هوش یک مهارت و یک سازه ذهنی بوده و قابلیت های متفاوتی از جمله توانایی استدلال، برنامه ریزی، حل مسائل، تفکر انتزاعی، استفاده صحیح از زبان، سازگاری با شرایط و یادگیری را شامل می شود. امروزه مراکز روانشناسی گوناگونی برای انجام تست هوش کودکان و نوجوانان در تهران وجود دارند و به خوبی هوش کودکان را اندازه گیری می کنند. تست های معتبر هوش، تست های معدودی هستند که اعتبار بسیار بالایی دارند و تحت تاثیر شرایط متفاوت نتایج گوناکونی نمی دهند. دکتر صابر، دکتر هوش کودکان، در بهترین مرکز تست هوش کودکان با کمترین هزینه تست هوش کودکان را انجام داده و هوش کودک را تعیین می کند.
هدف از انجام تست هوش کودکان توسط دکتر هوش کودکان، ایجاد یک دیدگاه مختصر و کلی از حوزه های مختلفی است که به طور کلی با ارزیابی عصب روانشناختی قابل بررسی است. این حوزه شامل مؤلفه های کلی ارزیابی بالینی مانند هوش، پیشرفت، عملکرد عاطفی و اجتماعی هستند. علاوه بر این حوزه هایی از جمله توجه، عملکرد اجرایی، مهارت حرکتی ظریف و توانایی های دیداری – ادراکی در حیطه ارزیابی عصب روانشناسی قرار می گیرند. ابزار های معروف اندازه گیری هوش شامل موارد زیر است:
مجموعه آزمون های وودکوک جانسون
مقیاس هوش و کسلر برای کودکان
مقیاس توانایی افتراقی
مقیاس ارزیابی کافمن برای کودکان
مقیاس نیسی
تست هوش وودکوک – جانسون
آزمون توانایی هوشی وودکوک جانسون توسط وودکوک و جانسون در سال ۱۹۷۷ طراحی شد و در سال های ۱۹۸۹ و ۲۰۰۱ مورد تجدید نظر قرار گرفت. این مقیاس که براساس مدل هوش سیال فلواید است ساخته شده است، هوش، استعداد های تحصیلی و دستاورد های آن را ارزیابی می کند و به دکتر هوش کودکان در تشخیص تست هوش کودکان کمک می کند. کشف هوش کلامی – ادراکی در مقیاس وکسلر دشوار است ولی مقیاس وود کوک – جانسون چارچوب مفهومی مناسبی از هوش کلامی را برای اختلالات دوران کودکی به ویژه ناتوانی یادگیری ارائه می دهد. ویرایش سوم مقیاس وود کوک – جانسون حاوی گویه های بسیار قوی جهت سنجش هوش است و جهت اندازه گیری توانایی پردازش بینایی و شنوایی و توانایی استدلال در کودکان و نوجوانان پیشنهاد می شود.
تست هوش وکسلر
استفاده از تست هوش وکسلر برای کودکان و نوجوانان، سابقه ای بسیار طولانی دارد. ویرایش چهارم علاوه بر گویه های مقیاس پیشین، چهار شاخص درک کلامی، استدلال، حافظه کاری و سرعت پردازش را مورد سنجش قرار می دهد که به دکتر هوش کودکان کمک می کند. این مقیاس اگرچه به عنوان معیار سنجش عملکرد مغز مورد استفاده قرار نمی گیرد، ولیکن امروزه مقیاس وکسلر معمولاً برای ارزیابی عصب روانشناسی به کار می رود. حال سؤال مطرح این است که مقیاس وود کوک – جانسون ویرایش سوم بهتر است یا وکسلر کودکان ویرایش چهارم؟
تست هوش وکسلر یا وودکوک جانسون؟
تصمیم گیری در مورد استفاده از ابزار برای ارزیابی هوش دشوار است؛ با این وجود تست هوش کودکان وکسلر در موارد زیر پیشنهاد می شود:
زمانی که تأثیر جراحت یا بیماری سیستم عصبی مرکزی بر روی هوش کودک مورد ارزیابی قرار می گیرد.
هنگامی که توانایی های هوشی فرد در یک بازه زمانی طولانی مورد تردید قرار می گیرد.
زمانی که شناسایی عوارض ناشی از آسیب موضعی مورد توجه قرار می گیرد. به عنوان مثال، نقص ادراک کلامی در آسیب قطعه گیجگاهی و یا توانایی ادراکی ضعیف ناشی از صدمه به قطعه پس سری.
مقياس وود -کوک جانسون برای موارد زیر توسط دکتر هوش کودکان توصیه می شود:
زمانی که پردازش ادراکی و عملکرد حافظه مورد مطالعه قرار می گیرد. به عنوان مثال، عملکرد نادرست کلامی.
زمانی که نقص در شکل گیری مفاهیم و استدلال انتزاعی مورد توجه قرار دارد. به عنوان مثال، صدمه به قطعه پیشانی.
زمانی که نشانه هایی از ادراک پریشی، نقص در تکلم و یا افت عملکرد در یادگیری زبان و مهارت های ریاضی وجود دارد. به عنوان مثال، ناتوانی در خواندن و نوشتن.
زمانی که مقیاس وکسلر و یا دیگر ابزار های اندازه گیری شناختی در انعکاس توانایی های کودک به عنوان سطوح رفتار انطباقی، مناسب نیستند.
با این وجود تحقیقات تکمیلی برای بررسی سهم مربوط به آزمون وکسلر کودکان و آزمون وود کوک – جانسون در ارزیابی عصب روانشناسی مورد نیاز است.
توانایی افتراق تفاوت
مقیاس توانایی افتراق تفاوت یک مقیاس تست هوش کودکان و موفقیت برای کودکان و نوجوانان بین سنین دو سال و نیم تا ۱۷ سال است. این تست هوش شامل ۲۰ قسمت برای کودکان سنین مدرسه و پیش دبستانی دارد. در مورد کودکان پیش دبستانی، توانایی های مفهومی مورد ارزیابی قرار می گیرد که شامل الگو های ساخت و درک واژگان است. بازشناسی تصاویر مشابه و نامگذاری واژگان برای کودکان بین سنین ۲ تا ۶ سال یا ۳ تا ۵ سال مورد استفاده قرار می گیرد. توانایی های مفهومی در دو بخش کلامی و غیر کلامی برای کودکان بین سنین سه تا شش سال یا پنج تا یازده سال مورد استفاده قرار می گیرد. برای کودکان بین سنین تولد تا ۶ سال و ۱۱ تا ۱۷ سال توانایی های مفهومی شامل توانایی های کلامی و استدلال های غیر کلامی است. علاوه بر آن، برای کودکان دوزبانه ای که زبان آزمون را به عنوان زبان دوم یاد می گیرند و یا آنانی که در شنوایی دچار مشکل هستند، مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده عمده از این مقیاس در اختلال های یادگیری است. مطالعات انجام شده روی این مقیاس، نشان دهنده استفاده از این ابزار برای توصیف زیرگروه های اختلال یادگیری و اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی است.
مجموعه تست هوش کافمن برای کودکان
مجموعه آزمون های کافمن (دکتر هوش کودکان) به عنوان یک ابزار تست هوش کودکان پردازش همزمان محرک ها قرار می گیرد. آزمون های کافمن برای کودکان با هدف اندازه گیری نحوه پردازش استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال چگونه پردازش کلی در نیمکره راست و پردازش ترتیبی و تحلیلی در نیمکره چپ انجام می شود. این آزمون دارای ۵ مقیاس همگانی است: توالی، همزمانی، برنامه ریزی یادگیری و معلومات عمومی. آزمون های کافمن یک مجموعه آزمون عصب روانشناسی است که برای کودکان بین سنین ۳ تا ۱۶ سال مورد استفاده قرار می گیرد. این آزمون به زمانی حدود ۴۵ دقیقه برای ارزیابی کلی و ۹۰ دقیقه برای ارزیابی کامل در کودکان پیش دبستانی و همچنین ۲ تا ۳ ساعت در کودکان بزرگتر نیاز دارد. با در نظر گرفتن سن کودکان شش حوزۀ اصلی با ۳۲ آزمون جنبی وجود دارد. شش حوزۀ اصلی شامل موارد زیر است:
– توجه و عملکرد اجرایی
– زبان
– حافظه و یادگیری
– عملکرد حسی و حرکتی
– ادراک اجتماعی
– پردازش بینایی – فضایی
در مقایسه با نسخه پیشین آزمون های کافمن برای کودکان، اندازه گیری هایی برای تئوری ذهن به آن اضافه شده است. از جمله شناخت مؤثر طبقه بندی جانوران، جورچین و تصاویر هندسی. محمدزاده و خسروی آزمون کافمن را برای کودکان ۷ الی ۱۱ ساله شهر ایلام هنجار نموده اند. در این مطالعه همبستگی معنی داری بین آزمون وکسلر و کافمن گزارش شده است.
تفاوت آزمون وکسلر و وود کوک
آزمون پیشرفت وود کوک جانسون شامل مقیاس های خواندن، ریاضیات، زبان نوشتاری، زبان گفتاری و معلومات عمومی است که به دکتر هوش کودکان برای تعیین تست هوش کودکان کمک می کند. این آزمون دارای محتویات تکنیکی بسیار قوی و همبستگی بالا با آزمون های عصب روانشناسی دیگر است. آزمون وود کوک جانسون ویرایش سوم مقیاسی برای اندازه گیری، حافظه کلامی و نامیدن است که در زیر آزمون های متفاوت ارائه می شود. اما داشتن این موارد در یک ابزار واحد به متخصص بالینی کمک شایانی خواهد کرد. آزمون اکتساب فردی و کسلر از آزمون و کسلر کودکان – ویرایش چهارم مشتق شده است. این آزمون توانایی / مهارت های خواندن، ریاضیات، زبان شفاهی و زبان کتبی را اندازه گیری می کند و این آزمون برای تشخیص کودکان و بزرگسالان دارای اختلال مفید است و برای افراد موفق به دلیل ایجاد اثر سقفی ناکارآمد است. اثر سقفی بدین معنی است که افراد می توانند به راحتی به همۀ سؤالات آزمون پاسخ دهند و سقف نمره را کسب نمایند.
ارزیابی عملکرد اجرایی در کودکان اخیرا به صورت گستره مورد توجه درمانگران، مربیان و پژوهشگران قرار گرفته است. این موضوع نشان دهنده پیشرفت در پژوهش هاست و حاکی از آن است که عملکرد های اجرایی از همان اوایل کودکی نقش مهمی را در رشد هوش ایفا می کنند و حاوی مفاهیمی برای تنظیم عاطفی، رشد اجتماعی و دستاورد های آکادمیک و استدلال و سنجش هوش کودکان است. سیستم عملکرد های اجرایی مسئول اطمینان حاصل کردن از این موضوع است که دیگر سیستم های شناختی به روشی مناسب،موثر و هماهنگ با هم عمل می کنند. مجموعه ای از اختلالات رفتاری، رشدی و ذهنی همچون اوتیسم و اختلال کم توجهی / بیش فعالی نقص در عملکرد های اجرایی را تجربه می کنند. از این رو ارزیابی رشد نرمال و غیر نرمال عملکرد های اجرایی کودکان و سنجش هوش کودکان به مفاهیم بالینی و نظری بسیار مهمی منجر خواهد شد. دکتر صابر در بهترین مرکز تست هوش کودکان در تهران با انجام تست های سنجش هوش کودکان و ارزیابی هوش کودکان و آموزش انجام تست هوش کودکان در منزل به والدین، سن عقلی و درجه هوش کودکان را تعیین کرده و نقاط ضعف و قوت آن ها را پیدا می کند. خدمات متنوع کاردرمانی ذهنی، اتاق شنیداری، اتاق تقویت توجه بینایی، سنسوری روم و دیگر خدمات مرکز در بهبود مهارت های هوشی کودکان برنامه ریزی شده اند.
اگرچه هم اکنون هیچ تعریف پذیرفته شده جهانی از عملکرد های اجرایی وجود ندارد، اما این اجماع نظر هست که عملکرد های اجرایی توانایی های رده بالای شناختی هستند که وقتی ما برنامه ریزی با سازمان دهی می کنیم، ضربه ها را کنترل می کنیم، و با محیط جدید سازگار می شویم، یا می خواهیم سنجش هوش کودکان را در نظر بگیریم از آن استفاده می کنیم. عملکرد های اجرایی به صورت سلسله مراتبی سازمان دهی شده است که عامل کلی و اصلی آن در نقطه‌ی بالایی و زیر مجموعه های مجزا اما مرتبط آن در سطوح پایین تری قرار گرفته اند. این مولفه ها عبارت اند از : برنامه ریزی، مهار واکنش، انعطاف پذیری شناختی / تغییر موضع و حافظه کاری. تا حدود ۲۰ سال پیش پژوهش های انگشت شماری درباره سنجش هوش کودکان و عملکرد های اجرایی در کودکان کوچک تر وجود داشت، زیرا باورها بر این بود که این توانایی های شناختی بعد ها و در دوره جوانی رشد پیدا می کنند. اما این ایده با جمع آوری مدارکی دال بر اینکه زیربنا های عصبی عملکرد های اجرایی، که به ویژه در قشر لب پیشانی مغز قرار گرفته اند، از زمان تواند فعال و در حال رشد هستند، رد شد. علاوه بر این، توانایی توجه و تنظیم عواطف، حتی در نوزادان، بعد ها با رشد عملکرد های اجرایی قابل پیش بینی شد. از این رو به نظر می رسد که عملکرد های اجرایی از اوایل دوران کودکی زیربنایی را برای اجرا پایه ریزی می کند.
