اختلالات طیف اوتیسم گروهی از اختلالات رشدی است که دارای چند ویژگی اصلی آسیب در تعاملات اجتماعی، اختلال در ارتباطات کلامی و غیر کلامی و نیز رفتارها، علائق و فعالیت‌های کلیشه‌ای می‌باشد. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم برخی دیگر از مشکلات همانند کژکاری‌های حسی، مشکلات مربوط به خواب و نیز مشکلات رفتاری را از خود نشان می‌دهند. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم در حیطه گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم فعالیت می نماید. از دیگر خدمات مرکز اوتیسم دکتر صابر بازی درمانی و رفتاردرمانی اوتیسم و ماساژ درمانی، سنسوری روم و…. است. پس از تشخیص اوتیسم بهترین روش درمان خدمات توانبخشی می باشد که در مرکز اوتیسم دکتر صابر به صورت تخصصی انجام می گیرد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تشخیص اوتیسم
اختلالات طیف اوتیسم گروهی از اختلالات رشدی است که دارای چند ویژگی اصلی آسیب در تعاملات اجتماعی، اختلال در ارتباطات کلامی و غیر کلامی و نیز رفتارها، علائق و فعالیت‌های کلیشه‌ای می‌باشد. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم برخی دیگر از مشکلات همانند کژکاری‌های حسی، مشکلات مربوط به خواب و نیز مشکلات رفتاری را از خود نشان می‌دهند. این اختلالات، اختلالات روانی نیستند بلکه اختلالات پزشکی هستند که بر رشد جسمانی و اجتماعی تأثیر می‌گذارند و مواد شیمیایی و عصبی – شیمیایی درون مغز و ارتباطات آنها را تغییر می‌دهند. تا کنون دلیل اصلی این اختلالات و نیز درمان قطعی برای آنها پیدا نشده است. داروها در کاهش برخی از علائم اختلالات طیف اوتیسم کمک کننده هستند، همانطور که کاردرمانگران، فیزیوتراپیست‌ها، گفتار درمانگران و سایر متخصصان مرتبط، می‌توانند به کاهش علائم کمک می‌نمایند. رویکردهای درمانی زیادی برای کمک به رشد جسمانی و اجتماعی این کودکان مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
کاردرمانی اوتیسم در منزل
کاردرمانی در کاهش علائم و بهبود فرایندهای رشدی کودکان دچار اختلالات مختلف پزشکی و نیز ناتوانی‌های رشدی موفقیت‌های زیادی داشته است. در اغلب موارد افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، همزمان ناتوانی‌های مربوط به رشد جسمانی را نیز تجربه می‌کنند. خواهر و برادرهای افراد مبتلا به این اختلالات نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا قرار دارند. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که شناسایی زود هنگام اختلالات طیف اوتیسم در کودکان، هنوز یک چالش بزرگ محسوب می‌شود. والدین اغلب مسائلی را در کودکان خود، وقتی حتی آنها کمتر از دو سال دارند، گزارش می‌کنند. برخی از این مشکلات شامل تأخیر در رشد زبان و گفتار، نبود پاسخ دهی مناسب، مشکلات رفتاری در ارتباطات اجتماعی و مشکل در خوابیدن و غذا خوردن است. اختلالات زیادی وجود دارد که رشد جسمانی رادرگیر کرده و بر کودکان تأثیر می‌گذارند و می‌توانند بر رشد کودکان با اختلالات طیف اوتیسم نیز به شدت تأثیر بگذارند. کار درمانگران عضو کلیدی در تیم درمان هستند و خدماتی را برای کودکان و بزرگسالان فراهم می‌آورند. هدف این کتاب، فراهم آوردن اطلاعات جامع و در دسترس درباره تکنیک‌های کار درمانی جهت کمک به والدین، مراقبان، متخصصان و سایر اعضای تیم درمان است. در واقع این کتاب یک راهنمای شخصی است. خواننده می‌تواند موضوع خاصی را انتخاب کرده و مطالعه نماید. امیدواریم این کتاب برخی پرسش‌های بیشمار افراد را پاسخ دهد.
کاردرمانی
کاردرمانی اوتیسم از فعالیت‌ها برای بهبود کیفیت زندگی افراد بهره می‌گیرد. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم اغلب دچار تأخیرات رشدی در حوزة مهارتهای جسمانی، یادگیری و رشد اجتماعی هستند. فعالیت‌های ارائه شده در این کتاب، منطبق با زندگی خانوادگی است که کودکان با اختلالات طیف اوتیسم، اعضای خانواده و سایرین می‌توانند از آنها بهره‌مند گردند. وقتی شخصی در کاری فعال باشد، مغز بر آن کار توجه نشان می‌دهد و فرصت برای نمو مهیاتر می‌گردد.
