روان خواندن یعنی توانایی تشخیص سریع واژه ها و خواندن جمله ها و متن های طولانی تر به راحتی که نشان دهنده درک مطلب است. کسی که از نظر خواندن ضعیف است نمی تواند روان بخواند، اغلب گنجینه کلمه های دیداری اش کافی نیست و برای رمزگشایی بسیاری از واژه های متن باید تلاش زیادی بکند. مرکز درمان اختلالات یادگیری دکتر صابر در زمینه تشخیص نارساخوانی و درمان اختلال خواندن فعالیت می نماید. بخش های تخصصی مرکز در حیطه تشخیص اختلال یادگیری ، تست های مرتبط، اتاق توجه بینایی، بخش تخصصی آموزش، اتاق تقویت مهارت های شنیداری از جمله بخش های مهم در درمان اختلال خواندن در کودکان و آموزش روان خوانی است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
روان خوانی
چنین فردی چون تمام نیروی خود را صرف تشخیص واژه ها می کند، در نتیجه روخوانی اش توأم با مکث های طولانی و تکرارهای مکرر است که بیان یکنواخت و بدون زیروبم آن را برجسته تر می کند. دانش آموزان باید ضمن تلاش برای روان خوانی پلی بین تشخیص واژه و درک مطلب ایجاد کنند (ریچک و دیگران، ۱۹۹۶).
برای اینکه دانش آموزان بتوانند روان بخوانند باید هم در خواندن شفاهی و هم در صامت خوانی خیلی تمرین کنند. متأسفانه چون کسانی که در خواندن ضعف دارند از خواندن لذت نمی برند، چندان که لازمه روان خواندن است، به تمرین خواندن نمی پردازند. بنابراین، معلم ها باید با استفاده از راهبردهایی خواندن را به صورت تجربه ای لذت بخش و مثبت برای دانش آموزان در آورند. دو نوع از مواد خاص برای درک مطلب، مطالب روایتی و مطالب توضیحی است.
درک مطالب روایتی و روان خوانی کودکان
مطالب روایتی همان داستان ها هستند. داستان ها معمولا ساختگی اند و شخصیت ها، طرح و نقشه و توالی رویدادهایی دارند که در خلال داستان اتفاق می افتد. برای اینکه خواندن مطالب داستان موثر باشد، دانش آموزان باید بتوانند مطالب زیر را مشخص کنند:
▪ شخصیت های مهم
▪ فضا، زمان و مکان
▪ رویدادهای اصلی به صورت متوالی
▪ مسائلی که شخصیت های داستان
روایت ها گاهی الهام بخش اند. خوانندگان با خواندن این روایت ها می توانند در عالم خیال از محدوده زندگی روزمره خود فاصله بگیرند و به جاهای دیگر جهان، فضا و دوره های زمانی دیگر سفر کنند. کسانی که اختلال خواندن دارند غالبا علاقه ای به خواندن داستان نشان نمیدهند و ناگزیر باید همواره آنها را به روان خوانی داستان ترغیب نمود. برای اینکه داستان های مورد علاقه آنها را در اختیارشان بگذاریم، لازم است در مورد پسخوراندها و واکنش هایشان سؤال هایی مطرح کنیم، تنوع مطالب روایتی «سبک ادبی» داستانی نامیده می شود. برای اینکه کودکان خوانندگان خوبی شوند، باید انواع سبک های ادبی را تجربه کنند. (در این خصوص رک، «سبک های روایتی»).
درک مطالب توضیحی
مطالب توضیحی مطالبی است که اطلاعاتی در زمینه های محتوایی در اختیار خواننده قرار می دهد. به طور مثال کتاب های درسی در حوزه هایی نظیر کتاب های اجتماعی یا علمی از این دست اند. هر چه دانش آموزان به کلاس های بالاتر می روند، مطالب خواندنی آنها به طور چشمگیری تغییر می کند. قسمت اعظم تکالیف خواندن دانش آموزان به روان خوانی محتوای کتاب های درسی و داستانی اختصاص می یابد. بیشتر دانش آموزان بدون هیچ نظارت یا کمکی خودشان مستقلا کتاب های درسی خود را می خوانند. کتاب خوانی آنها ممکن است برای خواندن فصلی از کتاب، تکمیل تکلیف نوشتاری درباره آن فصل، آمادگی برای فعالیتی کلاسی بر اساس آن فصل و برای امتحان دادن آن فصل باشد. تعجب آور نیست که بسیاری از دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری نمی توانند چنین تکالیفی را به اتمام برسانند. دانش آموزی که فقط کتاب داستان خوانده است تجربه و توانایی لازم را برای خواندن محتوای کتاب های درسی ندارد.
درمان اختلال خواندن
آموزش در سطح دبیرستان برای کسب مهارت خواندن، تکالیف سنگینی از دانش آموزان انتظار دارد ضمن آنکه راهنمایی معلم خیلی کم است، مشکلات اصلی دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری در زمینه خواندن محتوایی شامل موارد زیر است:
1.تاکید زیاد بر کسب اطلاعات در خواندن، آموزش در زمینه محتوایی با این پیش فرض صورت می گیرد که دانش آموزان مهارت های لازم را برای خواندن کسب کرده اند. از دانش آموزان انتظار می رود بخوانند، درک کنند و مقادیر زیادی اطلاعات را تفسیر نماید.
سبک های روایتی
▪ داستان هایی که واقعیت را به تصویر می کشند نظیر قصه هایی در مورد کودکان
▪ داستان های خیالی شامل کتاب هایی که در آنها حيوانات حرف میزنند، داستان های علمی – تخیلی و داستان های ترسناک
▪ داستان های جن و پری؛ قصه های عامیانه و داستان های جیب و غریب.
▪افسانه ها
▪ داستان های پلیسی
▪ طنز و نمایش زبانی
▪ داستان های تاریخی، که دوره ای از رویداد های گذشته را به تصویر می کشد
▪نمایشنامه ها
▪ داستان های شعری، اشعاری که در آن ها داستان هایی به تصویر کشیده می شود.
▪ ماجراهای زندگی واقعی
▪ زندگینامه ها و زندگینامه خود
۵۰ صفحه در هر کلاس عادی سازی شده – به خاطر بسپارند. به علاوه دانش آموزان ممکن است چهار درس مختلف (مثلا انگلیسی، علوم، ریاضیات و تاریخ) داشته باشند. برای دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری الزامات خواندن ممکن است بسیار ملال آور و مایوس کننده باشد.
٢. محتوای کتاب های درسی عموما بالاتر از سطح کلاس هایی است که در آن تدریس می شود.
کتاب درسی ممکن است برای دانش آموزی که باید آن را بخواند و درک کند، فوق العاده دشوار باشد. به طور مثال، اگر سطح خواندن دانش آموزی در کلاس دهم در سطح کلاس پنجم باشد و کتاب های درسی اجتماعی برای سطح کلاس يازدهم نوشته شده باشد، در این صورت شش سال اختلاف سطح وجود خواهد داشت.
٣. معلم های محتوا محور غالبا تصور می کنند که دانش آموزان توانایی کافی برای خواندن دارند.
به این دلیل به تدریس مهارت های خواندن نمی پردازند. در این سطح، وقت کمی به تدریس مهارت های خواندن نظیر سازماندهی یا مطالعه رئوس مطالب اختصاص می یابد. معلم ها می توانند به دانش آموزان در خواندن محتوای کتاب ها از طریق ؟
زیر مطالب مهم و ارتباط دادن مطلب با مطالب دیگری که قبلا یاد گرفته اند و همچنین با ترغیب آن ها به مرور مطالب برای آشنا شدن با متن در کل کمک کنند. افزون بر این معلم ها میتوانند واژه های دشوار یا فنی را قبل از خواندن متن تعریف کنند و دانش آموزان را به نظارت و بررسی درک خود از مطلبی که می خوانند آگاه سازند. در بخش راهبردهای تدریس این فصل رهنمودهایی برای کمک به دانش آموزان جهت خواندن مطالب توضیحی کتاب های درسی ارائه می شود.
ارزیابی خواندن و درمان اختلال خواندن
روش ها و آزمون های موجود برای ارزیابی خواندن بیشتر از هر قلمرو دیگر درباره برنامه های درسی است. اختلال خواندن را می توان از طریق مقیاس های غیررسمی (نظیر پرسشنامه غیررسمی در مورد خواندن، تحلیل اشتباهات و ارزیابی ورقه ها) یا آزمون های رسمی (نظیر آزمون های زمینه یابی، آزمون های تشخیص و مجموعه آزمون های درکی) بررسی و ارزیابی کرد
مقیاس های غیررسمی
یکی از ساده ترین روش های ارزیابی روان خوانی مشاهده غیر رسمی دانش آموز زمانی است که با صدای بلند میخواند. در این حالت معلم به راحتی می تواند سطح کلی خواندن، توانایی تشخیص واژه، انواع خطاها و درک مطلب دانش آموز را کشف کند. این روش بسیار عملی است و می تواند به اندازه مجموعه آزمون ها اطلاعات مفصل و ارزنده در برداشته باشد.
پرسشنامه غیر رسمی خواندن. پرسشنامه غیر رسمی خواندن (IRI) را می توان به سرعت و راحت اجرا کرد و اطلاعات ارزشمندی در خصوص مهارت های خواندن دانش آموز، سطح خواندن، انواع خطاها، فنون رو در رو شدن با واژه های نا آشنا و خصوصیات رفتاری او به دست آورد (جانسون، کرس و پیکالسکی، ۱۹۸۷).
شیوه کار با پرسشنامه غیررسمی خواندن در شكل ۲.۱۲ به صورت نمودار گردش کار نشان داده می شود. آزمایشگر از میان واژه های کتاب خواندن هر یک از کلاس ها حدود یک صد واژه را انتخاب می کند و آنها را برای هر کلاس در مجموعه ای فهرست می کند (از پرسشنامه های خواندن تجارت استاندارد نیز می توان استفاده کرد.) دانش آموز با صدای بلند ؟
واژه هایی از سطوح درجه بندی شده را می خواند و معلم همزمان با او به شیوه ای نظام مند خطاهای او را ثبت می کند، اگر دانش آموز در مجموعه صد واژه ای بیش از پنج خطا داشته باشد مجموعه هایی آسان تر به او ارائه می شود تا آنجا که دانش آموز بیش از دو خطا در هر یک صد واژه نداشته باشد. معلم برای بررسی درک مطلب درباره هر مجموعه چهار تا ده سؤال از دانش آموز می پرسد. با استفاده از پرسشنامه غیر رسمی خواندن می توان سه سطح خواندن را معین کرد:
1.سطح خواندن مستقل، دانش آموز قادر است حدود ۹۵ درصد واژه ها را تشخیص دهد و به۹۰ درصد پرسش های مربوط به درک مطلب پاسخ صحیح بدهد، (این سطحی است در آن دانش آموز می تواند کتاب های کتابخانه را در سطح مورد نظر بخواند یا به عبارت دیگر کار خواندن به طور مستقل انجام می گیرد).
2.سطح خواندن آموزشی، دانش آموز قادر است حدود ۹۰ درصد از واژه های مجموعه را تشخیص دهد و از نظر درک مطلب نیز ۷۰ درصد نمره را کسب می کنند. (در این سطح اگر معلم آموزش خواندن را هدایت کند دانش آموز می تواند از آن سود جوید.)
3. سطح خواندن سرخورده. دانش آموز کمتر از ۹۰ درصد واژه های مجموعه را می تواند تشخیص دهد و نمره‌اش در درک مطلب کمتر از ۷۰ درصد است. (چون در این سطح دانش آموز مطالب را درک نمی کند، این سطح برای او بسیار دشوار است و نباید در این سطح آموزش برای او صورت گیرد.)
