مرکز گفتار درمانی کودکان فلج مغزی- گفتاردرمانی سی پی
بهترنین مرکز گفتار درمانی فلج مغزی تهران در درمان اختلالات گفتار در کودکان فلج مغزی به صورت تخصصی تحت نظر دکتر صابر مشغول به ارائه خدمات گفتار درمانی سی پی می باشد. گفتار درمانی خوب برای فلج مغزی شامل گفتار درمانی کودکان سی پی در حیطه مشکلات بلع، روانی گفتار و اختلالات تغذیه ای می باشد که در مراکز گفتار درمانی فلج مغزی دکتر صابر در غرب و شرق تهران انجام میگیرد. مرکز دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصص گفتار درمانی برای فلج مغزی به درمان کودک فلج مغزی می پردازد.
علائم آسیب گفتار در کودکان فلج مغزی
صدمه مغزی مشخص شده با اسناد و مدارک موجود، به صورت غیر پیشرونده و در طی دوران رشد پیش از تولد یا پیرامون تولد.
علائم عصبی حرکتی که از جهت شدت، نوع (سفتی، آتتوز، بی تعادلی یا آمیخته)، یا جایگاه (نیمه فلجی، دوفلجی ، یا دست و پا فلجی دو طرفه) در کودک فلج مغزی متفاوت است.
وجود بازتاب های اولیه در کودکان فلج مغزی.
تاخیر در شاخص های رشدی کودکان فلج مغزی.
اشکال در بلع.
وجود نقایصی در وضوح و نوای گفتار در کودک فلج مغزی.
وجود نقایصی در تنفس و تشدید.
وجود نقایصی در درک شنیداری (زبان پریشی دریافتی) کودک فلج مغزی.
وجود نقایصی در بیان کلامی و نوشتاری (زبان پریشی بیانی).
اهداف بهترین کلینیک گفتار درمانی برای کودکان فلج مغزی
ایجاد و افزایش گفتار واضح و قابل فهم در مکالمات کودک فلج مغزی.
ایجاد هماهنگی بین حرکات آواسازی و تنفسی برای گفتار.
کاربرد راهکارهایی برای درمان مناسب اختلالات بلع.
کاربرد موثر ارتباط مکمل و جایگزین به طور موثر در موقعیت های اجتماعی و آموزشی در گفتار درمانی کودکان فلج مغزی.
بهبود مهارت های زبان دریافتی و بیانی توسط متخصص گفتار درمانی برای فلج مغزی .
ایجاد و افزایش مهارت های تعامل اجتماعی متناسب با سن، گویش، و انتظارات فرهنگی در بافت های ارتباطی مختلف و باز بینی موفقیت.
ایجاد انتظارات منطقی در والدین نسبت به مهارت های ارتباطی کودکشان و همکاری نزدیک با گفتار درمانگر و سایر متخصصان جهت ایجاد و توسعه راهکارهای درمانی کارا.
نکات قابل توجه گفتار درمانی کودکان سی پی
در صورت لزوم مهارت های ارتباطی کودکان فلج مغزی را از طریق ارزیابی های هنجار شده تطابقی برای زبان دریافتی و بیانی، واجشناسی، وضوح گفتار و نوای گفتار ثبت نمایید.
مهارت های کاربردی زبان و گفتار کودکان سی پی را از طریق ضبط ویدیویی و تحلیل تلاش های ارتباطی او در حین بازی و فعالیت های روزمره معمول یا در حالی که درباره موضوعات مورد علاقه‌اش بحث می کند، به ثبت برسانید.
الگوهای تنفسی کودکان فلج مغزی را در حین گفتار و در حالت استراحت بررسی کنید و به دنبال شواهدی دال بر تنفس واژگون یا شکمی، کنترل تنفس، انبساط بیش از حد و تغییراتی در ثبات تون و وضعیت بگردید.
عملکرد حرکتی-دهانی گفتار کودکان فلج مغزی را ابتدا از طریق معاینه ساختار قابل مشاهده صورت، لبها، دندانها، زبان، سخت کام و نرم کام او ارزیابی نمایید و سپس کاربرد ساختار های مرتبط با تولید زبان و گفتار را توسط او، ارزیابی نمایید (مثلا حرکت، قدرت و میزان بسته شدن لبها، قدرت، جلو آمدن، عقب رفتن و حرکت به طرفین زبان، و حرکت نرم کام و آواز سازی صدا های واکدار).
یک آزمون غربالگری شنیداری را اجرا کنید، در صورتی که نتایج نیاز به ارزیابی بیشتر را نشان بدهد، کودک فلج مغزی را به یک شنوایی شناس ارجاع دهید تا ارزیابی کاملی از او صورت بگیرد.
از والدین و سایر متخصصین گفتار درمانی فلج مغزی بخواهید که در جمع آوری اطلاعات مربوط به تاریخچه رشدی کودکان فلج مغزی، تاریخچه پزشکی، وضعیت فعلی پزشکی، وضعیت آموزشی، سایر مداخلات تخصصی، تلاش های ارتباطی در موقعیت های مختلف، و ملاحظات خانوادگی و اجتماعی مشارکت داشته باشند.
والدین در جستجوی ارزیابی های معمول بین رشته ای کودک خود توسط پزشک، متخصص اطفال، عصب شناس، جراح ارتوپد، روانشناس آموزشی، معلم، فیزیوتراپیست، کاردرمانگر، مددکار اجتماعی، شنوایی شناس و سایر متخصصین گفتار درمانی فلج مغزی مرتبط باشند تا مسائل درمانی، مهارت های شناختی، آموزشی، سلامتی، شنوایی، حرکتی و فعالیت های روزمره که برای تکامل تعاملات ارتباطی مناسب دارای اهمیت هستند ثبت گردد.
جلسات منظمی با والدین کودکان فلج مغزی و سایر متخصصین گفتار درمانی مربوط ترتیب دهید تا راهکارهای درمانی، درضمن پیشرفت کودکان فلج مغزی با همفکری ایجاد و اصلاح شوند.
بر اساس نیاز های شناختی، زبانی،اجتماعی و آموزشی، اهداف درمانی را انتخاب نمایید.
برای والدین کودک فلج مغزی و معلمین او و سایر متخصصین مربوطه، ارتباط بین فلج مغزی و رشد و تکامل زبانی را شرح دهید.
منابع مناسبی در مورد فلج مغزی برای والدین کودکان فلج مغزی فراهم کنید و والدین را ترغیب نمایید تابه یک گروه حمایتی و محلی فلج مغزی ملحق شوند.
با همراهی والدین کودکان فلج مغزی، فیزیوتراپیست، و کاردرمانگر، حمایت های محیطی و لوازم انطباقی مورد نیاز برای بروز بیشترین موفقیت ارتباطی را پیدا کنید (برای مثال، انتخاب وسایل مناسب برای قرارگیری در وضعیت نشسته یا درازکش، تخته های ارتباطی و وسایل الکترونیکی برای ارتباط مکمل و جایگزین، فنجان های مخصوص، و ابزارهایی برای تحریک اندامهای گفتاری جهت بهبود وضعیت غذا خوردن کودک سی پی و حرکت اندام های گفتاری)، استفاده از این وسایل و راهکارها را برای کودکان فلج مغزی تسهیل نمایید.
با همراهی کاردرمان مرکز گفتار درمانی کودکان سی پی، به والدین بیاموزید که بهترین شیوه قرار گیری و نگهداری کودکان فلج مغزی چیست تا تون عضلانی او در این فعالیت ها کاهش یابد.
به والدین بیاموزید که تمرینات تحریکی را استفاده کنند (برای مثال، به کار بردن مسواک ( NUK ) برای تحریک نواحی داخل و خارج دهان، با این هدف که حساسیت لمسی بیش از اندازه اندام های گویایی کاسته شود یا حساسیت لازم در این نواحی ایجاد گردد).
در صورت نیاز راهکارهای مختلف درمان اختلال بلع در گفتار درمانی فلج مغزی را به کودکان فلج مغزی یا والدین او آموزش دهید.
به والدین بیاموزید چگونه با پارچه هایی از بافت های مختلف صورت کودک فلج مغزی را ماساژ بدهند تا حساسیت صورت او نسبت به رطوبت ایجاد شده توسط آبریزش، افزایش یابد.
به همراهی کاردرمان، چگونگی قرار گیری کودکان فلج مغزی را جهت کاهش تاثیر ضعف عضلانی (بر فقدان کنترل آب دهان) به والدین او توضیح دهید.
با آموزش نگهداری اشیای ایمن نظیر مکعب یا پستانک با لب ها، بسته شدن لب های کودکان فلج مغزی را تقویت نمایید تا مدت زمان انجام این کار بدون مقاومت و همراه با مقاومت افزایش یابد.