سنجش کارکردی
توصیه‌های ارائه شده در کتاب بر الزامات جسمانی، اجتماعی، حرکتی و شناختی هر فعالیت، تعامل اجتماعی و یا محیطی متمرکز است. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم ممکن است در کسب مهارتهای روزمره زندگی با مشکل مواجه شوند. هر مهارت به اجزای آن تفکیک می‌شود تا کودک متناسب با توانایی خود آن را به تدریج به دست آورد.
سنجش مهارت
برخی از فعالیت‌های متناسب با سن کودک پیشنهاد شده‌اند که البته تنها در حد پیشنهاد هستند. مهارت‌ها باید هماهنگ با مرحلة رشدی کودک ارائه شوند و هر کودک می‌تواند پس از آن، به مرحلة بعدی برود و لذا سن او چندان اهمیتی در طرح یک فعالیت خاص ندارد.
پردازش حسی
در کنار حواس پنجگانه، یعنی لامسه، چشایی، بویایی، شنوایی و بینایی دریافت‌های دیگری شامل فضای شخصی، حرکت، آگاهی در فضا و حرکت کل یا بخشی از بدن نیز وجود دارد. بیشتر کودکان با اختلالات طیف اوتیسم، اطلاعاتی را که از بدن با محیط‌شان می‌آید، به درستی تفسیر نمی‌کنند و یا آنها را نادیده گرفته و از دست می‌دهند. این کودکان و برخی اختلالات پردازش حسی همچنین ممکن است به برخی اطلاعات کم اهمیت مانند رنگ تخته پاک‌کن، توجه بیش از حد نشان دهند و لذا اطلاعات مهم همانند تکلیف در کلاس را از دست بدهند.
مهارتهای بینایی / حرکتی
این مهارت‌ها چشم‌ها و دست‌ها را قادر می‌سازند تا در تفسیر اطلاعات و سرنخ‌های بینایی و اجیاد کنش مناسب نسبت به آنها، به صورت هماهنگ کار کنند. این توانایی در خواندن و نوشتن اهمیت زیادی دارد. مهارتهای بینایی / حرکتی همچنین در زمان قرار دادن ظروف بر روی میز، انجام تکالیف منزل و نیز شوت کردن توپ مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مهارتهای مراقبت از خود
این مهارت‌ها همچنین با نام فعالیت‌های روزمرة زندگی یا مهارتهای انطباقی نیز خوانده می‌شوند. این فعالیت‌ها در واقع تکالیفی هستند که به ما کمک می‌کنند تا از خودمان مراقبت کرده و با جهان پیرامونمان ارتباط برقرار کنیم. بادگیری مهارتهای مراقبت از خود در کودکان با اختلالات طیف اوتیسم نیاز به توجهات ویژه‌ای دارد.
مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسمیکی از مراکز تخصصی در زمینه تشخیص و درمان کودکان در تهران می باشد که با تجربه بالغ بر 18 سال در زمینه گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم و رفتاردرمانی اوتیسم به بسیاری از کودکان اوتیسم در جهت استقلال و بهبود شرایط زندگی کمک نموده است. مرکز اوتیسم دکتر صابر با تشخیص اوتیسم و درمان به موقع و همه جانبه آن با استفاده از تجهیزات و تبحر متخصصین این مرکز در تهران شناخته شده می باشد. کاردرمانی حسی، شکل گیری آگاهی بدنی در کودکان اوتیسم، کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی از درمان های مفید در حیطه کودکان اوتیسم می باشد که توسط متخصصین مرکز در کلینیک و همچنین در محیط منزل به کودکان ارائه می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی حسی اوتیسم و شکل گیری آگاهی بدنی
شکل گیری آگاهی بدنی و آگاهی از خود در کودکان اوتیسم از مواردیست که نیازمند کمک و تجربه کاردرمانگران مرکز می باشد. شناخت اندام ها و درک صحیح از تصویر بدن در کودک اوتیسم توسط تمرینات مختلفی شکل می گیرد. در زیر به ارائه قسمتی از آن می پردازیم.
فعالیت‌های روی میزی از مهارتهای حرکتی ظریف استفاده می‌کند و منجر به رشد توالی و استفاده از ابزار می گردد. این کار دستی می‌تواند در چند جلسه انجام شود.
