مرکز اوتیسم دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران آماده ارائه خدمات توانبخشی به کودکان اوتیسم می باشد. دکتر صابر مدرس دانشگاه شهید بهشتی با سابقه بالا در زمینه تشخیص و درمان اختلالات طیف اوتیسم به گرد آوری متخصصان با تجربه در حیطه کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی اوتیسم و روانشناس کودک پرداخته و با بهره برداری از امکانات درمانی روز دنیا نظیر سنسوری روم، ماساژ درمانی، اتاق تقویت مهارت های شنیداری، اتاق تاریک، بازی درمانی، رفتار درانی کاردرمانی حسی و… به صورت کاملا حرفه ای در زمینه اوتیسم فعالیت می کند. با توجه به افزایش شیوع اوتیسم در دهه های اخیر نیاز به تشخیص و درمان به موقع در این کودکان بسیار حائز اهمیت است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
شیوع اوتیسم در کودکان جهان
شیوع اوتیسم بسیار بیشتر از آن چیزیست که تصور می شود. طبق آمار مرکز کنترل و پیشگیری بیماریها، در همه جا از هر 48 نفر یک نفر با این اختلال تشخیص داده شده اند. آمار انجمن اوتیسم آمریکا گویای وجود یک نفر مبتلا به اوتیسم در هر 59 نفر است، که آمار بسیار بالایی می باشد. این سازمان برآورده کرده است که هر روز ۵۰ خانواده در آمریکا متوجه می‌شوند که فرزندشان دچار اوتیسم است و البته هزاران نفر هم از این مشکل رنج میبرند و هنوز منتظرند تا تشخیص داده شوند!
شیوع اوتیسم در ایران
با توجه به این نکته که هنوز آمار دقیقی از کودکان اوتیسم در ایران وجود ندارد. اما انجمن اوتیسم ایران اعلام کرده است که به ازای هر 150 تولد در کشور یک کودک مبتلا به اوتیسم تشخیص داده می شود.
متخصصان هنوز در این مورد که آیا اوتیسم یک بیماری همه گیر است یا خیر به قطعیت نرسیده اند. برخی متخصصان می گویند شمار مبتلایان که هر ساله به طور هشدار دهنده ای رو به افزایش است گویا یک مشکل در حال رشد است، ولی هنوز نمی توان این وضعیت را اپیدمیک و هم گیر دانست. عده ی کمتری از متخصصان پا را از این هم فراتر نهاده و آن را اپیدمیک دانسته اند. ریشه این تفاوتها در این است که افراد مختلف چگونه آن را تفسیر می کنند. با این حال همه معتقدند که اوتیسم در حال گسترش است ولی هنوز کسی نمی‌تواند بگوید چرا. کسانی که هنوز برای اعلائم شیوع اوتیسم تردید دارند، می‌گویند به علت اینکه هم اکنون اطلاعات زیادی در مورد این اختلال داریم، پزشکان با دقت بیشتری می توانند این مشکل را در کودکان تشخیص دهند، از این رو تعداد زیادی از کودکان به نظر می‌رسد که دچار این اختلال باشند. آنها همچنین به تعداد رو به کاهش کودکانی که با انواع متفاوت عقب ماندگی ذهنی تشخیص داده شدند، اشاره میکنند که در واقع بسیاری از این کودکان به اشتباه برچسب اوتیسم می‌خورند.
همچنین متخصصان اطفال بیشتر در تشخیص اختلال اوتیسم مهارت یافته اند. به طور کلی، این متخصصان اوتیسم معتقدند که کودکان از یک تشخیص به تشخیص دیگر جا به جا می‌شوند، ولی دیگران، معتقدند چنین تعریفی تا حدی میتواند مسئول افزایش شیوع اوتیسم باشد و بر آنند که بیماری در حال گسترش است و به همین جهت، بسیار ضروری است که مراکز بهداشتی و همه پزشکان برای یافتن علل و مداخله های موثر تلاش نمایند. آنچه که میتوان درباره مشکلات روز افزون اوتیسم شرح داد، طبق مصاحبه رادیویی نشنال پابلیک با دکتر سوزان فلستین، هماهنگ کننده مرکز تحقیقات ژنتیکی اوتیسم هنوز هیچ ارقام صحیحی در مورد نسبت های تشخیص اوتیسم در دهه‌های گذشته وجود ندارد. به همین علت مقایسه ارقام و اعداد گذشته و حال مشکل است. میتوان چنین شرح داد که آنچه در این راستا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این است که بی شک اوتیسم به کمیابی گذشته نیست و در حقیقت، امروزه یکی از سریعترین اختلالات رشدی است که در کودکان دیده میشود.
نشانه ها و علائم اوتیسم در کودکان با افزایش سن متغییر است. کودکان کوچکتر علائمی نظیر عدم پاسخگویی به صدا های بلند، نداشتن خنده اجتماعی، ارتباط چشمی پایین و کج خلقی را از خود نشان می دهند. با افزایش سن تاخیر در گفتار، عدم توجه به اسم خود، بازی های تکراری، رفتار های عجیب مانند تکان دادن مداوم دست ها و چرخیدن به دور خود می تواند در کودک بروز کند. تشخیص علائم اوتیسم در دو سالگی توسط دکتر اوتیسم از این نظر بسیار حائز اهمیت است که درمان به موقع موجب تسریع بهبودی کودک و در موارد خفیف با کامل کردن درمان امکان خروج کودک از طیف کودکان اوتیسم وجود دارد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اهمیت تشخیص علائم اوتیسم در دو سالگی
پزشکان متخصص اوتیسم سن 2 تا 4 سالگی را تایم طلایی درمان برای کودکان طیف اوتیسم مطرح می کنند. اگر نشانه های اوتیسم در دو سالگی در کودک شناسایی شود کاردرمان و گفتاردرمان متخصص اوتیسم زمان لازم را برای انجام درمان های توانبخشی به موقع برای رسیدن به بهترین نتیجه درمانی دارا می باشد. متاسفانه به علت عدم آگاهی والدین از علائم اوتیسم در کودک دو ساله و حتی در کوچکتر از آن بسیاری از کودکان اوتیسم این زمان طلایی درمان را از دست می دهند. به همین علت آگاهی والدین از علائم اوتیسم در کودک دو ساله و سه ساله مهم و تعیین کننده است.
در زیر به شرح علائم یک کودک اوتیسم پرداخته می شود.
علائم هشدار دهنده اوتیسم در کودکان دو ساله
معمولا علائم اوتیسم در کودکان به مرور نمایان می شود و والدین کم کم متوجه تفاوت کودک خود با دیگران می شوند. اما در مواردی نیز ممکن است علائم به صورت ناگهانی بروز کنند. به این صورت که کودک توانایی های بدست آورده را از دست می دهد. برای مثال کودک دو ساله کلاماتی نظیر بابا، مامان و … را که قبلا بیان می کرده دیگر تکرار نمی کند یا در فعالیت های روزمره به کار نمی برد. ارتباط کودک با دیگران محدود یا کمرنگ می شود و بیشتر به بازی های غیر عادی نظیر بازی با چرخ ماشین اسباب بازی یا دویدن دور خود مشغول است. به نام خود عکس العمل نشان نمی دهد و خانواده اظهار می کنند که انگار کودک در دنیای خودش سرگرم است و متوجه تغییرات محیط نمی شود. عکس العمل هایی نظیر خیره شدن به ماشین لباس شویی یا صفحه تلویزیون همچنین راه رفتن روی پنجه پاه ها از علائم قابل مشاهده در سنین دو سالگی در کودکان اوتیسم می باشد. با صحبت های انجام شده با والدین کودکان اوتیسم به نظر می رسد همه آنها در زمان هایی متوجه این رفتار های متفاوت شده اند اما در بسیاری از موارد آن را گذرا تلقی کرده و یا به عنوان یکی از خصوصیات کودک خود در نظر گرفته اند. توصیه می شود در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق حتما با متخصصین روانپزشک اطفال جهت بررسی وضعیت کودک اقدام نمایید.
نشانه های اوتیسم در کودکان دوساله در روند زندگی
روزی که مادرم و خواهرم جین را به پیشواز مرگ بردم از خاطر نمی برم. مادرم در حالی که پشت فرمان نشسته بود به عقب برگشت و گفت این هم از کلاهت تمپل، حتما دوست داری موقع دیدار با گفتار درمانت خوشگل به نظر برسی، اینطور نیست؟ و سپس کلاه مخملی آبی مرا تا روی گوشی هایم پایین کشید و ماشین را روشن کرد. احساس میکردم که گوش هایم دارد له میشود و در حال تبدیل شدن به یک گوش غول‌آسا است. نوار دور کلاه فشار زیادی را بر سرم وارد می کرد کلاه را با عصبانیت از سرم کشیدم و فریاد زدم. فریاد زدن تنها راه نشان دادن تنفرم از پوشیده شدن موهایم با کلاه بود. نمیخواستم برای رفتن به گفتاردرمانی این کلاه را سرم بگذارم.
مادرم پس از توقف در مقابل چراغ قرمز به عقب برگشت و در حین این که آمرانه از من می‌خواست که کلاهم را سرم بگذارم، داخل بزرگراه شد. دلم می خواست آن کلاه دردناک را آنقدر بسابم تا آسترش از بین برود. همچنان که کلاه را بی وقفه در بین دستانم می ساییدم، بی صدا زمزمه میکردم. حالا کلاه روی پاهایم بی شباهت به یک لکه کثیف آبی نبود. تصمیم گرفتم که از دستکش خلاص شوم و آن را از پنجره ماشین به بیرون پرتاب کنم. اطمینان داشتم که مادر متوجه نخواهد شد، مشکل اینجا بود که در دو سالگی قادر به پایین کشیدن شیشه ماشین نبودم. زبری و داغی زیاد را روی پاهایم احساس میکردم. آن کلاه مثل یک هیولای روی پاهایم نشسته بود. بی اختیار به جلو خم شدم و کلاه را از شیشه کنار مادرم به بیرون پرتاب کردم. ناگهان صدای فریاد مادرم بلند شد. گوش هایم را گرفتم تا صدای آزار دهنده اش را نشنوم. او سعی کرد کلاه را بگیرد که ماشین منحرف شد و با تکان های شدید به سمت مخالف اتوبان تغییر جهت داد. من در حالی که به صندلی تکیه داده بودم از این بالا به پایین رفتن ها لذت می بردم. به یاد دارم که خواهرم، جین، به شدت گریه می کرد. حتی امروز هم بوته هایی را که در حاشیه بزرگراه کاشته بودن کاملا به یاد دارم. چشمانم را می بندم، گرمای خورشید، بوی دود و حتی تراکتور قرمزی را که لحظه به لحظه نزدیک تر می شد، با تمام وجود حس می کنم. مادرم نهایت تلاش خود را برای کنترل ماشین کرد، اما خیلی دیر بود و اتومبیل در حالی که از بغل به تراکتور برخورد کرد، متوقف شده صدای مهیب له شدن فلزی سنگین به گوش رسید. در حالی که خرده های شیشه به رویم پاشیده می شد، فریاد زدم (یخ ، یخ ، یخ.) به یاد دارم که هیچ احساس ترسی نداشتم و این اتفاق برایم ماجرایی هیجان انگیز بود.
یک طرف ماشین کاملا از بین رفته بود. این یک معجزه بود که ما هر سه نفر زنده بودیم و معجزه دیگر این بود که من خیلی واضح کلمه یخ را ادا کرده بودم. به عنوان یک کودک اوتیستیک یکی از بزرگترین معضلاتی که با آن دست و پنجه نرم می کردم، سخن گفتن بود. این معضل بی شباهت به لکنت نبود. در حقیقت کلمات بیرون نمی آمدند. در موقعیت های خاصی مثل مورد یاد شده کلماتی مانند (یخ) را به وضوح ادا می کردم، ولی این توانایی مختص شرایط بحرانی از جمله سانحه تصادف بود که هیجان و اضطراب بر موانع تکلم من چیره می شد. این یکی از همه جنبه های گیج کننده و آزاردهنده اوتیسم است که باعث پریشانی خاطره اطرافیان می شود. آنها با خود می اندیشیدند که چگونه گاهی قادر به تکلم هستم، در حالی که در شرایط دیگر کلامی از دهانم خارج نمی‌شود. به نظر می رسید که به اندازه کافی تلاش نمی کنم یا تا حد زیادی لوس هستم، و نتیجتاً عرصه را بر من تنگ تر می کردند.
