تمرینات دهانی حرکتی در اوتیسم به مجموعه تمریناتی گفته می شود که سبب افزایش یا تقویت عضلات گفتاری در ساختار دهانی کودک اوتیسمی می شود و اختلالات گفتار و بلع را بهبود می بخشد. انواع تمرینات دهانی حرکتی در اوتیسم با ورزش های گوناگون عبارت اند از: استفاده از نی پلاستیکی یا ساز دهانی، فوت کردن با نی پلاستیکی در لیوان، لیس زدن بستنی، حرکت دادن تنقلات در دهان، بازی با اسباب بازی حباب ساز، بازی با سوت. تمرینات دهانی حرکتی در اوتیسم هم چنین با استفاده از تمرین هایی همچون مسواک کشیدن روی زبان، ماساژ دادن پایین فک، زدن ضربه آرام با پشت مسواک به دندان و گذاشتن یخ روی گونه کودک انجام می شود. این نوع تمرینات از نوع تمرینات قدرتی می باشند که به سبب آن، عضلات با فشار مجبور به حرکت یا مقاومت می شوند. کلینیک کاردرمانی اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم در تهران، با جمعی از متخصصین حرفه ای و مجرب، تخصصی ترین روش های تمرینات دهانی حرکتی را برای درمان کودکان اوتیسم توسط دکتر اوتیسم و حرف زدن کودک و تقویت عضلات گفتاری، کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم و… ارائه می دهد.
خیلی بازی های دمیدنی وجود دارند که می توان از آن ها به منظور بهبود کنترل برای تنفس کمک گرفت از جمله فوت کردن دستمال، فوت کردن مو یا فوت کردن بخار روی آینه یا پنجره که می تواند به کودکان کوچک کمک کند تا با احساس کردن و دیدن تنفس خود، از آن آگاه شوند. کودکان کوچک مبتلا به اوتیسم ممکن است فقط نگاه کنند اما سرانجام سعی می‌کنند که از شما تقلید نمایند.
مشکلات حرکتی اوتیسم و اختلال حسی حرکتی در اوتیسم یکی از ویژگی های برجسته اختلال طیف اوتیسم می باشد. در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، مشکلات حرکتی حداقل در طول ۲ سال اول زندگی ممکن است با توانایی و قوه ی کودک مرتبط باشد. به هر حال با سپری شدن این زمان، برخی از کودکان اتیسم چالش هایی را با مهارت های حرکت درشت و ریز پیدا می کنند که مرتبط با praxis، توانایی برنامه ریزی و اجرای هدفمند است. طبق آخرین تحقیقات منتشر شده در حوزه مشکلات حرکتی و اختلال حسی در اتیسم، مشکلات حرکتی اوتیسم و تحکیم آن در گروه اختلالات طیف اوتیسم می تواند به دلیل اختلال عملکرد نیمکره چپ باشد. کلینیک کاردرمانی حسی حرکتی اتیسم دکتر صابر تحت نظر بهترین دکتر اوتیسم در تهران با استفاده از درمان های تخصصی و به روز همچون کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم ، ماساژ درمانی و سنسوری روم به ارائه خدمات درمانی به کودکان طیف اوتیسم مشغول می باشد.
انواع مشکلات حرکتی اوتیسم
رنج مشکلات حرکتی در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم به صورت قابل توجه ی گسترده است. برای مثال مشکلات حرکتی در افراد مبتلا به سندوم رت قابل توجه است و می تواند تا حد شدید توسعه یابد. مسائل حرکتی در آسپرگر خفیف است و ویژگی های حرکتی آن ها شامل clumsy (دست و پا چلفتی!) می شود.
برخی افراد مبتلا حرکات کلیشه ای مثل تکان دادن و یا بال زدن دست ها را دارند که می تواند بازنمایی رفتار های تکراری به عنوان یکی از هسته های اصلی نقص در اوتیسم باشد.
مشکل در مهارت های حرکتی درشت که با زندگی روزمره تداخل می کند مثل بالا رفتن از پله ها.
مشکل در مهارت های بینایی – حرکتی مثل کامل کردن پازل.
آپراکسی دهانی غیر کلامی که به نقص در تقلید حرکتی اشاره دارد.
مشکلات حرکتی و حسی در اوتیسم
ارزیابگر باید به مشکلات حرکتی اتیسم توجه کند مثلا اگر فرد مبتلا به آسپرگر clumsy دارد ارزیابگر باید به فعالیت هایی مثل بالا رفتن از پله ها و مهارت های ظریفی مثل بریدن و مهارت های بینایی- حرکتی مثل کامل کردن پازل یا نوشتن و پراکسیا و یا مهارت برنامه ریزی حرکتی مثل تقلید حرکات بدنی توجه کند. سرانجام ارزیابگر باید به وجود حرکات تکراری مثل تکان دادن دست توجه نماید. پردازش حسی به راهی برای مدیریت اطلاعات حسی شامل تلفیق یکپارچه سازی و سازماندهی درونداد حسی اطلاق می شود. حدود %۴۲ تا ۸۸% از افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم با این حیطه مشکل دارند:
مشکلات برنامه ریزی حرکتی
پاسخ بیش از حد یا کمتر از حد به محرک حسی (بیش برانگیختگی یا کم برانگیختگی)
كم حسی یا بیش حسی
اشتغال زیاد با ویژگی های حسی
پاسخ متضاد به محرکات حسی
اگرچه این مشکلات در تمامی حواس شامل بینایی، شنوایی، لامسه، عمقی و دهلیزی مطرح است، اما این موضوع در خصوص حس شنوایی در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم رایج تر است. در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم سطح بالا بیش حسی نسبت به لمس و صدا گزارش شده. یکپارچگی حسی توسط کاردرمانگر انجام می شود. گفتاردرمانان اوتیسم ممکن است با کاردرمانگر برای شفاف سازی ماهیت و وسعت مسائل پردازش حسی مشورت کند.
ارزیابی اختلال حسی حرکتی در اتیسم
هایپوسنس (برانگیختی کم) / هایپرسنس (بیش برانگیختگی) به محرک
اشتغال زیاد با ویژگی های حسی محیط
پاسخ متضاد به محرک حسی
قواعد حسی
سازماندهی رفتاری
مهارتهای حرکتی درشت و ریز در کودکان اوتیسم و راهکارهای بهبود آنها
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) اغلب در رشد مهارتهای حرکتی درشت و ریز با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. مهارتهای حرکتی درشت شامل فعالیت‌های بزرگ‌تر مانند دویدن، پریدن، حفظ تعادل و هماهنگی اندام‌هاست، در حالی که مهارتهای حرکتی ریز به حرکات ظریف مانند دست‌خط، استفاده از قیچی یا بستن دکمه‌ها مربوط میشود. اختلال در این مهارت‌ها می‌تواند بر استقلال فردی، یادگیری و تعاملات اجتماعی کودکان تأثیر منفی بگذارد.
چالش‌های حرکتی در کودکان اوتیسم
بسیاری از کودکان اوتیسم با مشکلاتی مانند ضعف در هماهنگی حرکتی، تون عضلانی نامتعادل یا تاخیر در رشد حرکتی مواجه هستند. برای مثال، ممکن است کودک در پرتاب توپ یا راه رفتن روی یک خط مستقیم مشکل داشته باشد یا در انجام کارهای ظریف مانند نقاشی کردن دچار ناهماهنگی شود. این مشکلات گاهی ناشی از تفاوت‌های پردازش حسی یا اختلال در برنامه‌ریزی حرکتی (دیسپراکسی) است.
راهکارهای بهبود مهارتهای حرکتی
یکی از روشهای مؤثر برای تقویت این مهارت‌ها، کاردرمانی اوتیسم در منزل یا کلینیک است. متخصصان کاردرمانی از طریق تمرین‌های هدفمند، بازیهای حرکتی و ابزارهای ویژه، به کودک کمک می‌کنند تا هماهنگی، قدرت عضلانی و دقت حرکتی خود را بهبود بخشد.
برای مهارتهای درشت: فعالیت‌هایی مانند تاب خوردن، بالا رفتن از وسایل بازی، پرتاب توپ و تمرین‌های تعادلی مفید هستند.
برای مهارتهای ریز: تمرین‌هایی مانند نخ کردن مهره‌ها، بازی با خمیر، استفاده از قیچی و نقاشی می‌توانند مؤثر واقع شوند.
با ترکیب این روشها و در نظر گرفتن نیازهای حسی و شناختی کودک، میتوان عملکرد روزمره و مشارکت او در فعالیت‌های آموزشی و اجتماعی را افزایش داد. کاردرمانی نه تنها به رشد فیزیکی کمک می‌کند، بلکه زمینه را برای پیشرفت در سایر حوزه‌های رشدی نیز فراهم می‌سازد.
تمرینات حسی-حرکتی مؤثر برای کودکان اوتیسم در خانه
کودکان طیف اوتیسم اغلب نیازمند فعالیت هایی هستند که همزمان چند سیستم حسی و حرکتی را درگیر کند. این تمرینات ساده اما هدفمند می توانند به سازماندهی عصبی، بهبود توجه و خودتنظیمی کودک کمک شایانی کنند.
تمرینات یکپارچگی حسی-حرکتی:
پتو burrito (پتو بوریتو): پیچیدن ملایم کودک در پتو با فشار آرام می تواند حس عمقی را تحریک و اضطراب را کاهش دهد. اجازه دهید کودک خودش را از پتو آزاد کند تا هماهنگی حرکتی هم تقویت شود.
مسیرهای حسی: ایجاد مسیری با سطوح مختلف (فرش، فوم، سنگ ریزه) برای راه رفتن با پای برهنه. این کار علاوه بر تحریک حس لامسه، به بهبود آگاهی بدن کمک می کند.
فعالیت های سازماندهی کننده سیستم عصبی:
فعالیت های فشاری: هل دادن اجسام سنگین مثل سبد لباس یا گاری، یا بازی “دیوار را هل بده” می تواند به تنظیم سیستم عصبی کمک کند.
تمرینات تعادلی پویا: استفاده از بالشتک های تعادلی یا تشک های نرم برای ایستادن روی یک پا همراه با پرتاب توپ به دیوار.
تمرینات تقویت توجه و هماهنگی:
بازی “دنبال نور”: استفاده از چراغ قوه برای ایجاد الگوهای نوری که کودک باید با دست یا پا دنبال کند.
آهنگ های حرکتی: ساخت روتین های حرکتی ساده همراه با موسیقی ریتمیک برای بهبود توالی حرکتی.
نکات اجرایی مهم:
همیشه به نشانه های کودک توجه کنید و در صورت بروز ناراحتی، فعالیت را متوقف کنید.
محیط را ساده و بدون محرک های اضافه حفظ کنید.
از وسایل ساده خانه مانند بالش، حوله و اسباب بازی های موجود استفاده کنید.
مدت زمان فعالیت ها را کوتاه (5-10 دقیقه) و در عوض تکراری در روز نگه دارید.
این تمرینات نه تنها به بهبود پردازش حسی کمک می کنند، بلکه می توانند به کاهش رفتارهای کلیشه ای و افزایش تعاملات اجتماعی کودک نیز منجر شوند. برای دستیابی به بهترین نتایج، تمرینات را به صورت روزانه و در محیطی آرام انجام دهید.
سوالات متداول:
1-چرا کودک من در بستن دکمه و زیپ لباس مشکل دارد؟
این مشکل معمولاً به ضعف مهارتهای حرکتی ریز و برنامه‌ریزی حرکتی مربوط است. تمرین با اسباببازیهای دارای دکمه و زیپ می‌تواند آن را بهبود بخشد.
2-آیا راه رفتن روی پنجه پا در اوتیسم طبیعی است؟
بله، این رفتار در بسیاری از کودکان اوتیسم دیده میشود و معمولاً به حساسیت لمسی کف پا یا اختلال در حس عمقی مرتبط است. تمرینات حسی و کفش‌های مخصوص می‌توانند کمک‌کننده باشند.
هم اکنون با پیشرفت های بسیار در حوزه درمان اوتیسم کودکان 2،3،4،5 ساله، کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، بازی درمانی، رژیم درمانی، دارو درمانی و رفتاردرمانی اوتیسم از جمله روش های بسیار موثر در درمان کودکان اوتیسم و درمان مشکلات حسی کودکان اتیسم می باشد که بسیاری از علائم و نشانه های اوتیسم را می تواند کاهش دهد. تکنیک های بازی درمانی موجب می شود بسیاری از کودکان در بازی های مختلف مهارت پیدا کنند و در استفاده از دکمه ها برای حرکت دادن تصاویر ماهر شوند اما این مهارت ها به حوزه های کارکردی زندگی منتقل نمی شود. زمانی که کودک در دیدن تصاویر از فاصله ی صندلی تا صفحه ی تلویزیون قوی تر می شود، این قدرت به فاصله های دیگر قابل تعمیم نخواهد بود. کودک نیاز دارد مهارت های بینایی را در فاصله های دورتر و نزدیک تر برای مواقعی مانند تکمیل پازل و گرفتن توپ نیز ایجاد نماید. بازی های رایانه ای به کودک در کارهایی مانند استفاده از خمیردندان برای مسواک زدن کمک نخواهد کرد چرا که فاصله نزدیک تر است. از سوی دیگر ماندن به مدت طولانی در وضعیت راکد اجازه ی افزایش قدرت در عضلات مرکزی بدن را نمی دهد. این عضلات برای وضعیت دادن به بدن، تنفس و به طور کلی داشتن سلامت مناسب، از اهمیت زیادی برخوردارند. وقتی کودکی عضلات مرکزی ضعیفی دارد ممکن است درد در پشت، خستگی کلی، مهارت های ظریف و درشت ضعیف و کاهش حس رفاه را تجریه نماید. تمرینات هدفمند کاردرمانی و گفتاردرمانی در حیطه های مختلفی اجرایی موجب بهبود عملکرد کودکان در محیط زندگی می گردد. در مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم، بهترین مرکز درمان اوتیسم تهران، با فعالیت ها و متد های متنوع و تخصصی زیر نظر کادر مجرب مرکز به درمان کودکان اوتیسم 2،3،4،5 ساله و بهبود عملکرد کودکان اتیسم پرداخته می شود.