علاوه بر پرسشنامه های غیر رسمی خواندن که خود معلم ها درست می کنند، چندین پرسشنامه تجارتی استاندارد نیز موجود است که در آنها روش مناسب اجرای پرسشنامه نیز توضیح داده شده است. این پرسشنامه‌ها شامل پرسشنامه کلاس درس خواندن، پرسشنامه استاندارد خواندن و پرسشنامه تحلیلی خواندن (ویرایش دوم) است که درباره آنها در پیوست ج توضیح داده شده است. (نیز در پیوست ج رك. ریچک و دیگران (۱۹۹۶) که شامل پرسشنامه ای غیررسمی در مورد خواندن است و معلم ها می توانند از آن استفاده کنند.)
تحلیل خطاها در روان خوانی شفاهی . تحليل خطاها یکی از رویکردهای روان شناسی زبان برای ارزیابی خواندن شفاهی است. منظور از خطاها، اشتباهات و لغزش هایی است که دانش آموز هنگام خواندن شفاهی متن چاپی مرتکب می شود. این لغزش ها که گاهی خطا نامیده می شوند.) در حکم فرصت هایی است برای تشخیص؛ چون ؟ از طریق آن ها
فرایندهای زیربنایی زبان خود را آشکار می سازند. در واقع، الگوها و ساختار زیربنایی زبانی خود دانش آموز ممکن است هنجارگریزی را تشدید کند، خطا ممکن است تلاش مثبتی برای رسیدن به درک مطلب باشد . پژوهش های انجام شده در مورد تحلیل خطاها نشان می دهد که خوانندگان ماهر الزاما نسبت به خوانندگان دیگر هنجارگریزی (یا خطاهای) کمتری در خواندن شفاهی ندارند.
مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی حافظه و تقویت حافظه کودکان با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی نظیر اتاق تاریک بینایی، اتاق مهارت های شنیداری و سنسوری روم به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. کودکان با مشکلات حافظه و بیش فعالی، کودکان با اختلال یادگیری و … می توانند از خدمات تقویت حافظه کودک سه ساله و بالاتر استفاده نمایند. هر روشی که بتواند به رمزگردانی، انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت و همچنین بازیابی آن کمک نماید می تواند در تقویت یا بهبود حافظه موثر باشد. بازیابی شامل بازگشت اطلاعات از حافظه بلند مدت و حافظه کوتاه مدت جهت استفاده از آن به هنگام لزوم است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
عواملی موثر در بهبود و تقویت حافظه کودکان
توجه و تمرکز نسبت به اطلاعات یا موضوع مورد نظر
تمرین و تکرار اطلاعات یا مرور ذهنی. مرور ذهنی شامل مرور نگهداری و مرور مشروح ( تفصیلی) است. مرور نگهداری نوعی از مرور ذهنی هوشیارانه است که به حفظ اطلاعات در حافظه کوتاه مدت یا حافظه کاری کمک میکند. مرور مشروع به نوعی از مرور ذهنی آگاهانه جهت رمز گردانی اطلاعات در حافظه بلندمدت اطلاق می شود که منجر به پردازش عمیق تر و تقویت حافظه کودک می گردد.
سازماندهی اطلاعات (طبقه بندی،عناوین و مقوله بندی اطلاعات)
بسط و گسترش معنایی اطلاعات جهت رمزگردانی عمیق تر
جلوگیری از تداخل مطالب و اطلاعات و تعیین فواصل زمانی و استراحت پس از یادگیری، تداخل باعث اختلال در بازیابی اطلاعات می گردد.
زمینه یا بافتی که اطلاعات در آن موقعیت رمزگردانی شده‌اند به بازیابی کمک می کنند. بنابراین موضوعات و مطالب در محیط شرایط و موقعیتی که یاد گرفته شده اند در همان محیط یا شرایط بهتر بازیابی می شوند. بافت را می توان به صورت ذهنی جهت یاد آوری اطلاعات تصویرسازی یا تصور کرد.
رمزگردانی تصویری یا تصویر سازی ذهنی در تقویت حافظه کودک سه ساله موثر است
روش قطعه قطعه کردن ( تقطیع) موضوعات و مطالب. به عنوان مثال 134496476692 را که یک عدد دوازده رقمی است به صورت 1344-9647-6692 بهتر می توان در حافظه کوتاه مدت حفظ کرد.
تمرین بازیابی از طریق طرح پرسش درباره موضوعات و مطالب مورد نظر
تمرینات ذهنی به خصوص جهت افزایش مهارت های حرکتی که در ارتباط با حافظه ضمنی( روندی) است.
تکنیک های آرام سازی و پرهیز از هیجانات منفی چون اضطراب،ترس و غمگینی
یادداشت برداشتن
انگیزش، علاقه مندی به موضوعات و هدفمندی
باورهای فرد از توانایی‌های حافظه‌اش
پیش خوانی جهت برداشت کلی از موضوعات
ایجاد ارتباط و پیوند بین اطلاعات جدید و اطلاعات ذخیره شده قبلی جهت یکپارچگی آنها. فرآیند یکپارچه کردن و تلفیق اطلاعات قبلی با اطلاعات جدید در حافظه طولانی مدت،تحکیم یا تثبیت گفته می شود.
خلاصه کردن مطالب
به کارگیری مطالب آموخته شده
خواب کافی، خواب به تحکیم حافظه کودک کمک می کند و در تبدیل حافظه جدید و بی ثبات به حافظه پایدار یا با ثبات ضروری است.
ارتباط تقویت حافظه کودکان با میزان یادگیری
حافظه و یادگیری را فرایندهای ذهنی مرتبط به هم ولی متفاوت از یکدیگر در نظر می‌گیرند. یادگیری باعث توسعه حافظه میگردد و شامل کسب اطلاعات، مفاهیم، عقلانیت، ارزش ها، علوم و مهارت های جدید یا اصلاح آنها است. حافظه فرایندی است که باعث ذخیره اطلاعات از طریق یادگیری میشود و فرد به هنگام لزوم این اطلاعات را مورد استفاده قرار می دهد ( از طریق بازیابی یا بازخوانی اطلاعات).
با توجه به اینکه فرآیند حافظه شامل حافظه های حسی، کاری (کوتاه‌مدت) و طولانی مدت است و به خصوص بر اساس مطالعات جدید در ارتباط با نقش حافظه کاری در این فرآیند و در نهایت انتقال و ذخیره اطلاعات جدید در حافظه طولانی مدت و بازیابی آن به هنگام لزوم، شاید بتوان یادگیری را به عنوان بخشی از فرآیند حافظه در نظر گرفت.
همچنین با توجه به این تعریف که تقویت حافظه شامل مراحل رمز گردانی ( کدگذاری) ذخیره سازی و بازیابی است می توان یادگیری را بخشی از حافظه دانست. از طرفی دیگر، برآیند حافظه در ارتباط با سطح پردازش و عمق آن است و هرچه سطح پردازش عمیق تر باشد احتمال بازیابی آن نیز افزایش می‌یابد. بنابراین نمی توان حافظه را که یک فرآیند بسیار پیچیده است صرفا چند انبار مجزا،منفعل و غیر پویا در نظر گرفت.
تقویت حافظه در مغز
مکانیسم های پیچیده در فرایندهای یادگیری و حافظه نقش دارند که باعث تغییرات زیست شیمیایی، ریخت شناسی (مورفولوژی) ،فیزیولوژیک درسته سیناپسی و مدارهای عصبی در مغز می گردند.
حافظه از نظر علوم اعصاب (نوروساینس) شامل تقویت سیناپس ها در نورون ها (سلول های عصبی) است و در ارتباط با نواحی مختلفی از مغز می باشد. بنابراین تشکیل حافظه و ذخیره اطلاعات، محدود و محصور به یک ناحیه خاصی از مغز نیست بلکه در مناطق متفاوتی از آن پخش و توزیع شده است.
اختلال یادگیری و مشکلات حافظه
اختلالات فراموشی ( یادزدودگی) عبارت است از اختلال حافظه های کوتاه مدت و طولانی مدت به علت آسیب مغز به نحوی که بیمار در سایر جنبه های شناختی طبیعی است. بنابراین، یادزدودگی یا فراموشی یعنی گروهی از اختلالات که شامل از دست دادن حافظه هایی که قبلا ایجاد شده بود یا از دست دادن توانایی برای ایجاد حافظه های جدید (یادگیری اطلاعات جدید )؛است.
مشکلات حافظه کوتاه مدت موجب اختلال در روند به یاد سپاری و در نتیجه اختلال یادگیری می گردد. تقویت مهارت های حافظه کودکان و بزرگسالان با آسیب حافظه می تواند روند زندگی آنان را تغییر دهد.
عارضه اختلالات یادگیری مسئله بین جهانی است که در همه زبانها، فرهنگ‌ها و ملت‌های دنیا دیده میشود. این مشکل فقط منحصر به ایالت متحده آمریکا یا کشور خاصی نیست. یافته های پژوهش ها نشان می دهد که در همه فرهنگ ها کودکانی وجود دارند که به نظر می رسد هوش طبیعی داشته باشند، اما در یادگیری زبان شفاهی، اکتساب مهارت های خواندن یا نوشتم، یا حل مسائل ریاضی دچار مشکلات جدی هستند. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه تشخیص اختلال یادگیری و درمان تخصصی آن با تکنیک های کاردرمانی اختلال یادگیری و روش های آموزش اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی که توسط تیم روانشناسی مرکز ارائه می شود به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. در زیر به تاریخچه اختلال یادگیری اشاره می شود.
نلسون را کفلر، معاون رئیس جمهور ایالات متحد و فرماندار ایالت نیویورک، به نارساخوانی شدید دچار بود. نارساخوانی شکلی از اختلال یادگیری است که در آن فرد در یادگیری خواندن با مشکلات بسیار زیادی مواجه میشود. ضعف او در خواندن باعث شد که نتواند در مدرسه نمره های خوبی بگیرد و این گرفتاری او را واداشت که در طول مدت اشتغال به حرفه سیاسیش،نطق های خود را از بر کند.
راکفلر در شرح احساسات خود در دوران کودکی از مواجهه با مشکل اختلال یادگیری می نویسد:
من نارساخوان بودم… و اکنون نیز خواندن برایم دشوار است. وقتی ۸ سال داشتم،خواندن قطعه مذهبی کوتاهی در مراسم عبادت شامگاهی کلیسا به من محول شد. شرمندگی و درد و رنجی را که به هنگام خواندن آن قطعه احساس می کردم به وضوح به یاد می آورم و آن را واقعاً بد خواندم. من می‌دانم که کودک نارساخوان چه چیزهایی را تجربه میکند…. سرخوردگی حاصل از اختلال در انجام دادن آنچه کودکان دیگر به راحتی انجام می دهند و احساس حقارت از اینکه دیگران فکر کنند چندان باهوش نیست در حالی که واقعیت چیز دیگری است. اما من، پس از بیش از 60 سال تحمل این مشکل، پیامی امیدوارکننده و دلگرم کننده برای کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری و والدینشان دارم.