شاید به خاطر عدم توانایی در برقراری ارتباط مناسب و همچنین زندگی در دنیای درونم، خاطرات کودکی من بسیار واضح است و مانند صحنه های یک فیلم بر صفحه مغزم به نمایش در می‌آیند. مادرم که در هنگام تولد من ۱۹ سال بیشتر نداشت، من را کودکی طبیعی و سالم و با چشمهای درشت آبی موهای پرپشت قهوه ای و چالی در چانه توصیف میکند. دختر بچه ای خوب و آرام به نام تمپل. اگر می توانستم در روزها و هفته‌های اول پس از تولدم را مرور کنم، آیا احساسی همچون سقوط از روی سطح شیبدار به ورطه تنهایی در درونم خواهد جوشید؟ آیا حواس پنجگانه ام با عکس العمل‌های بیش از حد یا نامربوط مرا به مرز جنون می رساند؟ آیا آن از خودبیگانگی را که دلیلش مغز آسیب دیده دوران جنینی بوده است، حس می کردم مشکلی که پس از تکامل یافتن قسمت آسیب دیده نمایان شد؟
مطالب فوق نمونه ای از مشکلات کودکان اوتیسم در دو سالگی و سه سالگی است. تشخیص اوتیسم در دو سالگی و درمان علائم اوتیسم در کودک دو ساله از موارد مهم و اساسی در کمک به روند رشد طبیعی کودک می باشد. مرکز اوتیسم دکتر صابر در زمینه تشخیص و درمان علائم اوتیسم در کودکان در کنار شماست. کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی کودکان اوتیسم از خدمات مرکز اوتیسم می باشد.
سوالات متداول:
1-فرزندم به صدای من واکنش نمی‌دهد، اما صداهای دیگر را می‌شنود. چرا؟
این ممکن است نشانه تفاوت پردازش حسی در اوتیسم باشد. برخی کودکان به صداهای خاص حساس‌اند و برخی اصلاً توجه نمیکنند. تست شنوایی و ارزیابی عصبی توصیه میشود.
2-آیا عدم اشاره کردن با انگشت در دو سالگی نگران‌کننده است؟
بله، کودکان معمولاً تا ۱۲-۱۸ ماهگی برای درخواست یا نشان دادن اشیا اشاره میکنند. عدم انجام این کار یک علامت قرمز اوتیسم محسوب میشود.
در سال های اخیر به دلیل پیشرفت های صورت گرفته در باب نحوه درمان اوتیسم، استفاده از دارو برای درمان اوتیسم روز آمد شده است. دارو های درمان اوتیسم عمده ترین نقش را در تعدیل خلق کودکان اوتیسم و کنترل رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان اوتیسم و افزایش توجه کودکان دارد. استفاده از داروهای ضد افسردگی با مقادیر اندک را نیز میتوان در بعضی موارد پیشنهاد نمود. هراز چندگاهی مطلبی درباره کشف داروی جدید اوتیسم مطرح می شود اما باید این نکته را مطرح کرد که متاسفانه هنوز هیچ دارویی به عنوان دارو اوتیسم از طرف ارگان های مربوطه شناخته نشده است و هیچ درمان قطعی برای آن یافت نشده است. مداخلات توانبخشی همچنان بهترین و تاثیر گذارترین درمان برای اوتیسم می باشد و داروهای اوتیسم که توسط دکتر اوتیسم تجویز می شود، درمان علامتی به حساب می آیند.
داروهای درمان اوتیسم یا تغذیه؟ کدام بهتر است
کودکان این طیف که در رده سنی پایینی قرار دارند از روش های زیست پزشکی مانند تکیه بر رژیم غذایی بدون کارئین ( شیر) و بدون گلوتن بهره زیادی برده اند. پروتکل دی ان اِن DNA که از طرف مرکز تحقیقات اوتیسم منتشر می شود، اطلاعات بیشتری را در زمینه تغذیه مکمل های غذایی و درمان های دارویی دیگر ارائه می کند. شایان ذکر است که این روشها در عین مفید بودن بر تعدادی از مبتلایان به اوتیسم بی تاثیر بوده است. اظهارات محققین مبنی بر استفاده از مقادیر پایین داروهای ضدافسردگی امروز هم مورد تایید است. زیرا مقادیر بالا باعث بی خوابی، اضطراب و تحریک پذیری می شود. در صورت مشاهده این علائم مقدار مصرف را باید سریعاً کاهش داد.
عوارض استفاده از دارو برای درمان اوتیسم
مصرف زیاد دارو عارضه معمول بی خوابی و بی قراری را به همراه دارد در صورتی که مصرف پایین دارو در کودک نتایج مطلوبی به بار می آورد کودکان بزرگتر و بزرگسالان مبتلا به اضطراب، وسواس یا افسردگی معمولا به درمان با ضد افسردگی های گروه SSRI همچون پروزاک در مقادیر پایین جواب مثبت میدهند کم ترین مقدار موثر ممکن که گاهی حتی ۴/۱ مقدار پیشنهادی است برای شروع به نظر می رسد. بسیاری از مبتلایان به اوتیسم خفیف ، موقعیت شغلی و زندگی شخصی خود را با مصرف پروزاک از خطر نابودی نجات داده‌اند. برتری این دارو در مقایسه با داروهای رده SSRI این است که در آن هیچ مورد حاکی از اختلال در هوشیاری گزارش نشده است. قوانین دارویی انگلستان تاکید می کند که بعضی از داروهای رده SSRI برای کودکان اوتیسم قابل تجویز نیست اما پروزاک را مستثنی کرده است و تجویز آن را برای رده سنی پایین مجاز میداند.
داروی اوتیسم خفیف
طیف اوتیسم بسیار گسترده است به طوری که گروهی نیاز به دارو درمانی ندارد. برای مثال کودکان اوتیسم خفیف کمتر نیاز به دارو درمانی خاصی دارند. اما گروهی دیگر به دلیل عدم مصرف دارو به ورطه نابودی کشیده شده‌اند داروهای آرام بخش نسل دوم دیسپردال وارد بازار شده‌اند که از عوارض جانبی آنها حرکت پریشی دیر رس( اختلال حرکتی) گزارش شده است که بی شباهت به پارکینسون نیست. دکتر جو هاگینز از متخصصان اوتیسم در کشور کانادا موثر بودن ریسپردال را برای کنترل خشم و هیجان نوجوان اوتیستیک فاقد گفتار تاکید کرده است و ادعا می کند که استفاده روزانه حداکثر ۲ میلی گرم از این دارو عوارض جانبی را نیز به حداقل می‌رساند. دکتر هاگینز برای بزرگسالان فاقد گفتار با اوتیسم خفیف بازدارنده هایی مانند پروپرانولول یا ضد تشنج ها مانند والپروئیک اسید را پیشنهاد می کند. از دیدگاه این محقق استفاده از SSRI ها و ضد افسردگی سه حلقه ای به دلیل بودنشان برای این گروه از بیماران مناسب نیست.
داروهای ضد افسردگی برای افراد مبتلا به اوتیسم خفف اغلب موثر تر است. اختلاف نظر بسیاری بین مدافعان تجویز داروهای معمول و علاقه مندان به روش های زیست پزشکی وجود دارد. در مورد مصرف دارو برای کودکان اوتیسم به پیشنهاد اولیه خود مبنی بر امتحان انواع رژیم های غذایی و مکمل ها و درمان توانبخشی مستمر ،پیش از روی آوردن به دارو را باور دارم. در سنین بالاتر تلفیقی از هر دو روش موثر تر است. مرکز توانبخشی اوتیسم در زمینه درمان اوتیسم با همکاری متخصصین روانپزشک کودک و مغز و اعصاب کودکان به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید.کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی کودکان اوتیسم از دیگر خدمات مرکز می باشد.
دارو درمانی برای کودکان اوتیسم
با توجه به این نکته که همانند علت بیماری اوتیسم که همچنان ناشناخته می باشد، در تحقیقات علمی تا به امروز هیچ درمان قطعی برای کودکان اوتیسم یافت نشده است. تا کنون درمان اوتیسم با دارو به درمان علائم مختلف بیماری اوتیسم می پردازند. دارو درمانی برای کودکان اوتیسم توسط دکتر مغز و اعصاب یا روانپزشک اطفال انجام می گیرد. استفاده از دارو برای کودکان اوتیسم همیشه برای والدین سخت و ناخوشایند بوده است. دارو برای درمان اوتیسم یکی از چندین درمان رایج و متداول در کنار درمان های توانبخشی می باشد. اما توجه به این موضوع که مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم یکی از معضلات خانواده این کودکان است، به نظر می رسد دارو درمانی در مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم یکی از راه حل های در دسترس می باشد. کلینیک توانبخشی دکتر صابر با سابقه 16 ساله در زمینه رفتار درمانی و توانبخشی کودکان اوتیسم تمام تلاش خود را در زمینه بهبود و اصلاح مشکلات رفتای کودکان اوتیسم توسط تکنیک های مختلف درمانی کودکان اوتیسم می نماید تا مصرف دارو برای درمان کودکان اوتیسم را به حد اقل رسانده و از عوارض آن بکاهد.
درمان مشکلات رفتاری کودک اوتیسم
مشکلات رفتاری می تواند زندگی را برای کودک اوتیسم و خانواده مشقت بار نماید. حتی کارهای ساده و عادی مثل خوابیدن شبانه نیز میتواند به یک مشکل رفتاری تبدیل شود. اغلب مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم میتواند معیاری از موفقیت نهایی کودک اوتیسم به دست دهد. رفتارهای دردسرساز کودک اوتیسم نه تنها کیفیت زندگی خودش را بلکه سایر اعضای خانواده را نیز تحت شعاع قرار می دهد. دراین بخش ضمن مرور مجدد نقایص نورولوژیک در اختلال اوتیسم نشان خواهیم داد که چگونه این نقایص منجر به مشکلات رفتاری در کودکان دارای اوتیسم میشود. طی همین روند راهکارهایی برای مدیریت آنها نیز ارائه خواهیم کرد. گاهی اوقات رفتارهای ناهنجار، محصول یادگیری است، لذا باید آنها را به کمک تکنیک های رفتاری خاموش کرد. گاهی نیز ریشه مشکلات رفتاری ناهنجار بیولوژیک است و در این صورت علاوه بر رفتار درمانی مصرف دارو نیز ضروری است.
والدین و مراقبین کودکان اوتیسم بین سن کودک و مهارتهای او همیشه شاهد یک فاصله می باشند. به همین دلیل تکنیک های مدیریت رفتاری که ممکن است برای بچه‌های کوچکتر پاسخگو باشد، در آن ها اثر بخشی اش را از دست می دهد. برای مثال ممکن است گذاشتن یک کودک نوپا در گهواره اش راه خوبی برای مواجهه با مشکل رفتاری اش باشد، اما وقتی کودک اوتیسم ۵ ساله چنین مشکلی را نشان دهد دیگر نمی‌توان او را توی گهواره محبوس کرد چرا که به راحتی از آن بالا رفته و بیرون می آید. کودکان اوتیسم ویژگی هایی از خود بروز می دهند که به واسطه آن بسیاری از تکنیک های رفتاری مورد استفاده برای مشکلات رفتاری کودکان طبیعی را نمی‌توان برای آنها استفاده نمود. برای مثال توجه کردن یا بی توجهی به کودک، ابزار قدرتمندی است که اکثر والدین برای اصلاح رفتار کودک شان از آن بهره میبرند، اما همین ابزار برای کودک اوتیسم که به والدینش بی توجه است ابزاری بی مصرف است.
داروهای محرک و غیرمحرک برای اوتیسم: تفاوتها و کاربردها
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) گاهی برای مدیریت علائم مانند بیش‌فعالی، پرخاشگری، یا مشکلات توجه نیاز به دارودرمانی دارند. داروهای تجویزی معمولاً به دو دسته محرک (Stimulants) و غیرمحرک (Non-Stimulants) تقسیم می‌شوند.
1. داروهای محرک (مثل ریتالین، آدرال)
برای بهبود تمرکز و کاهش بیش‌فعالی استفاده می‌شوند. ممکن است در برخی کودکان اوتیستیک عوارضی مانند بی‌خوابی یا کاهش اشتها ایجاد کنند. بیشتر برای کودکانی که علائم شدید ADHD همراه با اوتیسم دارند تجویز میشود.
2. داروهای غیرمحرک (مثل گوانفاسین، آتوموکستین)
برای کنترل تحریکپذیری، اضطراب و رفتارهای تکراری مؤثرند. عوارض جانبی کمتری دارند و معمولاً برای کودکان با حساسیت‌های حسی بالا مناسب‌ترند.
کدام یک بهتر است؟
پاسخ قطعی وجود ندارد! پروتکل درمان اوتیسم بر اساس نیازهای فردی کودک تعیین میشود. برخی کودکان به ترکیب هر دو نوع دارو نیاز دارند، درحالی که برخی دیگر فقط به رفتاردرمانی پاسخ میدهند. همیشه با روانپزشک کودک مشورت کنید.
چه زمانی باید دارودرمانی برای اوتیسم را شروع کرد؟ راهنمای جامع برای والدین
تصمیم گیری درباره شروع دارودرمانی برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) یکی از چالش برانگیزترین مسائل برای والدین است. در این مقاله به بررسی جامع معیارها و شرایط لازم برای شروع دارودرمانی می پردازیم.