مدل های مختلف عملکرد اجرایی
با توجه به این که رویه های ارزیابی و تفسیر نتایج تست های هوش به مدل عملکرد های اجرایی که فرد در نظر گرفته، مرتبط است، می بایست مدل مختلف رشد را مد نظر قرار داد. مفهوم سازی عملکرد های اجرایی به لحاظ تاریخی در دو رویکرد گسترده قرار می گیرد: دیدگاه واحد که بر فرآیند های مشترک میان سنجش های مختلف عملکرد های اجرایی تمرکز دارد و دیدگاه مدولار یا مولفه ای که تمرکز خود را بر فرآیند های تفکیک پذیر عملکرد های اجرایی و الگو های رشدی مختلف برای هر کدام، گذاشته است. مدارک و شواهد قابل توجهی حمایت از دیدگاه واحد وجود دارد، برخی مطالعات تحلیلی عاملی از عملکرد های اجرایی در کودکان پیش دبستانی متوجه شده اند که عملکرد های اجرایی به عنوان یک توانایی شناختی بهترین عملکرد را دارد. پیچیدگی شناختی و تئوری کنترل که توسط زلازو و همکارانش ارائه شد، نمونه خوبی از تئوری رشد کنونی عملکرد های اجرایی است. این تئوری اظهار می دارد که تغییرات وابسته به سن عملکرد های اجرایی که از افزایش پیچیدگی سلسله مراتبی قوانینی که کودکان می توانند فرمول بندی کنند، نشات می گیرد، در عملکرد حافظه کاری نیز باقی می ماند و سپس افراد از آن برای حل مسئله استفاده می کنند. در مقابل، در حالی که شناسایی کردیم که همپوشانی هایی در عملکرد میان تکالیف عملکرد های اجرایی وجود دارد، اما برخی محققین و نظریه پردازان در مهارت های تفکیک پذیر عملکرد های اجرایی تمرکز دارند. این دیدگاه مدولار که عمدتا بر مینای مطالعات بر روی بزرگسالان و آن هایی که آسیب های مغزی دارند می باشد، فرض را بر این گذاشته است که عملکرد های اجرایی می تواند به شیوه ای قابل اطمینان به مدول هایی نسبتا مستقل و به لحاظ عملکردی مجزا تقسیم شود. از این رو آزمایش های عصبی روانی عمدتا شامل چندین آزمایش می شود که برای اندازه گیری جنبه های خاص توانایی های اجرایی طراحی شده اند. اگرچه دیدگاه فرآیند واحد یا فرآیند مشترک عملکرد های اجرایی هر کدام مدارک پشتیبانی برای خود به عنوان مدلی برای کودکان هستند، اما همچنین مدارکی وجود دارد دال بر این که مولفه های خاصی قابل تفکیک و جداسازی هستند. به عنوان مثال، نشان داده شده است که حافظه کاری بازداری و انعطاف پذیر یشناختی، هر کدام از مسیر های رشدی مختلفی تبعیت می کنند.
ارزیابی هوش و عملکرد های اجرایی
چارچوب های یکپارچه، مانند همانی که در یک بررسی کلی توسط گارون، بریسون و اسمیت پیشنهاد شد، یک مفهوم سازی تجربی و عملی که ابزار بسیار کارآمد و واضحی برای ارزیابی بود، ارائه داد. این مدل بر اساس یک بررسی سیستماتیک از ادبیات مربوط به عملکرد های اجرایی در کودکان کوچک و با استفاده از مدل پیشنهادی میاکی و همکاران برای عملکرد های اجرایی در بزرگسالان می باشد. در این مدل، عملکرد های اجرایی به عنوان یک ساخت واحد با مولفه هایی نسبتا قابل تفکیک در نظر گرفته می شود، مثل حافظه کاری مهار واکنش، و تغییر موضع. آن ها پیشنهاد دادند که تغییرات در رشد سیستم توجه (تمرکز) می تواند زیربنای ظهور مولفه های عملکرد های اجرایی و سنجش هوش کودکان در طی دوران پیش از مدرسه شود، و این ها با هم ترکیب شده و منجر به پیچیده شدن تدریجی توانایی های عملکرد های اجرایی در طی رشد می شود. از این رو، در ارزیابی عملکرد های اجرایی می بایست هر دو سنجش را مد نظر قرار داد تا به درک بهتری از این موضوع برسیم که مهارت های زیربنایی عملکرد های اجرایی در هم تنیده و به هم وابسته هستند. علاوه بر این، باید در نظر داشت که مولفه های عملکرد های اجرایی به صورت سلسله مراتبی رشد می کنند و مهارت های پایه ای برای آن مولفه های عملکرد های اجرایی در دوران پیش از مدرسه ظاهر می شوند. در این بخش، ما درباره عملکرد های اجرایی به عنوان یک اصطلاح فراگیر و همه جانبه بحث خواهیم کرد و بر چهار مولفه ای که برای درک بهتر عملکرد های اجرایی در کودکان بسیار مهم است، به ویژه در حوزه‌ی ارزیابی و تصمیم گیری درمان، تمرکز خواهیم داشت. این مولفه ها شامل حافظه کاری، تغییر موضع، بازداری و برنامه ریزی می باشد. حافظه کاری به توانایی نگهداری اطلاعات در ذهن و دست کاری کردن آن اطلاق می شود. تغییر موضع یعنی توانایی تغییر منعطف بین تمرینات ذهنی و یا کارهایی که در واکنش به نیاز های محیطی انجام می دهیم. مهار واکنش با بازداری به معنی توانایی سرکوب یک واکنشی که از قبل یاد گرفته ایم در موقعیت های جدید می باشد. در نهایت، برنامه ریزی به توانایی برنامه ریزی حرکتی در فعالیت های هدفمند، اشاره دارد.
با این حال که تست های تخصصی هوش ای کیو را اندازه گیری می کنند، باید توجه کرد که مغز انعطاف پذیری بالایی هم دارد. مغز دارای انعطاف پذیری عصبی است، به این معنا که به صورت دائم اطلاعات، تجربیات و تغییرات جدید را در طول زندگی ادغام می کند. هرچه بیشتر با کودک خود گفتگو کنید، باهوش تر می شود. حافظه کودک تان را به چالش بکشید. از کم خوابی کودک خود جلوگیری کنید. بازی کردن با کودکان را جدی بگیرید. اگر می خواهید عزت نفس کودک تان را بهبود دهید و به تقویت هوش کودکان و افزایش هوش کمک کنید، آن ها را باور داشته باشید. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر برای تقویت هوش کودکان، با انجام تست آی کیو کودکان و بررسی آن به شما در تشخیص نقاط ضعف و قوت آنان و روش های افزایش هوش کودک کمک می کند.
عملکرد تحصیلی کودکان و سازگاری مدرسه مستلزم توانمندی های شناختی همانند توجه، حافظه و هوش است. توجه و مهارت های خود تنظیمی کلید آمادگی برای مدرسه و افزایش هوش و تقویت هوش کودکان تلقی می شوند. این سازه های شناختی قدرت پیش بینی پیشرفت تحصیلی در مدرسه و سایر حوزه های زندگی را دارند. سن، مرحله تحولی و آمادگی، خلق و ژن‌ها، منابع بین فردی مهمی هستند که در بهینه سازی یادگیری و سازگاری در مدرسه باید مورد توجه قرار گیرند. شواهد پژوهشی قابل ملاحظه ای توجه را به عنوان یک مؤلفه جدایی ناپذیر در موفقیت تحصیلی کودکان در نظر می گیرد. تغییرپذیری در میزان توجه و خود تنظیمی در کشف تفاوت های فردی مشاهده شده در یادگیری و کفایت اجتماعی هیجانی مشاهده شده در کلاس درس نقش دارند. به علاوه ،شواهدی وجود دارند که نشان می دهند نشان گرهای عصبی توجه اجرایی در پیش بینی نمرات کودکان در ریاضیات نقش دارند. این شواهد حاکی از اهمیت بهبود ظرفیت های شناختی کودکان به عنوان بخشی از برنامه درسی آموزشی هستند.
توانبخشی جبرانی مدرسه محور برای تقویت هوش
میزان سودمندی ابزارهای تقویتی برای تحصیل، بسته به این که تحول آن ها تا چه اندازه ای مبتنی بر شواهد باشد و با اصول علمی همخوانی داشته باشد، افزایش می یابد. از این رو، طراحی برنامه های آموزشی باید با فرایندهای شناخته شده تحول شناختی و یادگیری کودکان هماهنگ باشد. پیشینه مطالعاتی نشان می دهد کودکان زمانی بهترین یادگیری را دارند که به لحاظ شناختی فعال و درگیر باشند، تجارب یادگیری معنادار باشد، به لحاظ اجتماعی تعاملی باشند و یادگیری هدف خاصی را دنبال کند. با دانستن این مسائل روان شناسان و آموزگاران می توانند رویکردی فعال نسبت به تحول و ارزیابی ابزارهای مداخلاتی با هدف افزایش هوش و تقویت هوش کودکان برای یادگیری و بازده هیجانی- اجتماعی موفق اتخاذ کنند. دانش آموزانی که از برنامه توانبخشی شناختی جبرانی مدرسه محور استفاده می کنند، نمرات انعطاف پذیری شناختی بالاتر دارند، هدفمندتر هستند، پشتکار بیشتری دارند و بیشتر تلاش می کنند. این دانش آموزان انعطاف پذیرتر همچنین از راهبردهای بیشتری در کار مدرسه استفاده می کنند و مرتب تر و منظم تر هستند. توانبخشی شناختی جبرانی مدرسه محور به صورت برنامه کلاسی، فعالیت های ترکیب شده با برنامه درسی مدرسه یا فعالیت های فوق برنامه، در بافت مدرسه مورد بررسی قرار گرفته است.
مثالی از توانبخشی جبرانی برای افزایش هوش
مثالی از این مورد یک برنامه درسی مدرسه ای است که تمرین های مبتنی بر افزایش کارکرد های اجرایی را در برنامه ای به نام ابزارهایی برای ذهن ارائه کرده است. این برنامه مبتنی بر بینش ویگوتسکی نسبت به تحول کارکرد های شناختی سطح بالا قرار دارد و بر تقویت هوش کودکان و افزایش هوش از طریق تعاملات اجتماعی کلاس درس تأکید می کند. اثرات این برنامه در کارکرد های اجرایی کودکان در سال دوم ابتدایی در مقایسه با سایر برنامه های درسی که همان محتوای درسی را بدون تأکید بر کارکردهای اجرایی ارائه می کردند، مورد بررسی قرار گرفته است. داده های این مطالعات نشان دهنده عملکرد بهتر کودکان شرکت کننده در گروه مداخله در تکالیف کنترل اجرایی بوده و این اثر زمانی که تکلیف نیازمند کار کرد اجرایی بالاتر است بیشتر است.
پیشرفت تحصیلی و تقویت هوش کودکان
هرمیدا و همکاران به معلمان آموزش دادند که تکلیف تقویت هوش کودکان و افزایش هوش، حافظه کاری، توجه، کنترل بازداری و برنامه ریزی را در کلاس درس بگنجانند و اثرات انتقال دور و نزدیک این مداخله را به ترتیب در آزمون های رفتاری، کارکرد اجرایی و پیشرفت تحصیلی مورد بررسی قرار دادند. هرچند نتایج این مطالعه ها تفاوت معناداری در کار کرد اجرایی کودکان گروه آزمایش و کنترل نشان ندادند، اما تفاوت معناداری در چهار مورد از حوزه های زبان و ریاضیات، زیست شناسی، رفتار اجتماعی با همسالان و پیشرفت تحصیلی مشاهده شد. به همین ترتیب در پژوهش دیگری در یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده روی ۶۵ کودک پیش دبستانی، اثر بازی های بهبود حافظه کاری توجه و کنترل بازداری در حیاط مدرسه مورد بررسی قرار گرفتند. این پژوهشگران نشان دادند شناسایی حروف – کلمه در گروه آزمایشی افزایش معناداری از خود نشان داد، اما بهبود مهارت های تنظیم رفتار تنها در کودکانی مشاهده شد که نمرات اولیه پایینی در این مهارت‌ها داشتند.
نتیجه
فرایند توانبخشی شناختی ساز و کارهای ارزیابی و برنامه های توانبخشی شناختی است. توانبخشی شناختی دو رویکرد راهبرد محور (جبرانی) و تکلیف محور (ترمیمی) دارد. در روش جبرانی راهبرد هایی به فرد آموزش داده می شود که نقص شناختی موجود را مدیریت نماید و در روش ترمیمی نقایص شناختی با تکالیف متنوع و پیش رونده ترمیم می شوند. هر دو رویکرد براساس ارزیابی شناختی و مبتنی بر کارکرد های شناختی نارسا است. این دو رویکرد می توانند با یکدیگر و یا با برنامه های آموزشی دیگر ترکیب شوند.