درمان اوتیسم کودکان2-5سال و هماهنگی چشم و دست
هماهنگی دو طرفه اشاره به استفاده ی هم زمان از دو سمت بدن برای انجام یک تکلیف کارکردی دارد. این مهارت بدون این که توجهی به آن داشته باشیم، رشد می کند و ما به صورت طبیعی از آن در تکالیف کارکردی روزمره استفاده می کنیم. هماهنگی دو طرفه از نوزادی شروع به رشد می کند و راه رفتن، بستن بند کفش، دویدن، بالا و پایین رفتن از پله ها، قیچی کردن کاغذ، نخ کردن مهره ها و تایپ کردن نمونه ای از فعالیت هایی هستند که به هماهنگی دو طرفه نیاز دارند. سه چرخه سواری یک تمرین بسیار خوب برای این هدف است و اجازه می دهد قسمت تحتانی بدن به شیوه ای هماهنگ حرکت کند در حالی که قسمت فوقانی ثابت است و به ایجاد وضعیت صاف محکم و قوی کمک می کند. توپ بازی کردن با یک دوست یکی از راه های مناسب برای ایجاد هماهنگی چشم و دست است. ضربه زدن به یک بالون در هوا یا بازی کردن با فرد دیگری یک سرگرمی مفید است. این بازی در هر سنی می تواند انجام شود و ماهیت بده و بستانی بازی، اجتماعی شدن کودک را تقویت می کند. سایر ورزش ها مانند تنیس و پینگ پنگ نیز می توانند این مهارت را تقویت نمایند. با درمان هماهنگی چشم و دست کودک اوتیسم، بسیاری از مشکلات کودکان اوتیسم 2،3،4،5 ساله برطرف می شوند.
درمان اوتیسم نوزادان
در نوزادان با رشد طبیعی، یک شی با یک دست نگه داشته می شود و با دست دیگر کودک با آن بازی می کند. برای مثال کودک ممکن است به سمت کابینت آشپزخانه بخزد و یک ظرف را با یک دست بگیرد و با دیگری با قاشق بر روی آن بزند. یادگیری راه رفتن از دیگر مثال های هماهنگی دو طرفه است که در آن حرکت یک پا و سپس دیگری کودک را به جلو می برد و کودک با غلبه بر جاذبه می تواند وضعیت صاف خود را نگه دارد. خواندن آواز همراه با انجام حرکات بازی ها مثلاً گفتن ” پارو بزن، پارو بزن، پاروی قایقت رو بزن “، و گرفتن دستان کودک و نشاندن او مقابل خودتان، نیز منجر به پیشرفت او در این زمینه خواهد شد. هم زمان با خواندن این آواز دست ها و یا پاهای او را به صورت متقابل یعنی کشیدن یکی و هل دادن دیگری، حرکت دهید. این کار هر دو سمت بدن را تمرین می دهد و آ را برای حرکت کردن به صورت هماهنگ آماده می کند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر همراه با کادری مجرب به درمان اوتیسم نوزادان کمک می کند.
درمان اوتیسم کودکان 2،3،4،5 ساله و نوپایان
در این دوره، دست غالب نوپایان معمولاً شروع به مشخص شدن می کند. با این رشد می توانید ببینید که یک کودک با رشد طبیعی اجزای یک اسباب بازی سه یا چهار تکه را کنار یکدیگر قرار می دهد. با پیشرفت بیشتر، کودک می تواند دکمه های لباس خود را با دو دست باز کند، یک کاغذ را با نگه داشتن آن قیچی کند و یا روی نان کره بمالد. یک فعالیت سرگرم کننده برای استفاده ی هم زمان دست ها با هم و نیز افزایش آگاهی بدنی این است که کودک دور دست خود را بر روی کاغذ بکشد. راه های دیگری نیز برای ترغیب هماهنگی دو طرفه در نوپایان وجود دارد. برای مثال اجازه دهید کودک در کارهای خانه به شما کمک کند. گره زدن ربان روی کادو نیز یک تکلیف هماهنگی مناسب است که اگر کوک بتواند به شکل یک کمان گره بزند، بهتر خواهد بود. پاره کردن کاغذ باطله نیز از فعالیت های مورد علاقه ی کودکان است. چون در زمان پاره کردن کاغذ دست ها در جهات مخالف حرکت می کنند، هماهنگی دو طرفه کودک بهتر خواهد شد. چنین فعالیتی کودک را در فعالیتی خانوادگی درگیر می کند و به او در کسب مهارت کمک می کند. کودک از صدای پاره کردن کاغذ و هیجانی که ایجاد می کند، لذت می برد. اگر میخواهید خلاقانه تر عمل کنید می توانید اجازه دهید کودک از خرده کاغذهای پاره شده، تصاویر موزاییکی بسازد. با مراجعه به مرکز درمان اوتیسم تهران در غرب تهران تحت نظر دکتر صابر می توانید به درمان نوزاد خود بپردازید.
تمرینات درمانی اوتیسم کودکان
یک کودک با رشد طبیعی قادر است از قیچی های کوچک به خوبی استفاده نماید. او هم چنین می تواند لباسش را پوشیده و درآورد و دکمه های معمول لباس ها را ببندد. کودکان در این دوره می توانند غذا را ببرند، از ابزاری مانند پیچ گوشتی استفاده کنند و به صورت خوانا بنویسند. برای کودکانی که در این حیطه مشکل دارند، راه های زیادی برای گنجاندن هماهنگی دو طرفه در زندگی روزمره وجود دارد. برای افزایش هماهنگی دو طرفه، کودک را برای شرکت در فعالیت هایی که نیاز به استفاده از دو سمت بدن دارد مانند لی لی کردن، پریدن، ساخت گردنبندهای مهره ای و یا بازی با عروسک های فنری تشویق نمایید. فعالیت هایی به کودک پیشنهاد کنید که نیاز باشد دست کودک از خط وسط بدن بگذرد. کشیدن یک هشت انگلیسی یا سایر طرح ها با خط های متقاطع نیز تمرین خوبی است. از فضاهای بزرگ شروع و به سمت کوچک پیش بروید. دو بالشت را روی زمین بگذارید و از کودک بخواهید دور آن ها در الگوی هشت راه برود. از وسط شروع کنید و به سمت بالا و چپ بروید. دست هایتان را بر روی هیپ یا شانه های کودک بگذارید و او را نیز در همان مسیر حرکت دهید و یا از او بخواهید شما را بگیرد و پشت سر شما در مسیر حرکت کند. سپس مسیری را که رفته بودید، روی کاغذ بکشید. توجه کنید که کودک هر قسمت را جدا جدا نقاشی نکند بلکه به صورت خط به هم پیوسته باشد. انگشت اشاره کودک را بگیرد و روی خاک یا برنج شکل هشت انگلیسی را بکشید و یا از او بخواهید با گل رس همان شکل را بسازد. این رویکرد چند حسی برای یادگیری بسیار مناسب است چرا که کودک شکل را می بیند، حرکت را حس و لمس بافت های مختلف را تجربه می کند. کشیدن شکل ایکس هم یک راه مناسب برای فعال کردن دو سمت مغز است. اگر مقدور است این کار را در حمام و با کرم ریش تراشی بر روی دیوار انجام دهید تا برای کودک جذابتر باشد. کلینیک کاردرمانی دکرت صابر با دارا بودن کاردی کارآزموده در حیطه کاردرمانی در منزل برای کودکان اوتیسم، به والدین شاغل کمک می نماید.
دیگر روش های درمان اوتیسم کودکان
فراهم کردن فرصت هایی برای برنامه ریزی حرکات درشت از طریق مشارکت در فعالیت هایی مانند گرفتن توپ و عبور از موانع، هر دو اندام فوقانی و تحتای را درگیر می کند. لی لی کردن یک تکلیف دشوار در هماهنگی دو طرفه است اما کودک را به ایستادن روی یک پا و سپس دیگری تشویق می کند. برای کودکان سن مدرسه، درست انجام دادن کارها و خجالت زده نبودن می تواند منجر به صرف انرژی زیادی شود. کودکان با اختلالات طیف اتیسم به خاطر تفاوت هایی که دارند همیشه در جمع ها کنار می ایستند و هیچ چیز بیش از ناهماهنگی نمی تواند آن ها را از همتایان شان دور نگه دارد. اغلب کودکان از فعالیت هایی که نیاز به هماهنگی دو طرفه دارند پرهیز می کنند و بنابراین ضعف آ نها در این حوزه ها مشخص نمی شود. از سوی دیگر هر چه مشارکت کمتر باشد به دنبال آن، رشد مهارت نیز کمتر اتفاق خواهد افتاد. در اینجا این سؤال مطرح میشود که چگونه یک کودک در حال رشد را میتوان در این فعالیتها درگیر کرد ؟ در اینجا نیز مثل سایر حیطههای مهارتی، احساس موفقیت بسیار مهم است و فراهم کردن فعالیت های سرگرم کننده و شاد منجر به تشویق کودک می گردد. چالشی که وجود دارد فراهم کردن تجربه ی احساس موفقیت و کار بر روی آن است. با گام های کوچک شروع کنید. کودک می تواند توپ را به هوا انداخته و بگیرد ؟ اگر توپ برای شروع سخت است از کیسه ی ( کیف ) حبوبات استفاده کنید. وقتی کودک از پس کیسه ی حبوبات برآمد، از او بخواهید پس از هر بار انداختن آن به هوا، یک بار دست بزند و سپس کیسه را بگیرد. زمانی که تسلط کودک بیشتر شد از او بخواهید تعداد دست زدن را بیشتر نماید. هر زمان تعداد دست زدن به سه بار متوالی رسید زمان آن است که از توپ استفاده نمایید. همین کار را با توپ ادامه دید و زمانی که کودک توانست پیش از گرفتن توپ هم سه بار دست بزند، بهتر است با دوستش بازی کند. این فعالیت ساده ی متقابل نه تنها مهارت های هماهنگی کودک را بهبود می بخشد بلکه منجر به رشد مهارت های اجتماعی نیز می گردد. هماهنگی دو طرفه می تواند توسط هر فعالیتی که از دو سمت بدن به شیوه ی هماهنگی استفاده می کند، رشد یابد. مثال دیگر انجام کارهای دستی مثل درست کردت گردنبند با مهره ها، درست کردن خمیر پیتزا و انجام تمریناتی است که کل بدن را درگیر می کنند مانند بالا و پایین پردین. هرگز برای بهبود سطح مهارت دیر نیست. دوچرخه سواری حتی دوچرخه سواری ثابت نیز می تواند در هر سنی مناسب باشد. هماهنگی به طور طبیعی از طریق فعالیت های بازی رشد می کند و یک مهارت ذاتی است. زمانی که بدن به چالش های بیایی، وضعیتی و حرکتی پاسخ می دهد، این مهارت رخ می دهد. با پاسخ به این چالش ها سیستم عصبی، عضلات و استخوان ها هماهنگ تر می شوند. زمانی که فعالیت های بازی چالش زا، به دلیل ابتلا به اختلالات طیف اتیسم رخ نمی دهد، مراقب باید پا پیش بگذارد و فرصت ها و اطلاعات لازم برای تحریک سیستم عصبی را فراهم نماید تا رشد به خوبی اتفاق افتد. این اطلاعات از طریق ترغیب کودک به مشارکت فعالی در بازی ها، فراهم می گردد. به عبارت دیگر، مهیا کردن این تشویق و فرصت ها از طریق فعالیت های مفرح و شاد که کودک در آنها فعالانه حضور دارد، کلید رشد هماهنگی و به طور کلی احساس رفاه در کودک است. از طریق فعالیت های ذکر شده، مراقب هدف هر فعالیت بازی را درک می کند و پاسخی را که از کودک پس از کسب هر مهارت انتظار میرود، می شناسد. با انجام روش های درمانی اوتیسم کودکان چه در کلینیک و چه در منزل، می توانید از مشکلات حسی اتیسم کودک خود کم کنید.
سوالات متداول:
1-آیا کودکان 5 ساله اوتیسم می‌توانند آموزش توالت رفتن را یاد بگیرند؟
بله، اما ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته باشند. از برنامه‌های تصویری و پاداش‌های فوری استفاده کنید. صبور باشید!
2-چگونه می‌توانم به کودک 2 ساله‌ام که هنوز حرف نمی‌زند کمک کنم؟
از اشاره کردن، تصاویر و تبادل تصویری (PECS) استفاده کنید. حتی اگر کودک حرف نمی‌زند، می‌تواند از راه‌های دیگر ارتباط برقرار کند.