توماس ادیسون مخترع خلاق آمریکایی را دیگران کودکی نابهنجار،گیج و کندذهن می شناختند. یادداشتهای دفتر خاطراتش حاکی از آن است که هیچ وقت در مدرسه درسش خوب نبوده و پیشرفتی نداشته است و جایش همیشه در آخر کلاس بوده است.پدرش او را گیج و خرفت می دانست و ادیسون نیز خود را کودن نامیده است.آگاست رودین، مجسمه ساز بزرگ فرانسوی، بدترین دانش آموز مدرسه نامیده شده بود. از آنجا که معلم های رودین او را آموزش ناپذیر تشخیص داده بودند،به والدینش توصیه کردند که او را از مدرسه بیرون بیاورند و سرکار بگذارند،هرچند تردید داشتند که او اصلاً قادر به تامین زندگی خود باشد.وودرو ویلسون، بیست و هشتمین رئیس جمهور آمریکا و استاد محقق،تا ۹ سالگی نوشتن نیاموخته بود و تا ۱۱ سالگی خواندن. اقوام از اینکه او آنقدر کودن و عقب مانده بود برای والدینش اظهار تاسف می کردند.
آلبرت انیشتین، نابغه علم ریاضی، تا سه سالگی حرف نمی‌زد. پیدا کردن کلمه به هنگام صحبت کردن برای او کار شاقی بود و تا ۷ سالگی هر جمله را،هر قدر هم که پیش و پا افتاده بود،اول بی صدا زیر لب می ساخت و بعد آن را با صدای بلند ادا می کرد. آلبرت جوان در درس‌های مدرسه پیشرفتی نداشت. او در درس ریاضی از خود کمی استعداد نشان داد،اما در یادگیری سایر درس ها شاگردی کاملا معمولی بود و مشکل بزرگش زبانهای خارجی بود. یکی از معلم هایش پیش بینی کرده بود که او « موفقیتی» کسب نخواهد کرد. ناتوانی انیشتین در یادگیری زبان در سرتاسر دوران بزرگسالی اش نیز ادامه یافت. خواندن و نوشتن برای او دشوار بود و نمی‌توانست مقصودش را با نوشتن بیان کند. او در تشریح فرآیند تفکرش میگفت که به ندرت در قالب کلمات فکر کرده است، فقط بعد از اینکه فکری به ذهنش خطور می کرد می کشید آن را با استفاده از کلمه بیان کند.
خوشبختانه این اشخاص برجسته تا اندازه‌ای توانسته اند راه های مناسب یادگیری را کشف کنند و به طور موفقیت آمیز بر شکست های اولیه خود غلبه کردند. اما بسیاری از کودکان دچار اختلالات یادگیری این قدر خوش اقبال نیستند.
ماهیت میان فرهنگی در تاریخچه اختلال یادگیری
شیوع ناتوانی یادگیری در کشورهای مختلف متفاوت است. آکادمی بین المللی پژوهش در زمینه اختلالات یادگیری سازمانی تخصصی است که به ترویج پژوهش‌های بین‌المللی مربوط به اختلالات یادگیری اختصاص یافته است و مجله ای به نام تالماس نیز منتشر می کند.
گزارش های بالینی در مورد رنج های فردی کودکان دچار اختلالات یادگیری از گوشه و کنار جهان شباهت های چشمگیری با یکدیگر دارند. برای مثال، مطلب زیر خاطرات یک بزرگسال چینی از اولین شکست گیج کننده‌اش در مدرسه ای چینی است،این داستان شبیه و وقایع سردرگم کننده ای است که کودکان دچار اختلالات یادگیری در مدارس خودمان با آنها مواجه می‌شوند.
« اولین خاطره من از مشکلات یادگیری مربوط به ۷ سالگی‌ام و هنگامی است که وارد کلاس اول دبستان در تایوان شدم آموزگار من روی تخته سیاه ( علائم را) نوشت تا دانش آموزان آنها را در دفتر خود رونویسی کنند. به وضوح به خاطر می آورم که قادر به انجام دادن این تکلیف نبودم. همکلاسی های خود را می دیدم که به راحتی این تکلیف درسی را انجام می‌دادند،ولی من کی و آشفته بودم و نمی توانستم حروف و کلمه ها را از تخته سیاه رونویسی کنم.
گزارش های پژوهش در مورد تاریخچه اختلالات یادگیری از بسیاری از نقاط دریافت میشود : دانمارک،بریتانیا،هلند،نیوزلند ( چپمن، 1992) ،استرالیا،چکسلواکی سابق، آلمان ( اُپ، 1992) ایتالیا( فابرو و ماسوتو، 1994) مکزیک ( فلچر و دلوپز 1995) ، پرتقال ( دافونسکا 1996) ، شیلی، کانادا( واینر و سیگل،1992) و اسرائیل این مشکل در کودکان به هنگام یادگیری زبان نوشتاری، چه براساس نظام الفبایی ( نظیر زبان انگلیسی) و چه براساس نظام تصویری ( نظیر زبان چینی) ، ظاهر می شود ( هسو 1988) . این عارضه همچنین در کودکان به هنگام یادگیری آن دسته از زبان های نوشتاری که از قواعد منظم آوایی پیروی می کنند ( نظیر زبان اسپانیایی) و زبان های نوشتاری که نظام املایی قاعده مندی ندارند ( نظیر زبان انگلیسی) دیده می شود.
امروزه در مدارس ما کودکانی با انواع مختلف زمینه ها، فرهنگ ها، محیط ها و زبان ها ، در قالب برنامه های اختلالات یادگیری، آموزش می بینند. کاملا منطقی است که بپذیریم دشواری در یادگیری آموزشگاهی ممکن است بر اثر تفاوت اساسی فرهنگ کودک از جنبه زبان ، ارزش ها یا آداب و رسوم با فرهنگ محیط مدرسه پدیدار شود. اما اگر کودک اختلال یادگیری هم داشته باشد،مشکل پیچیده و مضاعف میگردد. برای دانش آموزان دارای زمینه های متفاوت فرهنگی،حل مسائل ناشی از تفاوت فرهنگی و اختلالات یادگیری دشوار است. نگرش فرهنگی برخی از والدین این است که داشتن فرزند دچار نوعی اختلال به منزله شکستی برای آنان است.این گروه از والدین ممکن است تمایلی به پذیرفتن این که فرزندشان اختلالی دارد نداشته باشند،امکان دارد از شرکت در جلسات برنامه آموزش فردی امتناع می ورزند یا حتی ممکن است کودک دچار اختلالی را برای حفظ آبروی خود در خانه نگه دارند.
اختلال یادگیری که به عنوان اختلالات یادگیری خاص نیز نامیده می شوند، یک اصطلاح کلی است که گروهی از مشکلات یادگیری را توصیف می کند. علائم اختلال یادگیری عبارت است از یک یا چند مشکل در خواندن، نوشتن، محاسبه (حساب کردن)، گوش دادن، استدلال، صحبت کردن، انشا و هجی کردن در افرادی که هوش عمومی متوسط یا بالاتر از متوسط دارند. عوامل ارثی، طبی، نواقص مادرزادی، اختلالات و مشکلات عصب شناختی، علل محیطی و یا بدون علت مشخص ممکن است در ایجاد اختلالات یادگیری نقش داشته باشند. این افراد ظاهری طبیعی دارند. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات ویژه درمانی در حیطه تشخیص اختلال یادگیری نظیر اتاق تاریک،اتاق شنیداری، سنسوری روم و بخش کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی به درمان کودکان اختلال یادگیری می پردازد.
معمولا گفته می شود که معلولیت های بینایی، شنوایی، فیزیکی و حرکتی، محرومیت های محیطی، اقتصادی و فرهنگی، اختلالات عاطفی-هیجانی و عقب ماندگی ذهنی جزء اختلالات یادگیری محسوب نمی شوند. در اختلالات یادگیری، افراد در فرایندهای ذهنی چون ادراک، توجه، حافظه، زبان و محاسبات ریاضی اختلال دارند. کودکانی که در گروه اختلالات یادگیری قرار می گیرند در مقایسه با کودکان دیرآموز، فقط در یک یا چند زمینه درسی ضعیف هستند ولی هوش طبیعی یا بالاتر از طبیعی دارند.
علائم اختلالات یادگیری
اختلال یادگیری در کودکان که یک اختلال عصبی-رشدی با منشاء زیستی است و باعث ایجاد مشکلات شناختی میگردد معمولاً علائم اختلال تا قبل از ورود به مدرسه شناخته نمی شوند.
علائم اختلالات یادگیری در کودکان ممکن است در ارتباط با موارد زیر باشند:
مشکلات خواندن
مشکلات محاسبه یا ریاضی
مشکلات نوشتن
مشکلات زبان
مشکلات حرکتی
مشکلات پردازش بینایی
مشکلات پردازش شنوایی
خوانش پریشی یا دیسلکسی ( نارسا خوانی یا اختلال رشدی در خواندن) یکی از موارد شایع اختلالات یادگیری است که فرد در خواندن و نوشتن دچار مشکل می گردد. خوانش پریشی ممکن است به علت مشکلات ادراک دیداری و شنیداری، مشکلات مراحل زبان و آموزش های نامناسب خواندن ایجاد گردد. دانش‌آموزانی که دارای اختلالات خواندن و نوشتن هستند در مقایسه با دانش آموزان عادی، مشکلات رفتاری بیشتری داشته و از رشد اجتماعی، خودپنداره ( مجموعه ای از عقاید و باورهای مثبت و منفی در مورد خود) و عزت نفس کمتری برخوردارند.
آموزش مهارت های اجتماعی در افزایش خودپنداره و کاهش حساسیت اضطرابی دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری موثر است که این خود می‌تواند باعث بهبود یادگیری در این افراد گردد.
یادگیری چیست، یادگیری فرایندی است که در موجودات تکامل یافته به خصوص انسان از جایگاه مهمی برخوردار است. همچنان که تکالیف و فعالیت های انسان پیچیده تر می گردند به همان نسبت به فرآیند یادگیری نیز اهمیت و ضرورت بیشتری می یابد. در تعریف یادگیری باید گفت یکی از ابزارهای ضروری انسان جهت سازگاری با محیط اطراف خود است. در دنیایی که هر روز شاهد تغییرات بسیار زیادی هستیم در صورت عدم توانایی یادگیری، امکان خلاقیت، ابتکار، آسایش و یک زندگی هدفمند و پیشرفت و توسعه در زمینه های مختلف وجود نداشت. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه روش های مختلف یادگیری به کودکان با اختلالات یادگیری خاص فعالیت می نماید.
مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر در حیطه تشخیص اختلال یادگیری، بررسی علل و درمان تخصصی مشکلات یادگیری کودکان به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. بخش سنسوری روم، اتاق تاریک دیداری، اتاق شنیداری، بخش آموزش تخصصی همگی از بخش های مهم این مرکز می باشند.
یادگیری چیست
به طور کلی یادگیری در انسان، جنبه ها و سطوح متفاوتی دارد که می تواند در ارتباط با فعالیت های حرکتی ( همانند آموزش راه رفتن،دویدن، دوچرخه سواری، شنا، فوتبال، ژیمناستیک و …)، پیشرفت های تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان، زبان آموزی، مفهوم سازی، تصمیم گیری، حل مسئله، کشفیات علمی، نوشتن مقالات و کتاب، مدیریت و… باشند. خبرگی و تخصص در یک حوزه خاص، نشان دهنده سطوح متفاوت و بالای یادگیری فرد در آن کار و حرفه است.
فرایند یادگیری با موضوعات شناختی دیگر چون توجه، ادراک، حافظه و هوش در تعامل است. همچنین یادگیری تحت تاثیر عوامل مختلف رشدی، عاطفی، اجتماعی، فرهنگی، شخصیت و نظام آموزشی قرار می گیرد. حتی خواب کافی برای یادگیری ضرورت دارد، چون خواب در تثبیت یا تحکیم یادگیری و در نتیجه در ایجاد حافظه جدید پایدار نقش دارد.