بهبود هوش کودک یکی چالش های بزرگ پدر و مادر ها می باشد و همان طور که هم اکنون شما به دنبال راه هایی برای افزایش هوش کودک خود هستید، آن ها نیز به دنبال همچین نکاتی هستند که بتوانند با استفاده از آن ها کودک خود را روز به روز باهوش تر کنند. برای افزایش هوش کودک، راه های بسیار زیادی وجود دارد که اگر بخواهیم به طور کامل آن ها را بیان کنیم، باید چند کتاب مفصل و مجزا بنویسیم! راه های افزایش هوش کودک عبارت اند از: ورزش کردن با کودک، استعداد یابی کردن کودک، استفاده از بازی همراه با موسیقی و… . کلینیک تخصصی تست هوش دکتر صابر، بهترین مرکز تست هوش کودکان در تهران، با در انجام تست های تخصصی توسط دکتر خوب برای تمرکز کودکان و همچنین ارائه تکنیک های مختلف به والدین جهت بهبود توجه و تمرکز کودکان و بررسی دوره ای پیشرفت کودک توسط بهترین دکتر برای افزایش هوش کودک در حوزه تقویت هوش کودکان فعالیت می نماید.
عملکرد اجرایی به مجموعه ای از فرایند های رده بالای شناختی برای افزایش هوش کودک گفته می شود که با بسیاری از فعالیت های روزمره انسان همچون برنامه‌ریزی، بازداری، تفکر منعطف، و توجه متمرکز درآمیخته است. مطالعات بالینی و پژوهش های حاصل از تصویربرداری مغز نشان می دهند که این توانایی های شناختی رده بالا تا اندازه ای به وسیله‌ی قشر پیش پیشانی مغز حمایت می شود، یک منطقه‌ی بزرگ از مغز که به سرعت در طی 3 تا 5 میلیون سال تکامل یافته است و در طول زمان رشدی مداوم دارد. در ادامه رابطه‌ی نزدیک رشد PFC و تغییرات در عملکرد شناختی رده بالاتر را که در اوایل کودکی اتفاق می افتد مورد بررسی قرار می دهیم و در مورد یافته های نوینی که بیان می دارند PFC بخشی از یک شبکه‌ی عملکردی اجرایی بزرگتر است، بحث می کنیم.
روش های افزایش هوش کودک
عملکرد های اجرایی که برای افزایش هوش کودک می باشند تا اوایل بزرگسالی رشد می کنند اما تغییرات ویژه و آشکارش را در نوزادی و کودکی نشان می دهند. این تغییرات را می توان به راحتی و زمانی که نوزادان تلاش می کنند مسائل ساده ای را حل کنند که به برنامه ریزی، بازدارندگی، و تفکر منعطف نیاز دارد، مشاهده کرد. به عنوان مثال، در تمرین A و نه B، نوزادان ۸ تا ۱۲ ماه یاد می گیرند که اسباب بازی که در محلی نزدیک مخفی شده است را پیدا کنند که به آن تمرین A می گویند. سپس همان اسباب بازی در محلی به نام B مخفی می شود. حتی اگر نوزادان متوجه شوند که اسباب بازی در محل B قرار دارد، بیشتر تلاش می کنند که در محل A به دنبال آن بگردند. این رفتار قابل توجه اولین بار توسط پیاژه مشاهده شد، که آن را منعکس کننده‌ی یک درک شکننده از اشیاء به عنوان چیزهایی که مستقل از کنش های خود فرد عمل می کنند، دانست. تجربیات دقیق تر در این زمینه نشان می دهد که نوزدان در محل A به دنبال اسباب بازی می گردند علی رغم این که در حافظه شان این موضوع وجود دارد که آن شی در محل B مخفی شده است، که نشان دهنده‌ی بازدارندگی دشوار در دست بودن به محل A است. کودکانی که در مرحله‌ی پیش از دبستان قرار دارند رفتارهایی شبیه به این از خود نشان داده اند. به عنوان مثال، در طبقه بندی کارت ها بر مبنای تغییرات ابعادی (DCCS)، کودکان سه ساله اشکال رنگی را، به یک روش طبقه بندی می کنند ( بر اساس شکل ) و سپس از آن ها خواسته می شود که روش خود را تغییر داده و کارت ها را به نوعی دیگر طبقه بندی کنند (مثلا بر اساس رنگ ). اگر چه کودکان در این سن می توانند به سوالات پایه ای درباره‌ی قوانین جدید، پاسخ دهند ( مثلا، کارت های قرمز در بازی رنگ به کدام قسمت باید بروند؟ ) اما بیشتر آن ها هنوز بر این موضوع اصرار دارند که به روش قدیمی خود کارت ها را طبقه بندی کنند. همان طور که در تمرین A نه B صدق می کند. به نظر می رسد که کودکان دارای دانش لازم برای موفقیت هستند، اما نمی توانند به صورت داوطلبانه تغییری در رفتار خود به وجود آورند.
مباحثی درباره هوش
البته مباحث بسیار فعالی درباره‌ی این که دقیقا چه جنبه ای از عملکرد های اجرایی در این دوره تغییر می کند و چطور این تغییرات با جنبه های رشد پیوند خورده است تا باعث افزایش هوش کودک شود، وجود دارد. به عنوان مثال، می توان تصور کرد که نوزادان و کودکان تنها خاطره‌ی بسیار مبهمی از آنچه که قبلا به آن ها نشان داده شده یا گفته شده دارند، بنابراین زمانی که این خاطره ها در رقابت با واکنش های عادتی و روتین قوی تری قرار می گیرد، از بین خواهند رفت. از سوی دیگر، نوزادان و کودکان ممکن است دقیقا آنچه که به آن ها نشانداده شده با گفته شده را به خاطر آورند، اما این خاطره، به دلیل توتایی نابالغ آن ها برای جلوگیری و مهار رفتار های ناصحیح، از بین می رود. در نهایت، کودکان ممکن است بتوانند به خاطر بیاورند اما نتوانند آنچه را که می دانند بازتاب و نمایش دهند. فارغ از این‌ها، اجماع نظری وجود دارد مبنی بر این که توانایی برای برنامه ریزی، مهار رفتارهای ناصحیح، و تمرکز بر روی آنچه که در دست است، همگی جنبه هایی از عمکرد شناختی هستند که از یک دوره‌ی زمانی رشدی طولانی تبعیت می کنند. در این صورت، سوال غالب و اساسی اینجا این است که چرا چنین توانایی هایی با روندی کند رشد می کنند؟
رشد قشر پیش پیشانی مغزو ارتباط آن با هوش کودک
یکی از مهم ترین و برجسته ترین فرضیه هایی که راجع به آن استدلال هایی شده است این است که مهم ترین محدودیت در رشد توانایی های عملکرد های اجرایی و افزایش هوش کودک، بلوغ قشر پیش پیشانی مغز (PEC) است. قشر پیش پیشانی مغز کاملا برای انجام تمرین های کنترل شناختی طراحی شده است، برای اجرای تمرین های عملکرد های اجرایی در بزرگسالان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و دوره‌ی رشد طولانی تری را نسبت به دیگر مناطق مغزی، طی می کند. هم مطالعات مربوط به ضایعات مغزی و هم تصویر برداری رزونانس مغناطیس عملکردی (MRI) نشان می دهد که رشد قشر پیش پیشانی مغز نقشی حیاتی در دستیابی به توانایی عملکرد های اجرایی با افزایش سن ایفا می کند. قشر پیش پیشانی مغز جانبی در ناحیه‌ی جلوی سولکوس مرکزی قرار گرفته است و یک سوم از قشر مغز را تشکیل می دهد. این منطقه بیشترین قسمت مغز را در انسان نسبت به دیگر حیوانات به خود اختصاص داده است، و حاکی از آن است که در انجام رفتارهایی که ما را به عنوان انسان متمایز می سازد، نقش دارد؛ مثل عملکرد های اجرایی. قشر بیش پیشانی مغز، به واسطه‌ی گستردگی وسیعی که در پیوند های آناتومیکی دارد قادر است اطلاعات حاصل از آرایه های گسترده‌ی ساختارهای مغزی را با هم ترکیب کرده و آن را برای اجرای مناسب عملکرد های اجرایی آماده سازی کند.
انجام موفقیت آمیز عملکرد اجرایی
برای انجام موفقیت آمیز تکالیف عملکرد های اجرایی که به منظور افزایش هوش کودک انجام می شود، به یک قشر پیش پیشانی سالم نیاز است. بیمارانی که ضایعاتی در قشر پیش پیشانی خود دارند در تکالیفی مانند استروپ، برو– نرو،و آزمون طبقه بندی کارت های ویسکانسین، نسبت به گروه کنترل دشواری های بیشتری دارند و این موضوع در مورد بیمارانی که ضایعاتی در دیگر نواحی مغز دارند نیز صادق است. بیمارانی که مبتلا به ضایعه در قسمت قشر خلفی جانبی پیش پیشانی (DLPFC) هستند، برای تغییر از یک معیار طبقه بندی به معیار دیگر، همان طور که در تغییر قانون در زمان انجام آزمون طبقه بندی کارت های ویسکانسین لازم است، با مشکل روبرو هستند. به طور مشابه، زمانی که ضایعه ای مجازی به صورت در قسمت قشر پیش پیشانی جانبی ایجاد می شود، عملکرد فرد در تکالیفی همچون تغییر موضع، بازدارندگی و حافظه‌ی کاری دچار اختلال می شود. این ضایعات مجازی با استفاده از تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای (TMS) صورت می گیرد. این تحریک شامل عبور پالس های جریان برق از طریق سیمی است که در سرتاسر سر قرار گرفته و یک میدان مغناطیسی ایجاد می کند. تحریک مغناطیسی قسمت خاصی از مغز، همچون قشر بیش پیشانی جانبی، هر نوع پردازشی که در آن ناحیه رخ می دهد را دچار اختلال می کند. در نهایت اهمیت قشر پیش پیشانی جانبی برای عملکرد های اجرایی نیز با استفاده از fMRI نشان داده شده است. در طی عملکرد حافظه کاری، تغییر تمرین و تمرین های بازدارندگی شاهد افزایش فعالیت در ناحیه‌ی قشر پیش پیشانی هستیم. این روش های واگرا همگی بیان می دارند که قشر پیش پیشانی جانبی نقشی حیاتی در عملکرد های اجرایی در بزرگسالی ایفا می کند.
قشر پیش پیشانی مغز
اگر چه واضح است که قشر پیش پیشانی در عملکرد های اجرایی افزایش هوش کودک نقش مهمی ایفا می کند، اما موضوع جالب توجه اینجاست که آیا بلوغ این قسمت از مغز یا تاثیر آن بر رشد عملکرد های اجرایی هم زمان است یا خیر. شواهد و مدارک همگرایِ حاصل از مطالعات صورت گرفته بر روی تغییرات رشدی در سیتاپتوژنز و ماده‌ی خاکستری و سفید مغز اظهار می دارد که این موضوع، موضوع اصلی ماست. سیناینوژنز شامل فرآیند تشکیل و نگه داری سینایی است و برای ایجاد ارتباط موثر بین نورون ها بسیار ضروری است. پس از تولد مرحله ای شامل تولید سریع سیناپس وجود دارد که در طی اولین سال زندگی چگالی سیناپس رشد چشمگیری خواهد داشت. سپس فرآیند هَرَس سیناپس آغاز میشود که در آن سیناپس‌های غیر ضروری از بین می‌رود و در نهایت کاهش چشمگیری در میزان چگالی سینایس در دوران کودکی و بزرگسالی خواهیم داشت. این روند بلوغ در قشر های مختلف مغز متفاوت است. در نواحی حسی اصلی، سیناپتوژنز خیلی زود و با حداکثر میزان سیناپسِ موجود بین 3 تا ۶ ماهگی رخ می دهد. سپس از بین بردن سیناپس در سال اول زندگی آغاز شده و سطح بلوغ سینایی در این نواحی در سن ۱۲ سالگی رخ می دهد. قشر پیش پیشانی سیناپس ها را در میزانبسیار کمتری دریافت می کند، که اوج چگالی سینایسی در این ناحیه بین ۲ تا ۳ سالگی است. تا سن ۷ سالگی، از بین رفتن سیناپس در این ناحیه اتفاق نمی افتد و این چگالی سینایسی تا رسیدن به میانسالی ادامه پیدا می کند. این روند رشدی طولانی سیناپتوژنز در قشر پیش پیشانی به خوبی با رشد توانایی های عملکرد های اجرایی مطابقت دارد و نشان می دهد که احتمالا سیناپتوژنز عاملی دخیل در بلوغ مهارت های عملکرد های اجرایی است.