به کودکان فلج مغزی بیاموزید که ارتباط مکمل و جایگزین را برای تعاملی موثر در موقعیت های روزمره به کار بگیرد.
اطلاعاتی در مورد سیستم تنفسی شامل نحوه عملکرد ریه ها، تنفس در حالت گفتار و در حال استراحت، و اینکه چگونه می تواند با استفاده از تنفس شکمی- دیافراگمی در وضعیتی مناسب تنفس کاراتری داشته باشد، در اختیار کودکان فلج مغزی قرار دهید.
با مشاوره گرفتن از یک کاردرمان، وضعیت قرارگیری کودکان فلج مغزی را طوری تنظیم نمایید که تاثیرات فقدان تون عضلانی کاهش بیابد، سپس به کودک سی پی آموزش دهید که ابتدا تنفس عمیق داشته باشد و این کار را به صورت شکمی و دیافراگمی انجام بدهد و سپس به آرامی هوا را در یک جریان پیوسته یکنواخت تا ۵ ثانیه خارج نماید.
اگر نمودی از باز شدن بیش از حد در چشم ها، فک، کشیده شدن گردن و کمر در زمان آواسازی در مورد کودکان سی پی وجود دارد با کمک فیزیوتراپیست کودک فلج مغزی را در وضعیتی قرار دهید که لگن حداقل در حالت ۹۰ درجه و قفسه سینه کاملا منبسط باشد.برای گفتاردرمانی خوب برای فلج مغزی پشت سر او را با یک دست و چانه اش را نیز با دست دیگر خود نگه دارید و در عین حال بخواهید درحالی که مستقیماً به جلو نگاه می کند، آواسازی نمایند.
در گفتار درمانی،کودک فلج مغزی را تشویق نمایید که صحبت کردن را در لحظه ای که بازدم را آغاز میکند، شروع نماید، در حالی که دست خود را روی شکم کودک سی پی قرار می دهید، از او بخواهید که دم انجام بدهد، و سپس به محض این که هوا خارج می شود به آرامی به او علامت دهید تا صداسازی را آغاز نماید.
از کودک فلج مغزی بخواهید در طول گفتار درمانی در کودکان فلج مغزی بعد از اینکه نفس عمیق با استفاده از دیافراگم گرفت، واکه /a/ را به مدت ۱۵ ثانیه ادا کند، در صورتی که موفق به انجام این کار شد، از او بخواهید که واجهای سایشی را ادا کند ( برای مثال /s/ و /z/ را به مدت ۵ ثانیه بکشد.
در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی به والدین بیاموزید که به آرامی با یخی که در کیسه پلاستیکی قرار گرفته است به مدت نهایتاً ۵ ثانیه به عضلات صورت کودک فلج مغزی ضربه بزنند و فوراً متعاقب آن به والدین آموزش دهید تمریناتی را با کودکشان اجرا نمایند که عضلات صورتش را تقویت نماید.
به والدین آموزش دهید که آن دسته از عضلات صورت کودک فلج مغزی که درگیر فعالیت های قدرتی می شوند (نظیر، لبها یا فک) را با قلم موی نرم به مدت یک دقیقه قبل از تمرینات قدرتی تحریک کنند، اگر کودک سی پی در شروع گفتار درمانی کودکان سی پی، حساسیت بیش از حد به قلم مو نشان می دهد، به تدریج زمان و شدت درمان را تا غلبه بر حساسیت او اضافه کنید.
به والدین بیاموزید که روشهای فشار، کنش، و مقاومت را روی عضلات دو طرف صورت کودکان فلج مغزی به کار ببرید تا حرکات عضلات هماهنگ و تسهیل و تقویت شود.
کار را از بهبود همخوانهای خطا در موقعیت پس واکی (که کودک فلج مغزی قادر به ادا کردن آنها در موقعیت پیش واکیمی باشد) آغاز نمایید و سپس در ادامه گفتار درمانی خوب در فلج مغزی روی بهبود تولید همین واج ها در موقعیت میانی کلمات کار کنید.
جایگاه های مختلف زبان کودکان فلج مغزی را برای ساخت واجهای گرفتاری مورد بررسی قرار دهید تا جایگاهی را بیابید که صدای تولیدی در آن جایگاه نزدیکترین حالت به حالت هنجار باشد (برای مثال، واج /s/ را با قرار دادن نوک زبان پشت دندان های پایین ایجاد نمایید به جای اینکه زبان روی ستیغ لثوی قرار بگیرد.)
سرعت گفتار کودکان فلج مغزی را توسط گفتار درمانی سی پی کاهش دهید تا به سرعتی برسید که وضوح گفتار از بین نرود و در عین حال به او فرصت داده شود که تطابق لازم در تولید یک هجا به دیگری را انجام دهد.
به کودکان فلج مغزی جایگزین های قابل قبول را که برای تولید ساده تر هستند و خیلی وضوح گفتار او را بر هم نمی زنند (برای مثال، گفتن /u/ به جای /I/ , /r/ به جای واجهای گفتاری مشکل بیاموزید.)
ابزارهای دیداری را به کار بگیرید (برای مثال آینه های دستی که زیر بینی قرار می گیرند) تا به کودک فلج مغزی کمک شود که خروج هوای بینی خود را در طی تولید جفت های کمینه، کنترل نماید (برای مثال ( mama ) و ( papa ) یا ( mop ) و ( pop).
اگر کودک فلج مغزی بازتاب تهوع را نشان نمی دهد،در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی یک گوش پاک کن را جهت تحریک بازتاب تهوع استفاده کنید و این کار را از طریق تحریک ملایم و آهسته ناحیه کامی از ستیغ لثوی تا نرم کام انجام دهید.
اگر عدم کفایت کامی حلقی کودک فلج مغزی شدید است و از تمرینات تحریک دیداری استفاده نمی‌کند، با والدین کودکان فلج مغزی پزشکان استفاده از پروتز بالابرنده نرم کام جهت کمک به بسته شدن لازم را بررسی نمایید.
متخصص گفتاردرمانی برای فلج مغزی تعداد هجاهایی که کودک فلج مغزی به صورت واضح و کارا در یک گروه تنفسی ادا می کند را تعیین می کند، به کودک فلج مغزی کمک کنید تا یاد بگیرد که این تعداد بهینه هجا ها را در تولید عبارات و مکث ها به کار ببرد.
تمرینات تکیه تقابلی را به کار بگیرید تا کودکان فلج مغزی تاکید زیاد را روی بخش های مهمتری از عبارات به کار ببرد و تأکید کم را روی بخشهایی که حداقل اهمیت را دارند.
وقتی که کودکان فلج مغزی پرسش، خبر و اعتراض را بیان می دارد از او فیلم برداری کنید یا صدای او را ضبط نمایید، در جلسات مرکز گفتار درمانی فلج مغزی از کودک فلج مغزی بخواهید که در مورد مناسب بودن بلندی ، ارتفاع و الگوهای تکیه ای خود قضاوت نماید.
مداخلاتی برای بهبود زبان دریافتی و بیانی متناسب با سن کودکان سی پی به کار بگیرید.
اختلال بلع در کودکان فلج مغزی
بسیاری از کودکان فلج مغزی به علت اسپاسم در عضلات دهان و حنجره دچار مشلات مکیدن و بلع هستند. اختلال در جویدن غذا و مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی موجب ایجاد مشلات تغذیه ای و کاهش وزن در این کودکان می شود. همچنین در موارد حاد به علت آسپیراسیون و برگشت تکه های غذا در مسیر تنفسی بیمار مشکلات تنفسی و عفونت های پیاپی ریه در این کودکان مشاهده می شود. آبریزش دهان به علت عدم توانایی مناسب در زبان و عضلات صورت به وفور دیده می شود .ماساژ درمانی صورت و ماساژ های داخل دهانی یکی از درمان های شایع در حیطه گفتار درمانی کودکان سی پی است که در مرکز توانبخشی فلج مغزی دکتر صابر انجام می گیرد. تقویت عضلات زبان و صورت توسط گفتاردرمانان متخصص در حیطه بلع به بهبود مهارت های بلع و جویدن کودکان فلج مغزی کمک بسزایی می کند. آموزش نحوه صحیح پوزیشن دهی کودک فلج مغزی در هنگام غذا خوردن و آموزش های کمکی در زمینه استفاده از ابزارهای کمکی و غذا خوردن به روند درمان مشکلات بلع کودک فلج مغزی کمک می کند.
