نخستین باری که گریه نوزاد و کودک خود را می شنوید، می تواند تجربه ای هیجان انگیز و شادی بخش برای شما باشد، چرا که این گریه نشانه سالم بودن فرزند شما خواهد بود. اما با گذشت زمان، گریه کردن نوزاد و ناآرامی او می تواند پدر و مادر را نگران کند. آرام کردن نوزاد عموما کار سختی است. اگر شما برای اولین بار است که پدر شدن یا مادر شدن را تجربه می کنید و نوزادتان بیقرار است، در ابتدا روش های آرام کردن نوزاد برای شما سخت خواهد بود. اما نباید نگران باشید به این دلیل که راه های بسیار زیادی برای آرام کردن نوزاد وجود دارد.برای آرام کردن ناله و گریه نوزاد و ساکت کردن او در ابتدا باید به دنبال دلیل گریه های نوزاد و کودک باشید. تعیین علت گریه نوزاد، مهم ترین معیار برای آرام کردن نوزاد می باشد. هنگامی که شما به عنوان پدر و مادر علت گریه ها و بیقراری های نوزاد و کودک خود را بدانید، سریع تر می توانید مشکل تان را حل کنید؛ اما متوجه شدن دلیل گریه نوزاد یا کودک، می تواند کمی سخت باشد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر تحت نظر بهترین دکتر کودک بیقرار با استفاده از روش های ماساژ درمانی کودکان به درمان نوزاد و کودک بیقرار پرداخته و به والدین تازه کار روش های آرام کردن نوزاد و کودک بیقرار را آموزش می دهد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
روش های آرام کردن کودک بیقرار
هنگام کار کردن ماشین لباسشویی شما با یک تیر دو نشان می زنید؛ چنانچه صدای شرشر آب لباسشویی کودک بیقرار شما را آرام نکند، نشاندن او روی صندلی مخصوصش و قرار دادن آن روی دستگاه در حال خشک کردن لباس ها این کار را خواهد کرد و البته یکی از کار های روزانه شما نیز انجام خواهد شد. مراجعه به متخصص ماساژ درمانی و معاینه و ماساژ، بعضی از کودکان به ویژه آن هایی که تولد دشواری داشته اند را آرام تر می کند و موجب اشک ریختن کمتر آن ها می شود. از این که کودک بیقرار خود را به دست فرد دیگری بسپارید، نترسید. کودک تان خستگی و استیصال شما را درک خواهد کرد؛ یک فرد تازه نفس ممکن است مشکل را حل کند. در صورتی که به شخص دیگری دسترسی ندارید و به آخر خط رسیده اید، کودک بیقرار خود را در جای امنی قرار دهید و به مدت کوتاهی استراحت کنید. هوای تازه ای تنفس کنید، از منزل بیرون بروید و کمی ورزش کنید. قدری قدم بزنید یا در حالی که کودک را در سبد مخصوص جلوی دوچرخه قرار داده اید، دوچرخه سواری کنید. حرکت ممکن است موجب آرامش نوزاد و کودک بیقرار و ورزش موجب آرامش خود شما شود. در صورت مساعد نبودن هوا در خانه بمانید و در حالی که کودک را در آغوش دارید با او جست و خیز کنید. (می تواند با نوای موسیقی باشد)
روش های دیگر آرام کردن کودک بیقرار
بهترین دکتر کودک ناآرام می گوید: کودک بیقرار تان را از جایش برداشته اید به او غذا داده اید، آروغش را زده است، پوشکش را تعویض کرده اید، او را در پتوی مناسبی پیچیده اید، دوباره پتو را از دور او باز کرده اید ولی هنوز هم گریه می کند. دلیلش برای شما نیست و حتی خود کودک نیز ممکن است دلیلش را فراموش کرده باشد، تنها چیزی که در این حالت می خواهید، ساکت شدن اوست. حالا وقت آن است که این آرام بخش های چند منظوره را آزمایش کنید. آمادگی شاید بد نباشد؛ آرام کننده های زیر را به وسایل کودک بیقرار خود اضافه کنید:
اسلینگ: دارای اندازه های مختلف بر اساس قد شماست. انتخاب اندازه مناسب، موجب حمل راحت تر کودک بیقرار خواهد بود. بد نیست دو عدد داشته باشید؛ یکی به اندازۀ مامان و یکی به اندازه بابا
کوله جلویی: کودک بیقرار تان را در آغوش شما نگه می دارد و گرما و نیز ضربان قلب شما ممکن است موجب آرامش او شود.
آکواریوم: صدای فیلتر آکواریوم، نوزاد و کودک بیقرار را آرام می سازد و ماهی ها توجه او را جلب می کنند.
تاب: حرکت یک تاب کودک می تواند آرامش بخش باشد. این نوع تاب را مدت زیادی مورد استفاده قرار نمی دهید بنابراین شاید امانت گرفتن آن از یک دوست، فکر بدی نباشد.
صندلی تاشو کودک: صندلی پایه بلند با پوشش پارچه ای که می توانید با پا آن را بالا و پایین ببرید.
موسیقی: انواع مختلف آن را امتحان کنید از کلاسیک تا پاپ، بالاخره یکی از آن ها مؤثر خواهد بود.
هشدار: کودک بیقرار تان را به شدت تکان ندهید؛ زیرا گریه او را متوقف می کند و ممکن است موجب فلج دائمی، حملة صرع، نابینایی سایر صدمات مغزی یا حتی مرگ شود. به علت بزرگی سر و ضعف ماهیچه های گردن، تکان تکان دادن کودک ممکن است موجب حرکت مغز در جمجمه و در نتیجه پارگی رگ های خونی شود. اگر خیلی هیجان زده و عصبانی هستید، کودک را در محل امنی قرار دهید و از او دور شوید.
قنداق، یکی از روش های آرام سازی کودک بیقرار
در چند هفته اول تولد، بعضی نوزاد ها اگر جمع و جور در پارچه ای پیچیده شوند، احساس امنیت بیشتری دارند و کمتر بدقلقی می کنند. قنداق کردن دست ها و پا های نوزاد بیقرار را که ممکن است حرکات آن ها او را از جا یا از خواب بپراند، مهار می کند و گرمای پتو او را آرام می سازد. (بعضی کودکان این کار را دوست ندارند و به سرعت عقیده شان را ابراز می کنند).
1.یک پتوی تقریباً مربع نوزاد را پهن کنید و گوشه بالای آن را به طرف پایین تا بزنید.
2.نوزاد را به پشت روی پتو قرار دهید به طوری که گردن کمی بالاتر از محل تاخوردگی پتو قرار گیرد. یک دست او را کنارش قرار دهید و پتو را روی بدن و زیر پشتش تا بزنید.
3.گوشۀ پایینی پتو را به طرف بالا تا بزنید و لبه اضافی آن را که ممکن است روی صورت نوزاد را بپوشاند به طرف پایین تا بزنید.
4. دست دیگر را پایین بیاورید و گوشه ی دیگر پتو را روی بدن نوزاد قرار دهید و اضافی آن را زیر بدنش بگذارید.
سوالات متداول:
1- آیا بغل کردن زیاد نوزاد باعث لوس شدن او می‌شود؟
تحقیقات نشان داده که بغل کردن و تماس بدنی مکرر در ماه‌های اول زندگی نه تنها باعث لوس شدن نمی‌شود، بلکه امنیت روانی و رشد سالم عاطفی را تقویت می‌کند. تماس پوست با پوست به ویژه در نوزادان تازه‌متولدشده باعث آرامش فوری و کاهش ضربان قلب و تنفس نامنظم می‌شود.
2- چگونه نور و محیط خواب بر آرامش کودک تاثیر می‌گذارد؟
نور ملایم و محیط آرام باعث کاهش تحریکات حسی و آمادگی برای خواب می‌شود. استفاده از پرده‌های تاریک‌کننده و صدای محیطی ملایم می‌تواند نوزاد را سریع‌تر آرام کند. نور آبی و تحریک‌کننده (مثل تلویزیون یا موبایل) نباید در محیط خواب وجود داشته باشد.
در حالی که ممکن است عموم مردم گفتار درمانی را با لکنت زبان و اختلالات گفتاری مرتبط بدانند، گفتار درمانگران به کودکان و بزرگسالان کمک می کنند تا مهارت ارتباط خود را بهبود بخشند. گفتار درمانی کودکان و بزرگسالان برای بهبود مهارت ارتباط شامل انواع روش های درمانی برای بهبود ارتباطات عملکردی در محیط های گوناگون اجتماعی می باشد. گفتار درمانگر می تواند به اشخاص در هر سنی که باشند، از کودک گرفته تا بزرگسال، که در مهارت های ارتباط با مشکلاتی مواجه هستند، کمک کند. برخی روش های گفتار درمانی که برای بهبود مهارت ارتباط استفاده می شود عبارت اند از: آموزش ویدیویی، مکالمات نقش آفرینی، ایفای نقش و… . گفتار درمانی معمولا نقش بسیار مهمی در کمک به کودکان و بزرگسالانی که در مهارت ارتباط مشکل دارند، ایفا می کند. روش هایی که یک گفتار درمانگر استفاده می کند دقیقاً با کودک یا بزرگسال و چالش های خاص آن ها سازگاری دارد. رضایت مراجعه کنندگان به کلینیک گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز گفتاردرمانی در تهران، تجربه همیشگی ما را در ارائه بهترین خدمات گفتار درمانی برای بهبود مهارت ارتباط کودکان و بزرگسالان نشان می دهد.
در درمان اختلالات در مهارت ارتباط برای حل مشکلات مربوط به ارتباط استون چندین روش را شرح داده است. او پی برد که ارتباطات کارآمد با مهارت ارتباط آزاد و احترام به باور ها و احساسات مشخص می شود. نقش ها و قوانین باید روشن، انعطاف پذیر و متناسب با نیاز ها و توانمندی های شرکت کنندگان در ارتباط باشند. در صورت لزوم، این قبیل ارتباطات را می توان متناسب با نیاز افراد، تغيير داد. استون، شش مفهوم زیر را درباره ارتباط شرح داده است:
1) شرکت کنندگان در مهارت ارتباط، لازم و ملزوم یکدیگرند. (به عنوان مثال بیمار و درمانگر از یکدیگر تأثیر می پذیرند).