1- از کودک بخواهید دستش را روی برگة کاغذ بگذارد در حالی که انگشتانش را کاملاً از هم باز کرده است.
2- کودک جای دست خود را روی کاغذ بکشد. همزمان با کشیدن دست کودک، برای ایجاد درونداد لمسی بیشتر، فضای میان هر یک از انگشتان را لمس کنید. به کودک کمک کنید تا یکی از دستانش را روی کاغذ نگه دارد و با دست غالب خود، آن دست را بکشد. بعد از بلند کردن دست از روی کاغذ و دیدن جای دست او بگویید «این دست تو است»
3- کودک جای دست خود را بِبُرد که راهی مفید برای رشد مهارتهای دستی دو طرفه است. این کار می‌تواند برای سمت دیگر بدن نیز تکرار شود و تا کامل کردن بدن یک فرد انجام شود.
4- از کودک بخواهید روی زمین دراز بکشد و دور بدن او را مشخص نمایید. اگر کودک قادر به گفتن قسمت‌های مختلف بدنش باشد، بعد از شما او می‌خواهد این کار را انجام دهد. بخشی از بدن کودک را که هدف شما برای آموزش و کشیدن است، لمس نمایید.
5- از کودک بخواهید تکه‌های بریده شده کاغذ را رنگ یا تزئین نماید تا زمانی که تمام بخش‌ها کامل گردد.
6- این «من کاغذی» را نشان دهید و در طول یادگیری بخش‌های بدن به آن اشاره کنید. اگر کودک در قسمتی از بدنش دچار مشکل است، استفاده از این کاردستی به کودک کمک می‌کند تا با شما ارتباط برقرار کرده و شما را از وضعیت خود مطلع سازد.
کودکان معمولاً زمانی که بزرگترها م به نوبت کاری را با آنها انجام می‌دهند، لذت بیشتری می‌برند. دست خود را روی برگه کاغذ قرار دهید و از کودک بخواهید کناره‌های انگشتان شمار ا مشخص و دنبال نماید، کودک ممکن است فقط روی کاغذ خط خطی کند و هر بار رد یک یا دو انگشت را مشخص نماید. به کودک اجازه دهید که هر بار با میل خودش پیش برود، خواه دست شما روی کاغذ باشد یا دست خودش. پس از آنکه کشیدن هر پنج انگشت شما را به اتمام رساند، دست خود را از روی کاغذ بردارید تا نتیجه کار خود را ببیند. اشتیاق خودتان را با برداشتن و گذاشتن دستتان روی نتیجة کار کودک، با او در میان بگذارید. کودک را تشویق کنید تا همان کار را روی دست خودش دوباره انجام دهد. او را با اشاره به دستش و سپس اشاره به برگه سر شوق بیاورید. هر بار به او زمانی برای واکنش دادن بدهید (30 ثانیه و گاهی بیشتر). این رفتاری تکراری به کودک یاد می‌دهد که او می‌تواند دستش را بکشد و تصویر روی برگه، دارای معنا می‌شود. او سپس یاد می‌گیرد که می‌تواند با هر بار برداشتن دستش از روی کاغذ، نتیجة کار خود را ببیند و این کار اگاهی کودک از دستش را افزایش خواهد داد.
توجه اشتراکی در اوتیسم و آگاهی از خود
آگاه بودن و نگاه کردن به چیزی که یک فرد دیگر هم به آن نگاه می‌کند، توجه اشتراکی نامیده می‌شود. توجه اشتراکی رفتاری است که معمولاً در کودکان با اختلالات طیف اوتیسم، وجود ندارد و یا با تأخیر شکل می‌گیرد. به اشتراک گذاشتن تجربیاتی که در بالا ذکر شد به کودکان اجازة تجربة توجه اشتراکی را می‌دهد. افزایش چنین تجربیاتی اجازة بهبود مهارتهای ارتباطی و آگاهی از خود و دیگران را به کودک خواهد داد. شاید بخواهید همراه با کودک اوتیسم به برگه نگاه کنید اما تمام تلاشتان را بکنید تا به چهرة کودک نگاه کنید. شاید کودک اوتیسم فقط برای لحظه‌ای به شما نگاه کند اما نباید آن تماس چشمی گرانبها را از دست بدهید. یک راه جذاب دیگر برای کمک به کودک جهت رشد خودآگاهی استفاده از آینه است. به کودک اجازه دهید به آینه نگاه کند و شما پشت سر او قرار بگیرید تا شما را نیز در آینه ببیند. از مقابل آینه کنار بروید طوری که فقط تصویر کودک در آن باشد. این کار را تکرار کندی تا کودک به تفاوت تصویرها توجه کند. کودکان دارای رشد عادی معمولاً با خودشان در آینه صحبت می‌کنند و سعی می‌کنند تا تصویر را با دستشان بگیرند. کودکان دچار اختلالات طیف اوتیسم ممکن است با تصویر دورن آینه مشابه سایر تصویرها برخورد کنند. آنها در حالی که همچنان به آینه نگاه می‌کنند دستشان را حرکت می‌دهد یا صورت خود را لمس می‌کنند. با انجام این کار در واقع شما لمس و حرکت را به صتویر بینایی اضافه کرده‌اید و کودک چند راه مختلف برای درک تصاویر در آینه دارد.