یکی از عملکرد های بسیارمهم دست، نوشتن میباشد که به فرد اجازه ارتباطات وسیع تر با محیط را میدهد نوشتن فرایند پیچیده ای است که عوامل روانی -حرکتی متعددی در رشد و شکل گیری آن دخیل اند و عوامل حرکتی دخیل در آن در ارتباط با رشد گرفتن دقیق بوده و همزمان با آن رشد خواهد کرد . یکی از بیماریهایی که بیشترین میزان درگیری دست در اطفال را در بردارد بیماری فلج مغزی است.
برای دیدن بهترین روش های درمان فلج مغزی به صفحه درمان کودکان فلج مغزی مراجعه نمایید.
فلج مغزی تنها یک بیماری نبوده و به مجموعه از اختلالات حرکتی وضعیت اطلاق میشود. شیوع فلج مغزی ۱تا ۳ مورد در هر ۱۰۰۰ تولد میباشد نوع اسپاستیک خصوصاً همی پلژی نسبت به سایر انواع بیشترین موارد را تشکیل میدهد (بیش از ۳/۶۳٪) انواع اکستراپیرامیرال و مختلط فلج مغز به ترتیب ۳/۳۳ و۳/۱۳٪ می باشد.
تشنج، ضایعات بینایی, شنوایی, گفتاری و مشکلات رفتاری از جمله اختلالات هستند که میتوانند همراه با فلج مغزی باشند همانطور که ذکر شد یکی از مشکلات مهم در کودکان فلج مغزی درگیری دست و بدنبال آن اختلالات نوشتاری (بخش حرکتی) میباشد که متأسفانه به علت وسعت درگیری و اختلالات همراه در این بیماری به این مشکل کمتر توجه میشود.
توانایی نوشتن یکی از مهارتهای اصلی و اساسی در سنین پیش از مدرسه است که خود نیازمند مهارتهای مختلفی است از جمله این مهارتها میتوان از مهارتهای حرکتی ظریف، هماهنگی، ادراک بینایی، آپراکسی و غیره نام برد.
این مهارت بخصوص در کودکان فلج مغزی به علت ضعف حرکتی و اختلال در ادراک بینایی به شدت صدمه دیده است و کودک را دچار مشکل می سازد.
از آنجایی که طبق تحقیقات انجام شده در آمریکا -انگلیس -آلمان حدود ۸/۱ کودکان فلج مغزی قادر به تحصیل در مدارس میباشند و از طرفی مهمترین عملکرد مورد نیاز در آمد آموزش نوشتن است و با توجه به اینکه بخش اعظم مهارتهای پیش از حدود ۱۰ سالگی یعنی گرفتن در دست به صورت مشت شده شروع میشود و تا سن ۶ سالگی سد انگشتی دانیامیک این مهارتها تکمیل میگردد و باید ابزاری مطمئن جهت ارزیابی دست کودکان فلج مغزی در سنین قبل از دبستان و ارایه راهکارهای درمانی مناسب همزمان با سایر برنامه های درمانی برای ارتقاء سطح درمان دست در این کودکان بدست می آورد.
با توجه به دیدگاههای مختلف رشد چارچوب های مرجع مختلفی در کار درمانی جهت ارزیابی دست در کودکان فلج مغزی وجود دارد که در زیر به اختصار به آنها اشاره شده است .
ارزیابی های دست در کودکان فلج مغزی
الف) چهارچوب مرجع بیومکانیکال:
با این چارچوب عملکرد دست از نظر قدرت عضلات و تعادل عضلانی، دامنه حرکتی مفاصل دست، الگوهای گرفتن قوی و ظریف بررسی میشود.
طراحان این رویکرد جانسون (۱۹۷۳) – کمپل (۱۹۶۶) و مایر (۱۹۶۹) بودند.
ب) چارچوب مرجع رشدی
چارچوب رشدی بر توصیف مهارتهای متوالی به همان نحو که در رشد عادی کودکان دیده میشود متمرکز میگردد. این توالی ها با توجه به سطوح سنی خاص به درمانگر کمک می نماید تا دریابد که چگونه مهارتهای دستی به رشد مهارتهای دیگر وابسته اند. صاحبنظران این چارچوب افرادی چون گزل (۱۹۶۹)، هارسون (۱۹۳۱) و پرلموتر (۱۹۷۳) میباشند.
پ) چارچوب عصبی – رشدی
این چارچوب تون پوسچرال، کنترل پوسچرال – ثبات و تحرک مورد برسی قرار می گیرد. صاحبنظران این رویکرد افرادی چون بوبت (۱۹۷۲) رود بوهم (۱۹۸۸) – دانلا و وگتل (۱۹۹۲) می باشند.
ت) چارچوب یکپارچگی حسی
چارچوب یکپارچگی حسی اهمیت عملکرد حسی و عملکرد یکپارچگی آن مشکلات حسی را برای امکان پاسخ های سازش یافته عنوان میکند. در طی آن مشکلات حسی عمیق و دیس پراکسیا و مشکلات تطابقی بررسی میشود . آیزر (۱۹۸۸) ودان (۱۹۸۷) از طراحان مهم این رویکرد هستند.
همانطور که ذکر شد تمام فعالیتهای ماهرانه انسان به نوعی با عملکرد دست در ارتباطند یکی از عملکردهای دست که به انسان اجازه برقراری ارتباط وسیع تر با محیط اطراف را میدهد، نوشتن است.
نوشتن فرایند شکل دهی به حروف و یا سایر سمبل های معنی دار بر کاغذ است (وبستر۱۹۹۸) که در طی سطوح رشدی مختلف و شکل گیری پیش مهارتهای خاصی صورت میگیرد. (بوتینگر ۱۹۹۲ به نقل از مایر ۱۹۹۲).
این مهارت مهمترین و بحرانی ترین مهارت در سنین دبستان است (آمندرسن۱۹۹۲).نتایج نشان می دهد1/4 زمان روزانه کودکان در مراحل پیش دبستانی و پایه اول با کاغذ و مداد با هدف نوشتن يا ترسیم سپری میشود. با کسب این مهارت، کودک تأثیر بیشتری بر محیط خواهد داشت.
بخش کاردرمانی دست مرکز کاردرمانی غرب تهران با بهره گیری از تکنیک های مختلف توانبخشی دست در زمینه ایجاد مهارتهات های پایه ای نوشتن در کودکان فلج مغزی پیش قدم بوده و با طراحی برنامه های تخصصی هند تراپی نقص مفیدی را در اصلاح الگو های گرفتن در کودکان فلج مغزی و ایجاد عملکرد مناسب در دست این کودکان دارد.
کلینیک های کاردرمانی دکتر صابر غرب تهران(سعادت آباد) و کاردرمانی شرق تهران(پاسداران) دو مرکز تخصصی کاردرمانی می باشد که تمام امکانات کاردرمانی و گفتاردرمانی فلج مغزی را از سراسر دنیا گرد هم آورده و تلاش دارد بهترین درمان کودکان فلج مغزی را به مراجعین محترم با مشکلات فلج مغزی ارائه دهد. شایان ذکر است مرکز درمان فلج مغزی تهران با فضای درمانی 400 متر مربع در سه طبقه و 58 نیروی مجرب کاردرمانی جسمی در فلج مغزی، کاردرمانی ذهنی در فلج مغزی، کاردرمانی حرکتی در فلج مغزی، کاردرمانی توجهی در فلج مغزی، کاردرمانی حسی حرکتی در فلج مغزی، ماساژ درمانی در فلج مغزی، کاردرمانی در مهارت های دست فلج مغزی، آب درمانی در فلج مغزی و گفتاردرمانی در فلج مغزی،گفتار درمانی حسی داخل دهانی در فلج مغزی،گفتار درمانی در اختلال بلع فلج مغزی مجهز به تمام خدمات درمانی تحت نظر جناب آقای دکتر صابر به عنوان بهترین دکتر تشخیص و درمان فلج مغزی در تهران مشغول فعالیت می باشد.
فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی شامل ناهنجاریهای غیر پیشرونده در مغز در حال رشد است که دسته ای از نقایص عصب شناختی و حرکتی و مربوط به حالت بدن را در پی دارد. میزان بروز آن 2 تا 4 نوزاد در هر هزار تولد زنده است.
اگرچه این آمار تقریبا برای 30 سال ثابت بوده، اما عملا بروز بیماری تغییر یافته است. به دلیل افزایش میزان زنده ماندن نوزادن ناشی از وزن کم یا بسیار کم، بروز فلج مغزی بصورت دای پلژی اسپاستیک اغلب همراه با نارسی و وزن کم هنگام تولد، افزایش یافته است.
به عبارت دیگر فلج مغزی نوع آتتویید ناشی از خفگی جنینی و افزایش روبین مغز در کشورهای پیشرفته کاهش یافته است.