تعریف یادگیری
محققان بر اساس نوع نگرش و زمینه تحقیقاتی خود،تعاریف مختلفی از یادگیری را مطرح نمودند. برخی از تعاریفی که می‌توان از یادگیری ارائه کرد عبارتند از:
یادگیری یک فرآیند شناختی است که باعث کسب دانش و فهم جدید،اصطلاح اطلاعات قبلی یا مهارت در عملکرد و فعالیت‌های شخصی می گردد.
یادگیری عبارت است از تغییرات نسبتاً پایدار در رفتار که از طریق تجربه و تمرین ایجاد می گردد.
یادگیری یک اصطلاح کلی است جهت توصیف تغییرات به نسبت پایدار در تفکر، احساس و رفتار که در نتیجه تجربه حاصل می شود.
نکته ای که باید توجه داشت این است که رفتارهای غریزی و غیر ارادی همانند دور کردن دست پس از برخورد آن به یک شیء بسیار داغ یا کشیدن پا به دنبال فرو رفتن یک سوزن در کف پا یادگیری محسوب نمی شوند ولی فعالیت های ارادی،اعمال هدفمند، تصمیم گیری، برنامه ریزی،سازماندهی و اجرایی کردن اهداف تکالیفی هستند که به یادگیری نیاز دارند.
انواع نظریه های یادگیری
نظریه های مختلفی در ارتباط با فرایند یادگیری بر اساس تحقیقات و مطالعات محققان وجود دارد که هر یک از زوایه خاصی آن را مورد بررسی قرار داده‌اند.
در مجموع نظریه های یادگیری شامل دو نظریه کلی یا اصلی است:
نظریه های رفتاری (رفتارگرایی) یا نظریه های محرک- پاسخ
نظریه های شناختی (شناخت گرایی)
نظریه های رفتاری
از جان بی واتسون روان شناس آمریکایی به عنوان پدر رفتارگرایی یاد میشود،کسی که فضا را برای رفتارگرایی آماده کرده بود. به نظریه های یادگیری رفتاری،نظریه های تداعی یا نظریه های محرک- پاسخ نیز گفته می شود.
ویژگی های دیدگاه رفتاری ( رفتارگرایی)
خصوصیات کلی رفتارگرایی شامل موارد زیر است:
تاکید بر رفتارهای قابل مشاهده
تاکید بر رابطه بین محرک و پاسخ قابل مشاهده
رفتار ناشی از شرطی سازی و تقویت است
بی اهمیت دانستن فرآیندهای ذهنی (شناختی) چون ادراک،هوشیاری،توجه،حافظه و تفکر به علت غیر قابل مشاهده بودن آنها
بر اساس رفتارگرایی،یادگیری در نتیجه رابطه یا پیوند میان محرک و پاسخ ایجاد میشود.
فرایندهای ذهنی،احساسات و انگیزش،موضوعات مناسبی برای مطالعه رفتار نیستند چون این مباحث به طور مستقیم غیر قابل مشاهده اند.
مهمترین نظریه های رفتاری
نظریه های رفتاری مهم عبارتند از:
نظریه شرطی سازی کلاسیک (پاسخگر یا پاولفی و یا بازتابی)
نظریه شرطی سازی وسیله ای ثرندایک یا یادگیری آزمون و خطا (تئوری پیوندگرایی ثرندایک)
نظریه شرطی سازی کنشگر (عامل) اسکینر
پس از ۱۹۵۰،به تدریج از اهمیت رفتارگرایی کاسته شد. با وجود کاهش نقش و جایگاه رفتارگرایی در طی زمان،امروزه بسیاری از مفاهیم و اصول آن در شرطی سازی و اصلاح رفتار همچنان مورد استفاده قرار می گیرد.
نظریه های شناختی
مطالعات و بررسی های روانشناسان گشتالت همانند ورتهایمر، کافکا و کهلر شرایط لازم را برای ایجاد و توسعه نظریه های شناختی مهیا کرد. روانشناسی گشتالت تقریباً در سال ۱۹۱۲ در آلمان شکل گرفت. روانشناسان گشتالت به فرایندهای ذهنی به خصوص ادراک علاقه‌مند بودند. از دیدگاه مکتب گشتالت( کل گرایی)، کل شامل اجرایی است که روابطی با یکدیگر دارند. در حقیقت کل چیزی بیش از اجزای تشکیل دهنده آن می باشد.
منظور از شناخت در نظریه های شناختی،فرایندهای ذهنی چون ادراک، توجه، زبان، تفکر، بینش، تصمیم گیری، حل مسئله، یادگیری، استدلال و حافظه می باشند که عملکرد و رفتار انسان را تحت تاثیر قرار می دهند. مکتب شناخت گرایی یکی از مکاتب مهم روانشناسی معاصر است که علاوه بر مطالعه و بررسی فرایند های شناختی کاربرد این فرایند ها در رایانه ها را نیز شامل می شوند. یادگیری در نظریه شناختی در ارتباط با اطلاعات جدید یا اصلاح اطلاعات قبلی است.
ویژگیهای دیدگاه شناختی (شناخت گرایی)
خصوصیات کلی شناخت گرایی شامل موارد زیر است:
تاکید بر فرآیندهای شناختی ( ذهنی) در یادگیری
تاکید بر ساختار شناختی (ساخت شناختی) که عبارت است از دانش کلی فرد در طی زمان. ساخت شناختی شامل مجموعه اطلاعات،مفاهیم و اصول سازمان یافته در یک شخص است که می تواند افزایش یا تغییر یابد.
در تکلیف و یادگیری های پیچیده همانند مهارت های زبانی،اختراعات،ریاضیات،فلسفه علوم مختلف دیگر که فقط مسائل خاص انسانی است یادگیری به واسطه فرایندهای ذهنی قابل درک بود و صرفاً تعامل و رابطه میان محرک و پاسخ که بیشتر در موجودات کمتر تکامل یافته مطرح است نمی باشد.
در شناخت گرایی بر حضور و مشارکت فعال فرد در فعالیت های روزمره،کاری و حرفه‌ای تاکید می شود. هر فردی در صورت مشارکت فعال،قابلیت و توانایی ادراک،ذخیره اطلاعات، بینش، تصمیم گیری و حل مسئله را دارد که می‌تواند از این مجموعه فرایندهای شناختی در جریان زندگی خود به هنگام لزوم استفاده نماید.
یادگیری یک فرایند درونی بوده که در ارتباط با فرایندهای ذهنی دیگر چون حافظه است و احتمال دارد ولی سریع در رفتار ظاهر نشود ولی می‌تواند به واسطه حافظه در زمان و فرصت مناسب در آینده به کار گرفته شود.
در شناخت گرایی بیشتر بر تحقیقات و پژوهش های انسانی تاکید می گردد که علت آن تکامل بیشتر و پیچیدگی های رفتاری در انسان است که در حیوانات کمتر مطرح بوده یا دیده نمی شود (همانند یادگیری زبان و خواندن،تفکر به معنای خاص،پیدایش هنر،فرهنگ و پیشرفت در علوم مختلف).
شناخت و رفتار همیشه به محرک وابسته نیست،بنابراین می تواند بدون حضور محرک نیز ایجاد گردد.
در حالی که رفتارگرایان به دنبال رابطه بین محرک و پاسخ و همچنین پیامدهای رفتار هستند،شناخت گرایان در پی فرایندهایی هستند که نقش میانجی و واسطه را میان محرک و پاسخ دارند.
بر اساس شناخت گرایی،انسان موجودی نیست که صرفاً تحت تاثیر عوامل محیطی یا درونی گذشته باشد بلکه به واسطه فرایندهای شناختی،توانایی تفکر،استدلال،بینش،تصمیم گیری و حل مسئله را دارد،آگاهانه دست به انتخاب میزند در بسیاری از موارد قادر به کنترل رفتار و پیش‌بینی مسائل خود می باشد.
اختلالات یادگیری گروه زیادی از مشکلات را در کودکان شامل می شود. در بسیاری از موارد اختلال یادگیری همراه با نقص توجه و اختلالات بیش فعالی همراه است. دارو درمانی یکی از راه های کنترل این اختلالات همراه و بهبود توجه و تمرکز کودکان با اختلالات یادگیری می باشد .برای بهبود توجه و مهار رفتار فزون کنشی دانش آموزان دچار اختلالات یادگیری، برای بسیاری از آنان داروی درمان اختلال یادگیری تجویز میشود. در تجویز دارو برای درمان اختلالات یادگیری، دارویی مطلوب است که فزون کنشی را مهار کند، دامنه توجه را افزایش دهد و از میزان رفتار تکانشی و پرخاشگرانه بکاهد بدون اینکه بی خوابی، بی اشتهایی (از دست دادن میل به غذا)، خواب آلودگی، یا تاثیرات سمی شدید دیگری ایجاد کند. اما پیدا کردن دارو اختلالات یادگیری با نتایج مطلوب کار ساده ای نیست و مستلزم همکاری نزدیک متخصصان کاردرمانی و گفتاردرمانی، کارکنان مدرسه و اعضای خانواده است.
مجموعه داروهای زیر برای کودکان اختلال یادگیری تجویز میشود: محرک های روانی ( ریتالین، دکسدرین، سیلرت)، ضد افسردگی ها( توفرانیل و نورپرامین) ، دارو های تنش کاه ( کلونیدین) محرک های روانی بیش از انواع دیگر تجویز می‌شوند.
داروهای اختلالات یادگیری
از محرک های روانی بیش از انواع دیگر داروها برای درمان اختلال یادگیری در زمینه نقص توجه و بیش فعالی استفاده میشود. تخمین زده می شود که ۳ درصد دانش آموزان مقطع ابتدایی آمریکا آنها را مصرف میکنند. اثربخشی محرک های روانی در کاهش فزون کنشی اولین بار بیش از ۵۰ سال پیش گزارش شد، زمانی که در کودکان مصرف کننده محرک روانی بنزدرین، دامنه توجه طولانی‌تر، توانایی بیشتر برای تمرکز و کاهش فزون کنشی و رفتار مخالف جویانه مشاهده شد.
پژوهش های جاری در زمینه تشخیص اختلال یادگیری و نقص توجه موید آن است که داروهای محرک روان، از طریق افزایش برانگیختگی یا هوشیاری دستگاه عصبی مرکزی، بر مغز افراد دچار این اختلال اثر می گذارد. پژوهشگران معتقدند که در مغز این افراد، انتقال دهنده های عصبی-مواد شیمیایی داخل مغز که پیام ها را در امتداد یک شکاف، یا سیناپس، از سلول به سلول دیگر انتقال می دهند-به اندازه کافی تولید نمی شود، و کار داروهای محرک روان تحریک تولید انتقال دهنده های عصبی شیمیایی لازم برای انتقال اطلاعات از ساقه مغز به بخش‌هایی از مغز است که با توجه به سر و کار دارند. مصرف داروهای اختلالات یادگیری محرک باعث افزایش دامنه توجه کودکان، مهار برانگیختگی، کاهش حواس پرتی و فعالیت حرکتی و بهبود انسجام دیداری-حرکتی میشود.
3 داروی محرک روان که بیش از داروهای دیگر برای اختلال های نقص توجه تجویز می شوند: ریتالین، دکسدرین و سیلرت هستند.