معیارهای اصلی برای شروع دارودرمانی در اوتیسم
1. رفتارهای پرخطر و خودآزاری:
– زمانی که کودک رفتارهای خودآزارانه شدید مانند ضربه زدن به سر، گاز گرفتن یا کندن پوست نشان می‌دهد
– مواردی که این رفتارها باعث آسیب فیزیکی جدی به کودک یا اطرافیان میشود
– وقتی این رفتارها بیش از 5-10 بار در روز تکرار می‌شوند
2. پرخاشگری غیرقابل کنترل:
– حملات مکرر به دیگران (والدین، معلمان، همسالان)
– تخریب اموال و وسایل به صورت مداوم
– رفتارهایی که مانع حضور کودک در محیط‌های اجتماعی میشود
3. اختلالات شدید خواب:
– بی‌خوابی‌های مکرر که بیش از 3 شب در هفته اتفاق می‌افتد
– بیدار شدن‌های مکرر در طول شب
– مشکلات خواب که باعث اختلال در عملکرد روزانه میشود
4. بیش‌فعالی و نقص توجه شدید:
– عدم توانایی در تمرکز حتی برای کارهای ساده
– فعالیت بیش از حد که مانع یادگیری میشود
– رفتارهای تکانشی که خطرناک هستند
مراحل قبل از تصمیم به دارودرمانی:
1. ارزیابی جامع توسط تیم تخصصی:
– بررسی توسط روانپزشک کودک
– ارزیابی توسط روانشناس بالینی
– مشورت با متخصص مغز و اعصاب در صورت نیاز
1. دارودرمانی باید آخرین راه حل باشد:
– ابتدا تمام روشهای غیردارویی را امتحان کنید
– برای تصمیم‌گیری عجله نکنید
– نظر حداقل دو متخصص را جویا شوید
2. نظارت دقیق بر عوارض جانبی:
– تغییرات اشتها و وزن
– اختلالات خواب
– تغییرات خلق و خو
3. ترکیب دارو با سایر روشهای درمانی:
– دارو به تنهایی کافی نیست
– ادامه رفتاردرمانی ضروری است
– کاردرمانی و گفتاردرمانی را قطع نکنید
هشدارهای مهم:
– هرگز بدون نسخه پزشک به کودک دارو ندهید
– از داروهای گیاهی بدون مشورت پزشک استفاده نکنید
– دوز داروها را خودسرانه تغییر ندهید
– در صورت مشاهده عوارض جدی فوراً به پزشک مراجعه کنید
به یاد داشته باشید که دارودرمانی برای اوتیسم درمان قطعی نیست، اما در مواردی که رفتارهای کودک خطرناک است یا کیفیت زندگی او و خانواده را به شدت تحت تأثیر قرار داده، میتواند کمک کننده باشد. تصمیم نهایی باید با مشورت تیم درمانی و پس از بررسی تمام جوانب گرفته شود.
رفتار درمانی یا دارو درمانی در درمان کودکان اوتیسم؟
سوالی که برای والدین مطرح می شود این است که، خوب پس چه باید کرد؟ نگران نباشید تغییر رفتار کودکان اوتیسم هرچند دشوار و زمانبر است اما بالاخره عملی است. کودکان اوتیسم هرچند به سرنخ‌های اجتماعی حساس نیستند اما هنوز به تقویت کننده های دیگری حساس هستند. لذا با تحلیل دقیق رفتار و کارکردهای آن برای مشکلات رفتاری کودک اوتیسم می توان سرنخ هایی برای باز کردن این کلاف پیدا نمود. گاهی برای ترمیم رفتار کودکان اوتیسم باید دست به دامن دارو درمانی اوتیسم شد. شاید والدین کودک نظر مثبتی درباره مصرف دارو برای درمان اوتیسم نداشته باشد اما باید به خاطر داشت که اتیسم یک اختلال پزشکی مثل دیابت است. اگر بدن کسی انسولین تولید نکند باید انسولین تزریق نمود. انسولین دیابت را درمان نمی‌کند اما فرد را قادر می سازد تا زندگی نسبتاً طبیعی داشته باشد. به همین ترتیب مغز کودکان اوتیسم برخی از نروترنسمیترها را نمی سازد (مواد شیمیایی که باعث تنظیم رفتار و هیجانات ما میشود.) دارو درمانی در اوتیسم باعث می شود که عملکرد این نوروترنسمیترها درست انجام شود. درست مثل اینکه دارو به کودکان دارای دیابت کمک می کند سطح قند خون تنظیم شود. داروهای روانگردان باعث درمان اوتیسم نمی‌شود (درست مثل انسولین) اما به کودک اوتیسم کمک میکند که به حداکثر توان خود دست یابد. هرچند مصرف دارو برای کودکان اوتیسم خطراتی هم به دنبال دارد اما خطر عدم مصرف دارو در صورت نیاز هم کم نیست. رفتارهایی که دارای منشا بیولوژیک هستند، چرخه خاص خود را دارند و میتوانند عمیقاً ویژگی‌های رفتاری کودک تان را تحت شعاع قرار دهند. اغلب ترکیب دارو درمانی برای کودک اوتیسم و مداخلات رفتاری و توانبخشی در کنار هم نتایج موفقیت آمیز تری به بار می آورند.
سوالات متداول:
1-کدام داروها بیشتر برای کاهش پرخاشگری تجویز می‌شوند؟
ریسپریدون و آریپیپرازول (داروهای ضدروان‌پریشی) بیشترین تأثیر را در کنترل پرخاشگری و تحریکپذیری داشته و توسط FDA تأیید شده‌اند.
2-آیا داروهای اوتیسم اعتیادآور هستند؟
خیر. داروهای تجویزی برای اوتیسم (برخلاف برخی داروهای اضطراب) معمولاً اعتیادآور نیستند، اما قطع ناگهانی آنها بدون نظر پزشک خطرناک است.
یکی از مشکلات کودکان طیف اوتیسم و کودکان با اختلالات یکپارچگی حسی همچنین کودکان با تشخیص بیش فعالی و نقص توجه و عقب ماندگی ذهنی مشکلات آگاهی بدنی و تصویر بدنی است. از علائم مشکلات آگاهی بدنی در کودکان می توان به عدم توانایی کودک در استفاده از اندام ها به صورت گروهی در غالب فعالیت هایی نظیر پوشیدن لباس، شنا کردن، دوچرخه سواری و فعالیت هایست که نیاز به هماهنگی حرکتی دارند می باشد. ممکن است کودکی را دیده‌باشید که در پارک مدام در حال دویدن به اطراف و لمس کردن اشیاء یا افراد دیگر است. در این حالت کودک به علت عدم آگاهی بدنی( body awareness) به صورت مداوم تلاش می کند با حرکت دادن اندام هایش به وضعیتی برسد که احساس آرامش کند. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه اختلالات یکپارچگی حسی مجهز به تکنولوژی های پیشرفته ای می باشد و در بخش سنسوری روم به اصلاح طرح واره بدنی در کودکان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
آگاهی بدنی چیست
در کودکان ASD آگاهی بدنی و تصویر بدنی که ابزار مورد نیاز برای درک محیط می باشد به وسیله اطلاعات حاصل از حواس و حرکات بدن به درستی شکل نمی گیرد و همین امر باعث می شود کودک اوتیسم یا کودکان با اختلال یکپارچگی حسی دنیا را همانند یک کودک عادی درک نکند. کاردرمانی ذهنی و کاردرمانی حسی در ایجاد آگاهی بدنی و اصلاح تصویر بدنی در کودکان موثر می باشد در ادامه به ارائه تمرینات کاردرمانی جسمی در زمینه آگاهی بدنی پرداخته می شود. کاردرمانی یکپارچگی حسی نقش مهمی را در درمان مشکلات آگاهی بدنی و تصویر بدنی در کودکان ایفا می کند.
علائم ضعف آگاهی بدنی در اوتیسم
آگاهی بدنی (Body Awareness) به درک فرد از موقعیت و حرکات بدن خود در فضا اشاره دارد. در کودکان اوتیسم، این مهارت اغلب دچار اختلال است که میتواند بر تعادل، هماهنگی حرکتی و حتی تعاملات اجتماعی تأثیر بگذارد.
علائم رایج ضعف آگاهی بدنی در کودکان اوتیسم:
-برخوردهای مکرر با اشیا یا افراد:
کودک ممکن است به دلیل درک نادرست از فضای اطراف، مدام با دیوار، مبلمان یا دیگران برخورد کند.
-ناتوانی در تقلید حرکات:
مشکل در کپی کردن حرکات ساده مانند دست زدن یا پریدن، که نشان‌دهنده ضعف در ارتباط بین مغز و بدن است.
-وضعیت بدنی نامناسب:
نشستن یا ایستادن به شکل غیرعادی (مثلاً خمیده یا با فشار زیاد روی یک پا).
-مشکلات تعادلی:
زمین خوردن مکرر، ترس از ارتفاع یا مشکل در راه رفتن روی سطوح ناهموار.
-واکنش‌های نامتناسب به لمس:
حساسیت بیش‌ازحد یا بی‌تفاوتی به تماس فیزیکی (مثلاً متوجه نشدن خراش روی پوست).
-دشواری در انجام حرکات ظریف:
مشکل در بستن دکمه، استفاده از قیچی یا نگه داشتن مداد به شکل صحیح.
چرا این علائم مهم هستند؟
ضعف آگاهی بدنی میتواند منجر به اضطراب، اجتناب از فعالیتهای حرکتی و حتی تأخیر در گفتار شود. کاردرمانی و تمرینات یکپارچگی حسی میتوانند به بهبود این مهارت کمک کنند.
کاردرمانی در آگاهی بدنی و تصویر بدنی در کودکان اوتیسم
منظور از این فعالیت ها کمک به ایجاد تصاویر صحیح از مکان و عملکرد اعضای بدن است.
اشاره کردن به اعضای بدن: کودک با مشکلات تصویر بدنی با نام بردن از اعضای گوناگون مثل بینی،بازوی راست،قوزک چپ و غیره به آن عضو اشاره میکنند. این کار با چشم بسته دشوارتر است.افزون بر این می توان پس از دراز کشیدن کودک روی زمین از او خواست که اعضای گوناگون بدن خود را لمس کند. این فعالیت چنانچه طی الگوی آهنگین-به طور مثال،با استفاده از میزانه شمار ( مترونوم) – انجام شود، دشوارتر است.
آدم مصنوعی: با مقوا آدمی مصنوعی ساخته میشود که اعضای بدنش با چسب و بست طوری به هم وصل شده است که در جهت های مختلف میتوان با حرکتشان در آورد. کودک با اختلال آگاهی بدنی طبق درخواستی که از آنها می شود اعضای گوناگون آدم مصنوعی را حرکت می دهند و جهت حرکات بدن خود را با آن هماهنگ میکنند.
بازی «سیمون می گه»: این بازی با چشمهای باز یا بسته صورت می‌گیرد ( سیمون می گه پای راست بالا و …) .
پازل: پازل هایی از مردم،حیوانات،اشیا و جز آن را میتوان برای نشان دادن حالتهای کنشی بدن برید.
چی جا افتاده؟ از تصاویری استفاده میشود که اعضای از بدن آن در جای خود نیست. کودک یا می‌گویند چی جا افتاده یا عضو جا افتاده را نقاشی میکنند.
نقاشی به اندازه واقعی و طبیعی: دانش آموزان روی ورقه های بزرگ کاغذ دراز میکشند و معلم دور آنها را خط می کشد. دانش‌آموزان با اضافه کردن جزئیات صورت و بدن و رنگ کردن لباس ها آنها را تکمیل می کنند.
تمرینات آگاهی بدنی در کاردرمانی جسمی
آگاهی از اجزای بدن از طریق لمس کردن: چشمهای کودک اوتیسم بسته است. به اعضای گوناگون بدن او دست زده می شود و از او سوال می شود که کدام قسمت از بدن لمس شد.
بازی ها: بازیهایی نظیر « ورق بازی» ، «تقلید ادا و اطوار» و « آیا تاکنون یک زن جوان دیده ای؟» به رشد مفاهیم چپ ، راست و تصویر بدن کمک می کند.
نمایش صامت: کودک با اجرای نمایش صامت در نقش فردی با حرف های خاص مثلا راننده‌ای را که اتوبوس می راند،پلیسی را که عبور و مرور وسایل نقلیه را کنترل میکند،پستچی یا آشپزی را نشان میدهند.
اجرای دستور ها: به کودک با مشکلات آگاهی بدنی گفته میشود که دست چپ را روی گوش راست و دست راست را روی شانه چپ بگذارد. درخواست بعدی ممکن است گذاشتن دست راست جلو دست چپ یا چرخیدن به راست،راه رفتن با جفت پا و چرخیدن به چپ باشد.
چرخنده: ردیف هایی از دایره های رنگی روی زمین،پارچه ای مشمعی یا ورقه ای پلاستیکی آماده کنید.با ساختن کارت های دستورالعمل و دادن آن به کودک از او بخواهید پای چپ را روی دایره سبز و پای راست را روی دایره قرمز قرار دهد و…
تخمین: کودک تعداد قدم هایی را که باید بردارند تا به هدفی برسند،تخمین می‌زنند.
آب درمانی در کودکان اوتیسم: انجام دادن حرکت هایی در استخر یا دریاچه امکان رها شدن از نیروی جاذبه زمین را فراهم میکند. یادگیری برخی از فعالیت‌ها در آب آسانتر است،زیرا آب امکان کنترل بیشتری را فراهم می‌آورد و فعالیت‌ها را میتوان با سرعت کمتری انجام داد. افزون بر این شنا فعالیت عالی برای تقویت عملکرد حرکتی عمومی است.