2) روند تعامل توسط تمام اعضای شرکت کننده در یک تعامل شکل می گیرد و تداوم پیدا می کند (به عنوان مثال، هر شخص در جلسه درمان روی تمام گروه تأثیر می گذارد).
3) ارتباط دارای قوانینی است که، این قوانین را رفتار ها و نقش های افراد تعیین می کند. (به عنوان مثال، هر شخص دارای این اندیشه است که او از دیگر اعضای گروه انتظار دارد تا در گروه رفتار خاصی داشته باشند).
4) در یک ارتباط پایدار، تغییر یا نقص قانون، تنشزا است. (به عنوان مثال، ثبات در تعاملات، مانع از ایجاد اضطراب می شود زیرا هر کس می داند که از او چه انتظاری دارند. استون پی برد که اشخاص دارای مهارت ارتباط درون فردی و بین فردی قوی، آسان تر از اشخاص دارای مهارت ارتباط محدود در این جنبه ها می توانند خود را در یک ارتباط تغییر دهند).
5) در یک ارتباط، افراد درباره ماهیت مهارت ارتباط و همچنین درباره رخداد ها و فعالیت ها به گفتگو می پردازند. استون بر این باور است که، رفتار ها نشان می دهند که افراد در گروه درباره ارتباط چه احساسی دارند و معتقد است که با بیان کردن می توان درباره ماهیت ارتباط نیز به گفتگو پرداخت).
6) مهارت ارتباط با افراد بیشتری هم صورت می گیرد و از آن ها تأثیر می پذیرد. (به عنوان مثال، استون پی برد که افراد بیشتری که روی ارتباط بالینی تأثیر می گذارند عبارت اند از: افراد خانواده، مدارس، ادارات و سایر کلینیک ها).
گفتار درمان ها را تشویق می کنیم تا بدانند که، ارتباط در درمان به کیفیت مهارت ارتباط بین فردی و درون فردی ارایه شده از سوی اعضای گروه بستگی دارد. هنگامی که برقراری ارتباط بین اعضای گروه با مشکل رو به رو شود به گفتار درمان بستگی دارد تا برای ارایه ی تعاملات درمانی مؤثر به نفع تمامی بیماران پویایی های برقراری ارتباط را ارزیابی نماید و آن را در جهت دیگری به کار بیندازد. گاهی وقت ها لازم است تا برای ایجاد و یا ایجاد دوباره تعاملات درمانی مؤثر، رفتار درمانی صورت گیرد. در چنین موارد گفتار درمان ها را تشویق می کنیم تا برای افزایش موافقت و کاهش مقاومت، شگرد های درمانی دیگری را جستجو کند. صرف نظر از توجه به شگرد هایی که برای افزایش و تداوم مهارت ارتباط در درمان ضروری به نظر می رسند، گفتار درمان ها باید به یاد داشته باشد ،که دلیل اصلی توجه به پویایی های ارتباط در درمان این است که، پیشرفت در درمان را به حداکثر افزایش دهیم.
معرفی بیمار به گفتار درمان دیگر برای انجام گفتار درمانی
غالباً،گفتار درمانگر پی می برد که ضرورت دارد تا بیمار را به سایر متخصصان (پزشکی، آموزشی، روان شناسی و غیره) معرفی کند. گه گاهی آن گونه که انتظار می رود درمان به پیش نمی رود و گفتار درمانگر باید علل کُندی پیشرفت مناسب را کشف نماید. در سایر موارد طبق آنچه که انتظار می رود بیمار پیشرفت می کند و زمان آن میرسد تا احتمالات مربوط به آنچه را که پیشتر شناسایی شده بود کشف نماییم و یا به آن اضافه کنیم ولی به دلیل این که در آغاز روی نیازهای مهارت ارتباط تأكيد زيادی صورت گرفته بود، این کار را به تعویق می اندازیم. در هر یک از این دو مورد، گفتار درمانگر باید احتمال معرفی بیمار را برای او شرح دهد و سپس به منظور موجه جلوه دادن معرفی بیمار با متخصص مربوطه تماس بگیرد. به عنوان مثال، چنانچه بیماری پس از ۴-۳ ماه کار با گفتار درمانگر، به متخصص کاردرمانگر معرفی شده باشد، علت این معرفی باید برای بیمار شرح داده شود و به طور مناسب پیگیری شود تا اطمینان حاصل گردد که این معرفی هم درست بوده و هم به نفع بیمار بوده است. این کار حائز اهمیت است به ویژه اگر در خلال معرفی و یا پس از معرفی بیمار به سایر متخصصان ضرورت داشته باشد که گفتار درمانی مهارت ارتباط ادامه پیدا کند. شیپ لی و مک آفی نمونه ای از معرفی را برای معاینه پزشکی به منظور ارزیابی حنجره و یا آسیب حنجره ارایه داده اند. بنابراین گفتار درمانگر می تواند از این معرفی به منظور ارجاع بیماران خود به سایر متخصصان استفاده کند. به عنوان مثال، شیپلی و مک آفی، برگه ای از معرفی نامه درست کرده اند که شامل موارد زیر است:
1) عنوان برگه
2) اطلاعات اجتماعی مربوط به بیمار
3)سلام و احوال پرسی برای دریافت کننده معرفی نامه
4) اطلاعاتی در این باره که گفتار درمانگر چه وقت و چرا بیمار را مورد ارزیابی قرار داده است
5) توضیح وضعیت مهارت ارتباط بیمار در خلال ارزیابی
6) یافته های به دست آمده از ارزیابی گفتار درمانگر
7) توضیحی درباره نخستین برنامه های درمانی بیمار
8) تقاضا از متخصص مربوطه به منظور ارزیابی بیمار
9) پیوست نمودن برگه ای که متخصص مربوطه پس از دریافت معرفی نامه گفتار درمانگر باید آن را تکمیل نماید
10) تقاضا از متخصص مربوطه که پس از تکمیل برگه پیوست، آن را به گفتار درمانگر برگرداند
۱۱) سپاس گزاری از متخصص دریافت کننده معرفی نامه
12) نام و نام خانوادگی، آدرس، شماره تلفن و امضای گفتار درمانگر معرفی کننده
با استفاده از این مؤلفه ها گفتار درمانگر برای انجام گفتار درمانی باید بتواند معرفی نامه کاملاً مناسبی را برای تقاضای کمک از سایر متخصصان پزشکی، آموزشی و نظایر این ها، طرح ریزی نماید. همان گونه که پیشتر گفته شد گفتار درمانگر باید آمادگی داشته باشد تا براساس تمام ارجاعاتی که به سایر متخصصان انجام داده است، برنامه درمانی مناسبی را جهت رفع نیاز های بیمار فراهم نماید.
تمرینات دهانی حرکتی در اوتیسم به مجموعه تمریناتی گفته می شود که سبب افزایش یا تقویت عضلات گفتاری در ساختار دهانی کودک اوتیسمی می شود و اختلالات گفتار و بلع را بهبود می بخشد. انواع تمرینات دهانی حرکتی در اوتیسم با ورزش های گوناگون عبارت اند از: استفاده از نی پلاستیکی یا ساز دهانی، فوت کردن با نی پلاستیکی در لیوان، لیس زدن بستنی، حرکت دادن تنقلات در دهان، بازی با اسباب بازی حباب ساز، بازی با سوت. تمرینات دهانی حرکتی در اوتیسم هم چنین با استفاده از تمرین هایی همچون مسواک کشیدن روی زبان، ماساژ دادن پایین فک، زدن ضربه آرام با پشت مسواک به دندان و گذاشتن یخ روی گونه کودک انجام می شود. این نوع تمرینات از نوع تمرینات قدرتی می باشند که به سبب آن، عضلات با فشار مجبور به حرکت یا مقاومت می شوند. کلینیک کاردرمانی اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم در تهران، با جمعی از متخصصین حرفه ای و مجرب، تخصصی ترین روش های تمرینات دهانی حرکتی را برای درمان کودکان اوتیسم توسط دکتر اوتیسم و حرف زدن کودک و تقویت عضلات گفتاری، کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم و… ارائه می دهد.
خیلی بازی های دمیدنی وجود دارند که می توان از آن ها به منظور بهبود کنترل برای تنفس کمک گرفت از جمله فوت کردن دستمال، فوت کردن مو یا فوت کردن بخار روی آینه یا پنجره که می تواند به کودکان کوچک کمک کند تا با احساس کردن و دیدن تنفس خود، از آن آگاه شوند. کودکان کوچک مبتلا به اوتیسم ممکن است فقط نگاه کنند اما سرانجام سعی می‌کنند که از شما تقلید نمایند.
مشکل املا نویسی در کودکان بعد از ورود به کلاس اول به تدریج دیده می شود. مثلاً مشکل قرینه یا وارونه نویسی بیش تر در کودکان کلاس اولی دیده می شود. دلیل اصلی این مشکل این است که کودک هنوز دست چپ و راست خود را به خوبی نمی شناسد و یا سمت چپ و راست صفحه را نمی تواند به خوبی تعیین کند. اختلال های یادگیری و مخصوصا مشکل املا نویسی در کودکان جز شایع ترین مشکلات کودکان دبستانی است. در صورتی که بتوانیم با استفاده از بازی های ساده، حساسیت شنیداری و حافظه دیداری کودکان را قبل از ورود به مدرسه و در سال های ابتدایی تحصیلی به حد کافی تقویت نماییم، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که شاهد مشکلات کمتری در یادگیری کودکان مخصوصا املا نویسی کودکان در دوره دبستان باشیم. کلینیک تخصصی کاردرمانی دکتر صابر تحت نظر بهترین دکتر تشخیص اختلال یادگیری با جمعی از متخصصین در حیطه درمان مشکل املا نویسی کودکان و درمان اختلال دیکته با کاردرمانی تلاش می کند.