تغییرات رشدی هوش کودک
هماهنگ با این تغییرات رشدی در چگالی سیناپسی، تغییراتی نیز در ضخامت ماده‌ی خاکستری مغز در طی این رشد صورت می گیرد. میزان چشمگیری از چگالی ماده‌ی خاکستری مغز بین دوران جوانی و بزرگسالی از بین می رود و از ۷ تا ۶۰ سالگی تقریبا % 32 کاهش پیدا می کند. چگالی ماده‌ی خاکستری مغز از یک الگوی غیر خطی با افزایش سن و نسبت به سیناپتوژنز تبعیت می کند. در بیشتر مناطق قشر مغز، حجم ماده‌ی خاکستری در سنین پایین افزایش پیدا می کند، و با آغاز دوران بلوغ شروع به کاهش گذاشته و ضخامت قشر مغزی در دوران بزرگسالی به یک حالت ثابت می رسد. نازک شدن ماده‌ی خاکستری مغز بیانگر به بلوغ رسیدن قشر مغز برای عملکرد تمرین های شناختی بسیار مفید و موثر است. کودکانی که نازک شدگی قشری بیشتری در نواحی لب های پیشانی خلفی چپ و جانبی دارند، عملکرد بهتری در سنجش های مربوط به افزایش هوش گفتاری از خود نشان می دهند. درست همانند سیناپتوژنز، از دست رفتن ماده‌ی خاکستری نیز در مناطق مختلف قشر مغز مسیر متفاوتی را طی می کند. کاهش در چگالی ماده‌ی خاکستری در قشرهای جانبی در اوایل دوران کودکی بین ۴تا ۸ ماهگی رخ می دهد با ادامه‌ی رشد کودک، این کاهش‌ها به مناطق مربوط به زمان گسترش پیدا می کند و در نهایت به قشر پیش پیشانی خلفی تا دوران جوانی می رسد. لوب پیشانی، منطقه ای از مغز که در پردازش های و ده بالاتر همچون عملکرد های اجرایی شرکت دارد، آخرین قسمتی است که به بلوغ می رسد. در مقابل، مناطقی از مغز که با عملکرد های پایه ای همچون مناطق حسی و حرکتی اولیه مرتبط است، بلوغ خود را خیلی زودتر آغاز می کنند. همزمان با تغییرات رشدی در ماده‌ی خاکستری مغز، تغییرات رشدی در ریزساختارهای ماده‌ی سفید نیز رخ خواهد داد. در مقابل الگوی غیر خطی دیده شده در رشد سیناپسی و چگالی ماده‌ی خاکستری، رشد ماده‌ی سفید مغز از یک الگوی خطی تبعیت می کند. حجم ماده‌ی سفید مغز با افزایش سن و با 4 / 12 درصد درست بین ۴ تا ۲۲ سالگی افزایش پیدا می کند. بلوغ ماده‌ی سفید به خوبی تا دهه‌ی دوم زندگی ادامه پیدا می کند. این ماهیت طولانی بلوغ ماده‌ی سفید بیانگر این موضوع است که میلین سازی نیز نقش مهمی در رشد توانایی های شناختی دارد که پروسه‌ی رشد طولانی را سپری می کند.
بلوغ مغز و هوش
واضح است که بلوغ مغز در یک دوره‌ی زمانی رشدی طولانی تبعیت می کند که در آن لب های پیشانی طولانی ترین زمان برای رسیدن به بلوغ را دارا هستند. هم ماده سفید و هم ماده‌ی خاکستری در قشر پیش پیشانی تا زمان رسیدن به دوره‌ی جوانی به طور کامل رشد نمی کنند. به طور مشابه، عملکرد تمرینات عملکرد های اجرایی همچنان ادامه پیدا می کند تا در نهایت به دهه‌ی دوم زندگی و به حالت ثبات برسد. وجود این تشابه در روند رشدی منجر به انجام پژوهش های بی‌شماری شده است که تمرکز خود را بر روی این رابطه به صورتی عمیق‌تر گذاشته اند. مطالعاتی که به بررسی تفاوت های مربوط به سن در عملکرد مغز در طی تمرینات عملکرد های اجرایی صورت گرفته است، حاکی از آن است که به نظر می رسد این دو فرآیند رشدی پیوند بسیار سفت و سختی به یکدیگر دارند. از fMRI برای روشن سازی چنین تغییرات عملکردی استفاده می شود. fMRI با ردگیری تغییرات در روند اکسیداسیون خون، ابزاری برای تصویربرداری عملکرد مغز در داخل بدن ارائه می دهد. این تکنیک، تکنیکی ایمن و غیر تهاجمی است و بنابراین از آن برای مطالعه‌ی عملکرد مغز در نوزادان و کودکان استفاده می شود.
استدلال در کودکان یک موضوع بسیار مهم است که به آن ها کمک می کند در تفکرات منطقی و تحلیل مسئله های پیچیده پیشرفت کنند. استدلال در کودکان به طور معمول به عنوان یک فرایند تفکری یاد داده می شود که در آن کودکان می توانند به شیوه ای ساختارمند و معقولانه به نتیجه گیری بپردازند. استدلال در کودکان توانایی های ذهنی و هوشی آن ها را بهبود بخشیده و آن ها را قادر می سازد تا بتوانند در برابر مسائل پیچیده فکر کنند و به صورت منطقی به آن ها پاسخ مناسب دهند. مرکز تست هوش دکتر صابر، بهترین مرکز برای سنجش هوش کودکان، با در نظر گرفتن تست های مختلف هوش و بررسی استدلال در کودکان، به درمان مشکلات ذهنی و هوشی کودکان کمک می کند. پرورش مهارت های استدلال سیال به کودک این توانایی را می دهد که قدرت حل مسئله خود را بهبود بخشیده و در موقعیت های جدید درست تصمیم بگیرد.
به طور کلی، یک تست “خوب” هوش تستی است که از تمریناتی استفاده می کند که برای کودک جدید هستند و به استدلال سیال نیاز دارند. این تمرین های استدلال در کودکان پیچیده هستند و در آن ها کودک می‌بایست منابع مختلف اطلاعاتی را به منظور کامل کردن تمرین، با هم ترکیب کند. هر جنبه از عملکرد های اجرایی، توجه و تمرکز زیادی بر یکی از جنبه های خاص شناخت دارد. به عنوان مثال، تمرین های مربوط به حافظه کاری به بروزرسانی اطلاعات نیاز دارد. به عبارت دیگر، کودکان می بایست بتوانند اطلاعات را در ذهن خود نگه دارند و به هنگام حل یک مسئله و یا انجام یک تمرین پیچیده آن را دستکاری کنند. تمرین هایی که تغییر موضع را ارزیابی می کنند حاوی دو مولفه هستند : اول این که، کودک باید به هنگام انجام یک فعالیت قانون را یاد بگیرد. دوم، کودک باید یک قانون جدید یاد بگیرد و حالا از این قانون جدید برای کامل کردن فعالیت استفاده کند. در تمرینات مربوط به کنترل بازدارندگی، کودک باید یک واکنش غالب را مهار کند ( از آن جلوگیری کند ). این کار می تواند یا به وسیله توقف واکنش قبل از آن که شروع شود، و یا توقف واکنش در فعالیتی که در حال انجام است، صورت گیرد. در تمرینات مربوط به برنامه ریزی، کودک باید به دنبال رسیدن به یک هدف نهایی باشد. تمرینات استدلال در کودکان معمولا به وسیله این که کودک چه تعداد خطا و اشتباه انجام داده است و در چه بازه زمانی هدف را کامل کرده است، امتیاز دهی می شود. تمامی انواع تمرینات عملکرد های اجرایی به اندازه گیری کارایی پردازش برای کامل کردن تمرین نیاز دارد، نه به کامل کردن خود تمرین. این معمولا همان چیزی است که تکالیف عملکرد های اجرایی را از دیگر آزمایش های عصبی روانی متمایز می سازد. به عنوان مثال، در تکالیف تغییر موضع، پزشکان علاقه ای به نتیجه آزمایش ندارند، بلکه به این که کودک چطور آن را انجام داده است، چه تعداد اشتباه توسط کودک صورت گرفته است و آیا این که کودک واقعا می تواند از یک واکنش به واکنشی دیگر تغییر موضع بدهد علاقه نشان می دهند.
سنجش های استدلال در کودکان
ما در اینجا به تست های هوش و معتبر تجاری که شامل هنجارهایی برای کودکان است، اشاره کرده ایم. این فهرست یک فهرست جامع نیست بلکه ما آزمون هایی را نشان داده ایم که دارای سودمندی و کارایی بالینی برای ارزیابی استدلال در کودکان است. از برخی از سنجش های عالی و برجسته عملکرد های اجرایی در پژوهش های رشدی و بالینی مربوط به استدلال در کودکان استفاده شده است، اما، با توجه به نبود هنجارها و نرم های استاندارد، این سنجش ها در جدول زیر گنجانده نشده اند. به عنوان مثال،تمرینات مربوط به توقف – سیگنال به صورت گسترده ای به عنوان سنجش های بازدارندگی مورد مطالعه قرار گرفته اند، اما نسخه های قانونی و هنجاری کمی از این تمرینات رفتاری وجود دارد. در نتیجه، یک نسخه استاندارد تجاری از این تمرین معرفی خواهد شد.
عملکرد های اجرایی و استدلال در کودکان
گنجاندن عملکرد های اجرایی به عنوان یک حوزه قابل ارزیابی برای فهم چالش های کودکان در مدرسه و محیط زندگی خود امری مفید در خدمات کاردرمانی است. این موضوع همچنین می تواند پایه ای برای بازخوردها و پیشنهادات تحصیلی و رفتاری کودکان باشد. گنجاندن هر دو تمرینات عملکردی و رتبه بندی و توصیف گر های کیفی از افرادی که کودک را به خوبی در موقعیت های مختلف می شناسند ( رتبه بندی های والدین و معلمین، بررسی کارت های گزارش )، ازاهمیت ویژه ای برخوردار است. در اینجا استفاده از آزمون های استاندارد که شامل نرم ها و هنجار های مناسب هستند و از اعتبار پیش بینی خوبی برخوردارند، توصیه می شود. بنابراین، لازم است تا نیازهای تمرینی هر ابزار ارزیابی را به هنگام تفسیر عملکرد کودک، با دقت مورد بررسی قرار دهیم. به طور مشابه، لازم است به خاطر داشته باشیم که تمامی تمرین های ارزیابی به مهارت ها و توانایی های مختلفی نیاز دارد بنابراین ما توصیه می کنیم که از چندین سنجش استفاده شود و این که تجزیه و تحلیل دقیقی از نیازهای تمرین در تفسیر نتایج به کار گرفته شود. پژوهش های رشدی اخیر به سنجش های هیجان انگیز جدیدی از عملکرد های اجرایی دست پیدا کرده اند که می توان از آن برای همه کودکان استفاده کرد. ارزیابی های آینده عملکرد های اجرایی استدلال در کودکان از گسترش این تمرین ها بهره می برند تا تمامی مشخصه های اطمینان سنجی و اعتبار سنجی را برای کاربرد بالینی در آزمایشات خود بگنجانند. علاوه بر این، اهمیت ارزیابی عملکرد های اجرایی در زندگی روزمره به پذیرشی گسترده و جهانی رسیده است. سنجش های عملکردی آینده و تست هوش که بر اعتبار و اطمینان زیست محیطی تمرکز دارند، مورد استقبال ابزار های فعلی مقیاس های رتبه بندی و تمرین های عملکردی قرار خواهد گرفت.
بسیاری از کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، برای به دست آوردن توجه دیداری و شنوایی و هم چنین تقویت توجه به آموزش های ویژه ای نیاز دارند. کاردرمانی یکی از فرایند های مهم در درمان کودکانی است که به تقئیت توجه احتیاج دارند. توجه دیداری در پردازش و فیلتر کردن اطلاعات وابسته در حضور محرکات نامربوط دخیل میباشد. مغز توسط اطلاعاتی از تمام بدن و محیط بمباران میگردد. اگر همه ی آنها پردازش شوند، ظرفیت مغز بزودی پر خواهد شد. توجه دیداری و شنوایی در کودکان این اجازه را میدهد تا کودک آن چه را که مهم است در نظر گرفته و بقیه را نادیده بگیرد. این مسئله منجر به ایجاد یک سوال میگردد چگونه ما ویژگی های موجودیت را انتخاب میکنیم و چه اتفاقی برای سایر داده ها میافتد؟ مغز انسان به صورت برنامه ریزی شده بسیاری از محرک های محیطی را حذف می کند تا بتواند به محرک اصلی یا همان محرک انتخابی توجه نماید. تقویت توجه در کودکان توسط تکنیک های مختلف کاردرمانی و گفتاردرمانی انجام می گیرد و به کودکان با مشکلات نقص توجه و بیش فعالی کمک می کند توجه خود را روی محرک های مناسب نگه دارند. مرکز درمان بیش فعالی و نقص توجه دکتر صابر با استفاده از تجهیزات پیش رفته مرکز نظیر اتاق توجه بینایی، اتاق توجه شنیداری و سنسوری روم در تقویت توجه کودکان بیش فعال به صورت تخصصی فعالیت می نماید. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه بهبود تقویت توجه کودکان و هم چنین توجه دیداری و شنوایی کودکان در دو منطقه غرب و شرق تهران مشغول به فعالیت می باشد.
توجه شنوایی
آزمایشات انجام گرفته در ۱۹۵۰ با بررسی پدیده ی Cocktail party پاسخ میدهد. آزمودنی ها با دو جریان متفاوت گفتاری مواجه شدند هر کدام با یک گوش، بوسیله هدفون از آزمودنی ها خواسته شد تا فقط به یک کانال از طریق تکرار کردن آن چه می شنوند گوش فرا دهند. زمانی که از نظر فیزیکی بین صداها تفاوت وجود داشت برای مثال جنسیت گوینده یا شدت صدا آزمودنی ها، قادر بودند تا به پیام شنیداری انتخاب شده گوش فرا دهند و آن چه را که شنیده اند تکرار کنند. زمانی که هر دو جریان صداهای یکسانی داشت سخت بود تا معنای دو پیام را از هم افتراق دهند. این آزمایشات اولیه پیشنهاد داده است که انتخاب بعد از ذخیره ی موقت و قبل از پردازش معنایی صورت میگیرد. آزمایشات بعدی برخی از یادآوری ها را از کانالی که مورد توجه قرار نگرفت توضیح داده اند در واقع این اطلاعات فیلتر نشده اند اما به آنها توجه شده است. زمانی که بار درکی پایین است، ظرفیت توجه انتخابی بیشتری در دسترس است.