بهترین راه برای درمان بهم ریختگی کودکان اوتیسم و نحوه آرام کردن کودکان واتیسم، فعال بودن است. این تکنیک هم برای کودکان با اختلالات طیف اتیسم و هم برای کسانی که از آنها مراقبت می‌کنند، صادق است. یادگیری در محیط آرام اتفاق می‌افتد. آماده بودن باعث صرفه‌جویی در زمان و نیز جلوگیری از ناامیدی در همه‌ی افرادی که درگیر فرآیند یادگیری هستند، میشود. یک برهه‌ی پراسترس، زمان مناسبی برای تمرین تکنیک‌های آرامسازی نیست. اگر کودک قبلاً یک تکنیک آرامسازی را یاد گرفته است؛ همان برهه‌ی پراسترس، زمان مناسبی برای یادآوری به وی جهت استفاده از آموخته‌هایش است. مرکز درمانی اوتیسم دکتر صابر با سابقه بالا در زمینه درمان بهم ریختگی کودکان اوتیسم و ارائه روش های متفاوت جهت نحوه آرام کردن کودکان اوتیسم، هم چنین کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم، رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
مهارت درمان بهم ریختگی کودکان اوتیسم
مهارت‌ها زمانی به جزئی از انتخاب‌های فرد از رفتار تبدیل می‌شوند که تلاش‌های انجام شده در جهت پیشرفت آن مهارت‌ها مورد تشویق و پاداش قرار گرفته باشند. پاداش‌های درونی، پاداش‌هایی هستند که بیشترین اثر را دارند و ماندگارترند. زمانیکه کودک راه رفتن را یاد می‌گیرد تنها عمل ایستادن و رفتن به هر جایی که دلش می‌خواهد، بدون اینکه بیافتد، برای ادامه‌ی یادگیری تقویت کننده است. هیچ کسی برای او، به خاطر برداشتن چند قدم برچسب {تشویقی} نمی‌دهد اما کودک به دلیل اینکه از انجام این کار احساس خوبی را تجربه می‌کند، به تلاش خود در این باره ادامه می‌دهد. انگیزه‌ی درونی برای اغلب مهارت‌ها خصوصاً خود آرامسازی، صادق است. وقتی که پاداش از خود فعالیت منشا می‌گیرد، احتمال بیشتری دارد که کودک زمانی که نیاز به احساس آرام بودن دارد، فعالیت را انجام دهد. او به این دلیل احساس خوبی دارد که می‌تواند فعالیتی انجام دهد و آن را تکرار خواهد کرد.
مهارت بیشتر با تکرار به دست می‌آید. در حین یادگیری کودک به حمایت در قالب زمان برای تمرین مهارت‌ها نیاز دارد. وی همچنین نیازمند حمایت در استفاده از مهارت‌ها در زمان مناسب می‌باشد. گاهی یک یادآوری جزئی می‌تواند تنها حمایت مورد نیاز باشد تا کودک کارش را به خوبی انجام دهد. والدین و مراقبان باید کاملاً متوازن عمل نمایند و تنها در زمان لازم به کودک جهت آرام کردن کودکان اوتیسم کمک نمایند. به عبارت دیگر از یک طرف والدین نگذارند که کودک خیلی ناراحت شود و یا اوقات تلخی بکند و از طرف دیگر کودک باید یاد بگیرد که حس ناراحتی را تجربه کند و خودش را آرام کند، قبل از این که مسئله بغرنج شود. محافظت مکرر کودک در مقابل شرایط نامطلوب، به او اجازه‌ی آموختن نحوه‌ی کنار آمدن با شرایط را نخواهد داد.
نحوه آرام کردن کودکان اوتیسم در خانه
در رابطه با مهیا کردن یک روال قابل پیش‌بینی و برنامه زمانبندی شده بحث کردیم. این کار یک راه اساسی برای آرام نگه داشتن شما و کودک است. اگر برنامه تصویری روزانه برای خانواده‌ی شما کارایی ندارد راه‌های زیاد دیگری برای آماده کردن و تنظیم برنامه روزانه وجود دارد. می‌توانید از یک ساعت استفاده کنید و زمان‌های خاصی را برای فعالیت‌های مشخص تعیین کنید. روش دیگر استفاده از یک مسیر مشخص برای انجام کارها بدون محدودیت زمانی و دنبال کردن توالی کارها است. فرد فعالیتها را به ترتیب انجام می‌دهد و توجهی به چهارچوب زمانی وجود ندارد. به عنوان مثال در شب بعد از نوبت حمام، ممکن است شما همیشه برای کودکتان داستان بخوانید. این توالی فعالیتها ممکن است حوالی ساعات ۷ یا ۸ بعد از ظهر انجام بگیرد، ولی همیشه باید در یک ترتیب ثابت انجام گیرد.
چه در سن ۳ سالگی و چه در سن ۹۳ سالگی، همه‌ی ما نیاز داریم که زمانی راحت و در آرامش باشیم. اجازه دهید کودک بفهمد که شما نیاز او به تفریح‌های کودکانه‌ای مانند بال زدن و یا خیره شدن به ذرات گردو غبار در نوری که از پنجره به داخل می‌تابد را، درک می‌کنید. شما همیشه نمی‌خواهید که او را از انجام کاری که از آن لذت می‌برد، منع کنید. این امر بسیار مهم است و باعث میشود کودک یاد بگیرد که برای هر چیزی زمان و مکانی وجود دارد. آموزش کودکان برای شرکت در فعالیت‌های لذت بخش در شرایط امن و مناسب، اهمیت دارد. اجازه دادن به کودک و مهیا کردن فرصت برای او، برای شرکت در این فعالیت‌های مورد در اتاق خودش می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. اما شما شاید در نظر داشته باشید که کودکتان مدتی در اتومبیل، قبل از ورود به مدرسه یا منزل اقوام تنها باشد.
روش های درمان بهم ریختگی کودکان اوتیسم
برای کودکان با اختلالات طیف اتیسم، یک صندلی مورد علاقه یا یک اتاق معمولی می‌تواند به عنوان یک مخفیگاه تلقی شود. شاید کودک یک پتوی مورد علاقه دارد و یا یک پتو را با خودش همه جا حمل می‌کند. این شی باعث میشود که کودک احساس امنیت کند چون برای او آشناست و مایه‌ی تسلی وی و اهمیت ندارد که کجاست و چه کار دارد می‌کند. اگر کودک چنین وسیله‌ای دارد، اجازه دهید که آن را نگه دارد و از این وسیله به عنوان ابزار خود آرامسازی استفاده کند؛ وی دارد مهارت مهم مراقبت از خویش را می‌آموزد.
یک تکنیک درمان بهم ریختگی کودکان اوتیسم در همه‌ی زمان‌ها و موقعیت‌ها، برای کودک کارساز نخواهد بود. توجه به خواسته‌های معین در هر موقعیت کمک بزرگی برای ادامه در مسیر یادگیری، برای شما و کودکتان خواهد بود. گاهی از اوقات قطعه‌ای از اسباب و اثاثیه، می‌تواند بسیار آرام بخش باشد. برای مثال یک صندلی راحتی بزرگ به شکل کیسه‌های بزرگ لوبیا. هنگامی که کودک در این صندلی بزرگ و نرم می‌نشیند و اطراف کودک با کوسن‌ها در بر گرفته میشود؛ او ممکن است احساسی مانند در آغوش گرفته شدن کل بدنش داشته باشد. این حس فشار عمیق می‌تواند آرامش بخش باشد. ممکن است شما زمان مطالعه‌ی او را در این چنین صندلی‌ای تنظیم کنید در این صورت کودک آرام خواهد بود و می‌تواند بیشتر روی تصاویر و لغات در کتاب‌هایش تمرکز کند. آموزش به کودک برای داشتن احساس آرامش، او را به یک ابزار بی‌نظیر مجهز می‌کند. او هر چقدر توانایی کنترل استرس و نگرانی‌هایش را بیشتر کسب نماید، به همان اندازه نیز خواهد توانست در وضعیت‌های دشوار زندگی موفق باشد.
دیگر روش های آرام سازی کودکان اوتیسم
ممکن است کودک با اختلال طیف اوتیسم اغلب در حال حرکت و لمس دیوارها، اشخاص و یا وسایل دیگران باشد. کوسن‌های با بافت و جنس‌های متفاوت زیادی برای کودکان موجود است که کودک می‌تواند در زمان نیاز به تغییر در وضعیت بدنش، آنها را لمس و حس کند و به این ترتیب حالت نشسته خود را حفظ نماید. اگر این تنها چیزیست که کودک می‌خواهد؛ بنابرین میتوان با تدارک آن موجب بهبود در نشستن کودک در پشت میز ناهارخوری و یا صندلی‌های مدرسه گردید. برخی بافت‌ها (اجناس) حس خوبی می‌دهند در حالیکه بقیه منجر به واکنش‌های منفی می‌شوند. بیشتر الیاف طبیعی معمولاً نرم‌تر از پارچه‌های مصنوعی هستند- آنها به هوا اجازه‌ی تهویه به داخل و خارج را می‌دهند و معمولاً خنک‌تر هستند. وقتی شما به خوبی کودک را بشناسید، خواهید دانست که کودک از چه نوع الیاف و لباسی لذت می‌برد. کودک اگر لباسش از نوعی از پارچه تهیه شده باشد، از آن بیشتر لذت خواهد برد؛ سعی کنید لباس‌ها را از جنسی انتخاب کنید که چنین حسی را به کودک القا کند. ایده‌ی خوبیست که کودک روز خود را با لباسی که از پوشیدن آن احساس آرامش می‌کند، آغاز کند.
سوالات متداول:
1-آیا بهم ریختگی وسایل در اوتیسم با اختلالات دیگر تفاوت دارد؟
بله، در اوتیسم این رفتار اغلب تکراری و بدون هدف خاص است، در حالی که در ADHD ممکن است ناشی از بی‌دقتی باشد. در اوتیسم، بهم ریختگی ممکن است بخشی از رفتارهای کلیشه‌ای باشد.
2-چگونه به کودک آموزش دهیم بعد از بازی وسایل را جمع کند؟
1) از تصاویر راهنما استفاده کنید
2) هر بار یک دستور بدهید (مثلاً “ماشین رو بذار تو سبد”)
3) با همکاری جمع کنید
4) پاداش فوری بدهید.
هیچ کس به تنهایی نمی‌تواند کمک به کودکان با اختلالات طیف اوتیسم را که فرایندی پیچیده و طولانی مدت است، انجام دهد. بلکه لازم است که گروهی از افراد پیشرفت‌ها را پیگیری کنند و به تشخیص اوتیسم و تجربیات مادران، نیازهای والدین، مراقبان و متخصصان توجه نمایند. برخی کودکان با اختلالات طیف اتیسم در مواقعی رفتارهای نامناسب و گاهی تهدیدآمیز و پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند. در میان افراد خانواده‌ی این کودکان تشخیص اختلال استرس بعد از سانحه امر شایعی است. در برخی موارد لازم است که کارکنان مراقبت پزشکی اورژانسی یا افراد دیگری برای کمک به منزل کودک بروند. در دیگر مواقع، نیاز است که کودکان از خانه منتقل شوند و برای حفظ امنیت خود و خانوادهایشان بستری شوند. لازم است که خانواده یا کسانی که از کودک مراقبت می‌کنند، زمانی که به حمایت نیاز دارند از آن برخوردار باشند. مرکز اوتیسم دکتر صابر با تجربه بالا و دارا بودن کادری مجرب در زمینه درمان کودکان مبتلا به اوتیسم و انجام کاردرمانی حسی، تشخیص دقیق اوتیسم و استفاده از تجربیات مادران به عنوان بهترین مرکز درمانی تهران شناخته شده است.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تجربیات مادران کودکان اوتیسم
والدین کودکان با ناتوانی معمولاً تجربه‌ای از غم و اندوه را دارند. خواهرها و بردارها، خویشاوندان و حتی همسایه‌های نزدیک نیز چنین حسی را تجربه می‌کنند. معمولاً چنین احساساتی ناشی از حس از دست دادن می‌باشند. چنین احساسی همچنین ممکن است از اینکه کودک این والدین در مقایسه با کودکان با رشد عادی به حمایت بیشتری نیاز دارد، منشأ گرفته باشد. والدین معمولاً نگران این هستند که کودکشان نتواند به مرحله‌های رشدی که یک کودک معمولی می‌رسد، دست پیدا کند. برخی مثال‌ها از اهدافی که والدین و مراقب‌ها را نگران می‌کنند عبارتند از: موفقیت در مدرسه و موفقیت در زندگی بعد از مدرسه، داشتن دوست، برقرار کردن ارتباطات سالم.
این نگرانی‌ها احساسات قدرتمندی را تولید می‌کنند که منجر به ابراز تند آنها به دوستان، خویشاوندان و متخصصانی که با کودک در ارتباط هستند، میشود. برخی اوقات والدین احساس به شدت عصبانی می‌شوند و فکر می‌کنند که مدرسه، دستگاه دولتی یا افراد دیگری باید فرزند آنها را اصلاح کند. هنگامی که دستاوردهای (بهبود) آنی و آشکار به وجود نمی‌آید، این احساسات معمولاً قوی‌تر هم می‌شوند. برخی مواقع، والدین نگاه درست به هدف و اولویت‌های خود را از دست می‌دهند. هنگامی که از آنها سؤالی پرسیده میشود، پاسخ می‌دهند که چیزی که دقیقاً می‌خواهند، این است که فرزندشان به بهترین شکل درمان شود تا بتواند به بالاترین سطح پتانسیل خود برسد. والدین زمانی که مشاهده کنند پیشرفت در اهداف مد نظرشان وجود ندارد و یا خیلی آهسته پیش میرود، ممکن است ناامید شوند و احساس ضعف نمایند. در حین این زمان‌های ناامیدی است که آنها نیازمند اقدام عملی می‌باشند. برخی از اوقات والدین این خشم را با آوردن دعوی قضایی به مراکز یا مدارس، تخلیه می‌کنند. متخصصان معمولاً فشار این خشم والدین را تحمل می‌کنند و ممکن است هنگامی که به دلیل مشکلات کودک سرزنش می‌شوند، ناراحت یا سردرگم شوند. لازم است همه‌ی کسانی که درگیر درمان و مراقبت از این کودکان هستند، مراحل سوگ را به یاد داشته باشند. کمک به خانواده در رابطه با پذیرش تشخیص کودکشان، به اندازه هر درمان دیگری برای کودک با اختلالات طیف اتیسم اهمیت دارد.