سنسوری روم:با انجام تمرینات مختلف حرکتی و دریافت فیدبک های حسی بینایی، شنیداری، حس عمقی و لامسه به کودک کمک می شود درک درستی از بدن و اعضای آن بدست آورد.
بیوفیدبک: توسط این دستگاه حرکات کودک شبیه سازی می شود و با توجه به مانیتور کودک می تواند حرکاتش را مشاهده و اصلاح کند تا به هدف نهایی بازی دست یابد
ارتباط آگاهی بدنی با رفتارهای کلیشه‌ای در اوتیسم
رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای مانند تکان دادن دست‌ها یا چرخیدن، از نشانه‌های شایع در کودکان اوتیسم است که اغلب با اختلال در آگاهی بدنی مرتبط هستند. این رفتارها ممکن است راهکاری برای جبران مشکلات پردازش حسی یا تنظیم اضطراب باشد.
نقش آگاهی بدنی در شکل‌گیری رفتارهای کلیشه‌ای
پاسخ به اختلالات حسی:
کودکانی که درک ضعیفی از موقعیت بدن خود دارند، ممکن است از حرکات تکراری مانند اکولالیا اوتیسم (تکرار کلمات یا صداها) برای ایجاد ورودی حسی قابل پیش‌بینی استفاده کنند.
تنظیم هیجانی:
حرکات یکنواخت (مثل تاب خوردن) به برخی کودکان کمک میکند تا با محیط بیش‌ازحد تحریک‌کننده کنار بیایند.
مشکل در برنامه‌ریزی حرکتی:
ضعف در آگاهی بدنی میتواند منجر به “گیرکردن” کودک در الگوهای حرکتی تکراری شود.
راهکارهای کاهش رفتارهای کلیشه‌ای با بهبود آگاهی بدنی
-فعالیتهای مقاومتی: استفاده از توپ‌های درمانی یا کش‌های ورزشی
-تمرینات تعادلی: راه رفتن روی تخته‌های تعادل
-بازیهای تقلیدی: تقلید حرکات حیوانات یا شخصیت‌ها
سوالات متداول:
1-چگونه بفهمم کودک من مشکل آگاهی بدنی دارد؟
علائم شامل برخورد مکرر با اشیا، وضعیت بدنی نامناسب، مشکلات تعادلی، مشکل در تقلید حرکات و واکنش‌های غیرعادی به لمس است. همچنین ممکن است در انجام حرکات ظریف مثل بستن دکمه مشکل داشته باشد.
2-چه بازیهایی برای بهبود آگاهی بدنی مفید هستند؟
بازیهایی مثل “لیلی”، “مسیرهای تعادلی”، “پانتومیم” (تقلید حرکات)، بازی با توپ‌های بزرگ و استفاده از تاب‌های درمانی بسیار مؤثرند. بازیهای لمسی مثل شن‌بازی نیز کمک‌کننده است.
برای تشخیص اوتیسم خفیف در کودکان نیاز به بررسی دقیق و تخصصی کودک توسط دکتر اوتیسم می باشد. در سال های اخیر ملاک های تشخیصی اختلال اوتیسم تغییر یافته است و واژه ای به نام اوتیسم خفیف شکل گرفته است. در سال 2013 راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی اختلال طیف اتیسم را به سه سطح تقسیم نمود. اوتیسم خفیف یا اوتیسم سطح یک کودکانی را شامل می شود که در آغاز تعامل اجتماعی دچار مشکل هستند و الگوهای واضحی از رفتار های غیر عادی دارند. در بیشتر واقع با وجود توانایی این کودکان در صحبت کردن، کودک در ادامه تعامل اجتماعی دچار مشکل می شود. انعطاف پذیری پایین از دیگر علایم اوتیسم خفیف می باشد. در زمینه تشخیص اوتیسم خفیف در بزرگسالان و کودکان باید بیان کرد که تست تشخیص اوتیسم خفیف وجود ندارد و بررسی ها به صورت بالینی انجام می گیرد. بهترین درمان اوتیسم خفیف در کودکان شامل خدمات کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی کودکان اوتیسم می باشد که در مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر به صورت تخصصی اراه می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کودک هفت ساله با تشخیص اوتیسم خفیف
ایلیاد از سوی مشاور مدرسه به خاطر مشکلات رفتاری در کلاس و زنگ تفریح به من ارجاع شده بود. والدین ایلیا متعجب بودند و ابراز می‌کردند پسرشان از هوش خوبی برخوردار است، خوب هم حرف می زند اما گاهی در تعاملات اجتماعی با مشکل مواجه می شود و دوستانش از این مورد متعجب می شوند.
آنها می‌گویند ایلیا قوانین نانوشته زمین بازی را درک نمی کند و نمی داند چطور به بچه ها نزدیک شود و با آنها گفت و گو کند یا بازی کند گاهی اوقات در عین حالی که کسی را نمی شناسند با او احساس صمیمیت می کند فکر می کند بهترین دوست اوست گاهی اوقات نیز فکر میکند که بچه ها او را مسخره کرده اند در حالی که آنها اصلاً چنین قصدی نداشته اند. ما همیشه فکر می کردیم که ایلیا یکم با بقیه فرق می کند اما این مسئله مشکل ساز نبود تا وقتی که به مدرسه رفت.
تست اوتیسم
برای تست تشخیص اوتیسم خفیف در کودکان ابتدا باید علایم اوتیسم خفیف را در کودکان توسط یک ارزیابی بالینی دقیق و جمع آوری تاریخچه بررسی نمود. برای تشخیص اوتیسم خفیف یا اوتیسم سطح یک نیازمند بررسی کودک توسط یک متخصص اوتیسم با تجربه می باشد تا علائم اوتیسم خفیف را از دیگر اختلالات نظیر بیش فعالی و… تمایز دهد. در زیر یک نمونه از گزارش ارزیابی علائم اوتیسم خفیف آورده شده است:
وقتی که در سوابقش کنکاش کردم، چیزهای بیشتری دستگیرم شد. او ابتدا کودک دشواری بوده است، به توجه و مراقبت بیشتری نیاز داشته است و همیشه کودکی ایرادگیر و غرغرو بوده است. والدینش می گویند بعدها که کمی بزرگتر شده بود و می توانست در محیط حرکت کند درباره نحوه کار چیزها بسیار کنجکاو بود وقتی به چیزی گیر میداد تحت آن را در می آورد بعد به سراغ بعدی می رفت. آن اوایل عاشق پنکه سقفی بود، سه ساله که بود آنقدر نق میزد تا ما را وادار می‌کرد که به فروشگاه لوازم خانگی برویم و انواع پنکه ها را بررسی می‌کرد. مدتی هم با قطار درگیر بود و مدتی نیز درگیر هواپیما بود سال گذشته هم فکر و ذکرش فیلم (مختار) بوده است کتاب قصه هایش را خرید است، سپر و شمشیرش را خریده است، دیالوگ های آن را تکرار می‌کرد و اداهای او را در می آورد. همیشه حراف بود است.
خانواده توضیح می دهد کودک اوتیسم خفیف در اولین سالگرد تولدش از عبارات دو کلمه استفاده می‌کرد و در یک سال و نیمگی جمله میگفت اما گاهی اوقات این یک سوال را بارها و بارها تکرار می کند یا روی یک موضوع کلید می کند مثل همان مختار. در سه سالگی شروع کرد به خواندن اما بیشتر دلش می خواست در مورد فیلم مختار بخواند.
در ادامه ارزیابی های کودک اوتیسم درباره مهارت های حرکتی ظریف و خود مراقبتی پرسیدم و فهمیدم که ایلیا در هماهنگی حرکتی با ضعف مواجه بوده است تا ۱۸ ماهگی نمی توانسته از قاشق استفاده کند حتی الان هم دچار شلختگی حرکتی است. تا ۴ سالگی نمی توانسته دکمه هایش را ببندد و هنوز هم نمی تواند بند کفشش را ببندد یا با چاقو پیتزا را ببرد و با چنگال بخورد.
علایم اوتیسم خفیف- تشخیص اوتیسم خفیف- تست تشخیص اوتیسم خفیف- اوتیسم سطح یک
علایم کودکان اوتیسم در مدرسه
برای بررسی علایم اوتیسم سطح یک در مدرسه ابتدا باید به آموزش معلمان در زمینه علائم اوتیسم خفیف و نحوه تشخیص اوتیسم خفیف در کودکان پرداخت. پس از اطلاع رسانی درست می توان با کمک معلمین تست تشخیص اوتیسم خفیف را در مدرارس برای کودکان مشکوک انجام داد و نتایج را بررسی نمود.
دست خط این کودک اوتیسم خفیف، درشت و خرچنگ قورباغه است. در مورد حرکات درشتش نیز در ۱۴ ماهگی راه افتاده است و در ۲سالگی توانسته بدود. اما تا ۵ سالگی نتوانسته پدال دوچرخه را را پا بزند در حالی که پسرعموهایش در سه سالگی این کار را می‌کردند. ایلیا هنوز هم از دوچرخه سواری میترسد حتی اگر چرخ های کمکی وصل باشد. در ارزیابی متوجه شدم که هنگام پاسخ به سوالاتم بیشتر به شانه های من نگاه میکند وارد فضای شخصی ام می شود و تقریباً با من شاخ به شاخ می شود. حتی یک بار با لرزش لب هایش آب دهنش روی صورتم پاشید. این رفتار نشانگر عدم آگاهی کودک با علائم اوتیسم خفیف از فضای اجتماعی است. تحرک این کودک اوتیسم خفیف زیاد بود میزان توجه و تمرکزش برای کودکی به سن او کم بود ولی به سوالات مربوط به پدیده های عینی پاسخ میداد. مثلاً (سگ چند تا پا داره؟) او در برخی موارد دارای استعداد خاصی بود مثلاً این کودک با تشخیص اتیسم خفیف علاوه بر اینکه روز تاریخ تولدش را میداند میدانست دقیقا در چه هفته ای از سال گذشته جشن تولد گرفته است (دانشمند تقویم) ایلیا از نظر واژگانی و نحو، جملات درستی استفاده می کرد اما زیر و بمی و نوای گفتارش غیر عادی بود که این از علایم اوتیسم خفیف می باشد. مثل یک دانشمند کوچک حرف میزد. گفتارش رسمی، خشک و با جزئیات بود. با توجه به سوابقه رشدی، رفتار وی حین ارزیابی و نتایج آزمون های استاندارد برای وی تشخیص اوتیسم خفیف گذاشته شد. اگر کودکی با همین ویژگی ها مراجعه نماید بر اساس نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، برای او تشخیص اوتیسم در سطح یک خواهیم گذاشت.
کلمات کلیدی: علایم اوتیسم خفیف- تشخیص اوتیسم خفیف- تست تشخیص اوتیسم خفیف- اوتیسم سطح یک
تشخیص به موقع کودکان اوتیسم نکته ای مهم در روند درمان کودکان اوتیسم می باشد. علائم اوتیسم در کودکان در سنین زیر دو سال قابل تشخیص می باشد. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران به تشخیص علایم اوتیسم متوسط،اوتیسم خفیف و شدید و درمان کودکان اوتیسم می پردازد. مرکز توانبخشی اوتیسم شامل قسمت های مختلف نظیر کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی اوتیسم و روانشناسی کودک می باشد. در تشخیص اوتیسم سه سطح فرض شده است، علائم اوتیسم سطح دو یا اوتیسم متوسط در مقاله زیر ارائه شده است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
صدرا : بیست و پنج ماهه با علائم اوتیسم متوسط
مادر صدرا میگوید : ( نگرانی من در مورد صدرا این است که کم حرف می زنند ۶ – ۷ کلمه دارد که هر وقت دلش می‌خواهد استفاده می کند.) (تاخیر در گفتار اولین دغدغه یا علامتی است که والدین را نگران اوتیسم میکند. اما برای من همان قدر که تولید گفتار مهم است، درک گفتار نیز اهمیت دارد. لذا از مادرش می پرسم که آیا همیشه به نام خودش پاسخ می دهد؟) (بچه ها معمولاً در نه ماهگی وقتی صدایشان می کنی به طور ارادی پاسخ می دهند.) مادرش می گوید گاهی اوقات فکر می کنم اصلا نمی شنود.
بررسی علائم اوتیسم سطح دو
دکتر اوتیسم سعی می کند با پرسش هایی از والدین علائم اوتیسم را در کودک بررسی کند. به نظر می رسد صدرا علائم اوتیسم متوسط را نشان می دهد.میپرسد آیا دستورهای ساده که به او می دهید را اجرا می کند؟ مثلاً بیا! اینجا یا … روبه من به بده! (بچه ها معمولا در حدود دوازده ماهگی شروع به اجرای دستورات میکنند.) مادر کودک میگوید کودکش در چند ماه اخیر (حدود ۲۰ ماهگی) شروع به اجرای دستورهای ساده کرده است. لذا به ذهن می‌رسد که ممکن است زبان ادراکی کودک اوتیسم ما نیز در کنار زبان بیانی اش با تأخیر مواجه باشد. از مادرش می‌پرسم آیا بازیهای ژستی مثل دالی موشه را بلد است؟ میگوید: بعضی وقت‌ها از ما تقلید میکند ولی خودش هیچ وقت شروع نمی کند (بچه‌ها در شرایط عادی حدود ۷ تا ۹ ماهگی از این بازی ها لذت میبرند در ابتدا به تقلید از اطرافیان این بازی را انجام میدهند سپس در حدود ۱۰ تا ۱۲ ماهگی خودشان این کار را انجام می دهند. اما در کودکان اوتیسم این رفتار کمتر دیده می شود.)