به گزارش خبرگذاری ایسنا، آزیتا توسلی متخصص مغز و اعصاب کودکان در نخستین همایش اختلالات عصبی – تکاملی،اعلام کرد:
بروز فلج مغزی در بین چند قلوها و نوزادان نارس، بیشتر است ،میزان بروز آن در چند قلوها، 7.5 در 1000 تولد زنده و در نوزادان نارس با وزن تولد کمتر از 1500 گرم، بین هشت تا ده کودک در هر هزار تولد زنده است.
انجمن فلج مغزی آمریکا یک محدوده قبل از 5 سال و وینگینگ و همکارانش محدوده سنی 3 سال را برای ضایعه به اعصاب مرکزی منجر به فلج مغزی در نظر گرفته اند.
عوامل ایجاد فلج مغزی
عوامل زیادی در بروز فلج مغزی موثر هستند که به سه دسته قبل از تولد , بدو تولد و بعد از تولد تقسیم می شوند.
عوامل قبل از تولد
عوامل ارثی
عوامل موثر در دوران تشکیل جنین بخصوص در 15-25 روز اول که سیستم عصبی در ال رشد است( اشعه X، آبله مرغان، اریون، عفونتها، آنفولانزا، سرخچه مادر)
کمبود اکسیژن قبل تولد
خونریزی در دوران بارداری یا خونریزی مغزی جنین
اختلالات RH
اختلالات متابولیکی مادر نظیر دیابت
عوامل بدو تولد
زایمان سخت و طولانی
کاربرد فورسپس و وکیوم در زایمان سخت که باعث هماتوم و فشار بر روی سلولهای مغزی می شود
کمبود اکسیژن درحین تولد
عدم تطابق نوزاد با که بیشتر در سزارین دیده ی شود.
عوامل بعد از تولد
ضربه
مننژیت
یرقان
عفونت دوران نوزادی
آنوکسی، مواد سمی
تشنج
عواملی مانند تومور
ضایعات عروقی
تب بالا
آنسفالیت هم در مواردی می توانند علت ایجاد فلج مغزی در کودکان شود.
تشخیص زود هنگام
تشخیص زود هنگام فلج مغزی بسیار حائز اهمیت است. به منظور تشخیص قطعی ، یک تیم از متخصصان در زمینه رشد کودک ارزیابی های جسمانی و رشدی را انجام می دهند.
ارزیابی ها معمولا در چند ماه اول زشد صورت می گیرد . این تیم شامل متخصص کودکان، کاردرمانگر، گفتاردرمان، فیزیوتراپیست است.
طبقه بندی فلج مغزی بر اساس محل ضایعه
محل ضايعه بر رشد و كيفيت الگوهاي حركتي موجود در كودك مبتلا به فلج مغزي تاثيرگذار است.
فلج مغزي نوع اسپاستيك نشان دهنده آسيب در قشر حركتي است.
ضايعات هسته‌هاي قاعده‌اي بطور معمول، نوسانات تون عضلاني به صورت ديستوني و يا اتتوز را به دنبال خواهد داشت.
آسيب مخچه منجر به ايجاد حركات بي‌ثبات مي‌شود كه ويژگي اصلي كودكان فلج مغزي نوع آتاكسيك است.
طبقه بندی فلج مغزی بر اساس اندام های درگير
طبقه بندی فلج مغزی بر اساس اندام های درگير آسان تر است.آسیب کورتکس مغز در قسمت چپ باعث اختلال حرکتی در سمت راست بدن می شود.اما بسته به میزان آسیب مغزی دامنه تاثیر و اندام های درگیر متفاوت هستند.یعنی بنا به شدت آسیب کورتکس مغز ممکن است فقط یک دست یا کل اندام های یک طرف بدن دچار مشکلات حرکتی شوند.
1. منوپلژی
فلج یک اندام یا منو پلژی از موارد نادر فلج مغزی می باشد که در آن فقط یک اندام که ممکن است دست یا پا باشد دچار اختلال حرکتی می شود.
2. همی پلژی
فلج اندام‌هاي فوقاني و تحتاني يك سمت بدن را همي‌پلژي می گویند این نوع از آسیب بسیار شایع بوده و یکی از ذلایل آن خونریزی های مغزی قبل از تولد است. در این نوع آسیب حرکات بازو بیشتر از پا دچار مشکل است و در برخی موارد ممکن است فرد مبتلا هیچگاه نتواند از آن دست استفاده کند. حرکات دست در این افراد خشک و سخت انجام می شود.
3. دی پلژی
فلج مغزی دو سویه یا دی پلژی به آسیب حرکتی گفته می شود که در آن حرکت دو عضو از بدن که معمولا پا ها می باشند مختل می شود در این نوع فلج مغزی اندام های بالا تنه مشکل کمتری داشته و حرکتی بهتری دارند. از علل این نوع آسیب می توان به زایمان زودرس اشاره کرد.
4. تتراپلژی
فلج مغزی چهارگانه یا درگيري تمام اندام‌ها را تتراپلژي يا كوادريپلژي مي‌نامند. این نوع آسیب مغزی بر هر چهار اندام تاثیر می گذارد و آسیب در اندام فوقانی(دست ها) بسیار بیشتر از اندام تحتانی(پاها) می باشد.
5. دبل همی پلژی
فلج مغزی دبل همی پلژی ( Double hemiplegia ) به درگیری چهار اندام گفته می شود که در آن آسیب در پا ها بیشتر از دست ها دیده می شود. نوع نادر دیگر در فلج مغزی فللج سه گانه یا تری پلژی می باشد که در این نوع سه اندام دچار درگیری حرکتی هستند.
چندين طبقه‌بندي فلج مغزي برطبق كيفيت تون عضلاني، وسعت اختلال و محل ضايعات مغزي صورت گرفته‌اند.اگر چه فلج مغزي يك ضايعه غيرپيشرونده است، الگوهاي حركتي، تون عضلاني و عملكرد حسي غيرحسی غيرعادي، همراه با اثرات جاذبه‌اي و رشد عادي ممكن است با گذشت زمان منجر به ايجاد كانتركچرها و بدشكلي‌ها شوند.
با رسيدن به بزرگسالی، عملكرد فرد محدودتر مي‌شود.نقايص زباني و هوشي، بيشتر همراه با فلج مغزي ديده مي‌شوند. تاخير در رشد شناختي و هوش پايين‌تر از متوسط در 50 تا 75% كودكان مبتلا وجود دارد. تقريباً 30% اين كودكان از اختلالات گفتاري رنج مي‌برند. مشكلات رواني گفتار ممكن است همراه با آسيب زبان و حركات لبها ديده شود. مشكلات گفتاري و زباني ممكن است به صورت دريافتي يا بياني در ارتباط با اختلال پردازش مركزي باشند.
مداخلات توانبخشی بهترین مرکز درمان کودکان فلج مغزی
بهترین مرکز گفتار درمانی فلج مغزی در تهران
در کودکان یکی از شایع ترین مشکلات حرکتی فلج مغزی است، با توجه به مشکلات زیاد کودکان فلج مغزی در حرکات عضلات فک و صورت و اختلالات بلع و حنجره کودکان فلج مغزی و اختلال جویدن غذا باعث می شود این کودکان زمان زیادی به بلعیدن اختصاص دهند. این امر باعث می شود مواد غذایی کافی به بدن کودک نرسد. اختلالات بلع در کودکان فلج مزی باعث عفونت های مکرر ریوی نیز می شود. گفتاردرمانی کودکانبا ارائه تمرینات طبقه بندی شده و مناسب با سطح توانایی های کودک سعی در تسریع روند گفتار و اصلاح نواقص و درمان کودکان فلج مغزی را دارد . گفتاردرمانان با آموزش حرکات زبانی،تقویت عضلات صورت، کاهش آبریزش دهان، اختلال بلع و تسهیل آواسازی گفتار را امکان پذیر میکنند. همچنین تمرینات گفتار درمانی در افزایش حجم تنفسی کودکان فلج مغزی اسپاستیک و روانی گفتار تاثیر بسزایی دارد. گفتاردرمانی در منزل هم امکان پذیر می باشد
بهترین مرکز گفتار درمانی در درمان اختلالات بلع
مکیدن ضعیف در زمان شیر خوردن، هماهنگی ضعیف بلع و میکدن کودک، اختلالات تنفسی و حبس کردن نفس در هنگام غذا خوردن کودک، عق زدن هنگم بلع غذا و سرفه های بیش از حد در طی غذا خوردن ، کاهش وزن و وزن نگرفتن کودک برای مدت چند ماه یه صورت مکرر از علایمی اختلالات بلع در کودکان است. اختلال بلع از مشکلات گفتار و زبان می باشد که با استفاده از خدمات گفتار درمانی در مرکز گفتار درمانی کودکان فلج مغزی بهبود چشمگیری می یابد. مرکز گفتار درمانی فلج مغزی به صورت تخصصی به درمان مشکلات بلع و تقویت عضلات حنجره و دهان می پردازد. همچنین در کاهش حساسیت داخل دهانی و بهبود تغذیه ای کودکان موثر است.