زندگی روزمره با کودک اوتیسم: چالش‌ها و راهکارهای کاربردی
تجربه منحصر به فرد هر خانواده اوتیسم
زندگی با کودک اوتیسم یک سفر کاملاً منحصر به فرد است که ترکیبی از چالش‌ها و لحظات زیبا را به همراه دارد. بسیاری از مادران گزارش می‌دهند که درک جهان از نگاه کودک اوتیستیکشان، دیدگاه آنها را به زندگی کاملاً تغییر داده است. رابطه عمیق و ویژه که بین مادر و کودک اوتیسم شکل می‌گیرد، اغلب پر از کشف و شهودهای جدید است.
برنامه‌ریزی ساختاریافته روزانه
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم معمولاً به روال ثابت و ساختار مشخص نیاز دارند. ایجاد یک برنامه روزانه قابل پیش‌بینی با موارد زیر می‌تواند کمک کننده باشد:
استفاده از جدول‌های تصویری برای نمایش فعالیتها
اختصاص زمان‌های مشخص برای وعده‌های غذایی، استراحت و بازی
آماده‌سازی کودک برای تغییرات احتمالی در برنامه
مدیریت رفتارهای چالش‌برانگیز در کودکان اوتیسم
رفتارهایی مانند حملات عصبی، مقاومت در برابر تغییر یا حساسیت‌های حسی بخشی از زندگی روزمره بسیاری از خانواده‌هاست. راهکارهای مؤثر شامل:
شناسایی محرک‌های محیطی (صداها، نورها، بافت‌ها)
ایجاد فضای امن و آرامش‌بخش در خانه
استفاده از تکنیک‌های آرامسازی مانند فشار عمیق یا ابزارهای حسی
دکتر تشخیص اوتیسم
پذیرش اختلال در کودک، یک فرایند خطی نیست بلکه هر مرحله از مراحل سوگ ممکن است تکرار شود. چنانچه در برخی افراد روند غم و اندوه به نظر می‌رسد که پایانی ندارد. برخی افراد در این شرایط گیر می‌کنند و نمی‌توانند روند رو به جلو داشته باشند. در چنین مواقعی حضور یک دکتر تشخیص اوتیسم می‌تواند پیشنهاد کمک کننده‌ای باشد.
دکتر الیزابت کوبلر-رز (۱۹۹۷) مراحل روند غم و اندوه را به صورت زیر بیان کرده است:
انکار: این احساس معمولاً از طرف والدینی اظهار میشود که نمی‌خواهند گزارشات و تشخیص‌ها را از متخصصان بشنوند. گاهی اوقات والدین برای اثبات اینکه کودکشان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم نیست، درخواست انجام تست‌های تکمیلی را خواهند داد.
خشم: این احساس معمولاً توسط والدینی اظهار میشود که خدا، افراد یا مراکز را برای مشکل فرزندشان سرزنش می‌کنند. گاهی اوقات والدین خود را سرزنش می‌کنند و از خود می‌پرسند؛ “من چه کار کرده‌ام که مستحق این عقوبت باشم؟” یا “آیا من کار اشتباهی در حین بارداری انجام داده‌ام که این را برای فرزندم به وجود وضعیت آمده است؟”
چانه زنی: “اگر فقط” این عبارت معمولاً از والدین شنیده میشود. “اگر فقط فرزندم (برای مثال خدمات و درمان) دریافت کند کاملاً خوب خواهد شد”. والدین می‌خواهند راهی برای خروج از وضعیت پیدا کنند و به راه‌هایی برای تغییر واقعیت فکر می‌کنند تا به نیازهای عاطفی خود پاسخ دهند.
افسردگی: ناراحتی و ناامیدی حتی در زبان بدن بعضی از والدین کودکان با اختلالات طیف اتیسم دیده میشود. احساس درماندگی و ناامیدی برای آینده به روشهای مختلفی بیان میشود.
پذیرش: امید این است که والدین با وضعیت کنار بیایند. بدین ترتیب آنها ممکن است به یک زندگی بهتر و مفیدتر همراه با فرزندان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم خود دست یابند.
دوستان، خانواده و متخصصان در طی فرایند سوگ و اندوه، مطمئناً می‌توانند همدیگر را حمایت کنند. پیشنهاد میشود اطلاعات در مورد این فرایند در دسترس همگان قرار بگیرد تا تمامی کسانی که درگیر این مسئله هستند، بدانند که در نهایت پایانی برای این رنج و عذاب وجود دارد.
سوالات متداول:
1- بعد از تشخیص اوتیسم، چه احساسی داشتید و چگونه با آن کنار آمدید؟
احساسات اولیه معمولاً شامل شوک، انکار، غم و حتی گناه است. بسیاری از مادران با گذشت زمان، از طریق مشاوره، مطالعه و ارتباط با گروه های حمایتی، به پذیرش و توانمندسازی رسیدند.
2-بزرگترین چالش زندگی با کودک اوتیسم چیست؟
چالش ها بسته به شدت اوتیسم متفاوت است، اما مواردی مانند مقابله با حملات عصبی (مِلت داون ها)، مشکلات خواب، محدودیت در ارتباط و نگرانی از آینده کودک از رایج ترین دغدغه های مادران است.
بعضی از کودکان با اختلالات طیف اوتیسم از بینایی برای درک دنیای خود استفاده می‌کنند. مهارت های بینایی حرکتی مانند تمرینات یکپارچگی حسی از تمرینات مفید در درمان کودکان اوتیسم می باشد. این مهارت بینایی و توجه ظریف به اجزای دیداری یک نقطه قوت در این کودکان است. تعامل اجتماعی کودک را از طریق این مهارتهای دیداری افزایش دهید. کودکان با سن پایین یا بالاتر همبازی طبیعی برای کودکان با اختلالات طیف اتیسم و درمان علائم حسی اوتیسم هستند. اجازه بدهید کودک خودش نحوه ارتباط را تعیین کند. فرصت دهید تا همبازی‌های کودک به او کمک کنند. روشهای خاص برای مکالمه و دلیل رفتارهای کودک را به او شرح دهید. کودکان جدید را به عنوان کمک دست خودتان، وارد لیست نکنید. آگاه باشید والدین نسبت به استفاده از سایر کودکان برای مراقبت یا ارتباط کودکشان وابسته نباشند. از کودکان سالم به عنوان همبازی استفاده شود. تماشای برادر یا خواهر یکی از بهترین روشها برای یادگیری رفتار صحیح است. تمرینات یکپارچگی حسی با توپ نیز برای کودکان با مشکلات حسی مفید می باشد. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر با دارا بودن تعداد بسیاری افراد متخصص در حیطه درمان علائم حسی اوتیسم و مشکلات اوتیسم و انجام تمرینات متنوع برای این کودکان از جمله تمرینات یکپارچگی حسی با توپ، جز بهترین مرکز اوتیسم تهران می باشد.
انواع تمرینات یکپارچگی حسی با توپ
توپ بازی: یکی از اولین بازیهایی که کودک یاد می‌گیرد. وقتی در مورد مهارتهای این بازی فکر می‌کنید این بازی زیاد کودکانه به نظر نمی‌رسد. در این بازی کودک نیاز به دانستن در نوبت بودن، تماشای توپ و انتظار برای لحظه‌ای برای غلت دادن توپ و بازگرداندن آن به شما دارد.
بازی را با توپی که از نظر شما رنگ متضاد دارد انجام دهید. مثلا نوارهای سیاه و سفید یا توپی که مقداری درخشش دارد و یا هر توپی که از نظر دیداری مورد پسند کودک باشد.
بازی را در حالیکه نزدیک کودک نشسته‌اید آغاز کنید. روی کف زمین و صورت به صورت سپس توپ را به سمت کودک بغلتانید.
منتظر بمانید.
مشاهده کنید که کودک چه کار می‌کند.
اگر کودک توپ را لمس کرد این یک شروع خوب است.
6. اجازه بدهید کودک توپ را در جهتی حرکت دهد.
7.وقتی توپ از دستان کودک دور شد آن را دوباره به سمت کودک قل دهید.
8.اگر کودک به هر دلیلی توپ را لمس نکرد توپ را به سمت فضایی که کودک در آن است بیاندازید. رفتار کودک برای گرفتن توپ را زیر نظر داشته باشید.
9. صبور باشید.
10. این کار را بارها تکرار کنید. کودک شروع به لمس و حرکت توپ خواهد کرد.
11. خیلی کم صحبت کنید. از داد زدن دوری کنید. خندیدن و برگرداندن توپ چیزی است که به کودک می‌فهماند که فعالیت را ادامه دهد.
روش های دیگر درمان علائم حسی اوتیسم
روش دیگر برای تشویق کودک اوتیسم جهت بازی با همدیگر استفاده از موارد مشابهی است که کودک معمولا استفاده می‌کند. اگر کودک در حال ساختن است بلوک یا وسیله دیگر به او بدهید. اگر کودک با ماشین بازی می‌کند یکی از ماشینها را به او بدهید و وانمود کنید که ماشین می‌خواهد حرکت کند. وانمود کنید که ماشینها می‌خواهند به سفر یا گاراژ بروند. اجازه بدهید ماشینهای او بیشتر حرکت کند. فعالیت او زیر نظر بگیرید و به او از طریق اسباببازیهای مورد علاقه‌اش نشان دهید که چطور بازی برای او لذتبخش‌تر میشود.
7 تمرین ساده با توپ برای تقویت یکپارچگی حسی در اوتیسم
1-غلتاندن توپ روی بدن (حس عمقی و آرامش):
کودک را به آرامی روی شکم یا پشت بخوابانید و یک توپ نرم (مانند توپ ماساژی) را روی دست‌ها، پاها و کمرش بغلتانید. این کار به کاهش حساسیت لمسی و تنظیم سیستم عصبی کمک می‌کند.
2-پرتاب و گرفتن توپ (هماهنگی چشم و دست):
از یک توپ نرم و سبک استفاده کنید و با فاصله‌ای کم، آن را به سمت کودک پرتاب کنید تا بگیرد. این تمرین، تمرکز و زمانبندی حرکتی را بهبود می‌بخشد.
3-فشردن توپ استرس (تقویت عضلات و کاهش اضطراب):
توپ‌های اسفنجی یا توپ‌های مخصوص استرس را در اختیار کودک بگذارید تا آن را فشار دهد. این کار به کاهش تنش و بهبود خودتنظیمی حسی کمک می‌کند.
4-تعادل با توپ بزرگ (حس عمقی و وضعیت بدن):
از کودک بخواهید روی توپ سوئیسی بنشیند و تعادل خود را حفظ کند. این تمرین، هوشیاری بدن و کنترل حرکتی را تقویت می‌کند.
5-پاس دادن توپ با دست و پا (هماهنگی دو طرف بدن):
توپی را به کودک بدهید و از او بخواهید آن را با دست‌ها و سپس با پاها به شما برگرداند. این کار به یکپارچگی حرکات دو نیمه بدن کمک می‌کند.
6-ردیابی توپ چراغانی (تمرکز بینایی و دنبال کردن حرکت):
از توپ‌های نورانی یا رنگی استفاده کنید و آن را به آرامی حرکت دهید تا کودک با چشمانش دنبال کند. این تمرین برای بهبود پردازش بینایی مفید است.
7-توپ‌بازی ریتمیک (تلفیق شنیداری و حرکتی):
با ریتم خاصی (مثل دست زدن یا موسیقی) توپ را به زمین بزنید یا پرتاب کنید تا کودک هماهنگی شنیداری-حرکتی را تجربه کند.
چگونه با بازیهای توپی، هماهنگی حرکتی و پردازش حسی را بهبود بخشیم؟
بازی با توپ یکی از مؤثرترین روشها برای تقویت هماهنگی حرکتی و پردازش حسی در کودکان اوتیستیک است. این فعالیتها نه تنها مهارتهای فیزیکی مانند تعادل، قدرت عضلانی و هماهنگی چشم و دست را بهبود می‌بخشند، بلکه به عنوان یک تمرین ذهنی اوتیسم نیز عمل می‌کنند و به کودک کمک می‌کنند تا اطلاعات حسی را بهتر سازماندهی کند. برای مثال، وقتی کودک توپ را پرتاب یا می‌گیرد، مغز او باید بین حس بینایی، لامسه و حرکات بدن ارتباط برقرار کند که این فرآیند مستقیماً بر یکپارچگی حسی تأثیر می‌گذارد.