آزمون های غیر رسمی و ابتکارات خود معلم ها برای ما بسیار سودمند است. ارزیابی مبتنی بر برنامۀ درسی نیز روشی برای کسب اطلاعات دربارۀ املا پیشنهاد می کند که مستقیماً با آموزش رابطه دارد. آزمون غیر رسمی کوچکی را می توان با انتخاب واژه هایی از فهرست واژه های پر بسامد درست کرد. می توان از دانش آموز خواست که املا نویسی واژه های فهرست شدۀ خاص کلاس های گوناکون را روی کاغذ بنویسد. هرجا که املای سه واژه را غلط نوشت آزمون متوقف می شود. سطح املا نویسی کودکان در حد کلاسی است که املای نوشته شده با واژه های معمول در آن فقط دو غلط داشته باشد. آزمون های گزینش تشخیصی برای نارساخوانی رشدی، آزمونی است که برای طبقه بندی انواع خطا های املا نویسی کودکان طراحی شده است. خطا های املا نویسی را می توان در سه مقوله طبقه بندی کرد:
-نارساخوانی ناشی از نارسا آوایی( خطا های املا نویسی کودکان بازتاب نادرست هجی کردن آوا ها). در خطا های املا نویسی این مقوله هرچند حروف درسته نوشته می شود اما در جای غیر مأنوس قرار می گیرد، نظیر نارجن به جای نارنج،فیک به کیف، یا استان به جای انسان، این خطا بازتاب اشکال اولیه در هماهنگی صدا و نماد است. دانش آموزانِ دچار این مشکل عمدتاً از طریق تجسم دیداری می خوانند و می نویسند.
-نارساخوانی ناشی از نا واضحی( خطا های املا نویسی بازتاب خطا های معادل آوایی). خطا های املا نویسی این مقوله شامل اشتباهاتی نظیر گُش به جای گوش، نویی به جای نوعی، اشتماعی به جای اجتماعی، دران به جای دوران، و دسگاه به جای دستگاه است. این خطاها بازتاب اشکال اولیه در توانایی درک و یادآوری کل واژه به منزلۀ یگ گشتالت است. دانش آموزانِ دچار این مشکل عمدتاً از طریق فرایند تحلیل آوایی می خوانند و می نویسند.
-نارسایی ناشی از نارسا آوایی و ناواضحی( نوع مختلط که بازتاب هردو خطاست). دانش آموزان که هر دو نوع خطا را مرتکب می شوند مورد های حادتر را تشکیل می دهند.
بعضی از آزمون های رسمی املا، آزمون های املای انفرادی اند و بقیه بخشی از مجموعه آزمون های درکی پیشرفت تحصیلی به حساب می آیند. جدول 13-5 برخی از آزمون های رایج املا نویسی کودکان را نشان می دهد.
جدول 13-5 آزمون های املا
آزمون
نوع
سن یا کلاس مورد ارزیابی
پرسش نامه تشخیصی مهارت های پایه بریگانس
مجموعه آزمون
کلاس های کودکستانی تا 6
آزمون پیشرفت انفرادی بیبادی- تجدید نظر شده(PIAT-R)
مجموعه آزمون
کلاس های کودکستانی تا 12
ارزیابی تسلط املایی و نظام تدریس
املا
کلاس های 2 تا بزرگسالان
آزمون املانویسی-2TWS-2 )
املا
کلاس های 1 تا 12
آزمون پیشرفت گسترده دامنه 3(WRAT3)
مجموعه آزمون
5 ساله تا بزرگسال
اهمیت دستخط در املا نویسی
در مدارس معمولاً نوشتن به سه روش مختلف آموزش داده می شود: 1) نوشتن کتابی( نوع چاپی)، 2) شکسته نویسی( گاهی خط تحریری هم گفته می شود) و 3) صفحه کلیدی( یا تایپ کردن). اگرچه کاربرد رایانه در مدارس امریکا روز به روز رایج تر می شود، نوشتن با دست را همیشه و همه جا مهارتی ضروری می دانند. معلم ها هنوز برای بررسی مطالبی که دانش آموزان یادگرفته اند از روی دست نوشتۀ کودکان قضاوت می کنند. در موقعیت های زیادی در زندگی بزرگسالان پیش می آید که نوشتن با دست ضرورتی اجتناب ناپذیر محسوب می شود. دست نوشته از عینی ترین مهارت های ارتباطی است. می توان آن را مستقیماً مشاهده، ارزشیابی و نگهداری کرد و امکان حفظ همیشگی آن را فراهم آورد. فرایند نوشتن با دست فرایندی است پیچیده و به مهارت ها و توانایی های زیادی وابسته است. نوشتن به ادراک صحیح الگو های نمادی ترسیمی نیاز دارد. عمل نوشتن مستلزم مهارت های دیداری و حرکتی صحیح الگو های نمادی ترسیمی نیاز دارد. عمل نوشتن مستلزم مهارت های دیداری و حرکتی بسیار زیادی است که به دیدن با چشم، هماهنگی حرکات چشم، هماهنگی حرکات ظریف چشم و دست و مهار عضلات بازو، دست و انگشتان نیاز دارد. نوشتن هم چنین مستلزم داشتن حافظۀ دقیق دیداری و حرکتی از حروف و واژه های نوشتاری است. دستخط بی نهایت بد را گاهی نارسانویسی در اختلال دیکته نویسی می نامند. این عارضه ممکن است منعکس کنندۀ اشکالات زیربنایی دیگری باشد. دستخط بد ممکن است بازتابی از مشکلات حرکتی ظریف باشد؛ یعنی کودک قادر نباشد جنبش های حرکتی لازم برای نوشتن یا رونویسی کردن از روی حروف یا شکل های نوشتاری را به نحوی مؤثر انجام برای نوشتن یا رونویسی کردن از حروف یا شکل های نوشتاری را به نحوی مؤثر انجام دهد. دانش آموز ممکن است قادر نباشد درون داد اطلاعات دیداری را به برونداد جنبش های ظریف حرکتی تبدیل کند؛ یا ممکن است در فعالیت هایی که مستلزم داوری هایی حرکتی و فضایی است، مشکل داشته باشد. مشکلات نارسانویسی در برخی از دانش آموزان وقتی نمایان می شود که نمی توانند تکلیف دیداری فاصلۀ دور، یعنی حرف یا واژه ای را از روی تخته سیاه، به تکلیف دیداری فاصلۀ نزدیک، یعنی نوشتن آن روی کاغذ، تبدیل کنند. برخی دیگر دچار کمبود هایی زیربنایی هستند که در کارآمدی نوشتن آن ها اختلال ایجاد می کند. این کمبود ها ممکن است مربوط به ضعف مهارت های حرکتی، نقص ادراک دیداری حروف و واژه ها و اشکال در به خاطر سپاری نقش های دیداری باشد. آموزش ضعیف نیز ممکن است به بدخط نوشتن منتهی شود.
نوشتن با خط کتابی در املا نویسی
آموزش نوشتن در کودکستان، که معمولاً کودکان نوشتن حروف الفبا را در آنجا آغاز می کنند، یا خط کتابی شروع می شود، نوشتن با خط کتابی در کلاس اول، دوم و سوم نیز معمولاً ادامه می یابد. نوشتن با خط کتابی محاسن خاصی دارد: یادگیری آن راحت است زیرا فقط از خطوط دایره ای و مستقیم تشکیل می شود و از طرف دیگر شکل حروف به اشکال حروف متونی که از روی آن ها خوانده می شود، نزدیک تر است. بعضی از مربیان معتقدند تا زمانی که خط کتابی مجاز و خواناست ضرورتی ندارد که صرفاً برای سریع نوشتن دانش آموز به نوشتن با خط شکسته متوسل شد. برای بسیاری از کودکانِ دچار ناتوانی های یادگیری نوشتن با خط کتابی راحت تر از شکسته نویسی است.
شکسته نویسی در املا نویسی
در شکسته نویسی در زبان انگلیسی حروف به یکدیگر متصل می شوند. با آنکه تدریس شکسته نویسی را در مدارس تا کلاس پنجم به تعویق می اندازند ولی تبدیل خط کتابی به شکسته مشخصاً از کلاس سوم شروع می شود. در دوره های گذشته به هنگام آموزش نوشتن بر تزئینات نگارشی تأکید می شد اما امروزه هدف تدریس دست نوشته عملکردی است. شکسته نویسی محاسن خاصی دارد: مشکلات داوری فضایی دانش آموزان را به حداقل می رساند و کلیت و پیوستگی موزونی دارد که خط کتابی فاقد آن است. افزون براین، خطا های وارونه نویسی در شکسته نویسی( خط شکسته) واقعا از بین می رود. به هرحال بسیاری از دانش آموزانِ دچار ناتوانی های یادگیری پس ازفراگیری خط کتابی مشکلی می توانند آن را خط شکسته تبدیل کنند. شکل دیگری از دست نوشته نظام نوشتاری دی نیلیان است. این نظام به دانش آموزان کمک می کند تا شکسته نویسی را راحت تر یاد بگیرند. نظام دی نیلیان شیوه ای ساده شده از خط شکسته است که در آن اشکال حروف خط کتابی همان اشکال پایه ی حروف خط شکسته را دارند. بیشتر حروف خط کتابی در این نظام با چرخشی دنباله دار نوشته می شود که نوعی خط متصل کتابی را ایجاد می کند و دانش آموز مجبور نیست مداد خود را از روی کاغذ بلند کند. دانش آموزانِ دچار ناتوانی های نوشتن می توانند خط کتابی را با این شکل تعدیل یافته به آسانی به خط شکسته تبدیل کنند.
چه لکنت زبان فرد در نتیجه یک پیش زمینه وراثتی ایجاد شده باشد یا یک آسیب مغزی اولیه یا دیگر آسیب ها، به نظر می رسد که احتمالاً ساختار ها و عملکرد ها در سیستم عصبی مرکزی مغز آن دسته از افرادی که لکنت زبان می کنند، متفاوت یا « نابهنجار» است. در واقع، ساختار ها و عملکرد های مغز پلی بین سبب شناسی اختلال و رفتار هستند. به بیان دیگر، یک پیش زمینه ژنتیک، آسیب، ضربه، یا برخی دلایل ناشناخته ممکن است در نتیجه ساختار ها و یا عملکرد های مغز اینجاد شوند که پردازش عصبی طبیعی برای گفتار و زبان را به تأخیر می اندازد یا مختل می کند. این تأخیر یا اختلال ممکن است موجب تکرار ها، یا کشیده گویی ها و یا قفل هایی شود که اختلال را ترسیم می کنند. رضایت مراجعه کنندگان به کلینیک گفتادرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز گفتاردرمانی لکنت زبان در تهران، با استفاده از روش های مفید گفتاردرمانی برای درمان لکنت زبان کودکان همچون گفتاردرمانی در منزل، گفتاردرمانی کودکان، گفتاردرمانی انلاین و… به درمان کودکان مبتلا به لکنت زبان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
چگونگی عملکرد مغز در لکنت زبان
جستوجو برای چگونگی تفاوت این ساختار ها و عملکرد های مغز در افرادی که لکنت زبان می کنند، حداقل از زمان آزمایشات لی ادوارد تراویس در دانشگاه آیووا در دهه 1930، در جریان است . در بخش های بعد مطالعات ساختار و عملکرد مغز را در بخش های جداگانه ای مرور خواهم کرد. هرچند بدیهی است که آن ها برهم تأثیر دارند. بحث ساختارها و عملکرد ها را با صحبت کردن در مورد این که چگونه ممکن است ساختار مغز به وسیله لکنت زبان تغییر کرده باشد و چگونه ممکن است درمان عملکرد مغز را تغییر داده باشد، پیگیری خواهم کرد.