نام تجاری
نام ژنریک
شروع اثر
مدت اثر
ریتالین
مینا فنیدیت
30 دقیقه
3-5 ساعت
دکسدرین
دکسترو آمفتامین
30 دقیقه
3-5 ساعت
سیلرت
پمولین
2-4 هفته
دراز مدت
تاثیر ریتالین و دکسدرین در کمتر از 30 دقیقه، و سیلرت در ظرف چهار هفته است. اثر ریتالین و دکسدرین سه تا پنج ساعت باقی می ماند. بنابراین اثر هر یک از این دو دارو ،با یکبار مصرف آنها در صبح، در طول روز از بین می رود، مگر این که در زمانی که کودک در مدرسه است دوباره به او دارو داده شود. محرک روانی سیلرت یک بار در روز خورده می شود و اثر دراز مدت دارد.
عوارض جانبی مصرف داروهای محرک روان بی خوابی، و از دست دادن اشتهاست که معمولاً زودگذرند و با افزایش مقاومت بدن کاهش می یابند. ریتالین در معدودی از کودکان عوارض جانبی شدید تری دارد و باعث بروز تیک یا نشانگان تورت می شود. در چنین حالتی، دارو باید عوض شود.
گاه در کودکانی که از محرک های روان استفاده می کنند « اثر برگشتی» دیده می شود. رفتار کودک در اواخر بعد از ظهر یا غروب، بعد از مصرف روزانه محرک، به طور معنی داری بدتر می شود. در واقع، از بین رفتن اثر دارو باعث می شود که کودک به طور موقت برانگیختگی، حواس پرتی و فزون کنشی بیشتری نسبت به قبل از خود نشان دهد. در چنین حالتی، ممکن است یکبار دیگر مصرف دارو به مقدار کم در اواخر بعد از ظهر برای کودک لازم باشد.
سایر داروهای درمان اختلال یادگیری
در حدود ۷۵ درصد کودکان دچار اختلال یادگیری با نقص توجه با مصرف داروهای محرک روان بهبود کلی به دست می‌آورند. اما ۲۵ درصد بقیه بهبود نمی یابند و سایر درمان های پزشکی در مورد این کودکان استفاده می شود. بارکلی داروهای دیگر موثر در درمان اختلال نقص توجه را داروهای ضد افسردگی ( نورپرامین، توفرانیل، الاویل و وروزاک) و دارو های تنش کاه (کلونیدین) ذکر می کند.
مسئولیت مدرسه در درمان دارویی اختلال یادگیری
معلم ها نقش مهمی در افزایش تاثیر دارو درمانی در اختلال یادگیری ایفا می کنند. آنان باید مطلع باشند که کدام دانش آموز دارو مصرف می کند تا بتوانند به پزشکان و والدین درباره اثر دارو بر دانش آموز در مدرسه پسخوراند بدهند. پزشکان برای سنجیدن میزان تاثیر دارو و ایجاد تغییرات مناسب در آن،به چنین اطلاعاتی نیاز دارند.
یکی از مسائل مربوط به استفاده از داروهای تجویز شده برای دانش آموزان دچار اختلالات یادگیری تعریف مسئولیت های مدرسه است. لازم است مدارس خط مشی مکتوبی برای ذخیره سازی منظم و دادن داروهای تجویز شده به دانش‌آموزان در اختیار داشته باشند. این امر در درمان اختلالات رفتاری کودکان اختلال یادگیری بسیار موثر است.
تشخیص به موقع اختلالات یادگیری در کودکان خردسال یا تشخیص به موقع این مسئله که آنها در معرض اختلالات یادگیری هستند و مداخله ی زودرس فواید زیادی دارد. با جانبداری قانون ملی و ایالتی از تدارک خدمات اولیه برای کودکان دچار اختلالات یادگیری، مدارس به موسسه های آموزشی خدمات خود را در مورد این کودکان گسترش داده‌اند. اختلال یادگیری کودکان در کلاس اول نمایان می شود و موجب مشکلاتی نظیر اضطراب در کودک می گردد. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه درمان اختلالات یادگیری در کودکان ابتدایی و تشخیص زودهنگام علائم اختلال یادگیری پیش از دبستان فعالیت می نماید. امکانات پیشرفته مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر نظیر اتاق تاریک، اتاق پرورش توانایی های شنیداری، بازی درمانی، بخش آموزش دبستان، سنسوری روم و… موجب گردیده این مرکز به یکی از مهم ترین مراکز درمان اختلال یادگیری تبدیل شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تشخیص اختلالات یادگیری کودکان پیش دبستانی
دوره اول کودکی برای همه کودکان سال‌های سرنوشت‌ساز است، اما برای کودکی که از نظر ذهنی، فیزیکی، رفتاری، رشدی و خصوصیات یادگیری انحراف هایی از هنجار دارد، این سال ها تعیین کننده تر و حساس تر است. یافته‌های پژوهشی رشته های متعددی مشاهدات مربیان دوره اول کودکی را تاکید میکند و آن اینکه در سال‌های اولیه زندگی زیربنای یادگیری در سراسر زندگی است. اگر در خلال این سال‌های سرنوشت‌ساز فرصتی برای رشد ذهنی و هیجانی کودکان فراهم نشود، زمان گرانبهای یادگیری برای همیشه از دست می رود.
کودکان از 6 سالگی، که به طور رسمی وارد مدرسه می‌شوند، آغاز به یاد گیری نمی کنند، در خلال 6 سال اول زندگی خود را با سرعت تمام یاد می‌گیرند و از لحظه تولد خواهان یادگیری مستمر و شدیدند. آنها باید تا زمانی که به سن مدرسه می رسند، در انواع زیادی از یادگیری ها مهارت کسب کنند. والدین و کسانی که با کودکان سرکار دارند باید فعالانه اقداماتی صورت دهند که موجب ارتقای یادگیری کودکان در خلال سال های پیش دبستانی شود، در غیر این صورت توانایی های ذهنی کودک شان در خلال این سال‌های سرنوشت‌ساز به رشد مطلوب نمی رسد. این کودکان مدرسه را با تاخیر آغاز می کنند، ممکن است هرگز نتواند عقب ماندگی خود را جبران کنند و ادامه تحصیل دهند یا از تمامی کوشش هایی که در مدرسه برای کمک به آنها انجام میشود استفاده کنند.
مزایای مداخله زودرس در اختلال یادگیری کودکان کلاس اول
گزارش های مربوط به برنامه های ویژه کودکان اختلال یادگیری یا کودکانی که در معرض چنین مشکلاتی هستند، امروزه شاید امیدبخش ترین داستانهای حاکی از موفقیت در آموزش باشند. فرضیه زیربنایی آموزش ویژه در دوره اول کودکی این است که مداخله زودرس در رشد و تحول کودک تغییرات مهم ایجاد میکند. اگر مشکلات کودک زود تشخیص داده شود، می‌توان در حد وسیعی جلوی شکست‌های تحصیلی را در کودکان کلاس اول گرفت یا میزان آن را کاهش داد.
برنامه های آموزش ویژه دوره اول کودکی، نخست خردسالانی را_از بدو تولد تا پنج سالگی_نیاز های ویژه ای دارند و احتمال دارد در یادگیری تحصیلی با مشکلاتی مواجه شوند شناسایی می کند و سپس برنامه مداخله فوری اولیه، جهت رفع مشکلات گفتاری اختلال یادگیری برای آنها تدارک می بیند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که تشخیص به موقع و مداخله فشرده هم برای کودکان اختلال یادگیری ،هم برای خانواده های آنها و هم برای جامعه مزایایی در بر دارد.
مداخله زودرس به کودکان دچار ناتوانی کمک می کند. مداخله زودرس به رشد شناختی و اجتماعی سرعت می‌بخشد و مشکلات رفتاری را کاهش می‌دهد. با مداخله زودرس می توان بسیاری از عارضه ها را تخفیف داد، بر بعضی از اختلال ها تا حد وسیعی غلبه کرد و پاره‌ای از مشکلات را تا چنان مهار نمود که کودک بتواند بهتر زندگی کند. با مداخله زودرس می توان از وقوع مشکلات ثانویه که با مشکل اصلی در هم می آمیزد، پیشگیری کرد.
مداخله زودرس برای خانواده کودک خردسالی که نیازهای خاص دارد، مفید است. در رویکرد مداخله خانواده محور، به کودک به منزله ی جزئی از نظام خانواده نگریسته می شود. زمانی که به والدین اختیار داده می شود تا بخش مکمل فرآیند مداخله باشند، خانواده به عنصری ضروری در فرآیند آموزش کودک و بهبود و تعامل های کودک_بزرگسال تبدیل میشود.
مداخله زودرس واجد مزایایی برای جامعه است. برنامه های مداخله زودرس با کاستن از تعداد کودکان نیازمند به خدمات آموزش ویژه در آینده پول هنگفتی را برای جامعه پس انداز میکند.
خلاصه این که مداخله زودرس در اختلال یادگیری مزایای زیر را در بر دارد:
هوش تعدادی از کودکان را افزایش می‌دهد.
در تمامی زمینه‌های رشد (جسمانی،شناختی،زبان و گفتار،روانی اجتماعی و خود یاری) پیشرفتهای چشمگیر ایجاد می کند.
از ناتوانی های ثانویه جلوگیری میکند.
تنش خانواده را کاهش می دهد.
وابستگی و موسسه زدگی را کاهش می دهد.
از نیاز به خدمات آموزش ویژه در سن مدرسه میکاهد.
در هزینه های بنیادی بهداشت و آموزش ملی و اجتماعی صرفه جویی می کند.
اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی
گزارش موردی از کودک اختلال یادگیری:
در خلال برنامه گزینش کودکان پیش دبستانی در اختلال یادگیری مدرسه محلی ناحیه معلوم شد که لوریندا شدیداً در معرض خطر قرار دارد و باید ارزیابی بیشتری از او به عمل آید. لوریندا در آزمونهای مهارتهای گفتاری و نیز در مقیاس های اجتماعی عملکرد ضعیفی داشت. هنگام این آزمونها او ۳ سال و ۹ ماه داشت.
طی مصاحبه با مادر لوریندا اطلاعات بیشتری به دست شش هفته زودتر به دنیا آمده بود و موقع تولد نارس وشش هفته زودتر به دنیا آمده بود و موقع تولد نارس و وزنش از دو کیلو کمتر بود،همچنین مشکل تنفسی داشت. در خلال دو سال اول زندگی بارها سرما خورد و بین دو تا سه سالگی حداقل ۸ بار به عفونت های جدی گوش مبتلا شده بود. رشد حرکتی لوریندا طبیعی به نظر می رسید: او در همان سن برادران و خواهرانش نشسته بود،چهار دست و پا راه رفته بود و به راه افتاده بود. اما رشد زبانی او از آنها کندتر بود. اگرچه به نظر می رسید وقتی با او صحبت می کنند می فهمد،خودش نمی توانست خواسته هایش را بیان کند. تا ۲ سالگی کلمه بر زبان نیاورد حتی در هنگام این آزمونها نیز فقط از جمله های خیلی کوتاهی نظیر«به من پیتزا می خوام» یا «او را فنجان شکست» استفاده میکند. واژه ها را اغلب غلط به کار می‌برد یا وقتی چیزی میخواهد فقط به آن اشاره می کند. هنوز نحسی می کند، که به نظر می‌رسد علت آن اختلال در گفتن نیازهایش باشد.
