تشخیص به موقع کودکان اوتیسم نکته ای مهم در روند درمان کودکان اوتیسم می باشد. علائم اوتیسم در کودکان در سنین زیر دو سال قابل تشخیص می باشد. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران به تشخیص علایم اوتیسم متوسط،اوتیسم خفیف و شدید و درمان کودکان اوتیسم می پردازد. مرکز توانبخشی اوتیسم شامل قسمت های مختلف نظیر کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی اوتیسم و روانشناسی کودک می باشد. در تشخیص اوتیسم سه سطح فرض شده است، علائم اوتیسم سطح دو یا اوتیسم متوسط در مقاله زیر ارائه شده است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
صدرا : بیست و پنج ماهه با علائم اتیسم متوسط
مادر صدرا میگوید : ( نگرانی من در مورد صدرا این است که کم حرف می زنند ۶ – ۷ کلمه دارد که هر وقت دلش می‌خواهد استفاده می کند.) (تاخیر در گفتار اولین دغدغه یا علامتی است که والدین را نگران اوتیسم میکند. اما برای من همان قدر که تولید گفتار مهم است، درک گفتار نیز اهمیت دارد. لذا از مادرش می پرسم که آیا همیشه به نام خودش پاسخ می دهد؟) (بچه ها معمولاً در نه ماهگی وقتی صدایشان می کنی به طور ارادی پاسخ می دهند.) مادرش می گوید گاهی اوقات فکر می کنم اصلا نمی شنود.
بررسی علائم اوتیسم سطح دو
دکتر اوتیسم سعی می کند با پرسش هایی از والدین علائم اوتیسم را در کودک بررسی کند. به نظر می رسد صدرا علائم اوتیسم متوسط را نشان می دهد.میپرسد آیا دستورهای ساده که به او می دهید را اجرا می کند؟ مثلاً بیا! اینجا یا … روبه من به بده! (بچه ها معمولا در حدود دوازده ماهگی شروع به اجرای دستورات میکنند.) مادر کودک میگوید کودکش در چند ماه اخیر (حدود ۲۰ ماهگی) شروع به اجرای دستورهای ساده کرده است. لذا به ذهن می‌رسد که ممکن است زبان ادراکی کودک اوتیسم ما نیز در کنار زبان بیانی اش با تأخیر مواجه باشد. از مادرش می‌پرسم آیا بازیهای ژستی مثل دالی موشه را بلد است؟ میگوید: بعضی وقت‌ها از ما تقلید میکند ولی خودش هیچ وقت شروع نمی کند (بچه‌ها در شرایط عادی حدود ۷ تا ۹ ماهگی از این بازی ها لذت میبرند در ابتدا به تقلید از اطرافیان این بازی را انجام می‌دهند سپس در حدود ۱۰ تا ۱۲ ماهگی خودشان این کار را انجام می دهند. اما در کودکان اوتیسم این رفتار کمتر دیده می شود.)
در ادامه روند ارزیابی علائم اوتیسم متوسط دکتر می پرسد، آیا به چیزی اشاره می کند یا به چیزهایی که شما اشاره می‌کنید نگاه میکند؟ (اشاره کردن یک فعالیت ارتباطی مهم که پا به پای گفتار رشد می کند و همزمان با شروع گفتار در حدود ۱۲ ماهگی ظاهر می شود.) والدینش می‌گویند وقتی چیزی می‌خواهد به آن اشاره میکند و به جایی که ما اشاره می‌کنیم اگر نزدیک باشد نگاه می کند. می پرسم خواسته‌هایش را چگونه نشان می دهد؟ والدینش می گویند گاهی از کلماتی که دارد استفاده میکند وقتی هم که اسمش را نمی‌داند به آن اشاره می کند اکنون دیگر نگران می‌شوند که کودکشان تنها دچار تأخیر در گفتار نیست بلکه در ادراک نیز تاخیر دارد و علاوه بر آن مشکل فراتر از گفتار است که خود نشانه اوتیسم سطح دو می باشد. حال بر مهارت های حرکتی ظریف مهارتهای خود مراقبتی متمرکز می‌شویم. این مهارت ها سرنخ‌های مهمی از رشد ذهنی کلی کودک به دست می دهد. برای مثال توانایی به دست گرفتن و استفاده از قاشق یک مهارت حرکتی ظریف است که نشان از رشد شناختی کودک نیز دارد چرا که کودک باید از کارکرد قاشق به عنوان یک ابزار را درک کند. والدین صدرا می گویند که حدود ۱۴ ماهگی استفاده از قاشق را یاد گرفته است که به موقع است و در پوشیدن و در آوردن لباس با بردن دست به داخل آستین یا در آوردن آن کمک میکند صدرا این مهارت هارا به موقع کسب کرده است یعنی رشد مهارتهای تطابقی حرکتی ظریف غیر زبانی صدرا مطابق جدول مراحل رشد می باشد این امر مبین آن است که هوش عمومی صدرا طبیعی است در رابطه با مهارت های حرکتی درشت صدرا در ۱۵ ماهگی راه افتاده است و در ۱۸ ماهگی شروع به دویدن کرده است یعنی در آخرین فرصت رشد طبیعی آنها را کسب کرده است سپس در مورد بازی می پرسم باز یک فعالیت رشدی است که به طور همزمان توانمندی های زبانی شناختی و حرکتی کودک را منعکس می کند.
والدین صدرا می گویند دوست دارد به داستان گوش کند عاشق لامپ و پنکه (چیز های چرخان) است. اشیا را از گوشه چشمش نگاه میکند به شکل وسواس گونه ای در را باز و بسته می کند و فیلم های ویدیویی را به خاطر می سپارد هنگامی که هیجان زده می شود بال بال می زند یا دستهایش را مشت میکند.این ها همه از علایم اوتیسم سطح دو می باشد. هنگام ارزیابی صدرا، اورا کودکی هوشیار میبینیم که تمایل به ارتباط و همکاری ندارد کوتاه نا پایدار است و گاهی وقتی چیزی می‌خواهد کلمه ای نامفهوم می گوید از او می پرسم (توپ کو؟) در پاسخ به من لبخند می زند، می چرخد و توپ را پیدا میکند. و این نشانگر آن است که او قادر به اجرای دستورهای ساده بدون سرنخ اشاره ای می باشد که در سایر موارد موفق به تمایل او نشدم. وی درگیر علامت خروج روی در اتاقم بود و در حال بال بال زدن برای بررسی توانایی حل مسئله از پازل اشکال و پیدا کردن اشیاء پنهان شده (قایم شده) استفاده کردم. این مهارت‌ها در حدود ۱۶ تا ۱۸ ماهگی در کودک عادی ظاهر میشود.
بر اساس سابقه رشدی صدرا مشاهده وی انجام آزمون های استاندارد می توان برای صدرا تشخیص اختلال طیف اوتیسم متوسط گذاشته شود. بر اساس نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی برای تشخیص اوتیسم سطح ۲ خواهیم گذاشت.