیت رفلکس:

۱. رفلکسهای استاتیک: این رفلکس­ها در تمام عمر باقی مانده و نشان دهنده سطوح پایینی و اولیه­ی رفلکس­ها در سطح نخاع و ساقه­ی مغز می­باشند. این رفلکس­ها شامل رفلکس­های تاندونی،مردمک، پلک زدن و … می­باشند.

2. رفلکس­های اولیه (Primitive Reflexes): این دسته شامل رفلکس­های سطوح نخاعی و ساقه­ی مغزی می­شوند که به طور معمول طی دوران جنینی (از هفته­ی ۲۵) شکل گرفته و عموماً تا سن ۶ ماهگی ناپدید می­شوند. بیشتر این رفلکس­ها باید از بین بروند تا واکنش­های سطوح بالاتر مغزی و در نهایت الگوهای حرکتی ارادی جایگزین آنها شوند.
3. واکنش­های وضعیتی (Postural Reactions): این دسته شامل واکنش­های سطوح مغز میانی و قشریمی­باشند:

• واکنش­های راستایی (Righting Reactions)
• واکنش­های تعادلی (Equilibrium Reactions)
• واکنش­های حفاظتی (Protective Reactions)

تقسیم بندی بر اساس نوع واکنش و پاسخ:

1. حرکتی یا فازیک (Phasic): همراه با پاسخ­های سریع و کوتاه مدت حرکتی
2. وضعیتی یا تونیک (Tonic): همراه با پاسخ­های طولانی و بلندمدت­تر وضعیتی.

1- چه رفلکس‌هایی باید تا ۱۲ ماهگی از بین رفته باشند؟
رفلکس‌های پالمار، بلانت، گالانت، پلیسینگ و تونیک گردن غیرقرینه معمولاً تا ۶ تا ۱۲ ماهگی ناپدید می‌شوند. اگر این رفلکس‌ها باقی بمانند، ممکن است منجر به مشکلاتی در مهارت‌های حرکتی ظریف و تعادل کودک شوند

2- کاردرمانی چگونه به رشد حرکتی کودکان کمک می‌کند؟
کاردرمانی رشد حرکتی شامل ارزیابی رفلکس‌ها، عضلات و تعادل است و تمرین‌هایی برای مهار رفلکس‌های باقی‌مانده و تقویت حرکات ارادی ارائه می‌دهد تا کودک مراحل رشدی را به‌موقع و مطلوب پشت سر بگذارد.