در ادامه روند ارزیابی علائم اوتیسم متوسط دکتر می پرسد، آیا به چیزی اشاره می کند یا به چیزهایی که شما اشاره می‌کنید نگاه میکند؟ (اشاره کردن یک فعالیت ارتباطی مهم که پا به پای گفتار رشد می کند و همزمان با شروع گفتار در حدود ۱۲ ماهگی ظاهر می شود.) والدینش می‌گویند وقتی چیزی می‌خواهد به آن اشاره میکند و به جایی که ما اشاره می‌کنیم اگر نزدیک باشد نگاه می کند. می پرسم خواسته‌هایش را چگونه نشان می دهد؟ والدینش می گویند گاهی از کلماتی که دارد استفاده میکند وقتی هم که اسمش را نمی‌داند به آن اشاره می کند اکنون دیگر نگران می‌شوند که کودکشان تنها دچار تأخیر در گفتار نیست بلکه در ادراک نیز تاخیر دارد و علاوه بر آن مشکل فراتر از گفتار است که خود نشانه اوتیسم سطح دو می باشد. حال بر مهارت های حرکتی ظریف مهارتهای خود مراقبتی متمرکز می‌شویم. این مهارت ها سرنخ‌های مهمی از رشد ذهنی کلی کودک به دست می دهد. برای مثال توانایی به دست گرفتن و استفاده از قاشق یک مهارت حرکتی ظریف است که نشان از رشد شناختی کودک نیز دارد چرا که کودک باید از کارکرد قاشق به عنوان یک ابزار را درک کند. والدین صدرا می گویند که حدود ۱۴ ماهگی استفاده از قاشق را یاد گرفته است که به موقع است و در پوشیدن و در آوردن لباس با بردن دست به داخل آستین یا در آوردن آن کمک میکند صدرا این مهارت هارا به موقع کسب کرده است یعنی رشد مهارتهای تطابقی حرکتی ظریف غیر زبانی صدرا مطابق جدول مراحل رشد می باشد این امر مبین آن است که هوش عمومی صدرا طبیعی است در رابطه با مهارت های حرکتی درشت صدرا در ۱۵ ماهگی راه افتاده است و در ۱۸ ماهگی شروع به دویدن کرده است یعنی در آخرین فرصت رشد طبیعی آنها را کسب کرده است سپس در مورد بازی می پرسم باز یک فعالیت رشدی است که به طور همزمان توانمندی های زبانی شناختی و حرکتی کودک را منعکس می کند.
والدین صدرا می گویند دوست دارد به داستان گوش کند عاشق لامپ و پنکه (چیز های چرخان) است. اشیا را از گوشه چشمش نگاه میکند به شکل وسواس گونه ای در را باز و بسته می کند و فیلم های ویدیویی را به خاطر می سپارد هنگامی که هیجان زده می شود بال بال می زند یا دستهایش را مشت میکند.این ها همه از علایم اوتیسم سطح دو می باشد. هنگام ارزیابی صدرا، اورا کودکی هوشیار میبینیم که تمایل به ارتباط و همکاری ندارد کوتاه نا پایدار است و گاهی وقتی چیزی می‌خواهد کلمه ای نامفهوم می گوید از او می پرسم (توپ کو؟) در پاسخ به من لبخند می زند، می چرخد و توپ را پیدا میکند. و این نشانگر آن است که او قادر به اجرای دستورهای ساده بدون سرنخ اشاره ای می باشد که در سایر موارد موفق به تمایل او نشدم. وی درگیر علامت خروج روی در اتاقم بود و در حال بال بال زدن برای بررسی توانایی حل مسئله از پازل اشکال و پیدا کردن اشیاء پنهان شده (قایم شده) استفاده کردم. این مهارت‌ها در حدود ۱۶ تا ۱۸ ماهگی در کودک عادی ظاهر میشود.
بر اساس سابقه رشدی صدرا مشاهده وی انجام آزمون های استاندارد می توان برای صدرا تشخیص اختلال طیف اوتیسم متوسط گذاشته شود. بر اساس نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی برای تشخیص اوتیسم سطح ۲ خواهیم گذاشت.
سوالات متداول:
1-تأثیر اوتیسم متوسط بر بازیهای گروهی چیست؟
این کودکان معمولاً در بازیهای مبتنی بر قوانین پیچیده (مثل فوتبال) یا فعالیتهای تخیلی مشارکت نمیکنند. آنها ممکن است اصرار داشته باشند بازیها طبق قواعد خاص خودشان پیش برود یا فقط با یک دوست مشخص تعامل کنند. همچنین، درک مفاهیمی مانند برد و باخت یا رعایت نوبت برایشان دشوار است.
2-آیا رفتارهای تکراری در اوتیسم متوسط متفاوت است؟
پاسخ: بله، این کودکان ممکن است رفتارهای تکراری مانند تکان دادن دست ها یا چیدن اسباب‌بازیها به شکل خاصی را نشان دهند، اما نسبت به سطح شدید اوتیسم، انعطاف‌پذیری بیشتری در تغییر این الگوها دارند. با این حال، اختلال در روال عادی (مثل تغییر مسیر رفتن به مدرسه) هنوز میتواند موجب اضطراب شدید یا عصبانیت شود.
کودکان اوتیسم به علت نیاز به مراقبت های خاص و زمان بر همچنین بروز رفتار های غیر عادی خود و نیاز به آموزش های ویژه تایم زیادی را از زمان مشترک والدین به خود اختصاص می دهند. مشکلات والدین کودکان اوتیسم تنها محدود به این مورد نمیگردد، نحوه رفتار خانواده کودکان اوتیسم با دیگر فرزندان خانواده و ایجاد ارتباط صحیح کودکان اوتیسم و خواهر و برادران عادیشان از دیگر مشکلات خانواده های اوتیسم می باشد. در این میان نیاز به مشاوره و آموزش های رفتاری مناسب برای والدین کودکان اوتیسم ضروری است. مرکز اوتیسمدکتر صابر با سابقه بالا در زمینه کودکان اوتیسم در کنار ارائه خدمات توانبخشی گفتار درمانی و کاردرمانی به ارائه مشاوره خانواده در مرکز اوتیسم تهران می پردازد و تلاش دارد با ایا یک رابطه عاطفی صحیح در خانواده کودکان اوتیسم روند درمان کودکان اوتیسمرا تسهیل کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
نکات کلیدی برای والدین کودکان اوتیسم
1.زمان هایی را با همسرتان بگذرانید
رابطه یک زوج چیزی فراتر از کنار هم قرار گرفتن دو فرد می باشد. هر زوج هویتی فراتر از دو نفر دارند و همچون یک نهال نیاز به مراقبت دارند. اما برای مراقبت از روابط تان چه باید کنید؟ زمان هایی را به هم اختصاص دهید. زمان‌هایی فارغ از همه مسئولیت های روزمره زندگی! با هم به رستوران بروید. همسرتان را به یک قرار عاشقانه دعوت کنید. این قرار می تواند در سوپرمارکت محله باشد، یا خوردن یک قهوه در راه خانه! حتماً چنین فرصت هایی را برای خود مهیا کنید، در غیر اینصورت نهال زندگی تان خشک خواهد شد. مشاوره با متخصصین مرکز اوتیسم می تواند به شما کمک کند.
2.مراقب سایر فرزندانتان باشید
بچه ها تنها محبت والدین را نمی‌خواهند، بلکه آنها محبت انحصاری والدین را می‌خواهند! کودک ممکن است نه تنها به خواهر و برادرش حسادت کند بلکه حتی ممکن است به والدینش نیز حسادت کند! تاحالا دیده اید که وقتی والدین هم را در آغوش می کشند کودک نوپای شان بین آنها قرار می گیرد و سعی می کند آنها را از هم جدا کند. گویی می‌خواهد بگوید محبت تان فقط مال من است نه مال همدیگر! بنابر این رقابت بین خواهر و برادر کودک اوتیسم امری طبیعی است. حالا تصور کنید وقتی والدین اوتیسم از یکی از فرزندان مراقبت بیشتری می کنند این حس چقدر تشدید میشود. سعی کنید هر روز دقایقی را به طور خاص به هر یک از فرزندان تان اختصاص دهید و طی آن کارهایی بکنید که پیوند بین شما و او را تقویت نماید. این کار میتواند یکی از امور منزل باشد. کاری مثل مرتب کردن لباس ها! مهم آن است که هریک از بچه‌ها باید زمان هایی را به طور مرتب و بدون مزاحم با هر یک از والدین شان داشته باشند. نه تلفن، نه موبایل، تلویزیون، نه زنگ خانه و نه کودک دارای اوتیسم! لذا شاید لازم باشد این وقت ها را حین جلسات درمانی کودکان اوتیسم یا مدرسه کودک اوتیسم در نظر بگیرید.
به فرزندان عادی تان اجازه عصبانی شدن، جر زنی و غمگین شدن را بدهید. کودک اوتیسم احتمالاً نمی‌تواند همچون کودک دارای رشدی عادی خود را سرگرم کند، لذا شما مجبورید وقت بیشتری برای او صرف کنید، یا به او اجازه انجام کارهایی را بدهید که انجام همان کارها از سوی کودک عادی تان را تحمل نمی‌کنید. لذا بهتر است به جای اینکه وانمود کنید هیچ نابرابریی وجود ندارد با سایر کودکانتان صادق باشید. گفتن (ای کاش اینطوری نبود من از این وضعیت راضی نیستم.) بهتر از آن است که بدون توجه به احساسات آنها سعی کنید با گفتن چیزهایی مثل این که (ببین بسیاری از چیزهایی که تو میدانی و کارهایی را که میتوانی انجام بدهی، برادرت نمی‌تواند.) آنها را قانع کنید. کودک عادی تان احساس خواهد کرد که گول زده میشود. وظیفه شما آن است که به آنها القا کنید احساسشان درست است.
3.کودکان مسئول مراقبت از خواهر یا برادر اوتیسم خود نیستند
مخرب تر از تلاش والدین کودکان اوتیسم برای قانع کردن کودک برای عدم بروز احساس ناکامی شان، واکنش های خشمگینانه والدینی است که می‌گویند (مگر نمی بینی خواهرت مشکل دارد؟ تو به خواهرت حسادت می کنی! تو به اینکه ما به او توجه بیشتری می‌کنیم حسادت می کنی و همه چیز را برای خودت می خواهی!) والدینی که به این ترتیب حرف می‌زنند گرفتار خشم، احساس گناه و غم هستند. کودکانی که با این رفتارها مواجه هستند در معرض خطر درون سازی انتقادات والدینشان و رسیدن به این باور که آنچه والدینشان نمی‌گویند درست است، می باشند بچه‌ها از شما انتظار ندارد که دنیای بدون نقصی برای آنها فراهم کنید. آنها ناظر تمام تلاش‌هایی که برای اقناع شان می کنید هستند. چیزی که آنها نیاز دارند آن است که کسی با مهربانی و بدون قضاوت به حرفشان گوش بدهد. بگوید احساسات شان درست است. شما مادام که احساسات خودتان درست نباشد قادر به این کار نخواهد بود. اگر شما خودتان مملو از خشم باشید یا دچار احساس گناه و افسردگی باشید، نخواهید توانست سنگ صبور احساسات فرزندانتان باشید. پس مراقب خودتان باشید تا بتوانید مراقب خانواده تان باشید.
4.شرایط را برای کودکان خود به وضوح توضیح دهید
در کنار اختصاص زمان هایی برای گذراندن با هر یک از فرزندان تان و شنیدن بدون قضاوت شکایات و درد و دل آنها، تبیین شرایط خواهر یا برادر دارای اوتیسم شان نیز میتواند به تعمیق روابط تان کمک کند. با استفاده از کتاب‌هایی که در این زمینه وجود دارد برای آنها تبیین کنید که آنها تنها نیستند و بسیاری از کودکان دیگر نیز مثل آنها دارای خواهر و برادر اوتیسم هستند. صحبت کردن در مورد شخصیت های موجود در یک کتاب راحت تر از صحبت کردن در مورد خودمان است. پاسخ دادن به این سوال که (تو فکر می کنی احساس مادر توی این قصه چیه؟) راحت تر از پاسخ به این سوال است که (تو فکر می کنید احساس من چیه؟) کتاب‌ها به کودک کمک میکند که بفهمد برادر یا خواهر دارای اوتیسم او دنیا را چگونه می‌بیند. لذا بهتر قادر به درک علت رفتارهای او شده و با او برخورد بهتر و مهربانانه تری خواهد داشت. لازم نیست که از همان اول همه مسائل را پوشش دهید. کافیست تعدادی از این کتاب‌ها را یکی دو بار برای کودکان بخوانید سپس آنها را در جاهای مختلف رها کنید. بالاخره کودک طبیعی شما به آنها علاقه مند خواهند شد. خریدن و خواندن چنین کتاب‌هایی توسط والدین کودکان اوتیسم با فرزندان عادی شان به آنها القا میکند که آنها هم ارزشمند هستند و بخشی از اعضای تیم هستند!