تفاوت های ساختار مغز در لکنت زبان
در مقایسه با جستوجو برای عملکرد نابهنجار در مغز افرادی که لکنت زبان می کنند، تقریباً به تازگی تحقیق بر روی تفاوت های ساختاری واقعی در مغز آن ها آغاز شده است. چندین مطالعه بین سال های 2000 تا 2007 با اندازه گیری شکل، اندازه و چگالی مناطق گفتار و زبان، آناتومی مغز بزرگسالانی که لکنت زبان می کردند را بررسی کردند. یافته ها پیشنهاد کردند که مناطق حسی، طرح ریزی و حرکتی در نیمکره چپ این افراد به شکل متفاوتی در مقایسه با افراد غیر لکنتی رشد یافته است. برای مثال نشان داده شده است، مسیر های ماده سفید، که اطلاعات را از مراکز حسی که ممکن است بازنمایی های واج شناختی صدا ها را ذخیره کنند و به مناطق اجرای حرکتی نیمکره چپ منتقل کنند، تراکم کمتری از آنچه در گویندگان طبیعی است دارند، در حالی که مشخص شده است این مسیر ها در نیمکره راست افرادی که لکنت زبان می کنند متراکم تر می باشند. به نظر می رسد که نیمکره راست برخی عملکرد های معمول نیمکره چپ را برعهده گرفته است. در سال 2008 محققان تصویربرداری عصبی، تکنیک هایی را ایجاد کردند که جهت استفاده برای کودکان امنیت کافی را داشتند. در آن سال، دوگروه از محققان ، مطالعاتی از کودکان سن مدرسه که درسال های پیش از مدرسه شان لکنت زبان کرده بودند را منتشر کردند. یک مطالعه در کودکانی که از لکنت زبان بهبود یافته بودند در مقایسه با کودکانی که بهبود نیافته بودند( و یک گروه کنترل) نشان داد که هم لکنتی های بهبود یافته و هم تثبیت شده، حجم ماده خاکستری اطراف ناحیه بروکایشان، و هم چنین نواحی لب گیچگاهی به صورت دوطرفه که ممکن است مربوط به درک شنیداری گفتار باشد، کاهش یافته بود. گروهی که لکنت زبان شان تثبیت شده بود نیز تراکم کمتر مسیر های ماده سفید متصل کننده بازنمایی های واج شناختی صداها به نواحی اجرایی حرکتی گفتار را نشان دادند، همین نقایص در لکنتی های بزرگسال نیز مشخص شده بود که پیشتر توضیح داده شد. دوباره این یافته ها در مطالعه دیگر از کودکانی که کمی بزرگ تر بودند در همان سال گزارش شد که پیشنهاد داد این ناهنجاری ساختاری در نیمکره چپ ممکن است عامل مهمی در لکنت زبان باشد. یافته های سال 2008 از دو گروه ذکر شده در بالا توسط سیکووسکی، فاکس، اینگهام، و روبین تکرار شد که با استفاده از تکنولوژی وسیع تر تصویربرداری مغز بود، آن ها اشاره کردند که اصلی ترین تفاوت بین لکنتی ها و غیرلکنتی ها در مسیر های رشته ای نیمکره چپ است که بین قشر آهیانه تحتانی( یکپارچگی حسی) با قشر پیشانی شکمی( طرح ریزی حرکتی ) ارتباط برقرار می کند. همانطور که در مطالعات قبلی نویسندگان دریافتند، در افرادی که لکنت زبان می کنند در مقایسه با غیرلکنتی ها، فیبر های عصبی مشخص کارآیی لازم برای انتقال تکانه ها در جریان جهت دار گره های عصبی را ندارند. بنابراین، انتقال، سرعتی که باید داشته باشد را ندارد. مسیر فیبری مورد سؤال، فاسیکولوس طولی فوقانی است، عملکرد آن ایجاد یکپارچگی حسی – حرکتی برای گفتار است.
تفاوت های عملکرد مغز در لکنت زبان
تحقیق برروی تفاوت های عملکری تاریخچه طولانی دارد که در دهه 1920 با آن چه امروز تکنولوژی ساده ای به نظر می آید، آغاز شده است. به شکل قابل توجهی، اکثر مطالعات جدید که از تکنولوژی مدرن استفاده می کنند، بسیاری از یافته های قدیمی را تأیید کرده اند. در اصل، مطالعات قدیمی و جدید هر دو نشان داده اند افرادی که لکنت زبان می کنند[ درحین گفتار روان و گفتار با لکنت زبان] در نیمکره راست شان فعالیت بیشتری نسبت به نیمکره چپ شان دارند. این برعکس الگوی نشان داده شده توسط افراد روان گروه کنترل می باشد که فعالیت قابل ملاحظه ای در نیمکره چپ و فعالیت کمتری در نیمکره راست، حین گفتار نشان دادند. فعالیت دیده شده در نیمکره راست لکنتی ها اغلب در همان نواحی ای می باشد که همولوگ( موازی) با نواحی بیشتر فعال در نیمکره چپ گویندگان روان هستند. مطالعات تصویربرداری عصبی همچنین تعداد زیادی از کم کاری های ساختار های نیمکره چپ را مشخص کردند که معمولا ً برای گفتار فعال هستند، مانند مناطق اطراف مسیر های ماده سفید که به نظر می رسد اطلاعات را از مناطق حسی وبازنمایی صدا به مناطق اجرای حرکتی منتقل می کنند. مطالعات لکنت زبانی ها بعد از درمان، به طور گسترده نقض پرکاری نیمکره راست و کم کاری نیمکره چپ را که به تازگی توضیح داده شد، مشخص کردند. نتیجه هردو مطالعات درمانی کوتاه مدت و بلندمدت با استفاده از تصویربرداری مغز پیشنهاد دادند که نواحی از نیمکره چپ که قبلاً کم کار شده بودند اکنون دوباره فعال شده اند و مناطق نیمکره راست اکنون به طور طبیعی کمکار شده اند.
سوالات متداول:
1-چگونه می‌توان لکنت ناشی از مشکلات مغزی را تشخیص داد؟
تشخیص با استفاده از ارزیابی‌های گفتاردرمانی، تصویربرداری مغزی (مانند fMRI یا EEG) و معاینات نورولوژیکی توسط متخصص انجام می‌شود.
2-آیا کودکان مبتلا به لکنت مغزی به درمان متفاوتی نیاز دارند؟
بله، در کودکان به دلیل انعطاف‌پذیری عصبی بالا، مداخلات زودهنگام مانند تحریک مغزی غیرتهاجمی و بازی‌های کلامی می‌تواند نتایج بهتری داشته باشد.
ارتباط بین دو فرد علاوه بر صحبت کردن شامل نگاه کردن به دیگری و برقراری ارتباط چشمی می باشد. ایجاد و حفظ ارتباط چشمی خوب باعث بهبود مهارت های اجتماعی می شود. نگاه کردن به شخص گوینده باعث بهبود دریافت اطلاعات زبانی از طريق حالات چهره ای ژست ها و حالات و علایم لب ها می شود. بسیاری از کودکان دچار مشکلات ارتباطی ممکن است ارتباط چشمی محدودی داشته باشند و این باعث ایجاد شکست ارتباطی می شود چون ممکن است والدین پیامی را منتقل کنند که کودک به آن توجهی نداشته باشند. نگاه کردن به اشیاء محیط پیرامون یکی دیگر از اجزاء مهم ارتباط می باشد. کودک به شیء نگاه می کند، والدین نگاهش را دنبال می کنند و یک دیدگاه مشترک ایجاد می شود و این آغاز یک مکالمه می گردد. اوتیسم و ارتباط چشمی با همدیگر رابطه دارند اما نمی توان گفت عدم برقراری ارتباط چشمی به تنهایی نشان دهنده وجود اوتیسم در کودک است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر اوتیسم در تهران، با انجام خدمات متنوع درمانی برای کودکان اوتیسم از جمله کاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی حسی برای برقراری ارتباط چشمی کودکان اوتیسم، رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
جهت ایجاد علاقه در کودک برای این که به ما نگاه کند، به تمریناتی با حالات چهره ای احتیاج داریم به عبارتی باید هیجانات خود را به شکلی اغراق آمیز در چهره نشان دهیم. وقتی به کودک نگاه می کنیم باید حالت صورت جذابی به خود گرفته و یا شیء جذابی را نزدیک صورت خود نگه داریم و سپس چهره مان را پشت آن پنهان کنیم. این کار کودک مبتلا به اوتیسم را تشویق می کند به ما نگته کند. راه های بسیار مناسبی برای بهبود ارتباط چشمی وجود دارد.
روش های بهبود ارتباط چشمی
– قبل از آب دادن به کودک می توان او را تشویق کرد که به ما نگاه کند یعنی ارتباط چشمی برقرار کند ولی دقت کنید که نباید با کودک به جدال پرداخت.
– ردگیری بینایی، کودک باید یاد بگیرد که اشیاء را با چشمانش دنبال کند، بادکنک، حباب و عروسک موارد جذابی برای کودک هستند. زمانی که در حال دمیدن در بادکنک یا حباب هستید کودک ممکن است به شما نگاه کند پس این کار را به آرامی انجام دهید تا کودک مدت زمان بیشتری نگاه کند. می توانید پشت عروسک یا ماسک پنهان شوید و منتظر بمانید تا کودک ارتباط چشمی برقرار کند.