علاوه بر این، بازیهای توپی می‌توانند اضطراب را کاهش دهند و تمرکز را افزایش دهند. به عنوان نمونه، فشردن توپ استرس به کودکانی که به دنبال تحریک عمقی هستند کمک می‌کند تا آرام شوند. همچنین، توپ‌های تعادلی مانند توپ سوئیسی، با درگیر کردن حس عمقی، به کودکان اوتیستیک کمک می‌کنند تا از بدن خود آگاه‌تر شوند. این تمرینات ساده را میتوان در خانه، کلاس درس یا جلسات کاردرمانی گنجاند تا به صورت تدریجی، هماهنگی حرکتی و پردازش حسی کودک را تقویت کرد.
نتیجه‌گیری:
تمرینات یکپارچگی حسی با توپ، روشی کاربردی، کم‌هزینه و لذت‌بخش برای کمک به کودکان اوتیستیک است. این فعالیتها به بهبود هماهنگی حرکتی، پردازش حسی، تمرکز و حتی کاهش اضطراب کمک می‌کنند و می‌توانند به راحتی در برنامه روزانه کودک گنجانده شوند. از پرتاب ساده توپ تا بازیهای تعادلی، هر کدام از این تمرینات به نوعی چالش‌های رایج اوتیسم را هدف قرار می‌دهند. نکته کلیدی این است که این تمرینات را به صورت بازی و با توجه به علایق کودک طراحی کنید تا هم برایش جذاب باشد و هم تأثیرات ماندگاری داشته باشد. والدین و درمانگران می‌توانند با صبر و خلاقیت، از توپ به عنوان ابزاری قدرتمند برای رشد مهارتهای حسی-حرکتی کودک استفاده کنند.
به یاد داشته باشید: هر کودک منحصر به فرد است، بنابراین ممکن است به برخی فعالیتها واکنش بهتری نشان دهد. با آزمون و خطا و مشاهده دقیق، می‌توانید بهترین روشها را برای فرزندتان پیدا کنید. این راه ساده ولی مؤثر، می‌تواند گامی مهم در مسیر پیشرفت او باشد.
سوالات متداول:
1-اگر کودک از لمس توپ اجتناب کند چه کار کنیم؟
ابتدا اجازه دهید فقط به توپ نگاه کند، سپس به تدریج تماس را افزایش دهید.
2-کدام نوع توپ برای شروع بهتر است؟
توپ‌های اسفنجی نرم یا توپ‌های سوئیسی کوچک برای شروع عالی هستند.
هنگامی که کودک وارد مدرسه میشود، فرصت‌های او برای تمرین مهارت‌هایش جهت آرام ماندن افزایش می‌یابد. مدرسه شرایط غیرقابل پیش‌بینی متعددی را همه روزه فراهم می‌کند که البته برای بزرگسالان معمولاً قابل پیش‌بینی است. بهتر است که قبل از روز اول مدرسه با معلم کودک اوتیسم حرف زده شود و برخی از نیازهای خاص کودک، توضیح داده شود. معلم‌ها تمایل دارند که کلاسشان آرام و سازمان یافته باشد. بسیاری از فعالیت‌های آرام کننده که می‌تواند به کودک اوتیسم کمک کند با همان تأثیر مثبت به همکلاسی‌های وی نیز می‌تواند کمک کننده باشد. یک معلم بااستعداد، مزیت برخی از این پیشنهادات را در نظر می‌گیرد و آنها را برای همه‌ی دانش‌آموزان خود به کار می‌برد. در واقع این فرصت مناسبی برای کودک اوتیسم جهت کنترل بیقراری در مدرسه است تا بدون تنها شدن، چیزی را که می‌خواهد به دست بیاورد. مرکز تشخیص و درمان اوتیسم به صورت تخصصی در حیطه ارائه تکنیک های رفتاردرمانی جهت کنترل بیقراری کودک فعال است. از دیگر خدمات مرکز کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم می باشد.
علل بیقراری کودکان اوتیسم در مدرسه چیست؟
بیقراری کودکان اوتیسم در مدرسه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که معمولاً به ترکیبی از عوامل محیطی، حسی، ارتباطی و هیجانی مربوط میشود. در اینجا مهم‌ترین علل را برایت جمع‌بندی می‌کنم:
1-حساسیت‌های حسی:
کودکان اوتیسم ممکن است نسبت به صداهای بلند، نورهای شدید، بوی تند یا لمس دیگران حساس باشند. محیط‌های شلوغ و پر سر و صدا مانند کلاس درس یا زنگ تفریح می‌تواند باعث تحریک بیش از حد آنها شود و بیقراری ایجاد کند.
2-مشکلات ارتباطی:
بسیاری از این کودکان در درک یا بیان نیازها و احساسات خود مشکل دارند. ناتوانی در ابراز خواسته‌ها یا فهمیدن دستورات معلم می‌تواند باعث ناامیدی و بیقراری شود.
3-اضطراب و استرس:
تغییر در برنامه روزانه، انتظارات آموزشی بالا، یا حتی تعاملات اجتماعی می‌تواند برای کودک استرس‌زا باشد و به رفتارهای بیقرار منجر شود.
4-مشکلات در درک قوانین اجتماعی:
کودکان اوتیسم ممکن است قوانین نانوشته‌ی رفتار در مدرسه (مثل نوبت گرفتن یا رعایت سکوت) را درک نکنند، که این موضوع باعث سوءتفاهم و رفتارهای پرتنش میشود.
5-عدم دریافت حمایت‌های لازم:
نبود استراتژی‌های حمایتی (مثل کمک مربی، فضاهای آرامش‌بخش یا روشهای تدریس مناسب) می‌تواند مشکلات را تشدید کند.
6-نیاز به حرکت (هایپر اکتیویتی حسی):
برخی کودکان اوتیسم نیاز شدیدی به حرکت کردن دارند (مانند دویدن، تاب خوردن یا فشار دادن عضلات)، و نبود فرصت‌های کافی برای این حرکات باعث بیقراری میشود.
7-عدم توانایی در تنظیم هیجانات:
آنها ممکن است در کنترل احساسات شدید (مثل خشم، ترس یا خوشحالی زیاد) مشکل داشته باشند، که نتیجه‌ی آن رفتارهای ناگهانی و بیقرار است.
اوتیسم و کنترل بیقراری در مدرسه
تکنیک‌های زیر پیشنهاداتی هستند که در بسیاری از کلاس‌های درسی برای دانش‌آموزان در هر سنی، نتیجه داده‌اند. معلم‌ها و دستیاران باید این فعالیتها را در کلاس با کودکان اوتیسم تمرین کنند؛ بنابرین نیاز دارند در برقراری ارتباط، علاقه و شور و شوق خود را به کار گیرند.
فعالیت‌های پر تحرک را پس از تمام کردن فعالیتی و رفتن به سراغ فعالیت دیگر به کار گیرید. به عنوان مثال هنگامی که موقع آن رسیده که کودکان رنگ‌آمیزی را کنار بگذارند و یک کتاب بیرون بیاورند؛ یک دقیقه صبر کنید، دانش‌آموزان موظف‌اند بایستند و تا جای ممکن، به بدنشان کش و قوس دهند. همزمان با کشش، دانش‌آموزان باید یک نفس عمیق بکشند. سپس باید دست‌های خود را به سمت زمین پایین بیاورند و تمام هوایی که نفس کشیده‌اند را بیرون دهند. یک شمارش کوچک تا پنج برای هر دم و بازدم داشته باشند. سپس دانش‌آموزان باید به صندلی‌های خود بازگردند و برای درس بعدی آماده شوند. این تکنیک می‌تواند سه یا چهار دفعه تکرار شود و همه‌ی دانش‌آموزان با هم خم و راست شوند.
۲. تنفس عمیق همیشه راه خوبی برای کودک در جهت احساس آرامش است. استفاده از راهنمایی‌هایی مانند ((گل‌ها را بو بکش)) یا ((شمع‌ها را فوت کن)) باعث درک کودک میشود. اینها پیشنهادات رایجی هستند که کودک می‌تواند به آنها ارتباط برقرار کند.
((خودتان را صمیمانه در آغوش بگیرید.)) تمامی کودکان نیاز دارند خودشان را دوست داشته باشند. هنگامی که جو متشنج است، زمان خوبی است که خودت را محکم در آغوش خودت بفشاری، کودک می‌بایست بازوهایش را دور شانه‌های خود بپیچد و محکم فشار دهد و به خودش بگوید (یا اگر به صورت گروهی انجام می‌دهند با صدای بلند بگوید) ((من بی نظیر هستم)). با انجام این کار کودک از آغوش عمیق و پیام مثبت بهره‌مند میشود.
حرکت شنا روی دیوار کلاس، پس از بازگشت از فعالیتی که از کلاس خارج شده بودند، فوق‌العاده است. معلم تمامی کودکان را رو به دیوار به صف می‌کند. کودکان حدود ۳۰ سانتی‌متر (یک فوت) از دیوار فاصله می‌گیرند. به کودکان اجازه دهید تا ده شماره، با تمام قدرتشان، دیوار را هل دهند. آرنج‌ها می‌تواند خم باشد یا نباشد، پاهایشان باید با قدرت به زمین متصل شده و حرکت نکند. از آنها بخواهید حرکت را ۳ بار تکرار کنند به این ترتیب آنها هنگام بازگشت به کلاس خسته و آرام خواهند بود.
کودک ممکن است به میزانی از تمرین در طول روز احتیاج داشته باشد. او ممکن است ترجیح دهد برخی حرکات را هنگامی که در کلاس نشسته و پشت میز است، انجام دهد. در این مواقع کودک به حالت نشسته باقی می‌ماند و می‌تواند دست‌هایش را به زیر صندلی خود برساند. سپس کودک تا جایی که می‌تواند خود را بالا می‌کشد. وی این حرکات را ۳ یا ۵ بار یا هر تعدادی که نیاز دارد، آرام شود، انجام می‌دهد. همچنین می‌تواند با دست‌ها یا پاهایش به پایین فشار دهد.
یک باند کشی را اطراف قسمت پایینی صندلی کودک متصل کنید تا بعضی تمرینات آرام کننده را در حین نشستن روی صندلی انجام دهد. کودک در حالیکه نشسته است باند را با پاهای خود می‌کشد. اگر باند کشی در دسترس نباشد، کودک به سادگی پاهای خود را دور پایه‌های صندلی می‌پیچد و به هم فشار می‌دهد. صندلی نباید بالا برود؛ و همچنان روی زمین باقی بماند.
احساس آرامش در نشستن روی صندلی و پشت میز ممکن است برای هر کودکی چالش برانگیز باشد. مهم است که اسباب و اثاثیه‌ی مدرسه از نظر اندازه برای کودک مناسب باشد. این امر برخی از سختی‌های تحمل نشستن را کاهش می‌دهد. کودک وقتی روی صندلی می‌نشیند باید کف پاهایش به زمین برسد و زانوهایش ۹۰ درجه خم شده باشند. میز تحریر باید به اندازه‌ای کم ارتفاع باشد که کودک بتواند به آسانی به روی آن دسترسی داشته باشد؛ در حالیکه شانه‌هایش راحت هستند و آرنج‌ها با زاویه‌ی ۹۰ درجه خم شده‌اند. اگر در زمان نشستن پاهای کودک آویزان باشد، نشان می‌دهد که میز و صندلی بزرگ هستند. اگر میز و صندلی در اندازه‌ی صحیح در دسترس نباشد، استفاده از یک جعبه‌ی محکم برای استراحت پاهای کودک به شکل صاف روی آن و یا هر گونه تطابق دیگری می‌تواند فکر خوبی باشد.
برنامه‌های روزانه‌ی تصویری برای کنترل بیقراری کودک اوتیسم
تا این قسمت، شما دریافته‌اید که استفاده از تصاویر در فهم ترتیب کارهای روز به کودک کمک می‌کند. این امر در مورد مدرسه نیز صدق می‌کند. حتی اگر کودک توانایی گفتاری دارد و صحبت می کند و وقتی با او حرف زده میشود، پاسخ می‌دهد؛ کودکان با اختلالات طیف اتیسم، معمولاً وقتی که یک تصویر یا حروف نوشته شده در انتقال پیام، مورد استفاده قرار می‌گیرد درک پیام برایشان آسان‌تر است. معلم‌ها می‌توانند به آسانی دستورالعمل‌ها را روی تخته سیاه بنویسند تا کودک آنها را انجام دهند. استفاده از برنامه‌ی تصویری اهمیت ویژه‌ای در مدرسه دارد. کودک موارد زیادی برای یادگیری، عادت کردن و پاسخ دادن دارد.
به معلم توضیح دهید که استفاده از تصاویر یا لغات نوشته شده، همراه با لغات گفته شده، بیش از یک راه برای فهم آنچه که از کودک انتظار میرود، در اختیار او قرار می‌دهد. این روش تمامی امور مهم پیش‌بینی شده برای این که به احساس امنیت و آرامش کودک کمک کند را تأمین می‌کند. برخی کودکان زمانی عملکرد خوبی دارند که برنامه‌ی تصویری روازنه خود را روی میز تحریرشان داشته باشند. در این حالت آنها می‌توانند به میزشان نگاه کنند و بدانند که فعالیت بعدی کدام است؛ بدون اینکه در کلاس به اطراف نگاه کنند و یا در تدریس معلم وقفه ایجاد کنند. انواع مختلفی از برنامه‌ی تصویری وجود دارد. نوع محبوب آن مربع‌های 5/2 سانتی‌متری (یک اینچی) هستند که تصویر یک فعالیت بر روی آنها قرار می‌گیرد. فعالیت با یک تصویر یا نماد و یک کلمه در زیر آن مشخص میشود. تصاویر به صورت ورقه ورقه شده و با ترتیب روی صفحه با چسپ جای می‌گیرند. بعد از اتمام هر فعالیت، تصویر برداشته میشود و در یک صفحه یا پاکت نامه‌ی مخصوص کارهای تمام شده، قرار می‌گیرد. با این روش تصویر می‌تواند برای روز بعدی نیز مورد استفاده قرار بگیرد.