سلامت روانی خانواده های اوتیسم
والدین اوتیسم نیز همچون بقیه افراد جامعه، دارای سلامت یا بد عمل کردی می باشد. والدین سالم، خانواده ای منعطف است. چنین خانواده ای ملغمه ای غنی و منعطف از نقش‌ها و وظایف متغیر میباشد. در چنین خانواده‌ای هر بار یکی از اعضای خانواده یک نقش دارد. گاهی یکی در کانون توجه و دیگری در حاشیه و بار دیگر برعکس! گاهی مادر رئیس و پدر تابع و…
در یک خانواده سالم وظایف والدین اوتیسم در هر زمان متفاوت است. گاهی پدر و مادر بچه ها را به سینما می برند، گاهی مادر و خواهر بزرگتر به خرید می‌روند و پدر برای مراقبت از سایرین در خانه می ماند، در چنین شرایط سالمی گاهی فرصتی مهیا خواهد شد که بتوانید کودک اوتیسم را با خواهر بزرگترش در خانه بگذارید و سایر بچه‌ها را برای تفریح بیرون ببرید. گاهی می توانید کودک اوتیسم را به همراه سایر بچه‌ها به پارک آبی ببرید. گاه ممکن است از اینکه کودک اوتیسم را نادیده گرفته اید احساس گناه کنید، گاهی ممکن است مورد اعتراض فرزندانتان قرار بگیرید که آنها را نادیده گرفته اید. اگر در خانواده ای همواره یکی از فرزندان عصبانی و سرکش است، اگر همواره یکی از والدین متصدی انضباط و نظم در خانه است، اگر یکی از والدین کودک اوتیسم تا دیر وقت سر کار است، اگر همه مسئولیت‌های مدیریت کودک اوتیسم بر شانه یکی از والدین سوار است، عملکرد این خانواده معیوب است و باید برای تصحیح آن مداخله انجام گیرد. مرکز اوتیسم دکتر صابر در زمینه مشاوره خانواده به والدین کودکان اوتیسم فعالیت می نماید.
به کودک دارای اوتیسم چه بگویم؟
به مرور زمان به واسطه ترکیبی از مداخلات و نیز بلوغ عصبی، بسیاری از ویژگی های غیرعادی فرزند اوتیسم تان رفع خواهد شد. تماس چشمی که روزی یکی از دغدغه های مهم شما بود شکل خواهد گرفت. انزوای اجتماعی با تمایل برای شرکت در جمع جایگزین خواهد شد. هرچند هنوز درک قوانین نانوشته عرفی، دوست یابی و حفظ دوستان در کودک اوتیسم شما با مشکل مواجه خواهد بود. دائما یک رقابت بین ویژگی های غیرعادی کودک اوتیسم و سطح خودآگاهی او جریان دارد. در آغاز ویژگی های غیر عادی پیش می افتد. اما اگر کودک اوتیسم (autism )خوش شانس باشد رشد خواهد کرد و توانایی درک شوخی، دروغ گفتن، ایفای نقش و رعایت نوبت را پیدا خواهد کرد. همچنان که این مهارت ها رشد می کند، خودآگاهی به آرامی از ویژگی های غیر عادی پیشی می‌گیرد و نهایتا خودآگاهی غالب میشود. اما با رشد خودآگاهی لحظه‌ای فرا خواهد رسید که کودک اوتیسم تشخیص خواهد داد که او با سایر بچه‌ها فرق میکند. با همه تلاشی که برای رشد مهارت اجتماعی کودکتان انجام داده‌اید حالا والدین کودکان اوتیسم باید اختلال طیف اوتیسم را برای کودک توضیح دهند. بدون شک کار ساده ای نخواهد بود. هر چقدر هم تلاش کنید تا کودک تان را از این نقطه دور نگه دارید موفق نخواهید شد. کودک اوتیسمی که هوش عادی دارد، سرانجام متوجه تفاوت هایش با سایرین خواهد شد. والدین کودک اوتیسم فقط میتوانند کمک کنند که این اتفاق تا حد ممکن آرام رخ دهد. حقیقت را به کودک بگویید. هر چقدر دیر تر حقیقت را به کودک اوتیسم بگویید، کودک ابهاماتش را با حدسیات خودش پر خواهد کرد. یا بدتر از آن کودک روزی با چشمای پر از اشک به خانه خواهد آمد و از اینکه بچه های قلدر مدرسه او را مسخره کرده اند شکایت خواهد کرد. لذا بهتر است که خودتان پیشاپیش اطلاعاتی را که کودک اوتیسم برای دفاع از خودش در مقابل بچه‌ها و حفظ اعتماد به نفسش لازم دارد، را به او بدهید. اما کی و چگونه باید در مورد اختلال اوتیسم و کودک با او صحبت کنید؟
استفاده از واژه اوتیسم را پیش از آن که کودک بتواند بفهمد درباره چه صحبت می‌کنید آغاز نمایید. ( علی! من می دانم که تو پسر خوبی هستی و دست خودت نبود که این قدر از گم شدن اسباب بازی ات ناراحت شدی! این اوتیسم ات بود که باعث شد دوباره این کار را بکنی!) به این ترتیب والدین و فرزند اوتیسم در یک جبهه در مقابل یک دشمن مشترک به نام اوتیسم قرار می‌گیرند. البته این خطر وجود دارد که کودک اوتیسم یاد بگیرد برای توجیه رفتارهایش از این دشمن فرضی استفاده نماید. (من نمیتونم کاری بکنم، این اوتیسمم بود که این کار رو کرد!) البته که در بسیاری از موارد این گفته واقعا درست است و کودک باید شانس گفتن این عبارت را داشته باشد.
سوالات متداول:
1-آیا اشکالی دارد گاهی از دست فرزندم عصبانی شوم؟
خیر! عصبانیت یک واکنش طبیعی انسانی است. مهم این است که چگونه آن را مدیریت کنید. تکنیک‌های “وقفه تنفسی” و “حرف زدن با خود” میتوانند کمک کنند.
2-آیا روزی می‌رسد که بتوانم بدون ترس از قضاوت دیگران در اجتماع حاضر شوم؟
بله، اما نیاز به زمان دارد. بسیاری از والدین گزارش میدهند که با گذشت سالها، به یک “پوست اجتماعی” مجهز شده‌اند. تمرین کنید که واکنش‌های دیگران را به حساب ناآگاهی بگذارید، نه قضاوت.
بی قراری، پرخاشگری و خودزنی، سه گانه رفتاری و احتمالاً دهشت بار ترین علائم اوتیسم می باشد ! چنین رفتاری به دلایل مختلفی برانگیخته می شود. بنابراین برای درمان بی قراری کودک اوتیسم ابتدا باید دلایل بروز این رفتار را فهمید، سپس متناسب با آن اقدام به درمان نمود. کودک انعطاف ناپذیر و وسواسی وقتی که در تکمیل عادات و تکرار کلیشه هایش با موانعی مواجه شود، رفتار خودزنی کودکان اوتیسم ظاهر خواهد شد. کودکان اوتیسمی که ذاتاً دچار تحریک پذیری بیش از حد (بیش هوشیاری) هستند نیز ممکن است با کوچکترین بهانه ای از آرامش به برافروختگی و پرخاشگری برسند. بعضی از والدین می‌گویند ما روی لبه تیغیم ! درمان پرخاشگری کودکان اوتیسم نیازمند یک درمان همه جانبه حسی، رفتاری و شناختی می باشد که در مرکز اوتیسم دکتر صابر به صورت تخصصی انجام می گیرد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
گاهی پرخاشگری کودکان اوتیسم و خودزنی کودکان فرا گرفته می‌شوند. یعنی کودک یاد می گیرد که برای رسیدن به خواسته اش چنین رفتارهایی بروز دهد تا والدین را تسلیم کند. متاسفانه والدین هم این رفتار را تقویت میکنند. در این باره در بخش ABA صحبت کردیم. البته در اکثر مواقع نمی توان گفت که این سه گانه رفتاری به طور خالص دارای منشا بیو لوژیک است یا یک رفتار آموخته شده. احتمال اینکه کودک اوتیسمی که ذاتا مکانیسم های تنظیم هوشیاری (هیجانات) وی معیوب است، سه‌گانه رفتاری پرخاشگری، بی قراری و خودزنی را بروز دهد، بیشتر از کودکی است که نظام تنظیم هیجانی سالمی دارد. از سویی کودک اوتیسمی که مکانیسم های تنظیم هیجانی معیوبی دارد چون رفتارهای مخرب بیشتری بروز می دهد، احتمال اینکه والدین ناخواسته رفتار او را تقویت کنند بیشتر است. طولی نخواهد کشید که رفتارهای مخرب کودک اوتیسم نظیر خودزنی کودک اوتیسم تبدیل به عادت شوند و برای فرار از کار یا رسیدن به خواسته اش دائم آن را به کار گیرد. هنگامی که رفتارهای مخرب کودک اوتیسم (پرخاشگری ، خودزنی )ماهیت رفتاری و یادگیری داشته باشد، همانطور که قبلاً گفته شد به کمک یک رفتار درمانگر باید عوامل آغازگر یا مقدمات آن را شناسایی نمود (نرسیدن به خواسته ، نه شنیدن ، دوست نداشتن یک کار) به علاوه نتایج بروز رفتار را نیز ثبت نمود. آیا کودک اوتیسم با این رفتار به خواسته اش می رسد؟ آیا موفق میشود از زیر کار در برود یا به شی مورد نظرش برسد؟ سپس تقویت کردن رفتار را متوقف نمود. اما اگر کودک ذاتا بیش برانگیخته (بیش از حد تحریک پذیر) است بهتر است ابتدا با دارو آغاز نمود.
دارو برای درمان پرخاشگری کودکان اوتیسم
اولین گزینه دارویی برای کاهش این سه گانه رفتاری مخرب (بیقراری، درمان پرخاشگری کودکان و خودزنی) نورولپتیک های غیر معمول می باشد. (نورولیپیتک ها یا ضد سایکوز ها به دو دسته سنتی ها که گیرنده های دوپامینی D2 را مسدود می کنند و ضدسایکوز های غیر معمول یا جدید تقسیم می‌شوند. شیوه اثر این دارو ها متفاوت است.)
ریسپریدون اولین ضدسایکوز غیر معمول است که برای درمان خودزنی کودکان اوتیسم پذیرفته شده است. ضد سایکوز های غیر معمول عوارض متعددی دارند. از جمله افزایش وزن (چاقی)، خطر بروز دیابت یا حرکات غیر عادی. به همین دلیل برخی پزشکان ترجیح می دهند اولین گان فاسین را امتحان کنند. اما برای کودکانی که رفتارهای مخرب آنها شدید است (بی قراری، پرخاشگر ، خودزنی) چاره ای جز استفاده از ضدسایکوز های غیر معمول نمی باشد دست کم تا آمدن نمونه بهتری!
جستجوی حسی و درمان خودزنی کودکان اوتیسم
در حال حاضر هیچ دارویی برای تنظیم آستانه های حسی کودک در دسترس نمی‌باشد. لذا مداخلات در این حوزه محدود به علامت درمان هایی است که عمدتا بر فرضیات کاردرمانی استوار است. یعنی ارائه تحریک های حسی مناسب برای هر کودک. تحریک هایی که در عین اینکه برای کودک خوشایند است جستجوگری کودک اوتیسم را هم سمت و سوی اجتماعی بدهد. برای مثال جویدن یک اسباب بازی نرم به جای جاویدن یا گاز گرفتن افراد دیگر ! در صورتی که جستجو حسی خود یک استرس زودا باشد برنامه مدرسه کودک باید به گونه‌ای باشد که به کودک فرصت داده شود. طی روز چند بار در فضای کاردرمانی حاضر شده و با دریافت تحریک های مناسب آرام شود. داروهایی مثل نالترکسون که گیرنده‌های مخدر از جمله آندروین ها را مسدود میکند برای درمان خودزنی کودکان اوتیسم استفاده میشود. برای کودکانی که آستانه حسی آنها پایین است مواجه با محرک‌های محیطی زجر آور است و همین امر ممکن است آغازگر رفتارهای تخریبی شان باشد در این موارد راه حل اجتناب از شرایط ایجاد کننده است. برای مثال اجتناب از بردن کودک به مهمانی های شلوغ و پر سر و صدا یا در صورتی که کودک را به خیابان یا بازار می‌برید از هدفون های ضد صدا استفاده کنید از لباس های نرم استفاده شود، برچسب لباس ها کنده شود، نور اتاق ها مناسب سازی شود، استفاده از لامپ‌های فلورسنت محدود شود و محرک های موجود در کلاس محدود شود.