-بازی با وسایل صدا ساز، وسیله ای را به صدا درآورید، این کودک را تشویق می کند که به شما نگاه کند. هرگاه تماس چشمی اش را با شما قطع کرد، ایجاد صدا را متوقف کنید و دوباره با نگاه کودک شیء را به صدا در آورید.
-بازی با پر های رنگی، پر ها را فوت کنید، با آن ها کودک را قلقلک دهید.
– در زیر یک پارچه رنگی جذاب پنهان شوید و کمی تکان بخورید تا توجه کودک را جلب کنید سپس آن را بر روی سر کودک رها کنید و کودک را تشویق کنید تا آن را به سمت خودش بکشد.
– دالی بازی کنید، پشت اشیاء یا دستان تان پنهان شوید. والدین می توانند این کار را هنگام لباس پوشاندن به کودک انجام دهند. ماسک های کاغذی نیز با سوراخ هایی برای چشم ها، کودک را به تماس چشمی تشویق می کند.
– از عینک آفتابی استفاده کنید، آن را روی چشمان تان بگذارید و بردارید و کودک را به نگاه کردن تشویق کنید.
– دوربین درست کنید، یک لوله مقوایی درست کنید و از داخل آن، هم دیگر را ببینید. سعی کنید آن را با کاغذ های رنگی تزیین کنید تا جذاب تر باشد.
– بازی با انگشتان، انگشت های دست تان را تکان دهید، پشت آن پنهان شوید، روی آن نقاشی بکشید.
– روی سرتان کلاه گیس بگذارید و یا پشت آن پنهان شوید .
– آواز بخوانید، دست بزنید، قلقلک بازی کنید و گاهی این کارها را متوقف کنید و به محض برقراری ارتباط چشمی ادامه بازی را انجام دهید.
– توپ بازی کنید، بازی تبادل توپ را انجام دهید و پس از عادت کردن کودک به روند بازی توپ را پیش خود نگه دارید و به محض برقراری ارتباط چشمی بازی را ادامه دهید.
– با چهره های جالب، بازی چشمک زدن را با کودک انجام دهید.
– نقاشی روی صورت، روی صورت خودتان و کودک تصاویر جذاب یا خنده دار حیوانات را بکشید.
لکنت زبان در دوقلو ها مخصوصا پسر ها بیشتر از کودکان دیگر اتفاق می افتد. به جز دوقلو هایی که پیش از ۳۳ هفته متولد شده اند یا دچار آسیب مغزی شده اند، اختلالات زبان در دوقلو ها به طور معمول خفیف است. دوقلو زایی با میزان بیشتری از نارسایی و عوارض زایمان همراه است که هر دو، جز عوامل خطر برای اختلالات زبانی می باشند. بعضی از دوقلو ها بین خود نوعی زبان خصوصی ایجاد می کنند که مانع رشد طبیعی زبان شان می شود. شدت لکنت زبان در دوقلوها اختلالی است که شامل مشکلات مکرر و قابل توجه در روان بودن و سلیسی گفتار می شود. رابطه میان ژنتیک و لکنت زبان در دوقلوها بیان می کند که در برخی از دوقلوها لکنت زبان تبدیل به یک اختلال مزمن می شود که تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کند. کلینیک گفتاردرمانی لکنت دکتر صابر با جمعی از متخصصین گفتاردرمانی حرفه ای در جهت درمان لکنت زبان کودکان، عالی ترین خدمات را خدمت مراجعه کنندگان عزیز در دو منطقه غرب و شرق تهران ارائه می دهد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
لکنت زبان در دوقلو ها و وراثت
انتقال ژنتیکی لکنت زبان هم چنین می تواند با مقایسه وقوع لکنت در دوقلو های غیر همسان و همسان مورد بررسی قرار گیرد. دوقلو های همسان ( که به آن ها دوقلو های تک تخمکی نیز گفته می شود) ژن های کاملاً یکسانی دارند. در دوقلو های غیرهمسان( دو تخمکی)، همانند هر دو خواهر یا برادر دیگری، تنها 25 درصد ژن های آن ها یکسان است، شباهت های بیشتر در صفات دوقلو های همسان در مقایسه با صفات دوقلو های غیرهمسان به طورکل وابسته به وراثت می باشد. بسیاری از مطالعات لکنت زبان در دوقلو ها، دو یافته عمده را آشکار می سازند. یکی از آن ها این است که در مقایسه با دوقلو های غیرهمسان، که جنسیت شان نیز یکی است، دوقلو های همسان تطابق بیشتری را نشان می دهند( اگر یکی از دوقلو ها لکنت زبان داشته باشد، دیگری نیز خواهد داشت.) دومین مورد این است که با وجود سازش بیشتر در بین دوقلو های همسان، هنوز دوقلو های همسان زیادی وجود دارند که یکی از دوقلو ها لکنت زبان دارد و دیگری لکنت زبان ندارد( ناسازگاری)، این دو یافته پیشنهاد می دهند که ژن ها به تنهایی عمل نمی کنند، محیط باید با ژن ها برای ایجاد رفتار مورد پرسش تعامل کند، و حتی در دوقلو ها، محیط آن ها( هم قبل از تولد و هم بعد از تولد) ممکن است آنطور که به صورت سطحی به نظر می آید مشابه نباشد.
لکنت زبان و فرزند خواندگی
یکی از قدرتمند ترین روش ها برای بررسی مشارکت نسبی ژن ها و محیط در لکنت زبان، در نظر گرفتن خانواده لکنتی هایی است که بلافاصله پس از تولد به فرزند خواندگی انتخاب شده اند. وقوع بیشتر لکنت زبان در بین خویشاوندان زیستی لکنتی های به فرزندخواندگی انتخاب شده از نقش بیشتر لکنت زبان در بین خویشاوندان پذیرفته شده از نقش بیشتر محیط حمایت خواهد کرد. مطالعات اندکی که انجام شده اند نتایج شان را ترکیب کردند اما یک مطالعه که هم خانواده های زیستی و هم پذیرفته شده را بررسی کرده، دریافته است که هرچند هم انتقال موروثی و هم محیط در وقوع لکنت نقش دارند اما انتقال موروثی تا حدودی نقش پررنگ تری دارد.
لکنت زبان در دوقلو ها و بررسی ژن ها
انسان ها بین 25000 تا 35000 ژن متفاوت دارند. ژن ها بخش هایی از DNA هستند که صفات گوناگون فرد را مشخص می کنند. DNA دربرگیرنده« کتابی راهنما» است که به بدن می گوید چگونه مواد شیمیایی گوناگون که تعیین کننده ویژگی هایی همچون وزن فرد، قد، رنگ چشم، آسیب پذیری احساسی، توانایی ورزشی، و هرچیز دیگر که تحت تأثیر انتقال موروثی هستتند را بسازد زنجیره ای بسیار بلند DNA( که شامل ژن های بسیاری هستند) در ساختار های کوچک کرم مانندی پیچیده می شوند که کروموزوم ها نامیده می شوند. تقریباً هر سلولی در بدن شامل 23 جفت کروموزم است- یک عضو از هر جفت از سوی پدر فرد و یکی از سوی مادر است. ممکن است برخی صفت ها بیشتر توسط ژن های مادر تعیین شوند و برخی دیگر بیشتر توسط ژن های پدر، برخی صفت ها توسط یک ژن تعیین می شوند، برخی دیگر توسط عمل چند ژن با یکدیگر. جست و جو برای ژن ها مرتبط با لکنت زبان با نگاه کردن به کروموزوم ها در بسیاری از افراد خویشاوند انجام می شود، برخی از آن ها که لکنت زبان دارند و برخی که لکنت زبان ندارند. بنابراین، کروموزوم های زیادی در افراد خویشاوند تماماً یکسان خواهند بود، اما اگر ژنتیک یک عامل در لکنت زبان است، گروهی از خویشاوندان که لکنت زبان دارند یک یا چند کروموزوم بیشتر خواهند داشت که با گروهی از خویشاوندان که لکنت زبان ندارند متفاوت خواهند بود.
بررسی رابطه لکنت زبان و ژنتیک
گفتاردرمانان لکنت زبان، خانواده ها و جوامع را با تمرکز زیاد بر روی افرادی که لکنت زبان دارند، در نظر می گیرند و هفت کروموزوم مختلف را شناسایی کرده اند که به نظر می رسد با لکنت زبان در ارتباط هستند. یکی از کروموزوم ها نشان داده است که سه بخش ژنتیکی را انتقال می دهد که یکی از آن ها با کنترل حرکتی و تنظیم احساسی مرتبط است. کروموزوم ها و ژن های بسیار متفاوتی یافت شده که با لکنت زبان در ارتباط هستند و دال بر این موضوع هستند که اصلیت لکنت زبان ممکن است تا چه حد متنوع و پیچیده باشد. ممکن است عوامل بسیار متفاوتی باعث لکنت زبان شوند و این عوامل با سایر عوامل برای ایجاد یک پایه عصب شناختی برای لکنت زبان تعامل می کنند. برای مثال، نقایص نوروفیزیولوژیک ممکن است باعث ایجاد مشکلات و تأخیرهایی در کنترل حرکتی گفتار، پردازش حسی، طرح ریزی و اجرای زبانی، و یا آسیب پذیری احساسی شوند. ترکیب این مشکلات ممکن است باعث ایجاد تکرار ها، کشیده گویی ها و قفل هایی شود که در کودکان هنگامی ظاهر می شوند که آن ها گفتار و زبان را در سراسیمگی بین رشد و شکوفایی بیش از حد گفتاری و صحبت کردن های نامفهوم رشد می دهند و از سوی دیگر، محیط طبیعی کودک یک خانواده معمولی است. هنگامی که با والدین درباره علم ژنتیک در لکنت زبان صحبت می کنید، آگاه باشید که ممکن است والدین احساسات مختلفی درباره احتمال این که کودک شان یک پیش زمینه ای برای لکنت زبان داشتن را به ارث برده باشد، داشته باشند. از یک سو ممکن است این موضوع به آن ها کمک کند تا بفهمند که شیوه والدینی آن ها باعث لکنت زبان نشده است، از سوی دیگر ممکن است والدین به خاطر انتقال ژن هایی که ممکن است باعث لکنت زبان شده باشند، احساس گناه کنند درهر حالت برای آن ها مهم است بدانند که تغییرات ژنتیکی نه کاملاً خوب هستند و نه کاملاً بد، چارلز داروین نابغه را به یاد داشته باشید، ژن هایی که زمینه را برای لکنت زبان یک کودک مهیا می سازند ممکن است استعداد های بسیار مفید یا حتی فوقالعاده ای را نیز انتقال دهند.