استفاده از فعالیت‌های معمول نیز یک راه دیگر برای افزایش درک کودک از تصویر است. کودک را مقابل آینه بنشانید، در حالی که موهای او را شانه می‌زنید و یا در حال مسواک کردن دندانهایش می‌باشید. در این مواقع کودک همزمان با اینکه لمس شدم موها و دندانهایش را احساس می‌کند، می‌تواند آن را نیز در آینه ببیند. این کار می‌تواند برای لباس پوشیدن، نقاشی روی صورت یا هر فعالیت دیگری که مربوط به سرگرمی یا مراقبت باشد، انجام گردد.
سوالات متداول:
1-آگاهی از خود در کودکان اوتیسم چه اهمیتی دارد؟
آگاهی از خود (Self-Awareness) به کودک کمک می‌کند تا بدن، احساسات و نیازهای خود را بهتر درک کند. این مهارت پایه‌ای برای یادگیری خودتنظیمی، ارتباط مؤثر و استقلال است. کودکان اوتیسم اغلب در پردازش اطلاعات حسی و شناختی مربوط به خود مشکل دارند، بنابراین کاردرمانی با تقویت این آگاهی، به آنها در کنترل رفتارها و بهبود تعاملات اجتماعی کمک می‌کند.
2-تفاوت آگاهی از خود در کودکان اوتیسم با کودکان عادی چیست؟
کودکان عادی به‌طور طبیعی آگاهی از خود را توسعه می‌دهند، اما کودکان اوتیسم نیاز به آموزش مستقیم دارند. تفاوت اصلی در مشکل آنها در ارتباط برقرار کردن بین احساسات جسمی و هیجانی، تمرکز بیش‌حد بر جزئیات به جای تصویر کلی، و اختلال در درک مالکیت بدن است. این چالش‌ها باعث می‌شود درک خود و نیازهایشان برایشان دشوارتر باشد.
یکی از مهمترین درمان های شناخته شده در حیطه کودکان اوتیسم خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم می باشد. متخصصین حیطه گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم با استفاده از تکنیک های درمانی روز دنیا به درمان اختلالات حسی، بی قراری، مشکلات رفتاری و اختلالات گفتاری کودکان اوتیسم می پردازند. مرکز تخصص توانبخشی اوتیسم دکتر صابر در زمینه توانبخشی کودکان اوتیسم با بیش از 18 سال تجربه در تهران فعالیت می نماید از دیگر خدمات مرکز اوتیسم دکتر صابر در حیطه تشخیص اوتیسم و درمان آن، بازی درمانی و رفتاردرمانی اوتیسم می باشد که توسط متخصصین این مرکز ارائه می گردد. درمانگران مجرب مرکز در کنار درمان های داخل مرکز به درمان کودکان در منزل نیز پرداخته و روند بهبودی را تسهیل می نمایند.
نکاتی در حیطه کاردرمانی کودکان اوتیسم
برای اینکه کودکان دچار اختلالات طیف اوتیسم، فعالیت‌های حرکتی و ذهنی را بهتر متوجه شوند، همراه با دستورات کلامی و یادآورها آن فعالیت را به او نشان نیز بدهید. تا جای ممکن در کاردرمانی اوتیسم از کلمات کمتری برای توضیح کارهایی که انجام می‌دهید استفاده کنید و بیشتر از نشان دادن فعالیت استفاده کنید. احتمال اینکه کودک دستورالعمل‌های فیزیکی را متوجه شود و بتواند از آنها تقلید کند، بیشتر از دستورات کلامی است. این فرض حتی زمانی که کودک گفتار خوبی نیز دارد و با کارهایی مثل تکان دادن سر نشان می‌دهد گفته‌ها را متوجه می‌شود، نیز صدق می‌کند.