کودکان اوتیسم با استفاده از حواس‌های بسیاری یاد می‌گیرند
فهمیدن این موضوع که چه چیزی دارد آموزش داده میشود، به کودک اوتیسم کمک می‌کند تا شوق یادگیری‌اش بیشتر شود. هنگامی که کودک نسبت به مدرسه هیجان زده شود؛ شور و اشتیاقش نیز بیشتر خواهد شد. احساس خوشحالی به کودک کمک می‌کند که آرام باشد و یادگیری‌اش بهتر شود. برای کودکان با اختلالات طیف اتیسم استفاده از آهنگ و قافیه، بهترین روش یادگیری است. ممکن است شما متوجه شده باشید که چگونه کودک به آهنگ‌های مشخص و صداهای موزیکال واکنش نشان می‌دهد. این اولویت‌ها می‌توانند با معلم مطرح شوند و به عنوان ابزار مناسبی جهت آموزش مورد استفاده قرار بگیرند. آموزش «عمل به جای گفتن» نیز یک روش مؤثر برای کودک است. به جای آموزش ریاضی به تنهایی و با کاغذ و قلم، معلم کودک را تشویق کنید که به کودک {اجازه دهد از اشیا برای به نشان دادن اعداد استفاده کند. یادگیری موضوعات مختلف در یک درس مثل ریاضی، به کودک دچار اختلال و بقیه‌ی افراد حاضر در کلاس نشان می‌دهد که درس مربوطه چقدر با زندگی روزمره در انطباق است. مثال دیگر زمانی است که معلم تقویم را بررسی می‌کند. او می‌تواند در مورد اعداد، رویدادهای کنونی، وضعیت آب و هوا و موارد دیگر آموزش دهد.
سوالات متداول:
1- آیا وجود یک برنامه‌ی روزانه‌ی ثابت می‌تواند به کاهش بیقراری فرزندم کمک کند؟
بله، داشتن برنامه‌ی روزانه‌ی منظم و قابل پیش‌بینی یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش اضطراب و بیقراری در کودکان اوتیسم است. این کودکان به ساختار مشخص و دانستن اینکه “بعد از چه اتفاقی” می‌افتد نیاز دارند. بهتر است معلم و والدین با کمک تصاویر، جداول یا نمادها، این برنامه را به کودک نشان دهند.
2-در صورت بیقراری شدید فرزندم، آیا بهتر است مدرسه رفتن او را متوقف کنم یا راهکارهای حمایتی را بیشتر کنم؟
متوقف کردن مدرسه رفتن توصیه نمی‌شود مگر در شرایط بسیار ویژه. در اغلب موارد، بهتر است با افزایش راهکارهای حمایتی مانند ارائه کمک مربی، اصلاح محیط مدرسه، تنظیم برنامه‌های فردی آموزشی (IEP) و همکاری تنگاتنگ با معلم، مشکل را مدیریت کرد.
مرکز تخصص توانبخشی اوتیسم دکتر صابر با سابقه بالغ بر 18 سال در حیطه گفتاردرمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم به درمان کودکان اوتیسم به صورت تخصصی می پردازد. از دیگر خدمات مرکز اوتیسم دکتر صابر بازی درمانی و رفتاردرمانی اوتیسم می باشد که در کنار خدمات توانبخشی به بهبود این کودکان کمک می کند. تشخیص اوتیسم در اولین سال زندگی کودک و درمان های حسی، ماساژ درمانی کاردرمانی ذهنی و حسی، گفتاردرمانی می تواند این کودکان را برای داشتن یک زندگی عادی آماده سازد. خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم در منزل به همراه تجهیزات تخصصی مرکز نظیر سنسوری روم و اتاق تاریک در درمان کودکان اوتیسم موثر می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی حرکتی اوتیسم
یادگیری راه رفتن یکی از توانایی‌های طبیعی کودک همزمان با رشد توانایی او در حفظ توازن بر روی پاها می‌باشد. داشتن توازن مناسب یکی از مهم‌ترین بخش‌های داشتن یک احساس خوب در جهان پیرامون است. توازن تنها متکی بر عضلات تنه نیست و عضلات پا نیز مهم هستند. در ایجاد توازن، قدرت عضلات مرکزی یا عضلات شکم و پشت نیز اهمینی برابر با عضلات پا دارند. مغز و چشم‌ها نیز نقش بزرگی در رشد مهارتهای توازن بازی می‌کنند. وقتی کودکی راه میرود در واقع دارد نگاه می‌کند که دارد کجا میرود و برای هر گام پیش روی خود برنامه‌ریزی می‌کند. زماین که زمین سفت، نرم، خیس، خشک و یا لغزنده باشد، هر یک سازگاری‌های متفاوتی می‌طلبند. وقتی سطح زمین ناهموار است و یا کودک از پله‌ها بالا میرود، نیاز به سازگاری بیشتری احساس می شود. این برنامه‌ریزی در کودکان عادی در زمانی که برخلاف جاذبه کار می‌کنند تا راه رفتن را یاد بگیرند، به صورت خودکار رخ می‌دهد.
بسیاری از کودکان با اختلالات طیف اوتیسم مشکلاتی را در توازن دارند. آنها ممکن است بلغزند، زمین بخورند یا از فعالیت‌هایی که نیاز به بالا و پایین رفتن دارد اجتناب کنند. وقتی ما دانستیم توازن چگونه رشد می‌کند، می‌توانیم به این کودکان در جهت رشد مهارت‌هایشان کمک نماییم. زمانی که کودک توازن خوبی دارد، در مجموع احساس اعتماد به نفس بیشتری می‌کند. توازن در حالت نشسته و ایستاده، مهارتهای مهمی هستند که باید رشد کنند. وقتی یک کودک قادر به ایستادن و یا نشستن است، در واقع نشان می‌دهد که توازن خوبی دارد. اگر کودک همچنان نیاز داشته باشد تا بدنش را جابجا کند تا سازگار شود، بیانگر این است که او راحت نیست و دارد برای ایجاد توازن تقلا می‌کند. تصور کنید که شما همیشه در حال راه رفتن روی یک زمین لغزنده یخی یا زمین ناهموار با یک کفش چرمی نرم هستید. در این حالت باید انرژی زیادی صرف کنید و حرکات زیادی برای حفظ وضعیت ایستاده خود داشته باشید. دوچرخه سواری موفقیت‌آمیز نتیجة داشتن یک توازن خوب است. برای راندن یک دوچرخه کودک باید قادر باشد صاف بنشیند، فرمان دوچرخه را بگیرد و پاهایش را روی پدال قرار دهد. زمانی که کودک در این حالت است و نگاه می‌کند تا میر راندنش را مشخص کند رواقع عضلات شکم و پشت، او را در وضعیت صاف نگه می‌دارند. حتی زمانی که کودک در یک مسیر مستقیم یم‌راند تغییراتی لازم است تا دوچرخه به سمت جلو و در جهت صحیح رانده شود. برای داشتن و حفظ حرکت، حفظ سرعت مناسب نیز ضروری است. این بازیهای مفرح را برای تمرین مهارتهای لازم برای دوچرخه سواری انجام دهید.
ایجاد مهارتهای دوچرخه سواری
1- کودک به پشت دراز بکشد و پاهایش را بالا ببرد. در این حالت کودک حمایت زیادی دارد و تنها نیاز است تا بر حرکت پاهایش تمرکز کند.
2- کودکان به طور غریزی هیپ و زانوهایشان را خم می‌کنند. پاهای کودک را محکم بگیرید و به آرامی یکی از پاها را صاف و همزمان پای دیگر را خم کنید.
3- خم کردن یک پا و صاف کردن دیگری را به صورت آرام، روان و ریتمیک ادامه دهید.
4- این کار را «پاهای دوچرخه‌ای» بنامید و یا هر اسم دیگری که برای شما و کودک معنی داشته بشد.
5- وقتی کودک با این حرکات احساس راحتی کرد به او اجازه دهید تا خودش ادامه دهد. زمانی که او توانست خودش خم و راست کردن پاها را پشت سر هم انجام دهد در واقع زمان گام بعدی رسیده است.
6- اگر کودک خواهر، برادر و یا دوست همراهی دارد از آنها بخواهید به پشت بخوابند و کف پای یکدیگر را روی هم بگذارند. مثل زمانی که در حال دوچرخه سواری هستند.
7- یک سه چرخه به کودک اجازه می‌دهد تا مهارتهای حرکتی متناوب و متقابل برای راندن را به دست آورد. در این حالت کودک نیاز به تلاش اضافی برای صاف نگه داشتن خود ندارد. سه چرخه را زمانی که پاهای کودک روی پدال‌ها است، آرام از پشت سر هل دهید. این کار با وجود اینکه توسط کودک ایجاد نمی‌شود ولی به او حس حرکت را می‌دهد و او را تشویق می‌کند تا به طور مستقل پدال بزند.
8- سه چرخه هم نیاز دارد که مودک وضعیت صاف بدنش را حفظ کند. برخی از سه چرخه‌ها یک پشتی برای حمایت بیشتر دارد و در صورت نیاز میتوان از آنها استفاده کرد. کودک می‌تواند از تجربه احساس حرکت و الگوی متناوب در حرکت پایش بهره‌مند گردد. احساس قدرتی که مودک در زمان جلو رفتن حس می‌کند، خارق‌العاده است.
9- وقتی کودک در سه چرخه مهارت را به دست آورد زمان آن است که دوچرخه و با چرخ‌های کمکی را امتحان کند. تمریناتی که قدرت عضلات مرکزی بدن را افزایش می‌دهند نیز برای مهارت دوچرخه سواری مفید خواهند بود.
دلیل دیگری که کودکان با اختلالات طیف اوتیسم در توازن مشکل دارند، درک کمتر آنها از بارخوردهای لامسه و حرکت است. در فصول بعدی به این موارد اشاره خواهد شد. در این قسمت بعضی بازیهای مفرح که میتوان با همراهی کودک انجام داد و به او در رشد مهارتهای توازنی‌اش کمک کرد آورده شده است.
بازی در درمان کودکان اوتیسم
این بازی توازن کودک را تقویت خواهد کرد و خود به خود منجر به واکنش توازنی خواهد شد. این بازی در واقع بر روی مهارتهای برنامه‌ریزی که بخش مهمی از توازن مناسب است و نیز آگاهی بینایی تأثیر دارد. برای افزایش تصور و خیال در این باری، داستانی درباره اینکه روی بالشت یک دریاچه است و شما سعی دارید خیس نشوید بسازید. داستان را هر طور که دوست دارید تصویرسازی کنید. برای مثال از کتاب‌هایی که اخیراً با همراهی کودک خوانده‌اید و او دوست داشت، استفاده کنید.
1- تعدادی بالشت یا کوسن را روی زمین به شکل خط مستقیم یا دایره‌ای بگذارید. اگر بالشت‌ها دارای سفتی متفاوتی باشند، بهتر است چرا که فرصت سازگاری و تنظیم برای حس‌های متفاوت را همزمان با پیشروی در بازی فراهم می‌آورد.
2- به کودک نشان دهید که چگونه پاها را بر روی زمین نمی‌گذارید و بر روی بالشت‌ها راه می‌روید. نشان دادن نحوه بازی در واقع بهترین راه برای برقراری ارتباط و ارائه دستورالعمل‌ها است.
3- راه رفتن را در یک مسیر مستقیم شروع کنید و سپس دایره‌ای و در نهایت در الگوی هشت انگلیسی امتحان کنید.
4- در ابتدا کودک را با گرفتن دستش حمایت کنید.
5- این کار می‌تواند زمانی که زشما اولین تلاش را می‌کنید، بکار بیاید. «پایت را بگذار، بایست و حالا قدم بردار.» طبق میل کودک عمل کنید و همیشه به سطح استرس او توجه کنید. یادگیری، زمانی رخ می‌دهد که کودک آسوده است و احساس خوبی دارد و نه در زمان استرس.
6- به کودک اجازه دهید کفش‌هایش را درآورد چرا که این کار به او اجازه تجربة حس لامسة بیشتری را از بافت‌های متفاوت بالشت‌ها خواهد داد.
بازی هدفگیری در توانبخشی اوتیسم
در این بازی به چالش کشیدن توازن همراه با یک مهارت بینایی وجود دارد.
1- از کودک بخواهید روی بالشت بایستد. اگر قادر به ایستادن نبود، برای شروع روی زمین باشد.
2- یک سطح یا کاسة بزرگ را در مقابل او بگذارید.
3- این سطل را در جایی قرار دهید که شانس کودک برای نداختن چیزی که می‌خواهد در داخل سطل بیندازد، زیاد باشد.
4- از اسباب بازی نرم و توپ‌ها استفاده کنید و از کودک بخواهید درون سطل یا کاسه پرتاب کند.
5- با پیشرفت کودک چالش را بیشتر کنید. هدف را دورتر کرده و یا آن از از سطح زمین بالاتر بگذارید.