توجه انتخابی چیست؟
توجه انتخابی در جهان بینایی مکانیسمی است که نظر کردن به “دیدن ” تبدیل میکند. توجه انتخابی به دو دسته توجه دیداری و توجه شنیداری تبدیل می شود. یک مثال از این مسئله، اسکن کردن قفسه سوپر مارکت برای پیدا کردن یک پاکت مخصوص حبوبات است که ما آنهایی را که شبیه نمی باشند نادیده میگیریم و میتوانیم به طور انتخابی به پاکتی که میخواهیم بخریم توجه کرده و آن را تفسیر کنیم مفسرهای مختلف از این که توجه به علت محدودیت های بسیار در ظرفیت مان جهت پردازش اطلاعات بینایی انتخابی میباشد، حمایت کرده اند که منجر به مفهوم رقابت محرک ها برای منابع محدود می شوند شواهدی در انسانها برای رقابت عصبی با استفاده از FMRI یافت شده است که محرکهای مختلف بینایی هم بطور متوالی و هم همزمان وجود دارند. مطالعات مختلف نشان داد که بازنمودهای همزمان، پاسخ های ضعیفی را نسبت به بازنمودهای متوالی تحریک میکنند که علت آن رقابت بین آنها میباشد.
توجه دیداری
تحقیقات اولیه، توجه دیداری را کشف کرده است که با استفاده از تکالیف جستجوی بینایی بدست آمده اند. در یکی از آنها از آزمودنی ها خواسته شد تا یک محرک هدف را در آرایشی تشکیل شده از ۳۰ محرکهای مزاحم پیدا کنند و زمان پاسخ به محرک هدف ثبت گردد. ویژگی های بینایی هدف، برای مثال شکل یا رنگ و تعداد عوامل مزاحم در آزمایش های مختلف متفاوت بود. زمانی که هدف و عوامل مزاحم بوسیله یک بعد از هم متمایز میشوند پاسخ زمانی به هدف سریع خواهد بود و توسط تعداد محرکهای مزاحم تاثیر نمی پذیرد که یک فرایند انتخابی موازی سریع را پیشنهاد میدهد در شرایط دوم هدف توسط ترکیب ویژگی ها تعریف میشود. برای مثال رنگ و شکل و یکی از این ویژگی ها با تعدادی از عوامل مزاحم تقسیم میشود. در این جریان زمان پاسخ به محرک هدف طولانی میشود و به تعداد محرکها در آرایش وابسته خواهد بود که این مسئله پیشنهاد میکند که پردازش توجه در یک جستجوی سریالی، در یک زمان، تا زمانی که محرک هدف پیدا شود انجام میشود. پارادایم جستجوی بینایی میتواند با جستجوی یک دوست در یک ایستگاه قطار شلوغ مقایسه گردد یک جستجوی موازی سریع زمانی اتفاق میافتد که دوست مورد نظر با ژاکت سبز، در میان تعداد زیادی از افراد که لباس طوسی پوشیده اند قرار دارد اگر شلوغی ناهمگون باشد، ویژگیهای اضافی مثل نوع آرایش مو قد و وزن در جستجوی سریالی برای پیدا کردن دوست اضافه خواهند شد و اگر محیط خیلی شلوغ باشد زمان زیادی خواهد برد. توجه بینایی glue را فراهم میکند که به ما اجازه میدهد تا یک شی را در مجموعه ای از ویژگیهای بی معنی ببینیم.
توجه دیداری و شنوایی
دو شکل از پردازش در توجه دیداری وجود دارد که به بازشناسی اشیا کمک میکند: پردازش موازی سریع از خصوصیات واحد، برای مثال رنگ جعبه ی حبوبات در قفسه، یا پردازش سریالی آهسته تر تمام اشیاء برای مثال جستجوی کل جعبه اخیرا رشد، تئوری ها پیشنهاد کرده است که انتخاب میتواند در سطوح مختلفی عمل کند و جستجوی بینایی تنها موازی یا سریالی نمیباشد. مطالعات نشان داده است که جستجو می تواند توسط نادیده گرفتن محرکاتی که ویژگیهای مشترکی با هدف ندارند، انجام گردد. این مسئله نشان دهنده ی این است که در جهان واقعی محرکها بسیار گوناگون هستند. برای این دیدگاه حمایتی وجود دارد که مهمترین عامل در تکالیف جستجوی بینایی درجه ای میباشد که محرک هدف میتواند از سایر محرک ها متمایز گردد. توجه انتخابی بینایی، زمانی نیاز می باشد که تمایز بین محرک هدف و سایر محرک ها دشوار باشد. زمانی که تمایز محرک هدف آسان می باشد برای مثال یک ماشین اسپورت قرمز در یک پارکینگ، جستجوی سریالی ماشین به ماشین برای پیدا کردن آن نیاز نمیباشد. مطالعات بیشتری در مورد توجه انتخابی بینایی و شنوایی نقش پردازش بالا به پایین را مدنظر قرار می دهند. Dumcan, desimone در سال ۱۹۹۵ پیشنهاد میکنند که پردازش بالا به پایین در توجه انتخابی ما را برای دریافت اطلاعاتی که از نظر رفتاری به سایر دادهها مربوط اند آماده میکند که این مسئله میتواند توسط تعدادی از مطالعات FMRI که نشان میدهند توجه فضایی کرتکس بینایی اولیه را که قبلاً فقط به عنوان ناحیه حسی مورد نظر بود تحت تاثیر قرار میدهند حمایت شود بنابراین یک ارتباط مستقیم بین سیستم های حسی و شناختی در یک سطح ذاتی وجود دارد.
چگونگی تعیین توجه دیداری و شنوایی
تئوری های رقیب بسیاری راجع به این که توجه دیداری و شنوایی چگونه تعیین میگردد وجود دارند: تجربیات گذشته تشخیص محرکهای اولویت دار را زمانی که اطلاعات غیر مربوط مهار شده اند هدایت می کند. مثالی از این مسئله یک والد است که با صدای ترافیک در شب میخوابد اما همیشه به صدای گریه ی فرزندش پاسخ میدهد، بصورت ژنتیک مشخص می شوند. نکته ی بعدی این است که سیستمهای توجهی ما به میزان زیادی با اهمیت بقا در ارتباط هستند. بنابراین به ما به اطلاعاتی توجه میکنیم که بعنوان یک تغییر در محیط باز نمود پیدا می کند. با این حال این مسئله عنوان یک توضیح غیر موثر است، به خاطر این که ما تورش های توجهی آموخته شده را از طریق تجربه کسب میکنیم. برای مثال حرفه ای شدن در مورد این که چگونه حروف کلمات معنادار را بخوانیم تا این که تنها به عنوان شکل به آنها توجه کنیم. به طور خلاصه توجه انتخابی ما را قادر میسازد تا عملکرد یک سیستم را با ظرفیت محدود مناسب سازی کنیم، در حالی که به تاثیر از سطوح بالاتر جهت تمایز بین ارتباط محرک های رقیب اجازه میدهیم از نظر کلینیکی به خاطر این که توجه انتخابی برای کد گذاری اطلاعات در حافظه، بازیابی و دستکاری اطلاعات در حافظه کاری و اجرای موفقیت امیز رفتار هدفمند ضروری میباشد. نقص در توجه دیداری و شنوایی میتواند منجر به عدم تفسیر یا یکی از نقایص شناختی مشاهده شده در اسیبهای نورولوژیک گردد.
چگونه توجه دیداری و شنوایی تقویت میشوند؟
توجه دیداری و شنوایی از طریق تمرین‌های هدفمند و فعالیت‌های ساختاری‌افته تقویت میشوند. برای بهبود توجه دیداری، از بازی‌هایی مانند پازل، پیدا کردن تفاوت‌ها در تصاویر و دنبال کردن اشیا در حال حرکت استفاده میشود. برای تقویت توجه شنوایی، فعالیت‌هایی مانند گوش دادن به داستان‌ها و پاسخ به سوالات، تشخیص صداهای مختلف و انجام دستورالعمل‌های شفاهی مفید هستند. این تمرین‌ها به مرور زمان باعث افزایش تمرکز، بهبود پردازش اطلاعات و تقویت مهارتهای شناختی میشوند.
سوالات متداول:
1-آیا بازیهای کامپیوتری می‌توانند به تقویت توجه دیداری و شنوایی کمک کنند؟
برخی بازیهای کامپیوتری آموزشی که به طور خاص برای بهبود توجه و تمرکز طراحی شده‌اند، می‌توانند مفید باشند. با این حال، استفاده از این بازی‌ها باید محدود و تحت نظارت باشد.
2-آیا تغذیه میتواند بر توجه دیداری و شنوایی تاثیر بگذارد؟
بله، تغذیه مناسب مانند مصرف غذاهای غنی از امگا-۳، ویتامین‌ها و مواد معدنی میتواند به بهبود عملکرد مغز و تقویت توجه دیداری و شنوایی کمک کند.
مرکز تست هوش دکتر صابر با انجام انواع تست هوش تخصصی نظیر تست وکسلر و تست هوش بینه، همچنین تست های تخصصی توجه و تمرکز و ادراک بینایی به ارزیابی دقیق مهارت های کودک و سنجش بهره هوش کودکان می پردازد. مرکز تست و توجه کودکان، با سنجش تست هوش و تعیین نقاط قوت و ضعف کودک در جهت درمان صحیح و دقیق مشکلات کودکان کوشا می باشد. متخصصان کارآزموده مرکز توانبخشی دکتر صابر با تجربه بالا در حیطه انجام تست ها تفسیر دقیقی از نتایج تست بعمل آورده و درمانگران را در جهت درمان دقیقتر یاری می رسانند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
آزمون ادراکی- بینایی فراستیگ
دکتر مارین فراستیگ در کتاب آزمون پیشرفته ادراکی- بینایی فراستیگ، تمرینهایی را با 5 هدف کلی ارائه مینماید که به ترتیب به شرح زیر میباشد:
1) هماهنگی حرکتی- دیداری
2) تشخیص شکل از زمینه
3) پایداری یا ثبات شکل
4) طرز قرار گرفتن شکل در فضا (ادراک فضایی)
5) ارتباط فضایی
هماهنگی دیداری- حرکتی تست فراستیگ
ترسیم خطوط مستقیم، منحنی و زاویه دار بین دو شیء مختلف و یا از نقطهای به نقطه دیگر از جمله تمرینات این بخش میباشد. در صورتی که اگر کودک در اجرای این مراحل با مشکل رو به رو شود، باید عوامل زیر مد نظر قرار گیرد:
– محیط فیزیکی
– ضعف انگشتان دست
– غلبه طرفی
– عدم هماهنگی مناسب در عملکرد کودک
تقویت این بخش باعث تقویت هماهنگی چشم و دست، تثبیت برتری طرفی و رفع نارسا نویسی میگردد.
تمریناتی مشابه تست فراستیگ
1) مانند تمرین یک فراستیگ خطوط موازیی، به صورت مستقیم، مورب، شکسته و منحنیهایی در جهات مختلف کشیده از دانش آموز بخواهیم بین آنها طوری خط بکشد که به خطوط اطراف برخورد نکند. این تمرین شاید در ابتدا برای دانش آموز مشکل باشد، اما به مرور که بین چشم و دست هماهنگی ایجاد شود و دقت وی افزایش یابد، خطوطی که بین خطها کشیده میشود، کاملا بین دو خط قرار میگیرد.
2) تعدادی از دانش آموزان، در گرفتن درست مداد مشکل دارند که در ابتدا درست گرفتن مداد، و زاویه صحیح گذاشتن دفتر یا کاغذ در مقابلشان را به آنها آموزش میدهیم، سپس میگوییم با گچ یا ماژیک (خط درشت)، ابتدا روی تخته سیاه و وایت بورد و روی کاغذ بنویسد.
3) فشار دادن توپ نرم با انگشتان و انداختن توپ در حلقه ی مینی بسکت.
4) استفاده از قلاب ماهیگیری برای این کار دو نوع وسیله بازی در بازار موجود میباشد. در نوع اول ماهیها را با دست روی زمین میچینیم. دانش آموز آنها را با قلابی که یک آهن ربا به سرش وصل است میگیرد، اما در نوع پیشرفتهتر، ماهیها درون یک صفحه چرخان هستند که دانش آموز علاوه بر هماهنگی چشم و دست، باید سرعت عمل و دقت و تمرکز نیز داشته باشد چون زمانی که صفحه میچرخد، دهان ماهیها باز و بسته میشود و دانش آموز همزمان با باز شدن دهان ماهیها باید بلافاصله آنها را بگیرد.
5) کوبیدن میخ، مچاله کردن کاغذهای باطله با انگشتان دست و درست کردن شکلهای حجم دار.
6) تیر اندازی با تفنگ پلاستیکی
7) بازی با توپ و راکت
8) استفاده از توپ چسبناک و پرتاب آن به سوی هدف معین، برای دانش آموزانِ کوچکتر و استفاده از دارت برای سنین بالاتر
9) بازی بولینگ
10) پیچاندن نخ دور قرقره
11) حمل استکان پر از آب، به شکلی که هنگام راه رفتن، آب آن نریزد.