هماهنگی چشم و دست یکی از مهارتهای اولیه ای است که کودک کسب می‌کند و یکی از مهارت بینایی حرکتی محسوب می‌گردد. وقتی یک کودک با رشد طبیعی دستانش را مقابل صورتش می‌گیرد، در حال یادگیری نشان دادن دست‌ها به خودش و نحوة حرکت آنها می‌باشد. به مرور که کودک بزرگتر می‌شود و شروع به برداشتن اسباب بازی می‌کند با حرکت دادن آن به خودش نشان می‌دهد که قادر به انجام این کار است. در ابتدا یادگیری به صورت اتفاقی و سپس در جهت تعامل هدفمند با محیط است که فرصت رشد هماهنگی چشم و دست در قالب بازی را فراهم می‌آورد. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم اغلب دست‌ها و اسباب بازی‌هایشان را به خودشان نشان نمی‌دهند. از این رو ما باید در ایجاد رشد مشابه، برای این کودکان در حیطه کاردرمانی اوتیسم خلاق باشیم و به آنها در این راستا کمک نماییم. هدف این فعالیت‌ها مجبور کردن کودک برای نگاه کردن به شیء متحرک است. اینکه می‌گوییم شیء متحرک باشد به این دلیل است که کودک اوتیسم آن را حرکت می‌دهد و خودش نیز آن را با چشم‌هایش تعقیب می‌کند. وقتی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم بزرگتر می‌شوند لازم است که از اشیاء برای اهداف خود استفاده کنند و نشان دهند که آن هدف را متوجه شده‌اند.
تکنیک های کاردرمانی اوتیسم
نوزادان: از تولد تا دو سالگی
توجه کودک را با صداهایی مانند نام او یا هر صدای دیگری که کودک به آن توجه می‌کند، جلب نمایید. یک شیء با تضاد رفنگی بالا را در معرض دید او قرار دهید و هر زمان که کودک به آن نگاه کرد، بلافاصله پاداش مثبت داده و او را تشویق نمایید. اسباب بازی‌های سیاه و سفید برخلاف آنهایی که رنگ ملایمی دارند از تضاد رنگی بالایی برخوردارند. پاداش می‌تواند گفتن کلمه‌ای مثل خیلی خوب یا حرکت دادن و یا لمس کردن به گونه‌ای باشد که می‌دانید کودک لذت می‌برد. سپس شیء را در دست کودک قرار دهید. اگر اسباب بازی به کشی وصل باشد بهتر است چرا که کودک تجربة نگه داشتن شیء را به طور مستقل به دست خواهد آورد. مشارکت فعال برای احساس کنترل زودهنگام و استقلال و نیز آگاهی از داشتن اثر بر دنیای پیرامون بسیار مهم است. وقتی کودک به شیء نگاه می‌کند، حرکت دادن آن را ادامه دهید. وقتی شیء خیلی آرام به مچ کودک وصل است می‌تواند آن را حرکت دهد اما زمانی که متوجه شدید کودک دیگر به شیء نگاه نمی‌کند، آن را از مچش جدا کرده و مراحل بالا را دوباره انجام دهید. این کار را 5 بار و هر بار 3 الی 4 مرتبه در روز انجام دهید. وقتی کودک شروع به نگاه کردن به شیء که در دستش است، کرد دیگر نیاز به اتصال کش نخواهد بود. برای ایجاد تنوع حداقل از سه نوع متفاوت اسباب بازی استفاده کنید.