بهترین مرکز گفتار درمانی در درمان آبریزش دهان
علل آبریزش دهان در کودکان متفاوت است و از کاهش حس لامسه در صورت، ناتوانایی کودک در بسته نگه داشتن دهان،اختلالات حس عمقی در عضلات فک،اندازه بزرگ زبان و مشکلات بلع را شامل می شود
از اختلالاتی که آبریزش دهان در آنها دیده می شود شامل کودکان فلج مغزی، سندروم های ژنتیک مانند سندروم داون، آسیب های اعصاب محیطی و فلج صورت، بیماری های بزرگسالان نظیر سکته مغزی، ام اس ، ALS می باشد. با توجه به حساسیت اعصاب و عروق صورت ،نیاز به گفتار درمانی مجرب و با سابقه در زمینه مشکلات مربوط به آبریزش دهان مشهود است به همین علت دکتر صابر از گفتار درمانان متخصص در حیطه درمان اختلالات بلع و آبریزش دهان در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی در تهران استفاده می نمایند.
بهترین مرکز گفتار درمانی در عقب ماندگی ذهنی
فلج مغزی ممکن است با ناتوانی های ذهنی همراه باشد، این کودکان ممکن است توانایی های ذهنی پایینتر از متوسط (بهره هوشی زیر 70 ) بهره مند باشند . کودکان عقب مانده ذهنیدر مهارتهای یادگیری ، مهارتهای گفتار و زبان ، ارتباط اجتماعی ، معنا شناسی و درک کلامی دچار مشکل هستند. از مواردی که مرکز گفتار درمانی فلج مغزی را از دیگر مراکز گفتار درمانی تهران تمایز می دهد،فعالیت گروهی گقتار درمانی ، کاردرمانی و روانشناسی کودکان در قالب یک تیم تخصصی برای درمان کودکان در کلینیک گفتار درمانی تهران میباشد .
بهترین مرکز گفتار درمانی در تاخیر کلامی و گفتاری
یکی از اختلالات گفتار که موجب اضطراب والدین می گردد، تاخیر درگفتار کودک یا دیر حرف زدن کودک می باشد. تاخیر کلامی موجب مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری، عدم دستور پذیری و کاهش اعتماد به نفس می شود و روند رشد ذهنی کودک را تحت شعاع قرار می دهد. در مشکلات تاخیر گفتار، خدمات گفتار درانی می تواند موثر باشد و موجب کاهش مشکلات کودکان گردد. در مرکز گفتار درمانی دکتر صابر گفتار درمانان با انجام ارزیابی های دقیق تشخیص علل تاخیر گفتار کودک به درمان مناسب کودکان با تاخیر کلامی می پردازند.
بهترین کلینیک گفتار درمانی غرب تهران در ناروانی گفتار
ناروانی گفتار به ناتوانایی کودک در تداوم کلام، سرعت گفتار ، تسهیل در تولید کلام ،مشکلات برنامه ریزی گفتاری، اختلالات ریتم کلام و یا به صورت ترکیبی از این موارد گفته می شود. به هم ریختگی در روند طبیعی کلام و از هم پاشیدگی گفتار موجب ناروانی در کلام می گردد. در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی دکتر صابر امکانات درمانی خاصی مانند سنسوری روم در جهت افزایش سرعت پردازش ذهنی و کلامی کودکان وجود دارد که در کنار استفاده از گفتار درمانان متخصص در ناروانی گفتار به درمان مشکلات ناروانی در کودکان پرداخته می شود.
بهترین مرکز گفتار درمانی در آپراکسی یا دیس پراکسی
آپراکسی کلامی در بزرگسالان و دیس پراکسیا در کودکان به مشکلات گفتار و زبانی گفته می شود منشع عصبی دارند و مناطق مغزی مربوط به کنترل و برنامه ریزی حرکتی در کلام را تحت شعاع قرار می دهند.کودکان با اختلال آپراکسی به دلیل عدم توانایی در به یاد آوردن الگو های حرکتی کلام نمی توانند کلمات را با دقت و به شکل صحیح تلفظ کنند و دچار وقفه در صحبت های خود می شوند یا مکرر قسمتی از کلمات را تکرار می کنند. این توقف در کلام موجب می شود جریان طبیعی گفتار را مختل شود. دکتر صابر به عنوان مدیریت کلینیک گفتار درمانی تهران با استفاده از نیرو های متخصص گفتاردرمانی و کاردرمانی به درمان در مرکز گفتاردرمانی تهران می پردازد.
بهترین مرکز گفتار درمانی در آفازی
آفازی یا زبان پریشی در اثر آسیب به بخش های مختلف مغز مرتبط با مهارت های زبانی بروز می کند. در آفازیا بیان کلامی،توانایی نامیدن، خواندن و درک کلامی و مهارت های نوشتاری آسیب می بیند.بنا به محل آسیب مغزی علایمی که بروز می کنند در آفازی متفاوت است. مانند آفازی بروکا که در آن درک آسیب ندیده اما روانی گفتار دچار مشکل می شود. تشخیص درست نوع آفازی در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی تهران به صورت تخصصی انجام می شود و دمان مناسب ارائه می گردد.
کاردرمانی جسمی در کودکان فلج مغزی
در درمان کودکان فلج مغزی مداخلات به هنگام گفتاردرمانی وکاردرمانی در کودکان فلج مغزی بسیار اهمیت دارد. درمان توانبخشی موجب کاهش عوارض اسکلتی و پوسچرال و بهبود مراحل رشد حرکتی و ذهنی کودک فلج مغزی متناسب با سن او میگردد.
جلوگیری از ایجاد انحرافات ستون فقرات و مفاصل یکی از نکات مهم در سیر درمان کودکان فلج مغزی می باشد.
با توجه به این نکته که درمان کودکان فلج مغزی یک روند طولانی مدت را در پی دارد و یک کودک فلج مغزی سالیان زیادی نیاز به خدمات توانبخشی دارد ارتباط صحیح والدین و درگیر کردن خانواده در روند درمان و انجام مشاورات روانشناسی به والدین از نکات مهم وتاثیر گذار در بهبود سیکل درمان کودکان فلج مغزی می باشد.
خدمات کاردرمانی جسمانی شامل بهبود قدرت عضلات، بالا بردن تحمل عضلات و افزایش دامنه حرکتی است.
تمرینات مقاومی جهت تقویت عضلات و همچنین کشش جهت جلوگیری از کانترکچر عضلات و حفظ دامنه حرکتی مفاصل و همچنین طراحی تمرینات به منظور بهبود تعادل، کنترل پوسچر، راه رفتن و توانایی جا به جایی را برعهد دارد. همچنین تاکید روی حرکات ظریف در اندام فوقانی دارد.
طراحی بازی (بازی درمانی)، تجهیزات تطابقی، مراقبت از خود و اصلاح محیط نیز انجام می شود. برای افراد توانایی آمدن به کلینیک جهت انجام تمرینات کاردرمانی را ندارند خدمات کاردرمانی در منزل هم ارائه می شود. خدمات کاردرمانی را می توان به دو بخش کاردرمانی جسمی و ذهنی تقسیم کرد.
اهداف کاردرمانی جسمی (کاردرمانی جسمانی)
کاردرمانی جسمی در كودكان فلج مغزي شامل بهبود قدرت عضلات، بالا بردن تحمل عضلات و افزايش دامنه حركتي است.
ارائه تمرينات مقاومي جهت تقويت عضلات
تمرینات كششی جهت جلوگيري از كانتركچر عضلات و حفظ دامنه حركتي مفاصل
طراحي تمرينات به منظور بهبود تعادل، كنترل پوسچر
بهبود راه‌رفتن و توانايي جابه‌جايي
تمرینات کنترل رفلکس های پاتولوژیک با انجام تکنیک های کاردرمانی جسمی
کاردرمانی ذهنی در کودکان فلج مغزی
در کودکان فلج مغزی با توجه به بخش آسیب دیده مغز مشکلات ذهنی نیز دیده می شود که کاردرمنی ذهنی به درمان آنان می پردازد
زمینه بهبود مفاهیم شناخت
کارکرد های اجرایی نظیر حافظه، تقویت توجه و تمرکز در کودک فلج مغزی
اختلالات هماهنگی حرکتی و یکپارچگی حسی در کلینیک کاردرمانی کودکان پس از ارزیابی های دقیق دکتر صابر با اهداف زیر درمان می شود.