12) حمل یک زنگوله با راه رفتن آرام و سریع، به نحوی که به صدا در نیاید.
13) چند شکل هندسی را روی کاغذ رسم کرده، از کودک بخواهیم با قیچی آنها را در آورد.
14) بازی پینگ پنگ
15) گرفتن و پرتاب کردن توپ
16) تیله بازی
17) بازی یک قل دو قل
18) اگر انگشتان و عضلات کوچک و بزرگ دست، ضعیف یا کوچک هستند، از مدادهای باریکتر (با قطر کمتر از مدادهای معمولی) استفاده شود ولی مداد خیلی کوتاه نباشد.
19) دوختن، در ابتدا با استفاده از کارتهای دوخت و بعد از ایجاد مهارت با سوزنهای درشت.
20) حروف را به صورت نقطه چین و بزرگ بنویسیم و دانش آموز آنها را با مداد دیگری پر رنگ کند.
21) حروف را به صورت درشت و تو خالی، روی برگه بنویسیم و دانش آموز با آبرنگ یا گواش و با انگشت اشاره حروف را رنگ کند.
22) حروف را به صورت درشت و تو خالی، روی برگه بنویسیم و دانش آموز، با کمک چسب و لپه، داخل آن را پر نماید.
23) حروف را به صورت درشت، با ماژیک بزرگ بنویسیم و دانش آموز آن را با قیچی در آورد.
24) از دانش آموز بخواهیم، در محلی که ماسه یا خاک نرم یا نمک قرار دادهایم با انگشت، حروف و کلماتی که از وی میخواهیم بنویسد.
25) خمیر بازی و گل رس
26) پرتاب اشیا به طرف هدف معین یا گرفتن اشیای متحرک در فضا
27) ریختن آب درون لیوان، که به تدریج، فاصله لیوان و پارچ، تا فاصله معین و نه چندان زیاد، افزوده شود.
28) طناب بازی و پریدن از روی طناب
29) انداختن لوبیا یا نخود، در داخل ظرف
30) حفظ تعادل چوب با یک انگشت: یک چوب صاف و با قطر مناسب به طول 21 تا 11 سانتی متر انتخاب کرده و از کودک خواسته شود سر چوب را روی انگشتش قرار دهد و آن را به حالت عمودی، در حال ایستاده یا راه رفتن نگه دارد.
31) بازی فوتبال دستی
32) انداختن حلقههای پلاستیکی، دور چوب عمودی
33) کشیدن ماشین با نخ، از بین موانع
34) ارائه تصویری از شخصیتهای کارتونی و مورد علاقه کودکان و درخواست از وی جهت چسباندن کاموا، با کمک چسب مایع، روی خطوط تصویر
35) استفاده از بازیهای کامپیوتری که موارد بالا در آنها باشد.
تست هوش چیست؟برای ترسیم نیمرخ هوشی باید در نظر گرفت که پنج عامل استدلال سیال،دانش، استدلال کمی، پردازش دیداری-فضایی و حافظه فعال،به عنوان عوامل سازنده انواع هوش محسوب گردیده و با بررسی دقیق عوامل سازنده تست آی کیو، میتوان به میزان و نحوه کارکردهای شناختی آزمودنی،دست یافت که این طبقه بندی انواع تست هوش کودکان از طریق بررسی کارکردهای شناختی در حیطه های هوش غیر کلامی و هوش کلامی، تسهیل می یابد.
علاوه بر ۵ عامل هوش که در ترسیم نیمرخ هوشی کاربرد دارد، باید به حیطه های غیر کلامی و کلامی نیز توجه خاصی را مبذول کرد و در تدوین نیمرخ هوشی، توانایی شناخت آزمودنی را در زمینه های کلامی و عملکردی (غیر کلامی) در نظر گرفت. حیطه های کلامی به سوالهای خاصی که آزمودنی پاسخ شفاهی می دهد، اطلاق می شود و معرف پاسخ های گفتاری آزمودنی است. در مقابل حیطه کلامی که در آن دقت فزاینده‌ای در سوال نمودن و پاسخ دادن انجام میگیرد، حیطه غیرکلامی، با زمینه‌های عملکردی سر و کار دارد و از آزمودنی خواسته می شود تا تکلیف خاصی را انجام دهد.
با تاکید بر تاریخچه آزمون های هوشی بینه- سیمون، مشاهده میشود که، نسخه اول( ۱۹۰۵) ،نسخه دوم( ۱۹۰۸) و نسخه سوم (۱۹۱۱) تنها سطح هوشی را محاسبه می کردند، در حالی که در نسخه اول( ۱۹۱۶) و نسخه دوم( ۱۹۳۷) مقیاس های هوشی استنفورد- بینه، تنها هوشبهر کل محاسبه می‌شد. در نسخه سوم (۱۹۶۰) و نسخه چهارم مقیاس هوشی استنفورد- بینه( ۱۹۸۶)، علاوه بر هوشبهر کل، هوش غیر کلامی و هوش کلامی نیز محاسبه می گردید.
امروزه، بهره گیری از هوشبهر کل، هوش کلامی و هوش غیرکلامی توسعه یافته و علاوه بر ترسیم محیط های غیر کلامی و کلامی در نیمرخ هوشی، به عوامل سازنده هوش نیز توجه خاصی مبذول می شود. بدین ترتیب که عوامل سازنده هوش،در حیطه های غیر کلامی و کلامی عنوان گردیده و پس از آن، نیمرخ هوشی با تاکید بر عوامل سازنده هوش در حیطه های غیر کلامی و کلامی مطرح میشود. بنابراین برای ترسیم نیمرخ هوشی، در نسخه نوین هوش آزمایی تهران- استانفورد- بینه، به بهره‌گیری از هوشبهر استدلال سیال، دانش،استدلال کمی، پردازش دیداری-فضایی و حافظه فعال پرداخته و هوشبهر کلامی، هوشبهر غیر کلامی و هوشبهر کل نیز در ترسیم نیمرخ هوشی به کار برده میشود.
با بررسی نقادانه ی تست هوش، می توان نقاط ضعف و قوت آزمودنی را در زمینه های هوش غیر کلامی و هوش کلامی به دست آورد و با مقایسه توانایی‌های شناختی در حیطه های غیر کلامی و کلامی، رهنمودهای کاربردی را برای انتخاب رشته تحصیلی،گزینش شغل و دیگر فرایندهای مرتبط با راهنمایی و مشاوره شغلی- تحصیلی،فراهم کرد. از این رو،با استفاده از تست هوش در زمینه‌های هوش کلامی و هوش غیر کلامی، می توان اطلاعات کاربردی را برای انتخاب رشته تحصیلی، گزینش شغل و تمامی زمینه های راهنمایی و مشاوره شغلی-حرفه ای، به دست آورد؛ زیرا توانایی های شناختی به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده موفقیت شغلی و تحصیلی محسوب میشوند.
کسب اطلاعات پیرامون کارکرد شناختی آزمودنی در عوامل پنج گانه سازنده هوش که در حیطه های غیر کلامی و کلامی مطرح می شود، ساختار نسخه نوین تست هوش کودکان تهران-استنفورد-بینه را در ده حیطه مجزا قرار می دهد. حیطه های ده گانه ی تست های هوش سازنده نسخه نوین تست هوش تهران-استانفورد- بینه، به عنوان خرده آزمون شناخته میشوند. بنابراین، نسخه نوین تست هوش تهران-استنفورد- بینه، دارای ده خرده آزمون است چه عوامل سازنده هوش در حیطه های غیر کلامی و کلامی، تحت عنوان خرده آزمون،عنوان می گردند.
این ده خرده آزمون، توانایی ارائه ۸ هوشبهر را فراهم میکند و اطلاعات مکفی را پیرامون توانایی‌های شناختی آزمودنی با عناوین هوشبهر کل، هوشبهر کلامی، هوشبهر غیر کلامی، هوشبهر استدلال سیال، هوشبهر دانش، هوشبهر استدلال کمی، هوشبهر پردازش دیداری- فضایی و هوش بهر حافظه فعال، ارائه می نماید. به گونه‌ای دقیق، می توان خرده آزمون های ده گانه نسخه نوین تست هوش تهران- استنفورد- بینه، و هشت هوشبهر را به شرح زیر مطرح ساخت.:
عوامل سازنده نیمرخ هوشی تست هوش تهران -استنفورد-بینه
حیطه ها
عوامل
هوش کلامی
هوش غیر کلامی
هوشبهر
استدلال سیال
استدلال سیال کلامی
استدلال سیال غیر کلامی
هوشبهر استدلال سیال
دانش
دانش کلامی
دانش غیر کلامی
هوشبهر دانش
استدلال کمی
استدلال کمی کلامی
استدلال کمی غیر کلامی
هوشبهر استدلال کمی
پردازش دیداری- فضایی
پردازش دیداری- فضایی کلامی
پردازش دیداری- فضایی غیر کلامی
هوشبهر پردازش دیداری- فضایی
حافظه فعال
حافظه فعال کلامی
حافظه‌ی فعال غیر کلامی
هوشبهر حافظه فعال
هوشبهر
هوشبهر کلامی
هوشبهر غیر کلامی
هوشبهر کل
با تاکید بر مجموع یافته های حاصله در سطح و ستون جدول مزبور،میتوان عوامل سازنده نیمرخ هوشی را در نظر گرفت. بدین ترتیب که در ستون، به هوش کلامی،هوش غیر کلامی و هوشبهر کل پرداخته شده و در سطر، هوشبهر استدلال سیال، هوشبهر دانش، هوش بر استدلال کمی، هوشبهر پردازش دیداری-فضایی و هوشبهر حافظه فعال،جای دارد. بنابراین، برای ترسیم نیمرخ هوش، باید هشت هوشبهر را محاسبه کرد و از طریق مقایسه هوشبهر های هشت گانه، اطلاعات کاربردی را در زمینه های گزینش، گمارش،شناسایی و آموزش،تشخیص و درمان به دست آورد.
تست هوش استنفورد-بینه
پس از اینکه قرارداد آزمون های ده گانه سازنده نسخه نوین تست هوش تهران- استانفورد- بینه، اجرا و نمرات خام به نمرات تراز تبدیل شد و از طریق نمرات تراز،هوشبهر محاسبه گردید،در راستای اقدامات مرتبط با تفسیر،باید به تدوین نیمرخ هوشی پرداخت و ۸ هوشبهر را در تفسیر مد نظر قرار داد.
در نهایت، میتوان تدوین نیمرخ هوشی را به عنوان نقطه پیوند بین اقدامات سنجش و آموزش در نظر گرفت. نقطه عطفی که موجبات شکل‌گیری نهضت روانشناختی- آموزشی را فراهم ساخته است،بدین ترتیب که از یک سو به شناسایی نیازهای آموزشی به وسیله سنجش استثنایی و از سویی دیگر، به برنامه ریزی دقیق در راستای کاهش لنگرگاه های شناختی و توسعه توانمندی های هوشی، معطوف است. با توجه به اینکه شناسایی لنگرگاه های شناختی (کسب نمره پایین تر در یک خرده آزمون نسبت به خرده آزمون های دیگر در حیطه های غیر کلامی و کلامی) ،از مهمترین و اساسی ترین اقدامات در حیطه سنجش استثنایی محسوب میشود،ضروری است تا به این امر توجه ویژه ای مبذول شود.
تست وکسلر از تست های مهم قابل اجرا در کودکان است که در مرکز تست و سنجش هوش دکتر صابر انجام می شود.
برای تعیین بهره هوشی کودکان از تست های مختلف هوش استفاده می شود. تست هوش کودکان 2ساله با تست هوش کودک سه ساله متفاوت است. با توجه به اینکه مسئولیت خطیری برای آزمونگران روانشناختی وجود دارد که علاوه بر کسب دانش در زمینه های روانسنجی، باید به ویژگیهای فنی نسخه نوین تست هوش تهران- بینه نیز تاکید نمایند، مهارت کاربردی را از طریق برنامه های کاربردی به دست آورند و پیش‌نیازهای قانونی را برای اجرا، نمره گذاری و تفسیر تست های هوشی مزبور کسب کنند.دقت انجام تست هوش کودکان 4ساله و 3 ساله بسیار قابل اهمیت است. از این رو، ضروری است تا با مفهوم هوشبهر و نیمرخ هوشی آشنا شویم و به راحتی بتوانیم تفسیر دقیقی را پیرامون وضعیت نیمرخ هوشی آزمودنی ارائه دهیم. مرکز تست هوش دکتر صابر به انجام تمامی تست های استاندارد هوش، توجه و تست های ادراک بینایی و تست های تمییز شنوایی می پردازد.
هر چند که اصطلاح هوشبهر برای اولین بار توسط ویلیام اشترن مطرح گردید و پس از مدتی، لوئیس مدیسون ترمن توانست تا هوش بهر را از طریق اولین نسخه تست های هوشی استانفورد-بینه مشاهده کند، ولی هنوز هم هاله ای از ابهام در زمینه تفسیر هوشبهر و تدوین وضعیت هوشی وجود دارد. این گونه ابهامات باعث می شود تا صلاحیت حرفه ای آزمونگران روانشناختی به مخاطره افتاده و نتوانند دستاوردهای کاربردی روان سنجی را در عرصه‌های تحصیلی،شغلی، ورزشی، نظامی به نمایش بگذارند.