مادرش او را در مقایسه با کودکان دیگر کودکی « بیش فعال» او می‌داند که خانه را به هم می‌ریزد، ظرف غذایش را می‌شکند و تمام اسباب بازیهایش را پخش و پلا میکند. او هرگز نمی نشیند، به جز مواقعی که تلویزیون تماشا می کند، که معمولاً فقط چند دقیقه طول می کشد. موقعی که لوریندا سه ساله شد، مادرش اقدام به ثبت‌نام در مهدکودکی کوچک کرد، اما بعد از چند روز مدیر مهد گفت که نمی تواند او را نگه دارد زیرا فوق العاده فزون کنش است. بدون هیچ دلیلی از بازی ها را از دست سایر کودکان می قاپد، همکلاسی هایش را کتک میزند یا چنگ می‌اندازد.
مادر لوریندا درباره متفاوت بودن لوریندا به شک افتاده بود، اما همه به او می‌گفتند که نگران نباشد. وقتی لوریندا بزرگتر شود رفتارش خوب میشود. مادرش از این که دخترش به برنامه‌های پیش دبستانی ویژه دعوت شده بود اظهار رضایت می‌کرد. حداقل، شخص دیگری هم مشکل لوریندا را تشخیص می‌دهد و برای کمک به او کار میکند. ساعاتی که لوریندا در مدرسه اصل مادرش برای اولین بار پس از تولد او نفس راحت می کشد، او در ضمن به دنبال این است که مدرسه در مورد اداره رفتار لوریندا در خانه به او کمک کند.
درصد کودکان اختلال یادگیری دریافت کننده خدمات
در حال حاضر بیش از 4 درصد کودکان پیش دبستانی ۳ تا ۵ ساله خدمات اولیه آموزش ویژه را در مدارس دریافت می کنند. درصد این کودکان در ایالت های گوناگون متفاوت است و از حداقل 1/3 درصد تا حداکثر 8/16 درصد می رسد. ۴۶ درصد این کودکان، 5 ساله، 34 درصد چهار ساله و 20 درصد 3 ساله هستند. حدود 3/1 خدمات آموزش ویژه نیز مربوط به نوزادان و نوپایان (از بدو تولد تا دو سالگی) و خانواده های آن ها ست.
نوزادان و کودکان نوپا: از بدو تولد تا دو سالگی
ارائه خدمات به کودکان و نوپاهای دچار ناتوانی اجباری نیست، اما کمک مالی به ایالات را از طریق کمک های ایالتی تصویب می کند. همکاری مالی برای توسعه و تکمیل برنامه مداخله زودرس که گسترده، جامع، هماهنگ، چند رشته‌ای، میان آموزشگاهی و نیز برای ارائه خدمات به نوزادان و کودکان نوپای دچار اختلال از بدو تولد تا دو سالگی و خانواده های آنها در نظر گرفته شده باشد. نظام خانواده برای رشد کودک بسیار حیاتی شمرده میشود. گروه‌ها باید از برنامه خدمات انفرادی خانواده ( IFSP ) استفاده کنند، این برنامه به همان اندازه که برنامه هایی برای کودک دارد شامل برنامه هایی نیز برای خانواده هاست.
تعداد نوزادان و کودکان نوپای دچار اختلالی رو به افزایش است. با پیشرفت های اخیر در فناوری پزشکی نوزادانی که وزن شان هنگام تولد خیلی کم است یا دچار مشکلات اساسی تنفسی هستند، زنده می مانند. ممکن است کودکان مشکلات دیگری هم داشته باشند. به طور مثال، سالانه 375000 کودک که به نوعی در معرض دارو یا مواد مخدر بوده‌اند و نیز 2000 کودک مبتلا به ویروس ایدز ( HIV ) به دنیا می آیند. این کودکان ضعیف و شکننده معمولا به مراقبت های پزشکی تخصصی بسیار بالا نیاز دارند، آنها و خانواده هایشان معمولا به خدماتی نیاز دارند که از عهده متخصصان پزشکی برنمی‌آید. در بخش مراقبت ویژه نوزادان و در مراکز مراقبت کودک متخصصان اطفال و هماهنگ کنندگان خدمات به کودکان (یا مشاوران موردی)، اعضای اصلی گروه میان رشته ای هستند.
سوالات متداول:
1-آیا اختلال یادگیری با تنبلی فرق دارد؟
بله. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری معمولاً تلاش میکنند، اما مغزشان در پردازش اطلاعات دچار مشکل است.
2-ختلال یادگیری در دانش‌آموزان ابتدایی چیست؟
اختلال یادگیری نوعی ناتوانی عصبی است که باعث میشود کودک در یادگیری مهارت‌هایی مانند خواندن، نوشتن یا ریاضی با مشکل روبه‌رو شود، با وجود داشتن هوش طبیعی یا بالا.
نارساخوانی یا دیسلکسی یکی از اختلالات یادگیری ( learning disorder ) است که با مشکل در پردازش صحیح نمادهای نوشتاری مشخص میشود. علت نارساخوانی یا دیسلکسی در ارتباط صداهای زبان با حروف نوشتاری است در نتیجه مشکل عمده‌ای را در توانایی خواندن ایجاد می کند. از علائم نارساخوانی می توان به مشکل توجه شنیداری در اختلال یادگیری ، تمییز شنیداری،تمییز بینایی، حافظه کوتاه مدت و اعتماد به نفس پایینی دارد و این موارد منجر به عملکرد ضعیف در مدرسه می شوند. مرکز تشخیص اختلال یادگیری دکتر صابر به صورت تخصصی بر روی درمان دیسلکسی توسط امکانات پیشرفته مرکز نظیر سنسوری روم، اتاق شنیداری و اتاق تاریک می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علت نارساخوانی یا دیسلکسیا
افراد دیسلکسی هر چند در برخی زمینه ها ناکام هستند ولی اغلب آنها خیلی باهوش هستند.والدین و معلمان معتقدند این ناکامی ناشی از مشکل در هوش وی است.
در نگاه اول اغلب کودکان نارساخوان را با اختلالات پردازش شنیداری و نقص توجه اشتباه می گیرند. طبق تحقیقات افراد با روش‌های گوناگونی یاد می‌گیرند که در نتیجه برای هر فرد باید ارزیابی و رویکردهای متناسب با وی استفاده شود. دکتر اختلال یادگیری نارساخوانی را با علائمی بررسی می کنند.
هجی کردن ضعیف
ناتوانی در درک مفاهیم انتزاعی زمان،پول،اندازه گیری ها،درصد و سایر مفاهیم محاسباتی.
مشکل در دنبال کردن سمت و سوی کلامی و نوشتاری که در حال انجام است.
مشکل در یادداشت برداری و کپی کردن
مشکل در نوشتن افکار با ترتیبی منطقی
مشکل در پایدار بودن توجه روی تکلیف
انحراف از تفکر اصلی هنگام نوشتن
هنگام تکمیل کردن تکالیف نیاز به دستورالعمل‌های خیلی واضح دارد.
دست خط از هم گسسته
دستخط در هم
مشکلات هجی کردن شامل موارد زیر است:
سر در گم شدن در مورد شکل حروف
هجی کردن بریده بریده کلمات
اضافه کردن یا حذف کردن صداهای صامت یا مصوت از کلمات
توانایی هجی کردن به صورت کلامی اما ناتوانی در شناسایی کلمه نوشته شده
علائم نارساخوانی یا اختلال خواندن شامل موارد زیر است:
خواندن آهسته و با تلاش و تقلا که منجر به کاهش مهارت درک مطلب می شود.
خزانه واژگان ناکافی برای درک کردن موضوع
زمانی که متن را با صدای بلند برای فرد دیسلکسی می خوانید توانایی درک متن را دارد اما وقتی که خودش متن را می خواند نمی تواند موضوع را درک کند.
زمانی که قادر نیست تک تک حروف را در داخل کلمه تشخیص بدهد ظاهر کلی و صدایی کلمه را به حافظه می سپارد،هجی کردن نادرست باعث می شود معنی کلمات داخل متن را تصادفی حذف بزنید در نتیجه منجر به فهم اشتباه محتوای متن می شود.
فرآیند تشخیص نارساخوانی
تشخیص نارساخوانی یک فرآیند تخصصی چندمرحله‌ای است که تنها با معاینه چشم یا تست‌های ساده خواندن انجام نمی‌شود. هدف اصلی، تمایز نارساخوانی از سایر اختلالات یادگیری و شناسایی الگوی خاص نقاط قوت و ضعف فرد است.
مراحل کلیدی تشخیص:
غربالگری اولیه (در خانه یا مدرسه):
معلمان یا والدین با مشاهده نشانه‌های هشداردهنده مانند مشکل در قافیه‌سازی، یادگیری نام حروف، خواندن کلمات ساده یا هجی کردن اقدام میکنند.
بررسی تاریخچه خانوادگی اهمیت دارد زیرا ژنتیک در ۵۰% موارد نقش دارد.
تست‌های ساده غربالگری شامل تشخیص صداها، حافظه کوتاه‌مدت کلامی و سرعت نام‌بردن اشیا.
ارزیابی جامع توسط تیم تخصصی:
روانشناس آموزشی: انجام تست‌های استاندارد هوش (مانند WISC-V) برای سنجش توانایی‌های کلامی و غیرکلامی.
گفتاردرمانگر: ارزیابی مهارتهای واج‌شناسی، پردازش صدا و درک آواشناسی.
بینایی‌سنج: بررسی دقیق سلامت چشم و رد مشکلات بینایی (نارساخوانی ربطی به ضعف بینایی ندارد).
مقایسه درک مطلب شنیداری با نوشتاری (در نارساخوانی معمولاً درک شنیداری بهتر است).
استفاده از آزمونهای معتبر مانند DEST-2 یا CTOPP-2.
تشخیص افتراقی:
رد شرایط مشابه مانند اختلال نقص توجه (ADHD)، اختلالات پردازش شنیداری یا کم‌توانی ذهنی ضروری است. نارساخوانی می‌تواند همزمان با ADHD وجود داشته باشد.
نکات حیاتی:
زمان طلایی تشخیص: مداخله در پایه اول تا سوم دبستان موثرترین نتیجه را دارد.
ملاک قطعی: وجود مشکل پایدار در خواندن و هجی کردن علیرغم هوش طبیعی و آموزش مناسب.
خطر تاخیر در تشخیص: کودکان درمانده‌ای که با برچسب “تنبل” یا “کم‌هوش” تحقیر می‌شوند.
گزارش تشخیصی: باید شامل توصیف نقاط قوت فرد، راهکارهای جبرانی و پیشنهادات آموزشی باشد.
نقاط قوت افراد نارساخوان
نارساخوانی را نه یک ناتوانی، که تفاوتی عصبی با الگوی شناختی منحصربه‌فرد باید دانست. تحقیقات علوم اعصاب نشان می‌دهد مغز افراد نارساخوان در پردازش اطلاعات بصری-فضایی، تفکر خلاق و استدلال کل‌نگر، توانایی‌های استثنایی دارد. این ویژگی‌ها در محیط مناسب به مزیت‌های رقابتی تبدیل میشود. نخست این که توانایی تجسم سه‌بعدی از بارزترین قابلیت‌هاست. افراد نارساخوان میتوانند اشیا را از زوایای مختلف در ذهن بچرخانند، الگوهای پیچیده را تشخیص دهند و ساختارها را به صورت پویا بازسازی کنند. این مهارت در مشاغلی مانند معماری، طراحی صنعتی و مهندسی مکانیک نقشی تعیین‌کننده دارد. برای نمونه، ایگور سیکورسکی، خالق هلیکوپتر مدرن که نارساخوان بود، توانایی منحصربه‌فردی در تجسم سیستم‌های مکانیکی داشت.