تحریکات حس وستیبولار در وضعیت های متفاوت
هماهنگی چشم و دست
افزایش هماهنگی دو اندام ها
تقویت سرعت پردازش ذهنیدر کودک فلج مغزی
بهبود نا امنی جاذبه ای و ترس از ارتفاع در کودکان فلج مغزی
تقویت حس عمقی در اندام های کودکان فلج مغزی
آب درمانی کودکان فلج مغزی
آب درمانی کودکان یکی از درمان های تاثیر گذار در حیطه کودکان با اختلالات حرکتی نظیر فلج مغزی می باشد. در بخش آب درمانی مرکز دکتر صابر با تجهیزاتی نظیر تردمیل در آب، تخته تعادل در آب، بالانس بیم در آب و نودل و تیوپ های مختلف به موارد زیر پرداخته می شود.
تسهیل تمرینات کششی
تمرینات در جهت افزایش دامنه حرکات اکتیو
تقویت مهارت های تعادلی توسط ابزارهای تعادلی مختلف در آب
تقویت مهارت های حرکتی با استفاده از خاصیت کاهش وزن بدن در آب
کنترل رفلکس های پاتولوژیک با ریلکسیشن در آب
کاهش ناامنی جاذبه ای و حس تعلیق در کودک فلج مغزی
اتاق تاریک در درمان کودکان فلج مغزی
با توجه به مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی و عدم توانایی این کودکان در فیکسیشن بینایی، اتاق تاریک در کلینیک کاردرمانی در حرکات چشمی، دنبالگیری بینایی، توجه بینایی، ادراک بینایی و روابط فضایی، حافظه بینایی، تمییز بینایی و….
تقویت توجه کودکان فلج مغزی نظیر توجه انتخابی و…
تمرینات ادراک بینایی در دنبالگیری بینایی، اکمال بینایی، ثبات شکل و…
تقویت سرعت پردازش بینایی
بهبود ارتباط چشمی کودکان فلج مغزی
بهبود حرکات چشمی و کاهش حرکات اضافه در چشم ها
تمرینات حافظه بینایی در کودک فلج مغزی
بهبود مهارت های هماهنگی چشم و دست در کودک فلج مغزی
اتاق سنسوری روم از تکنیک های پیشرفته در کاردرمانی کودکان می باشد و شامل دستگاه های جذاب و موثر در جهت تقویت مهارت های ذهنی و جسمی کودکان است.در این بخش به کاردرمانی فلج مغزی با اهداف زیر پرداخته می شود.
تقویت تحمل کاری و دستورپذیری در کودکان فلج مغزی
بهبود توجه حرکتی کودکان فلج مغزی
بهبود کنترل هیجانات کودکان
افزایش مهارت های یکپارچگی حسی کودکان فلج مغزی
ماساژ درمانی در کودکان فلج مغزی
ماساژ درمانی با تحریک سیستم عصبی به رشد و آگاهی مغزی در کودک فلج مغزی کمک می کند.
آرامسازی کودک فلج مغزی
کاهش پرخاشگری
افزایش شناخت از بدن در کودک فلج مغزی و حس عمقی
تقویت سطح هوشیاری و توجه و تمرکز
تقویت حس لامسه در کودک فلج مغزی
اتاق شنیداری در درمان کودکان فلج مغزی
پرورش و تقویت مهارت های شنیداری، نظیر توجه شنیداری، حافظه شنیداری، درک مطلب و …(بهترین مرکز توانبخشی در سعادت آباد)
از دیگر بخش های کاردرمانی خوب در سعادت آباد اتاق شنیداری می باشد. اهداف این بخش شامل:
بهبود درک شنیداری در کودکان
بهبود انواع توجه و تمرکز شنیداری
ایجاد مهارت های تمییز شنیداری
بهبود حساسیت شنیداری
تقویت حافظه کوتاه مدت و تاخیری شنیداری در کودک
بهبود درک مطلب شنیداری در کودک
تقویت مهارت های هماهنگی بینایی و شنیداری
بالا بردن سرعت پردازش شنیداری
بخش آموزشی کودکان فلج مغزی
روانشناسان و مربیان کودک به آموزش و تقویت مهارتهای تحصیلی در کودکان فلج مغزی و ناتوانی های ویژه پرداخته می شود.
آموزش پیش دبستانی جهت آمادگی برای تست ورود به دبستان
آموزش کمک درسی در حیطه کودکان فلج مغزی
تست های تخصصی هوش در کاردرمانی فلج مغزی
انجام تست هوش ، توجه و ادراک بینایی و مهارت های شنیداری، مهارتهای حرکتی و تحلیل و بررسی هوش کودکان
انجام تست هوش بینه که برای کودکان از سن 3 سال
انجام تست هوش وکسلر برای ارزیابی بهره هوش کلامی و غیر کلامی کودکان از 6 سال به بالا مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین در ارزیابی و غربالگری زود هنگام اختلال یادگیری کاربرد دارد.
تست ادراک بینایی فراستیگ و TVPS جهت تشخیص مشکلات ادراک بینایی
تست تشخیص شنیداری وبمن جهت سنجش تمییز شنیداری در کودکان
کاردرمانی دست در کلینیک کاردرمانی دکتر صابر
رشد مهارتهای دستی در کودکان یکی از پایه های ضروری برای دستیابی به دیگر مهارت های مهم آینده همانند نوشتن، ترسیم و مراقبت از خود می باشد. مرکز کاردرمانی دکتر صابر به صورت تخصصی به کاردرمانی دست می پردازد. موارد مختلفی در کاردرمانی دست مورد توجه قرار می گیرد
تقویت حس عمقی در دست ها
تقویت عضلانی در اندام فوقانی
بهبود مهارت های هماهنگی دو دست
مهارت های ریز انگشتی و دست ورزی
آموزش مهارت های پیش نوشتاری و مداد گرفتن و نوشتن
انجام تمرینات خود یاری و روزمره مانند پوشیدن لباس و غذا خوردن
در کلینیک کاردرمانی دکتر صابر در تهران
بازی درمانی برای برونریزی احساسات و کسب مکانیزم های سازگاری در محیط و ایجاد مهارت های اجتماعی و ارتباط اجتماعی در کودکان محسوب می شود.
ایجاد مهارت های ارتباطی اجتماعی و دوست یابی در راستای کاردرمانی ذهنی کودکان اوتیسم و بیش فعال
کنترل اضطراب و ترس کودک با انجام تکنیک های بازی درمانی
افزایش تحمل کاری در مشکلات رفتاری کودک
آموزش کنترل خشم و پرخاشگری کودک
آموزش بازی های ساختار یافته به کودکان با مشکلات اوتیسم، بیش فعالی و….
انجام بازی های حسی جهت درمان رفتارهای وسواسی کودکان
كاردرماني ذهنی و جسمی در کودکان فلج مغزی تأكيد روي حركات ظريف در اندام فوقاني دارد. همچنين طراحي بازي، تجهيزات تطابقي، مراقبت از خود و اصلاح محيط را انجام می دهد. در بخش ذهنی کاردرمانی به تسهیل روند رشد ذهنی کودک ، درک و شناخت محیط، مهارتها و کارکرد های اجرایی مغز می پردازد. در صورت ناتوانی می توانید از خدمات کاردرمانی در منزل استفاده نمایید.
رویکردهای درمان فلج مغزی در مراکز توانبخشی
رویکرد عصبی رشدی
این رویکرد بر مشکلات مربوط به کنترل حالت بدن و هماهنگی حرکتی تمرکز دارد، اصول مرتبط با آن به زمینه های یادگیری حرکتی و نظریه نظام های پویا گسترش یافته اند.
این رویکرد تاکید بیشتری بر اهمیت محیط و فعالیت های کارکردی و معنادار کودک سوق یافته اند. کاردرمانگران بر کیفیت حرکت تاکید می ورزند و روش های درمانی بسیاری را از طریق دستکاری فعالیت و محیط به منظور تاثیر مثبت بر عملکرد فراهم می آورند.
این رویکرد از طریق حس عمقی بر توانایی ها و پتانسیل بیمار تاکید می کند. به نحوی که نقاط قوت به اجزای ضعیف تر کمک می کنند.
نقاط ضعف و قوت در درمان ارزیابی شده و مورد توجه قرار می گیرند. مجموعه ای از تکنیک ها با این الگوهای حرکتی تلفیق می شوند تا پاسخ حرکتی را افزایش داده و یادگیری حرکتی را تسهیل کنند.