نوپایان: دو تا 5 سالگی
نگاه کردن کودک به صورت فعالانه در جهتی که شما می‌خواهید شیء را با چشمانش دنبال کند، اهمیت زیادی دارد. در کودکان با رشد طبیعی لمس اتفاقی یک شیء از طریق حرکت، خواه تلاش برای گرفتن و خواه برای راندن شیء دیده می شود. کودک آگاهی از محیط را با تصدیق این که چیزی را لمس می‌کند، نشان می‌دهد. این تصویق کردن می‌توند به صورت تولید صدای شاد یا تلاش برای حرکت دادن یا لمس کردن دوبارة شیء باشد. وقتی کودک بزرگتر می شود از اشیا به ورت هدفمند استفاده خواهد کرد. او ممکن است از تراشیدن ریش و یا شانه کردن موی پدرش تقلید کند. کودک درک می‌کند که اشیای اطراف باید استفاده شوند و او قدرت استفاده از آنها را دارد. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم الزاماً اگاهی خود از لمس اشیاء را نشان نمی‌دهند و بنابراین تمرین مهارت‌ةای حرکتی ظریف لرا که لازمة دستکاری کردن اشیای‌م محیط است، انجم نخواهند داد. وقتی کودک بزرگتر می‌شود تأخیر در هماهنگی چشم و دست او هم ادامه می‌یابد چرا که به صورت فعالانه در جستجوی اسباب بازی و یا سایر اشیاء برای استفادة معنادار نخواهد بود. این نبود استفاده از دست بر دستکاری اشیا منجر به تأخیر حرکات ظریف خواهد شد و کودک از دست هایش تنها به یک صورت و بدون تنوع در حرمات استفاده خواهد کرد. یک بازی که کودک را به استفاده از دت‌هایش به شکل‌های گوناگون تشویق می‌کند، جمع‌آوری اشیای مختلف و قرار دادن آنها در یک کیف یا قفسه است. مطمئن باشید که اشیاء جنس و شکل‌های مختلفی دارند. زمانی که اشیا را در کیف می‌گذارید به کودک نشان دهید و نامشان را بگویید. اشیا باید در راستای دید کودک باشند. از کودک بخواهید دستش را به سمت کیف ببرد و یکی از وسایل را بردارد. در ابتدا ممکن است او نیاز به کمک داشته باشد. وقتی شیء را برداشت باید آن را به شما و خودش نشان دهد. همزمان با این مراحل همه چیز را به او بگویید و به او نشان دهید که چگونه با وسیله‌ای که برداشته است، کار کند. در نهایت به او اجازه دهید به صورت مستقل شیء را حرکت دهد و لمس کند. اشیایی که کودکان درد این سن می‌توانند داشته باشند شامل توپ، فنرهای بازی، مجموعه ای از کلیدها، قاشق، اسباب بازی کوکی و مجموعه حیوانات کوچک است. این بازی کودک را به تصویرسازی ذهنی ترغیب می‌کند و به رشد مهارت بقای اشیا در او کمک می‌کند. علاوه بر این دستکاری اشیای گوناگون به استفاده و تقویت عضلات مختلف دست منجر می‌شود. از اسباب بازی‌های که با باطری کار می‌کنند و یا با فشردن یک دکمه راه می‌افتند تا جای ممکم استفاده نکنید. هدف این است که کودک روی محیط پیرامونش تأثیر بگذارد که اسباب بازی‌های باطری‌دا کمکی نمی‌کند. شنا کردن یک فعالیت خارق‌العاده برای بسیای از مهارتهای است. در این حالن کودک همزمان با نگاه به اطرافش حرکت می‌کند. این حرکت کردن تمرینی مناسب برای چشم‌ها است چرا که کودک دائماً نیاز دارد بر توجه بینایی‌اش تمرکز نماید.
کاردرمانی اوتیسم و مدرسه
کودکان با رشد طبیعی تا این سن غلبة طرفی را در دست خود پیدا کرده‌اند و مشخص شده است که راست یا چپ دست هستند. آنها از دست غالب و گرفتن انبری برای نگه داشتن مداد یا مداد شمعی استفاده می کنند و یا خط نسبتاً خوانایی می‌نویسند. کودک در این سن می‌تواند به صورت هدفمند بنویسد و زمانی که بزرگتر می‌شود از فضای موجود برای نوشتن آنچه نیاز است، استفاده نماید. در کنار نوشتن، در سال‌های مدرسه کودکان بازی‌های ورزشی و نواختن ابزارهای موسیقی را یاد می‌گیرند و به کارهای دستی خاصی که نیاز به استفاده از ابزار و مهارت دست دارد، علاقه نشان می‌دهند.
حرکت ظریف یا مهارتهای هماهنگی چشم و دست ضعیف در کودک می‌تواند منجر به ناامیدی بزرگی گردد. کودکان نیز برای شرکت در فعالیت‌هایی که باعث ناامیدی و حتی ناراحتی آنها شود، علاقه ای ندارند. این امر می‌توند آغاز یک سراشیبی باشد. وقتی کودک برای استفاده از دست هایش مقاومت می‌کند در واقع تمرین‌های روزمره و طبیعی زندگی که می‌توانستند این مهارت‌ها را بهبود بخشند، مورد غفلت واقع می‌شوند. از این رو مهارتهای دست کودک رشد نخواهد یافت و مهارتهای کارکردی او رفته رفته بدتر خواهد شد. باید حواسمان باشد که اگرچه کودکان با اختلالات طیف اوتیسم روند رشد کودکان با رشد عادی را طی نمی‌کنند اما به احتمال زیاد می‌توانند به نتایج مشابهی برسند و قادر خواهند بود تکالیف را به طور مستقل کامل نمایند.