تاریخچه تست هوش کودکان
روسولیمو ،به عنوان یک روانپزشک حرفه ای که گرایش خاصی را به بهره‌گیری از دانش روان سنجی نشان می‌داد، توانست در نیروهای نظامی ارتش روسیه از دستاوردهای کاربردی اندازه گیری و سنجش بهره مند شود و نیم رخ توانایی‌های شناختی برای نیروهای نظامی را ترسیم کند. اقدام روسولیمو در راستای ترسیم نیمرخ توانایی، به عنوان نقطه عطفی در جنبش سنجش هوش ملاحظه می شود که پس از مدتی، ترمن از دستاوردهای روسولیمو استفاده کرد و او نیز توانست با همکاری رابرت یرکز و دیگر روانسنج های شاغل در بخش‌های نظامی ارتش آمریکا،نیمرخ هوشی را مورد استفاده قرار دهد.
روسولیمو در ارتش روسیه،برای هر فرد نظامی،نیمرخ توانایی شناختی را ترسیم می کرد و با تاکید بر نقاط قوت و ضعف وی در ایده های شناختی، به گزینش، گمارش و آموزش نیروهای نظامی تاکید می نمود. اقدامی که روسولیمو در زمینه تدوین نیمرخ شناختی انجام داد، پس از گذشت یک قرن، هنوز هم به قوت خود باقی است و توصیه می شود کارشناسان حرفه ای سنجش هوش، از دستاوردهای این روانپزشک برجسته استفاده نمایند و بتوانند با تاکید بر نیمرخ هوشی، نقاط قوت و ضعف آزمودنی را در راستای گزینش،گمارش و آموزش در زمینه های شغلی،مشخص سازند.
اقدامات روسولیمودر زمینه استفاده از نمودارهای هندسی برای نمایش زوایای متفاوت سازه های روانشناختی،باعث گردید تا وی برای اولین مرتبه اصطلاح نیمرخ روانشناختی را در ادبیات روانشناسی وارد نموده و در تاریخ علم روان سنجی،نقطه عطفی را به وجود آورد. بهره گیری از نمایش هندسی عوامل سازنده یک سازه با استفاده از نمودار واضح و گویا که تحت عنوان نیمرخ روانشناختی معرفی شده بود، از دستاوردهای یکی از بزرگترین روانپزشکان روسیه، روسولیمو است که گرایش خاصی را به روان سنجی نشان می‌داد.
تست هوش کودک 3ساله و 4ساله
در مواقعی که تنها یک هوشبهر کل محاسبه می شود، محاسبه یک نمره کل به عنوان هوشبهر ،در مقایسه با تدوین نیمرخ هوشی، اقدامی ساده انگارانه و غیرکاربردی است، زیرا هیچ گونه اطلاعاتی را پیرامون نقاط ضعف و قوت آزمودنی در حیطه های متفاوت ارائه نمی دهد. بنابراین،بهره گیری از نیمرخ هوشی برای کودکان سه ساله،به اصل کاربردی کارشناسان روان سنجی که به عنوان حداقل داده و حداکثر اطلاعات معطوف است،اشاره دارد،زیرا با استفاده از نیمرخ هوشی،اطلاعات فراوانی پیرامون عملکرد شناختی آزمودنی در عوامل سازنده هوش حیطه های هوش و از همه مهم تر هوشبهر کل، به دست می آید.
بهره گیری از نیمرخ هوشی در زمینه های شغلی، تحصیلی گمارشی شغلی، کاربرد های ویژه ای را فراهم ساخته است. به راحتی میتوان از نیمرخ تست هوش در راستای شناسایی نقاط ضعف و قوت یک فرد استفاده به عمل آورد و رهنمودهای چند جانبه ای را برای شناسایی توانمندی های شناختی از یک سو و لنگرگاه های شناختی از سوی دیگر، ارائه نمود. کاربرد نیمرخ هوشی در تست های هوش کودکان 3ساله و 4ساله، متنوع بوده و اطلاعات مناسبی را برای برنامه ریزان آموزشی در نهضت سنجش روانی- آموزشی فراهم می نماید تا از این طریق بتوان به نیاز سنجی تاکید کرد و برنامه ریزی انفرادی را برای پرورش توانمندی های شناختی در روند افزایش استعداد های چشمگیر و کاهش لنگرگاه های شناختی،صورت داد.
عوامل سازنده هوش، بر مبنای نظریه هایی که پیرامون توصیف و تبیین هوش عنوان می‌گردند، متفاوت است. جان هاوارت گاردنر ،به ۷ عامل در زمینه تست هوش اشاره کرد و پس از مدتی، عوامل سازنده تست هوش کودک را در هشت عامل مطرح ساخت و سپس عوامل ۹ گانه هوش را عنوان کرد. نظریه پردازان هوش،در زمینه عوامل سازنده تست هوش، دیدگاه‌های متفاوتی را عنوان میکنند، ولی سازندگان مقیاس های نسخه پنجم تست هوش آزمای استانفورد- بینه ،بر این عقیده پافشاری می کنند که عوامل سازنده تست هوش کودک4ساله، در ۵ زمینه عنوان می‌گردند و استدلال سیال، دانش، استدلال کمی، پردازش دیداری- فضایی حافظه فعال را شامل میشوند. از این رو، با تاکید بر نسخه نوین تست هوش آزمای تهران- استانفورد-بینه،باید به پنج عامل تحت عنوان عوامل سازنده نیمرخ تست هوش کودکان 3 و4 ساله تاکید فزاینده ای نمود.
تدوین تست هوش کودکان 2ساله- 3ساله- 4ساله
در تدوین نیمرخ تست هوش کودکان، باید پنج عامل را به عنوان عوامل سازنده تست هوش در نظر گرفت که به گونه‌ای دقیقتر در حیطه مفهوم سازی هوش، نظریه های مرتبط با هوش و از همه مهمتر روایی سازه و محتوایی مقیاس های تست هوش نسخه نوین تهران- استانفورد-بینه عنوان می شوند. با این وجود،در تدوین نیمرخ تست هوش کودکان،باید به عملکرد آزمودنی در عوامل پنجگانه سازنده هوش توجه خاصی را مبذول کرد. علاوه بر آن، در تفسیر نیمرخ تست هوش کودک،باید به تفاوت های معنی دار بین عملکرد کودک 3 و4ساله در عوامل پنج گانه هوش توجه نمود. برای مثال،در مواقعی که هوشبهر به دست آمده در عامل حافظه فعال، از دیگر عوامل پایین‌تر باشد،می توان به شناسایی ناتوانی یادگیری حساس بود و تفسیر دقیق تری را پیرامون شناسایی ناتوانی یادگیری ارائه داد.
بررسی دقیق عوامل پنجگانه سازنده هوش، از نقاط مثبت نسخه نوین تست هوش آزمای تهران-استانفورد-بینه است که اطلاعات کاربردی را برای آزمونگران روانشناختی ارائه کرده و بسترهای مناسبی را برای شناسایی افراد استثنایی و گمارش در برنامه‌های آموزش و پرورش استثنایی فراهم می سازد. با توجه به عوامل سازنده تست هوش،میتوان استدلال سیال،دانش،استدلال کمی،پردازش دیداری- فضایی و حافظه فعال را به عنوان عوامل سازنده ی هوشبهر در نسخه نوین تست هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه،تعریف کرد.
بنابراین،با بررسی عملکرد آزمودنی در عوامل پنجگانه سازنده تست هوش کودک، اطلاعات مناسب و مکفی پیرامون نقاط ضعف و قوت کودک 3ساله و 4ساله در زمینه های شناختی به دست می‌آید. با توجه به اینکه در راستای موفقیت شغلی و تحصیلی،باید به عوامل سازنده هوش توجه کرد،شناسایی نیمرخ تست هوش کودکان از مهمترین اقدامات کاربردی است که راهکارهای مشخصی را در زمینه های گزینش و گمارش شغلی- تحصیلی فراهم ساخته و نیازهای آموزشی کودکان در مقاطع پیش دبستانی را با تاکید بر سازه هوش،نشان می دهد.
مرکز تست هوش کودکان
بر مبنای نظریه هایی که در حیطه تست هوش کودک وجود دارد،عوامل سازنده هوش،متفاوت است. در برخی از رویکردهای نظری،از هوش به عنوان یک سازه عمومی یاد میشود که تمامی عوامل،تحت پوشش یک عامل عمومی به وجود می آیند. در مقابل رویکرد تکاملی به هوش،که توسط اسپیرمن ارائه شده، ترستون رویکرد چند عاملی را به هوش مطرح نموده است. امروزه،گاردنر از رویکرد نظری و روند مفهوم سازی هوش استفاده کرده و در راستای شناسایی عوامل سازنده هوش،از تحلیل های آماری بهره‌مند نشده است. او اعتقاد دارد که برای شناسایی عوامل سازنده تست هوش کودکان،نیازی به تحلیل عامل و فنون پیشرفته روانسنجی نبوده و به راحتی میتوان با بررسی دقیق و مشاهده نقادانه فعالیت های هوشمندانه کودکان خردسال،نه حیطه را به عنوان حیطه های سازنده هوش،در نظر گرفت.
هر چند که گاردنر به استفاده از فنون پیشرفته روانسنجی تمایل ندارد،ولی نظریه پردازان نوین در حیطه هوش، از رویکرد روان سنجی به عنوان اقدامی موثر در راستای شناسایی عوامل سازنده هوش،بهره‌مند میشوند. این افراد اعتقاد دارند،بر مبنای برنامه ریزی دقیق از روش های تحلیل عامل، شناسایی عوامل سازنده هوش،با فناوری نوین صورت گرفته و به گونه ای دقیق میتوان عوامل سازنده هوش را با استفاده از مفاهیم آماری و فنون روانسنجی بیان کرد.
بر مبنای رویکرد نظری کارول، هورن و کتل که کامل ترین مدل توانایی‌های شناختی را در بر دارد،شاخص سازی دقیقی از نسخه نوین تست هوش آزمایی تهران- استانفورد-بینه،انجام گرفت و پس از اینکه روایی محتوایی بر مبنای ملاک نظری تعریف و تعیین گردید،روایی سازه از طریق تحلیل عامل مورد بررسی قرار گرفت و پنج عامل به عنوان عوامل سازنده ی هوشبهر تحت عنوان استدلال سیال،دانش،استدلال کمی،پردازش دیداری- فضایی و حافظه فعال،معرفی شد.
بهترین مرکز سنجش هوش و استعداد در کودکان به مدیریت جناب آقای دکتر صابر به سنجش هوش کودکان توسط تست های تشخیصی نظیر تست هوش وکسلر برای تست هوش کودکان 7 ساله به بالا، تست هوش بینه برای ارزیابی هوش کودکان 3 ساله تا بزرگسالی و تست های توجه و تمرکز در کودکان،تست دقت بینایی و تست هوش ادراک بینایی، تست توجه شنیداری و دقت شنیداری در کودک و تست های روانشناسی کودک بر اساس به روز ترین تست های سنجش هوش کودکان پرداخته می شود. بهترین مرکز تست هوش کودکان در شرق تهران و غرب تهران با دارا بودن متخصصین سنجش در زمینه تست هوش خوب کودکان به انجام آزمون هوش کودکان در تمام سنین می پردازد.
انواع تست هوش دکتر صابر
1- آزمون بینایی- حرکتی فراستیگ( تست دقت بینایی- توجه بینایی)
تست توجه دیداری فراستیگ 5 نوع از مهارتهای بینایی حرکتی را ارزیابی می کند که شامل:
هماهنگی چشم و دست
تشخیص شکل از زمینه
ثبات شکل
تشخیص وضعیت درفضا
درک روابط فضایی
بر اساس نتایج حاصل از تست توجه بینایی وکسلر(تست دقت بینایی) سن ادراک بینایی حرکتی آزمودنی تعیین می شود و میتوان راهبردهای درمانی مورد نیاز آزمودنی را ارائه نمود.
2-آزمون وکسلر- تست هوش وکسلر
ارزیابی هوش بهر علاوه بر موقعیت های بالینی در مشاوره های تحصیلی، شغلی و گزینشی، در برخی مشاغل و حتی موارد قانونی مورد نیاز می باشد. نیاز به استفاده از آزمون های هوش در جامعه ما بر کسی پوشیده نیست، حتی عامه ی مردم نیز بدین نیاز واقف اند. یکی از معتبر ترین آزمون های هوش، تست هوش وکسلر می باشد که برای 3 گروه سنی پیش دبستانی، کودکان و بزرگسالان تهیه شده است. اولین مقیاس هوشی وکسلر در سال 1939 تحت عنوان تست هوشی وکسلر بلویو به منظور سنجش هوش بزرگسالان انتشار یافت. این مقیاس بعدا مورد تجدید نظر قرار گرفت و در سال1955 به عنوان تست هوش وکسلر برای بزرگسالان( ویس) منتشر شد.
علاوه بر بزرگسالان وکسلر برای دوره ی پیش دبستانی نیز اولین آزمون خود را تحت عنوان آزمون هوش وکسلر برای دوره ی پیش دبستانی در سال 1976 منتشر کرد. آزمون وکسلر ویژه ی سنین 4 تا 6.5 ساله بود. رضویه و شهیم این مقیاس را در شهر شیراز هنجاریابی کردند. چند سال بعد این آزمون هوش وکسلر تجدید نظر شد. فرم تجدید نظر شده ی تست هوش وکسلر ویژه ی کودکان 3 تا 7 ساله بود. در سال 2002 وکسلر پیش دبستانی سه منتشر شد، اما هیچ یک از این دو فرم در این مورد بهره برداری قرار نگرفته است.