دومین نقطه قوت کلیدی، خلاقیت و نوآوری در حل مسئله است. به دلیل تفاوت در اتصالات عصبی، مغز این افراد اطلاعات را به روشی غیرخطی پردازش میکند که منجر به تولید ایده‌های بدیع میشود. بررسی‌های دانشگاه کمبریج نشان می‌دهد ۳۵٪ از کارآفرینان موفق (مانند ریچارد برانسون و استیو جابز) نارساخوانی داشتند. آنها توانایی دیدن “تصویر بزرگ” و تشخیص فرصت‌هایی را داشتند که دیگران از آن غافل بودند. این تفکر واگرا اغلب با استدلال روایی-داستانی همراه است. بسیاری از افراد نارساخوان در روایت‌گری شفاهی مهارت فوق‌العاده‌ای دارند و میتوانند مفاهیم پیچیده را با مثال‌های ملموس و جذاب توضیح دهند. این ویژگی، پایه موفقیت در مشاغلی چون وکالت، آموزش و رسانه است.
سومین ویژگی، مهارتهای ارتباطی فرامتنی است. در مواجهه با چالش خواندن، این افراد به طور غریزی از حواس دیگر برای دریافت اطلاعات استفاده میکنند. تقویت حافظه شنیداری، توانایی تفسیر زبان بدن و حساسیت به تن صدا، از جمله این سازوکارهای جبرانی است. در محیط‌های کاری، آنها اغلب متخصصان دیپلماسی انسانی هستند که میتوانند تنش‌ها را با درک حالات عاطفی دیگران مدیریت کنند. جالب این که مطالعات fMRI نشان می‌دهد مغز نارساخوانان در مناطق مربوط به همدلی (مثل اینسولا) فعالیت بیشتری دارد.
نهایتاً، تاب‌آوری و پشتکار ذاتی این گروه قابل توجه است. مواجهه مداوم با چالش‌های تحصیلی در کودکی، ظرفیت سازگاری با مشکلات و تلاش برای یافتن راه‌حل‌های جایگزین را در آنها پرورش می‌دهد. این “مزیت ناخواسته” در بزرگسالی به شکل مدیریت بحران کارآمد و انعطاف‌پذیری شناختی ظهور میکند. پروفسور جولی لوگان از دانشگاه وستمینستر در تحقیقات خود کشف کرد که مدیران نارساخوان در تفویض اختیار و هم‌تیمی‌سازی عملکرد بهتری دارند زیرا به طور طبیعی می‌دانند چگونه از نقاط قوت دیگران استفاده کنند.
چرا این استعدادها مغفول می‌مانند؟ سیستم‌های آموزشی سنتی که بر خواندن و نوشتن متمرکزند، اغلب قادر به شناسایی این توانایی‌ها نیستند. تشخیص به‌موقع و محیط حمایتگر (خانواده، مدرسه، محل کار) کلید تبدیل تفاوت‌های عصبی به مزیت‌های رقابتی است. همان‌طور که دکتر هلن تیلور از دانشگاه کمبریج می‌گوید: “نارساخوانی نتیجه تکامل شناختی متفاوت است که در جوامع پیچیده انسانی ضروری بوده است.” شکوفایی این استعدادها نیازمند خلق فضاهایی است که در آن به جای “اصلاح ضعف”، توانمندسازی تفاوت‌ها محور باشد.
سوالات متداول:
1-این اختلال ارثیه؟ اگه من نارساخوان باشم، بچه‌م هم می‌گیره؟
تحقیقات نشان می‌دهد عوامل ژنتیکی در ۵۰-۶۰% موارد نقش دارند. اگر یکی از والدین نارساخوان باشد، احتمال ابتلای فرزند تا ۴۰% افزایش می‌یابد. اما این به معنای قطعیت نیست! محیط آموزشی غنی، تشخیص به‌موقع و تمرین‌های هدفمند میتوانند از بروز شدید علائم پیشگیری کنند.
2-آیا بزرگسالان هم می‌تونن نارساخوان باشن؟ اگه بله، چطور تشخیص بدن؟
قطعاً! بسیاری از بزرگسالان بدون تشخیص رشد میکنند و با چالش‌هایی مثل کندی خواندن، مشکل در پرکردن فرم‌ها یا اجتناب از نوشتن روبه‌رو هستند. مراجعه به کلینیک‌های سنجش یادگیری بزرگسالان (مثل مرکز توانبخشی گفتاردرمانی تهران) و انجام آزمونهای تطبیقی اولین قدم است. تشخیص دیرهنگام هم می‌تواند کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
مرکز تشخیص اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه درمان اختلالات یادگیری با در اختیار داشتن امکانات متنوع و پیشرفته درمانی به ارائه تمرینات اختلال یادگیری در حیطه های مختلف نظیر افزایش حافظه، توجه، سرعت پردازش، درک مطلب و.. می پردازد. متخصصین با تجربه مرکز با استفاده از تمرینات اختلالات یادگیری کودکان را در جهت بهبود مهارت های پایه و پیشرفت تحصیلی سوق می دهند. بخش شنیداری مرکز با طراحی تمرین اختلالات یادگیری در زمینه افزایش تمییز شنیداری، حافظه شنیداری توجه شنیداری کودک اختلال یادگیری و درک کلامی فعالیت می کند. همچنین تمرینات برای اختلالات یادگیری در حیطه بینایی در اتاق تاریک مرکز و سنسوری روم ارائه می شود .این تمرینات به صورت برنامه های تمرین در منزل نیز برای والدین جهت پیشرفت بیشتر کودک طراحی شده است که در مرکز درمان اختلال یادگیری دکتر صابر ارائه می گردد.
توصیه در جهت همکاری کودک در تمرینات اختلالات یادگیری
بعضی از کودکان دوست ندارند در اتاق خود تمرینات اختلال یادگیری را انجام دهند و ترجیح می‌دهند در کنار یک بزرگتر بنشینند، در چنین مواقعی می توان به کودک اجازه داد، از میز آشپزخانه و یا اتاق نشیمن استفاده کند. حضور فرد بزرگتر نباید برای کودک اختلال یادگیری ایجاد وابستگی کند. وقتی والدین شدید خود را درگیر تکالیف کودک می کنند و نسبت به تکالیف و نمره های کودک حساس می شوند و مدام او را در زمینه انجام تمرینات اختلال یادگیری کنترل میکنند و تذکرات کلامی در مورد نحوه انجام تکالیف و زمان انجام دادن آن می دهند، در واقع حس استقلال و مسئولیت پذیری را از کودک می‌گیرند. همچنین فضای نامناسب ایجاد میکنند که آرامش را هم از خود و هم از کودک اختلال یادگیری سلب میشود. یک مرحله ی بسیار مهم در رشد کودک، رشد استقلال است. دخالت زیاد والدین مانع از رشد استقلال در کودک اختلال یادگیری میشود و حتی کودک را به سمت نافرمانی و بی‌توجهی و مقاومت نسبت به خواسته‌های والدین و تذکر های آنها سوق می دهد و بستر را برای اختلالات رفتاری در کودک اختلال یادگیری فراهم می کند. والدین باید به کودک اجازه دهند در قبال موفقیت ها و شکست های خود، مسئول باشد. برخی از والدین سعی دارند جلوی شکست خوردن کودک اختلال یادگیری را بگیرند و یا از ترس اینکه دیگران به فرزندشان تذکر ندهند،خودشان دائم به کودک تذکر می‌دهند و اجازه نمیدهند او با عواقب کار خودش رو به رو شود و مسئولیت آن را بپذیرد. مشاوره رفتاردرمانی اختلالات یادگیری در چنین شرایطی پیشنهاد می شود.
وقتی کودک برای انجام تمرینات برای اختلالات یادگیری زمان زیادی صرف می کند،چه باید کرد؟
با کودک قاطعانه صحبت کنید و بگویید وقت محدودی برای انجام تکلیف مدرسه دارد و اگر در وقت تعیین شده کارش تمام نشود، باید دفتر و کتابش را جمع کند. اگر به توصیه شما عمل نکرد، نگران نباشید، ابتدا فردای آن روز احتمالاً در مدرسه بازخواست خواهد شد و روزهای بعد سعی خواهد کرد روش جدیدی را در پیش بگیرد.
به محلی که کودک تکلیف مدرسه اش را انجام می‌دهد، دقت کنید. اگر در آن مکان عوامل مزاحمی وجود دارند که سبب حواس پرتی عمومی شوند، محل انجام تمرینات را تغییر دهید.
بهتر است همیشه در یک محل مشخص، تمرینات اختلال یادگیری را انجام دهد.
بعد از انجام تمرین اختلال یادگیری، از عبارات تشویق کننده، احترام آمیز و تقویت کننده استفاده کنید و به او بگویید چقدر کارش عالی بوده است.
به آنچه می‌گوید حتما عمل کنید،تا او به گفته های شما اعتماد کند.
برای تنظیم برنامه کودک و ایجاد خودپنداره مثبت در وی، با معلم و مشاور مدرسه تبادل نظر کنید.
تکالیف را به اجزای کوچک و قابل اجرا تقسیم کنید و برای موفقیت در هر جز او را تشویق کنید.
بهتر است برای انجام تمرینات او زمان های کوتاه در نظر بگیرید و حتماً به او زمان استراحت بدهید. در طول چند هفته به تدریج زمان انجام تکالیف را بیشتر کنید. مثلاً هفته اول یک‌ربع تکلیف انجام دهد و یک ربع استراحت،بعد از دو هفته،20 دقیقه تکلیف انجام دهد و 10 دقیقه استراحت.
هر روز یک نکته قابل ذکر و قابل افتخار را در مورد وی پیدا کنید. بهتر است هر کدام از اعضای خانواده در مورد خود یک نکته مورد افتخار و مباهات را در روزی که سپری کرده‌اند،بازگو کنند و کودک اختلال یادگیری نیز یک نکته مثبت از این دست را در مورد خودش بازگو کند.
از کودک بخواهید موفقیت‌هایی را که در مدرسه یا خانه داشته است، نقل کند و شما با تبسم گفته های او را تایید کنید.
از کودک مبتلا به اختلالات یادگیری بخواهید لیستی از توانایی‌های خود تهیه کند.
به فهرست توانایی های کودک توجه کنید و توانایی های دیگری را که او داراست، اما در فهرست ذکر نشده،به آن اضافه کنید.
کاری نکنید تا کودک به خاطر مشکلاتی که دارد،احساس شرم یا گناه کند.
تمرینات اختلال یادگیری در جهت تقویت اعتماد به نفس
تجربه های ناموفق و انواع رفتارهای نادرستی که با کودک می شود، موجب می گردد که عزت نفس کودک تضعیف شده و او احساس ارزشمندی نکند. در این صورت، هرگاه در انجام تمرینات اختلال یادگیری احساس ناتوانی می کند یا هرگاه درسی را خوب یاد نمی گیرد، دلیل عدم موفقیتش را به ناتوانی خودش نسبت می‌دهد. در چنین مواقعی کودک به گفت و گوی درونی با خود می‌پردازد:
من نمی توانم یاد بگیرم.
من هوش کافی ندارم.
من علاقه‌ای به این کار ندارم.
والدین باید سعی کنند با بیان جملات صحیح،عدم موفقیت را به عوامل دیگر که واقعیت دارند، نسبت دهند تا کودک اختلال یادگیری نیز بیاموزد و عدم موفقیت اش را در رابطه با آن عوامل ببیند. در این صورت اعتماد به نفسش را حفظ کرده و سعی خواهد کرد عوامل عدم موفقیت را حذف کند.جملات زیر نمونه ای از گفت و گو هایی است که کودک باید در این رابطه بیاموزد:
من نمی توانم یاد بگیرم، اما چون توجهم را جلب نکردم، یاد نگرفتم.