ردیابی بینایی دنبال کردن یک شیء متحرک با چشم‌ها است. سر یا بدن حرکت نمی‌کند و تنها چشم‌ها هستند که شیء یا فرد متحرک را دنبال می‌کنند. ردیابی بینایی برای کودکان با اختلالات طیف اوتیسم دشوار است. این کودکان اغلب در نگاه کردن به دیگران اکراه دارند اما به چیزهایی که دوست دارند، نگاه می‌کنند. چیزی را که کودک دوست دارد در دستان بگیرد و ببیند که کودک به سمت آن دست دراز می‌کند یا فقط زمانی که آن را بالا / پایین و طرفین حرکت می‌دهید، به آن نگاه می‌کند. اگر کودک درک می‌کند از او بخواهید ت افقط با چشم‌هایش نگاه کند بدون اینکه سرش را بچرخانید. فعالیت‌های دیگر که هماهنگی چشم و دست را ترغیب می‌کند شامل جور کردن اشکال و حرکت دادن توپ با یک ماشین یا کامیون در یک مسیر جاده مانند است. وقتی کودک یک اسباب بازی متحرک را با چشمش دنبال می‌کند در حال تمرین دادن سیستم بینایی خود است. ار کودک یک ماشین یا قطار مورد علاقه دارد آن را حرکت دهید. وقتی با کودک بر روی زمین بازی می‌کند آن قطار را در مسیر دایره‌ای یا در الگوی هشت انگلیسی حرکت دهید. کودک وقتی بازی کردن شما را ببیند، در حال تمرین دادن عضلات چشمش است. قل دادن توپ به سمت کودک برای او سرگرمی بسیار خوبی است. کودک از اینکه توپ روی یک مسیر مستقیم به سمتش قل می‌خورد و شما نیز توپ را می‌گیرید، احساس رضایت می‌کند. برای ایجاد یک تجربة موفقیت‌آمیز نزدیک به کودک بنشینید و توپ را در دو جهت قل دهید تا کودک منظور شما را متوجه شود.
شکل هشت انگلیسی (8) از اشکال مورد علاقه درمانگران است. این شکل به کودک امکان عبور از خط وسط یا خط مرکزی بدن را می‌دهد و موجب می‌شود هر دو سمت مغز با هم در ارتباط باشند. بازی کردن با ماشین ها و کامیون‌ها و حرکت دادن آنها در این الگو یک راه عالی برای رشد مهارت هماهنگی چشم و دست است. با این حال چنانچه استفاده از این بازی منجر به احساس بی معنی و معمولی بودن اسباب بازی را در کودک تقویت کند و کمکی به درک هدف اسباب بازی در محیط نکند، زمان کمتری به آن اختصاص دهید. خوب است که بدانیم همه ما به ویژه افراد دچار اختلالات طیف اوتیسم در زمان‌هایی احساس بی‌حوصلگی می‌کنیم، بنابراین پس از چند دقیقه حرکت دادن کامیون مورد علاقه در الگوی هشت انگلیسی، به کودک اجازه دهید این کار را با بقیه ماشین‌هایش نیز انجام دهد. بازی‌های رایانه‌ای جوابگوی چالش‌های هماهنگی چشم و دست نیستند چرا که بسیاری از کودکان در بازی‌های مختلف مهارت پیدا می‌کنند و در استفاده از دکمه‌ها برای حرکت دادن تصاویر ماهر می‌شوند اما این مهارت‌ها به حوزه‌های کارکردی منتقل نمی‌شود. زمانی که کودک در دیدن تصاویر از فاصلة صندلی تا صفحة تلویزیون قوی‌تر می‌شود، این قدرت به فاصله‌های دیگر قابل تعمیم نخواهد بود. کودک نیاز دارد مهارتهای بینایی را در فاصله‌های دورتر و نزدیک‌تر برای مواقعی مانند تکمیل پازل و گرفتن توپ نیز ایجاد نماید. بازی‌های رایانه‌ای به کودک در کارهایی مانند استفاده از خمیردندان برای مسواک زدن ک مک نخواهد کرد چرا که فاصله نزدیک تر است. از سوی دیگر ماندن به مدت طولانی در وضعیت راکد اجازة افزایش قدرت در عضلات مرکزی بدن را نمی‌دهد. این عضلات برای وضعیت دادن به بدن، تنفس و به طور کلی داشتن سلامت مناسب، از اهمیت زیادی برخوردارند. وقتی کودکی عضلات مرکزی ضعیفی دارد ممکن است درد در پشت، خستگی کلی، مهارتهای ظریف و درشت ضعیف و کاهش حس رفاه را تجربه نماید. توپ بازی کردن با یک دوست یکی از راه‌های مناسب برای ایجاد هماهنگی چشم و دست است. ضربه زدن به یک بالون در هوا یا بازی کردن با فرد دیگری یک سرگرمی مفید است. این بازی در هر سنی می‌تواند انجام شود و ماهیت بده و بستانی بازی، اجتماعی شدن کودک را تقویت می‌کند. سایر ورزش‌ها مانند تنیس و پینگ پنگ نیز می‌توند این مهارت را تقویت نماید.