تکنیک های رفتاری در درمان بی قراری کودک اوتیسم
تاکنون بر نقایص فیزیولوژیک زیرساختی و ارتباط آن با رفتارهای مشهود در اختلال طیف اوتیسم متمرکز بودیم و نشان دادیم که چرا کودکان اوتیسم همیشه به تکنیک های معمولی رفتار پاسخ نمی دهند. از کودک اوتیسمی که نسبت به والدینش بی توجه است و متوجه انتظاراتی که از او می رود نیست نمی توان انتظار داشت که مناسب محیط و طبق انتظارات عمل نماید. برای همین بدیهی است که تکنیکی مثل تایم اوت و رفتار کودک اثری نداشته باشد. بالاخره علائم اوتیسم کودک فروکش خواهد کرد. کلیشه های کودک کم خواهد شد. تماس چشمی و گفتار کودک رشد خواهد کرد و مهارت های اجتماعی کودک پدیدار خواهد شد. سرانجام کودک اوتیسم از نظر رفتاری به سطحی خواهد رسید که شبیه کودکان عادی اما قدری کوچک تر به نظر می رسد. وقتی کودک به این سطح رسید آن وقت خواهید توانست برای درمان بی قراری کودکان اوتیسم از تکنیک‌های مدیریت رفتار برای او استفاده نمایید !
تکنیک رفتار درمانی در مرکز اوتیسم
تایم اوت
در شرایط عادی یکی از قوی ترین ابزارهایی که والدین برای تنظیم رفتار در اختیار دارند توجه کردن یا محروم کردن کودک از توجه شان می باشد. این امر فرض پشت پرده تکنیک تایم اوت است هرچند ممکن است برای والدینی که سالها تلاش کردند تا کودکشان تماس چشمی و تمایل اجتماعی کسب کند سخت باشد که از این تکنیک برای درمان اوتیسم استفاده کنند چرا که نگران از دست رفتن آنچه تا امروز کرده اند، می باشند. اساس تکنیک تایم اوت محروم کردن از توجه است و تابع مراحل زیر است :
یک رفتار مشخص که مایل به حذف آن هستید را انتخاب کنید.
از یک هشدار کلامی ثابت استفاده کنید (این یک ! این دو! این سه ! تایم اوت)
توضیح ندهید، توبیخ نکنید و توجه هم نکنید. توجه فقط باعث تقویت رفتاری خواهد شد که سعی می‌کنید آن را خاموش نمایید مهمتر از همه آن که در دلم عادت گفتن این عبارات نیفتید : دوباره میری تو تایم اوت ها ! فقط بشمارید: یک، دو، سه
یک جای خاص برای وقتی که کودک اوتیسم باید تام اوتش را سپری کند در نظر بگیرید.
از یک کرنومتر استفاده کنید و به کودک اوتیسم آموزش دهید تا وقتی ساعت زنگ نزده است در تایم اوت بماند تایم اوت های کوتاه و مکرر بهتر کار می کنند.
اگر کودک اوتیسم از رفتار پرخاشگری و خودزنی برای فرار از کار استفاده می کند. اول کار مورد نظر را انجام دهید سپس کودک را به تایم اوت بفرستید. اجازه ندهید کودکتان از تایم اوت به عنوان یک مکانیزم فرار استفاده کند.
اقتصاد ژتونی
اقتصاد ژتونی برای کودکان اوتیسم که نیاز به نتیجه فوری دارند مناسب است. اما در زندگی واقعی لذت ها بیشتر می‌شوند. وقتی کودک قادر به درک بازی های قانونی قانون محور مثل مارپله، منچ یا موارد مشابه شد، به جای روش تایم اوت می توان از تکنیک اقتصاد ژتونی برای شکل دهی رفتار استفاده کرد. روش اقتصاد ژتونی مرکب از جدولی از رفتارهای کاملاً مشخص (رفتارهای مطلوب و نامطلوب) است که کودک به واسطه انجام یا عدم انجام آنها امتیاز می‌گیرد. رفتارها را باید به طور واضح برای کودک توصیف کرد. اصطلاح (کار خوب) خیلی مبهم است. ( ۵ دقیقه بدون زد و خورد با خواهر ) توصیف دقیق و خاص محسوب میشود. کودک با توجه به سیستمی که شما تعریف کرده اید امتیاز می گیرد یا از دست می‌دهد. برای مثال (هر پنج دقیقه ای که ضربه نزند) یک شکلک خندان پاداش می‌گیرد. بعد از اینکه کودک اوتیسم تعداد مشخصی امتیاز گرفت (ستاره، برچسب، شکلک خنده) میتوان آن را با یک پاداش واقعی (کامپیوتر بازی) نقد کند.
در ابتدا سرعت مبادله باید زیاد باشد. برای مثال ابتدا سرعت مبادله به صورت تناظر یک به یک باشد. یعنی هر ۵ دقیقه که یک ضربه نزند یک بار با کامپیوتر بازی می کند. سپس به تدریج فاصله مبادله را افزایش می دهیم مثلاً در ازای جمع آوری هر سه ستاره یک بار با کامپیوتر بازی میکند. حال کودک باید ۵ دقیقه ضربه نزند تا یک ستاره بگیرد و به این ترتیب ۳ ستاره جمع کند و بعد آن را نقد کند، به تدریج زمان کار مورد نظر را میتوان افزود مثلا ۵ دقیقه به ۱۵ دقیقه ضربه نزدن افزایش داد.
مطمئن شوید که دسترسی به پاداش فقط از طریق سیستم ژتونی انجام شود تا کودک همیشه انگیزه داشته باشد.
دقت داشته باشید که عجله‌ای برای ارائه امتیاز منفی نداشته باشی. پس از اینکه کودک اوتیسم موفق شد با انجام رفتار مطلوب پاداش واقعی برسد آنگاه میتوان شکلک های غمگین را به صحنه آورده و هنگام بروز رفتار نامطلوب به کودک ارائه دهید.
در آغاز جدول پاداش و تنظیم رفتار و فقط برای یک روز طراحی کنید اما با کسب موفقیت‌های کودک زمان جدول و مبادله را به یک هفته افزایش دهید.
برای اینکه کودکان اوتیسم به روش عقد اقتصاد ژتونی خوب پاسخ بدهند بهتر است جدول نظام پاداش و توضیحات تصویری باشد و قوانین دریافت و از دست دادن امتیاز به طور واضح و صریح برای کودک بیان شود.
سوالات متداول:
1-آیا داروها میتوانند به کنترل پرخاشگری کودک اوتیستیک من کمک کنند؟
دارودرمانی زمانی توصیه میشود که روشهای رفتاری مؤثر نباشند. روانپزشک کودک پس از ارزیابی دقیق ممکن است داروهای خاصی را برای کاهش تحریکپذیری تجویز کند.
2-آیا ماساژ درمانی یا ورزشهای خاصی برای کاهش خودزنی توصیه میشود؟
فعالیتهای حسی-حرکتی مانند شنا، تاب خوردن یا استفاده از وسایل سنگین میتواند به تنظیم سیستم حسی کمک کند، اما باید تحت نظر کاردرمانگر انجام شود.
اغلب هنگامی که از والدین کودکان اوتیسم می‌پرسم واکنش فرزندتان در مقابل غذای های جدید چگونه است؟ لبخندی تلخ بر چهره شان ظاهر میشود. اکثر کودکان اوتیسم رفتار غذا گزینی نشان میدهند.مشکلات تغذیه کودکان اوتیسم ناشی از پردازش حسی معیوب و تمایل به یکنواختی می باشد. من ترجیح میدهند به جای استفاده از واژه اختلال تغذیه در کودکان اوتیسم از واژه خوردن گزینشی استفاده کنم. چون در بروز رفتارهای غذا خوردن کودک اوتیسم متغیرهای دیگری غیر از خود غذا هم دخیل هستند.( برای مثال خوردن در یک بشقاب خاص ،خوردن جلوی تلویزیون) کودک دارای ادراک حسی ضعیف، ممکن است به دنبال غذای تند باشد و بر عکس کودک دارای ادراک حسی بالا از خوردن غذاهای بافتمند اجتناب کند. برخی از کودکان اوتیسم فقط غذاهای سفت یا ترد را می‌خورند. یک کودک اوتیسم با مشکلات تغذیه ای فقط برنج سفید می‌خورد و یکی دیگر حتما خورشت را را روی برنج می ریزد یا پلوی رنگی می‌خورد. بعضی از کودکان اوتیسم کوچکترین تغییر در غذای مورد علاقه شان را تشخیص می‌دهد. یا وقتی غذا توسط فرد دیگری غیر از مادر پخته شود آن را نمی‌خورند. کودکان اوتیسم در غذا خوردن علاوه بر انتخاب های عجیب و سخت ممکن است روش های خوردن غذای غیرعادی داشته باشند. مثلا ممکن است کودک اوتیسم با مشکلات تغذیه ای که در دهانش دچار کند حسی است دهانش را بیش از حد پر از غذا کند و کودکی که در دهانش دچار تند حسی است از خوردن چیزی غیر از پوره و غذاهای نرم و اجتناب کند. بعضی از مشکلات خوردن کودکان اوتیسم و عادات سخت تغذیه شان فراتر از نحوه خوردنشان است. برای مثال یکی از کودکان اوتیسم من اجازه نمی‌داد روی بشقابش چند نوع غذا باشد، یا یکی دیگر از خوردن خوراکی‌های شکسته مثل بیسکویتی که گوشه آن شکسته باشد اجتناب می کرد. یک بار من جلوی او سهوا یک بیسکویت را نصف کردن او چنان قشقرقی به راه انداخت که قابل وصف نبود. برای مثال
در اتاق درمان کودک حدوداً سه ساله ای به نام رضا روی یک صندلی بلند نشسته است. مقابلش هم گفتاردرمانش نشسته است. پشت گفتاردرمان یک سینی با چند ظرف غذای کوچک قراردارد. رضا بلند جیغ می زند و صورتش را از درمانگر بر گردانده است. گفتاردرمان یک قاشق کوچک پر از پودینگ وانیلی در دست دارد. درمانگر منتظر می‌ماند تا رضا ساکت شود. به محض اینکه گریه رضا متوقف میشود با چهره ای خندان به او میگوید ( سلام رضا) از نظر رفتارگرایان گفتاردرمانی تغذیه کودک اوتیسم دو کار می کند خاموش سازی رفتار اجتناب از غذای رضا از یک سو و تقویت اجتماعی همکاری موقت رضا. رضا دوباره گریه را شروع میکند. گفتاردرمان اوتیسم قاشق به دست به رفتار خود ادامه می دهد. سرانجام رضا دوباره ساکت می شود. گفتاردرمان قاشق به دست می گوید : آفرین پسر خوب. رضا گل، اول پودینگ بعد چیپس رضا این بار کمی جلو می‌آید و دهانش را باز میکند. گفتاردرمان پودینگ را به او می‌دهد و بلافاصله یک تکه چیپس هم وارد دهانش میکند. چیپس به یکی از خوراکی های مورد علاقه رضا است.
غذا نخوردن کودک اوتیسم
بعضی از کودکان اوتیسم با اختلال خوردن غذا فقط در یک موقعیت و جای خاص ازخانه غذا می خورند. یا فقط از یک لیوان خواص آب می خورد. بعضی از کودکان اوتیسم هنگام خوردن غذایی که مورد علاقه آنها نیست بدون هیچ دلیلی فیزیولوژیکی عق می زنند. این امر یک رفلکس شرطی می باشد. همانطور که سگهای پاولوف شرطی شده بودند که با شنیدن صدای زنگ بزاقشان ترشح می شد. این کودکان هم پس از چند بار تجربه مشکلات تغذیه ناخوشایند صرفا با دیدن غذایی نامطلوب عق می زنند. همانگونه که پیشگیری بهتر از درمان است در مورد اختلال غذا خوردن کودک اوتیسم نیز بهترین راه حل پیشگیری است. پیشگیری از این که از ابتدا چنین رفتار شکل بگیرد. در زیر چند نکته در این زمینه آورده شده است هرچند ممکن است برای خیلی از شما دیر شده باشد :
گفتار درمانی و تغذیه اوتیسم
بهترین مرکز گفتاردرمانی در تهران زیر نظر جناب آقای دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به گفتاردرمانی کودکان اوتیسم و درمان اختلال بلع در کودکان اوتیسم توسط متد های درمانی روز دنیا در حیطه درمان کودکان اوتیسم در بهترین مرکز توانبخشی اوتیسم می پردازد. همچنین خدمات گفتار درمانی در منزل برای کودکان اوتیسم در این مرکز ارائه می شود.
در مشکلات تغذیه در کودکان اوتیسم علی رغم تمایل کودک به غذاهای خاص در دام این عادت که هر وعده همان غذا را برای او مهیا کنید نیفتید به صورت چرخشی غذاها را تغییر دهید.
در مشکلات غذا دادن به اوتیسم ثابت قدم باشید.