من می توانم یاد بگیرم، اما چون وقت کافی برای آن نگذاشتم، یاد نگرفتم.
من می توانم یاد بگیرم، اما چون حوصله به خرج ندادم،یاد نگرفتم.
من می‌توانم این کار را به خوبی انجام دهم، اما چون تمرین کافی نکردم، نتوانستم.
من می‌توانم این کار را به خوبی انجام دهم، اما چون برایش برنامه ریزی نکرده بودم،نتوانستم.
تمرینات افزایش عزت نفس در کودکان اختلال یادگیری آنان را برای مقابله با مشکلات یادگیری خود آماده کرده و قدرت همکاری و مشارکت او را در تمرینات برای اختلالات یادگیری بالا می برد.
کودکان اختلال یادگیری به علت مشکلات یادگیری که در طول زندگی تجربه می کنند دچار مشکلات رفتاری مختلف می گردند. مرکز رفتاردرمانی اختلال یادگیری دکتر صابر در حیطه رفع مشکلاتی نظیر گوشه گیری، افسردگی ، لجبازی و پرخاشگری فعالیت می نماید. رفتار درمانی اختلال یادگیری علاوه بر بهبود رفتار کودک می تواند در زمینه پیشرفت تحصیلی کودکان اختلال یادگیری نیز موثر باشد. مرکز روانشناسی کودک دکتر صابر با در اختیار داشتن کادر درمانی قوی در حیطه بازی درمانی و رفتاردرمانی اختلالات یادگیری در جهت پیشرفت این کودکان پیشگام می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اختلالات رفتاری کودکان دارای ناتوانی یادگیری
اختلالات هيجاني-رفتاري در کودکان اختلال یادگیری به شرايطي اطلاق ميشود كه در آن پاسخهاي هيجاني و رفتاري در مدرسه با هنجارهاي فرهنگي، سني و قومي تفاوت داشته باشد بطوريكه بر عملكرد تحصيلي کودک با اختلال یادگیری، مراقبت از خود، روابط اجتماعي، سازگاري فردي، رفتار در كلاس و سازگاري در محيط كار نيز تاثير منفي بگذارد. اغلب كودكان و نوجوانان با اختلالات رفتاري، احساسات منفي دارند و با ديگران بدرفتاريميكنند. در بيشترموارد، معلمان و همكلاسيها آنان را طرد ميكنند و در نتيجه فرصتهاي آموزشي آنان، كاهش مي يابد.
کودکان اختلال یادگیری در یک يا چند مورد از تواناييهاي تحصيلي مانند خواندن، نوشتن و رياضيات مشكلات جدي دارند و اين مشكلات ناشي از بهره هوشي پايين، نارساييهاي حسي، آموزش ناكافي و كمبودهاي فرهنگي آنها نيست. با وجود مشكلات بسياري كه کودکان دارای اختلال رفتاری دارند، بيشتر آنان تا سالها پس از ورود به مدرسه شناسايي نمي شوند و تحت آموزش ويژه قرار نمي گيرند، مگر اينكه اختلال رفتاري و مشكلات تحصيلي آنان شديد شود. تاكنون طبقه بندي هاي مختلفي براي اختلالات رفتاري صورت گرفته است. بعضي از پژوهشگران اختلالات رفتاري را به دو دسته بزرگ تقسيم کرده اند .اختلالات رفتاري دروني سازي كه شامل مواردي مانند افسردگي و اضطراب هستند كه با دنياي دروني فرد سروكار دارند كه با تعارضهاي رواني و هيجاني همراه است و اختلالات رفتار بروني سازي که شامل مواردي است كه به مشكلات فرد با ديگران ارتباط دارد. غالب كودكان اختلال يادگيري دارای مشکلات رفتاری متعلق به خانواده هايي هستند كه در دوران رشد خود پيوندهاي عاطفي لازم با والدين خود نداشته اند. به عبارت ديگر اين كودكان از نظر ارتباطات عاطفي ـ رواني با والدينشان، خاطرات و تجارب خوشايندي ندارند. آنها در بسياري موارد از سوي والدين مورد سرزنش، تحقير، تهديد و احيانا تنبيه بدني واقع شده اند.
دانش آموزان مبتلا به نارساييهاي ويژه يادگيري در مقايسه با همسالان طبيعي شان از محبوبيت كمتري برخوردارند و به همين دليل در معرض مشكلات اجتماعي قرار دارند. علاوه بر اين، معلمان كشف كرده اند كه آنها مشکلات رفتاري بيشتري از خود نشان مي دهند و نمي توانند خود را با دستورالعملهاي موجود در كلاس عادي تطبيق دهند.
اين اعتقاد وجود دارد كه مداخله براي تنظيم برنامه هاي درماني براي كودكان داراي ناتواني يادگيري و مشكلات رفتاري ممكن است در دوران پيش از دبستان و دوران دبستان ارزشمند است. اگر بتوانيم كودكان را در دوران دبستان درمان كنيم يعني قبل از اينكه مشكلات يادگيري سبب عوامل شكست در مدرسه شود(براي مثال عزت نفس پايين، مشكل در روابط دوستانه و غيره) و موجب تغيير نگرشهاي بزرگسالان و بدتر شدن تعاملهاي كودك با والدين گردد، ميتوانيم يك مداخله ابتدايي موثر انجام دهيم.
رفتاردرمانی اختلال یادگیری
والدین کودکان اختلال یادگیری به علت عدم همکاری کودک در انجام تکالیف و وظایف تحصیلی خود دچار مشکلات فراوانی با کودکان خود هستند. برای ایجاد رابطه صحیح بین والد و کودک در زیر به ارائه نکاتی در زمینه رفتاردرمانی اختلال یادگیری پزداخته می شود.
چگونه کودک خود را در انجام تکالیفش هدایت کنیم؟
با معلم یا معلمین کودک آشنا شویم.
از نحوه تدریس شان و از انتظارات آنها از کودک اختلال یادگیری، آگاه شوید از آنها بخواهید شما را راهنمایی کنند که چگونه کودک خود را در انجام تکالیفش هدایت کنید.
به عنوان ناظر عمل کنیم.
در مورد تکالیف و امتحانات از کودک اختلال یادگیری سوال کنید. او را تشویق کنید و تکالیف انجام شده او را کنترل کنید. اگر سوالی داشت به کودک اختلال یادگیری جواب دهید. برخی از والدین تمام مدت در کنار کودک می‌نشینند و یا برایش تکلیف را می‌خوانند، این کار کاملاً اشتباه است. با این شیوه کودک اختلال یادگیری را به خود وابسته می کنیم، او دیگر نمی تواند بدون حضور شما تکالیفش را انجام دهد. ضمن اینکه وقتی شما مطالب را برای کودک می خوانید، در واقع درک آن را برای کودک آسانتر می کنید و به این ترتیب مانع از تفکر عمیق و پردازش کامل مسائل توسط او می شوید. در نتیجه کودک در درک مطلب یا فهم مسائل ریاضی در مدرسه و زمان امتحان، دچار مشکل میشود.
برای برنامه‌ریزی به کودک کمک کنیم.
در برنامه رفتاردرمانی اختلال یادگیری زمان انجام تکالیف را با مشورت خود کودک مشخص کنید و آن را روی کاغذ ثبت کرده و جایی نصب کنید که در حوزه دید کودک باشد.
شبهایی که تکالیف سنگین است یا وقتی تکلیف داده شده دشوار است، فرزندتان را تشویق کنید که کارهایش را تقسیم بندی کند. اگر لازم شد در برنامه‌ریزی به کودک اختلال یادگیری کمک کنید و هر یک ساعت ۱۵ دقیقه استراحت بدهید.
عواملی که حواس کودک را پرت میکنند،به حداقل برسانیم.
یعنی هنگام مطالعه و انجام تکلیف، تلویزیون روشن نباشد، موسیقی با صدای بلند پخش نشود، یا تماس تلفنی نباشد. البته تماس با همکلاسی در مورد تکلیف شب اشکالی ندارد. اما تدریجا باید وضعیتی فراهم کنیم که کودک بتواند حتی در صورت وجود عوامل مزاحم، تکالیفش را انجام دهد. این روش رفتاردرمانی حساسیت زدایی تدریجی نام دارد.
بچه‌ها باید خودشان تکلیف مدرسه را انجام دهند.
اگر بچه ها خودشان فکر نکنند و اشتباه نکنند، چیزی یاد نمی گیرند. والدین میتوانند پیشنهادهایی بدهند و در مسیرها به آنها کمک کنند. ولی این وظیفه کودک اختلال یادگیری است که تکلیفش را انجام دهد. هدف اصلی از انجام تکالیف در منزل این است که کودک مستقل کار کردن را تجربه کند. این یک هدف مهم در رفتاردرمانی اختلالات یادگیری می باشد. بنابراین والدین باید اجازه دهند کودک خود تکالیفش را انجام دهد و آنها صرفا ناظر باشند و در صورت نیاز، او را راهنمایی کنند، در کنارش حضور داشته باشند و شرایط را برای انجام تکالیف مهیا سازند. کمک مستقیم و مداوم، به کودک اختلال یادگیری این احساس را می‌دهد که به تنهایی قادر نیست تکالیفش را انجام دهد.
محیطی مناسب برای انجام تکالیف مدرسه مهیا کنیم.
سعی کنید محل ویژه‌ای برای انجام تکالیف کودک اختلال یادگیری تعیین کنید. این محل باید از نور کافی برخوردار باشد. وسایلی مانند دفتر،مداد، پاک کن و تراش را در دسترس او بگذارید.
الگو و نمونه خوبی برای او درست کنیم.
بچه ها نه به توصیه‌ها و پند های شما، بلکه به کارهای شما نگاه می کنند و از آنها تقلید می کنند. والدین باید خود، نمونه خوبی برای فرزندشان باشند.
کار و تلاش و کودک را تحسین کنیم.
در رفتار درمانی اختلال یادگیری تشویق نقش کلیدی دارد. برای تشویق کودک اختلال یادگیری مثلاً می‌توانید برگه امتحانی را که خوب از پس آن برآمده یا کاردستی و نقاشی او را روی در یخچال بچسبانید. موفقیت های درسی او را برای دوستان و آشنایان بازگو کنید. گاهی والدین تصور می کنند فقط زمانی که کودک نمره ۲۰ می گیرد و یا این که کارش را کاملا بدون نقص انجام می دهد،باید او را تشویق کنند. در حالی که باید به دنبال اصطلاحات و پیشرفت های کوچک و تدریجی باشید. بدین منظور باید هر پیشرفت کوچک کودک اختلال یادگیری را مورد توجه قرار داد و هر رفتار یا تلاشی را که او را به هدف مورد نظر ما نزدیک میکند،تشویق نمود.
سوالات متداول:
1-آیا همه کودکان با اختلال یادگیری به رفتاردرمانی نیاز دارند؟
خیر، اما بیشتر کودکان دارای اختلال یادگیری دچار مشکلات رفتاری نیز هستند؛ در چنین مواردی رفتاردرمانی مکملی مؤثر در کنار آموزش و کاردرمانی خواهد بود.
2-رفتاردرمانی چگونه باعث بهبود عملکرد تحصیلی کودک میشود؟
با اصلاح رفتارهای مخرب و افزایش انگیزه، کودک می‌تواند با آرامش بیشتری تمرکز کند و مهارتهای لازم برای یادگیری را در خود پرورش دهد.