سوالات متداول:
1-آیا احتمال بروز لکنت زبان در دوقلوها بیشتر از سایر افراد است؟
مطالعات نشان می‌دهد دوقلوهای همسان (تک‌زیگوت) نسبت به دوقلوهای غیرهمسان یا افراد عادی، احتمال بیشتری برای تجربه لکنت زبان دارند. این موضوع نقش عوامل ژنتیکی را در ایجاد لکنت پررنگ می‌کند، هرچند محیط مشترک زندگی نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد.
2-آیا درمان لکنت در دوقلوها متفاوت از افراد عادی است؟
خیر، روش‌های درمانی مانند گفتاردرمانی، تمرینات روان‌سازی کلام، و مداخلات شناختی-رفتاری برای دوقلوها نیز مشابه دیگران است. اما ممکن است نیاز به جلسات جداگانه یا مشترک بسته به شرایط عاطفی آن‌ها باشد.
گریه تنها راه بیان خواسته های یک نوزاد یا کودک است. نوزاد با گریه کردن به مادرش می فهماند گرسنه است یا درد دارد. وقتی گرdه کردن بدون هیچ علت مشخصی تا مدت های طولانی ادامه دار شود و نوزاد آرام نشود، به یک مسئله سخت تبدیل می شود. نوزادان می توانند دو تا سه ساعت در روز بدون علت گریه کنند یا غر بزنند؛ در این موقعیت پدر و مادر ها به دنبال راه های آرام کردن کودک و نوزاد می گردند. تمام نوزادان دلیلی برای گریه کردن دارند اما گاهی اوقات حتی پدر و مادر های با تجربه هم نمی توانند دلیل گریه کردن فرزند خود را پیدا کنند، پس باید هر چه سریع تر راه های آرام کردن کودک و نوزاد خود را فرا بگیرند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز کاردرمانی کودکان، با متخصصین حرفه ای در زمینه توانبخشی کودکان و همچنین مشاوره به والدین در جهت آرام کردن کودک و نوزادان فعالیت می نمایند. خدمات مختلف نظیر ماساژ درمانی، تکنیک های آرامسازی و رفتاردرمانی کودکان و… در این راستا کمک کننده می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بعضی راه های آرام کردن نوزاد
–کودک را تکان دهید: نوزاد را در گهواره یا در صندلی متحرک در اتاقش یا در هر محل دیگری، ایستاده یا نشسته، به جلو و عقب تکان دهید. در حالی که او را در آغوش دارید به آهستگی در اطراف آنان جست و خیز کنید او را در کالسکه داخل منزل بیرون منزل و هر جای دیگری که هستید بگردانید و حرکت دهید.
–آواز بخوانید یا ترانه سر دهید: بغبغو های ملایم و ریتمیک می تواند ذهن کودک تان را از آنچه او را آزار می دهد منحرف سازد. نیازی نیست که شما صدای عالی داشته باشید یا اشعاری بدانید. فقط زیر لب چیزی زمزمه کنید اگر واقعاً از آواز خواندن خوش تان نمی آید جارو برقی را روشن کنید. احتمالاً خیلی به صدای شما شبیه نیست، اما آن صدای مزاحم یکنواخت برای گوش های بعضی کودکان، موسیقی به شمار می رود.
–دمای محیط را تغییر دهید: شاید اصلاً ندانید که نوزاد تان تا این حد ممکن است نسبت به دمای محیط حساس باشد. یک روان شناس می گفت: «در طول چند روزی که هوا به شدت گرم و ما در بیمارستان بودیم تمام در و پنجره های منزل بسته بودند به محض ورود به آنجا پنجره ها را باز کردیم اما تا مدتی هنوز هوا گرم بود و نوزادم دائم جیغ و فریاد می زد». او ادامه داد: «برای آرام کردن او همۀ احتمالات را آزمایش کردیم. شیر دادن، تکان تکان دادن، تعویض پوشک؛ ولی هیچ کدام کارگر نیفتادند. بالاخره همین طور که او را در آغوش گرفته و قدم زنان در اتاق به این طرف و آن طرف می رفتم متوجه شدم که هنگام عبور از کنار پنکه گریه اش آرام می گیرد بنابراین او را به هوای آزاد و خنک بیرون از منزل بردم و قدری قدم زدم. بعد از این اتفاق ما صندلی جنبانی برای حیاط منزل مان تهیه کردیم و واقعاً مؤثر بود»
-چنانچه آمادگی یا امکان بیرون رفتن ندارید، در یخچال را باز کنید و یکی دو دقیقه جلوی آن بایستید.
-چشم انداز را تغییر دهید: منظره جالبی در معرض دید کودک قرار دهید. یک گیاه، یک آویز تخت یا حتی یک رومیزی خوش نقش و نگار به اندازه کافی برای او جذاب خواهد بود. به آرامی برای او شرح دهید به چه چیزی می نگرد. او خیلی زود درک می کند که نمی تواند همزمان جیغ بزند و به صحبت شما نیز گوش دهد.
-برهنه شوید: کودکان تماس پوست بدن با پوست بدن را دوست دارند -پوست گرم بدن بابا به همان اندازه گرمای پوست مامان مؤثر است. کودک را روی قفسه سینه خود بخوابانید و بازوهای تان را دور او حلقه کنید یا اگر آب بازی را دوست دارد یک حمام گرم با یکدیگر بگیرید.
-سکوت کنید: بعضی کودکان ممکن است به سکوت و آرامش بدون اسباب بازی و بدون مزاحمت نیاز داشته باشند. او را در یک وضعیت راحت در تختش یا روی پتویی روی فرش اتاق قرار دهید. نور اتاق و سر و صدا را کم کنید و او را تنها بگذارید.
-از روش های کاردرمانی کودکان، ماساژدرمانی یا کاردرمانی آنلاین بهره بگیرید.
در آغوش گرفتن نوزاد
کودک را در آغوش بگیرید. در پاره ای فرهنگ ها، کودکان در ۹۰ درصد موارد حمل و بر دوش کشیده می شوند. این کودکان به اندازه کودکان کشور های صنعتی (که بخش عمده ای از اوقات شان را به تنهایی سپری می کنند) گریه نمی کنند. در حقیقت محققان ثابت کرده اند که در آغوش گرفتن کودک موجب کاهش قابل ملاحظه گریه او می شود. چنانچه میل دارید کودک تان آرام باشد و تنها گاهی گریه کند او را زمین نگذارید. این کار آن اندازه که فکر می کنید شاق و طاقت فرسا نیست. با در اختیار داشتن وسایلی مانند کوله جلویی و اسلینگ و کوله پشتی برای کودکان بزرگ تر کودک تان می تواند به راحتی ساعت ها «در آغوش» گرفته شود و دست هایتان برای انجام سایر کارها آزاد باشند. به محض این که چگونگی استفاده از اسلینگ را بیاموزید، اسلینگ برای شما و فرزندتان بسیار کارآمد خواهد بود. کودک قادر به شنیدن ضربان قلب و تماشای چهره شما و احساس حمل شدن نظیر زمان جنینی در رحم خواهد بود. این وسیله وزن کودک را به طور یکسان بر پشت پخش می کند؛ بنابراین شما راحت و هر دو دست تان برای انجام کارها آزاد خواهند بود. این حقیقت که او هرگاه میل داشته باشد می تواند بخوابد و شما می توانید با احتیاط به او شیر بدهید و دائما او را لمس می کنید، برای هر دوی شما مزیت بزرگی است. اسلینگ یکی از راه های آرام کردن کودک و نوزاد می باشد. اسلینگ را قبل از استفاده برای اولین بار، بارها بشویید. پارچه اش نرم و استفاده از آن بسیار راحت تر خواهد شد. برخلاف گذاشتن کودک در کوله جلویی که دارای محل های مشخص برای سر، بازو ها و پاهای کودک است، قرار دادن او در اسلینگ شهودی نیست. برای استفاده از آن بهتر است از فردی که در این مورد تجربه دارد، کمک بگیرید. هنگام شروع غر غر کودک و نوزاد را در اسلینگ قرار دهید.
نحوه استفاده از اسلینگ برای آرام کردن کودک و نوزاد
1- با دست چپ اسلینگ را نگه دارید، به گونه ای که ناحیۀ لایه دار آن به طرف شما و ناحیۀ بدون لایه به سمت خارج باشد.
2- اسلینگ را روی مبل بگذارید، به گونه ای که حلقه در سمت چپ و ناحیه وسیع تر در سمت راست باشد. آن را صاف و مرتب و بخش کفی آن را از هم باز کنید.
3- کودک را به پشت روی کفی پهن شده قرار دهید؛ به گونه ای که سرش به اندازۀ پهنای یک دست با حلقه فاصله داشته باشد و پاهایش به سمت انتهای پهن تر قرار گیرد.
4- دست راست خود را تا کنار گوش بالا بیاورید و با دست و سر وارد اسلینگ شوید. آن را به گونه ای که قسمت لایه دار روی شانه چپ و حلقه نزدیک زیر بغل چپ قرار داشته باشد تنظیم کنید.
5- بایستید و کودک را تا جایی که از ایمنی او اطمینان یابید در جای خود محکم کنید.
سوالات متداول:
1- آیا روش قنداق کردن برای آرام کردن نوزاد همیشه ایمن است؟
قنداق کردن اگر به شکل صحیح انجام شود، می‌تواند به آرام شدن نوزاد کمک کند زیرا حس امنیت رحم مادر را بازسازی می‌کند. اما باید توجه کرد که پاهای نوزاد در قنداق فضای کافی برای حرکت داشته باشد تا خطر دیسپلازی مفصل ران کاهش یابد. همچنین در هوای گرم، قنداق باید با پارچه نازک انجام شود تا از گرمازدگی جلوگیری شود.