رویکرد یکارچگی حسی
تئوری رویکرد یکپارچگی حسی توسط جین آیرز در دهه 70 منشا گرفته است.اصول تئوری یکارچگی حسی توسط کاردرمانگران جهت کودکان فلج مغزی استفاده شده که در سازماندهی حسی دچار مشکل هستند.
تئوری یکپارچگی حسی بر این مبناست که به منظور رشد و انجام رفتار تطابقی، کودک باید قادر به تعدیل حسی یکپارچه و سازماندهی اطلاعات حسی باشد. برخی تحقیقات اثر مثبت این رویکرد را گزارش می کنند.
تحقیقات در دهه های اخیر نشان داده است که دروندادهای حس ویژه باعث آغاز فعالیت عضلانی می گردد وباعث بهبود کنترل حرکت می شود.( مثلا براش کشی سریع بر روی نواحی ویژه، مخصوصا در نزدیکی مفصل ) تحریکات یخ و ویبراتور باعث بهبود عملکرد عضلات می شود.
رویکرد آموزش حسی
در ده های پیشین روش های درمانی در توانبخشی اعصاب پیشرفت قابل توجهی داشته که بر این ایده استوار بوده اند که دروندادهای حسی ویژه باعث آغاز فعالیت عضلانی می گردد و باعث بهبود کنترل حرکت می شود. مثلاً fast brashing در درماتوم های ویژه مخصوصاً در نزدیکی مفصل.
گروه دیگری به تحریکات حسی و بازآموزی مانند بمباران حسی با یخ و ویبراتور بر روی عضلات کودکان فلج مغزی اعتقاد دارند. هیچ مدرکی وجود ندارد که چنین تحریکات حسی منجر به چه چیزی می شوند ولی قطعاً باعث بهبود فعالیت عملکردی می گردد.
علی رغم اینکه تحریکات حسی تأثیر فوری روی فعالیت عضلانی یا حرکت مفصل دارند اما به نظر نمی رسد که این مداخلات مدت زمان زیادی بعداز تحریک تداوم داشته باشند و بدین ترتیب باید به صورت یک درمان کمکی در کنار دیگر روش های کاردرمانی مورد استفاده قرار گیرد.
تقویت عضلانی و وضعیت دهی فیزیکی در توانبخشی اعصاب:
یک عضله برای انجام عملکرد صحیح خود باید به اندازه کافی قدرت داشته باشد. نیروی تولید شده توسط عضله باید از نظر زمانی با دیگر عضلات هماهنگ باشد.
همچنین عضله باید برای مدت طولانی قادر به تولید نیرو باشد مثلاً برای بالا رفتن از پله ها باید تحمل عضلانی بالایی داشته باشیم. همچنین باید بتوانیم یک عضله را برای عملکردی خاص سریع منقبض کنیم مثل سریع راه رفتن حین عبور از خیابان.
بنابراین ارتباط بین قدرت و عملکرد عضله کاملاً واضح است.آسیب حاد که منجر به تأثیر بر عملکرد سیستم حرکتی مرکزی گردد باعث اختلال عملکرد نرون های حرکتی می شود که خود باعث ضعف یا فلج شدن عضله می گردد.
مشخص شده که بی حرکتی تحمیل شده به فرد، خود باعث ضعف و آتروفی ثانویه می گردد که باعث کاهش حجم عضله می شود. به نظر می رسد عضلاتی که آتروفی می شوند نسبت به عضلاتی که آتروفی نمی شوند، سریعتر تقویت می شوند. مثلاً افزایش قدرت و حجم عضله پس از آموزش به دلیل آسیب اسکلتی عضلانی نسبت به افراد طبیعی بیشتر است.
این واقعیت وجود دارد که در افراد آسیب مغزی هم آسیب عصبی و هم بی حرکتی باعث ضعف عضلانی می شوند. در چهار دهه ی اخیر تأکید بسیاری توسط درمانگران شده است که آموزش و تمرین در آسیب اعصاب بهبود دهی اندکی دارد. الگوی امروزه برای تقویت عضلانی در قالب حرکت است (بهبود الگوی حرکتی).
مطالعات زیادی تأثیرات مثبت برنامه های فیزیکی را نشان دادند (قدرت، تحمل، انعطاف پذیری و هماهنگی). انجام تمرینات تقویت عضلانی در قالب فعالیت های حرکتی یکی از بهترین روش های تقویت عضلانی می باشد.
به طور خلاصه، آموزش تقویت عضلانی در این افراد شامل 3 نوع تمرین می باشد که بسته به زمان متفاوت خواهد بود:
تمرینات درجه بندی شده تکرار شونده برای عضله ضعیفی که هدف ما باز گرداندن نیرو به آن می باشد تا آن عضله بتواند در اندام حرکت ایجاد کند.
تمرینات درجه بندی شده تکرار شونده یا گروهی از عضلات در طول مشخص عضله و نوع خاص از انقباض که برای یک عملکرد و مهارت خاص لازم است.
تمرینات تکرار شونده برای گروهی از عضلات ضعیف که خواستار ایجاد مهارت عملکردی در آن هستیم.
تمرین نوع اول برای افزایش توانایی عضله جهت انقباض است.
نوع دوم مخصوص یک عملکرد ویژه می باشد که با همان نوع تمرین حاصل می شود. مثلاً تقویت صاف کردن اندام تحتانی در الگوی ایزوکینتیک بوسیله فعالیت های عملکردی مشابه مثل بالا رفتن از پله ها میسر می گردد.
تمرین نوع سوم برای افرادی که عضلات فلج و ضعیف دارند مؤثر است.
این باور دائمی در فیزیوتراپی وجود دارد که تقویت عضله پس از سکته مغزی لازم نیست، زیرا در نبود عصب دهی مناسب مغزی ما ضعف خواهیم داشت.
همچنین به دلیل عدم استفاده ضعف ثانوی هم گریبان گیر فرد خواهد شد. خوشبختانه مطالعات در مورد افزایش قدرت عضلات نشان دادند که در طی پروسه تمرین و تقویت، تطابق عصبی بیشتری انجام گردید تا:
تعداد واحدهای حرکتی بیشتری درگیر شوند.
فرکانس discharge واحدهای حرکتی افزایش می یابد.
هماهنگی واحدهای حرکتی افزایش یابد.
یعنی به علت اینکه آسیب فعالیت واحدهای حرکتی مشکل بزرگی پس از سکته مغزی است معقول به نظر می رسد که تقویت عضلانی کار مفیدی باشد.
تقویت عضله برای رسیدن به عملکرد حرکتی فانکشنال
مشخص شده است که افراد آنچه را که تمرین می کنند یاد می گیرند، بنابراین اگر فردی بخواهد اسکی کردن را یاد بگیرد و یا با سیستم عصبی آسیب دیده بخواهد مجددا نحوه راه رفتن و ایستادن از حالت نشسته را بیاموزد، به تمرین نیاز دارد.
جهت کنترل عضلاتی که با هم کار می کنند برای ایجاد یک حرکت هماهنگ در بدن نیاز به تمرین و تقویت گروه عضلات مختلف می باشد.
همچنین برای ایجاد یک مهارت در فرد با آسیب مغزی( برای مثال توانایی گرفتن اشیاء در خط وسط بدن باید به آموزش قدرت عضلات در وضعیت های مختلف پرداخت برای مثال از کودک دارای فلج مغزی خواسته می شود ابتدا در وضعیت نشسته به گرفتن اشیاء بپپردازد و توانایی کنترل تنه و انقباض عضلات تنه را در این وضعیت بدست بیاورد.
سپس از کودک خواسته می شود اشیاء را با هر دو دست جلوی بدن در وضعیت ایستاده نگه دارد. در این حالت کودک نیاز به تمرین و آموزش کنترل انقباض گروه عضلات اندام تحتانی به صورت همزمان با عضلات تنه را دارد.
تحریکات الکتریکی
تحریکات الکتریکی توسط متخصص فیزیوتراپی انجام می گیرد. هدف تحریکات الکتریکی بالا بردن قدرت و عملکرد حرکتی عضله است.
این روش بیشتر برای اندام تحتانی( پا ها) کاربرد دارد و دارای انواع مختلفی است. شواهد زیادی استفاده از NMES را در کودکان فلج مغزی تاکید می کند.
آموزش تردمیل
رفلکس قدم زدن به طور نرمال در نوزادان وجود دارد قبل از اینکه نوزاد توانایی ایستادن و راه رفتن را آغاز کند در این روش کودک فلج مغزی بر روی تردمیل به صورت ایستاده حمایت می شود.