در سال 1945 اولین آزمون هوش ویژه ی کودکان و یا در واقع دانش آموزان را منتشر کرد. این آزمون که تحت عنوان هوش وکسلر برای کودکان انتشار یافت. این فرم برای کودکان 6 تا 16 ساله تدوین شده بود. در ایران شهیم این مقیاس را در شهر شیراز هنجاریابی کرد. به نظر می رسد پر کاربرد ترین آزمون وکسلر، آزمون هوش وکسلر کودکان باشد چرا که حتی وکسلر و همکارانش بیشتر از دو مرتبه اهتمام به تجدید نظر و بررسی این مقیاس کرده اند به قسمتی که تاکنون چهار فرم از تست هوش وکسلر منتشر شده است، درحالی که از مقیاس های دیگر سه فرم انتشار یافته است.
تست هوش وکسلر از دو قسمت کلامی و غیر کلامی تشکیل شده است. قسمت کلامی تست هوش وکسلر به سوالاتی مربوط میشود که درک زبان یا استفاده از زبان به صورتهای مختلف (خواندن، نوشتن،صحبت کردن) را اندازه می گیرد و قسمت غیرکلامی تست هوش وکسلر بیشترجنبه عملی هوش را می سنجد. آزمون هوش وکسلر در سه سطح آزمودنی ها را ارزیابی می کند:
پیش از دبستان: 4-6 ساله
کودکان:6 -16 ساله
بزرگسالان: 16 سال به بالا
تست هوش وکسلر از 12خرده آزمون تشکیل شده است: اطلاعات عمومی، فراخنای اعداد، گنجینه لغات، محاسبه، درک و فهم، شباهت ها، تکمیل تصاویر، تنظیم تصاویر، طراحی مکعبها، الحاق قطعات، جستجوی نماد، و مازها.
علاوه بر بدست آوردن هوشبهرکلامی ، غیرکلامی و هوشبهرکلی ، از تست هوش وکسلر می توان برای تشخیص اختلالات یادگیری، سنجش آسیب مغزی و هوشبهر پیش مرضی استفاده نمود.
اعداد کسب شده ذیل از آزمون هوش وکسلر نشان دهنده سطح شناختی آزمودنی در جامعه می باشد:
زیر 55 نقص ذهنی
55 تا 70 تربیت پذیر
70 تا 80 آموزش پذیر
80 تا 90 مرزی
90 تا 110متوسط
110 تا 120 باهوش
120 تا 130 تیزهوش
130 به بالا نابغه( نخبه)
نمونه ای از خرده آزمون های تست وکسلر
خرده آزمون اطلاعات عمومی
کودک به سوال هایی پاسخ می دهد که شامل حیطه ی وسیعی از دانش عمومی است.
اصول کلی آزمون
هر سوال را کلمه به کلمه برای آزمودنی بخوانید و تا حدی که ضرورت داشته باشد تکرار کنید، ولی کلمات آن را تغییر ندهید.
اگر پاسخ آزمودنی به سوال مبهم بود، از او بخواهید که پاسخش را واضح تر کند با جمله های زیر:
منظورت چیست؟ یا بیشتر در مورد آن توضیح بده.
اگر آزمودنی اشتباها کلمه ی دیگری شنید و پاسخ اشتباه داد، سوال را با تلفظ صحیح دوباره تکرار کنید.
اگر کودکی پاسخ کلامی و غیر کلامی داد که با هم تضاد داشتند(مثلا گفت یک ولی دو انگشت نشان داد) به او بگویید: منظورت چیست؟ تا پاسخش روشن شود. سوالات 1 و2 آموزشی است در مورد این سوالات پاسخ صحیح را بعد از اجرا به آزمودنی بگویید ولی کمک دیگری نکنید.
نمره گذاری:
برای هر پاسخ درست یک نمره و هر پاسخ غلط و یا سوال های بدون پاسخ صفر نمره در نظر بگیرید.
نمونه سوالات به این صورت است: می گوید از تو می خواهم چند سوال بپرسم که به من پاسخ دهی، مثلا پایت را به من نشان بده. لمس یا اشاره به هر صورتی به پای خود یا آزمونگر یک نمره دارد. اگر کودک پاسخ غلط داد به او بگویید این پای من است .
3-آزمون هوشی استنفورد- بینه- تست هوش بینه
از مهم ترین دستاوردهای نسخه پنجم استانفورد – بینه این است که تناسب کاملی بین محتوای غیر کلامی و کلامی در هر عامل ارائه شده و بر این این اساس برای هرعامل که به گونه ای غیر کلامی و کلامیمطرح شده اند، هنجارهای خاصی در حیطه های هوش کلامی یا غیر کلامی مندرج گردیده است. همواره همبستگی بین دو حیطه غیر کلامی و کلامی بین 94/0 تا 97/0 به دست آمده است. این دستاورد را می توان از مهم ترین دستاورد های نسخه پنجم تست هوش استانفورد– بینه در نظر گرفت که دو هوشبر کلامی یا غیر کلامی را مطرح می سازد.
در واقع نسخه پنجم تست هوش استانفورد – بینه برای افراد بالای 14 سال چهار مقیاس را برای سطح بندی شناختی تدوین کرده است. مقیاس اول که از آن به عنوان مقیاس هوش بزرگسال معمولی یادمی شود، برای افراد بهنجار و متوسط جامعه کاربرد دارد. دیگر مقیاس های متفاوت برای کنش های شناختی پیشرونده، تحت عنوان تا حدی ممتاز، بزرگسال ممتاز و بزرگسال بسیار ممتاز عنوان می گردد.
تست هوش استنفورد بینه، محتوای غیرکلامی و کلامی یکسان را در همه ی عوامل دار است. علاوه بر آن برای هر خرده آزمون هوش استانفورد بینه میانگین 10 و انحراف استاندارد 3 مطرح می شود و با تاکید بر نمرات ترکیبی، میانگین 100 و انحراف استاندارد 15 را در محاسبه ی هوشبهرهای هشتگانه مد نظر قرار می دهد.
در نسخه پنجم به پنج عامل استدلال سیال، دانش، استدلال کمی، پردازش دیداری- فضایی و حافظه ی فعال تاکید می شود و هوشبهر غیرکلامی و کلامی محاسبه می گردد.
به صورت ظاهری، تفاوت نسخه چهارم و نسخه پنجم در آزمون هوش استنفورد بینه است که تصاویر، مکعب ها و اسباب بازی های جدید تر، زیبا تر و جذاب تر که درخشندگی بیشتری نیز دارند ارائه شده اند همچنین تنوع در روش مطرح کردن سوال ها موجب می شود تا رغبت کودکان پیش دبستانی در پاسخ به سوال ها افزایش یابد. در بر گرفتن دامنه سنی افراد از 2 تا 85 سال و محاسبه هوشبهر با استفاده از جداول تبدیل نمرات کاملا اختصاصی برای سنین مختلف جزء مزایای آزمون هوش استنفورد بینه است که سیر تکاملی مقیاس و تست های هوشی را عنوان می کند.
علاوه بر آن اقلام انتهایی افزایش یافته اند و سوال های بسیار سخت و بسیار آسان قرار داده شده اند تا بتوان با توجه به جدول زیر دامنه هوشبهر را مورد اندازه گیری قرار داد.
تست هوش استنفورد بینه شامل 10خرده آزمون است که در دو سطح هوش کلامی و هوش غیرکلامی اجرا می شود:
مقیاس ها دامنه هوشبهر
غیر کلامی از رقم 42 تا 158
کلامی از رقم 43 تا 156
مقیاس کل از رقم 40 تا 160
استدلال سیال از رقم 47 تا 153
دانش از رقم 49 تا 151
استدلال کمی از رقم 50 تا 149
پردازش دیداری- فضایی از رقم 48 تا 152
حافظه فعال از رقم 48 تا 152
مجموع مختصر از رقم 47 تا 153
تست هوش بینه برای سنجش هوشی افراد از 2تا 90ساله تدوین شده است. آزمون هوش بینه به صورت انفرادی اجرا می شود.
تست هوش بینه، هوشبهر غیرکلامی ، هوشبهر کلامی و هوشبهر کلی را بررسی می کند. همچنین از نتایج تست هوش میتوان برای تشخیص احتمالی: اختلالات یادگیری، توانایی برنامه ریزی، اختلالات حرکتی، اختلالات توجه و تمرکز، بیش فعالی و نقص توجه ، اضطراب ، افسردگی ،غفلت های آموزشی، اختلال زبان بیانی،و درمان کودکان اوتیسم استفاده نمود.
اعداد کسب شده ذیل از این تست هوش نشان دهنده سطح شناختی آزمودنی در جامعه می باشد:
40 تا 55 تربیت پذیر
55 تا 70 آموزش پذیر
70 تا 85 مرزی
85 تا 115 متوسط
115 تا 130 باهوش
130 تا 145تیزهوش
145 تا 160 نخبه ( نابغه)
4-تست توجه شنیداری وپمن- تست دقت شنیداری
تست توجه شنیداری دارای 4 جزء ذیل می باشد که براساس نیاز آزمودنی ، تک تک یا کلی اجرا می شود، این تست توجه شنیدای در سنجش دقت شنیداری و تمیز شنیداری کودکان با مشکلاتی نظیر بیش فعالی و نقص توجه، کودکان اختلال یادگیری و کودکان اوتیسم انجام می شود و مشخص می شود توجه شنیداری کودک در چه سطحی قرار دارد و در صورت نیار بر روی مهارت های دقت شنیداری و توجه شنیداری کودک درمان های لازم انجام می شود.
تشخیص توالی شنوایی- بیانی
تشخیص شنوایی
درک زبانی
تشخیص صداها
نتایج ارزیابی توجه شنیداری به صورت سن ادراک شنیداری ارائه می شود.
5-چک لیست مقیاس های رشدی (HR) :
آزمونگر در غربالگری ها برای تعیین توانمندی ها یا عدم توانمندی های کودکان از این پرسشنامه استفاده می کند. این پرسشنامه جهت بررسی مهارت های تعادلی، حافظه شنیداری، مفاهیم ریاضی، مهارتهای حرکتی ظریف و درشت،غلبه طرفی ، مهارت های ترسیمی و … استفاده می گردد.
6-آزمون CSI-IV :
این ابزار اختلالاتی نظیر: بیش فعالی ، نافرمانی ، نقص توجه ، سلوک، اختلالات رشدی ، اختلالات اضطرابی ، تیک ، اسکیزوفرنی، اختلالات خلقی، اختلالات دفع و اختلالات خوابیدن را مورد بررسی قرارمی دهد.
7-آزمون هوش ادراک بینایی- ساختاری بندرگشتالت:
آزمون ادراک بینایی شامل 9 تصویر است که هماهنگی چشم و دست ، ادراک دیداری – حرکتی ، پیش بینی پیشرفت تحصیلی ، آمادگی ورود به مدرسه ، هوشبهر غیرکلامی، سازماندهی، الگوبرداری و حافظه را مورد ارزیابی قرار می دهد. همچنین برای تشخیص اختلالات عاطفی کودکان ، ناتوانی های یادگیری و نارسایی های اعصاب یا آسیب های مغزی نیز کاربرد دارد. هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی اجرا می شود.
8-آزمون توجه و تمرکز استروپ- تست توجه و تمرکز
آزمون توجه استروپ برای مطالعه سوگیری توجه در اثر اضطراب شدید و فوبیا بکار می رود. تست توجه کلمه و رنگ استروپ برای ارزیابی انعطاف پذیری شناختی، مقاومت در برابر تداخل محرکهای بیرونی، و توانایی بازداری کردن یک پاسخ کلامی غالب یا مسلط استفاده می شود. تست توجه دارای3 مرحله می باشد که عبارتند از:
خواندن کلمات
نامیدن رنگها
نامیدن کلمات رنگی
این تست کمبود توجه و تمرکز در کودکان بیش فعال و کودکان با مشکلات اوتیسم همچنین در اختلالات توجه در کودکان اختلال یادگیریمورد استفاده قرار می گیرد. همچنین جهت تشخیص زود هنگام تست کمبود توجه و تمرکز مشکلات نقص توجه از آزمون توجه استروپ استفاده می شود.
9-آزمون توجه و تمرکز(D2)
این آزمون برای سنجش توجه انتخابی استفاده می شود و ویژه گروه سنی بین 9 تا60 ساله است. این تست توجه و تمرکز توانایی عمومی توجه انتخابی و تلاشمندی را بررسی می کند و همچنین در زمینه های تربیتی – آموزشی، و روانشناسی کار( صنعتی سازمانی)، روانشناسی بالینی، سلامت و نوروسایکولوژی کاربرد دارد.
10-پرسشنامه حسی
این پرسشنامه توسط والدین یا جانشین والدین پرمی شود. این تست حس های اصلی و فرعی، توجه و تمرکز، تن عضلانی، مشکلات دهانی- تغذیه ای، مشکلات خواب، بیماری هایی نظیر آلرژی، عفونت های مزمن، اگزما و…، ترس ها و وسواس ها، مشکلات اجتماعی،زبانی و گفتاری را مورد توجه قرار داده است.
11-پرسشنامه بیش فعالی و نقص توجه
این پرسشنامه توسط والدین یا جانشین والدین تکمیل می شود و طبق ملاکهای DSM-V طراحی گردیده است.