2- نقش صداهای آرام‌بخش (White Noise) در آرام کردن کودک چیست؟
صدای سفید یا صداهای یکنواخت مانند صدای جاروبرقی یا هود آشپزخانه، شبیه صدای جریان خون و ضربان قلب مادر در رحم است و برای نوزاد حس آشنایی ایجاد می‌کند. استفاده محدود و با صدای مناسب (زیر ۵۰ دسی‌بل) می‌تواند گریه را کاهش دهد و خواب را بهبود بخشد.
مشکلات حرکتی اوتیسم و اختلال حسی حرکتی در اوتیسم یکی از ویژگی های برجسته اختلال طیف اوتیسم می باشد. در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، مشکلات حرکتی حداقل در طول ۲ سال اول زندگی ممکن است با توانایی و قوه ی کودک مرتبط باشد. به هر حال با سپری شدن این زمان، برخی از کودکان اتیسم چالش هایی را با مهارت های حرکت درشت و ریز پیدا می کنند که مرتبط با praxis، توانایی برنامه ریزی و اجرای هدفمند است. طبق آخرین تحقیقات منتشر شده در حوزه مشکلات حرکتی و اختلال حسی در اتیسم، مشکلات حرکتی اوتیسم و تحکیم آن در گروه اختلالات طیف اوتیسم می تواند به دلیل اختلال عملکرد نیمکره چپ باشد. کلینیک کاردرمانی حسی حرکتی اتیسم دکتر صابر تحت نظر بهترین دکتر اوتیسم در تهران با استفاده از درمان های تخصصی و به روز همچون کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم ، ماساژ درمانی و سنسوری روم به ارائه خدمات درمانی به کودکان طیف اوتیسم مشغول می باشد.
انواع مشکلات حرکتی اوتیسم
رنج مشکلات حرکتی در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم به صورت قابل توجه ی گسترده است. برای مثال مشکلات حرکتی در افراد مبتلا به سندوم رت قابل توجه است و می تواند تا حد شدید توسعه یابد. مسائل حرکتی در آسپرگر خفیف است و ویژگی های حرکتی آن ها شامل clumsy (دست و پا چلفتی!) می شود.
برخی افراد مبتلا حرکات کلیشه ای مثل تکان دادن و یا بال زدن دست ها را دارند که می تواند بازنمایی رفتار های تکراری به عنوان یکی از هسته های اصلی نقص در اوتیسم باشد.
مشکل در مهارت های حرکتی درشت که با زندگی روزمره تداخل می کند مثل بالا رفتن از پله ها.
مشکل در مهارت های بینایی – حرکتی مثل کامل کردن پازل.
آپراکسی دهانی غیر کلامی که به نقص در تقلید حرکتی اشاره دارد.
مشکلات حرکتی و حسی در اوتیسم
ارزیابگر باید به مشکلات حرکتی اتیسم توجه کند مثلا اگر فرد مبتلا به آسپرگر clumsy دارد ارزیابگر باید به فعالیت هایی مثل بالا رفتن از پله ها و مهارت های ظریفی مثل بریدن و مهارت های بینایی- حرکتی مثل کامل کردن پازل یا نوشتن و پراکسیا و یا مهارت برنامه ریزی حرکتی مثل تقلید حرکات بدنی توجه کند. سرانجام ارزیابگر باید به وجود حرکات تکراری مثل تکان دادن دست توجه نماید. پردازش حسی به راهی برای مدیریت اطلاعات حسی شامل تلفیق یکپارچه سازی و سازماندهی درونداد حسی اطلاق می شود. حدود %۴۲ تا ۸۸% از افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم با این حیطه مشکل دارند:
مشکلات برنامه ریزی حرکتی
پاسخ بیش از حد یا کمتر از حد به محرک حسی (بیش برانگیختگی یا کم برانگیختگی)
كم حسی یا بیش حسی
اشتغال زیاد با ویژگی های حسی
پاسخ متضاد به محرکات حسی
اگرچه این مشکلات در تمامی حواس شامل بینایی، شنوایی، لامسه، عمقی و دهلیزی مطرح است، اما این موضوع در خصوص حس شنوایی در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم رایج تر است. در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم سطح بالا بیش حسی نسبت به لمس و صدا گزارش شده. یکپارچگی حسی توسط کاردرمانگر انجام می شود. گفتاردرمانان اوتیسم ممکن است با کاردرمانگر برای شفاف سازی ماهیت و وسعت مسائل پردازش حسی مشورت کند.
ارزیابی اختلال حسی حرکتی در اتیسم
هایپوسنس (برانگیختی کم) / هایپرسنس (بیش برانگیختگی) به محرک
اشتغال زیاد با ویژگی های حسی محیط
پاسخ متضاد به محرک حسی
قواعد حسی
سازماندهی رفتاری
مهارت‌های حرکتی درشت و ریز در کودکان اوتیسم و راهکارهای بهبود آن‌ها
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) اغلب در رشد مهارت‌های حرکتی درشت و ریز با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. مهارت‌های حرکتی درشت شامل فعالیت‌های بزرگ‌تر مانند دویدن، پریدن، حفظ تعادل و هماهنگی اندام‌هاست، در حالی که مهارت‌های حرکتی ریز به حرکات ظریف مانند دستخط، استفاده از قیچی یا بستن دکمه‌ها مربوط می‌شود. اختلال در این مهارت‌ها می‌تواند بر استقلال فردی، یادگیری و تعاملات اجتماعی کودکان تأثیر منفی بگذارد.
چالش‌های حرکتی در کودکان اوتیسم
بسیاری از کودکان اوتیسم با مشکلاتی مانند ضعف در هماهنگی حرکتی، تون عضلانی نامتعادل یا تاخیر در رشد حرکتی مواجه هستند. برای مثال، ممکن است کودک در پرتاب توپ یا راه رفتن روی یک خط مستقیم مشکل داشته باشد یا در انجام کارهای ظریف مانند نقاشی کردن دچار ناهماهنگی شود. این مشکلات گاهی ناشی از تفاوت‌های پردازش حسی یا اختلال در برنامه‌ریزی حرکتی (دیسپراکسی) است.
راهکارهای بهبود مهارت‌های حرکتی
یکی از روش‌های مؤثر برای تقویت این مهارت‌ها، کاردرمانی اوتیسم در منزل یا کلینیک است. متخصصان کاردرمانی از طریق تمرین‌های هدفمند، بازی‌های حرکتی و ابزارهای ویژه، به کودک کمک می‌کنند تا هماهنگی، قدرت عضلانی و دقت حرکتی خود را بهبود بخشد.
برای مهارت‌های درشت: فعالیت‌هایی مانند تاب خوردن، بالا رفتن از وسایل بازی، پرتاب توپ و تمرین‌های تعادلی مفید هستند.
برای مهارت‌های ریز: تمرین‌هایی مانند نخ کردن مهره‌ها، بازی با خمیر، استفاده از قیچی و نقاشی می‌توانند مؤثر واقع شوند.
با ترکیب این روش‌ها و در نظر گرفتن نیازهای حسی و شناختی کودک، می‌توان عملکرد روزمره و مشارکت او در فعالیت‌های آموزشی و اجتماعی را افزایش داد. کاردرمانی نه تنها به رشد فیزیکی کمک می‌کند، بلکه زمینه را برای پیشرفت در سایر حوزه‌های رشدی نیز فراهم می‌سازد.
تمرینات حسی-حرکتی مؤثر برای کودکان اوتیسم در خانه
کودکان طیف اوتیسم اغلب نیازمند فعالیت هایی هستند که همزمان چند سیستم حسی و حرکتی را درگیر کند. این تمرینات ساده اما هدفمند می توانند به سازماندهی عصبی، بهبود توجه و خودتنظیمی کودک کمک شایانی کنند.
تمرینات یکپارچگی حسی-حرکتی:
پتو burrito (پتو بوریتو): پیچیدن ملایم کودک در پتو با فشار آرام می تواند حس عمقی را تحریک و اضطراب را کاهش دهد. اجازه دهید کودک خودش را از پتو آزاد کند تا هماهنگی حرکتی هم تقویت شود.
مسیرهای حسی: ایجاد مسیری با سطوح مختلف (فرش، فوم، سنگ ریزه) برای راه رفتن با پای برهنه. این کار علاوه بر تحریک حس لامسه، به بهبود آگاهی بدن کمک می کند.
فعالیت های سازماندهی کننده سیستم عصبی:
فعالیت های فشاری: هل دادن اجسام سنگین مثل سبد لباس یا گاری، یا بازی “دیوار را هل بده” می تواند به تنظیم سیستم عصبی کمک کند.
تمرینات تعادلی پویا: استفاده از بالشتک های تعادلی یا تشک های نرم برای ایستادن روی یک پا همراه با پرتاب توپ به دیوار.
تمرینات تقویت توجه و هماهنگی:
بازی “دنبال نور”: استفاده از چراغ قوه برای ایجاد الگوهای نوری که کودک باید با دست یا پا دنبال کند.
آهنگ های حرکتی: ساخت روتین های حرکتی ساده همراه با موسیقی ریتمیک برای بهبود توالی حرکتی.
نکات اجرایی مهم:
همیشه به نشانه های کودک توجه کنید و در صورت بروز ناراحتی، فعالیت را متوقف کنید.
محیط را ساده و بدون محرک های اضافه حفظ کنید.
از وسایل ساده خانه مانند بالش، حوله و اسباب بازی های موجود استفاده کنید.
مدت زمان فعالیت ها را کوتاه (5-10 دقیقه) و در عوض تکراری در روز نگه دارید.
این تمرینات نه تنها به بهبود پردازش حسی کمک می کنند، بلکه می توانند به کاهش رفتارهای کلیشه ای و افزایش تعاملات اجتماعی کودک نیز منجر شوند. برای دستیابی به بهترین نتایج، تمرینات را به صورت روزانه و در محیطی آرام انجام دهید.
سوالات متداول:
1-چرا کودک من در بستن دکمه و زیپ لباس مشکل دارد؟
این مشکل معمولاً به ضعف مهارت‌های حرکتی ریز و برنامه‌ریزی حرکتی مربوط است. تمرین با اسباب‌بازی‌های دارای دکمه و زیپ می‌تواند آن را بهبود بخشد.
2-آیا راه رفتن روی پنجه پا در اوتیسم طبیعی است؟
بله، این رفتار در بسیاری از کودکان اوتیسم دیده می‌شود و معمولاً به حساسیت لمسی کف پا یا اختلال در حس عمقی مرتبط است. تمرینات حسی و کفش‌های مخصوص می‌توانند کمک‌کننده باشند.