سپس کودک به آرامی و با حرکت تردمیل راه رفتن را آغاز می کند. تحقیقات نشان می دهد این روش در بهبود راه رفتن کودکان فلج مغزی موثر است.
لباس فضایی
تفکر اولیه طراحی لباس فضایی از آنجا آغاز شد که فضانوردان در سفرهای فضایی خود با مشکل بی وزنی در خلاء مواجه شدند و برای جلوگیری از عوارض منفی آن لباس فضانوردان را طراحی کردند.
هدف از طراحی و کاربرد لباس فضایی برای کودکان فلج مغزی، از همین ایده گرفته شده است. درمانگران با استفاده از این لباس سعی در اصلاح پوسچر های نامناسب، فعال سازی مکانیسم های جبران برای حفظ تعادل، انقباض ایزومتریک عضلات بزرگ اندام تحتانی، تقویت مهارت های حرکتی در تنه و اندام تحتانی، افزایش ثبات در مفاصل و هماهنگی حرکتی را در کودکان دارند.
مشخصات عمده کودکان همی پلژی
تشخیص قطعی از 8 الی 9 ماهگی به بعد یعنی هنگامی که کودک در نشستن دچار اشکال می گردد، صورت می گیرد.
این نوع فلج مغزی جزء شایعترین انواع فلج مغزی می باشد که اکثرا به صورت اسپاستیک دیده می شود. مشخصات این نوع فلج عبارت است از:
عدم تقارن: این عدم تقارن وقتی خود را نشان می دهد که کودک شروع به استفاده از دست سالم می کند و سر را به طرف سالم می چرخاند.
بیشتر اوقات کودک به علت مشت کردن دست مبتلا برای درمان مراجعه می کنند در صورتی که پای مبتلا ظاهرا ممکن است طبیعی به نظر بیاید.
کودک در وضعیت خوابیده نمی تواند دست ها را برای گرفتن اشیاء به خط وسط بیاورد و از هر دو دست استفاده کند.
در وضعیت خزییدن کودک همی پلژی دست و پای سالم استفاده می کند و طرف مبتلا بدنبال طرف سالم کشیده می شود.
وضعیت دو زانو شدن و ایستادن در ابتدا به کمک دست سالم در کودک انجام می شود و کودک برای بلند شدن از حالت دو زانو به ایستاده نمی تواند روی پای مبتلا تحمل وزن کند.
بعد ها ممکن است آنچنان اسپاستی سیتی در دست پیدا کنند که دیگر رسیدن به شی یا گرفتن شی غیر ممکن می شود.
الگوی راه رفتن همی پلژی الگوی خاصی است یعنی پا یک مسیر نیم دایره را طی می کند ولی اگر اسپاستی سیتی خفیفی باشد فرد با خم کردن بیشتر زانو و ران خود را بلند می کند.
مشکلات کودکان فلج مغزی در مهارت های اندام فوقانی
مجزاسازی ناکافی حرکات
یکی از شایع ترین مشکلات در کودکان می باشد و کودکان از الگوهای فلکشن یا اکستنشن در طول حرکت اندام فوقانی استفاده می کنند.آنها توانایی ترکیب راست کردن مچ با خم کردن انگشتان یا خم کردن آرنج با باز کردن انگشتان را ندارند.
این کودکان نمی توانند بین حرکات مختلف بازو و دست تفاوت قایل شوند. این مجزاسازی ناکافی بیشتر در مهارت های گرفتن و دست دراز کردن ارادی دیده می شود.
کاهش درجه حرکتی
معمولا انجام کارهای بزرگ و دقیق برای آنها مشکل است این مسئله هنگامی اتفاق می افتد که مفاصل بالایی دست از ثبات کافی برخوردار نباشد به عنوان مثال قادر نباشند در حین گرفتن شی آرنج را تقریبا 90 درجه خم کنند و مچ را در وضعیت طبیعی نگه دارد.
فقدان زمان بندی
به علت ناکافی بودن زمان بندی انقباضات عضلانی در حین انجام حرکات هدفمند، حرکات کودک فلج مغزی یا خیلی سریع می باشند یا کند هستند.
اختلال در هماهنگی حرکتی
یکی دیگر از مشکلات دست به دلیل محدودیت حرکات تند و کنترل آن می باشد. اختلال سیستم اعصاب مرکزی یا ضعف عضلانی عمومی ممکن است باعث اختلال در رشد شود یا بر روی رفلکس های تعادلی تاثیر بگذارد بنابراین کودکان فلج مغزی ممکن است از یک یا هر دو بازو برای ساپورت در وضعیت نشسته یا ایستاده استفاده کنند.
کودکانی که بی ثباتی تنه یا پوسچر های غیر طبیعی دارند مشکلاتی را در رسیدن به عملکرد حرکات بازو محدود می شود.
کاهش آگاهی حسی و درک عمقی
تحقیقات نشان داده است که کودکان فلج مغزی همی پلژی در دست مبتلا نقص حسی را به میزان 85 درصد نشان می دهند. اختلالات حسی در کودکان فلج مغزی باعث عدم توانایی استفاده از دست برای حرکات ظریف نظیر استفاده از قاشق و … می شود.
تأثير رفلكس‌ها بر روي عملكرد اندام فوقاني
به دليل اينكه الگوهاي اوليه و پاتولوژيك در كودكان فلج مغزي با يكديگر مخلوط مي‌شوند اين كودكان بر روي حركات غيرطبيعي پافشاري مي‌كنند و به دليل باقي ماندن طولاني مدت در اين دوره‌ها پسرفت مي‌كنند.
افزايش تون عضلات و نابهنجاري و كندي ممكن است هميشگي باشد و در نتيجه ظاهر شدن مهارت‌هاي جديد غيرمحسوس گردد. الگوهاي اوليه آنهايي هستند كه در كودكان طبيعي در4 ماه اول وجود دارد درحالي‌كه الگوهاي پاتولوژيك درهيچ مرحله رشدي وجود ندارد.
در كودكان فلج مغزي و كودكان بزرگتر الگوهاي اوليه غالب است اما الگوهاي پاتولوژيك بسيار مكرر در دوران پيري و يا بيشتر در نمونه‌هاي شديد فلج مغزي رخ مي‌دهد.
اجزاي تشكيل دهنده الگوهاي پاتولوژيك ممكن است با حركات اوليه و همراه با تون غيرطبيعي (فاقد تون، تون زياد، تون متغير) باشد و اين حركات كليشه‌اي و تغيير ناپذيرند و چنين كودكاني مهارت‌هاي رشدي سطوح بالاتر را از دست مي‌دهند.
براي مثال گرفتن ممكن است فقط با بازوي خم وچرخیده به داخل درحالي كه سر و سينه خم است صورت گيرد.
دست‌ها ممكن است فقط با بازوهاي كاملاً صاف و كشيده شده باز شوند.
ساعد ممكن است هميشه به داخل چرخیده باشد و هرگز چرخش به خارج نداشته باشد.
صاف شدن آرنج ممكن است هميشه همراه با چرخش داخلی بازو باشد. و گرفتن ممكن است فقط با يك دست انجام گيرد.
کودکان فلج مغزی
عاقبت فلج مغزی در بیماران
خوشبختانه آسیب مغزی در فلج مغزی پیشرونده نیست و با افزایش سن کودک بیشتر نمی شود اما به علت افزایش فشار بر روی مفاصل و اندام ها، پوزیشن های غلط و اسپاسم عضلات وضعیت جسمی بیمار با افزایش سن بدتر می شود .این نکته که به علت وجود سفتی در عضلات و مفاصل بیمار فلج مغزی با صرف انرژی بیشتری فعالیت های روزمره خود را انجام می دهد خود یکی از دلایل فرسودگی زودهنگام مفاصل می باشد. از این رو روند درمان و توانبخشی پیوسته و مناسب زیر نظر متخصص کاردرمانی می تواند نقش مهمی را در بهبود وضعیت جسمی بیمار و کاهش دفورمیتی های اسکلتی و عضلانی در بزرگسالی ایفا نماید. همچنین درمان های ذهنی در زمینه یادگیری بیمار به او کمک می کند تا توانایی های استدلال و درک را در خود بالا برده و امکان روابط اجتماعی مناسب تری را نسبت به سنش فراهم می کند. درمان مشکلات روانی همراه که در بیمار به علت عدم توانایی در یافتن شغل مناسب یا ادامه زندگی مستقل ایجاد می شود با مشاوره روانشناسی قابل پیگیری و درمانی باشد. استفاده از وسایل کمکی نظیر اسپیلنت، عصا و ویلچر در موارد مورد نیاز به استقلال فردی بیمار فلج مغزی کمک می کند.