تکنیک‌های نوین کاردرمانی در بهبود علائم اوتیسم
کاردرمانی به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های توانبخشی برای کودکان مبتلا به اوتیسم شناخته می‌شود. امروزه با پیشرفت علوم اعصاب و روانشناسی، تکنیک‌های نوین کاردرمانی تحول بزرگی در بهبود علائم اوتیسم ایجاد کرده‌اند. این روش‌ها نه‌تنها بر مهارتهای حرکتی، بلکه بر تقویت تعاملات اجتماعی، پردازش حسی و خودمراقبتی نیز تمرکز دارند.
1. یکپارچگی حسی (Sensory Integration)
یکی از روش‌های پیشرفته، درمان یکپارچگی حسی است که به کودک کمک می‌کند تا محرک‌های محیطی را بهتر پردازش کند. کاردرمانگران از ابزارهایی مانند سنسوری روم، توپ‌های تعادلی و وسایل لمسی استفاده می‌کنند تا واکنش‌های حسی کودک را تنظیم کنند.
2. بازی‌درمانی هدفمند
بازی‌های ساختارمند، ابزاری قدرتمند در کاردرمانی اوتیسم هستند. تکنیک‌هایی مانند بازی‌های تقلیدی، نقش‌آفرینی و استفاده از اسباب‌بازی‌های آموزشی به کودکان کمک می‌کند تا مهارتهای ارتباطی و شناختی خود را تقویت کنند.
3. روش‌های مبتنی بر فناوری
امروزه از ربات‌های اجتماعی، واقعیت مجازی (VR) و اپلیکیشن‌های تعاملی برای جذب توجه کودکان اوتیسم استفاده می‌شود. این ابزارها به ویژه در بهبود تماس چشمی، توجه و یادگیری مؤثرند.
4. کاردرمانی اوتیسم در منزل
برخی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند جلسات کاردرمانی را در محیط آشنا برای کودک برگزار کنند. در این روش، درمانگر از وسایل خانگی و فعالیت‌های روزمره برای تقویت مهارت‌ها استفاده می‌کند.
5. برنامه‌های ABA و TEACCH
تکنیک‌های تحلیل رفتار کاربردی (ABA) و برنامه‌ریزی ساختاریافته (TEACCH) نیز در کاردرمانی کاربرد دارند. این روش‌ها با ایجاد روال منظم، به کودک کمک می‌کنند تا استقلال و انعطاف‌پذیری بیشتری کسب کند.
با ترکیب این تکنیک‌ها، کاردرمانی می‌تواند کیفیت زندگی کودکان اوتیسم را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد. برای دریافت بهترین نتیجه، مشاوره با متخصصان کاردرمانی توصیه می‌شود.
سوالات متدا.ل:
1-نقش والدین در کاردرمانی اوتیسم چیست؟
والدین نقش کلیدی در موفقیت کاردرمانی دارند. آنها می‌توانند با یادگیری تکنیک‌های ساده، تمرینات را در خانه ادامه دهند، محیط مناسبی برای کودک فراهم کنند و با کاردرمانگر همکاری نزدیکی داشته باشند. مشارکت فعال والدین می‌تواند روند پیشرفت را تسریع کند.
2-آیا کاردرمانی می‌تواند به مهارتهای ارتباطی کودکان اوتیسم کمک کند؟
بله، کاردرمانی می‌تواند به طور غیرمستقیم مهارتهای ارتباطی را بهبود بخشد. از طریق تقویت تماس چشمی، زبان بدن، بیان احساسات و استفاده از ابزارهای ارتباطی جایگزین، کاردرمانی به کودک کمک می‌کند تا بهتر با دیگران تعامل داشته باشد.