اگر کودک اوتیسم سرش را در مقابل غذایی که به او می‌دهد برمی‌گرداند یا دهانش را می بندند غذایی که به او داده اید را با غذای مطلوب او تعویض نکنید. به خاطر داشته باشید که حذف پیوسته غذای نامطلوب کودک اوتیسم، یک تقویت منفی در غذا نخوردن بچه اوتیسم محسوب میشود و ارائه غذای مورد علاقه کودک تقویت مثبت! تعویض غذا هنگام اعتراض کودک یک تقویت دوجانبه برای رفتار امتناع کودک خواهد بود و شرایط را روز به روز بدتر خواهد کرد. اگر فکر می‌کنید از نظر عاطفی تحمل گرسنه نگه داشتن کودک اوتیسم را ندارید در ابتدا هر وعده کمی غذای مورد علاقه کودک تان را مهیا کنید و به او بدهید. به این ترتیب دست کم اختلال غذا خوردن کودک اوتیسم را تقویت نخواهید کرد و جایی برای عذاب وجدان تان باقی نخواهد ماند.
برای حل مشکل غذا خوردن کودکان اوتیسم بهتر است از یک گفتار درمان تغذیه کمک بگیرید. در صورت امکان بهتر است از تیمی متشکل از گفتار درمان، متخصص تغذیه، روانشناس و کاردرمان کمک بگیرید. گفتاردرمانگر از شما خواهد خواست طی یک پرسشنامه به سوالاتی درباره مقدار و نوع غذاهایی که کودک اوتیسم می‌خورد، ارزش تغذیه ای بافت و دیگر مشخصات غذاها خواهد پرسید. همچنین درباره فضای فیزیکی ای که تغذیه کودک اوتیسم در آن انجام می شود، روی میز، روی صندلی بلند، صندلی کوتاه، جلوی تلویزیون؟ با کدام یک از اعضای خانواده؟ آیا با رفتارهای عجیب کودک هنگام خوردن کنار آمده ای؟ سوالاتی خواهد پرسید.
درمان مشکلات خوردن کودکان اوتیسمی
مداخله گفتار درمانی در اختلال تغذیه اوتیسم، مبتنی بر از ملغمه ای از اصول تغذیه، فیزیکی، رشدی و رفتاری خواهد بود. گفتاردرمانگر جدولی از پیشرفت کودک اوتیسم در استفاده از غذا (از نظر بافت و طمع ) مشخص خواهد نمود. تا ضمن اطمینان از سلامت تغذیه کودکان اوتیسم شیوه تغذیه کودک اصلاح گردد. گفتاردرمان تغذیه اوتیسم وضعیت تنه، سر و گردن، دست ها و اندام های دهانی را بررسی و از درست بودن آن هنگام غذا خوردن کودک اوتیسم مطمئن خواه شد. در همه موارد شرایط رشدی کودک اوتیسم باید مدنظر قرار گیرد. برای مثال جویدن چرخشی (که با دندانهای آسیاب انجام میشود در مقابل گاز گرفتن با دندانهای جلویی انجام میشود.) از مهارتهای حرکتی ۱۲ ماهگی است. استفاده از قاشق از مهارتهای شناختی و حرکات ظریف ۱۲ ماهگی است. اهداف درمانی در حوزه غذا دادن به کودک اوتیسم باید متناسب با شرایط رشد کودک اوتیسم باشد. برای مثال کودک ۱۸ ماهه ای که دارای تاخیر رشد کلی است و از نظر عملکردی در سطح یک کودک ۶ ماهه است آماده استفاده از فنجان یا قاشق و حتی خوردن گزینه‌های مستلزم جویدن نیست. الگوی نشستن و پوسچر تنه نیز در فرآیند بلع کودکان اوتیسمی اهمیت دارد. استفاده از اصول اصلاح رفتار کمک شایانی به بهبود عادات غذا نخوردن بچه اوتیسم خواهد کرد.
حساسیت زدایی تدریجی در گفتار درمانی و غذا نخوردن کودک اوتیسم
برای مثال در جلسه اول درمان غذاهای نامطلوب برای کودک روی میز قرار می‌گیرد ولی جلوی کودکان اوتیسم نمی باشد در جلسه دوم غذا مستقیما جلوی کودک اوتیسم قرار داده می شود. ولی نه توی بشقاب کودک .در جلسه بعد از کودک اوتیسم می خواهیم به آن دست بزند ببوید یا لیس بزند سپس آن را وارد دهانش کند اما اجازه داشته باشد آن را بیرون بیندازد و نهایتا آن را ببلعد.
تقویت مثبت خاموشی در گفتار درمانی اختلال تغذیه اوتیسم
تقویت مثبت مستلزم آن است که کودک اوتیسم اول مقدار کمی از غذای نامطلوب را بخورد، سپس بلافاصله پس از آن گفتاردرمانگر مقدار غذای مورد علاقه کودک اوتیسم را در اختیارش می گذارد.در اختلال تغذیه کودک اوتیسم هیچگاه مجبور به خوردن نمی‌شود. این مسئله غیر اخلاقی و تهاجمی محسوب نمی‌شود بلکه گفتاردرمانگر دائما غذایی نامطلوب کودک را صرف نظر از میزان قشقرق و زمان آن جلو می‌آورد تا کودک اوتیسم رضایت بدهد آن را بخورد. این عمل در رفتار درمانی خاموش فرار نامیده می شود رفتار فرار که در اختلال خوردن اوتیسم به شکل قشقرق است نادیده گرفته میشود تا سرانجام حذف گردد.
1-چرا کودک من فقط چند غذای محدود می‌خورد؟
این رفتار ممکن است به دلیل حساسیت حسی یا وسواس غذایی باشد. برخی کودکان اوتیسم فقط غذاهای با بافت خاص (مثل نرم یا ترد) یا رنگ‌های خاص را می‌پذیرند. کاردرمانی حسی و معرفی تدریجی غذاهای جدید میتواند کمک‌کننده باشد.
2-چگونه می‌توانم وعده‌های غذایی را برای کودک اوتیسم منظم کنم؟
برنامه ثابت داشته باشید: ساعت و مکان مشخصی برای غذا تعیین کنید.
از وسایل آشنا استفاده کنید: مثلاً همیشه از همان بشقاب یا لیوان موردعلاقه‌اش.
پیش‌بینی‌پذیر باشد: مثلاً ابتدا غذای موردعلاقه‌اش را بدهید، سپس غذای جدید را معرفی کنید.
دارو درمانی برای کودکان اوتیسم- نقش دارو در درمان مشکلات رفتاری اوتیسم
با توجه به این نکته که همانند علت بیماری اوتیسم که همچنان ناشناخته می باشد، در تحقیقات علمی تا به امروز هیچ درمان قطعی برای کودکان اوتیسم یافت نشده است. تا کنون درمان اوتیسم با دارو به درمان علائم مختلف بیماری اوتیسم می پردازند. دارو درمانی برای کودکان اوتیسم توسط دکتر مغز و اعصاب یا روانپزشک اطفال انجام می گیرد. استفاده از دارو برای کودکان اوتیسم همیشه برای والدین سخت و ناخوشایند بوده است. دارو برای درمان اوتیسم یکی از چندین درمان رایج و متداول در کنار درمان های توانبخشی می باشد. اما توجه به این موضوع که مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم یکی از معضلات خانواده این کودکان است، به نظر می رسد دارو درمانی در مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم یکی از راه حل های در دسترس می باشد. کلینیک توانبخشی دکتر صابر با سابقه 16 ساله در زمینه رفتار درمانی و توانبخشی کودکان اوتیسم تمام تلاش خود را در زمینه بهبود و اصلاح مشکلات رفتای کودکان اوتیسم توسط تکنیک های مختلف درمانی کودکان اوتیسم می نماید تا مصرف دارو برای درمان کودکان اوتیسم را به حد اقل رسانده و از عوارض آن بکاهد.
درمان مشکلات رفتاری کودک اوتیسم
مشکلات رفتاری می تواند زندگی را برای کودک اوتیسم و خانواده مشقت بار نماید. حتی کارهای ساده و عادی مثل خوابیدن شبانه نیز میتواند به یک مشکل رفتاری تبدیل شود. اغلب مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم میتواند معیاری از موفقیت نهایی کودک اوتیسم به دست دهد. رفتارهای دردسرساز کودک اوتیسم نه تنها کیفیت زندگی خودش را بلکه سایر اعضای خانواده را نیز تحت شعاع قرار می دهد. دراین بخش ضمن مرور مجدد نقایص نورولوژیک در اختلال اوتیسم نشان خواهیم داد که چگونه این نقایص منجر به مشکلات رفتاری در کودکان دارای اوتیسم میشود. طی همین روند راهکارهایی برای مدیریت آنها نیز ارائه خواهیم کرد. گاهی اوقات رفتارهای ناهنجار، محصول یادگیری است، لذا باید آنها را به کمک تکنیک های رفتاری خاموش کرد. گاهی نیز ریشه مشکلات رفتاری ناهنجار بیولوژیک است و در این صورت علاوه بر رفتار درمانی مصرف دارو نیز ضروری است.
والدین و مراقبین کودکان اوتیسم بین سن کودک و مهارتهای او همیشه شاهد یک فاصله می باشند. به همین دلیل تکنیک های مدیریت رفتاری که ممکن است برای بچه‌های کوچکتر پاسخگو باشد، در آن ها اثر بخشی اش را از دست می دهد. برای مثال ممکن است گذاشتن یک کودک نوپا در گهواره اش راه خوبی برای مواجهه با مشکل رفتاری اش باشد، اما وقتی کودک اوتیسم ۵ ساله چنین مشکلی را نشان دهد دیگر نمی‌توان او را توی گهواره محبوس کرد چرا که به راحتی از آن بالا رفته و بیرون می آید. کودکان اوتیسم ویژگی هایی از خود بروز می دهند که به واسطه آن بسیاری از تکنیک های رفتاری مورد استفاده برای مشکلات رفتاری کودکان طبیعی را نمی‌توان برای آنها استفاده نمود. برای مثال توجه کردن یا بی توجهی به کودک، ابزار قدرتمندی است که اکثر والدین برای اصلاح رفتار کودک شان از آن بهره میبرند، اما همین ابزار برای کودک اوتیسم که به والدینش بی توجه است ابزاری بی مصرف است.
رفتار درمانی یا دارو درمانی در درمان کودکان اوتیسم؟
سوالی که برای والدین مطرح می شود این است که، خوب پس چه باید کرد؟ نگران نباشید تغییر رفتار کودکان اوتیسم هرچند دشوار و زمانبر است اما بالاخره عملی است. کودکان اوتیسم هرچند به سرنخ‌های اجتماعی حساس نیستند اما هنوز به تقویت کننده های دیگری حساس هستند. لذا با تحلیل دقیق رفتار و کارکردهای آن برای مشکلات رفتاری کودک اوتیسم می توان سرنخ هایی برای باز کردن این کلاف پیدا نمود. گاهی برای ترمیم رفتار کودکان اوتیسم باید دست به دامن دارو درمانی اوتیسم شد. شاید والدین کودک نظر مثبتی درباره مصرف دارو برای درمان اوتیسم نداشته باشد اما باید به خاطر داشت که اتیسم یک اختلال پزشکی مثل دیابت است. اگر بدن کسی انسولین تولید نکند باید انسولین تزریق نمود. انسولین دیابت را درمان نمی‌کند اما فرد را قادر می سازد تا زندگی نسبتاً طبیعی داشته باشد. به همین ترتیب مغز کودکان اوتیسم برخی از نروترنسمیترها را نمی سازد (مواد شیمیایی که باعث تنظیم رفتار و هیجانات ما میشود.) دارو درمانی در اوتیسم باعث می شود که عملکرد این نوروترنسمیترها درست انجام شود. درست مثل اینکه دارو به کودکان دارای دیابت کمک می کند سطح قند خون تنظیم شود. داروهای روانگردان باعث درمان اوتیسم نمی‌شود (درست مثل انسولین) اما به کودک اوتیسم کمک میکند که به حداکثر توان خود دست یابد. هرچند مصرف دارو برای کودکان اوتیسم خطراتی هم به دنبال دارد اما خطر عدم مصرف دارو در صورت نیاز هم کم نیست. رفتارهایی که دارای منشا بیولوژیک هستند، چرخه خاص خود را دارند و میتوانند عمیقاً ویژگی‌های رفتاری کودک تان را تحت شعاع قرار دهند. اغلب ترکیب دارو درمانی برای کودک اوتیسم و مداخلات رفتاری و توانبخشی در کنار هم نتایج موفقیت آمیز تری به بار می آورند.
مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم دکتر صابر مجهز به تمام درمان های تخصصی توانبخشی،کاردرمانی کودکان و گفتار درمانی برای کودکان اوتیسم، رفتار درمانی و بازی درمانی در کودکان اوتیسم، اتاق تاریک و اتاق شنیداری و سنسوری روم با تجهیزات الکترونیکی پیشرفته، ماساژ درمانی تخصصی اتیسم، بخش آموزش کودکان اوتیسم، آب درمانی اوتیسم و… می باشد که با در اختیار داشتن تیم مجرب درمانی در درمان کودکان اوتیسم موفقیت های بسیاری را کسب کرده اند. مشاوره تنگاتنگ با متحصصین مغز و اعصاب کودکان موجب گردیده میزان مصرف دارو در کودکان اوتیسم مرکز با انجام درمان های جامع توانبخشی کاهش یافته و همچنین میزان پیشرفت ذهنی، گفتاری و تطابق اجتماعی در این کودکان افزایش یابد.