6- برای افزایش چالش توازن از کودک بخواهید روی دو کوسن بایستد. همچنین توازن کودک می‌تواند با ایستادن او روز یک پا و انداختن شیء به سمت هدف به چالش کشیده شود.
بازی ایستادن روی زانوها برای توانبخشی در اوتیسم
ایستادن و نشستن روی زانوها یک روش خوب برای افزایش قدرت عضلات شکم و پشت (عضلات مرکزی) است و توازن را بهبود می‌بخشد.
1- روی زمین زانوهای خود را خم کرده و وضعیت صاف را حفظ نمایید. این روش و نشان دادن آن به کودک، بهترین راه آموزش است.
2- به کودک برای گرفتن وضعیت مورد نظر کمک کنید.
3- دو زانو بنشینید و سپس در حالی که تنها روی زانوهایتان هستید از جا برخیزید.
4- در بتدا شاید حفظ این وضعیت برای یک دقیقه یا حتی ثانیه‌هایی کوتاه، دشوار باشد. به کودک اجازه دهید یا خم کردن پاها و نشستن دو زانو خستگی‌اش را کم کند. نشستن دو زانو وضعیت راحت‌تری برای کودک است. بعد از استراحت از او بخواهید تا بلند شود و وضعیت صاف را برای زمان طولانی‌تری حفظ کند.
5- آواز خواندن در این وضعیت راه مناسبی برای کمک به گذر زمان است و تمرین خوبی برای تقویت عضلات و توازن است. چرا که آواز خواندن کمک می‌کند کودک مدت زمان بیشتری را در وضعیت تمرین بماند.
6- وقتی کودک در این وضعیت احساس راحتی بیشتری کرد می‌تواند آن را برای زمان بیشتری حفظ کند و نیازی به کمک بزرگترها نیست.
7- از کودک بخواهید زمانی که برایش داستان می‌خوانید در همین وضعیت بنشیند.
8- برای افزودن چالش بیشتر در حال یکه کودک روی زانوهایش است با او توپ بازی کنید.
حرکت و جابجایی در توانبشی کودکان اوتیسم
راه رفتن نتیجة طبیعی رشد عضلات و غلیة آنها بر جاذبه است. کودکان با اختلالات طیف اوتیسم ممکن است در زمان راه رفتن متفاوت از بقیه به نظر برسند. دست‌هایشان به گونه‌ای حرکت کند که گویی هیچ هماهنگی با گام‌هایشان ندارد. این کودکان ممکن است گام‌های بسیار کوتاهی بردارند و یا در زمان راه رفتن پاهایشام از هم فاصلة زیادی داشته باشد. به نظر می‌رسد زانوهایشان را خم نمی‌کنند و برای راه رفتن روی خط مستقیم مشکل دارند. این راه رفتن ناشیانه می‌تواند ناشی از توازن ضعیف، ضعف عضلات مرکزی یا نیاز برای دانستن اینکه در کجای فضا هستند و چگونه حرکت می‌کنند باشد. اینکه دلیل کدام مورد است تفاوتی ندارد و خوب است که کودک الگوی راه رفتن نرم و متوازن را به مرور کسب کند. برای ایجاد الگوی راه رفتن متقابل، زمانی که راه می‌روید تکان دادن دست‌هایتان را به صورت اغراق‌آمیز نشان دهید. بازوی راست را همزمان با جلو بردن پای چپ به سمت جلو تکاه دهید و الی آخر. بلند کردن پاها مانند آنچه در رژة نظامی انجام می‌دهند می‌تواند به نعطاف‌پذیری زانو و هیپ کمک نماید. خواندن یک آواز با ریتم قوی و یا تصور اینکه در یک دستة نظامی هستید، این نوع راه رفتن را تشویق می‌کند. باید مطمئن باشید که کفش‌های کودک راحت و ایمن هستند. اگر کفش‌ها مناسب پا نباشد یا احساس لغزیدن به کودک دهد، منجر به حواسپرتی کودک در زمان راه رفتن خواهد شد. در این مواقع کودک به صورت ناخودآگاه زمان و انرژی زیادی برای نگه داشتن کفش‌ها در پایش صرف خواهد کرد. شناخت یک کودک مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم در واقع یک سفر چالش‌زا و غنی است. تجلیل از آگاهی و تشویق کودک زمانی که او به شناختی از خودش نائل میشود، می‌تواند یکی از تجربیات ارزشمند زندگی باشد.
هماهنگی عبارت است از استفاده از بخش‌های مختلف بدن با یکدیگر برای رسیدن به یک هدف معنادار. در این فصل در مورد استفاده از چشم‌ها و دست‌ها جهت بازی کردن و انجام راحت کارهای دیگر صحبت میشود. داشتن هماهنگی خوب فرصت رشد مهارت در حرکت و استفاده از ابزار را فراهم می‌آورد.
بهترین مراکز توانبخشی اوتیسم
مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر یکی از بهترین مراکز تخصصی در این حوزه است که با بهره‌گیری از مربیان باتجربه و برنامه‌های درمانی پیشرفته، خدمات جامع به کودکان اوتیسم ارائه می‌دهد. در این مرکز، هر کودک با توجه به نیازهای فردی خود تحت حمایت و آموزش قرار می‌گیرد. تیم متخصص دکتر صابر با روشهای نوین گفتاردرمانی و کاردرمانی، به بهبود مهارتهای ارتباطی و اجتماعی کودکان کمک می‌کند. اگر به دنبال بهترین مرکز توانبخشی اوتیسم با مربیان حرفه‌ای هستید، مرکز دکتر صابر انتخابی ایده‌آل است.
سوالات متداول:
1- آیا توانبخشی اوتیسم فقط برای کودکان است؟
خیر، توانبخشی در اوتیسم محدود به کودکان نیست. بزرگسالان مبتلا به اوتیسم نیز می‌توانند از برنامه‌های توانبخشی بهره‌مند شوند. این برنامه‌ها ممکن است شامل آموزش مهارتهای اجتماعی، مدیریت استرس، آماده‌سازی برای اشتغال و استقلال در زندگی روزمره باشد. هدف اصلی توانبخشی در هر سنی، ارتقای کیفیت زندگی و افزایش سطح استقلال فرد است.
2-چه مدت زمانی برای مشاهده نتایج توانبخشی در اوتیسم لازم است؟
مدت زمان مورد نیاز برای مشاهده نتایج توانبخشی در اوتیسم به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله شدت اختلال، سن شروع درمان، میزان همکاری خانواده و کیفیت برنامه‌های توانبخشی. در برخی کودکان، پیشرفت‌های اولیه طی چند ماه قابل مشاهده است، اما برای دستیابی به نتایج پایدار و بلندمدت معمولاً نیاز به چندین سال تلاش مستمر وجود دارد. توانبخشی فرآیندی زمان‌بر اما اثربخش است.
مرکز اوتیسم دکتر صابر در حیطه توانبخشی کودکان فعالیت می نماید. کاردرمانی اوتیسم ، گفتار درمانی کودکان اوتیسم از جمله امکانات مهم این مرکز است که موجب بهبود شرایط زندگی این کودکان می شود. مرکز توانبخشی اوتیسمدر زمینه تشخیص و درمان اوتیسم با استفاده از امکانات پیشرفته این مرکز نظیر اتاق شنیداری، سنسوری روم، اتاق تاریک به صورت تخصصی فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) با شماره 09029133536 تماس حاصل فرمایید.
برای کودکان اتیستیک این سخت است که درک کنند؛ ارتباط چگونه عمل می‌کند. این مسئله سخت‌ترین چیزی است که شما باید به کودک اوتیسمی یاد دهید و شما نمی‌توانید صرفاً با استفاده از تصاویر و سمبل‌ها به آن دست یابید. برای مثال، گانز و همکاران (2008) گزارش کردند که کودکان اوتیسمی که در PECS تبحر پیدا کرده‌اند ایجاد لغات قابل فهم را کنترل و مدیریت نمی‌کنند. سیستم ارتباطی مبادله تصویر به آسانی استفاده میشود و نیاز به تجهیزات یا اموزش گران ندارد.
بعضی وقت‌ها ممکن است کودکانی را ببینید که کتاب مصورشان را با خودشان در مکان‌های عمومی همراه دارند تا خواسته و نیازهایشان را بیان و برآورده کنند اما لازم نیست کاملاً ارتباط برقرار کنند.
شما می‌توانید از PECS برای معرفی مفهوم انتخاب استفاده کنید – برای نمونه با غذا. وقتی شما درک ارتباط با سمبل‌ها تا غذا را ایجاد کردید، پس می‌توانید آنها را برای نشان دادن انتخاب‌های موجود به کار ببرید و کودک اوتیسمی را تشویق به ارتباط برای انتخاب دلخواه بکنید. شما می‌توانید جدولی از انتخاب‌ها برای بازی یا فعالیت تفریحی به کار برید و می‌توانید کودک را تشویق نمایید که فعالیت موجود را انتخاب نمایید (به جای آن که صرفاً در یک فعالیت واحد، کم تأثیر و متداوم قرار بگیرد). با این روش شما به کودک نشان می‌دهید که او می‌تواند مقداری تأثیر و کنترل روی محیط داشته باشد، بنابراین احساس اعتماد به نفس و امنیت را در او افزایش می‌دهید. زمانی که یاد می‌دهید چگونه انتخاب کند در درک مفاهیم رد یا تأیید مفید است که باید در مراحل اولیه رشد تبحر پیدا کند.
کودکان اوتیسمی چه زبانی یا غیرزبانی ممکن است از سمبل‌های بصری در برنامه‌های فردی که ترتیب امور روتین روزانه را ترسیم می‌کنند سود ببرند. در این روش، شما می‌توانید از کج خلقی پرهیز کنید. به علاوه تکمیل مستقل فعالیت‌های معین مثل لباس پوشیدن را تشویق کنید. می‌توانید نمودارهایی برای استفاده آنها در خانه، مدرسه یا محل کار یا در مکان زندگی مستقل درست کنید. سمبل‌های بصری دنیا را مرتب و قابل پیش‌بینی می‌سازند و رفتار دلخواه را تشویق می‌کنند. همچنین می‌توانید درک را تقویت کنید که بعضی فعالیتها تمام میشود و رفتن به فعالیت بعدی اهمیت دارد. زمانی که کودک اوتیسمی فعالیتی که انتخاب کرده است را تکمیل می‌کند، پس می‌تواند یاد بگیرد تا سمبل‌های مربوطه را در یک جعبه قرار دهد و با فعالیت بعدی ادامه دهد در این مرحله باید ذکر شود که بیشتر این ارکان از TEACCH گرفته شده‌اند.
پاندی و فراست (1994) اعلام کردند که 60 درصد کودکان با حداکثر سن 5 سال که PECS را به مدت بیشتر از یک سال به کار بردند در نهایت رشد کلامی پیدا کردند. درصد پیش‌دبستانی‌هایی که رشد کلامی مستقلی داشتند قبل از تکمیل اولین سال استفاده از PECS به طور قابل توجه‌ای کمتر بودند (تقریباً 10 درصد). به علاوه، آنها اعلام کردند که در ابتدا برخی از کودکان کلام را فقط در ترکیب با PECS به کار بردند. گانز و سیمسون (2004) ذکر کردند که PECS به کودکان اوتیسمی کمک می‌کند تا تعداد لغاتی را که با ساختاری گرامری پیچیده‌تری به کار می‌برند افزایش دهند.
برخی کودکان دیگر کلام‌شان هم در تعداد کلمات و پیچیدگی ارتباطی از طریق PECS بهبود پیدا کرد. باندی و فراست (1994) توصیه کردند که PECS به عنوان یک ابزار ارتباطی حمایتی حفظ میشود تا زمانی که کودک قادر باشد به همان اندازه مؤثر بدون آن ارتباط برقرار کند. پیشرفت‌های کودک این تصمیم را تعیین خواهد کرد که آیا PECS مورد استفاده قرار گیرد یا خیر؟
این ادعا کاملاً خودسرانه است، چون مشخص نیست آیا زبان کودکان اوتیسمی به دلیل PECS رشد پیدا کرده یا به دلیل برنامه‌های آموزشی دیگر که همزمان شرکت می‌کردند یا به دلیل این که آنها بزرگ شده‌اند و ارتباط مؤثرتری را شروع کرده‌اند. کار و فلچی (a2007) گزارش کردند که کودکان در گروه PECS رشد پیوسته‌ای در شروع یا واکنش به ارتباطات کارکنان بعد از آموزش فشرده نشان دادند، در حالی که فقط یک کودک در گروه کنترل افزایش حداقل مشابهی را اثبات کرد.