هنگامی که گفتاردرمانان آماده می شوند تا در حوزه های مختلف درمان با بیماران کار کنند، مهم است که مفاهیم بنیادی مربوط به نظریه ی یادگیری را که روی توانایی های بیمار در دستیابی به موفقیت ها در روند درمان تأثیر میگذارند، به یاد داشته باشند. گفتاردرمان ها را تشویق میکنیم تا با ایجاد شرایط مناسب یادگیری، به موفقیت بیمار کمک کنند. چنانچه گفتاردرمانی، پیشرفت ها، انتظارات، و یا سایر جنبه های مهم جلسه ی درمان را به طور نامناسب طرحریزی نماید، موفقیت های بیمار در دستیابی به هدف ها در درمان، به طور چشمگیری کاهش پیدا می کند. به عنوان مثال، اگر در مراحل اولیه ی درمان، شالوده های مناسبی برای تداوم پیشرفت بیمار پایه گذاری نشوند، در مراحل بعدی درمان، بیمار به پیشرفت رضایت بخشی دست نخواهد یافت. مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر در زمینه آموزش گفتاردرمانان خود به صورت تخصصی و استفاده از نیروی گفتاردرمانی با مهارت و درمان بیماران با اختلال کلامی و انجام خدمات گفتار درمانی در منزل پیشرو می باشد.
طرح جلسات گفتاردرمانی با مهارت درمانگر
با طرح ریزی جلسه های درمانی، گفتاردرمان با مهارت باید آسودگی خاطر پیدا کنند که، به چند مفهوم بنیادی مربوط به توجه و تمرکز، پیوستگی با یادگیری قبلی، مراحل فراگیری مهارت، مهارت، حفظ و تداوم، و تعمیم مهارت ها، توجه مناسب نشان داده باشند. موارد زیر به این منظور طراحی شده اند تا به گفتاردرمان با مهارت کمک کنند که، نیاز های بیمار را برای یادگیری مرتب و منظم و خردمندانه، به طور مناسب مورد توجه قرار دهند:
1) یادگیری از موارد عینی به سمت موارد ذهنی به پیش می رود. اشیاء واقعی (کتاب، ماشین، کفش)، عینیت از تصاویر هستند، تصاویر (عکسها) عینیت از نقاشی ها هستند، نقاشی ها عینیت از واژه ها هستند، و واژه ها کمترین عینیت را دارند و بیش از همه ی موارد، ذهنی اند. هنگامی که تلاش می کنیم تا واژه ی کتاب و یا مفهوم کتاب را آموزش دهیم، اگر در هنگام آموزش مفهوم کتاب، واقعاً کتاب را به بیمار نشان دهیم بیمار مفهوم کتاب را راحت تر یاد می گیرد. البته، دیر یا زود، گفتاردرمان با مهارت از بیمار انتظار دارد تا واژه ی کتاب را درک کند و آن را به طور ذهنی در گفتار مورد استفاده قرار دهد.
2) یادگیری از موارد عمومی به سمت موارد اختصاصی به پیش می رود. به عنوان مثال، کودک در حال رشد، مفهوم «سگ» را به عنوان حیوانی فرا می گیرد که چهار پا و پشمالو است. هنگامی که مفهوم سگ را فرا گرفت هر حیوان چهار پا و پشمالو به معنی سگ است (تعمیم)، تا این که واژه ای مربوط به حیوانات خاص، مثل: اسب، گاو، و شیر را یاد بگیرد.
3) یادگیری از موارد ساده به سمت موارد پیچیده به پیش می رود. به عنوان مثال، کودکِ در حال رشد، همخوان های ساده را پیش از همخوان های مرکب فرا می گیرد. در مورد مفهوم حمل و نقل، کودک واژه ی ماشین را پیش از واژه ی بالون گازی یاد می گیرد، مگر این که یک پایه ی تجربی، شدیداً روی یادگیری او اثر گذاشته باشد. مثلاً وقتی که پدر و یا مادر کودک با بالون گازی کار کند و او آن ها را همراهی کرده باشد. در چنین موردی، ممکن است کودک واژه ی بالون گازی را پیش از واژهی ماشین یاد بگیرد.
4) برای یادگیری، توجه و تمرکز الزامی است. برای جلب توجه بیمار، به محرک های جدید نیازمندیم؛ با حفظ و تداوم علاقه به اشخاص، اشیاء، واژه ها، رخدادها، و نظایر این ها، تمرکز بیمار برانگیخته می شود.
5) برای کودکِ در حال رشد، مدت زمان توجه، برحسب دقیقه، تقریباً برابر است با سن کودک به سال، مثلاً، گستره ی توجه برای یک کودک 3 ساله، تقریباً برابر 3 دقیقه، و یک کودک 4 ساله تقریباً برابر 4 دقیقه است، گفتاردرمان با مهارت باید جلسه های درمانی را متناسب با گسترده ی توجه احتمالی بیمار طراحی نمایند. در مورد جوانان و بزرگسالان، انتظار وقوع توجه به صورت «چند منحنی یا چند موج» است، یعنی، در چند دقیقه ی اول میزان توجه و مشارکت در کار بالا است، و در چند دقیقه ی بعد، میزان توجه، تمرکز، و مشارکت به طور چشمگیری کاهش پیدا می کند. بنابر این، در اثر تمرکزِ مجدّد، چرخه، یا موج، خودش تکرار می شود، ولی این بار حدّ نصاب اولیه ی یادگیری آنچنان بالا نمی رود که در آغاز فعالیت یادگیری بالا رفته بود. به دلیل ماهیت توجه تمرکز در طول زمان، گفتاردرمانان را تشویق می کنیم تا فعالیت های گوناگونی را طراحی و برنامه ریزی نمایند که با انجام آن ها در یک جلسه ی درمانی، به همان هدفی که مدنظرشان است برسند.
6) اطلاعات جدید زمانی به بهترین وجه پردازش و به یاد سپرده می شوند که، اختصاصی و سازمان یافته باشند، و پیرامون اطلاعات قبلی شکل گرفته باشند. گفته هایی مثل: «این کارت ها امروز مال تو است، ببینم چند تا از آن ها را درست تلفظ می کنی؟» به بیمار کمک می کند تا تجربیات درمانی را اختصاصی و خصوصی کند.علایم گرافیکی یا شناختی. بازنمایی تصویری و یا عینی یک مفهوم، به این منظور طراحی می شوند تا به فراگیر، علایم بینایی مربوط به اطلاعات را که شیوه های مؤثری برای سازمان بندی کردن اطلاعات می باشند، ارایه دهند. یکی از نشانه های گرافیکی قدیمی آشنا برای افراد بزرگسال آمریکا، هِرم وزارت کشاورزی و خوارو بار آمریکاست، که بخش غلات و حبوبات در قسمت پایین هرم، و بخش شکر و دانه های روغنی در قسمت بالای هرم بازنمایی شده است. نمونه ای از یک گرافیک یا سازمان دهندهی شناختی برای کودکان کم سن و سال، درباره ی یادگیری کار جدید، قطار است، که سه بخش از آن را باید به یاد داشته باشد. 1) موتور 2) واگن 3) خدمه.
7) بسیاری از مربیان گفتاردرمانی و پژوهشگران، برای یادگیری، روی تکرار تکیه می کنند. اگر چه شواهد روشنی درباره ی تعداد تکرار های لازم برای یادگیری جدید در گفتار و زبان وجود ندارد، ولی گفتاردرمانان با مهارت را تشویق می کنیم تا فرصت هایی در اختیار بیماران قرار دهند که، تا آنجا که می توانند در خلال جلسه ی درمان تکرار کنند.
8) رابطه ی دوستانه، بخش مهمی از یادگیری، و عنصر اساسی برای یادگیری کارآمد به حساب می آید. نشان دادن علاقه ی صادقانه، توجهِ مثبت، و اهمیت بخشیدن به بیمار، به ایجاد رابطه ی دوستانه با بیمار کمک می کند. پژوهشگران متعددی یادآوری کرده اند که، رابطه ی دوستانه روی یادگیری تأثیر می گذارد. گفتاردرمان با مهارت را تشویق می کنیم تا ایجاد رابطه ی دوستانه با بیماران را به عنوان نخستین گام تمامی جلسه های درمانی، تمرین کنند.
آنچه را که شرح داده ایم، مفاهیم جامع و کامل از نظریه ی یادگیری نیستند که روی درمان گفتار و زبان تأثیر می گذراند. بهتر است بگوییم که، تعدد زیادی از سایر پنداره ای مربوط به نظریه ی یادگیری، کاربرد مستقیمی برای پیشرفت بیمار در درمان دارند. گفتاردرمان با مهارت را تشویق می کنیم تا در صدد دستیابی به آگاهی بیشتری در مورد شیوه ی یادگیری بیماران باشند، و آن اطلاعات را در درمانی که متناسب با بیماران طراحی می کنند دخالت دهند، تا به طور مثبت روی پیشرفت بیمار در گفتاردرمانی تأثیر بگذارند. مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر با دو شعبه فعال در تهران و در اختیار داشتن کادر با تجربه و مهارت بالا تلاش می کند بهترین نتیجه درمانی را برای بیماران ایجاد نماید و روند درمان را کوتاه تر کند.
سوالات متداول:
1-نشانه‌های نیاز فوری به گفتاردرمانی چیست؟
اگر کودک تا ۳ سالگی جملات ۳ کلمه‌ای نمی‌سازد، تا ۴ سالگی صداها را جا به جا می‌کند (مثلاً «تاب» را «بات» می‌گوید)، یا تا ۶ سالگی در بیان خواسته‌هایش دچار لکنت شدید می‌شود، ارزیابی ضروری است.
2- گفتاردرمانی کودکان چه تفاوتی با بزرگسالان دارد؟
گفتاردرمانی کودکان بر بازی‌محوری و رشد طبیعی مهارت‌ها تمرکز می‌کند. درمانگر از اسباب‌بازی، قصه‌گویی و فعالیت‌های حرکتی برای جلب توجه کودک استفاده می‌کند. درحالی‌که درمان بزرگسالان مبتنی بر تمرینات ساختاریافته و جبران آسیب‌های عصبی است.