گفتاردرمانی اوتیسم
کامینگز و ویلیامز (2000) پنج پسر بین 3 – 5 سال اوتیسمی را مطالعه کردند که درمان رفتاری روزانه را در خانه دریافت کردند. به همه آنها یاد داده شد چگونه اشیا را با اشیا، اشیا را با تصاویر و در نهایت تصویر را با تصویر هماهنگ کنند. سپس چهار تا از این کودکان یاد گرفتند به درستی به PECS واکنش نشان دهند و آنها زود شروع به تقلید صداهای ساده کردند. در این مورد، محققان خیلی سریع این بهبود در یادگیری را به PECS نسبت دادند، در حالی که نقش ABA که ارکان مشترک زیادی با PECS داشت، کاملاً شناسایی نشده است. علاوه بر این، مشخص نیست آیا این کودکان در نهایت ارتباط گفتاری را به دست آوردند یا آیا به استفاده از تصاویر کفایت کردند، در نتیجه، تقلید کردند و صداهایی به جای تولید لغات و جملات کامل ایجاد کردند. نگرانی‌های زیادی در مورد استفاده از PECS (یا سایر سیستم‌های ارتباطی دیداری) و همچنین در مورد پیامدهای آن در توسعه و استفاده از گفتار وجود دارد. اعتماد بر ابزارهای غیرکلامی ارتباطی ممکن است تلاش‌های کودک اتیستیک و خانواده‌اش برای رشد گفتار را به خطر بیاندازد. همچنین مشخص نیست که کودکان ASD تا چه حد می‌توانند به طور کافی قوانین ارتباط را درک کنند تا از PECS به طور آگاهانه و مؤثر استفاده کنند، چرا که این روش اساساً یک سیستم ارتباطی است. هاولین و همکاران (2007) یک مطالعه کارآزمایی بالینی را انجام دادند و نتیجه گرفتند که هیچ گونه افزایشی در رتبه بندی ADOS-G، فراوانی گفتار یا نمرات آزمون زبانی پیدا نشد. هر گونه بهبودی، زمانی که اقدام درمانی کنار گذاشته شد مشاهده نگردید.
به طور خلاصه، اگر شما از PECS به صورت حمایتی استفاده کنید، می‌توانید به کودک اوتیسمی یاد دهید تا مهارتهای ارتباطی خاصی را که اعلب نیازهای پایه‌اش را برآورده می‌کند را توسعه دهد. می‌توانید به او یاد بدهید که شی را که می‌خواهد بگیرد یا یک فعالیت را انجام دهد، اما توضیح این که چگونه او می‌تواند ایده، احساس، افکار یا تجارب‌اش را به اشتراک بگذارد سخت است. علاوه بر این، ایجاد نیاز به ارتباط با محیط اطراف او حتی دشوارتر است. این ممکن است به این دلیل باشد که حتی آن دسته از کودکان مبتلا به ASD که به طور مؤثری استفاده از PECS را آموخته‌اند، معمولاً به طور خود به خود تعامل با شخص دیگری را آغاز نمی‌کنند و آنها به میزان زیادی به نشانه‌های دیگران در محیط خود وابسته‌اند. نشان دادن کارت‌های ارتباطی به گیرنده مورد نظر بدون اطمینان از این که آیا او به کارت‌ها توجه کرده است، منجر به ناامیدی می‌گردد. کودکان همه آنچه که نیاز دارند را انجام می‌دهند، اما نتایج دلخواه را نمی‌گیرند. هر چند، باید خاطر نشان شود که PECS ممکن است اساساً به والدین کودکان اتیستیک بدون کلام کمک کند تا حداقل نیازهای پایه‌شان را شناسایی کنند. در نتیجه کودکان اتیستیک بد اخلاقی و ناامیدی کمتری بروز خواهند داد و والدین‌شان اعتماد و تأثیر بیشتری در مهارتهای فرزندانشان احساس خواهند کرد. به طور کلی، شما باید به خاطر داشته باشید که PECS جایگزین درمانی قطعی برای اوتیسم نیست، اما وقتی به طور مناسب و در ترکیب با TEACCH، ABA یا شیوه‌های مؤثر دیگر استفاده شود، می‌تواند بیان نیازهای پایه را افزایش دهد.
مرکز اوتیسم تهران یکی از مراکز جامع در زمینه درمان کودکان اوتیسم می باشد. این مرکز در حیطه تشخیص اوتیسم توسط دکتر اوتیسم، خدمات کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم همچنین رفتاردرمانی اوتیسم فعالیت می نماید. یکی از شیوه های موثر درمان در کودکان اوتیسم رفتاردرمانی است که موجب بهبود ارتباط کودکان اوتیسم با همسالانشان و حضور کودکان در محیط های مختلف می شود. از دیگر خدمات مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی در منزل می باشد که موجب پیشرفت کودکان در روند درمان می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اوتیسم و ارتباط همسالان
یکی از شیوه‌هایی که برای پیشرفت بسیاری از کودکان با مشکلات احساسی و رفتاری در جریان مدرسه بکار گرفته میشود حلقه دوستان است. یک شیوه سیستماتیک است که قدرت گروه همسالان و در نتیجه فرهنگ شاگردی، مثبت بودن و بعلاوه تاثیر محدود و شدید روی رفتار فردی را شناسایی می‌کند. تاثیر بسیار زیاد حلقه دوستان ثابت شده است، زمانی که شبکه حمایتی در محیط کودکان ایجاد میشود تجربه موفقیت و دریافت بازخورد مثبت از همسالان هم شروع میشود.
ممکن است روی بعد خاصی از مهارتهای اجتماعی تاکید شود که کودک در آن تبحر ندارد یا کودک فرصت تمرین آن را نداشته باشد. مشارکت همسالان در حلقه آموزش داده شده که چگونه رفتارهای نامناسبی که از کودک اوتیستیک سر زده است را به کار برند. این دلیل اصلی است که چرا این روش به صورت گسترده برای کودکانی بکار میرود که مشکلات رفتاری و احساسی را بروز می‌دهند. برای مثال، به صورت موفقیت آمیزی بکار گرفته شده است تا تحکم در محیط مدرسه را با کودکی 5 ساله کاهش دهد که در خطر اخراج از مهد به دلیل مشکلاتی که در شکل‌دهی و حفظ روابط با دوستان دارد، قرار گرفته است.
هدف حلقه موارد زیر هستند:
1. ایجاد محیطی که کودک بتواند ارتباط عادی با همسالان اجتماعی‌تر برقرار کند و حمایت‌شان را داشته باشد.
2. چارچوبی را ایجاد کند که معلم امکان تاکید روی نقص‌های تعاملات اجتماعی کودک را داشته باشد.
3. به همسالان عادی در حال رشد برای شناسایی اختلالات اجتماعی کودکان اتیستیک که دارای مشکلات اساسی و گسترده‌ای هستند کمک کند.
4. مشکلات معینی را برای معرفی مفهوم خلاقیت اعضای حلقه بررسی کند و درک فرهنگ همسالان در محیط آموزشی معین را گسترش دهد.
الیون و باس (1۹۹۱) پذیرفتند که این اقدام درمانی می‌تواند به تعمیم‌پذیری برخی مهارت‌ها کمک کند که کودکان اتیستیک قبلاً آن را داشته‌اند. هرچند، همانطور که آنها تایید کردند، این مسئله می‌تواند از طریق آموزش رفتارهایی بدست آید که خیلی مناسب محیط‌های روزانه است، ایجاد آموزش بین مردم و محیط‌هایی که توجه کودک را جلب می‌کند و بیشترین زمانش را در آن می‌گذارند، تشویق برای رخ دادن طبیعی رفتارهای هدف، تقویت تمرین و کاربرد مهارتهای یاد گرفته شده در محیط جدید و مناسب و نیز شامل همسالان در فرآیند آموزشی است.
حلقه دوستان و اوتیسم
ارتباط با همسالان برای کودکان اوتیسمی موثر است، چون شبکه‌های اجتماعی را بکار می‌برد که در مدارس اجرا میشود تا محیطی برای حمایت از کودک آسیب‌پذیر ایجاد کند. به کودکان اوتیسمی که با اختلالات اجتماعی در ارتباط هستند کمک می‌کند تا مانع فراگیری کامل‌شان بشود. گاس (۲۰۰0) به صورت موفقیت‌آمیزی حلقه دوستان را اجرا کرد تا ماهیت اختلال را برای همسالان کودک اوتیسمی توضیح دهد و ویتاکر و همکاران (۱۹۹۸) افزایش مهارتهای اجتماعی و ارتباطی را در کودکان عادی در حال رشد که در حلقه دوستان شرکت کردند؛ گزارش کردند.
هر بخش با یک فعالیت مهیج شروع میشود که در طول کل مداخله ثابت نگه داشته میشود تا همواره نشان‌دهنده آغاز باشد. این تشریفات به کودکان اوتیستیک فرصتی را ارائه می‌کند که احساس امنیت کند، همانطور که موقعیت تحت کنترل است. هر یک از ۱۲ جلسه، (یک جلسه هر هفته) مدت ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و معمولا بعد از پایان روز آموزش صورت می‌گیرد، بنابراین کودکانی که در این حلقه مشارکت خواهند کرد، وقت آزاد و اتاق دارند. از معلم خواسته میشود تا کودکان عادی در حال رشد را که برای مشارکت در حلقه مناسب خواهند بود را مشخص کند. معیاری که آنها برای این انتخاب بکار می‌برند حساسیت این کودکان، رابطه‌ای که آنها با کودکان اتیستیک دارند، همچنین موافقت والدین‌شان است. معلم به کودکان عادی در حال رشد درباره هدف حلقه و راهی که آنها می‌توانند به کودکان اوتیسمی کمک کنند تا با آنها تعامل داشته باشد خلاصه‌ای ارائه می‌دهد. معمولا معلم کنترل کننده حلقه دوستان است و دستوراتی را به بقیه اعضا می‌دهد. ویتاکر و همکاران (۱۹۹۸) ذکر کردند که معلمانی که فعالانه در حلقه شرکت کردند گزارش کردند که آنها احساس توانائی بیشتری برای مواجه با کودک اوتیستیک یا حل یک مشکل داشتند.
کالیوا و اورمدیس (۲۰۰۵) حلقه دوستان را برای مهد کودکان اوتیستیک برای یک دوره سه ماه با کمک یک معلم مهد و چهار کودک عادی در حال رشد از هر مدرسه اجرا کردند. تاثیرات اقدام درمانی به صورت سیستماتیک با برنامه مشاهدات بررسی شد که تعداد پاسخ‌ها و تلاش‌های اولیه چه موفقیت آمیز و چه ناموفق از همه کودکان شرکت‌کننده اتیستیک در مدت شروع و بعد از اقدام درمانی و در 2 ماه پیگیری را ثبت کرده بود. این یافته‌ها مشخص کردند که کودکان گروه آزمایش بطور قابل توجه‌ای پاسخ‌های ناموفق کمتر و سرعت‌های آغازین بهتر بعد از مداخله و پیگیری پس از آن نسبت به کودکان گروه کنترل داشتند. معتقدم که افزایش رفتارها صرفنظر از سطح اهمیت آماری‌اش ارزش عملی زیادی دارد. در بخش نیازهای ویژه، حتی جزئی‌ترین بهبود می‌تواند تغییرات جالبی در زندگی روزانه هم برای کودکان اوتیستیک و هم خانواده‌اش ایجاد کند. برای حفظ این تغییرات، حلقه دوستان می‌تواند در خانه اجرا شود. یکی از والدین می‌تواند به عنوان رهبر و برادر یا خواهر، دوستان و همکلاسی‌ها می‌توانند اعضای حلقه باشند.
باید خاطر نشان کنیم که چرخه زمانی فعالیتی است که قسمتی از برنامه آموزشی مهد است و بنابراین معلم مهد با آن آشنا است. این مسئله اهمیت زیاد حلقه دوستان را بوجود می‌آورد، زمانی که کودک اتیستیک یاد می‌گیرد در فعالیتی شرکت کند که بعد از پایان اقدام درمانی متوقف نمی‌شود. به او فرصت تمرین داده میشود، رفتارهایی را تعمیم دهد و در آنها تبحر پیدا کند که از طریق حلقه دوستان تقویت میشود. این مسئله همچنین توسط فوکس و مک یوی بیان شده است، که ادعا کردند رفتارهایی که حفظ می‌شوند و قسمتی از مجموعه رفتاری کودک می‌شوند آنهایی هستند که اغلب در این محیط‌ها اتفاق می‌افتند.
کودکان در یک حلقه می‌نشینند و یک سری اشیاء مشابه در جلوی خودشان دارند، که آنها برای شرکت در بعضی فعالیتها باید استفاده کنند. متناوبا، آنها در بازیهای شفاهی شرکت می‌کنند. بهتر خواهد بود که معلم یا همکار دیگری در کلاس داشته باشیم که نزدیک کودک اتیستیک بنشیند و در موردی که خیلی جدی اتفاق می‌افتد دخالت کند (برای مثال، وقتی کودک رفتار کلیشه‌ای را بروز می‌دهد و به فعالیت حلقه توجه‌ای ندارد). کودکان معمولی در حال رشد که اعضای حلقه هستند به صورت شفاهی برای مشارکت‌شان در اقدام درمانی تشویق شوند. زمانی که هدف حلقه دوستان آموزش یا تمرین زبان نیست اما مهارتهای تعاملات اجتماعی بهبود پیدا می‌کند، کودکان اتیستیک صحبت نمی‌کنند هم می‌توانند از آن سود ببرند. در این مورد، فعالیت‌های حلقه باید روی اشیا در دسترس اطراف یا اجرای فعالیت‌های حرکتی تاکید کند.
سوالات متداول:
1-آیا کودکان اوتیسم ترجیح می‌دهند تنها باشند؟
برخی کودکان اوتیسم به دلیل اضطراب اجتماعی یا مشکلات حسی ترجیح می‌دهند تنها بمانند، اما بسیاری از آنها تمایل به ارتباط دارند و فقط نیاز به حمایت دارند.
2-تاثیر بازیهای دیجیتال بر روابط اجتماعی کودکان اوتیسم چیست؟
بازیهای دیجیتال می‌توانند هم مفید باشند (تقویت تعامل مجازی) و هم مضر (کاهش ارتباط چهره به چهره)، بنابراین باید به صورت کنترل‌شده استفاده شوند.
